De Gezonde Sportkantine
Wat zijn gezondere keuzes in sportkantines? Hieronder wordt per productgroep een aantal voorbeelden van betere keuzes
Tips voor het bereiken van een gezondere sportkantine
gegeven. Op www.voedingscentrum.nl/professionals/productaanbod-en-leda/ richtlijnen-gezondere-kantines.aspx is de volledige uitleg te vinden met specifieke productvoorbeelden en de Broodjeswijzer.
Warme maaltijden Als maaltijden in de kantine zelf worden be-
Gezonde uitstraling helpt om gezond
reid, dan moeten alle gebruikte producten een betere keuze zijn. Voor kant-en-klare maaltijden worden maaltijden met het ‘vinkje’ gekozen of de criteria uit de Richtlijnen Voedselkeuze van het Voedingscentrum gebruikt.
Zuivel Binnen deze productgroep is de hoeveelheid verzadigd vet en toegevoegd suiker bepalend.
karnemelk, magere en halfvolle melk, magere kwark, magere en halfvolle yoghurt, magere vruchtenyoghurt en yoghurtdrank zonder toegevoegde suiker, chocolademelk light, magere vla en vruchtenkwark.
IJs
te kiezen
Hoe ziet de kantine er uit?
Onderzoek laat zien dat de keuze voor ge-
Behalve het aanbod is ook de sfeer
zond stijgt bij een goede presentatie. Dit
in de kantine belangrijk. Zijn alle gewon-
is makkelijk te realiseren met aanpassin-
nen (sport)prijzen zichtbaar, fraaie foto’s
gen in het assortiment en in de presen-
van belangrijke wedstrijden – allerlei po-
tatie. Zorg voor volop gezonde producten
sitieve, activerende dingen… of valt het
Hoe vroeger kinderen leren water
met een aantrekkelijke uitstraling, veel
oog vooral op reclame voor ongezondere
te drinken, hoe beter. Zij raken dan niet
variatie en een kleiner aandeel ongezon-
producten?
gewend aan een zoete smaak en zullen
achteraan en plaats de gezonde produc-
Stimuleer water drinken, vooral bij
jes. Als kinderen tussen de 7 en 18 jaar
ten juist vooraan, op ooghoogte en naast
de jeugd
water gaan drinken in plaats van zoete
de kassa. Geef ze aantrekkelijke namen
Ons lichaam heeft vocht nodig. Water
drankjes of vruchtendrank krijgen ze elke
of stel een menu samen met gezonde
is dan een gezonde en duurzame optie.
week bijna 40 klontjes suiker minder bin-
minder dan 110 calorieën. Vaak voldoet water-
opties, standaard voor een gereduceerde
Deze 0-calorieën dorstlesser is overal ver-
nen. Gemiddeld scheelt dat 90 calorieën
en fruitijs hieraan.
prijs. Zo wordt gezond kiezen leuk, aan-
krijgbaar. Het komt gewoon uit de kraan.
per dag.
trekkelijk en makkelijk.
Bovendien is kraanwater erg goedkoop
Brood en beleg Brood is een goede basis voor ontbijt, lunch en tussendoor. Er is volop keuze voor gezond beleg.
Zoete snacks Met zoete snacks bedoelen we koek, gebak, snoep, chocola en candybars. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110 kcal). Een portie is een verpakking
rijstwafel met karamel, plak ontbijtkoek, plak kruidkoek, taaitaai, snoepjes in kleine porties en lolly’s.
die meestal in een keer wordt opgegeten.
en beter voor het milieu. Het hoeft niet
Vastleggen in beleid
Geleidelijk een gezonde(re) kantine
verpakt te worden in een flesje, niet ver-
Of de ambitie nu ligt bij een bronzen,
worden… of in één keer
voerd te worden naar een winkel en niet
zilveren of gouden sportkantine; het is
Het aanbod kan geleidelijk worden aan-
gekoeld te worden. Om het drinken van
belangrijk om de ambitie en de visie op
gepast. Door eerst het bestaande assor-
water makkelijk en hygiënisch te maken,
het aangeboden eten en drinken vast te
timent met gezonde(re) producten aan
kan worden gekozen voor:
leggen in het beleid of de filosofie van
te vullen en die vooral zichtbaar te laten
• een speciaal watertappunt voor drink
de sportvereniging. Zo wordt gezonde en
zijn. Om vervolgens het aandeel van die
water, aangesloten op de waterleiding,
duurzame voeding structureel verankerd
betere keuzes in alle productgroepen te
• een watercooler,
en is de kans het grootst dat het gezonde
vergroten. Maar het kan sneller. Bijvoor-
• of kannen met kraanwater en bekers op
gedrag van de organisatie een gewoonte
beeld door tegelijkertijd ook wat onge-
Stap voor stap naar een gezonde sportkantine
dan ook minder vragen om zoete drank-
de opties. Zet ongezondere producten
Ook bij ijs wordt uitgegaan van een portie met
volkorenbrood, bruinbrood, roggebrood, volkoren knäckebröd, volkoren krentenbrood, krentenbol, meergranenbrood en rozijnenbrood. Tip! Gebruik voor tosti’s ook volkoren- of bruinbrood • Voorbeelden smeersels: halvarine of margarine uit een kuipje. • Voorbeelden hartig beleg: 20+ kaas en 30+ kaas, hüttenkäse, camembert, mozzarella, verse geitenkaas, verse kaas light (8% vet), zuivelspread, gekookt ei, alle vis (vers, blik, diepvries, gerookt), magere knakworst, beenham, vegetarische paté, kipfilet, selderijsalade en komkommersalade. • Voorbeelden zoet beleg: jam, appelstroop, honing.
