Zorg voor elkaar Beleidsnota Sociaal Domein 2015-2018
2
Inhoudsopgave Voorwoord....................................................................................................................................................... 4 1 Inleiding ................................................................................................................................................... 5 1.1 Uitdaging.............................................................................................................................................. 5 1.2 Doel beleidsplan .................................................................................................................................. 5 1.3 Totstandkoming beleidsplan................................................................................................................ 5 1.4 Leeswijzer............................................................................................................................................ 6 2 De kaders en uitgangspunten ............................................................................................................... 7 2.1 Wetgeving............................................................................................................................................ 7 2.2 Lokale uitgangspunten ........................................................................................................................ 9 3 Inwoners in beeld; hoe gaat het met ons?......................................................................................... 10 3.1 Demografische kenmerken................................................................................................................ 10 3.2 Sociaal economische kenmerken...................................................................................................... 10 3.3 Onderwijs en opvoedingsondersteuning ........................................................................................... 11 3.4 Informele ondersteuning.................................................................................................................... 12 3.5 Gezondheid en de zorginfrastructuur ................................................................................................ 13 3.6 Nulmeting zorggebruik van taken die overgaan naar gemeente Urk ................................................ 14 3.7 Kansen en risico’s ............................................................................................................................. 15 4 Onze koers; wat willen we bereiken? ................................................................................................. 17 4.1 Wettelijke aanwijzingen ..................................................................................................................... 17 4.2 Beoogde maatschappelijke effecten ................................................................................................. 18 4.3 Doelen en prestatie-indicatoren in beeld........................................................................................... 19 5 Zorg voor elkaar; hoe organiseren we dat?....................................................................................... 21 5.1 De toegang tot zorg ........................................................................................................................... 21 5.3 Overgangsrecht ................................................................................................................................. 23 5.4 Inkoopstrategie .................................................................................................................................. 24 5.5 Leveringsvorm: zorg in natura en PGB ............................................................................................. 26 6 Het aanbod; kan het zo gewoon mogelijk?........................................................................................ 27 6.1 Private en/of particuliere initiatieven.................................................................................................. 27 6.2 Vrijwillige inzet en mantelzorg ........................................................................................................... 27 6.3 Zorgaanbod: algemeen en collectief waar mogelijk .......................................................................... 28 6.4 Zorgaanbod: specialistisch als het nodig is....................................................................................... 29 6.5 Eigen bijdragen.................................................................................................................................. 29 7 Kwaliteit en monitoring: meten is weten ! ......................................................................................... 31 7.1 Kwaliteit, toezicht en maatregelen fraude bestrijding........................................................................ 31 7.2 Klachten, bezwaar, beroep en mediation .......................................................................................... 32 7.3 Monitoren van afgesproken resultaten .............................................................................................. 33 7.4 Tellen en vertellen in evenwicht ........................................................................................................ 33 7.5 Integraal beleid, nieuwe rollen overheid............................................................................................ 34 8 Gegevensuitwisseling; mag dat ?....................................................................................................... 35 8.1 Spelregels.......................................................................................................................................... 35 8.2 Rol CBS ............................................................................................................................................. 35 8.3 Privacyafspraken ............................................................................................................................... 36 8.4 Informatie Communicatie Technologie (ICT)..................................................................................... 36 8.5 Terughoudende opstelling ................................................................................................................. 36 9 Financieel kader; wat mag het kosten? ............................................................................................. 37 9.1 Beschikbaar budget........................................................................................................................... 37 9.2 Noodfonds ......................................................................................................................................... 37 9.3 Risicobeheersing ............................................................................................................................... 37 9.4 Verantwoording ................................................................................................................................. 38 10 Communicatie en participatie ............................................................................................................ 39 10.1 In gesprek .......................................................................................................................................... 39 10.2 Communicatie met huidige cliënten .................................................................................................. 39 10.3 Samenkracht organiseren ................................................................................................................. 40 10. 4 Ons gesprek gaat door ...................................................................................................................... 40 Lijst van afkortingen en begrippen............................................................................................................. 42
3
Voorwoord Niet voor niets wordt wel gesteld “de participatiesamenleving bestaat bij ons al.” Voor elkaar zorgen is toch normaal? Wij vinden het ook normaal om te kunnen rekenen op hulp en ondersteuning wanneer we er samen niet uitkomen. Bijvoorbeeld wanneer er problemen zijn met de gezondheid, met de opvoeding van kinderen of met het vinden van werk. De gemeente Urk bereidt zich voor op de nieuwe verantwoordelijkheden op het terrein van jeugd, Wmo en werk. Ook wel bekend als de drie decentralisaties, de transities in het sociale domein. De veranderingen maken deel uit van een grote stelselherziening op het gebied van sociale zekerheid en zorg. Met de 3D´staan we voor de grootste verandering ooit in het binnenlands bestuur. De verzorgingsstaat zoals we die nu kennen en waar we aan gewend zijn, wordt omgebogen naar een participatiesamenleving. De rollen, verwachtingen en taken van de overheid, maatschappelijke organisaties en inwoners veranderen in rap tempo. Inwoners zullen vaker een beroep op elkaar moeten doen en de overheid is er als vangnet. Nu er meer een beroep gedaan wordt op de participerende samenleving, kunnen de kerken nog sterker hun diaconale taak oppakken en zichtbaar worden in hun omgeving. Dat vraagt van kerkenraden, nog specifieker de diaconieën, een bezinning op de vraag welke rol zij kunnen en willen spelen. Vanwege de christelijke identiteit biedt dit kansen voor de Urker samenleving. Wordt alles dan op 1 januari 2015 anders? De meeste mensen houden hun huidige hulpinstantie en blijven ook een vorm van ondersteuning krijgen. Wel gaan we anders om met het inregelen van professionele hulp. Goed kijken wat iemand écht nodig heeft en door slim samen te werken, kan en moet de ondersteuning efficiënter en goedkoper. Allereerst komt er meer aandacht voor preventie en vrij toegankelijke zorg in plaats van de huidige focus op de (dure) gespecialiseerde zorg. Daarnaast zijn er in het huidige stelsel vaak verschillende hulpverleners rond een gezin betrokken. Dit brengt risico´s met zich mee. Onder andere dat er door verschillende hulpverleners teveel langs elkaar heen wordt gewerkt. In het nieuwe stelsel wordt de zorg dichterbij het gezin georganiseerd waardoor die risico´s verminderen. Voor u ligt het beleidsplan ‘Zorg voor elkaar’. Een beleidsplan dat een belangrijke mijlpaal vormt in de voorbereiding op onze nieuwe verantwoordelijkheden in het sociale domein. Dit beleidsplan is een logisch gevolg op wat in de vorige bestuursperiode al is voorbereid en vastgesteld in de uitgangspuntennotitie: We doen het samen, schouder aan skoeren. In de afgelopen maanden heeft de gemeente met heel veel maatschappelijke organisaties zoals kerken, buurtverenigingen, cliëntenvertegenwoordigers, zorg- en welzijnsinstellingen, vertegenwoordigers van scholen, werkbedrijven, etc. gesproken en hen betrokken bij de veranderende zorg op Urk. Sommige veranderingen zijn al gestart als voorbeeld voor hoe het kan zijn. Hiervan staan in dit beleidsplan een aantal voorbeelden. We zijn er niet met het opschrijven hoe we de nieuwe taken gaan uitvoeren. Daarom zullen we ook in de komende maanden en in 2015 met u allen spreken over de opdracht waar we met elkaar voor staan. Natuurlijk zijn we ook realistisch. Onderdeel van de nieuwe taken is een flinke bezuiniging. Het college van de gemeente Urk begrijpt dat deze veranderingen zeker voor de meest kwetsbare inwoners grote gevolgen kan hebben. We zetten alles op alles om hier zorgvuldig mee om te gaan. We kunnen er echter niet om heen dat er pijnlijke kanten aan veranderingen zitten, maar ze geven ook nieuwe energie. Goede zorg kan niet zonder bevlogenheid. Ik ben er van overtuigd dat we die bevlogenheid op Urk hebben. We willen ervoor zorgen dat iedereen op Urk mee kan doen en langer zelfstandig kan leven en wonen. Dat lukt alleen als we naar elkaar blijven omzien. Voor elkaar zorgen is normaal, laten we samen zorgen dat het normaal blijft. Daar zet ik mij graag voor in en ik zet graag samen met u de schouders onder! Freek Brouwer, wethouder gemeente Urk
4
1 Inleiding De gemeente Urk bereidt zich voor op haar nieuwe taken in het sociale domein. Met de invoering van de Jeugdwet, de nieuwe Wmo en de Participatiewet op 1 januari 2015, ontstaat er een brede integrale verantwoordelijkheid voor het sociale domein. De participatiesamenleving is het centrale thema voor het beleid in het sociale domein. De participatiesamenleving is behalve ingebed in een nieuw stelsel van wet- en regelgeving een maatschappelijk opgave: iedereen die kan, moet zelf verantwoordelijkheid nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving. De overheid speelt hierbij geen of een bescheiden, faciliterende rol. De veranderende visie in het sociale domein, het integrale karakter, maar ook de korting op de rijksbijdragen aan de gemeente, maken dat we de ondersteuning van onze inwoners anders moeten en willen vormgeven dan op dit moment het geval is. Daarom wordt niet alleen gesproken over transitie in de zin van het verschuiven van taken maar ook over transformatie; over veranderende zorg en veranderende rollen.
