AntennA
ii
.fr~ •t~4i~~
.t;k
4.
t
1 is
~
w -
Samenvatting AntennA Inleiding Achtergrond en doelstelling Eindgebruikers Definitie Afbakening en relevante omgeving Vertrouwelijkheid Inhoud project Algemene V’~”~9 en~’~-~’ “ ‘-‘nl Wensen/eis i Wensen/ Wensen Technische eisen Risico’s voor het project Structuur en aanpak Financiering Fasering Aanpak Beheersing Organisatiestructuur Opdrachtgever Stuurgroep Projectgroep Opdrachtnemer Externe expert Betrokkenheid ICT
1
t
r
T
.2 3 3 3 4 4 5 6 6 7 7 8 8 9 10 10 10 11 11 12 12 12 12 12 13 13
Samenvatting AntennA Doel: De ontwikkeling van AntennA, software (een tool) die de eindgebruikers heig~~~j het monitoren en verwerken van tekstuele informatie uit social media. in de uiteindelijke tool is geen vereiste voor succes. Eindgebruikers:
Open Source: Het eindproduct moet open source software zijn; het wordt daarmee geen eigendom van de Staat, maar komt wel vrijelijk ter beschikking van de Staat, ook om in een later stadium door te ontwikkelen. Planning: Eind 2011 gereed, marktverkerining in mei, daarna ontwikkelings- en implementatiefase. Met het bedrijf worden afspraken gemaakt voor het onderhoud van de tool en de ondersteuning. Relevante omgeving: De ontwikkeling van AntennA loopt parallel met het maken van werkafspraken tussen het huidige
Financiering: De ontwikkeling van AnterinA wordt gefinancierd door het programma Herkenning Digitale Informatie en Fingerprinting (HDIeF). Beheersstructuur: Opdrachtgever (programmaleider HDIeF) Stuurgroep ( , programmaleider HDIeF en projectleider AntennA) Projectgroep ( , projectleider AntennA en , ondersteund door externe expert) Opdrachtnemer (fabrikant AntennA)
Inleiding A~htergrond en doelstelling Het berichtenverkeer op social media zoals zoals Facebook, Twitter en Hyves maakt een grote groei door. Ook voor kunnen berichten geuit in dergelijke kanalen van belang zijn voor nieuwsgaring, kennisvergaring en analyse, woordvoering, crisiscoördinatie en (uiteindelijk) beleidsvorming. Veel nieuwsfeiten worden al besproken in social media voordat ze doordringen tot de geijkte nieuwskanalen en vaak wordt nieuws zelfs ‘gemaakt’ op dergelijke sites. Daarnaast worden nieuwsfeiten, nadat ze het grote publiek hebben bereikt, op sites als Twitter meestal uitvoerig verspreid en besproken. Op profielsites als Facebook en Hyves vormen mensen soms groepen rondom bepaalde thema’s of (politieke/religieuze) denkbeelden. Het doel van d’~ —--~--t is de ontwikL ~ de zie voor meer informatie de
1
1 vraag
naar informatie uit dergelijke bronnen is toegenomen en de technologische ontwikkelingen geautomatiseerde voorselectie mogelijk maken, wordt in dit schrijven ten behoeve van de n ontwikkeling van een IT-tool (werktitel: AntennA) kort de technische en informatiebehoef op dit t~ -. -- -
AntennA zal g~
naken van een aantal technologieën die met elkaar samenwerken e (een ‘voorkant’ of ‘dashboard’). Deze technologieën zijn gericht op
1 Het is echter de vraag, of de techniek in staat is om bruikbare en betrouwbare resultaten te genereren. Succesvolle implementatie van sentimentanalyse is dan ook geen voorwaarde voor het welslagen van het AntennA-project. Verdieping in de toepasbaarheid van deze technologie in is wel een integraal onderdeel van dit project. De ontwikkeling van AntennA wordt gefinancierd vanuit het programma Herkenning Digitale Informatie en Fingerprinting (HDIeF) van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb). HDIeF is een programma voor technologische innovatie in de openbare orde- en veiligheidssector. Het is derhalve niet mogelijk om te kiezen voor een bestaand, off-the-shelfsoftwarepakket.
Eindgebruikers
Zie voor meer informatie de paragraaf ‘Afbakening en relevante omgeving’.