Gezond wint
de bar.
wordt.
zondere producten uit het assortiment te halen. Als een tennisvereniging in een keer de omslag wil maken, is het begin
Hartige snacks tuurde snacks. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110
om de veranderingen door te voeren. popcorn, rijstwafels en kleine verpakkingen van zoutjes.
kcal). En het is sowieso belangrijk om te frituren in vloeibaar vet.
Dranken Water is de beste keuze, daarom hoort drinkwater tot de standaardcriteria. Ook in koffie en thee zonder suiker zitten geen calorieën en daarom zijn ze heel geschikt. Dranken met minder calorieën kunnen ook.
light-frisdranken, ijsthee light, alcoholvrij/arm bier, vruchtendrank light, laagcalorische frisdranken < 30kcal/100 ml. Bij flesjes van 500 ml ligt het wat anders. Vanwege de grote hoeveelheid is hier de richtlijn < 22 kcal/100 ml.
Deelnemende partijen aan de Gezonde Sportkantine zijn NOC*NSF, Koninklijke Horeca Nederland (KHN), het Voedingscentrum, MVV Nederland, de KNLTB, de KNVB en de KNHB. www.centrecourt.nl/gezondekantine www.gezondesportkantine.nl
fotografie: Henk Koster, shutterstock / vormgeving: zwietart.nl
Hartige snacks zijn zoutjes, chips en gefri-
van een nieuw seizoen een mooi moment
‘Wij geloven in de gezonde keuze.’ ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam, dat
Meer en meer mensen sporten en bewegen. Ze kiezen voor een gezonde leefstijl en daar horen gezond eten en drinken bij. Ook in de sportkantine moet die keuze er zijn. Een kistje fruit op de bar of een kop groentesoep in de wintermaanden; zo simpel kan het zijn. De KNLTB is voorstander van de gezondere keuze in sportkantines en ondersteunt de richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Deze dienen om met de sportkantine - stap voor stap - de gezonde kant op te gaan. Doe jij ook mee?
Richtlijnen Gezondere Kantines Bij het Voedingscentrum weten ze uit onderzoek en jarenlan-
Brons: een betere keuze mogelijk maken
is ons motto’, zegt Roy Dackus van Tennisvereniging IJburg in Amsterdam. ‘Ons park is in
Voorkeur, middenweg en uitzondering Binnen verschillende groepen voedingsmiddelen zijn sommige producten
De eerste stap naar de gezonde sportkantine is het aanbieden van de betere
2010 opgericht en we hebben vanaf het begin
beter van samenstelling en dus gezonder. Daarom heeft het Voedingscen-
keuze door deze toe te voegen aan het bestaande assortiment. Binnen elke
gekozen voor een gezond voedselaanbod in het
trum de producten onderverdeeld in producten die de voorkeur hebben of
aangeboden productgroep wordt minstens één betere optie zichtbaar aan-
clubhuis. We willen sport en een gezonde leef-
juist bij uitzondering (af en toe) gegeten kunnen worden. In de groep ‘voor-
geboden. Voorbeelden van productgroepen zijn brood, zoete snacks, hartige
stijl bevorderen, voeding hoort daar ook bij. Voor
keur’ zitten bijvoorbeeld producten met relatief meer vezels of minder calo-
snacks en dranken. Zorg dan bijvoorbeeld in deze productgroepen voor de
tennisclubs is het heel eenvoudig om naast een
rieën. Daardoor zijn deze producten beter voor de gezondheid. In de groep
aanwezigheid van volkorenbrood, koek met weinig calorieën, popcorn en
algemeen aanbod, ook gezondere varianten aan
‘uitzondering’ zitten producten met bijvoorbeeld meer verzadigd vet of sui-
water.
te bieden. Bij IJburg hebben we bijvoorbeeld bio-
ker. Daardoor zijn deze producten een ongezondere keuze. Er is nog een der-
logisch en vers voedsel op de kaart staan. Zodra
de groep, die van de middenweg.
Zilver: verleiden tot de betere keuze
deze producten goed zichtbaar zijn in het clubhuis, volgt de vraag vanzelf. In het begin verkochten we ook geen frisdranken zoals cola, maar dit
In de zilveren kantine wordt in ieder geval groente of fruit aangeboden en is
is op verzoek van de leden weer toegevoegd aan
ge ervaring dat keuzes voor eten en drinken grotendeels wor-
het zichtbare aandeel betere producten in de ruime meerderheid met pro-
het aanbod van gezonde drankjes. Zo blijf je een
den gemaakt uit gewoonte en wat makkelijk is te verkrijgen.
ducten zoals gezonde broodjes, halfvolle zuivel en fruit. Er is nog ruimte voor
beetje spelen met de producten. Het belangrijk-
Het aanbod bepaalt de vraag. Als ook gezonde producten voor
uitzonderingsproducten. De aankleding van de kantine verleidt tot een be-
ste is dat de ‘klant’ een keuze heeft. Wij geloven
het grijpen liggen kiezen mensen daar eerder voor. Zeker als
tere keuze. Kwantitatief betekent dit: de kantine straalt in meerderheid ge-
in de gezonde keuze,’ zegt Dackus. ‘Dat past bij
in de presentatie de gezonde keuze voorrang krijgt. Kleine
zond uit en minimaal 60% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs-
onze club.’
aanpassingen in het aanbod kunnen zo grote veranderingen
en/of middenwegproducten.
teweeg brengen in de vraag.