1.1
Uitdaging
De grootste uitdaging is ervoor te zorgen dat de meest kwetsbare inwoners ondersteund worden bij hun zelfredzaamheid en dat zij kunnen meedoen aan de Urker samenleving. Dit is niet alleen een opgave voor de gemeente, maar zeker ook een opgave voor de samenleving als geheel. Daarmee raakt het nieuwe beleid alle inwoners van “0 tot 100 jaar”, hun gezinnen en sociale verbanden. Lukt het om iedereen te laten meedoen? Het omzien naar elkaar een eigentijdse invulling te geven? Tevreden te zijn met een sober voorzieningenniveau/goed is goed genoeg? Jongeren meer voor elkaar te laten betekenen?
1.2
Doel beleidsplan
Het doel van dit plan is: Invulling geven aan de wettelijke verplichting vanuit de o Jeugdwet o Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 o Participatiewet o Wet op de schuldhulpverlening, minimabeleid o Wet publieke gezondheid Daarnaast wordt samenhang aanbracht in beleid en uitvoering Tussen de verschillende beleidsterreinen door één beleidsplan voor het sociaal domein op te stellen. Er wordt Verdere uitwerking van het beleidsdoorgebouwd op reeds vastgestelde gemeentelijke kaders en plan vindt plaats in een jaarlijks op te aangesloten bij de maatschappelijke vraagstukken van de stellen Uitvoeringsprogramma gemeente Urk. De hiervoor genoemde wetten hebben sociaal domein, verordeningen, verbinding met elkaar en ook nog met andere beleidsregels en besluiten. beleidsterreinen zoals de wet Passend onderwijs. Dit beleidsplan bevat de invulling van de minimale wettelijke eisen waaraan een beleidsplan moet voldoen.
1.3
Totstandkoming beleidsplan
Dit plan is tot stand gekomen door de inbreng van velen. In de periode 2013 tot medio 2014 zijn verschillende bijeenkomsten georganiseerd met commissieleden, gemeenteraad, college, maatschappelijke organisaties, onderwijs,- zorg- en werkorganisaties, bedrijvenkring Urk, (vertegenwoordigers van) doelgroepen, kerken en buurtverenigingen. Met velen is gesproken, er ontstonden boeiende discussies en inspirerende gesprekken. Velen van hen waren van mening: “Het komt wel goed op Urk; we mogen blij zijn dat we hier wonen; hier krijgen wij het wel voor elkaar”. Behalve de interactieve beleidsontwikkeling om tot dit plan te komen, is ook gelegenheid geboden tot formele inspraak. Dit heeft in aangepaste vorm plaats gevonden tijdens de week van de inspraak van 25 1 augustus 2014 - 1 september 2014. De tijdsdruk voor dit plan en de hierbij horende verordeningen maakte een langere inspraakperiode niet mogelijk. 1
De Wmo is op 8 juli 2014 aangenomen door de Eerste Kamer.
5
Op de onderdelen waarvoor regionale samenwerking wettelijk verplicht is, is dit beleidsplan tot stand gekomen in samenwerking met de Flevolandse gemeenten. Dit beleidsplan sluit aan op het Regionaal 2 Beleidsplan Jeugdhulp Flevoland en op het Stedelijk Kompas; het beleidsplan maatschappelijke opvang en vrouwopvang. Op een aantal onderdelen trekken wij samen op met de gemeente Noordoostpolder.
1.4
Leeswijzer
Na dit inleidende hoofdstuk wordt in hoofdstuk 2 een samenvatting van de reeds vastgestelde kaders en beleidskeuzen in beeld gebracht. In hoofdstuk 3 wordt de situatie op Urk besproken. In hoofdstuk 4 wordt weergegeven wat de gemeente Urk wil bereiken en in hoofdstuk 5 hoe dit wordt georganiseerd. Hoofdstuk 6 gaat het over het aanbod. Hoofdstuk 7 staat in het teken van kwaliteit en monitoring. Daarna wordt in hoofdstuk 8 ingegaan op privacy en het verwerken van gegevens. Hoofdstuk 9 is het financiële hoofdstuk, waarna hoofdstuk 10 ingaat op communicatie. Tot slot zijn er een aantal bijlagen waarin specifieke onderdelen nader worden toegelicht.
Foto´s overleggen organisaties
2
Het Regionaal Beleidsplan Jeugdhulp Flevoland moet nog vastgesteld worden door de zes gemeenteraden, medio oktober 2014.
6
2 De kaders en uitgangspunten Dit beleidsplan staat niet op zichzelf. Het geeft invulling aan wettelijke verplichtingen en bouwt voort op eerder vastgesteld beleid van de gemeente Urk. In dit hoofdstuk worden de uitgangspunten op een rij gezet.
2.1
Wetgeving
De veranderingen binnen het sociale domein zijn verstrekkend. De transitie van taken van de rijksoverheid en de provinciale overheid naar de gemeenten maken deel uit van een omvorming van ons stelsel van sociale zekerheid en het zorgsysteem. Per 1 augustus 2014 is de wet Passend onderwijs van 3 kracht. Op 1 januari 2015 worden de volgende wetten ingevoerd en aangepast . Jeugdwet Gemeenten worden verantwoordelijk voor alle vormen van zorg voor jeugd. Jeugdzorg wordt omgebouwd naar jeugdhulp: ondersteuning, hulp en zorg voor jeugdigen met opvoeden en opgroeiproblemen, met psychische en psychiatrische problemen of stoornissen of met een beperking. Gemeenten worden ook verantwoordelijk voor de uitvoering van het AMHK (Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling), de kinderbeschermingsmaatregelen en de jeugdreclassering. Gemeenten hebben een jeugdhulpplicht, waardoor gewaarborgd wordt dat jeugdigen de hulp ontvangen die nodig is. Als bij jeugdigen al snel duidelijk is dat zij vanwege ernstige beperkingen of stoornissen hun verdere leven zorg nodig hebben en blijvend zijn aangewezen op permanent toezicht of 24-uurs zorg in de nabijheid, dan ontvangen deze jeugdigen hulp uit de Wet Langdurige Zorg. Nieuwe Wmo Gemeenten worden verantwoordelijk voor het ondersteunen van de zelfredzaamheid en participatie van inwoners met een beperking, chronische psychische of psychosociale problemen. De ondersteuning moet erop zijn gericht dat inwoners zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven. Zorgtaken die nu nog in de AWBZ zijn ondergebracht verschuiven naar de Wmo. Gemeenten ondersteunen hun inwoners door middel van algemene voorzieningen en maatwerk voorzieningen. Als er een noodzaak is tot maatwerk dan is er recht te kunnen kiezen voor een persoonsgebonden budget onder strenge voorwaarden en wat fraudebestendig is. De centrumgemeenten (gemeenten die een bepaalde functie uitvoert voor omliggende gemeenten) moeten zorgen voor beschermd wonen en opvang van inwoners met psychische of psychosociale problemen. Hetzelfde geldt voor opvang van inwoners die als gevolg van huiselijk geweld de thuissituatie hebben verlaten. In de regio Flevoland heeft de rijksoverheid de gemeente Almere aangewezen als centrumgemeente. Participatiewet Vanaf 1 januari 2015 vallen de inwoners met een arbeidsbeperking, maar die wel het vermogen hebben te werken, onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten. Vanuit het perspectief van de Participatiewet wordt maximaal meedoen, vertaalt in zo regulier mogelijk werken bij een reguliere werkgever. In één integrale regeling wordt de ondersteuning geregeld voor inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt, maar die wel beschikken over arbeidsvermogen. Passend onderwijs Vanaf 1 augustus 2014 hebben scholen een zorgplicht voor alle kinderen die (door hun ouders) bij hen aangemeld worden. De schoolbesturen, verenigd in een samenwerkingsverband, krijgen de plicht om ieder kind een passende onderwijsplek aan te bieden. Kan een school een kind zelf niet opvangen dan moet de school een andere plek zoeken. Het doel is dat meer zorgleerlingen naar een gewone school gaan. Het speciaal onderwijs blijft bestaan voor kinderen die zeer specialistische zorg nodig hebben. Voor een leerling die extra ondersteuning nodig heeft, moet de school een passende plek zoeken. Dit kan op: o de eigen school, eventueel met extra ondersteuning in de klas; o een andere reguliere school in de regio; o speciaal onderwijs.
