L E I D S U N I V E R S I TA I R M E D I S C H C E N T R U M
Beslist! N I E U W S B R I E F VA N M E D I S C H E B E S L I S K U N D E
Jaargang 6, oktober 2008
In dit nummer: Inleiding pag. 3
Vroeg opereren of afwachten pag. 7
Controle van astma pag. 12
Agenda pag. 19
De rol van patiënt preferenties pag. 5
Maatwerk in nacontrole pag. 8
Foto Medische Besliskunde pag. 13
Draaideurbeslissingen pag. 20
Welke informatie van belang bij keuze ziekenhuis? pag. 10
Publicaties 2007-2008 pag. 14
Even voorstellen pag. 6
Beslist 1-2008.indd 1
16-10-2008 07:32:12
2
Beslist 1-2008.indd 2
16-10-2008 07:32:16
Inleiding DOOR JOB KIEVIT
Voor de Leidse Medische Besliskunde is 2008 een
expertise) een nauwelijks ontgonnen terrein was,
feestelijk jaar.
is in 2008 uitgegroeid tot één van onze belangrijkste onderzoekslijnen, met uitgebreide subsidies,
Beslist 1-2008.indd 3
Vroeg in dat jaar hield Anne Stiggelbout immers
publicaties en samenwerking in binnen en
haar inaugurele rede getiteld “Kiezen of delen?
buitenland.
Patiënten, percepties en preferenties”. Zij sprak
Dat alles hebben we gevierd op 15 februari.
die rede uit in het kader van haar benoeming tot
Op het feest dat na Anne’s oratie werd gevierd
hoogleraar met als leeropdracht “Medische beslis-
in het faculteitsgebouw aan de overkant, met
kunde, de rol van Patiëntpreferenties” per 1 januari
toespraken, liederen en met een hilarische quiz
2007. In dit nummer gaat Anne zelf nader in op de
waarin de kersverse hoogleraar stevig aan de tand
inhoud van haar rede. Aan mij het genoegen om u
werd gevoeld over haar eigen voorkeuren, (in)-
iets te vertellen wat een fantastische dag het was, en
consistenties en biases. Dat we dat konden doen
hoezeer wij allemaal, samen met Anne, haar familie
in aanwezigheid van zoveel LUMC-ers en externe
en vrienden en de vele relaties van binnen en buiten
gasten, was een zichtbaar en voelbaar bewijs van
het LUMC, hebben genoten. Anne kwam in 1990 bij
de vruchtbare samenwerking en voortreffelijke
ons. Na een studie humane voeding in Wageningen,
relaties waarin Anne en de Leidse MB zich mogen
en met speciale training in de epidemiologie in
verheugen. Met haar benoeming is Anne er ook
ondermeer Birmingham - Alabama, Lyon en aan
nog eens in geslaagd het percentage vrouwelijke
het NKI werd zij door een sollicitatiecommissie
hoogleraren bij de Medische Besliskunde van 0 naar
bestaande uit Hanneke de Haes, Jan Willem Leer
50% te brengen, en Anne zou Anne niet zijn als zij
en ondergetekende aangenomen om invulling
daaraan geen vervolg gaf door zich inmiddels zeer
te geven aan het onderzoek naar kwaliteit van
actief te betonen in het netwerk van vrouwelijke
leven en utiliteit. Anders dan in de evidence based
hoogleraren aan onze Leidse Universiteit.
medicine gaat het in de medische besliskunde
Er gebeurde meer in het afgelopen jaar. Wij namen
immers niet (bijna) alleen maar om kansen, maar
afscheid van Ercolie Bossema, Cathrien Jacobi,
ook om preferenties en waarderingen. Dus om
Victor van der Meer, Alex Meijer, Wilma Otten,
wat iemand vindt van een gezondheidsprobleem,
Tjerk van der Schaaf, Henk van Stel, Elsbeth
en om wat betekent dat voor de invulling van het
de Vogel-Voogt. Voor Ercolie, Elsbeth en Alex
dagelijks bestaan. Het is ook belangrijk te weten in
was hun vertrek het gevolg van de afronding van
hoeverre dergelijke voorkeuren onderhevig zijn aan
hun onderzoeksproject. Henk vertrok naar een
vertekening, en hoe daarmee om te gaan.
prachtige vaste stafplaats aan het Julius Centrum
Anne heeft in haar Leidse carrière vele subsidies
in Utrecht die dat vroegtijdige vertrek meer
binnengehaald (ondermeer een prestigieuze VIDI
dan rechtvaardigde. De sterke ploeg die onder
van NWO), nieuwe richtingen gezocht en een
leiding van Jaap Sont zich bezighoudt met self-
groot lokaal, nationaal en internationaal netwerk
management vraagstukken bij astma, heeft dat
opgebouwd (zo was zij ondermeer vice president
vertrek prima opgevangen, ondermeer door een
van de Society for Medical Decision Making).
grotere inzet van Thijs Beerthuizen. Victor is
Wat in 1990 voor ons (afgezien van Hanneke’s
weliswaar lijfelijk vertrokken naar Public Health
3
16-10-2008 07:32:16
en Eerstelijnsgeneeskunde, maar zal tijdens de
en kwaliteit van leven, 3) psychologische beslis-
afronding van zijn promotietraject (en wij hopen ook
kunde en 4) outcomes research. Onze publicitair
daarna) intellectueel nog regelmatig in ons midden
wetenschappelijke productie kunt u weer zien verder-
verkeren. Tjerk van der Schaaf werd per 1 maart
op in deze Beslist!. Maar ook onze maatschappelijke
2008 aangesteld als hoogleraar “Economic Aspects
betrokkenheid groeit gestaag. De samenwerking met
of Patient Safety” aan de Universiteit van Hasselt.
de NPCF in een onderzoek naar hoe patiënten kiezen
Voor Cathrien Jacobi (en haar gezin) werd haar
voor ziekenhuizen en dokters, onze betrokkenheid
dagelijkse reizen tussen Leiden en ’s Hertogenbosch
bij een gepland NFU-onderzoek naar de waarde van
uiteindelijk toch teveel; zij nam ontslag en heeft
prestatie-indicatoren, en al het werk op het gebied
inmiddels een eigen onderzoeksbureau. Wilma ruilde
van kwaliteit en patiëntveiligheid zijn daar evenzo
het “pure onderzoek” voor een meer toegepaste plek
vele voorbeelden van, evenals het begin van een
bij TNO, waarin zij zich bezig houdt met beslissings-
samenwerking met de Consumentenbond.
ondersteuning via het internet. Wij wensen al onze
In het kader van “kwaliteit van zorg” was ik in
ex-collega’s vanaf deze plaats veel geluk, en veel
augustus gastdocent in het 4 dagen durende “Quality
succes voor de toekomst.