Een paar voorbeelden: Productgroep
Voorkeur
Middenweg
Uitzondering
Brood
Volkorenbrood, knäckebröd, roggebrood
Bruinbrood, krentenbol, speltbrood
Wit brood, croissant, beschuit
Water, koffie, thee
Water, koffie en thee zonder suiker
Frisdrank
Light frisdrank, ≤4 kcal/100 ml
Frisdranken met ≤30 kcal/100 ml en maximum van 110 kcal/portie
Frisdrank regular, sportdrankjes
Olie en vetten
Halvarine, olie, vloeibaar bak- en braadvet
Zachte margarine, vloeibaar frituurvet
Harde margarine in een wikkel, roomboter, hard frituurvet
Koek
Plakje ontbijtkoek, ≤75 kcal/portie
Kleine mueslireep, ≤110 kcal/ portie
Roze koek, ≥110 kcal/portie
IJs
Bijv. waterijs zoals Raket en Festini
Bijv. waterijs zoals Bijv. roomijs zoals Calippo Cornetto en Magnum
Tennisvereniging IJburg behoort tot de vele honderden sportclubs die inmiddels enthousiast aan
Koffie en thee met suiker, en/of volle koffiemelk
centrum de Richtlijnen Gezondere Kantines opgesteld. Vol-
Goud: de betere keuze spreekt voor zich
gens die richtlijnen zijn er drie niveaus: brons, zilver en goud.
In de gouden kantine worden mensen vrijwel automatisch gestimuleerd om
Hoe gezonder het assortiment en de uitstraling, hoe edeler
de betere keuze te maken, door het aanbod en de aankleding. Het overgro-
het eremetaal.
te deel van de zichtbare producten is een betere keuze, en er wordt zowel
Veelgehoorde vragen over een gezondere kan-
groente als fruit aangeboden. Gezond kiezen is vanzelfsprekend. Kwantita-
tine zijn: is het niet een hoop gedoe? Gaat het
Voor elk niveau geldt:
tief betekent dit: de kantine straalt helemaal gezondheid uit en minimaal
niet ten koste van de omzet? En wat vinden
• Minstens één gezondere optie in elke productgroep
80% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs- en/of middenwegpro-
onze leden ervan? Toch vinden veel clubs dat
• Betere producten krijgen een prominente plek in de
ducten.
het past in deze tijd. Het hoeft ook niet moei-
De doelstelling van de Gezonde Sportkantine is om sportkantines de ge-
lijk te zijn. Zeker als je het stapsgewijs doet.
zonde keuze de makkelijke keuze te laten zijn en sportclubs te stimuleren
Vanuit die kennis over voeding en gedrag heeft het Voedings-
presentatie
de slag zijn gegaan om in de clubkantine ook gezonde keuzes aan te bieden. Vers en gezond horen immers bij sport en bij een gezonde leefstijl.
• Stimuleer het drinken van water
De Richtlijnen Gezondere Kantines zijn gemaakt in opdracht van het ministe-
• Als er wordt gefrituurd, dan wel in vloeibaar vet (en
rie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), door het Voedingscentrum op
In het clubhuis van TV IJburg liggen fruit
wustwording; een gezond aanbod van eten en drinken past bij de sportieve
zet de frituurpan later op de dag aan)
basis van de inbreng van wetenschappelijke experts op het gebied van voeding
en gezonde snacks prominent uitgestald.
en maatschappelijke functie van de sportvereniging. Het betekent niet dat
• De visie op de gezondere kantine ligt vast in het
en gedrag. Ook werden gebruikers geconsulteerd over het inzetten van de richt-
Dackus: ‘Kinderen vinden die alternatieven
de frituur niet meer aan mag, maar dat je naast gefrituurd voedsel ook een
beleid.
lijnen in de praktijk.
net zo lekker.’
gezondere keuze biedt.
gezonder eten en drinken aan te bieden. Ook zet het project in op de be-
‘Wij geloven in de gezonde keuze.’ ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam, dat
Meer en meer mensen sporten en bewegen. Ze kiezen voor een gezonde leefstijl en daar horen gezond eten en drinken bij. Ook in de sportkantine moet die keuze er zijn. Een kistje fruit op de bar of een kop groentesoep in de wintermaanden; zo simpel kan het zijn. De KNLTB is voorstander van de gezondere keuze in sportkantines en ondersteunt de richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Deze dienen om met de sportkantine - stap voor stap - de gezonde kant op te gaan. Doe jij ook mee?
Richtlijnen Gezondere Kantines Bij het Voedingscentrum weten ze uit onderzoek en jarenlan-
Brons: een betere keuze mogelijk maken
is ons motto’, zegt Roy Dackus van Tennisvereniging IJburg in Amsterdam. ‘Ons park is in
Voorkeur, middenweg en uitzondering Binnen verschillende groepen voedingsmiddelen zijn sommige producten
De eerste stap naar de gezonde sportkantine is het aanbieden van de betere
2010 opgericht en we hebben vanaf het begin
beter van samenstelling en dus gezonder. Daarom heeft het Voedingscen-
keuze door deze toe te voegen aan het bestaande assortiment. Binnen elke
gekozen voor een gezond voedselaanbod in het
trum de producten onderverdeeld in producten die de voorkeur hebben of
aangeboden productgroep wordt minstens één betere optie zichtbaar aan-
clubhuis. We willen sport en een gezonde leef-
juist bij uitzondering (af en toe) gegeten kunnen worden. In de groep ‘voor-
geboden. Voorbeelden van productgroepen zijn brood, zoete snacks, hartige
stijl bevorderen, voeding hoort daar ook bij. Voor
keur’ zitten bijvoorbeeld producten met relatief meer vezels of minder calo-
snacks en dranken. Zorg dan bijvoorbeeld in deze productgroepen voor de
tennisclubs is het heel eenvoudig om naast een
rieën. Daardoor zijn deze producten beter voor de gezondheid. In de groep
aanwezigheid van volkorenbrood, koek met weinig calorieën, popcorn en
algemeen aanbod, ook gezondere varianten aan
‘uitzondering’ zitten producten met bijvoorbeeld meer verzadigd vet of sui-
water.
te bieden. Bij IJburg hebben we bijvoorbeeld bio-
ker. Daardoor zijn deze producten een ongezondere keuze. Er is nog een der-
logisch en vers voedsel op de kaart staan. Zodra
de groep, die van de middenweg.