3
VWS, 2014. Fact sheet Naar goede zorg die bij ons past
7
Om alle kinderen een passende onderwijsplek te bieden, werken scholen samen in regionale samenwerkingsverbanden. In deze samenwerkingsverbanden werken het regulier en speciaal onderwijs samen. 4
Wet langdurige zorg Deze wet vervangt de AWBZ. Via deze wet blijft zorg een verzekerd recht voor jeugdigen en volwassenen met een noodzaak tot permanent toezicht of 7 x 24 uur per dag zorg in de nabijheid. Voor deze doelgroep is zorg in een instelling beschikbaar als het thuis niet meer gaat. Inwoners mogen ook kiezen om deze zorg thuis te krijgen in de vorm van een pgb of in natura. Een zogenoemd ‘volledig pakket thuis’. Zorgverzekeringswet Deze wet wordt aangepast en er komt een nieuwe aanspraak thuisverpleging voor mensen die verpleging en verzorging thuis nodig hebben, zodat zij langer zelfstandig kunnen blijven in hun eigen omgeving. De rol van de wijkverpleegkundige wordt versterkt en deze krijgt een schakelfunctie naar de gemeentelijke verantwoordelijkheden. Onder deze wet valt ook de op behandeling gerichte intramurale geestelijke gezondheidzorg. Bestaande wetten met een relatie tot nieuwe en aangepaste wetgeving Daarnaast zijn er nog twee wetten relevant die raakvlakken hebben met de integrale uitvoering van de nieuwe taken in het sociaal domein. o De Wet Publieke gezondheid maakt gemeenten verantwoordelijk voor het bevorderen van de totstandkoming en de continuïteit van de samenhang binnen de publieke gezondheidszorg en de afstemming ervan met de curatieve (zorg van kortdurende aard) gezondheidszorg en de geneeskundige hulpverlening bij ongevallen en rampen. o De Wet op de schuldhulpverlening maakt gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van schuldhulpverlening aan inwoners. Hieronder een overzicht van de nieuwe taken
Jeugd 0-17 jr
Eén integrale regeling voor ondersteuning van jeugdigen en hun gezin. De overdracht van taken betreft: Vanuit de provincie: Ambulante hulp Dagbehandeling Pleegzorg 24u verblijf Jeugdbescherming Jeugdreclassering AMK Crisishulpverlening.
WMO vanaf 18 jr
Een deel van de langdurige zorg, nu AWBZ, wordt gedecentraliseerd naar de gemeenten. Voor nieuwe cliënten is opname in een instelling (verzekerde zorg) alleen mogelijk als er permanent toezicht nodig is. De overdracht van taken betreft:
Vanuit het rijk: Jeugdzorg+ (gesloten opvang) Vanuit de AWBZ/ZVW:
Begeleiding individueel Dagbesteding/begeleiding groep Vervoer naar dagopvang Kort verblijf (logeren) Beschermd wonen GGZ Inloopfunctie GGZ Cliëntondersteuning Maatwerk inkomenssteun
Participatiewet
Eén integrale regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt: Wajong instroom stopt per 1-12015. Daarna alleen beschikbaar voor jonggehandicapten die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn. WSW instroom stopt per 11-2015. Zittend bestand houdt zijn rechten. Er komt één voorziening voor beschut werk. Meer mensen met een beperking moeten aan het werk bij reguliere werkgevers. De WWB gaat op in de nieuwe wet. Er komt één gebundeld participatiebudget.
GGZ jeugd Zorg voor jeugd (L)VG. Begeleiding Kort verblijf (logeren) Vervoer naar dagopvang 4
De Eerste Kamer moet deze wet nog behandelen.
8
2.2
Lokale uitgangspunten
In de nota ´We doen het samen… schouder aan skoeren’ werden de nieuwe wettelijke taken uiteengezet. Om het beleid vorm te kunnen geven werden in deze nota ook een aantal beleidsuitgangspunten benoemd. Deze nota is op 19 december 2013 door de gemeenteraad vastgesteld en bevatte o.a. de onderstaande beleidsuitgangspunten. Wat je zelf kunt, doe en regel je zelf De gemeente Urk streeft er naar dat de inwoners maximaal naar vermogen meedoen aan de gemeenschap. Veel inwoners zijn al actief: zij nemen deel aan de samenleving door bijvoorbeeld sociale contacten, zijn actief via het kerkelijk leven, werken en nemen deel aan het buurtwerk en verenigingsleven. Ook zorgen veel van de inwoners op een vanzelfsprekende wijze voor hun familie, buren en kennissen. Het uitgangspunt van de gemeente Urk is dat mensen meedoen op eigen kracht met gebruikmaking van de kracht van de sociale omgeving (samen kracht). De gemeente heeft een beperkte rol. Wel biedt de gemeente Urk – vanuit de visie dat iedereen meedoet – ondersteuning aan inwoners die zichzelf niet kunnen redden. Afhankelijk van de ernst van de problematiek kan die ondersteuning collectief of individueel worden aangeboden, of – in ernstige gevallen – het karakter hebben van direct moeten ingrijpen. Wij vragen iets terug Ondersteuning die door de gemeente Urk (of maatschappelijke partners) wordt geboden, is niet zonder meer vanzelfsprekend. Meer dan voorheen wordt de hulp afgestemd op wat inwoners zelf kunnen. Dit betekent dat van inwoners wordt gevraagd eerst op eigen kracht en met behulp van familie, het sociale netwerk én vrijwilligers naar oplossingen te zoeken. Uiteraard staan de gemeente Urk en de maatschappelijke partners klaar voor inwoners die het echt niet zelf redden. 1Gezin 1Plan Inwoners kunnen te kampen hebben met problemen op meerdere leefgebieden en daarvoor ondersteuning krijgen door een netwerk van partijen. In dat geval wil de gemeente Urk de ondersteuning integraal vorm geven. Dat betekent dat wordt gewerkt op basis van 1Gezin 1Plan, waarbij indien nodig een casuscoördinator verantwoordelijk wordt gemaakt voor de samenhang van de ondersteuning. De gemeente ziet in haar rol als regisseur van het sociaal (zorg)netwerk er op toe dat de netwerken goed functioneren. Het resultaat telt In de uitvoering van de nieuwe taken wil de gemeente Urk - meer dan voorheen – kijken naar de resultaten van onze inspanningen. Urk stuurt daarmee niet alleen op de hoeveelheid geld en tijd die in ondersteuning gestopt wordt (input) of op de precieze producten of diensten die worden geleverd (output), maar nadrukkelijk ook op de (maatschappelijke) effecten die daarmee bereikt worden (resultaten). Een doeltreffende ondersteuning en doelmatige inzet van middelen staat centraal. Het uitgangspunt is dat de ondersteuning zoveel mogelijk op Urk wordt geboden. Overige beleidskaders Recent zijn diverse beleidsplannen door de gemeenteraad vastgesteld. Te denken valt aan de jeugdnota, de basisnotitie CJG, Beleidsplan Wet, Werk en Inkomen, Gezondheidsbeleid,etc. Vanuit het integrale karakter vormen de diverse beleidsuitgangspunten (mede) de basis voor dit beleidsplan. In de bijlage zijn de beleidsplannen op een rijtje gezet. Momenteel wordt ook hard gewerkt aan de Sociaal Economische Structuurvisie. De uitgangspunten van dit concept zijn ook meegenomen in dit plan.
9
3 Inwoners in beeld: hoe gaat het met ons? In dit hoofdstuk worden de inwoners van Urk in beeld gebracht. Een schets van de demografische en sociaal economische ontwikkeling. Ook wordt inzicht gegeven aan de aantallen inwoners die te maken 5 krijgen met de gevolgen van de nieuwe wetgeving . Zo ontstaat als het ware een nulmeting. In de komende jaren wordt het effect van het beleid langs deze lat gelegd en nagaan of het beleid tot de gewenste resultaten heeft geleid.
3.1
Demografische kenmerken
Urk telt bijna 20.000 inwoners. De verwachting is dat er de komende jaren sprake is van een bevolkingsgroei tot ruim 25.000 inwoners in 2030. De bevolkingstoename is een gevolg van natuurlijke groei. Urk heeft de jongste bevolking van heel Nederland; ruim 35% van de inwoners is jonger dan 18 jaar. Om ervoor te zorgen dat ook zij op Urk kunnen blijven en een gezin kunnen starten, worden er volop nieuwe woningen gebouwd. Op Urk wonen relatief weinig mensen van allochtone afkomst. Bijna 4% is van allochtone afkomst waarvan de helft van niet-westerse afkomst. Dit percentage is laag in vergelijking met landelijke gemiddelden. De prognose voor de komende jaren is een absolute groei van alle leeftijdscategorieën (als gevolg van bevolkingstoename) en verhoudingsgewijs een grotere groei van het aantal 65plussers. Daarmee doet ook de vergrijzing op Urk zijn intrede, met name in het oude dorp. Kijkende naar de totale bevolkingsopbouw, blijft Urk ook in de toekomst een jonge gemeente. Zeker in vergelijking met gemeenten om Urk heen of met het landelijke gemiddelde. Huishoudens en gezinnen Het gezin is veruit het meest voorkomende type huishouden. Van alle inwoners van 20 jaar en ouder is 73% getrouwd. Van de bevolking van 20 jaar en ouder is 2% gescheiden. Bijna 5% van de gezinnen is een eenoudergezin, 18% van de inwoners woont alleen. In vergelijking met Flevolandse gemeenten en landelijke cijfers, kenmerkt Urk zich met een hoog percentage gehuwden, minder eenpersoonshuishoudens en minder eenoudergezinnen.
