Jaargang 2 – nummer 1 – mei 2012
Nieuwsbrief extra
Databank Gemeentelijk Groenbeheer
Groenbeheer in de gemeente Oss Pagina 1
Nieuwsbrief De Nieuwsbrief Databank Gemeentelijk Groenbeheer geeft informatie over het project Databank Gemeentelijk Groenbeheer en ander onderzoek dat wordt uitgevoerd door Alterra en Wageningen Universiteit op het gebied van groenbeheer. De nieuwsbrief is gratis en verschijnt tweemaal per jaar. Daarnaast verschijnt er eenmaal per een extra nieuwsbrief waarin een gemeente centraal staat.
Databank Gemeentelijk Groenbeheer Extra nieuwsbrief Ieder jaar brengen we twee nieuwsbrieven uit. Daar hebben we nu een derde aan toegevoegd. Het is geen ‘normale’ nieuwsbrief, maar een special, waarin we kijken hoe één specifieke gemeente het groenbeheer heeft georganiseerd. In deze eerste extra nieuwsbrief staat de gemeente Oss centraal. Bij het maken van deze nieuwsbrief hebben we veel hulp gekregen van Marius Smits van de gemeente Oss, die we daarvoor willen bedanken.
DGG De Databank Gemeentelijk Groenbeheer (DGG) is een benchmark met kengetallen over gemeentelijk groen en groenbeheer. De benchmark is in 1998 opgezet door Alterra (onderdeel van Wageningen University and Research centre)
Klantendag 2012 Eén keer per jaar organiseren wij een Klantendag. Tijdens deze dag wordt informatie gegeven over het project, worden de cijfers toegelicht en wordt over plannen gediscussieerd. Zeker zo belangrijk is dat tijdens deze dag groenbeheerders elkaar ontmoeten en kunnen netwerken. Meestal is de klantendag alleen voor deelnemers aan de Databank Groenbeheer. Dit jaar willen we een deel van het programma (met o.a. workshops en masterclasses) openstellen voor medewerkers van alle gemeenten. De (voorlopige) datum voor de klantendag 2012 is 13 november 2012.
Contact Als u meer informatie wilt over de nieuwsbrief of de Databank Gemeentelijk Groenbeheer dan kunt u contact opnemen met: Ir. Joop Spijker
[email protected] 0317 - 484 990 www.databankgroenbeheer.nl
Rapportages boekjaar 2011 We zijn dit jaar vroeg (eind februari) gestart met het verzamelen van de gegevens over boekjaar 2011. We hopen daarmee nog eerder in het jaar alle rapportages klaar te hebben. Die kunnen dan dienen voor discussies op de klantendag 2012.
Pagina 2
Groen en groenbeheer in de gemeente Oss Gemeente Oss Gemeentegegevens Oss is één van de meest noordelijk gelegen gemeenten van de provincie Noord-Brabant. De gemeente is in de loop der jaren gegroeid doordat andere gemeenten bij Oss zijn aangesloten, zoals recentelijk (2011) de gemeente Lith.
De gemeente kent een groot aantal kernen, waarvan de stad Oss veruit de grootste is. Andere kernen zijn bijv. Berghem, Megen, Ravenstein en Lith. Op de peildatum voor de laatst gepubliceerde rapportage van Databank Gemeentelijk Groenbeheer (over 2010 - dus Lith was nog niet meegeteld) had de gemeente 77.400 inwoners en valt daarmee in de grootteklasse 50 100.0000 inwoners. De oppervlakte was toen 10.188 ha.
Politiek en beleid In Oss bestaat de gemeenteraad uit 37 leden. De raad bestaat uit SP (9 zetels), VDG (lokale partij – 8), CDA (6), VVD (6), PvdA (4), D66 (2), TON (1), GroenLinks (1). Het college bestaat CDA, VDG, PvdA en VVD met elk 1 wethouder. Groen wordt binnen Oss gezien als een kernwaarde.
Het groen in de gemeente (boekjaar 2010) Areaal groen Struiken 25%
In 2010 beheerde de gemeente 2 Oss in totaal 7.045.949 m groen. 2 Daarvan lag ruim 5 miljoen m binnen de bebouwde kom. Van dat groen is ongeveer 4 miljoen 2 m basisgroen*. *Basisgroen zijn de bomen, struiken, gazon, ruw gras en plantenperken. Binnen de Databank Gemeentelijk Groenbeheer (DGG) wordt basisgroen onderscheiden om goede kostenvergelijkingen te maken. Niet in basisgroen zitten bos, speelterreinen, watergangen, paden e.d.
