Bijenvriendelijk groenbeheer

Bijenvriendelijk groenbeheer Om bijensterfte een halt toe te roepen is meer actie nodig. De jongste jaren is de bijensterfte in onze streken alarmerend. Elk jaar keert de vraag dan ook terug: ‘Wat kunnen we doen voor bijen?’. Werken aan een bijenvriendelijk groenbeer zorgt voor een betere leefomgeving en meer biodiversiteit. De pesticidereductie is alvast een goede zaak voor het bijenverhaal. Heel wat openbare besturen trekken ook de kaart van harmonisch parkbeheer of kiezen voor een extensiever beheer van hun domeinen. Deze duurzame manieren van bijvriendelijke groenbeheer zijn ook voor de insectenwereld interessant. Bloemenmengsels, vlindertuinen, insectenhotels en stadsimkers geraken stilaan ingeburgerd. Maar er zijn nog veel meer mogelijkheden om de diversiteit in het openbaar groen en het leefmilieu te verbeteren. Deze infofiches willen op een laagdrempelige wijze milieu- en groenteams inspireren om goede keuzes te maken in openbaar groen. Deze map kwam tot stand naar aanleiding van de campagne ‘Week van de Bij’, een initiatief van het Departement Leefmilieu, Natuur en Energie van de Vlaamse overheid.

DEPARTEMENT LEEFMILIEU NATUUR & ENERGIE

Colofon: Vlaamse overheid, Departement Leefmilieu, Natuur en Energie Afdeling Milieu-integratie en -subsidiëringen Koning Albert II-laan 20 bus 8 1000 Brussel www.lne.be - www.weekvandebij.be [email protected] Eindredactie en lay-out: Dienst Milieucommunicatie en -informatie Foto’s: Shutterstock, Groendienst Brugge, B. Vandepoele, P. Vanhopplinus, K. Struyf Deze tips voor bijenvriendelijk groenbeheer werden ontwikkeld door: B. Vandepoele en B. Remaut


Bewilg het landschap Wilgen zijn heel belangrijke stuif-

voedzaam wilgenstuifmeel ongeveer

meelbomen voor bijen. Ze leveren

14 dagen langer leven.

hoogwaardig stuifmeel in de vroege

Gebruik verschillende wilgensoorten

lente. Stuifmeel is de eiwitbron, de

zodat ze op verschillende tijdstippen

bouwstof voor de larven in het broed-

bloeien. Zo zijn na een regenweek niet

nest van onder andere hommels en

alle katjes uitgeregend en verloren.

bijen. Proeven hebben aangetoond

De boswilg (Salix caprea) is alvast een

dat honingbijen opgekweekt met

aanrader.


Experimenteer met klaver Vlinderbloemigen kwamen in de vori-

Tijdelijke bermen, borders en plaatsen

ge eeuw nog veelvuldig voor in land-

die na werken aan de nutsvoorziening

bouwgebieden. Veel soorten (Luzerne,

braak liggen, kunnen ingezaaid worden

klaversoorten, …) werden gebruikt als

met klaversoorten.

eiwitbron voor het vee. Analyses van

Grasvoetpaden moeten trouwens

honingstalen uit de jaren ‘50 tonen

minder gemaaid worden dan gewone

aan dat klaversoorten veel talrijker

grasvelden. Klaver kan ook oplossingen

aanwezig waren dan nu. Ze zijn een

bieden onder beplantingen of hagen

zeer belangrijke voedselbron voor

met te weinig ondergroei van de

heel wat hommelsoorten.

plant.


Snoeien na het bloeien a.u.b.! Planten zijn pas interessant voor bij-

Ook buxus is een goede bijenplant,

en als ze bloeien.

maar komt door de vormsnoei nau-

We snoeien goede bijenplanten ech-

welijks of niet tot bloei. Onze cultuur

ter vaak te enthousiast en te vroeg.

van strakke hagen zorgt ervoor dat

Denk maar aan Ligustrum en Prunus

we ze nauwelijks zien bloeien. Waar-

laurocerasus die heel wat insecten

om niet snoeien na de bloei of eens

voorzien van voedsel.

een jaartje overslaan waar het kan?