3.2
Sociaal economische kenmerken
Urk is en blijft een vissersdorp. Veel van de inwoners werken in de vis en de handel daarom heen. Natuurlijk is er ook andere economische bedrijvigheid. De mentaliteit van een Urker kenmerkt zich door een ‘handen uit de mouwen’ aanpak. Men helpt elkaar ook om aan het werk te blijven. Het effect hiervan is dat Urk relatief weinig werklozen telt. Werkgelegenheid en arbeidsparticipatie De werkgelegenheidsgraad is met 89% hoog en het hoogste van Flevoland. De werkgelegenheidsgraad geeft het verhoudingscijfer aan tussen het aantal fulltime banen en de beroepsbevolking. Bijna twee derde van de beroepsbevolking werkt op Urk. 6 De potentiële beroepsbevolking wordt gevormd door inwoners van 15 tot 65 jaar . De netto arbeidsparticipatie, het deel van de werkzame beroepsbevolking ten opzichte van de totale beroepsbevolking, is op Urk met 63% lager dan het landelijk gemiddelde (67,2%) en het gemiddelde in Flevoland (67,1%). Dit wordt veroorzaakt door de naar verhouding lagere arbeidsparticipatie van vrouwen. De verwachting is dat de arbeidsparticipatie de komende jaren zal toenemen en steeds meer in de pas zal lopen met landelijke trends.
5
Bron: Achmea, Bjz, CBS Stattline, CIZ, CJG, Gemeente Urk, GGD Flevoland, Vektis. De beroepsbevolking omvat iedereen van 15 tot 65 jaar die 12 uur of meer per week werkt (werkzame beroepsbevolking) en iedereen die wil en kan werken en actief op zoek is naar werk voor 12 uur of meer per week (werkloze beroepsbevolking). Het WWpercentage is het aantal WW-rechten afgezet tegen de beroepsbevolking. 6
10
Werkloosheid en arbeidsongeschiktheid 7 De werkloosheid op Urk is laag 3,7% (landelijk 10,1%; Flevoland 11,2%) . Ook het aandeel van de beroepsbevolking van Urk met een werkloosheidsuitkering ligt met 2,6% (229 mensen) aanzienlijk lager dan landelijk (5,7%). Na twee jaar ziekte kunnen inwoners met een baan een beroep doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het percentage inwoners met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ligt ruim lager dan landelijke gemiddeld en is het laagst in Flevoland. WWB De Wet werk en bijstand (WWB) is het vangnet van ons sociaal zekerheidsstelsel. Deze wet regelt dat inwoners die niet beschikken over middelen om in de kosten van hun bestaan te voorzien een inkomen ontvangen via de gemeente. Een WWB uitkering is tijdelijk. De inwoner en de gemeente moeten er alles aan doen om te zorgen dat iemand zo snel mogelijk weer in zijn eigen onderhoud kan voorzien. Daarbij wordt een groot beroep gedaan op de eigen verantwoordelijkheid van de inwoner. Voor inwoners die op oudere leeftijd werkloos worden bestaat na hun werkloosheidsuitkering een IOAW of IOW-uitkering. Voor zelfstandigen van 55 jaar of ouder die onvoldoende inkomsten hebben uit hun bedrijf, is er de IOAZ. Het aantal inwoners van Urk dat gebruik maakt van de WWB/IOA schommelt rond de 100 personen. Daarmee is Urk één van de gemeenten met de laagste bijstandsdichtheid in Nederland. Wajong Wajong is de Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten. Met deze wet krijgen jonggehandicapten met een arbeidsbeperking ondersteuning om makkelijker werk te vinden of te behouden. In eerste instantie werd er van uitgegaan dat herkeurde Wajongers met arbeidsmogelijkheden naar de gemeenten zouden gaan. Dit is niet meer zo. Iedereen die op 1 januari 2015 een Wajonguitkering heeft, behoudt deze en is voor zijn re-integratie en toeleiding naar werk afhankelijk van het UWV. Op 31 december 2012 hadden 250 personen uit Urk een Wajonguitkering. De nieuwe instroom van Wajongers uit de gemeente Urk bedraagt ongeveer tien personen per jaar, daarvan zouden gezien het bovenstaande er ongeveer vier duurzaam en volledig arbeidsongeschikt zijn. De instroom van Wajongers zal in de Participatiewet dus jaarlijks ongeveer zes personen bedragen. Wet sociale werkvoorziening In de sociale werkvoorziening hebben op dit moment 75 personen een dienstverband, twee personen hebben een arbeidsovereenkomst begeleid werken en er staan nog zes personen op de wachtlijst. Inwoners die op 1 januari 2015 nog geen (vast) dienstverband in de WSW hebben, gaan onder de verantwoordelijkheid van de Participatiewet vallen. Dat betekent dat zij begeleid moeten worden naar zoveel mogelijk regulier werk. De instroom van inwoners die niet meer onder de WSW gaan vallen wordt ingeschat op ongeveer vier personen per jaar. In combinatie met het aantal Wajongers groeit het uitkeringsbestand WWB dus met 10% per jaar. Besteedbaar inkomen 8 Op Urk is het gemiddeld besteedbaar inkomen per persoon lager dan landelijk (Urk: € 10.900 en landelijk: € 14.900). Dit is vooral toe te schrijven aan de grootte van de gezinnen op Urk. Van de 65plussers moet 39% rondkomen van alleen AOW.
3.3
Onderwijs en opvoedingsondersteuning
Veel van de inwoners op Urk zijn echte doeners. Velen gaan liever aan het werk dan nog een studie erbij te doen of verder leren. Het arbeidsethos op Urk is hoog. Opleidingsniveau Wanneer het opleidingsniveau van de Urker beroepsbevolking wordt vergeleken met de Flevolandse gemeenten dan blijkt dat Urk meer lager- en middelgeschoolde inwoners huisvest.
7 8
UWV basisset regionale arbeidsmarktinformatie maart 2014. Bruto inkomen verminderd met premies sociale zekerheid, afdrachten alimentatie, loon- en inkomsten en vermogensbelasting.
11
Jeugdigen met ondersteuning in het onderwijs Vier regionale samenwerkingsverbanden (twee in het basisonderwijs en twee in het voortgezet onderwijs) zijn verantwoordelijk voor het passend onderwijs op Urk. In totaal maken er in het schooljaar 2013/2014 zo’n 210 kinderen uit Urk gebruik van speciaal (basis)/(voortgezet) onderwijs. De onderverdeling is: SBAO: 57 Cluster 3: 50 Cluster 4: 65 Overig (waaronder cluster 2): 38 12 kinderen hebben een ontheffing van de leerplicht en maken bijvoorbeeld gebruik van een medisch kinderdagverblijf zoals De Paddenstoel in Emmeloord. Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO) met alle op Urk werkzame samenwerkingsverbanden vindt plaats om onderwijszorg en jeugdhulp goed op elkaar af te stemmen, de OOGO- verklaring is op 17 december 2013 ondertekend. Schooluitval Het voortijdige schooluitval is 2,1% (de landelijke norm is 2%). De uitval doet zich vooral voor in het MBO. Centrum voor Jeugd en Gezin Het CJG vervult vanaf 2011 een spilfunctie in de ondersteuning van ouders. Het CJG is dé pedagogische jeugdhulppost waar elke jeugdige, ouder en/ of opvoeder met vragen over opgroeien en opvoeden wordt geholpen. De preventieve interventies die alle kinderen aangeboden krijgen vanuit de wettelijk taak Jeugdgezondheidszorg vinden plaats vanuit het CJG. Het gaat dan onder andere om screeningen, vaccinaties, lichamelijk onderzoek, volgen van groei en ontwikkeling en vraagbaak zijn voor ouders, etc. De bekendheid van CJG Urk onder inwoners (63%) is veel hoger dan het provinciaal gemiddelde (31%). Dit is mede toe te schrijven aan de positionering in Gezondheidscentrum Het DOK. De frontoffice ontvangt jaarlijks bijna 1.200 telefoontjes en de website wordt door ruim 4.000 mensen geraadpleegd. Vanuit het CJG zijn in 2013 diverse ondersteuningstrajecten geboden: 380 ambulante hulpverleningstrajecten, 288 kortdurende ondersteuning, 3 intensieve thuisbegeleiding en 20 crisishulp. Indien noodzakelijk kan snel worden opgeschaald naar specialistische jeugdhulp.
3.4
Informele ondersteuning
Van de participatiesamenleving wordt verwacht dat we meer voor elkaar gaan doen. Op Urk gebeurt dat al volop. Mantelzorg De definitie van mantelzorg is meer dan acht uur per week en langer dan drie maanden zorgen voor een ander. In Nederland verleent bijna 12% van de bevolking mantelzorg in welke vorm dan ook. Landelijk gezien wordt deze zorg door 71% van de mantelzorgers naast een betaalde baan uitgevoerd. Op Urk is 19% van de volwassenen mantelzorger. Van de Urker senioren ontvangt 22% mantelzorg. Het gaat hierbij meestal om huishoudelijke hulp. De meeste hulp wordt gegeven door kinderen van de ontvanger. Er wordt de komende jaren meer gevraagd van mantelzorgers. De Flevolandse gemeenten hebben het Verweij Jonker Instituut gevraagd onderzoek te doen naar de behoefte van mantelzorgers. De gemeente Urk heeft alle mantelzorgers uitgenodigd voor een groepsgesprek op Urk. De uitnodiging is gedaan via een oproep in het Urkerland, via zorginstellingen en via het Steunpunt Mantelzorg. Uit het onderzoek blijkt dat dagopvang voor degenen voor wie gezorgd wordt van groot belang wordt geacht, evenals een vertrouwde oppas. De
12
mantelzorgers die de gemeente Urk heeft gesproken, hebben weinig behoefte aan professionele logeervoorzieningen. Voor jonge gezinnen wordt een steungezin genoemd als wens. Ook is genoemd de behoefte aan een individueel steunplan waarin staat wie en welke partijen de zorg over kunnen nemen als de mantelzorger uitvalt. Het gaat hier om zowel familie/netwerkcontacten als ook om de professionele inzet. Het feit dat er een ‘noodplan’ (steunplan) is, geeft mantelzorgers rust. Vrijwilligers Van de Flevolanders boven de 18 jaar doet 26% vrijwilligerswerk. Op Urk ligt dit met 42% volwassen vrijwilligers een stuk hoger, 37% van deze vrijwilligers is 65 jaar en ouder.
