Leids Universitair Medisch Centrum Afdeling Radiologie drs. Simon van Dullemen stralingsdeskundige
Stralingsrisico’s: reëel of gezocht?
Japan/Fukushima (2011) • Aardbeving + tsunami veroorzaakte meer dan 22.000 dodelijke slachtoffers. • Door stralingsblootstelling (nog) geen slachtoffers in Japan. • Geringe radioactieve besmettingen bereiken Nederland via transportmiddelen (zeecontainers); verwaarloosbare gezondheidsrisico’s mits gecontroleerde procedures worden gehanteerd bij besmette containers.
Japan en straling
Hiroshima/Nagasaki (1945) Aantal
Dosisverdeling
Aantal
Totaal
86572
< 5 mSv
36459
Overleden
38100
5-50 mSv
11081
Overleden aan kanker
7827 (23%)
50-500 mSv
18313
Waarvan aan straling
421 (1,1%)
> 500 mSv
5489
Totaal
86572
Waarvan aan leukemie 87
(0,2%)
Stralingsblootstelling is “normaal” • Achtergrondstraling • Via voedsel • Medische blootstelling
Terminologie • Activiteit (hoeveelheid radioactief materiaal): Becquerel
Relatie is afhankelijk van nuclide
• Dosis (hoeveelheid ontvangen straling) Sievert
Externe bestraling versus inwendige besmetting • • • • •
De risico’s zijn doorgaans hetzelfde De verdeling dosisafgifte in tijd verschilt Geen afscherming bij inwendige besm. “Wandelende bron” Psychologisch verschil
Hoeveel Becel zat er in de spinazie? • Vernietiging bladgroente na radioactieve neerslag • Tsjernobylongeval 26 april 1986 • Inaugurele rede dr. J.J. Broerse Universiteit Leiden, 1987
Activiteit: aantal kerndesintegraties per seconde Activiteit uitgedrukt in becquerel (Bq) is al snel “psychologisch hoog” (macht van de getallen)
Inwendige besmetting E50 = dosisconversiecoëfficiënt x activiteit [Sv] (µSv of mSv)
[Sv/Bq] (klein)
[Bq] (groot)
Jaarlijkse gemiddelde effectieve dosis per hoofd van de Nederlandse bevolking (2008)
Stralingsbron
effectieve dosis (mSv)
Kosmische straling Terrestrisch Externe bestraling bouwmat. Ingestie Radon/thoron Medische diagnostiek Overige bronnen Totaal
0,22 0,04 0,35 0,37 0,55 0,81 0,03 2,4
Stralingskaart van Nederland
Bodemgesteldheid NL
Verhoogde achtergrondstraling enkele vlucht A’dam – New York: circa 40 microsievert retourvlucht A’dam – Tokio: circa 90 microsievert
Dosisschaal: orde van grootte ‘stochastisch’ (mSv)
overgangsgebied
‘deterministisch’ (mGy)
2 × 5 mSv = 5 × 2 mSv
(+ stochastisch)
radiologisch onderzoek 0,01
0,1
1
10
100
1000
10.000 +
4,5 Gy dosislimiet terreingrens ziekenhuis
dosislimiet bevolking
dosislimiet verandering rad.werker bloedbeeld
start stralingsziekten
radiotherapie TLB dodelijk
Typische dosiswaarden • • • •
Radiotherapie: 10-tallen sieverts CT-scan: 10 millisievert Tandartsfoto gebit: 10 microsievert Dosistempo achtergrond: 100 nSv/h
Gezondheidseffecten van ioniserende straling • Acuut: zeer hoge doses (dosisafhankelijk) • Late effecten: kans op kanker (dosisafhankelijk) à veel aanleiding tot misinterpretaties!
Leading causes of death due to environmental exposures or behavior (USA, 2002)
normen Oppervlaktebesmetting 4 Bq/cm2
blootstelling Dosis << 1 mSv
risicoperceptie “Overreactie”
gezondheidseffecten Ruim onder gevarenzone, nihil
Container 45 ft • Totale oppervlak bedraagt ca. 150 m2 • Stel homogeen besmet met Cs-137 met 4 Bq/cm2 • Stel alle activiteit wordt ingenomen • Mogelijke gezondheidsschade (kanker) zoals voor zware rokers
Stralingsnormen • • • • • •
Handhaafbaar Wel/geen gecontroleerde situatie Praktisch/meetbaar Juridisch van belang Ruim onder “gevarenzone” Verschillen tussen landen onpraktisch, want onrust veroorzakend, maar geen impact op gezondheid
Normoverschrijding • Levert normoverschrijding acuut gevaar op? • Risico’s nemen toe maar hoeven niet tot ongevallen te leiden, kan wel. • Het is wettelijk niet toegestaan
Vanuit oogpunt stralingsbescherming • Belangenafweging (ALARA-principe toepassen) • Werknemers • Bevolking • Economisch belang
Weet wat je meet • Stralingsniveaumeting pulsen per seconde (cps) • Dosistempo-meting (µSv/h) • Activiteitsbepaling (Bq) • Besmettingsmeting (Bq/cm2)
Besmettingsmonitor