Lonicera-gemeente? Is jouw gemeente ook een Lonicera

Waarom mogen onze cultuurplanten

nitida-gemeente?

niet gevarieerder zijn? Zoek bewust naar alternatieven die trager groeien

Dit kleine, altijdgroene plantje is mis-

en die mogen bloeien. De bijen zullen

schien hét symbool bij uitstek van de

u dankbaar zijn. Neem deze planten

decorbeplanting. Op zich geen slech-

zeker in overweging: Cotoneaster,

te bijenplant, maar hij wordt steeds

Symphoricarpos, Berberis of Hedera

gemodelleerd en gesnoeid.

helix ‘Arborescens’.


Gefaseerd maaien Bij het maaien van grasperken, speel-

schieten levert heel wat bloemen op.

pleinen en ligweides is de tendens

Minder maaien zorgt voor meer va-

dikwijls: ‘hoe korter, hoe liever’. Maar

riatie in flora en fauna. Ook solitaire

we kunnen er ook voor kiezen om

bijen krijgen daardoor meer nestgele-

niet altijd alles te maaien. Stroken

genheid en voedsel. Deze manier van

langs de oever van een rivier of vijver

werken vraagt wel begrip van de

mogen eens doorgroeien. Zelfs stro-

bevolking. Goed informeren is hier

ken gras op speelpleinen laten door

dus de boodschap.


Paden met groenvoegen, stapelmuurtjes met losse voegen Bij de aanleg van parken moeten we

leven. Voor grondnestelende bijen zijn

goed nadenken over het onderhoud

ze enorm interessant. Ook gestapelde

van paden. Waarom geen groenvoe-

muurtjes met gerecycleerde borduur-

gen gebruiken? Er kan gemakkelijk

stenen zijn goede nestplaatsen voor

gemaaid worden over deze stapstenen.

solitaire bijen. Breng gerust wat leem

In de voegen zit immers heel wat

of grond aan bij het stapelen.


Tijdelijke natuur Door verkeerde communicatie rond

Maak afspraken met verkavelaars om

distels op onbebouwde percelen,

nog niet aangesneden percelen met

halen vele particuliere bezitters de

bloemenmengsels in te zaaien.

rugsproeier boven.

Ze leveren fraaie beelden op in je

Deze perceeltjes zijn echter interes-

gemeente. Ze komen zeker ten goede

sant voor hommelkolonies die er zich

aan de omgeving en de koopwaarde

graag in vestigen.

van de bouwprojecten.


Bermen maaien met gezond verstand Een berm mag volgens het berm-

Te vroeg maaien geeft telkens aan-

besluit pas gemaaid worden vanaf

leiding tot een verlies van heel wat

15 juni. Het hoeft echter niet perse

soorten.

op 16 juni. Dikwijls is de druk van de

Een terreinbezoek ter plaatse kan

aannemer erg groot om eraan te

heel wat vertellen over de toestand

beginnen. Maar zeker wanneer het

van dit stukje wilde natuur en even-

voorjaar laat op gang is gekomen, is

tueel inspireren om het beheer aan te

er nog heel veel bloei in deze periode.

passen.


Wilgen beurtelings knotten Het kappen van alle bomen in een-

seltekort met alle gevolgen van dien.

zelfde gebied is nefast voor bijen.

Het duurt jaren voor deze populaties

Heel wat wilde bijenpopulaties in dat

hersteld zijn.

gebied ontwikkelden zich net door de

Een rij wilgen kan wel tientallen kilo-

aanwezigheid van dit stuifmeel.

gram stuifmeel leveren aan de natuur.

In het jaar van de kaalslag hebben de

Gefaseerd knotten of kappen is dus

ontwakende diertjes een enorm voed-

veel beter.