Het meeste basisgroen komt voor in de stad Oss (ongeveer 3.2 mil2 joen m ). In de omliggende ker2 nen ligt nog ruim 0.7 miljoen m . 2
Per inwoner heeft Oss 51.5 m basisgroen. Dat ligt ietwat boven het gemiddelde in de eigen grootteklasse, maar ruim boven het gemiddelde van alle gemeenten die meedoen met de DGG. Per huishouden is er in Oss 121.5 2 m basisgroen (ietwat boven het gemiddelde in de eigen grootteklasse en zeer ruim boven het gemiddelde van alle gemeenten).
Pagina 3
Bomen 1%
Gazon 54%
Ruw gras 20%
Planten 0,2%
Oppervlakte-aandelen van de verschillende beheercategorieën in het totale basisgroen. Beheercategorieën Het basisgroen bestaat voor een heel groot gedeelte uit gazon (54.2%) en ruw gras (20.0%). Het aandeel struiken is ongeveer 24.3%, het aandeel bomen is 1.3% en het aandeel planten 0.2%. De oppervlakte gazon en de totale oppervlakte gras (gazon + ruw gras) liggen duidelijk boven het gemiddelde van gemeenten uit de eigen grootteklasse en het gemiddelde van alle gemeenten uit de DGG. Oss heeft ook meer bomen dan gemiddeld: 66 bomen per 100 inwoners, ruim boven het gemiddelde bij de eigen grootteklasse.
In de stad Oss is het groen grootschalig, in de kernen gaat het doorgaans om kleinschalig groen (kleinere stukken met veel variatie). Kwaliteit Het basisgroen in Oss heeft kwaliteit B+, ofwel iets beter dan B volgens de CROWbeeldkwaliteitscatalogus (2010). CROW kent 5 klassen: A+ (hoogste kwaliteit), A, B, C en D (laagste kwaliteit).
Dienst gemeentelijk Groenbeheer In de gemeente Oss is de Dienst Stadsbeleid verantwoordelijk voor het beleid t.a.v. het groen en de dienst Gemeentebedrijven voor het beheer en de uitvoering. Bij de afdeling Inrichting en Beheer Openbare Ruimte, één van de afdelingen van de Dienst Gemeentebedrijven wordt het beleid ver-
taald in een beheerplan, worden bestekken opgesteld, wordt onderhandeld met aannemers en wordt de uitvoering aangestuurd. Het doel van het groenbeheer is het realiseren van functioneel groen dat schoon, heel en veilig is. Het gaat er niet om dat bepaalde categorieën groen in be-
paalde hoeveelheden voor moeten komen, maar dat het groen aansluit bij de gewenste situatie te plekke. Daarnaast wordt structureel gekeken naar manieren om dat zo kosteneffectief mogelijk te doen.
Kosten Aan het beheer van het groen van de gemeente Oss werd in 2010 4.5 miljoen euro uitgegeven. Aan het groen binnen de bebouwde kom was dat 4 miljoen. Voor het basisgroen waren de jaarlijkse kosten ruim 3 miljoen euro. Per inwoner is dat € 58,50 voor het totale groen, € 49,50 voor het groen in de bebouwde kom en € 39,00 voor het basis2 groen. En per m is dat € 0,68 (totale groen), € 0,74 voor het groen in de bebouwde kom en € 0,76 voor het basisgroen. Struiken vragen het meest van het budget (52% van de kosten van het basisgroen). Ook gazon en bomen hebben een groot aandeel in de kosten.
Bomen 19%
Struiken 52%
Gazon 20%
Ruw gras 6%
Planten 3%
Kostenverdeling van de beheercategorieën bij Oss als aandeel van de totale kosten van beheer van het basisgroen.
De verdeling van het groen over de verschillende beheercategorieën is niet zozeer de reden dat 2 de kosten per m bij de gemeente Oss relatief laag zijn. De gemeenten heeft weliswaar relatief weinig van de dure beheercategorie plantenperken, maar weer wel veel bomen. Als gekeken wordt binnen de verschillende hoofdcategorieën dan valt wel op dat Oss heeft gekozen voor de goedkopere subcategorieën. Zo heeft Oss geen plantenbakken. En het gazon wordt voor een relatief groot deel extensief beheerd (3-7 keer maaien in plaats van bijvoorbeeld 20 keer).
extensief beheerd 46%
intensief beheerd 54%
extensief beheerd 18%
niet gesp. 2%
intensief beheerd 80%
Aandeel extensief en intensief beheerd gazon in het totale hoeveelheid gazon – boven Oss, onder Alle gemeenten.