3.5
Gezondheid en de zorginfrastructuur
Levensverwachting Flevolanders hebben bij de geboorte een gemiddelde levensverwachting van ongeveer 80 jaar, hiervan wordt ongeveer 63,3 jaar doorgebracht in een als goed ervaren gezondheid. De levensverwachting als totaal is vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. Maar de levensverwachting van mannelijke 65plussers is het laagst in Flevoland. Naast de kwantitatieve levensverwachting (het aantal jaren dat iemand leeft), is ook de ervaren gezondheid van belang. Dit heeft vaak betrekking op zowel de lichamelijke als de geestelijke gezondheid. Ervaren gezondheid en gezondheidsproblemen Ongeveer 80% van de volwassenen op Urk ervaart de eigen gezondheid als goed. De volwassenen op Urk zijn positiever over hun gezondheid dan de gemiddelde Flevolander. Ook lopen de inwoners minder risico op een angststoornis of depressie en zijn er minder eenzamen. Opmerkelijk is dat jongeren op Urk hun gezondheid slechter ervaren dan jaren geleden. Bij ouderen loopt de ervaren gezondheid terug naar 57%, dit ligt onder het Nederlands gemiddelde. Het aandeel inwoners met overgewicht is zeer fors, met name onder ouderen (70% heeft overgewicht). Meer ouderen hebben last van mobiliteitsproblemen dan landelijk gemiddeld. Hart- en vaatziekten, chronische luchtwegproblemen en diabetes komen veel vaker voor dan landelijk gemiddeld. Het slaap- en kalmeringsmiddelengebruik op recept is op Urk veel hoger dan gemiddeld in Flevoland en Nederland. Veel van de gezondheidsproblemen zijn terug te voeren tot een leefstijl probleem: teveel en te vet eten en veel te weinig bewegen. Risicogroepen In 2012 zijn op Urk 56 verslaafden, 5 dak- en thuislozen en 29 slachtoffers van huiselijk geweld bekend (bron Flevomonitor.) Binnen Flevoland vindt via de Flevomonitor jaarlijks registratie plaats van de aantallen dak- en thuislozen, verslaafden en slachtoffers van huiselijk geweld. Vanaf 2014 kunnen deze cijfers goed vergeleken worden met de Flevolandse gemeenten omdat de monitor recent is aangepast met gegevens van Waypoint. Zorgvoorzieningen eerste lijn en tweede lijn De eerstelijns gezondheidszorg bestaat onder andere uit de kerndiscipline huisartsenzorg en paramedische zorg, bijvoorbeeld fysiotherapeutische zorg. Deze laatste beroepsgroep kent in Flevoland een lagere vestigingsdichtheid dan het Nederlandse gemiddelde. Dit is niet onbelangrijk gezien de toenemende vergrijzing die naar verwachting een toename te zien zal geven van aandoeningen aan het bewegingsstelsel. De tweede lijn bestaat uit intramurale zorg (verzorging en verpleging) en de ziekenhuiszorg. De verzorgings- en verpleegsector is momenteel onderhevig aan een om- en afbouw van het aantal intramurale plaatsen, veroorzaakt door het beleid van het rijk om zoveel mogelijk zorg in de thuissituatie te laten plaatsvinden en door het scheiden van wonen en zorg. Verzorgingshuis Talma Haven wordt gefaseerd omgebouwd tot verpleeghuis. 9
Uit onderzoek van Companen in 2014 blijkt dat de intramurale capaciteit voor ouderen en mensen met een verstandelijke beperking op Urk tot de periode 2024 voldoende is. Er is zelf een bescheiden overschot van 22 plaatsen. Hierbij moeten we ons realiseren dat deze conclusie is gebaseerd op het 9
Companen, 2014. Wonen met zorg: vraag en aanbod gemeente Urk in beeld.
13
nieuwe landelijke beleid. Alleen inwoners met een langdurige en noodzakelijke behoefte aan 24-uurs toezicht en zorg, komen in aanmerking voor opname in een instelling. Het grootste deel van de ouderen en mensen met een verstandelijke/lichamelijke beperking of psychische aandoening blijft aangewezen op zelfstandig wonen. Wel heeft deze groep behoefte aan een geschikte (nultreden) woning in de nabijheid van zorg en voorzieningen voor ontmoeting en gezamenlijke activiteiten. Companen berekent de behoefte aan verzorgd wonen de komende tien jaar op ongeveer 70 woningen van het type verzorgd wonen of zelfstandig wonen in een complex. Voor de ziekenhuizen hebben de inwoners van Urk de keuze uit meerdere ziekenhuizen in de nabije omgeving, waaronder het Antonius Ziekenhuis in Emmeloord en Sneek en de MC Groep in Lelystad en Emmeloord. Deze ziekenhuizen hebben afspraken met de huisartsenzorg over specialistische spreekuren en onderzoek op locatie van de huisartsenpraktijken. Progez Flevoland is het ondersteunings- en kenniscentrum voor de eerstelijnszorg. Op basis van de 10 uitkomsten van de ROS-Wijkscan en onder leiding van Progez zijn vanaf eind 2013 multidisciplinair 11 samengestelde werkgroepen gestart. Deze werkgroepen richten zich op: o aanpak om de gezondheid van ouderen te verbeteren; o aanpak om de samenwerking omtrent de geestelijke gezondheid van onze jeugdigen te bevorderen. Tevens worden er gesprekken gevoerd met de twee huisartsenpraktijken om een goede aansluiting op het sociale (zorg)netwerk te borgen. In deze lijn zullen ook gesprekken gevoerd gaan worden met de wijkverpleging.
3.6
Nulmeting zorggebruik van taken die overgaan naar gemeente Urk
De overdracht van taken van de rijksoverheid en de provincie raken veel van de inwoners op Urk. In de onderstaande tabel een overzicht van de meest recente gegevens, afkomstig van verschillende bronnen 12 en jaren . De cijfers afkomstig van Vektis en Achmea zijn door deze partijen bewerkt en daardoor niet geheel betrouwbaar. Ondanks dat deze cijfers mogelijk niet geheel betrouwbaar zijn dienen deze, bij gebrek aan betere cijfers, als nulmeting.
De Flevolandse gemeenten hebben begin 2014 opdracht gegeven aan Panteia om de vervoerstromen naar de dagbestedinglocaties in kaart te brengen en mogelijke besparingen in beeld te brengen. Uit dit onderzoek blijkt dat op peildatum 2014 van de 104 cliënten, 68 cliënten gebruik maakt van een dagbestedinglocatie in de Noordoostpolder, 36 cliënten op Urk blijven voor hun dagbesteding en 10 cliënten buiten Flevoland naar een locatie worden vervoerd, onder andere naar de locatie van Adullam in Staphorst. Onderdeel van het onderzoek was een gesprek met cliënten en met vertegenwoordigers van cliënten over de resultaten van het onderzoek. Cliënten hebben aangegeven open te staan voor veranderingen, zoals gebruik maken van een andere locatie dichterbij en het leren om zelf naar de locatie 10
11 12
ROS-Wijkscan is een analyse instrument om de vraag en het aanbod van eerstelijnszorg in kaart te brengen. Eerstelijnswerkers, Caritas, gemeente, ZONL. Vektis, Achmea, Bureau Jeugdzorg, Gemeente Urk
14
te gaan, en zien daar ook de voordelen van. Een voorwaarde is dat veranderingen geleidelijk, op verantwoorde wijze en op maat worden doorgevoerd. Wat bij de een kan, kan bij de ander beslist niet. Veranderingen hebben de beste kans van slagen als cliënten door hun vaste persoonlijke begeleider geholpen worden bij een eventuele overstap naar een andere locatie en naar andere vervoersmogelijkheden. Uit de transitiemonitor AWBZ-Wmo is duidelijk dat in vergelijking met de Flevolandse gemeenten het zorggebruik van de Urkers van 18 jaar en ouder opvalt. Het zorgvolume dat de gemiddelde cliënt op Urk gebruikt ligt fors hoger in vergelijking met de omliggende gemeenten. De gemiddelde kosten van zorg in natura (veroorzaakt door een hoog zorgvolume) zijn 20% hoger dan het Flevolands gemiddelde. Dit zelfde beeld doet zich voor bij de gemiddelde kosten van een PGB. Onze inwoners met een PGB declareren gemiddeld 38% meer dan een gemiddelde Flevolandse PGB-gebruiker.