Geef bramen weer een plaats! Bramen zijn van oudsher verbonden

Ze verdienen zeker hun plaats terug

met onze streken. Door de opkomst

in het landschap. Nestplaatsen voor

van de klepelmaaier is het gemak-

hommels en solitaire bijen en veel

kelijk om ze te bedwingen en is hun

stuifmeel en nectar zijn de voordelen.

aanwezigheid aanzienlijk geslonken

Geef ze opnieuw een plaats op be-

in het landschap. Dit gebeurde onder

plantingsplannen om wandelpaden

het mom van ‘hoe netter, hoe beter’.

en overgangszones te kleuren.


Bijenplanten voorzien in beplantingsplan! Check bij de aanleg van elk park,

Meestal wordt de nectar- en pollen-

sport- of speelterrein, parkeerzone of

waarde uitgedrukt van 0 tot 5.

industrielaan of er bijenvriendelijke

Het hoeft zeker niet 2 keer 5 te zijn,

planten voorzien zijn.

maar de aanwezigheid van zoveel

Er bestaan boeken en tabellen over

mogelijk verschillende planten met

drachtplanten voor bijen.

een voedselaanbod helpt.

De tabel met nectar- en pollenwaarde komt uit de ‘Bijenplantengids’ en kan besteld worden bij de Universiteit Gent: www.honeybee.be


Begraafplaatsen: bijenjungle De overgang naar pesticidevrije be-

geraniumsoorten is een win-win voor

graafplaatsen levert veel zorgen en

bijen en milieu.

extra werk op.

Cassettes met sedummengsels kunnen

Bodembedekkende vaste planten kun-

vrijgekomen grafkelders verbloemen,

nen een oplossing bieden.

zodat je heel wat bijen zal kunnen

Het aanplanten van bijvoorbeeld

bewonderen.


Kleine landschapselementen Door ruilverkavelingen ‘oude stijl’

leggen. Deze honken in het landschap

en gebrek aan efficiëntie zijn we in

zijn belangrijk voor de populaties

Vlaanderen heel wat niet georgani-

bijen, zowel wat voedsel- als nestge-

seerde natuur verloren. Verschillende

legenheid betreft. Zorg voor blijvende

overheden namen al initiatieven om

aanmoediging door subsidiëring te

kleine landschapselementen aan te

voorzien.


Bijenvriendelijk geboortebos Hou aanplantingen in geboortebossen

voor bijen creëert een paradijs voor

divers. Het poten van enkel populie-

heel wat dieren.

ren levert voor jaren een monotoon

Zorg ook voor open plaatsen bij de

bos op.

inrichting. Spork (Rhamnus frangula)

Een goede plantenkeuze met aandacht

mag hier zeker niet ontbreken.


Communiceer met de bevolking Het is voor de burger niet altijd even

die andere aanpak. Duidelijke infor-

duidelijk waarom er gekozen wordt

matie vermijdt ergernissen en creëert

voor extensief groenbeheer, gefaseerd

een draagvlak. Bijen zijn hip! Geef de

maaien of het opnieuw aanplanten

burger tips om de eigen tuin bijvrien-

van een begraafplaats. Informeer

delijker in te richten of om chemische

daarom via een infobord of de info-

middelen te mijden. Stimuleer gevel-

krant over het hoe en waarom van

groen en andere positieve acties.


Lagen in de aanplant Een duurzaam stuifmeelaanbod voor

zijn.

bijen en hommels is driedimensio-

De juiste keuze van bomen en strui-

neel: bomen, struiken én kruiden.

ken is natuurlijk belangrijk. Contro-

Deze gelaagdheid zorgt voor een ge-

leer bij elk nieuw beplantingsplan of

varieerd voedselaanbod voor verschil-

de gebruikte planten interessant zijn

lende jaren en generaties, ook als de

voor bijen. Vooral de verscheidenheid

bloemenmengsels niet meer trendy

aan stuifmeel is belangrijk!