Zilver: verleiden tot de betere keuze
deze producten goed zichtbaar zijn in het clubhuis, volgt de vraag vanzelf. In het begin verkochten we ook geen frisdranken zoals cola, maar dit
In de zilveren kantine wordt in ieder geval groente of fruit aangeboden en is
is op verzoek van de leden weer toegevoegd aan
ge ervaring dat keuzes voor eten en drinken grotendeels wor-
het zichtbare aandeel betere producten in de ruime meerderheid met pro-
het aanbod van gezonde drankjes. Zo blijf je een
den gemaakt uit gewoonte en wat makkelijk is te verkrijgen.
ducten zoals gezonde broodjes, halfvolle zuivel en fruit. Er is nog ruimte voor
beetje spelen met de producten. Het belangrijk-
Het aanbod bepaalt de vraag. Als ook gezonde producten voor
uitzonderingsproducten. De aankleding van de kantine verleidt tot een be-
ste is dat de ‘klant’ een keuze heeft. Wij geloven
het grijpen liggen kiezen mensen daar eerder voor. Zeker als
tere keuze. Kwantitatief betekent dit: de kantine straalt in meerderheid ge-
in de gezonde keuze,’ zegt Dackus. ‘Dat past bij
in de presentatie de gezonde keuze voorrang krijgt. Kleine
zond uit en minimaal 60% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs-
onze club.’
aanpassingen in het aanbod kunnen zo grote veranderingen
en/of middenwegproducten.
teweeg brengen in de vraag.
Een paar voorbeelden: Productgroep
Voorkeur
Middenweg
Uitzondering
Brood
Volkorenbrood, knäckebröd, roggebrood
Bruinbrood, krentenbol, speltbrood
Wit brood, croissant, beschuit
Water, koffie, thee
Water, koffie en thee zonder suiker
Frisdrank
Light frisdrank, ≤4 kcal/100 ml
Frisdranken met ≤30 kcal/100 ml en maximum van 110 kcal/portie
Frisdrank regular, sportdrankjes
Olie en vetten
Halvarine, olie, vloeibaar bak- en braadvet
Zachte margarine, vloeibaar frituurvet
Harde margarine in een wikkel, roomboter, hard frituurvet
Koek
Plakje ontbijtkoek, ≤75 kcal/portie
Kleine mueslireep, ≤110 kcal/ portie
Roze koek, ≥110 kcal/portie
IJs
Bijv. waterijs zoals Raket en Festini
Bijv. waterijs zoals Bijv. roomijs zoals Calippo Cornetto en Magnum
Tennisvereniging IJburg behoort tot de vele honderden sportclubs die inmiddels enthousiast aan
Koffie en thee met suiker, en/of volle koffiemelk
centrum de Richtlijnen Gezondere Kantines opgesteld. Vol-
Goud: de betere keuze spreekt voor zich
gens die richtlijnen zijn er drie niveaus: brons, zilver en goud.
In de gouden kantine worden mensen vrijwel automatisch gestimuleerd om
Hoe gezonder het assortiment en de uitstraling, hoe edeler
de betere keuze te maken, door het aanbod en de aankleding. Het overgro-
het eremetaal.
te deel van de zichtbare producten is een betere keuze, en er wordt zowel
Veelgehoorde vragen over een gezondere kan-
groente als fruit aangeboden. Gezond kiezen is vanzelfsprekend. Kwantita-
tine zijn: is het niet een hoop gedoe? Gaat het
Voor elk niveau geldt:
tief betekent dit: de kantine straalt helemaal gezondheid uit en minimaal
niet ten koste van de omzet? En wat vinden
• Minstens één gezondere optie in elke productgroep
80% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs- en/of middenwegpro-
onze leden ervan? Toch vinden veel clubs dat
• Betere producten krijgen een prominente plek in de
ducten.
het past in deze tijd. Het hoeft ook niet moei-
De doelstelling van de Gezonde Sportkantine is om sportkantines de ge-
lijk te zijn. Zeker als je het stapsgewijs doet.
zonde keuze de makkelijke keuze te laten zijn en sportclubs te stimuleren
Vanuit die kennis over voeding en gedrag heeft het Voedings-
presentatie
de slag zijn gegaan om in de clubkantine ook gezonde keuzes aan te bieden. Vers en gezond horen immers bij sport en bij een gezonde leefstijl.