Scholars Summer Institute” van de Amerikaanse
Onze vaste staf werd versterkt met twee nieuwe
Veterans Health Administration in Dartmouth. De
medewerkers. Elske van den Akker, die kan bogen op VHA is de overkoepelende organisatie voor 153 VA-
4
een zeer brede ervaring in de technology assessment,
ziekenhuizen, met een patiëntenpopulatie en budget
ruilde haar aanstelling bij TNO voor een stafplaats in
van anderhalf maal de Nederlandse gezondheidszorg.
onze groep. Gezamenlijk met Wilbert van den Hout
Binnen die Nederlandse Gezondheidszorg werd ik
zal zij aan het vakgebied van de Health Technology
onlangs benoemd als lid van de AdviesCommissie
Assessment, dat in ons zorgstelsel de komende jaren
Pakket van het College voor Zorgverzekeringen. Die
steeds belangrijker zal gaan worden, verder gaan
commissie heeft tot taak – enigszins analoog aan
uitbouwen. Marieke de Vries, gepromoveerd op de
de rol van NICE, het National Institute for Clinical
invloed van gemoedstoestand op keuzegedrag, werd
Excellence, in Engeland, maar op veel bescheidener
onze nieuwe psychologisch besliskundige, die zich
schaal – te zorgen voor een verantwoord beheer van
ondermeer zal gaan bezighouden met risicoperceptie.
het basispakket van het Nederlandse zorgstelsel,
Nieuwe projectmedewerkers in ons midden zijn
waarbij technology assessment, naast rechtvaardig-
Elysée Hille, op een project over geïndividualiseerde
heid en transparantie, een belangrijke overweging is.
nacontrole bij borstkanker, en Jiska Snoeck-Stroband en Persijn Honkoop zijn onze nieuwe huisarts-
U ziet, er is weer veel gebeurd, ook in het afgelopen
onderzoekers in de astma-groep van Jaap. Wij zijn
jaar “never a dull moment”. En zo moet het ook.
bijzonder blij met deze versterking, en met de hoge
En tevreden terugkijkend op een feestelijk en druk
kwaliteit van onze nieuwe medewerkers.
afgelopen jaar wensen wij u allen een hele goede en
Al deze mutaties illustreren de dynamiek van het
succesvolle toekomst, en spreek ik de hoop uit dat
onderzoek, dat, zoals u sinds de vorige Beslist!
de vruchtbare samenwerking die we met velen van u
weet, bestaat uit 4 domeinen; 1) beslissingsanalyse
hebben daar deel van uit blijft maken, en zal blijven
en kosteneffectiviteitsanalyse, 2) patiëntreferenties
groeien.
Beslist 1-2008.indd 4
16-10-2008 07:32:17
Leerstoel “Medische Besliskunde, de rol van patiënt preferenties” DOOR ANNE STIGGELBOUT
In de gezondheidszorg worden dagelijks beslis-
In samenwerking met clinici kunnen we dan meer
singen genomen waarbij afwegingen van kosten
gestalte geven aan een gezamenlijke besluitvor-
en baten spelen. Bij kosten gaat het niet alleen om
ming. Daarnaast is het natuurlijk prachtig om dit
euro’s, maar ook om bijwerkingen van behande-
te kunnen combineren met onderwijs hierover aan
lingen. Deze afwegingen zijn vaak subjectief, wat
geneeskundestudenten en artsen.
ruimte in de besluitvorming creëert voor de patiënt. De wens om de voorkeuren van de patiënt mee te wegen wordt dan ook steeds sterker gevoeld. De overheid vraagt ook steeds vaker om de inbreng van de voorkeuren van de toekomstige patiënt in kosteneffectiviteitsanalyses. Ik ben dan ook blij met de instelling van de leerstoel “Medische Besliskunde, de rol van patiënt preferenties”. Het is een uitdaging om methoden te ontwikkelen of te verfijnen die patiëntvoorkeuren kunnen meten, of die de patiënt kunnen ondersteu-
5
nen bij het vormen van een voorkeur.
Beslist 1-2008.indd 5
16-10-2008 07:32:17
Even voorstellen Een nieuw gezicht DOOR MARIEKE DE VRIES Sinds half mei 2008 ben ik werkzaam als
In mijn onderzoek en onderwijs bij Medische
Psycholoog bij Medische Besliskunde aan het
Besliskunde in Leiden houd ik mij bezig met de
LUMC. Graag maak ik van deze gelegenheid
vraag hoe mensen beslissingen nemen. Hierbij richt
gebruik om mij even kort aan u voor te stellen.
ik mij onder andere op risicocommunicatie tussen artsen en patiënten. Daarnaast ben ik bijzonder
Na mijn studie Sociale Psychologie aan de Radboud geïnteresseerd in de rol van emotie en intuïtie. Universiteit (RU) Nijmegen, deed ik de afgelopen
Gaan we bijvoorbeeld anders met informatie om
vier jaar promotie onderzoek naar de vraag hoe
wanneer we verdrietig zijn dan wanneer we positief
stemming van invloed is op onze oordelen en
gestemd zijn en hoe beïnvloedt dat dan weer onze
beslissingen. Wanneer vertrouwen we op onze
beslissingen?
intuïtie en wanneer zijn we juist geneigd om onze beslissingen te beredeneren? In september 2008
Ik hoop de komende tijd nader kennis met u te
heb ik succesvol mijn proefschrift, getiteld “Mood
maken en zie uit naar een goede samenwerking!
Matters in Judgment and Decision Making: Tuning in to Deliberation and Intuition” in Nijmegen
Voor meer informatie:
verdedigd.
www.lumc.nl/2050/research/home_vries.htm
6
Gezondheidseconomie achter de draaideuren van het LUMC DOOR ELSKE VAN DEN AKKER Sinds dit voorjaar lonken de draaideuren van het
Gezondheidszorg (Erasmus MC, Rotterdam). Ver-
LUMC (zie beschouwing van Wilbert van den Hout
volgens heb ik enkele jaren bij TNO Kwaliteit van
verderop) ’s ochtends naar mij en kan ik de verlei-
Leven in Leiden de opgedane kennis op het gebied
ding niet weerstaan hier binnen te gaan en vervol-
van kosten en effecten van interventies toegepast
gens op de 10e verdieping neer te strijken. Dit alles
op een diversiteit aan onderwerpen. Daarnaast ben
vanwege de wens van Medische Besliskunde om
ik sinds 2005 lid van de Jonge Akademie van de
de afdeling uit te breiden met een tweede gezond-
KNAW.
heidseconoom.