Definitie Social media behelst een aantal toepassingen en diensten op het internet die gericht zijn op interactie en reactie. Alle typen onderwerpen komen voor in social media; het kan gaan om interactie die gericht is op het persoonlijke leven (profielsites als Hyves en Facebook) of op bepaalde (niche-)onderwerpen (specifieke fora of groepen op profielsites) maar ook op het beroepsmatige (‘netwerken’ en kennisuitwisseling) of naar aanleiding van actualiteiten (nieuwsfora en Twitter). Gebruikers kunnen naar eigen goeddunken informatie plaatsen, de aandacht vestigen op bepaalde informatie, informatie doorsturen en reageren op geplaatste informatie. Meestal zijn er mogelijkheden voor het beperken van de toegang tot informatie en op fora wordt vaak gemoderereerd. Onder social media vallen bijvoorbeeld weblogs, fora, gebruikersreacties op nieuwswebsites, sociale netwerken als Hyves, Facebook en Linkedln, diensten als Twitter en publicatiesites als Flickr (afbeeldingen) en Youtube (videomateriaal).
Afbakening en relevante omgeving AntennA is specifiek bedoeld voor en moet dus volledig zijn toegesneden op hun werkzaamheden. Het is wel zo, dat met het oog op de toekomst , om te bezien of zonder noemenswaardige complicaties de tool zo kan worden vormgegeven dat deze ook van waarde is
Een ander relevant punt uit de omgeving van het project betreft de plannen die op het moment van schrijven bestaan voor de ontwikkeling van een zogeheten ‘web-observatie-tool’ (WOPR) binnen het iRN1. Het iRN is in de basis een dienst die gebruikers in staat stelt anoniem te surfen op het internet. Het systeem slaat daarbij bezochte websites en gebruikte zoekresultaten op. De WOPR is een pakket aan toepassingen dat de gebruiker in staat moet stellen nog gerichter en op een meer geavanceerde manier het internet te bevragen. De organisatoren van de WOPR zoeken nog financiering voor de beoogde ontwikkeling ervan. Mogelijk komt deze financiering uit het HDIeF-programma. Het WOPR zou naar alle waarschijnlijkheid geschikt zijn als de in het AntennA-project beoogde tool. Daarbij is een integraal onderdeel van de fundamenten van het iRN (inclusief WOPR), dat er doorlopende ontwikkeling plaatsvindt, waardoor het systeem met zijn tijd meegroeit. Er geldt wat de doorontwikkeling van het iRN betreft echter, naast de financiering nog een onzekerheid.
Bovenstaande omstandigheden moeten worden meegewogen. Overigens zijn er, als logische reactie op de groei en verandering van het internet in de afgelopen jaren, op het wereldwijde web diverse websites en tools te vinden die gebruikers (gratis) kunnen helpen informatie uit social media te kanaliseren. Een verkenning van de beschikbare (gratis) tools en hun functionaliteiten moet derhalve deel uitmaken van het project. De doelstelling van AntennA reikt verder dan die van dergelijke programma’s, vooral
TRN staat voor Internet Recherche Netwerk. Dit netwerk is een Linux-based computersysteem, ontwikkeld door politie Gelderland-Zuid, dat bedoeld is om anoniem aan internetsurveillance, -recherche en —monitoring te kunnen doen. Het systeem is in eerste instantie door diverse politiekorpsen geadopteerd maar daarna ook door andere overheidsdiensten en ministeries. De monitorspecialisten willen in de loop van 2011 overstappen op het IRN voor de monitorwerkzaamheden.
4
Vertrouwel ijkheid Van alle betrokken marktpartijen en andere derden wordt bij de ontwikkeling van AntennA v~rI~nriH rIM- 7ii vprtr~iiwç~IiiL~’ m~t hof- nrr~i~f
Inhoud project Algemene wensen en eisen aan de tool Aan het eindproduct — Antenna — is een aantal eisen en wensen verbonden. Sommige van deze eisen en wensen zijn algemeen, en daarnaast hebben de gebruikersgroepen van AntennA specifieke eisen ten aanzien van de functionaliteiten en andere kenmerken van het voor hen bestemde (deel van het) programma. Het eisen- en wensenpakket is nog niet compleet; door intensieve samenwerking met de ontwikkelaars wordt het wensen- en eisenpakket verder aangescherpt en afgestemd op de technische mogelijkheden. Er zal een separaat wensen- en eisendocument aangelegd en in gezamenlijkheid bijgehouden worden. De inhoud van dit document bepaalt de geldende afspraken tussen beide ~artijen}. Het voorlopige programma van algemene eisen is echter als volgt: Het eindproduct moet open source software zijn; het wordt daarmee geen eigendom van de Staat, maar komt wel vrijelijk ter beschikking van de Staat, ook om in een later stadium door te ontwikkelen.