• Stimuleer het drinken van water
De Richtlijnen Gezondere Kantines zijn gemaakt in opdracht van het ministe-
• Als er wordt gefrituurd, dan wel in vloeibaar vet (en
rie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), door het Voedingscentrum op
In het clubhuis van TV IJburg liggen fruit
wustwording; een gezond aanbod van eten en drinken past bij de sportieve
zet de frituurpan later op de dag aan)
basis van de inbreng van wetenschappelijke experts op het gebied van voeding
en gezonde snacks prominent uitgestald.
en maatschappelijke functie van de sportvereniging. Het betekent niet dat
• De visie op de gezondere kantine ligt vast in het
en gedrag. Ook werden gebruikers geconsulteerd over het inzetten van de richt-
Dackus: ‘Kinderen vinden die alternatieven
de frituur niet meer aan mag, maar dat je naast gefrituurd voedsel ook een
beleid.
lijnen in de praktijk.
net zo lekker.’
gezondere keuze biedt.
gezonder eten en drinken aan te bieden. Ook zet het project in op de be-
‘Wij geloven in de gezonde keuze.’ ‘Een gezonde geest in een gezond lichaam, dat
Meer en meer mensen sporten en bewegen. Ze kiezen voor een gezonde leefstijl en daar horen gezond eten en drinken bij. Ook in de sportkantine moet die keuze er zijn. Een kistje fruit op de bar of een kop groentesoep in de wintermaanden; zo simpel kan het zijn. De KNLTB is voorstander van de gezondere keuze in sportkantines en ondersteunt de richtlijnen Gezondere Kantines van het Voedingscentrum. Deze dienen om met de sportkantine - stap voor stap - de gezonde kant op te gaan. Doe jij ook mee?
Richtlijnen Gezondere Kantines Bij het Voedingscentrum weten ze uit onderzoek en jarenlan-
Brons: een betere keuze mogelijk maken
is ons motto’, zegt Roy Dackus van Tennisvereniging IJburg in Amsterdam. ‘Ons park is in
Voorkeur, middenweg en uitzondering Binnen verschillende groepen voedingsmiddelen zijn sommige producten
De eerste stap naar de gezonde sportkantine is het aanbieden van de betere
2010 opgericht en we hebben vanaf het begin
beter van samenstelling en dus gezonder. Daarom heeft het Voedingscen-
keuze door deze toe te voegen aan het bestaande assortiment. Binnen elke
gekozen voor een gezond voedselaanbod in het
trum de producten onderverdeeld in producten die de voorkeur hebben of
aangeboden productgroep wordt minstens één betere optie zichtbaar aan-
clubhuis. We willen sport en een gezonde leef-
juist bij uitzondering (af en toe) gegeten kunnen worden. In de groep ‘voor-
geboden. Voorbeelden van productgroepen zijn brood, zoete snacks, hartige
stijl bevorderen, voeding hoort daar ook bij. Voor
keur’ zitten bijvoorbeeld producten met relatief meer vezels of minder calo-
snacks en dranken. Zorg dan bijvoorbeeld in deze productgroepen voor de
tennisclubs is het heel eenvoudig om naast een
rieën. Daardoor zijn deze producten beter voor de gezondheid. In de groep
aanwezigheid van volkorenbrood, koek met weinig calorieën, popcorn en
algemeen aanbod, ook gezondere varianten aan
‘uitzondering’ zitten producten met bijvoorbeeld meer verzadigd vet of sui-
water.
te bieden. Bij IJburg hebben we bijvoorbeeld bio-
ker. Daardoor zijn deze producten een ongezondere keuze. Er is nog een der-
logisch en vers voedsel op de kaart staan. Zodra
de groep, die van de middenweg.
Zilver: verleiden tot de betere keuze
deze producten goed zichtbaar zijn in het clubhuis, volgt de vraag vanzelf. In het begin verkochten we ook geen frisdranken zoals cola, maar dit
In de zilveren kantine wordt in ieder geval groente of fruit aangeboden en is
is op verzoek van de leden weer toegevoegd aan
ge ervaring dat keuzes voor eten en drinken grotendeels wor-
het zichtbare aandeel betere producten in de ruime meerderheid met pro-
het aanbod van gezonde drankjes. Zo blijf je een
den gemaakt uit gewoonte en wat makkelijk is te verkrijgen.
ducten zoals gezonde broodjes, halfvolle zuivel en fruit. Er is nog ruimte voor
beetje spelen met de producten. Het belangrijk-
Het aanbod bepaalt de vraag. Als ook gezonde producten voor
uitzonderingsproducten. De aankleding van de kantine verleidt tot een be-
ste is dat de ‘klant’ een keuze heeft. Wij geloven
het grijpen liggen kiezen mensen daar eerder voor. Zeker als
tere keuze. Kwantitatief betekent dit: de kantine straalt in meerderheid ge-
in de gezonde keuze,’ zegt Dackus. ‘Dat past bij
in de presentatie de gezonde keuze voorrang krijgt. Kleine
zond uit en minimaal 60% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs-
onze club.’
aanpassingen in het aanbod kunnen zo grote veranderingen
en/of middenwegproducten.
teweeg brengen in de vraag.
Een paar voorbeelden: Productgroep
Voorkeur
Middenweg
Uitzondering
Brood
Volkorenbrood, knäckebröd, roggebrood
Bruinbrood, krentenbol, speltbrood
Wit brood, croissant, beschuit
Water, koffie, thee
Water, koffie en thee zonder suiker
Frisdrank
Light frisdrank, ≤4 kcal/100 ml
Frisdranken met ≤30 kcal/100 ml en maximum van 110 kcal/portie
Frisdrank regular, sportdrankjes
Olie en vetten
Halvarine, olie, vloeibaar bak- en braadvet
Zachte margarine, vloeibaar frituurvet
Harde margarine in een wikkel, roomboter, hard frituurvet
Koek
Plakje ontbijtkoek, ≤75 kcal/portie
Kleine mueslireep, ≤110 kcal/ portie
Roze koek, ≥110 kcal/portie
IJs
Bijv. waterijs zoals Raket en Festini
Bijv. waterijs zoals Bijv. roomijs zoals Calippo Cornetto en Magnum
Tennisvereniging IJburg behoort tot de vele honderden sportclubs die inmiddels enthousiast aan
Koffie en thee met suiker, en/of volle koffiemelk
centrum de Richtlijnen Gezondere Kantines opgesteld. Vol-
Goud: de betere keuze spreekt voor zich
gens die richtlijnen zijn er drie niveaus: brons, zilver en goud.