Vanaf mijn nieuwe werkplek zie ik uit naar samenwerking met u voor het bepalen van kosten en
Na mijn studie Econometrie aan de Vrije Universi-
effecten van interventies in de kliniek.
teit te Amsterdam, heb ik onderzoek verricht naar de kosten en effecten van het bevolkingsonderzoek
Graag tot ziens, Elske van den Akker
naar borst- en baarmoederhalskanker. Dit heeft geleid tot het proefschrift getiteld ‘Mathematical
Beslist 1-2008.indd 6
modelling in evaluation of screening for breast and
Voor meer informatie zie:
cervical cancer’ bij het instituut Maatschappelijke
www.lumc.nl/2050/research/home_akker.htm
16-10-2008 07:32:19
Vroeg opereren of afwachten? Economische evaluatie van beleid bij lage rug hernia’s DOOR WILBERT VAN DEN HOUT (NAAR AANLEIDING BMJ 2008; 336: 1351 - 54) Lage rug hernia is een
Alle uitkomstenmaten van de studie lieten hetzelfde
reren precies gecompenseerd door besparingen op
veelvoorkomend pro-
beeld zien: sneller herstel na vroeg opereren, maar
ziekteverzuim.
bleem, maar de weten-
na een jaar geen verschil meer. Bij afwachtend be-
schappelijke onderbou-
leid werd 40% van de patiënten alsnog binnen een
Ondanks de heldere resultaten werd de controverse
wing van het beleid is
jaar geopereerd.
over het te voeren beleid niet weggenomen. Voor-
verrassend mager. In
standers van opereren benadrukken het snellere
een gerandomiseerde
Na drie maanden was er een significant utiliteits-
herstel dat de kosten van vroeg opereren rechtvaar-
trial werd vroeg opereren
verschil ten gunste van vroeg opereren, met een
digt. Voorstanders van afwachten benadrukken dat
vergeleken met afwach-
significant totaalverschil van 0,04 QALY. Vanuit
beide groepen snel verbeteren en er binnen een jaar
tend beleid, bij patiënten
medisch perspectief bedroegen de kosten € 41.000
geen verschil meer is. Wij constateren dat de goed
die niet binnen zes weken
per QALY. Vanuit maatschappelijk perspectief
geïnformeerde patiënt een doorslaggevende rol mag
herstelden.
werden de hogere medische kosten bij vroeg ope-
hebben in de besluitvorming.
EQ5D Utiliteit (NL)
1,0 0,8 7
0,6 0,4
Vroege operatie
0,2
Afwachtend 0,0 0
13
26
39
52
Weken sinds randomisatie
Website
Onderzoeksprojecten
De website van Medische Besliskunde vindt u op http://www.lumc.nl/2050.
Op http://www.lumc.nl/2050/research/research.html vindt u een overzicht van alle medewerkers, onderzoeksprojecten en publicaties van de Leidse Medische Besliskunde.
Op onze website vindt u naast de doelstellingen van onze afdeling, o.a. ons drieluik en de vorige uitgaven van de Beslist!.
Beslist 1-2008.indd 7
16-10-2008 07:32:22
Maatwerk in de nacontrole Uitvoerbaarheid en acceptatie van “nacontrole op maat” bij borstkankerpatiënten. DOOR ELYSEE HILLE, NAMENS DE NAOMI-PROJECTGROEP
De kans dat borstkanker na de behandeling terug-
Nacontrole van borstkankerpatiënten heeft meerdere
komt, is niet voor elke patiënt gelijk. Toch is volgens doelen. In het eerste jaar ligt de nadruk op de de huidige richtlijn het programma van nacontroles
kwaliteit van leven van patiënten en evaluatie van
voor iedereen hetzelfde. Met dit gegeven ontwierp
de toegepaste therapie. Na het eerste jaar komt
het LUMC een index die de kans op terugkeer van
de nadruk meer te liggen op vroegdetectie van
de ziekte zo goed mogelijk inschat. Sinds 1 maart
nieuwe tumoren en locoregionale recidieven; dit
2008 krijgen alle borstkankerpatiënten die in het
is terugkomst van de tumor in dezelfde borst, in
LUMC succesvol zijn behandeld een afspraken-
de oksel of rondom het sleutelbeen. Hierbij is
schema voor nacontroles dat past bij hun kans op
namelijk een op genezing gerichte behandeling
terugkeer van de ziekte. Andere participerende
mogelijk (in tegenstelling tot vroegdetectie van
ziekenhuizen volgen later dit jaar.
afstandsmetastasen). Niet alle patiënten hebben dezelfde kans op een locoregionaal recidief.
8
Door alle nieuwe ontwikkelingen in de afgelopen
Doordat iedereen wel hetzelfde nacontroletraject
jaren worden borstkankerpatiënten momenteel
volgt betekent dit dat het schema te intensief is voor
“op maat” behandeld. In het nacontroletraject
de een en ontoereikend voor de ander.
verdwijnt echter het maatwerk: iedereen volgt hetzelfde schema ongeacht patiënt-, tumor- en
Daarom hebben wij een prognostische index
behandelingskarakteristieken. De basiselementen
ontwikkeld en gevalideerd die de kans op een
van dit schema zijn een anamnese en lichamelijk
locoregionaal recidief voorspelt op basis van
onderzoek en jaarlijks een mammografie. Verder
patiënt-, tumor- en behandelingskenmerken. Voor
onderzoek gebeurt alleen op indicatie. Het huidige
de constructie van deze index hebben we gebruik
schema is intensief en kan voor spanningen
gemaakt van grote internationale trial-databases
zorgen bij patiënten. Daarnaast is het een grote
met duizenden patiënten met operabele borstkanker.
werkbelasting voor de medisch specialist:
Uiteindelijk bleken vier factoren van belang: leeftijd
jaarlijks komen meer dan 85.000 patiënten op de
(<35 jaar), chirurgie (borstsparende behandeling),
polikliniek voor nacontrole. Dit aantal zal in 2015
okselklierstatus (pathologische positieve
verdubbeld zijn, omdat er steeds meer oudere
lymfeklieren) en hormonale behandeling (geen
patiënten komen en omdat de vijfjaarsoverleving
tamoxifengebruik). Deze index deelt patiënten in
nog steeds toeneemt. Bovendien komen patiënten
drie groepen in: een lage, gemiddelde en een hoge
ook tussentijds op controle en worden ze niet
kans op het ontwikkelen van een locoregionaal
snel ontslagen. En dat terwijl er onvoldoende
recidief.
wetenschappelijk bewijs is dat het huidige schema (altijd) leidt tot een zinvolle interventie. Met het
Alle borstkankerpatiënten die succesvol zijn
“NAOMI-project” willen we graag ook maatwerk in behandeld en ziektevrij zijn na het eerste jaar, de nacontrole introduceren.
Beslist 1-2008.indd 8
komen in aanmerking voor deze “nacontrole op
16-10-2008 07:32:23
maat”. Eén jaar na de operatie zullen patiënten
Aventis en KWF Kankerbestrijding. Het doel
in de middengroep het huidige programma van
van dit project is na te gaan of maatwerk in het
nacontroles blijven volgen. Patiënten in de groep
nacontroletraject uitvoerbaar en acceptabel is
met een relatief hoge kans op een locoregionaal
voor patiënten en behandelaars. De houding ten
recidief zullen vaker worden onderzocht en
opzichte van de nacontrole, de tevredenheid met
patiënten in de groep met een lage kans op een
de zorg en de kwaliteit van leven zullen tevens
locoregionaal recidief minder vaak. Sinds 1 maart
vergeleken worden tussen de drie patiëntengroepen.
2008 worden alle borstkankerpatiënten die in het
Onze hypothese is dat patiënten net zo tevreden
LUMC succesvol zijn behandeld, geïnformeerd
zijn met minder nacontroles, en dat de overleving
over de “nacontrole op maat”. Zij krijgen daarbij
en kwaliteit van leven niet beïnvloed worden door
een nacontroletraject dat past bij hun kans op
de frequentie van de nacontroles. De verwachting
terugkeer van de ziekte. Later dit jaar zullen nog
is dat het aantal nacontroles door dit maatwerk
vier ziekenhuizen starten met “nacontrole op maat”.
met 16% kan afnemen, zonder dat het aantal tussentijdse bezoeken of telefoongesprekken zal
Aan deze beleidswijziging is het NAOMI-project
toenemen. Dit staat of valt met behandelaars die
gekoppeld, gefinancierd door subsidie van the
“nacontrole op maat” begrijpen en ondersteunen.