- -
~ istak~
Bij de vorming van het genoemde wensen- en eisendocument wordt een externe expert ingeschakeld, zie de paragraaf daarover in het hoofdstuk over structuur en aanpak in dit projectplan. Verder zullen enkele werksessies worden georganiseerd, waarin eindgebruikers en ontwikkelaar(-s) bij elkaar gaan zitten om informatie van elkaar te krijgen en beelden te vergelijken en bij elkaar te brengen over het te ontwikkelen product. Voorts wordt AntennA in eerste instantie ontwikkeld voor
Wensenleisen
Wensenleisen
Wensen
Technische eisen Met betrekking tot het besturingssysteem waaronder de tool moet gaan draaien is het — vanzelfsprekend — de bedoeling dat alle betrokkenen het systeem kunnen benaderen. Vooralsnog lijkt het echter zo te zijn, dat de gebruikersgroepen
AntennA wordt open source software en tijdens de ontwikkeling en na de oplevering draaien vanaf de servers die door het iRN-project worden gebruikt, ook als het niet een aan iRN verbonden consortium van ontwikkelaars is dat uiteindelijk AntennA produceert. Ook eventuele vereiste capaciteit voor de opslag van data kan in ieder geval initieel kosteloos gebruikt worden op de iRN-servers.
Risico’s voor het project Risico: Bij de ontwikkeling van tools als de onderhavige bestaat het risico dat er bij de ontwikkelaars niet qenoeqçluidelijkjs~watde eindgebruikers.willen_en b’~ de eindgebruikers te................ weinig bekend is over wat er allemaal mogelijk is in technische zin. Aanpak: In de conceptuele fases moet er daarom voldoende contact zijn tussen eindgebruikers en ontwikkelaars, om een optimaal resultaat te behalen. De eindgebruikers kunnen zich hierbij in de aanloop- en eerste fase onder meer in kant-en-klare softwarepakketten verdiepen, om zich een zo goed mogelijk beeld te kunnen vormen van de mogelijkheden en de meerwaarde van bepaalde technieken of keuzes. De uiteindelijke wensenlijst, die samen met de ontwikkelaars wordt aangescherpt, wordt vastgelegd in een document. Risico: Vanwege de onzekere ontwikkelingssnelheid en mijlpalen van het iRN-project blijft er lang onduidelijkheid bestaan over de beste beslissing m.b.t. de tool Daardoor bestaat het risico dat er tegen betaling een duur systeem wordt ontwikkeld dat ook gratis te gebruiken is of zal zijn (bijvoorbeeld op het iRN). Aanpak: De ontwikkeling van het eventuele iRN-project moet nauwlettend worden gemonitord en in het tijdspad moet, qua verdeling van ontwikkelkosten, hier rekening mee gehouden worden, opdat tot in een zo laat mogelijk stadium van het proces gekozen kan worden voor het iRN. Risico: De eindgebruikers realiseren zich in een (te) laat stadium dat bepaalde eisen of wensen eigenlijk nog aan het pakket toegevoegd zouden moeten worden. Aanpak: De oplossing hiervoor wordt gevonden in communicatie met de fabrikant, deze zal dan — mits haalbaar — in een later stadium alsnog worden ingevoegd of worden aangepast. De in te huren externe expert dient voor een deel ter voorkoming van dergelijke situaties. Voorts wordt het product modulair en open source gebouwd, waardoor latere invoeging of aanpassing relatief gemakkelijk moet zijn. Risico: Het blijkt lastig om de juiste of solide resultaten uit de uiteindelijke tool te krijgen. Aanpak: Dan wordt er vanuit de stuurgroep met het betreffende bedrijf en de betrokken partijen een vervolgtraject besproken. In de preventieve sfeer is het vooral belangrijk reële verwachtingen te combineren met heldere afspraken. Risico: Uit het marktonderzoek komt naar voren dat de kosten- en tijdraming niet realistisch zijn. Aanpak: Dan worden de mogelijkheden die voorliggen met de stuurgroep besproken, eventueel ondersteund door de ingehuurde externe expert.