In de gouden kantine worden mensen vrijwel automatisch gestimuleerd om
Hoe gezonder het assortiment en de uitstraling, hoe edeler
de betere keuze te maken, door het aanbod en de aankleding. Het overgro-
het eremetaal.
te deel van de zichtbare producten is een betere keuze, en er wordt zowel
Veelgehoorde vragen over een gezondere kan-
groente als fruit aangeboden. Gezond kiezen is vanzelfsprekend. Kwantita-
tine zijn: is het niet een hoop gedoe? Gaat het
Voor elk niveau geldt:
tief betekent dit: de kantine straalt helemaal gezondheid uit en minimaal
niet ten koste van de omzet? En wat vinden
• Minstens één gezondere optie in elke productgroep
80% van het zichtbare aanbod bestaat uit voorkeurs- en/of middenwegpro-
onze leden ervan? Toch vinden veel clubs dat
• Betere producten krijgen een prominente plek in de
ducten.
het past in deze tijd. Het hoeft ook niet moei-
De doelstelling van de Gezonde Sportkantine is om sportkantines de ge-
lijk te zijn. Zeker als je het stapsgewijs doet.
zonde keuze de makkelijke keuze te laten zijn en sportclubs te stimuleren
Vanuit die kennis over voeding en gedrag heeft het Voedings-
presentatie
de slag zijn gegaan om in de clubkantine ook gezonde keuzes aan te bieden. Vers en gezond horen immers bij sport en bij een gezonde leefstijl.
• Stimuleer het drinken van water
De Richtlijnen Gezondere Kantines zijn gemaakt in opdracht van het ministe-
• Als er wordt gefrituurd, dan wel in vloeibaar vet (en
rie van Volksgezondheid Welzijn en Sport (VWS), door het Voedingscentrum op
In het clubhuis van TV IJburg liggen fruit
wustwording; een gezond aanbod van eten en drinken past bij de sportieve
zet de frituurpan later op de dag aan)
basis van de inbreng van wetenschappelijke experts op het gebied van voeding
en gezonde snacks prominent uitgestald.
en maatschappelijke functie van de sportvereniging. Het betekent niet dat
• De visie op de gezondere kantine ligt vast in het
en gedrag. Ook werden gebruikers geconsulteerd over het inzetten van de richt-
Dackus: ‘Kinderen vinden die alternatieven
de frituur niet meer aan mag, maar dat je naast gefrituurd voedsel ook een
beleid.
lijnen in de praktijk.
net zo lekker.’
gezondere keuze biedt.
gezonder eten en drinken aan te bieden. Ook zet het project in op de be-
De gezonde Sportkantine
Wat zijn gezondere keuzes in sportkantines? Hieronder wordt per productgroep een aantal voorbeelden van betere keuzes
Tips voor het bereiken van een gezondere sportkantine
gegeven. Op www.voedingscentrum.nl/professionals/productaanbod-en-leda/ richtlijnen-gezondere-kantines.aspx is de volledige uitleg te vinden met specifieke productvoorbeelden en de Broodjeswijzer.
Warme maaltijden Als maaltijden in de kantine zelf worden be-
Gezonde uitstraling helpt om gezond
reid, dan moeten alle gebruikte producten een betere keuze zijn. Voor kant-en-klare maaltijden worden maaltijden met het ‘vinkje’ gekozen of de criteria uit de Richtlijnen Voedselkeuze van het Voedingscentrum gebruikt.
Zuivel Binnen deze productgroep is de hoeveelheid verzadigd vet en toegevoegd suiker bepalend.
karnemelk, magere en halfvolle melk, magere kwark, magere en halfvolle yoghurt, magere vruchtenyoghurt en yoghurtdrank zonder toegevoegde suiker, chocolademelk light, magere vla en vruchtenkwark.
IJs
te kiezen
Hoe ziet de kantine er uit?
Onderzoek laat zien dat de keuze voor ge-
Behalve het aanbod is ook de sfeer
zond stijgt bij een goede presentatie. Dit
in de kantine belangrijk. Zijn alle gewon-
is makkelijk te realiseren met aanpassin-
nen (sport)prijzen zichtbaar, fraaie foto’s
gen in het assortiment en in de presen-
van belangrijke wedstrijden – allerlei po-
tatie. Zorg voor volop gezonde producten
sitieve, activerende dingen… of valt het
Hoe vroeger kinderen leren water
met een aantrekkelijke uitstraling, veel
oog vooral op reclame voor ongezondere
te drinken, hoe beter. Zij raken dan niet
variatie en een kleiner aandeel ongezon-
producten?
gewend aan een zoete smaak en zullen
achteraan en plaats de gezonde produc-
Stimuleer water drinken, vooral bij
jes. Als kinderen tussen de 7 en 18 jaar
ten juist vooraan, op ooghoogte en naast
de jeugd
water gaan drinken in plaats van zoete
de kassa. Geef ze aantrekkelijke namen
Ons lichaam heeft vocht nodig. Water
drankjes of vruchtendrank krijgen ze elke
of stel een menu samen met gezonde
is dan een gezonde en duurzame optie.
week bijna 40 klontjes suiker minder bin-
minder dan 110 calorieën. Vaak voldoet water-
opties, standaard voor een gereduceerde
Deze 0-calorieën dorstlesser is overal ver-
nen. Gemiddeld scheelt dat 90 calorieën
en fruitijs hieraan.
prijs. Zo wordt gezond kiezen leuk, aan-
krijgbaar. Het komt gewoon uit de kraan.
per dag.
trekkelijk en makkelijk.