3.7
Kansen en risico’s
Kansen/positieve factoren o Urk is de jongste gemeente van Nederland, de jeugd heeft de toekomst. o Het procentueel gebruik van jeugdzorg is het laagste van Flevoland. o Hoog percentage gehuwden, minder eenpersoonshuishoudens en minder eenoudergezinnen. Veel inwoners beschikken over hulpbronnen, familie en sociale contacten. Dit biedt kansen voor het behoud en versterken van de inzet van mantelzorgers. o Het percentage inwoners dat mantelzorg biedt en vrijwilligerswerk doet, ligt ruim boven het landelijk gemiddelde. o Hoge werkgelegenheidsgraad (89%) 13 o De werkloosheid op Urk is laag 3,7% (landelijk 10,1%; Flevoland 11,2%) . o Ook het aandeel van de beroepsbevolking van Urk met een werkloosheidsuitkering ligt met 2,6% aanzienlijk lager dan landelijk (5,7%). o Laag aantal mensen met een WWB/IOA uitkering. o Na twee jaar ziekte kunnen mensen met een baan een beroep doen op een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Het percentage inwoners met een arbeidsongeschiktheidsuitkering ligt ruim lager dan landelijke gemiddeld en is het laagst in Flevoland. o Voor veel inwoners gaat meedoen ‘vanzelf’ dan wel wordt alles op alles gezet om te kunnen blijven meedoen. o De intramurale capaciteit voor inwoners met een verstandelijke beperking en ouderen is op Urk voor de komende jaren voldoende. We kunnen ons dus volop concentreren op ondersteuning bij zelfredzaamheid en meedoen. Risico’s o Urk telt meer lager- en middelgeschoolde inwoners. o De gemiddelde inwoner van Urk heeft minder te besteden dan inwoners van Flevoland en Nederland. Dat betekent dat zorgvuldig moet worden omgegaan met het vragen van een eigen bijdrage. o De levensverwachting van 65plus mannen op Urk is het laagst in Flevoland. Dat betekent dat de ongezonde jaren eerder beginnen en er eerder behoefte kan zijn aan ondersteuning om langer zelfstandig te blijven wonen. o Hoewel mantelzorgers op Urk ten opzichte van Flevolandse mantelzorgers aangegeven geen belasting te voelen moet vanuit de Urker cultuur wel degelijk aandacht besteed worden aan de ´lichte belasting.´ o Veel van de gezondheidsproblemen zijn terug te voeren tot een leefstijl probleem: teveel en te vet eten en veel te weinig bewegen. Dat betekent dat bij het organiseren van activiteiten hier rekening mee moeten houden. o Het aandeel inwoners met overgewicht is zeer fors met name onder ouderen (70% heeft overgewicht). Meer ouderen hebben last van mobiliteitsproblemen dan landelijk gemiddeld. Hart- en vaatziekten, chronische luchtwegproblemen en diabetes komen veel vaker voor dan landelijk gemiddeld. o Het slaap- en kalmeringsmiddelengebruik op recept is op Urk veel hoger dan gemiddeld in Flevoland en Nederland. 13
UWV basisset regionale arbeidsmarktinformatie maart 2014
15
o
o
Het zorggebruik van inwoners van 18 jaar en ouder is hoog. Dat betekent dat het voor de inwoners van Urk wellicht moeilijk zal zijn te wennen aan een sober voorzieningen niveau. Voor de gemeente betekent het dat de kosten van met name de PGB’s een groot risico vormen door het beslag dat de PGB’s doen op de budgetten. Het door de rijksoverheid beschikbaar gestelde budget voor jeugdhulp en voor de doelgroep Wmo is erg laag, Dit geldt ook voor het re-integratiebudget. Dat betekent dat er (nog) veel meer ingestoken moet worden op preventie. Dit ter voorkoming van zware (dure) vormen van ondersteuning.
16
4 Onze koers: wat willen we bereiken? De gemeente Urk staat voor een grote opgave maar weet ook wat zij wil nastreven. Dit hoofdstuk brengt in beeld wat de gemeente Urk wil bereiken in het sociaal domein en welke doelen en mijlpalen daarbij worden gehanteerd. Er wordt verbinding gelegd tussen de wettelijke kaders, de reeds vastgestelde lokale uitgangspunten en de opgave voor de komende jaren.
4.1
Wettelijke aanwijzingen
De wetgever wijst de volgende doelen aan waarop de gemeenten zich moeten richten. Jeugdwet o Voorkomen en vroege signalering van en vroege interventie bij opgroei- en opvoedingsproblemen, psychische problemen en stoornissen. o Versterken opvoedkundig klimaat in gezinnen, wijken, buurten, scholen, kinderopvang en peuterspeelzalen. o Bevorderen van opvoedvaardigheden van ouders opdat zij in staat zijn hun verantwoordelijkheid te dragen voor de opvoeding en het opgroeien van jeugdigen. o Inschakelen, herstellen en versterken van de eigen mogelijkheden en het probleemoplossend vermogen van de jeugdige, zijn ouders en de personen die tot hun sociale omgeving behoren, waarbij voor zover mogelijk wordt uitgegaan van hun eigen inbreng. o Bevorderen van de veiligheid van jeugdigen in de opvoedsituatie waarin hij opgroeit. o Integrale hulp aan de jeugdige en zijn ouders, indien sprake is van multiproblematiek. o Tot stand brengen en uitvoeren van familiegroepsplannen en het verlenen van hulp op basis van familiegroepsplannen. WMO en WPG o Bevorderen van de sociale samenhang, toegankelijkheid van voorzieningen en ruimte voor inwoners met een beperking; bevorderen van veiligheid en leefbaarheid, het voorkomen en bestrijden van huiselijk geweld. o Vroegtijdig vaststellen of inwoners maatschappelijke ondersteuning behoeven (signaleren) en voorkomen dat inwoners maatschappelijke ondersteuning nodig hebben (preventie). o Preventieve activiteiten ontplooien mede op grond van de WPG. o Ondersteuning bieden aan mantelzorgers en vrijwilligers. o Algemene voorzieningen aanbieden voor maatschappelijke ondersteuning. o Maatwerkvoorzieningen aanbieden ter ondersteuning van zelfredzaamheid en participatie, opvang en beschermd wonen, aan inwoners met een beperking die niet op eigen kracht, met steun van de omgeving of met een algemene voorziening geholpen zijn. Participatiewet o Zoveel mogelijk inwoners mee laten doen aan de maatschappij. o Zo veel mogelijk inwoners met een arbeidsbeperking aan het werk helpen. De kansen op arbeidsparticipatie van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt of een arbeidsbeperking op de lange termijn te verbeteren. o Eén regeling voor inwoners met arbeidsvermogen die zijn aangewezen op, al dan niet tijdelijke, ondersteuning om in hun bestaan te voorzien en/of op ondersteuning om aan het werk te komen.
17
o
o o
o
4.2
Inzet van nieuwe re-integratievoorzieningen, te weten beschut werk, loonkostensubsidie als bedoeld in de Participatiewet, ondersteuning bij leerwerktrajecten en persoonlijke ondersteuning bij het verrichten van aan een persoon opgedragen taken. Behoud van oude re-integratievoorzieningen zoals proefplaatsingen en re-integratietrajecten. Beschut werk kan worden georganiseerd voor inwoners die door een lichamelijke, verstandelijke of psychische beperking een zodanige mate van begeleiding op en aanpassingen van de werkplek nodig hebben dat van een reguliere werkgever redelijkerwijs niet kan worden verwacht dat hij deze in dienst neemt, in een dienstbetrekking te laten werken. In de nieuw te vormen regionale werkkamer samenwerken met UWV en sociale partners aan een eenduidige aanpak voor mensen met een arbeidsbeperking.
Beoogde maatschappelijke effecten
Uit de lange lijst van wettelijke opdrachten filteren we vier maatschappelijke effecten om daarmee een duidelijke lijn uit te zetten in ons beleid. Wij willen het volgende bereiken: 1. Iedereen doet mee Wie moeite heeft mee te komen, valt op en krijgt hulp. De netwerken signaleren in de directe omgeving of iemand (jong of oud) een steuntje in de rug nodig heeft. Zij ondersteunen buurt en inwoners, maken oplossingen zichtbaar en houden in de gaten of het lukt om mee te doen. Zorgen dat er altijd wat te doen is op Urk; er volop ontmoetingsmogelijkheden zijn en zinvolle activiteiten ook voor de meest kwetsbare inwoners. 2. Wij helpen elkaar Zorgen voor een ander, omdat het zo werkt op Urk. Het is dankbaar en fijn om te doen. Urk blinkt uit in vrijwillige inzet. De gemeente koestert mantelzorgers en vrijwilligers. Ze worden in het zonnetje gezet, er is een passende waardering en ondersteuning waar dat nodig is. Verbondenheid met elkaar, solidariteit tussen groepen en generaties dat is wat de gemeente Urk wil borgen en stimuleren. 3. Jeugd op Urk, onze kracht! De jeugd op Urk groeit gezond en veilig op met ruimte voor individuele ontwikkeling naar zelfstandigheid. Dat geldt natuurlijk ook voor jongeren met een beperking. Ook zij krijgen kansen om het optimale uit hun ontwikkeling te halen. Iedereen wordt gestimuleerd om het optimale uit de eigen talenten en mogelijkheden te halen. 4. Goed geregeld Als inwoners ondanks de eigen kracht en samenkracht niet of onvoldoende zelfredzaam zijn en meedoen niet van de grond komt, biedt de gemeente een vangnet. Dan is doen wat nodig is van belang. Hulp via de gemeente moet echt helpen. Uitgangspunt hierbij is het principe ‘goed is goed genoeg’. Hulpverlening is sober doch passend; sluit aan op eigen mogelijkheden; duurt nooit langer dan strikt noodzakelijk. Hulp is dichtbij en algemeen waar mogelijk, maar specialistisch en verder weg als het niet anders kan.