9
American Women’s Club of The Hague, Sanovi-
Beslist 1-2008.indd 9
16-10-2008 07:32:23
Welke informatie vinden patiënten belangrijk als zij een ziekenhuis kiezen? DOOR JOYCE DIJS-ELSINGA, PERLA MARANG-VAN DE MHEEN
In de vorige Beslist! is aangegeven dat er een studie
betekenen en consequenties kan hebben voor de
van start zou gaan over de vraag welke informatie
uitkomsten van de operatie.
patiënten belangrijk vinden als zij een ziekenhuis kiezen om geopereerd te worden.
Alle patiënten die in 2005 of 2006 één van deze
Hieronder de eerste resultaten.
operaties hebben ondergaan, ontvingen een vragenlijst. Hierin werd gevraagd naar de ervaringen
10
Op 1 april 2007 is de CHOICE-studie van start
tijdens de ziekenhuisopname, welke informatie zij in
gegaan. CHOICE staat voor Choosing between
2005 of 2006 hebben gebruikt bij hun keuze voor een
HOspitals Informed by Complication Estimates.
ziekenhuis om geopereerd te worden en is met behulp
In deze studie willen we de volgende vragen
van een aan-tal stellingen nagegaan hoe patiënten
beantwoorden:
tegen kwaliteit van zorg aankijken. Aan deze
1. Welke informatie vinden patiënten belangrijk
patiënten is ook gevraagd welke informatie zij in de
wanneer zij kiezen voor een ziekenhuis? Hoe
toekomst zouden gebruiken als zij een opnieuw een
vaak wordt informatie over bijv. complicaties
vergelijkbare operatie zouden moeten ondergaan. Bij
gebruikt t.o.v. andere factoren als wachttijd?
deze vraag is naast de informatie die in 2005/2006 al
2. Welke informatie is voor patiënten het meest
beschikbaar was, ook informatie toegevoegd die in
belangrijk wanneer zij moeten kiezen tussen
de toekomst beschikbaar zou kunnen komen en wat
ziekenhuizen?
zegt over de kwaliteit van zorg in het ziekenhuis. Op deze manier kan worden beoordeeld hoe het belang
Deze studie wordt uitgevoerd in 3 ziekenhuizen. We
van factoren als wachttijd en afstand zich verhoudt
richten ons op een zestal niet-
tot informatie die zich meer richt op de kwaliteit van
acute ingrepen: operaties aan een verwijding van de
zorg.
lichaamsslagader, galblaas verwijderingen, dikke
In totaal zijn 2122 patiënten aangeschreven
darm operaties, liesbreukoperaties, slokdarmoperaties en hebben we van 1329 patiënten een volledig en schildklieroperaties. Door deze ingrepen te
ingevulde vragenlijst retour gekregen (62,6%). De
selecteren zijn:
meest genoemde informatie items die patiënten in de
•
zowel risicovolle als niet-risicovolle veel
toekomst zouden gebruiken zijn:
voorkomende ingrepen geselecteerd
1. het ziekenhuis heeft een goede naam
ingrepen geselecteerd die wel of niet vanwege
2. de sfeer in het ziekenhuis is prettig
(een vermoeden op) een oncologische ziekte
3. het feit dat ik in dat ziekenhuis / bij die chirurg al
•
kunnen worden uitgevoerd, omdat deze veelal
onder behandeling ben
complexer van aard zijn •
ingrepen geselecteerd die zowel volgens een
Deze top 3 is voor alle ingrepen hetzelfde. Verder
open als een minimaal invasieve (kijkoperatie)
bleek dat patiënten een voorkeur hadden om
procedure kunnen worden uitgevoerd, omdat
verschillen tussen ziekenhuizen in de vorm van
dit potentieel een keuze voor de patiënt kan
sterren gepresenteerd te krijgen.
Beslist 1-2008.indd 10
16-10-2008 07:32:23
De 6 meest belangrijke informatie items (per ingreep
ziekenhuis dat veel ervaring heeft met ingrepen die
bepaald) zijn vervolgens gebruikt om een nieuwe
vanwege kanker worden uitgevoerd, kan niet een
vragenlijst te ontwikkelen waarin patiënten steeds 2
net zo hoog percentage operaties volgens het boekje
ziekenhuizen krijgen voorgelegd. Dit gebeurt via de
verlopen hebben als een ziekenhuis dat hier maar
zogenaamde conjunctmethode, waarbij eerst wordt
weinig ervaring mee heeft. Dat moet hoger zijn!!”.
gevraagd hoe belangrijk men een bepaald verschil
Verder leek het erop dat patiënten snel geneigd zijn
vindt. En vervolgens een aantal keer een vergelijking
om het ziekenhuis met het hoogste percentage te
van 2 ziekenhuizen wordt voorgelegd (zie onder
kiezen, ondanks dat de verschillen misschien niet
voor een voorbeeld).
zo groot zijn (bv. 70% vs 79%). Voor iedere ingreep zijn 2 versies van de vragenlijst gemaakt, 1 met en
Op deze manier kan per persoon worden bepaald wat
1 zonder sterren, om na te gaan of de sterren een
het relatieve belangrijk is van ieder informatie item:
extra ondersteuning bieden bij het kiezen tussen
welke is het meest belangrijk, welke daarna, etc.
ziekenhuizen of juist niet. De meningen hierover
De vragenlijst is eerst uitgetest, waarbij de volgende
waren in de pilot verdeeld. Volgende keer meer
uitspraak van één van de patiënten alvast een
hierover!
11
voorproefje geeft van te verwachten reacties: “Een
Voorbeeld
Beslist 1-2008.indd 11
Ziekenhuis A
Ziekenhuis B
Nog niet onder behandeling
Nog niet onder behandeling
Goede naam
Minder goede naam
Persoonlijke sfeer
Zakelijke sfeer
Zes weken wachttijd
Twee weken wachttijd
70% operaties volgens boekje verlopen
70% operaties volgens boekje verlopen
Veel ervaring met ingrepen vanwege kanker
Weinig ervaring met ingrepen vanwege kanker
uitgevoerd
uitgevoerd
16-10-2008 07:32:23
Controle van astma: hoe ver moeten we gaan? DOOR JAAP SONT
In de meest recente internationale richtlijnen voor
van de dosis onderhoudsmedicatie kunnen varen
de behandeling van astma staat het bereiken van
op de door de patiënt zelf ervaren controle of dat
controle van astma centraal. Onderzoek laat zien
het beter is om hierbij een objectieve maat voor
dat bij het merendeel van de patiënten astma goed
het ontstekingsproces in de luchtwegen bij te
onder controle is te krijgen, waarbij de patiënt
betrekken. Dit laatste kan tegenwoordig snel en
vrijwel geen klachten, een ongestoorde nachtrust en eenvoudig worden bepaald middels de concentratie geen astma aanvallen ervaart.