Bovendien is kraanwater erg goedkoop
Brood en beleg Brood is een goede basis voor ontbijt, lunch en tussendoor. Er is volop keuze voor gezond beleg.
Zoete snacks Met zoete snacks bedoelen we koek, gebak, snoep, chocola en candybars. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110 kcal). Een portie is een verpakking
rijstwafel met karamel, plak ontbijtkoek, plak kruidkoek, taaitaai, snoepjes in kleine porties en lolly’s.
die meestal in een keer wordt opgegeten.
Stap voor stap naar een gezonde sportkantine
dan ook minder vragen om zoete drank-
de opties. Zet ongezondere producten
Ook bij ijs wordt uitgegaan van een portie met
volkorenbrood, bruinbrood, roggebrood, volkoren knäckebröd, volkoren krentenbrood, krentenbol, meergranenbrood en rozijnenbrood. Tip! Gebruik voor tosti’s ook volkoren- of bruinbrood • Voorbeelden smeersels: halvarine of margarine uit een kuipje. • Voorbeelden hartig beleg: 20+ kaas en 30+ kaas, hüttenkäse, camembert, mozzarella, verse geitenkaas, verse kaas light (8% vet), zuivelspread, gekookt ei, alle vis (vers, blik, diepvries, gerookt), magere knakworst, beenham, vegetarische paté, kipfilet, selderij salade en komkommersalade. • Voorbeelden zoet beleg: jam, appelstroop, honing.
Gezond wint
en beter voor het milieu. Het hoeft niet
Vastleggen in beleid
Geleidelijk een gezonde(re) kantine
verpakt te worden in een flesje, niet ver-
Of de ambitie nu ligt bij een bronzen,
worden… of in één keer
voerd te worden naar een winkel en niet
zilveren of gouden sportkantine; het is
Het aanbod kan geleidelijk worden aan-
gekoeld te worden. Om het drinken van
belangrijk om de ambitie en de visie op
gepast. Door eerst het bestaande assor-
water makkelijk en hygiënisch te maken,
het aangeboden eten en drinken vast te
timent met gezonde(re) producten aan
kan worden gekozen voor:
leggen in het beleid of de filosofie van
te vullen en die vooral zichtbaar te laten
• een speciaal watertappunt voor drink
de sportvereniging. Zo wordt gezonde en
zijn. Om vervolgens het aandeel van die
water, aangesloten op de waterleiding,
duurzame voeding structureel verankerd
betere keuzes in alle productgroepen te
• een watercooler,
en is de kans het grootst dat het gezonde
vergroten. Maar het kan sneller. Bijvoor-
• of kannen met kraanwater en bekers op
gedrag van de organisatie een gewoonte
beeld door tegelijkertijd ook wat onge-
de bar.
wordt.
zondere producten uit het assortiment te halen. Als een tennisvereniging in een keer de omslag wil maken, is het begin
Hartige snacks tuurde snacks. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110
om de veranderingen door te voeren. popcorn, rijstwafels en kleine verpakkingen van zoutjes.
kcal). En het is sowieso belangrijk om te frituren in vloeibaar vet.
Dranken Water is de beste keuze, daarom hoort drinkwater tot de standaardcriteria. Ook in koffie en thee zonder suiker zitten geen calorieën en daarom zijn ze heel geschikt. Dranken met minder calorieën kunnen ook.
light-frisdranken, ijsthee light, alcoholvrij/arm bier, vruchtendrank light, laagcalorische frisdranken < 30kcal/100 ml. Bij flesjes van 500 ml ligt het wat anders. Vanwege de grote hoeveelheid is hier de richtlijn < 22 kcal/100 ml.
Deelnemende partijen aan de Gezonde Sportkantine zijn NOC*NSF, Koninklijke Horeca Nederland (KHN), het Voedingscentrum, MVV Nederland, de KNLTB, de KNVB en de KNHB. www.centrecourt.nl/gezondekantine www.gezondesportkantine.nl
fotografie: Henk Koster, shutterstock / vormgeving: zwietart.nl
Hartige snacks zijn zoutjes, chips en gefri-
van een nieuw seizoen een mooi moment
De gezonde Sportkantine
Wat zijn gezondere keuzes in sportkantines? Hieronder wordt per productgroep een aantal voorbeelden van betere keuzes
Tips voor het bereiken van een gezondere sportkantine
gegeven. Op www.voedingscentrum.nl/professionals/productaanbod-en-leda/ richtlijnen-gezondere-kantines.aspx is de volledige uitleg te vinden met specifieke productvoorbeelden en de Broodjeswijzer.
Warme maaltijden Als maaltijden in de kantine zelf worden be-
Gezonde uitstraling helpt om gezond
reid, dan moeten alle gebruikte producten een betere keuze zijn. Voor kant-en-klare maaltijden worden maaltijden met het ‘vinkje’ gekozen of de criteria uit de Richtlijnen Voedselkeuze van het Voedingscentrum gebruikt.
Zuivel Binnen deze productgroep is de hoeveelheid verzadigd vet en toegevoegd suiker bepalend.
karnemelk, magere en halfvolle melk, magere kwark, magere en halfvolle yoghurt, magere vruchtenyoghurt en yoghurtdrank zonder toegevoegde suiker, chocolademelk light, magere vla en vruchtenkwark.
IJs
te kiezen
Hoe ziet de kantine er uit?