Pagina 4
Kostenniveau In vergelijking met andere gemeenten besteedt de gemeenten Oss relatief weinig geld aan het gemeentelijk groen. Wat betreft het basisgroen ligt het bedrag dat wordt uitgegeven per inwoner ongeveer zeer aanzienlijk onder het gemiddelde. Hetzelfde geldt voor de kosten per vierkante meter. Kosten en verdeling groen De verdeling van het groen over de verschillende beheercategorieën is één van de redenen waarom de kosten voor het groenbeheer relatief laag zijn. Alles draait om de functionele kwaliteit. Als goedkoper groen kan met behoud van de functionaliteit dan wordt voor goedkoper groen gekozen. Hetzelfde geldt voor de beheerintensiteit. Dit uitgangspunt heeft in de loop der jaren geleid tot groen met relatief weinig dure beheercategorieën en relatief weinig kleinschalige groenelementen. Oss heeft daarnaast weinig achterstallig onderhoud. Tijdens de inrichting wordt al goed gekeken naar de beheerkosten.
Pagina 5
Kosten en organisatie
Kosten en uitbesteding
De gemeente Oss geeft in vergelijking met veel andere gemeen2 ten ook per subcategorie per m minder uit. Een subcategorie is een verdere opsplitsingen van de categorie groen. Binnen de categorie plantenperken zijn bijv. de kosten voor een vierkante meter eenjarigen en de kosten voor een vierkante meter vaste planten fors lager dan de benchmark. Dat is een indicatie dat de organisatie (de afdeling IBOR) efficiënt werkt. Het beheerplan is duidelijk. Alles is zo pragmatisch mogelijk opgezet met zo min mogelijk toeters en bellen. De werkprocesen zijn helder (lean and mean). Gebiedsbeheerders zijn integraal verantwoordelijk voor het juist functioneren van het groen en budgethouder van de budgetten die aan het openbaar groen zijn gelinkt. Opzichters zijn vrij, binnen de kaders van het beheerplan, om locatiegericht passende afwijkende keuzes te maken. Verantwoordelijkheden worden zo laag mogelijk in de organisatie neergelegd. De overlegstructuur wordt zoveel mogelijk beperkt. Bij keuzes over de organisatie wordt gekeken wat medewerkers motiveert. Eigen verantwoordelijkheden blijken erg belangrijk.
De werkzaamheden buiten worden in Oss geheel uitbesteed. Dat gebeurt op basis van RAWbestekken waarbij uiteraard wel goed wordt gelet op het op te leveren resultaat. Er worden bestekken gemaakt per deelgebied (Oss, is onderverdeeld in 8 gebieden) en voor verschillende werkcategorieën. Belangrijke categorieën zijn onderhoud beplantingen, onderhoud gras en onderhoud dode elementen (verharding, paaltjes, speelvoorzieningen, e.d.). Het liefst wordt gewerkt met niet verrekenbare besteksposten. Bij sommige besteksposten wordt gewerkt met verrekenbare hoeveelheden en vindt verrekening achteraf plaats op basis van werkelijk uitgevoerde werkzaamheden. Een groot deel van het werk (bijv. onderhoud beplantingen) gebeurt door het Werkvoorzieningsschap. Om een juiste prijs te kunnen bepalen voor dit gedeelte van het werk, wordt voor één van de acht gebieden het werk wel openbaar aanbesteed. De bestekspostprijzen die hieruit komen, worden als uitgangspunt gehanteerd voor de bestekken die het Werkvoorzienigsschap uitvoeren. De looptijd van de bestekken is 3-5 jaar.
Uitdagingen en oplossingen Groen wordt in Oss gezien als een kernwaarde, maar ook in Oss moet er worden bezuinigd op het groen (€ 250.000 op jaarbasis). Met deze politieke keuze wordt in de gemeente Oss pragmatisch omgegaan. Uitgangspunt is en blijft dat de functionele kwaliteit van groen behouden blijft. Om de taakstelling te halen wordt nog nadrukkelijker dan normaal gekeken naar de groenverdeling en de beheersintensiteit. Bij de eventueel te nemen maatregelen wordt daarbij altijd rekening gehouden met de investeringen en de terugverdientijd. Gazon is misschien goedkoper dan een boom, maar het weghalen van bomen kost geld. De vraag die steeds gesteld wordt, is of de investering om een wijziging in het groen aan te brengen rendabel is en binnen welke termijn de investering wordt terugverdiend. Een andere manier van bezuinigen is de termijn waarop gerenoveerd wordt iets op te rekken. Ook worden soms stukjes groen verkocht. Het gaat dan met name om groen dat tot dan toe oneigenlijk in gebruik was bij de inwoners van Oss. Bezuinigingen bieden ook kansen. Doordat er bezuinigd moet worden, is het soms makkelijker dingen te realiseren. Duur groen dat vanuit de functionaliteit niet nuttig is, kan nu makkelijker worden vervangen door goedkoper en functioneler groen, omdat in het kader van de bezuinigingen die keuzes makkelijker worden geaccepteerd.
Pagina 6