stikstof monoxide in de uitademingslucht (FeNO) via een innovatief draagbaar apparaat dat geschikt
In de praktijk betekent dit dat de medicamenteuze
is voor gebruik in de huisartsenpraktijk.
en niet-medicamenteuze behandeling wordt gestuurd door de mate van astma controle. Hierbij
Deze vragen hopen we te kunnen beantwoorden
wordt gestreefd naar een zo laag mogelijke
in een deze maand gestart onderzoeksproject,
effectieve en veilige dosis onderhoudsmedicatie
gesubsidieerd door ZONMW en het Astmafonds.
die past bij de door de patiënt gewenste controle en
Dit betreft een samenwerkingsproject tussen
normale deelname aan activiteiten mogelijk maakt
het LUMC, het UMCN en het AMC. Hierbij
tegen acceptabele kosten.
zullen de deelnemende huisartsenpraktijken in de drie regio’s worden gerandomiseerd naar drie
12
Veel patiënten hebben echter moeite om hun
behandelstrategieën die verschillen in streefdoel
astma onder controle te krijgen en zijn zo aan hun
en de weg waarlangs we dit hopen te bereiken:
klachten en beperkingen gewend dat zij vaak niet
1. ‘voldoende astma controle’ of 2.‘strikte astma
beseffen dat verbetering mogelijk is.
controle’ op basis van patiënten informatie of 3.
Victor van der Meer, huisarts-onderzoeker bij
‘strikte astma controle’, mede gebaseerd op de
Medische Besliskunde, heeft in een gerandomiseerd objectieve maat van ontsteking in de luchtwegen onderzoek naar zelfbehandeling door volwassenen
(FeNO). De komende 3 jaar zullen we hiervan de
met astma via internet onder begeleiding van een
patiëntpreferenties en de kosten-effectiviteit in
longverpleegkundige laten zien dat een verbetering
kaart brengen.
in controle van astma mogelijk is, die op kosteneffectieve wijze resulteert in een toename van
Voor dit project hebben we twee nieuwe
kwaliteit van leven.
medewerkers kunnen aantrekken: Persijn Honkoop, die zo zijn opleiding tot huisarts met onderzoek
De vraag is nu of we zouden moeten gaan
kan combineren en Jiska Snoeck-Stroband,
voor een ‘strikte controle’ van astma of dat
huisarts en deeltijd post-doc op dit project. Verder
‘voldoende controle’ met een iets lagere dosis
profiteert het project van de ervaring van onze
onderhoudsmedicatie voor sommige patiënten
longverpleegkundige Moira Bakker.
de voorkeur heeft. In het laatste geval accepteren de patiënt en arts lichte klachten en wordt de medicatie alleen gewijzigd bij ernstiger klachten. Een tweede vraag is of we voor het aanpassen
Beslist 1-2008.indd 12
16-10-2008 07:32:23
V.l.n.r.. staand: Nanny van Duijn, Yvette Peeters, Thijs Beerthuizen, Victor van der Meer, Moira Bakker, Julia Nagtegaal, Monique Baas, Carla Kooy, Wilbert van den Hout. V.l.n.r. zittend: Elske van den Akker, Arwen Pieterse, Jaap Sont, Jacqueline Kas, Perla Marang, Job Kievit.
13
Helaas niet op de foto: Joyce Dijs, Elysée Hille, Jiska Snoeck, Anne Stiggelbout, Marieke de Vries, Ans Winters.
Beslist 1-2008.indd 13
16-10-2008 07:32:24
Publicaties 2007 - 2008 Ook te vinden op http://www.lumc.nl/2050/research/output.html De Bock GH, Jacobi CE e.a.
Van Dongen H, de Kroon CD, Jacobi CE,
Hermsen OGC, Gelderblom H, Kievit J,
A family history of breast cancer will not
Trimbos JB, Jansen FW. Diagnostic
Romijn JA, Haak HR. Extremely long
predict female early onset breast cancer in
hysteroscopy in abnormal uterine bleeding:
survival in six patients despite recurrent and
a population-based setting. MBC Cancer
a systematic review and meta-analysis.
metastatic adrenal carcinoma.
2008, 8:203
BJOG 2007;114(6):664-75
Eur J Endocrinol. 2008;158(6):911-9.
Bossema ER, Marijnen CAM, Baas-Thijssen Easton DF, Jacobi CE e.a. Genome-wide
Van den Hout WB. Doelmatigheid en
MCM, van de Velde CJH, Stiggelbout AM.
association study identifies novel breast
Ziektelast. TAnews oktober 2007:6-8.
Evaluation of the treatment trade-off
cancer susceptibility loci.
(Inventarisatie van meningen over het
method in rectal cancer patients: is surgery
Nature 2007(28);447(7148):1087-93.
gebruik van ziektespecifieke grenswaarden
preference related to outcome utilities. Med Decis Making June 2 (Epub ahead of print)
voor kosteneffectiviteit) Garcia-Closas M, Jacobi CE e.a. Heterogeneity of Breast Cancer Associations Van den Hout WB, de Buck PDM, Vliet
Bossema E, Stiggelbout A, Baas-Thijssen
with Five Susceptibility Loci by Clinical
MCM, van de Velde C, Marijnen C. Patients’ and Pathological Characteristics. PLoS preferences for low rectal cancer surgery.
Genetics 2008: vol. 4 , Issue 4, e 1000054
multidisciplinary job retention vocational rehabilitation programme in patients with chronic arthritis at risk of job loss. Arthritis
Eur J Surg Oncol. 2008;34:42-8
14
Vlieland TPM. Cost-utility analysis of a
Grossman I, de Bock GH, van de Velde
Rheum. 2007; 57:778-786.
Bruins NA, Oswald JE, Morreau H, Kievit J, CJH, Kievit J, Wiggers T. Results of a Pavel S, Smelt AHM. Papillary carcinoma
national survey among Dutch surgeons
Van den Hout WB, Goekoop-Ruiterman
in a patient with sarcoidosis treated with
treating patients with
YP, Allaart CF, De Vries-Bouwstra JK,
minocycline. Neth J Med. 2007;65(5):185-7
colorectal carcinoma. Current opinion
Hazes JMM, Kerstens PJSM, van Zeben
about follow-up, treatment of metastasis,
D, Hulsmans HMJ, de Jonge-Bok JM,
Van Dijk S, Otten W, Tollenaar RA, van
and reasons to revise follow-up practise.
de Sonnaville PBJ, Dijkmans BAC,
Asperen CJ, Tibben A. Putting it all behind:
Colorectal Dis. 2007;9(9):787-92.
Breedveld FC. Cost-utility analysis of treatment strategies in patients with recent
long-term psychological impact of an inconclusive DNA test
Heemskerk R. Kostbare tijd. Cicero 24
onset rheumatoid arthritis. Accepted for
result for breast cancer. Genet Med. 2008
maart 2007:4-5.
publication by Arthritis care and research
(Epub ahead of print)
(Interview over economische evaluaties en
2008.