18
4.3
Doelen en prestatie-indicatoren in beeld
Bij elk maatschappelijk effect zijn doelen bepaald; wegwijzers op de route. Van tijd tot tijd wordt getoetst of de gemeente Urk op de goede weg zit. Hiertoe zijn een aantal peilstokken aangewezen (prestatieindicatoren) waarmee gemeten wordt of koers gehouden wordt of dat het nodig is om bij te sturen. In paragraaf 7.3 wordt nader toegelicht hoe dit wordt uitgevoerd. Iedereen doet mee Hoofddoel: o Vergroten van burgerkracht/ particuliere initiatieven; versterken van zelf organiserend vermogen van de samenleving Dit hoofddoel is mede een vertaling van de wettelijke doelen in de Participatiewet (n t/m t) aangevuld met enkele doelen uit de Wmo (h,j,l) Prestatie-indicator: o Toename bewonersinitiatieven/ particuliere initiatieven. o Meer inwoners hebben reguliere betaalde arbeid. o Lokale werkgevers stellen meer banen beschikbaar voor inwoners met een arbeidsbeperking. o Meer inwoners met een uitkering zijn aan het werk en/ of actief als vrijwilliger. o Het aantal inwoners dat zich erg eenzaam voelt neemt af. o Meer inwoners bewegen actief. o Meer inwoners met een beperking maken gebruik van het algemene ontmoetingsaanbod. Wij helpen elkaar Hoofddoel: o Versterken van algemene voorzieningen als krachtige basis voor de sociale infrastructuur. o Faciliteren en waarderen van vrijwilligers en mantelzorgers. Dit hoofddoel is mede een vertaling van de wettelijke doelen de Wmo (h t/m m) en de Participatiewet (o). Prestatie-indicator: o Toename vrijwilligers. o Meer vrijwilligers maken gebruik van het scholingsaanbod. o Meer inwoners zijn actief op de vacaturebank voor vrijwilligers van Caritas. o Meer inwoners met een beperking en kwetsbare ouderen maken gebruik van vrijwillig vervoer. o Toename mantelzorgers. o Meer mantelzorgers maken gebruik van het ondersteuningsaanbod. o Afname van het aantal mantelzorgers dat zich zwaar belast voelt. o Meer jongeren doen een maatschappelijke stage. Jeugd op Urk, onze kracht! Hoofddoel: o Jongeren groeien gezond en veilig op; ontwikkelen hun talenten en participeren in de samenleving Dit hoofddoel is mede een vertaling van de wettelijke doelen in de Jeugdwet (a t/m g) aangevuld met enkele doelen uit de Wmo (h) en de Participatiewet (n, o). Prestatie-indicator: o Minder kinderen maken gebruik van specialistische maatwerkondersteuning. o Afname van gedwongen hulpverlening. o Minder kinderen betrokken bij huiselijk geweld/ kindermishandeling. o Meer jongeren halen een startkwalificatie. o Meer kinderen met een beperking nemen deel aan regulier onderwijs. o Percentage voortijdig schoolverlaters neemt af.
19
Goed geregeld Hoofddoel: o Effectieve ondersteuning voor kwetsbare inwoners bij zelfredzaamheid en participatie Dit hoofddoel is mede een vertaling van het wettelijke doel in de drie wetten van de transitie. Prestatie-indicator: o Meer inwoners kunnen langer zelfstandig blijven wonen. o Minder inwoners hebben te maken met huiselijk geweld. o Het aantal inwoners met verslavingsproblemen neemt af. o Minder inwoners met financiële problemen o Geen wachtlijst langer dan de landelijk af te spreken norm. o Doelrealisatie (realiseren van de doelen in het ondersteuningsplan) gemeten zelfredzaamheidsmatrix en/of participatieladder . o Klantentevredenheid over de geboden ondersteuning is tenminste een 7. o Afname van het beroep op gespecialiseerde zorg/maatwerkoplossingen en toename van gebruik van algemene voorzieningen. o Afname van de vraag naar PGB. Let op Cijfers spreken nooit voor zich; er moet over worden gesproken met elkaar! Maatschappelijke effecten kunnen alleen bereikt worden door samenwerking tussen alle partijen, inwoners, professionals en de gemeente. Uitkomsten zijn te allen tijde een combinatie van tellen en vertellen. In hoofdstuk 7 wordt ingegaan op de manier waarop dat zou kunnen.
20
5 Zorg voor elkaar: hoe organiseren we dat? Als duidelijk is wat het resultaat moet zijn, dan moet het zo georganiseerd worden dat effecten en doelen te realiseren zijn. Dit hoofdstuk gaat over de organisatie van de toegang tot hulp, over de continuïteit van de ondersteuning aan inwoners die in 2015 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten vallen en over hoe het inkoopbeleid wordt vormgegeven. Tevens wordt ingegaan op de regionale en bovenlokale samenwerking met de omliggende gemeenten. 5.1 De toegang tot zorg Een van de belangrijkste uitgangspunten is de integrale aanpak. Werken vanuit 1Gezin, 1Plan, maar ook vanuit één werkwijze. Op Urk weten hulpverleners elkaar gemakkelijk te vinden. Er zijn goede contacten tussen de formele en de informele organisaties. Ook is er gestructureerd contact met de kerken. Inwoners zoeken hun eigen wegen om hulp te zoeken. De een gaat naar het gemeenteloket; een ander belt met het Zorgloket van Caritas en weer iemand anders deelt de zorgen eerst met een kerkelijk ambtsdrager. Voor gezinnen is het CJG een vanzelfsprekende vraagbaak. Er is sprake van een overzichtelijk netwerk van professionele en vrijwillige hulp organisaties. Medewerkers van deze organisatie komen regelmatig bij elkaar voor een multidisciplinair overleg. Deze structuur die werkt goed, dit willen we behouden. Lokaal De basisinfrastructuur voor de oude én nieuwe taken wordt gevormd door het sociaal netwerk. Het sociaal de e netwerk wordt gevormd samen met de partners vanuit de informele en formele zorg, de 0 en 1 lijn, maar ook de partners vanuit de algemene en specialistische voorzieningen maken daar deel van uit. Van alle organisaties wordt verwacht dat ze integraal samenwerken en kwalitatief goede zorg leveren. De focus van de werkwijze ligt op het snel reageren op signalen, het stimuleren van het zelf oplossend vermogen en het daarbij terugdringen van de vraag naar professionele zorg. In de dagelijkse routine (vindplaatsen) regelt de professional de zorg samen met de hulpvrager vanuit de werkwijze 1Gezin, 1Plan, waarbij zoveel mogelijk gebruik gemaakt wordt van informele zorg. Op basis van casuïstiek is opschaling naar een multidisciplinair zorgteam binnen het sociaal netwerk mogelijk. Zij hebben de mogelijkheid om direct algemene of individuele voorzieningen in te zetten. Tevens kunnen zij aanvullend advies inroepen van specialisten. Als regievoerder heeft de gemeente Urk de belangrijke taak om er voor te zorgen dat inwoners de zorg krijgen die nodig is, de zorg niet stagneert en er duidelijke afspraken worden gemaakt. Maar ook dat er eenduidig gewerkt wordt en men elkaar weet te vinden. Om deze regierol vorm te geven is een ‘regisseur sociaal netwerk’ aangesteld. Deze functionaris begeleidt en ondersteund vanuit een onafhankelijke positie alle partijen binnen het netwerk in de samenwerking, waakt voor een uniforme werkwijze en heeft doorzettingsmacht in crisissituaties en bij stagnatie van de hulp. Om het proces van de toegang inzichtelijk te maken, is onderstaand stroomschema ‘Toegang zorg Urk’ ontwikkeld. de
0 lijn o Vangt enkelvoudige vragen af. o Zet informele zorg in. e o Verwijst, waar nodig, naar de 1 lijn. e
1 lijn o o o o
Vangt enkelvoudige (soms meer complexe) vragen af. Zet informele en vrij toegankelijke hulp in. Werkt volgens 1Gezin, 1Plan. Zorgt dat complexe zaken op de agenda komen van het desbetreffende team binnen het sociaal zorgnetwerk.
21
Sociaal zorgnetwerk o Bespreekt casus (bij voorkeur in aanwezigheid hulpvrager) in het team. o Bepaalt wie de coördinatie op zich neemt. o Laat indien nodig objectieve screening uitvoeren door een gedragswetenschapper of Arbo-arts. o Zet informele, vrij toegankelijke en niet-vrij toegankelijke hulp in. o Werkt volgens 1Gezin, 1Plan. o Zorgt dat waar nodig, in afstemming met de regisseur sociaal netwerk, specialistische kennis wordt toegevoegd aan het team.