Structuur en aanpak Financiering De ontwikkeling van AntennA wordt gefinancierd vanuit het programma Herkenning Digitale Informatie en Fingerprinting (HDIeF) van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb). HDIeF is een programma voor technologische innovatie in de openbare orde- en veiligheidssector. Het budget voor AntennA (bouw en oplevering) is . In dit bedrag zijn niet de kosten voor de inhuur van een externe expert opgenomen, deze zijn geraamd op Zie voor meer informatie de paragraaf over de in te huren externe expert.
Fasering Het onderstaande tijdspad is een inschatting. Doordat er veel onzekerheden bestaan met betrekking tot bijvoorbeeld de ontwikkeling van WOPR in het 1RN en de snelheid waarmee bepaalde technologieën in de praktijk toepasbaar gemaakt kunnen worden, moet er niet te krampachtig vastgehouden worden aan onderstaande fasering. Wél wordt erop gestuurd om in december een product af te leveren. Verder is het waarschijnlijk vanuit de eindgebruikers nodig om onderhouds en updateafspraken te maken met de fabrikant van de tool. Dit onderhoud valt buiten de scope van dit project. Fase Aanloop 1 2 3
Periode 1 jan. — 1 mei 2011 1 mei — 17juni 2011 24 jun. — 1 nov. 2011 1 nov. - 1 dec. 2011
Inhoud Schrijven projectplan & inhuur externe expert Marktverkenning Bouw AntennA Implementatie (1 december: definitieve oplevering)
De hieronder omschreven activiteiten per fase zijn staan niet op chronologische volgorde.
Aanloopfase: schrijven projectplan en inhuur externe expert Activiteiten Schrijven en afstemmen projectplan Afstemming (op bijeenkomst) stuurgroep Inhuur externe expert op basis van offerteaanvraag i.s.m. bureau commerciële zaken bij ministerie van Veiligheid en Justitie. Resultaat/Mijlpaal Geaccordeerd projectplan
Fase 1: Marktverkenning Activiteiten Marktverkenning voor ontwikkelaar AntennA i.s.m. bureau commerciële zaken bij ministerie van Veiligheid en Justitie. Dit vindt plaats o.b.v. een offerteaanvraag. N.a.v. de binnenkomende offertes worden partijen eventueel gevraagd te presenteren. Keuze voor ontwikkelaar of consortium van ontwikkelaars. Contractering ontwikkelaar/consortium Resultaat/Mijlpaal Contract met ontwikkelaar of consortium van ontwikkelaars AntennA.
Fase 2: Bouw AntennA Activiteiten Ontwikkeling AntennA Continue samenwerking tussen eindgebruikers en ontwikkelaars (werkvormen nader te bepalen) Concrete afspraken over installatie software
Indien er behoefte aan is bij de stuurgroep/projectgroep en het tussenproduct zich leent voor demonstratie, wordt er een demonstratie van het voorlopige product georganiseerd voor medewerkers van de NCTb en het NCC en eventueel andere genodigden. Resultaat/Mijlpaal Betaversie AntennA -
Fase 3: Implementatie Activiteiten Indien van toepassing installatie betaversie Antenna op definitief te gebruiken systeem. Testen en indien nodig bijschaven op eigen systeem. Definitief opnemen in werkproces. Resultaat/mijlpaal Operationele versie AntennA.
Aanpak AntenriA is een innovatief project, gebaseerd op samenwerking tussen eindgebruikers en ontwikkelaars. De eindgebruikers nemen een externe expert in de arm, deze wordt in de aanloopfase geselecteerd en ingehuurd. Hij of zij is er om de communicatie met de ontwikkelaars te begeleiden en de eindgebruikers een beter gefundeerde keuze tussen verschillende offranten te laten maken. De werkvorm waarin de samenwerking plaats zal vinden zal ook in samenspraak tussen eindgebruikers, ontwikkelaars en expert worden vastgesteld. Deze samenwerking vereist van de eindgebruikers en de ontwikkelaars een tijdsinvestering. Hierover moeten afspraken worden gemaakt, bijvoorbeeld in aantal uren per week, of een vast wekelijks dagdeel. Verder zal het wensenpakket naar verwachting tijdens het proces enige malen worden bijgesteld; gedurende het project zal inzicht toenemen wat betreft de mogelijkheden en beperkingen enerzijds en de eisen, wensen en precieze toepassing anderzijds.