QALYs) Van Dijk S, van Roosmalen MS, Otten
Van den Hout WB, Peul WC, Koes BW,
W, Stalmeier PF. Decision making
Heemstra KA, Liu YY, Stokkel M, Kievit J,
Brand R, Kievit J, Thomeer RT. Prolonged
regarding prophylactic mastectomy:
Corssmit E, Pereira AM, Romijn JA, Smit
conservative care versus early surgery in
stability of preferences and the impact of
JWA. Serum thyroglobulin concentrations
patients with sciatica from lumbar disc
anticipated feelings of regret. J Clin Oncol.
predict disease-free remission and death
herniation: cost utility analysis alongside
2008(10);26(14):2358-63.
in differentiated thyroid carcinoma. Clin
a randomised controlled trial. BMJ 2008;
Endocrinol 2007;66(1):58-64.
336:1351-1354.
Beslist 1-2008.indd 14
16-10-2008 07:32:24
Jacobi CE, de Bock GH, Siegerink B, van
Blom JC, Pooley KA, Klijn JG, Tollenaar
Lapperre TS, Sont JK, van Schadewijk
Asperen CJ. Differences and simularities
RA, Devilee P, van Asperen CJ. Clinical
A, Gosman MM, Postma DS, Bajema
in breast cancer risk assessment models in
correlates of low-risk variants in FGFR2,
IM, Timens W, Mauad T, Hiemstra PS;
clinical practice: which model to choose?
TNRC9, MAP3K1, LSP1 and 8q24 in a
GLUCOLD Study Group. Smoking
Breast Cancer Res Treat, May 2008 (Epub
Dutch cohort of incident breast cancer cases. cessation and bronchial epithelial
ahead of print).
Breast Cancer Res. 2007;9(6):R78.
remodelling in COPD: a cross-sectional study. Respir Res. 2007(26);8:85.
Jansen SJT, Otten W, Baas-Thijssen MCM,
Jacobi CE, van Ierland Y, van Asperen CJ,
van de Velde CJH, Nortier HWR, Stiggel-
Hallensleben E, Devilee P, Jan Fleuren
Legemaate J, van Everdingen JJE, Kievit J,
bout AM. Stability of Preferences with
G, Kenter GG. Prediction of BRCA1/2
Stappers JWM. Openheid over fouten in de
regard to Adjuvant Chemotherapy: Impact
mutation status in patients with ovarian
gezondheidszorg. Ned Tijdschr Geneeskd.
of Treatment Decision, Experience, and
cancer from a hospital-based cohort. Genet
2007(3);151(5):319-22.
the Passing of Time. Eur J Cancer Care
Med. 2007;9(3):173-9.
2008;17:74-83
Links TP, Huysman DA, Smit JW, de Klop WM, Boermans PPB, Ferrier MB,
Heide LJ, Hamming JF, Kievit J, van
Khairoun M, Baranski AG, van der Boog
van den Hout WB, Stiggelbout AM, Frijns
Leeuwen M, van Pel R, de Klerk JM,
PJM, Haasnoot A, Mallat MJK, Marang-
JHM. Clinical relevance of quality of
van der Wel Y. Richtlijn Gedifferentieerd
van de Mheen PJ. Urological complications
life outcome in cochlear implantation
schildkliercarcinoom, inclusief de
and their impact on survival after kidney
in postlingually deafened adults. Otol
diagnostiek van de schildkliernodus. Ned
transplantation from Deceased Cardiac
Neurotol. 2008;29:615-21.
Tijdschr Geneeskd. 2007(11);151(32):1777-
Death donors. Transplant Int (in press)
15
82. Klop WM, Briaire JJ, Stiggelbout AM, Frijns
Klijn PH, van der Baan-Slootweg O, van
JH. Cochlear Implant Outcomes and Quality Lui YY, Morreau H, Kievit J, Romijn
Stel HF. Aerobic exercise in adolescents
of Life in Adults with Prelingual Deafness.
JA, Carrasco N, Smit JW. Combined
with obesity: development and preliminary
Laryngoscope. 2007 Nov;117:1982-7
immunostaining with galectin-3, fibronectin-1, CITED-1, Hector Battifora
results of a varied modular training Kolkman W, van de Put MA, van den
mesothelial-1, cytokeratin-19, peroxisome
Hout WB, Trimbos JB, Jansen FW. The
proliferator-activated receptor-{gamma},
Hovens GC, Stokkel MP, Kievit J,
implementation of the laparoscopic
and sodium/iodid symporter antibodies for
Corssmit EP, Pereira AM, Romijn JA, Smit
simulator in gynecological residency
the differential diagnosis of non-medullary
JWA. Associations of serum thyrotropin
curriculum. Surgical Endoscopy 2007;
thyroid carcinoma. Eur J Endocrinol.
concentrations with recurrence and death
21:1363-1368.
2008;158(3):375-84.
Lange MM, den Dulk M, Bossema ER,
Marang-van de Mheen PJ, van Duijn-
Maas CP, Peeters KC, Rutten HJ, Klein
Bakker N, Kievit J. Adverse outcomes
program. BMC Pediatrics 2007; 7:19
in differentiated thyroid cancer. J Clin Endocrinol Metab. 2007;92(7):2610-5.
Huijts PE, Vreeswijk MP, Kroeze-
Kranenbarg E, Marijnen CAM, van de Velde after discharge: occurrence, treatment and
Jansema KH, Jacobi CE, Seynaeve C,
CJ. Risk factors for faecal incontinence
Krol-Warmerdam EM, Wijers-Koster PM,
after rectal cancer treatment. Br J Surg.
determinants. QSHC 2008;17:47-52.
2007;94(10):1278-84.
Beslist 1-2008.indd 15
16-10-2008 07:32:25
Marang-van de Mheen PJ, van Duijn-
Mileman PA, van den Hout WB.
Peul WC, van Houwelingen HC, van den
Bakker N, Kievit J. Surgical adverse
Evidence-based diagnostiek en klinische
Hout WB, Brand R, Eekhof JAH, Tans JTJ,
outcomes and patients’ evaluation of quality
besluitvorming. Ned.Tijdschr.Tandheelkunde Thomeer RTWM, Koes BW. Vroeg opereren
of care - inherent risk or failure of hospital
2007; 114:187-194.
care? Postgrad Med J 2008;84:93-8.
radiculair syndroom: een gerandomiseerd Nielsen M, Hes FJ, Vasen HF, van den
onderzoek. Ned.Tijdschr.Geneeskd. 2007;
Marang-van de Mheen PJ, Nijhof HW,
Hout WB. Cost-utility analysis of genetic
151:2512-2523.
Khairoun M, Haasnoot A, van der
screening in families of patients with
Boog PJM, Baranski AG. Pancreas-
germline MUTYH mutations. BMC Med.
Peul WC, van Houwelingen HC, van den
kidney transplantations with primary
Genet 2007; 8:42.
Hout WB, Brand R, Eekhof JA, Tans JT,
bladder drainage followed by enteric
16
of langer afwachten voor het lumbosacraal
Thomeer RT, Koes BW. Surgery versus
conversion: graft survival and outcomes.
Van Oosterhout M, Sont JK, Bajema IM,
Prolonged Conservative Treatment for
Transplantation 2008;85:517-23.