Onderzoek laat zien dat de keuze voor ge-
Behalve het aanbod is ook de sfeer
zond stijgt bij een goede presentatie. Dit
in de kantine belangrijk. Zijn alle gewon-
is makkelijk te realiseren met aanpassin-
nen (sport)prijzen zichtbaar, fraaie foto’s
gen in het assortiment en in de presen-
van belangrijke wedstrijden – allerlei po-
tatie. Zorg voor volop gezonde producten
sitieve, activerende dingen… of valt het
Hoe vroeger kinderen leren water
met een aantrekkelijke uitstraling, veel
oog vooral op reclame voor ongezondere
te drinken, hoe beter. Zij raken dan niet
variatie en een kleiner aandeel ongezon-
producten?
gewend aan een zoete smaak en zullen
achteraan en plaats de gezonde produc-
Stimuleer water drinken, vooral bij
jes. Als kinderen tussen de 7 en 18 jaar
ten juist vooraan, op ooghoogte en naast
de jeugd
water gaan drinken in plaats van zoete
de kassa. Geef ze aantrekkelijke namen
Ons lichaam heeft vocht nodig. Water
drankjes of vruchtendrank krijgen ze elke
of stel een menu samen met gezonde
is dan een gezonde en duurzame optie.
week bijna 40 klontjes suiker minder bin-
minder dan 110 calorieën. Vaak voldoet water-
opties, standaard voor een gereduceerde
Deze 0-calorieën dorstlesser is overal ver-
nen. Gemiddeld scheelt dat 90 calorieën
en fruitijs hieraan.
prijs. Zo wordt gezond kiezen leuk, aan-
krijgbaar. Het komt gewoon uit de kraan.
per dag.
trekkelijk en makkelijk.
Bovendien is kraanwater erg goedkoop
Brood en beleg Brood is een goede basis voor ontbijt, lunch en tussendoor. Er is volop keuze voor gezond beleg.
Zoete snacks Met zoete snacks bedoelen we koek, gebak, snoep, chocola en candybars. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110 kcal). Een portie is een verpakking
rijstwafel met karamel, plak ontbijtkoek, plak kruidkoek, taaitaai, snoepjes in kleine porties en lolly’s.
die meestal in een keer wordt opgegeten.
Stap voor stap naar een gezonde sportkantine
dan ook minder vragen om zoete drank-
de opties. Zet ongezondere producten
Ook bij ijs wordt uitgegaan van een portie met
volkorenbrood, bruinbrood, roggebrood, volkoren knäckebröd, volkoren krentenbrood, krentenbol, meergranenbrood en rozijnenbrood. Tip! Gebruik voor tosti’s ook volkoren- of bruinbrood • Voorbeelden smeersels: halvarine of margarine uit een kuipje. • Voorbeelden hartig beleg: 20+ kaas en 30+ kaas, hüttenkäse, camembert, mozzarella, verse geitenkaas, verse kaas light (8% vet), zuivelspread, gekookt ei, alle vis (vers, blik, diepvries, gerookt), magere knakworst, beenham, vegetarische paté, kipfilet, selderij salade en komkommersalade. • Voorbeelden zoet beleg: jam, appelstroop, honing.
Gezond wint
en beter voor het milieu. Het hoeft niet
Vastleggen in beleid
Geleidelijk een gezonde(re) kantine
verpakt te worden in een flesje, niet ver-
Of de ambitie nu ligt bij een bronzen,
worden… of in één keer
voerd te worden naar een winkel en niet
zilveren of gouden sportkantine; het is
Het aanbod kan geleidelijk worden aan-
gekoeld te worden. Om het drinken van
belangrijk om de ambitie en de visie op
gepast. Door eerst het bestaande assor-
water makkelijk en hygiënisch te maken,
het aangeboden eten en drinken vast te
timent met gezonde(re) producten aan
kan worden gekozen voor:
leggen in het beleid of de filosofie van
te vullen en die vooral zichtbaar te laten
• een speciaal watertappunt voor drink
de sportvereniging. Zo wordt gezonde en
zijn. Om vervolgens het aandeel van die
water, aangesloten op de waterleiding,
duurzame voeding structureel verankerd
betere keuzes in alle productgroepen te
• een watercooler,
en is de kans het grootst dat het gezonde
vergroten. Maar het kan sneller. Bijvoor-
• of kannen met kraanwater en bekers op
gedrag van de organisatie een gewoonte
beeld door tegelijkertijd ook wat onge-
de bar.
wordt.
zondere producten uit het assortiment te halen. Als een tennisvereniging in een keer de omslag wil maken, is het begin
Hartige snacks tuurde snacks. De betere keuzes zijn hier de opties met minder calorieën per portie (< 110
om de veranderingen door te voeren. popcorn, rijstwafels en kleine verpakkingen van zoutjes.
kcal). En het is sowieso belangrijk om te frituren in vloeibaar vet.
Dranken Water is de beste keuze, daarom hoort drinkwater tot de standaardcriteria. Ook in koffie en thee zonder suiker zitten geen calorieën en daarom zijn ze heel geschikt. Dranken met minder calorieën kunnen ook.
light-frisdranken, ijsthee light, alcoholvrij/arm bier, vruchtendrank light, laagcalorische frisdranken < 30kcal/100 ml. Bij flesjes van 500 ml ligt het wat anders. Vanwege de grote hoeveelheid is hier de richtlijn < 22 kcal/100 ml.
Deelnemende partijen aan de Gezonde Sportkantine zijn NOC*NSF, Koninklijke Horeca Nederland (KHN), het Voedingscentrum, MVV Nederland, de KNLTB, de KNVB en de KNHB. www.centrecourt.nl/gezondekantine www.gezondesportkantine.nl
fotografie: Henk Koster, shutterstock / vormgeving: zwietart.nl
Hartige snacks zijn zoutjes, chips en gefri-
van een nieuw seizoen een mooi moment