Beheersing Voortgangsbewaking; • Met de ontwikkelaars wordt een gedetailleerde planning afgesproken, uitgesplitst naar te ontwikkelen technologie en ontwikkeling interface. • De voortgang wordt nauwlettend in de gaten gehouden; door de gedetailleerde planning kan vertraging vroeg worden gedetecteerd. Kostenbeheersing; • Met de externe expert wordt een contract afgesloten waarin een maximaal aantal uren wordt afgesproken en waarin wordt afgesproken dat hij of zij declareert op basis van gewerkte uren. Kwaliteit; • De intensieve samenwerking met de eindgebruikers zorgt ervoor dat er doorlopende kwaliteitscontrole plaatsvindt.
Organisatiestructuur Opdrachtgever (NCTb/HDIeF)
Stuurgroep
Projectg roep
Opdrachtnemer (ontwikkelaar)
Opdrachtgever De opdrachtgever en financierder voor dit project is het programma Herkenning Digitale Informatie en Fingerprinting (HDIeF) van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. De programmamanager HDIeF is But Klaasen.
Stuurgroep De stuurgroep stuurt op kosten, resultaten en procesverloop. Over deze aspecten zal de projectleider om de zes weken schriftelijk verslag doen. De stuurgroep bestaat uit: - But Klaasen (programmamanager HDIeF)
(projectleider De stuurgroep zal bij elkaar komen wanneer daar aanleiding toe is, maar minimaal om het projectplan te bespreken en vast te stellen, op basis van offertes besluiten om al dan niet door te gaan met de bouw van AntennA en een (groep) ontwikkelaar(-s) te selecteren en voorts om uiteindelijke oplevering van AntennA goed te keuren.
Projectgroep De projectgroep zal bestaan uit de eindgebruikers van de tool en de projectleider, aangevuld met een externe expert. De projectleider monitort de voortgang en stuurt op kosten, resultaat en planning vanuit de stuurgroep. De eindgebruikers verwachten gemiddeld een halve werkdag per week te zullen spenderen aan het project. De projectgroep zal dus bestaan uit:
-
Ondersteuning door externe expert
Opd rachtnemer De opdrachtnemer is de projectleidei
Externe expert Een in te huren externe expert zal de projectgroep ondersteunen de volgende activiteiten: het formuleren van wensen en eisen ten behoeve van het programma van eisen dat de b~is vormt vöor dé~ff&teaanvraag voor di~t~ikk~ling van AnténnA het kiezen van een ontwikkelaar het monitoren van het ontwikkel- en bouwtraject van de tool, inclusief de communicatie tussen eindgebruikers en ontwikkelaars en periodieke aanvulling van het genoemde wensen- en eisendocument. De betreffende expert is deskundig op het gebied van softwareontwikkeling en heeft inzicht in: de (on-)mogelijkheden bij het programmeren van software de huidige stand van de techniek benodigdheden voor hardware, opslag en toegankelijkheid van data ervaring met open source software en open standaarden Daarnaast strekt het tot de aanbeveling als hij of zij ruime ervaring heeft met (advisering bij) innovatieve softwareprojecten. Het aantal gevraagde uren voor de marktverkenningsfase. Na deze fase (die naar verwacht van 26 april tot 10 juni zal duren) is er een go/no go-moment voor het project en voor de expert. In het geval dat er besloten wordt het traject te vervolgen met de betreffende expert, wordt deze voor ingehuurd voor tijdens de bouwfase, die naar verwachting tot 1 december 2011 zal duren, met eventuele uitloop tot 31 december 2011. De uren worden in overleg met de projectleider ingevuld.
Betrokkenheid ICT Voor het welslagen van het project is van belang dat het in alle fases wordt betrokken. Zij zal alle relevante documenten ontvangen, om eventuele knelpunten zo vroeg mogelijk te kunnen signaleren en waar nodig voorbereidingen te treffen. Met zal op regelmatige basis separaat worden overlegd over de implementatie van AntennA