Breedveld FC, van Laar JM. Artroscopische
Sciatica. N.Engl.J.Med. 2007; 356:2245-
lavage met toediening van corticosteroiden
2256.
Marang-van de Mheen PJ, van Duijn-
effectiever dan gewrichtsaspiratie met
Bakker N, Kievit J. Surgical adverse
toediening van corticosteroiden bij artritis
Pieterse AH, Baas-Thijssen MC, Marijnen
outcomes and patients’ evaluation of
van de knie. Ned Tijdschr Geneeskd. 2008
CA, Stiggelbout AM. Clinician and cancer
quality of care: inherent risk or reduced
(6);152(36):1973-80.
patient views on patient participation in
quality of care? Qual Saf Health Care. 2007;16(6):428-33.
Marang-van de Mheen PJ, Hollander EJF,
treatment decision-making: a quantitative Van Osch SM, Stiggelbout AM. The
and qualitative exploration. Br J Cancer.
construction of standard gamble utilities.
2008; 99, 875 – 82
Health Econ 2008 Jan;17(1):31-40 Pieterse AH, Stiggelbout AM, Baas-Thijssen
Kievit J. Effects of study methodology on adverse outcome occurrence and mortality.
Peeters Y, Boersma SN, Koopman HM.
MCM, van de Velde CJH, Marijnen CAM.
Int J Qual Health Care. 2007;19(6):399-
Predictors of quality of life: A quantitative
Benefit from pre-operative radiotherapy
406.
investigation of the stress-coping model in
in rectal cancer treatment: Oncologists’
children with asthma.
and disease-free patients’ preferences. Br J
Marinus J, Visser M, Jenkinson C,
Health and Quality of Life Outcomes 2008,
Cancer. 2007 Sep 17;97(6):717-24.
Stiggelbout AM. Evaluation of the Dutch
6: 24 Snoeck-Stroband JB, Lapperre TS,
version of the Parkinson’s Disease Questionnaire 39. Parkinsonism & Related
Peul WC, van den Hout WB, Brand R,
Gosman MM, Boezen HM, Timens W, ten
Disorders 2008;14:24-27
Thomeer RT, Koes BW. Prolonged
Hacken NH, Sont JK, Sterk PJ, Hiemstra
conservative care versus early surgery in
PS; Groningen Leiden Universities
Van der Meer V, van Stel HF, Detmar SB,
patients with sciatica caused by lumbar disc
Corticosteroids in Obstructive Lung Disease
Otten W, Sterk PJ, Sont JK. Internet-based
herniation: two year results of a randomised
(GLUCOLD) Study Group. Chronic
self-management offers an opportunity to
controlled trial. BMJ 2008; 336:1355-1358.
bronchitis sub-phenotype within COPD:
achieve better asthma control in adolescents.
inflammation in sputum and biopsies. Eur
Chest 2007;132:112-9.
Respir J. 2008;31(1):70-7.
Beslist 1-2008.indd 16
16-10-2008 07:32:25
Stiggelbout AM, Jansen SJT, Otten W,
Individual quality of life: adaptive
Baas-Thijssen MCM, van Slooten H, van de
conjoint analysis as an alternative for
Velde CJH. How important is the opinion
direct weighting? Qual Life Res 2008;
Verduin PJM, de Bock GH, Vliet Vlieland
of significant others to cancer patients’
2008;17:641-9
TPM, Peeters AJ, Verhoef J, Otten W.
adjuvant chemotherapy decision-making? Support Care Cancer 2007; 15:319-25
Psychiatry 2007 Nov;78(11):1182-7.
Purpose in life in patients with rheumatoid Van Til JA, Dolan JG, Stiggelbout AM,
arthritis. Clinical Rheumatol 2008 Sep;110-
Groothuis KCGM, IJzerman MJ. The Use
(1-2)167-73. (E-pub 2008 Jan 24).
Steenvoorde P, van Doorn LP, Jacobi CE,
of Multi-Criteria Decision Analysis Weight
Oskam J. Maggot Debridement Therapy in
Elicitation Techniques in Patients with Mild
Vermunt R, Peeters Y, Berggren K.
the Palliative Setting. Am J Hosp Palliat
Cognitive Impairment. A Pilot Study. The
How fair treatment affects saliva cortisol
Care 2007, 24; 308
Patient 2008 (Epub ahead of print)
release in stressed low and high type-A behavior individuals. Scand J Psychol 2007;
Steenvoorde P, Jacobi CE, Van Doorn L,
Van Tongeren RB, Hamming JF, Fibbe WE,
Oskam J. Maggot debridement therapy of
van Weel V, Frerichs SJGC, Stiggelbout
infected ulcers: patient and wound factors
AM, Van Bockel JH, Lindeman JH.
Vincken PW, ter Braak AP, van Erkel AR,
influencing outcome - a study on 101
Intramuscular or combined intramuscular/
Coerkamp EG, de Rooy TP, de Lange S,
patients with 117 wounds. Ann R Coll Surg
intra-arterial administration of bone marrow
Mallens WM, Coene LN, Bloem RM,
Engl. 2007;89(6):596-602.
mononuclear cells: a clinical trial in patients
van Luijt PA, van den Hout WB, van
with advanced limb ischemia. J Cardiovasc
Houwelingen HC, Bloem JL. MR Imaging:
surg 2008 2008;49:51-8
Effectiveness and Costs at Triage of Patients
Steenvoorde P, van Doorn LP, Jacobi
48: 547-555.
17
with Nonacute Knee Symptoms. Radiology
CE, Oskam J. An unexpected effect of Dermacyn on infected leg ulcers. J Wound
van Veen IH, Ten Brinke A, Sterk PJ, Sont
Care. 2007;16(2):60-1.
JK, Gauw SA, Rabe KF, Bel EH. Exhaled
2007; 242:85-93.
nitric oxide predicts lung function decline
Visser M, van Rooden SM, Verbaan D,
Stiggelbout AM, Molewijk AC, Otten W, van
in difficult-to-treat asthma. Eur Respir J.
Marinus J, Stiggelbout AM, van Hilten JJ.
Bockel JH, Bruijninckx CMA, van der Salm
2008;32(2):344-9.
A comprehensive model of Health-related Quality of Life in Parkinson’s disease. J
I, Kievit J. The impact of individualized
Neurol (accepted)
evidence-based decision support on
Verbaan D, Marinus J, Visser M, van
aneurysm patients’ decision-making, ideals
Rooden SM, Stiggelbout AM, van Hilten
of autonomy, and quality of life. Med Decis
JJ. Patient-reported autonomic symptoms
Visser M, Verbaan D, van Rooden SM,
Making 2008; July 14 (Epub ahead of print)
in Parkinson disease. Neurology 2007 Jul
Marinus J, van Hilten JJ, Stiggelbout AM.
24;69(4):333-41
A longitudinal evaluation of Health-related
Stiggelbout AM, de Vogel-Voogt E. Health-
Quality of Life of patients with Parkinson’s
State Utilities: a Framework for Studying
Verbaan D, Marinus J, Visser M, van
disease. Value in Health 2008, July 24
the Gap between the Imagined and the Real.