De stad geeft het voorbeeld Beelden en tendensen in openbaar

langs invalswegen voor inspiratie zor-

groen krijgen dikwijls navolging in

gen. Het beplanten van perken met

particuliere tuinen.

vaste planten en heesters is duurza-

Naast bloemenmengsels kan ook het

mer dan het concept van het gebruik

opvallende gebruik van vaste planten

van viooltjes, surfinia’s en chrysanten

of bolgewassen op ronde punten of

en biedt extra troeven voor insecten.


Bijenraad Stimuleer het overleg tussen natuur-

Organiseer met de milieuraad een

werkgroepen en imkers.

bijenavond of een plantendag.

Zij zien soms andere mogelijkheden

Je zal versteld staan hoeveel mensen

van aanplantingen en onderhoud die

sympathiseren met de bij.

een meerwaarde kunnen opleveren.


Bescherm eens een oude bijenboom Gelukkig hebben we nog heel wat

insecten. Misschien moeten we ze

oude bomen die onze parken en

toch even opsporen en nomineren

pleinen tooien. Sommige zijn echte

als ‘Bijenboom met Klasse’.

bloementuilen. Denk maar aan de

Ook nieuwe aanplantingen kunnen

oude paardenkastanjes.

bewust benoemd worden: ‘Deze bo-

Ze leveren elk jaar een schat aan

men werden aangeplant in het Jaar

nectar en stuifmeel voor duizenden

van de Bij’.


Bloemenmengsels Bloemenmengsels worden ondertus-

bodemkruiden kiemen om ze daarna

sen door heel wat bedrijven aange-

te verwijderen. Zo verstikt het meng-

boden: inheems, uitheems, meerjarig,

sel niet tussen andere kruiden. Door

duur en goedkoop. Bepaal je keuze

zand toe te voegen zijn de zaden be-

naargelang de grondsoort en plaats.

ter te verdelen over het perceel. Een

Verschillende mengsels afwisselend

nadeel is dat deze stroken op een

inzaaien kan een fraai beeld opleve-

bepaald ogenblik uitgebloeid zijn en

ren en de bloeitijd verlengen.

er verdord uit zien. Op ronde punten

Gebruik de techniek van het vals zaai-

en in borders is voor een nette indruk

bed. Hierbij laat je een eerste keer de

dus een grasstrook aangewezen.


Welke planten zijn goed voor bijen? Kies steeds voor enkelvoudige culti-

uitheemse als cultuurvariëteiten.

vars of botanische soorten. Ze hebben

Denk dus twee keer na voor grote uit-

duidelijk een stamper en meeldraden,

heemse parkbomen gekapt worden.

wat bij dubbelbloemige soorten niet

Leibomen komen door hun jaarlijkse

altijd het geval is.

vormsnoei niet tot bloei en zijn min-

Heel wat solitaire bijen zijn aangewe-

der interessant voor bijen.

zen op specifiek stuifmeel van hun

Siergrassen en bamboe zijn dan weer

waardplant. De meeste andere bijen

planten waar bijen niets aan hebben.

en hommels zijn opportunisten en

Goede bijenstruiken zijn dikwijls bes-

profiteren van zowel inheemse,

dragend.


Groendaken: ook voor bijen! Groendaken hebben een isolerende

bloeiperiode, wat ook interessant is

functie, houden water vast en zorgen

voor insecten. Deze mengsels kunnen

voor groene plekjes op schrale plaat-

onder meer gebruikt worden bij de

sen. Heel wat sedumsoorten in deze

aankleding van vrijgekomen graven

matten hebben een heel mooie

op begraafplaatsen.


Voorjaarsbollen in grasstroken De variatie aan stuifmeel is belangrijk

krokus 2 tot 4°C warmer is dan daar-

voor de gezondheid van bijen.

buiten? De bij die reeds door de kou-

Vooral in het vroege voorjaar zijn kro-

de voorjaarslucht vloog, kan hier even

kussen en sneeuwklokjes een jaarlijks

opwarmen. Deze investeringen kun-

weerkerende troef.

nen mits een goed maaibeleid jaren

Wist je dat het in de kelk van een

renderen voor bijen.


Bijenvriendelijk groenbeheer

Recommend Documents