Rooden SM, Stiggelbout AM, Middelkoop
(Epub ahead of print)
Value in Health 2008;11:76-87.
HAM, van Hilten JJ. Cognitive impairment in Parkinson’s disease. J Neurol Neurosurg
Visser M, Verbaan D, van Rooden SM,
Stiggelbout AM, de Vogel-Voogt E.
Beslist 1-2008.indd 17
16-10-2008 07:32:25
Stiggelbout AM, Marinus J, van Hilten JJ. The Assessment of Psychiatric Complications in Parkinson’s Disease: The SCOPA-PC. Movem Disorders 2007;22(15):2221
Vos J, Otten W, van Asperen C, Jansen A, Menko F, Tibben A. The counsellees’ view of an unclassified variant in BRCA1/2: recall, interpretation, and impact on life. Psychooncology. 2008;17(8):822-30.
Voorham-van der Zalm PJ, Stiggelbout AM, Aardoom I, Deckers S, Greve IG, Nijeholt GA, Pelger RC. Development and validation of the pelvic floor inventories Leiden (PelFIs).
18
Neurourol Urodyn 2008;27(4):301-5
Ten Wolde GB, Dijkstra A, van Empelen P, van den Hout WB, Knuisting Neven A, Zitman F. Long-term effectiveness of computer-generated tailored patient education on benzodiazepines: a randomized controlled trial. Addiction 2008; 103:662670.
Beslist 1-2008.indd 18
16-10-2008 07:32:25
Agenda 2008 18-22 oktober 2008
8-11 december 2008
30th Annual Meeting Society for Medical
20th annual National Forum on Quality
Decision Making, Philadelphia, USA
Improvement in Health Care.
http://www.smdm.org/
Nashville USA
Colofon
www.ihi.org 22-25 oktober 2008
Beslist! is een jaarlijkse
15th Annual Conference of International
17-20 maart 2009
uitgave van de Leidse
Society for Quality of Life Research
International Forum on Quality and Safety
Medische Besliskunde van
Montevideo, Uruguay
in Health Care.
http://www.isoqol.org/
Berlijn. www.internationalforum.bmj.com
8-11 november 2008
het Leids Universitair Medisch Centrum
Voor kostenloze toezending of verwijdering
ISPOR 11th Annual European Congres
15-17 juni 2009
uit het adressenbestand
Athens, Greece
International Shared Decision Making
kunt u contact opnemen
http://www.ispor.org/
Conference 2009
met het secretariaat van
Boston (MA) USA
Medische Besliskunde.
13-14 november 2008 24th Annual International Meeting of the
4-7 oktober 2009
Brunswik Society.
International Conference on Communica-
Chicago (Il), USA.
tion in Healthcare
http://brunswik.org/
Miama USA
Secretariaat
19
T: 071 526 4574 F: 071 526 6838 E:
[email protected]
Redactie
15-17 november 2008
18-21 oktober 2009
Julia Nagtegaal
Annual Meeting of the Society for Judg-
Annual Meeting of the Society of Medical
[email protected]
ment and Decision Making.
Decision Making 2009
Chicago (Il), USA.
Hollywood/ Los Angeles (CA) USA
Correspondentieadres LUMC
http:/sql.sjdm.org/
Medische Besliskunde J10-S
4-5 december 2008
Postbus 9600
Annual Conference of the British Psycho-
2300 RC Leiden
social Oncology Society. Leeds UK.
Bezoekadres Albinusdreef 2 Leiden J10, kamer 77
Internet www.lumc.nl/2050
Beslist 1-2008.indd 19
16-10-2008 07:32:26
Draaideurbeslissingen DOOR WILBERT VAN DEN HOUT
Tegenwoordig is de draaideur vooral een metafoor voor steeds terugkerende narigheid, zoals bijvoorbeeld een draaideurcrimineel of draaideurpatiënt. Maar bij de introductie in 1888 was het een symbool van vindingrijkheid: draaideuren houden het binnenklimaat gescheiden van het buitenklimaat en besparen daarmee veel energie. Maar draaideuren stellen de gebruikers ook voor een reeks van beslissingen. Dat geldt ook voor de hoofdingang van het LUMC en helemaal nu die sinds kort niet meer één maar twee draaideuren heeft.
Linker of rechter draaideur?
fiftyfifty is dat de deur wordt stilgezet is het per saldo gunstig
Met het plaatsen van een tweede draaideur is het betreden van het
voor de doorlooptijd om de sprong te wagen (tenzij er al tien of
LUMC een competitie geworden: de mogelijkheid om te kiezen
meer personen in de draaideur zijn).
leidt vrijwel automatisch tot goede en foute keuzes. En daarmee
Met de afweging om wel of niet in te stappen zijn dus maar enkele
tot winnaars en verliezers.
seconden in het geding. Toch is er in een draaideur niets erger
Als het rustig is wordt de goede keuze vooral bepaald door
dan de deur stilzetten. De werkelijke hinder zit dan ook niet in
herkomst en bestemming: de rechter draaideur is voor voetgangers de vertraging , maar in de beleving daarvan: iedereen schrikt op,
20
die van de parkeergarage naar de liften gaan en de linker draaideur realiseert zich dat de anderen ongemakkelijk dichtbij zijn en kan voor voetgangers die van het station naar de roltrap gaan. Als het
geen kant op.
drukker is kan de rijlengte of het aantal rolstoelen doorslaggevend zijn. Maar omdat iedereen dat weet levert dat meestal weinig
Rechtdoor of rond?
winst op.
Bent u de draaideur binnengestapt, dan kunt u kiezen voor
Belangrijker dan het minimaliseren van de doorlooptijd is het om
rechtdoorlopen of rondlopen. Wie rondloopt, geeft de ander meer
anderen in te halen. Let u eens op het gezicht van hen die daarin
ruimte maar legt wel een langere afstand af. In de draaideuren van
slagen: ze weten dat zij de overlevers zijn, bij uitstek geschikt
het LUMC is de route rechtdoor 3 decimeter korter (R×(½π-√2),
voor onze snelle maatschappij.
met R = 2 meter). Het meeste voordeel van rechtdoorlopen heeft u wanneer u loopt
Wel of niet instappen?
met een vrij trage snelheid van een halve meter per seconde
Eenmaal gekozen voor een draaideur kan het zijn dat die eigenlijk
(2 km per uur). Zonder uw snelheid te veranderen loopt u dan
al net te vol is. Als je dan toch instapt ben je sneller door de
ongehinderd door de draaideur, alsof die er helemaal niet is.
draaideur, maar met het risico dat je per ongeluk toch net de achterkant raakt en de draaideur abrupt stopt met draaien. De draaideuren van het LUMC hebben twee compartimenten en een ongestoorde doorgang duurt gemiddeld 11 seconden per
R
compartiment. Een stilgezette draaideur levert een vertraging van gemiddeld ongeveer 2 seconden. De veroorzaker van de opstopping wint daarmee dus nog altijd 9 seconden, terwijl alle anderen in de draaideur 2 seconden verliezen. Als de kans
Beslist 1-2008.indd 20
16-10-2008 07:32:26