Regionaal (semi-)Residentiële en zeer specialistische zorg wordt niet lokaal maar regionaal ingekocht en georganiseerd. Over het gebruik en inzet zijn aanvullende regionale afspraken gemaakt, onder andere in het Regionaal Beleidsplan Jeugdhulp Flevoland. Uitgangspunt voor alle gemeenten in Flevoland is dat de regie lokaal blijft. Toegang tot het regionale aanbod wordt lokaal bepaald, op basis van regionaal vastgestelde criteria. Belangrijk uitgangspunt is dat inwoners die het echt nodig hebben, ook daadwerkelijk ondersteuning krijgen.
22
5.2
(Positionering) cliëntenondersteuning
De huidige clientondersteuning voor de doelgroep inwoners met een lichamelijk, verstandelijke en zintuiglijke handicap is door het Rijk in Flevoland neergelegd bij MEE IJsseloevers. In de nieuwe Wmo is clientondersteuning ook wettelijk geborgd, maar met een nieuwe, bredere, definitie: ´ondersteuning met informatie en advies en algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie en het verkrijgen van een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, preventieve zorg, jeugdzorg, zorg, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen.´ Daarnaast zijn gemeente vrij hoe zij hier invulling aan geven. De gemeente Urk hanteert het uitgangspunt dat informatie en advies, vraagverheldering en meedenken, behoren tot de basistaak van alle werkers binnen het sociaal netwerk. Daarom wordt dit onderdeel van de (extra) afspraken met de organisaties. Veel cliënten zullen zeer goed in staat zijn om zelf informatie te vergaren. En zelf in staat zijn te beoordelen of het advies en de ondersteuning van het sociaal netwerk aansluit bij wat ze nodig hebben. Sommige cliënten zullen een familielid of iemand uit hun netwerk vragen mee te denken. Het sociaal netwerk zal cliënten op deze mogelijkheid attenderen. Voor situaties waarin een verminderd zelfredzame cliënt geconfronteerd wordt met complexe vraagstukken en waarvoor het nodig is een onderzoek in te stellen, biedt het multidisciplinair team van het sociaal netwerk professionele cliëntondersteuning. Deze professional zal vanuit het belang van de cliënt meedenken over zo integraal mogelijke ondersteuning. Het multidisciplinair team (sociaal zorgnetwerk) kan daarvoor diverse professionals aanwijzen. Vanuit de visie op de participatiesamenleving is de meest ideale situatie dat iemand uit het netwerk van de cliënt en vanuit het belang van de cliënt meedenkt over passende ondersteuning. Cliëntondersteuning is een functie die momenteel door diverse organisaties wordt aangeboden: MEE, Kwintes, ouderenadviseur, mantelzorgconsulent, sociaal raadswerk, maatschappelijk werk, etc. Het sociaal zorgnetwerk zal regelmatig gebruik maken van deze organisaties om hen te consulteren en/of hun kennis en ervaring in te zetten voor deskundigheidsbevordering van het team. Ook kunnen de bestaande organisaties die cliëntondersteuning bieden, een rol spelen in het faciliteren van lotgenotencontact.
5.3
Overgangsrecht
De wetgever heeft bepaald dat inwoners die op 31 december 2014 zorgvormen ontvangen die worden overgedragen aan de gemeenten, verzekerd zijn van vergelijkbare zorg zoals die nu is afgesproken. Dit betekent dat op 1 januari 2015 niet direct alles anders wordt. 2015 is een overgangsjaar. Het overgangsrecht verschilt per zorgvorm. In het vierde kwartaal van 2014 wordt een folder gemaakt voor cliënten waarin in duidelijke taal wordt uitgelegd wat de verschillende overgangsregelingen in houden. Op de website www.urk.nl/veranderendezorg staat nu al informatie o.a. in de vorm van veel gestelde vragen. Ook is er op de website een folder te vinden met informatie over de veranderingen op grond van landelijke wijzigingen, waarbij ook aandacht is voor de veranderingen in de verstrekking van de PGB’s. In de komende periode zal de gemeente Urk starten met het herindiceren. Er wordt samen met de cliënt besproken hoe de ondersteuning vorm krijgt. Zorgvuldigheid en duidelijke communicatie over rechten voor inwoners staan hierbij voorop. Er wordt prioriteit gegeven aan het herindiceren van cliëntgroepen waarvan snel financieel resultaat verwacht wordt en/of die de meest dure vormen van zorg ontvangen, waarbij oog is voor de verhouding uitvoeringskosten/verwachtte baten. De gemeente Urk wil zo snel mogelijk toewerken naar de participatiesamenleving en eenduidig beleid voor bestaande én nieuwe cliënten. Ook vanuit het oogpunt van risicobeheersing, want het overgangsrecht neemt een groot deel van het budget in beslag.
23
Het budget kan maar één keer worden uitgegeven, het is dus van uiterst belang heel secuur te kijken naar een gebalanceerde verdeling.
5.4
Inkoopstrategie
De gemeente Urk hanteert afhankelijk van de omvang van de vraag een voldoende niveau van algemene voorzieningen. Dit volgens het principe van het in de wet vastgelegde getrapte toekenningsproces van eerst eigen oplossingen, gebruik maken van voorliggende en algemene voorzieningen en als laatste specialistische maatwerk voorzieningen. Bovendien zorgt de gemeente Urk voor een breed aanbod aan preventie en vroegsignalering. Voor de verschillende vormen van ondersteuning worden verschillende inkoopmodellen en vormen van bekostiging gehanteerd. De algemene voorzieningen worden bekostigd op basis van resultaat gerichte subsidies (model van beleidgestuurde contract financiering). Op deze wijze wordt zorg gedragen voor een duurzame sociale infrastructuur. Om de verschuiving te kunnen maken van gespecialiseerde zorg naar welzijn is een brede basis van algemene voorzieningen nodig. Deze basis wordt versterkt om inwoners zo gewoon mogelijk, zo licht mogelijk en altijd in aanvulling op wat inwoners zelf kunnen, te ondersteunen. Ondersteuning waarvoor een toegangsbepaling of verwijzing vereist is, worden ingekocht op basis van (bestuurlijk) aanbesteden of via de regionale inkoopcentrale van Almere. Vanuit het oogpunt van eenduidige werkwijze richting zorgaanbieders, contractbeheersing en efficiency wordt gestreefd naar het opstellen van één integrale overeenkomst of subsidie voor aanbieders van jeugdhulp en Wmo ondersteuning. Lokale inkoop Het basisaanbod van preventie en algemene (vrij toegankelijke) voorzieningen wordt lokaal ingekocht. Zorgcoöperatie Voor het onderdeel hulp bij het huishouden zijn plannen om een algemene voorziening in te richten in de vorm van een bemiddelingsbureau/zorgcoöperatie. Talma Haven, Caritas, ZONL en Philadelphia onderzoeken of zij het ‘Mit Eenkanger’-concept kunnen vormgeven in de vorm van een zorgcoöperatie. Daarnaast zijn er ouderinitiatieven die de aansturing van de zorg voor de familie met elkaar regelen. Zij vormen al enige jaren met elkaar een zorgcoöperatie. Bovenlokale inkoop Voor de inkoop van individuele en specialistische (niet vrij toegankelijke) voorzieningen wordt samengewerkt met de gemeenten Noordoostpolder en Steenwijkerland en de regio Flevoland. De zorg van de nieuwe taken ondersteuning thuis en dagactiviteiten voor inwoners van 0-100 jaar is ingekocht samen met de gemeente Noordoostpolder aan de hand van het model bestuurlijk aanbesteden. Nadrukkelijk is de opdracht gegeven aan zorgaanbieders om met elkaar samen te werken, doelgroepen te mixen, elkaars gebouwen of personeel te gebruiken. En om goedkopere activiteiten te ontwikkelen. Cliënten die een toegangsbepaling hebben voor gespecialiseerd maatwerk, kunnen kiezen uit de lijst van gecontracteerde aanbieders die allemaal voldoen aan kwaliteitseisen en beprijzings bandbreedte. Hierbij is geen sprake van volume afspraken; de cliënt heeft keuze vrijheid uit een aantal aanbieders. Zo houden zij zelf de regie ook omdat het mogelijk is om van zorgaanbieder te wisselen. Natuurlijk geldt wel een opzegtermijn en is overleg met het sociaal zorgnetwerk een voorwaarde.
24
Regionale inkoop Sinds 2011 werken de zes Flevolandse gemeenten samen aan de transities in het sociale domein. Tot nog toe is de samenwerking op een pragmatische wijze vorm gegeven op basis van afspraken die zijn vastgelegd in een regionaal werkplan. Het leidende principe bij de samenwerking is: lokaal waar mogelijk, regionaal waar nodig. Samenwerking tussen gemeenten binnen de transities is gelet op de ontwikkelingen nodig en soms zelfs wettelijk verplicht. Voor de onderdelen jeugd waarop wordt samengewerkt is het Regionaal Beleidsplan Jeugd opgesteld. Het Beleidsplan sociaal domein Urk sluit hier naadloos op aan. In onderstaande tabel staat voor welke productsoorten de samenwerking afgesproken is en welke wet hieraan ten grondslag ligt. Productsoort
Kader
Pleegzorg
Jeugdwet
24-uurszorg
Jeugdwet
Crisisopvang
Jeugdwet
Jeugd GGZ
Jeugdwet
Jeugdbescherming en jeugdreclassering
Jeugdwet
JeugdzorgPlus
Jeugdwet
AMHK - Advies- en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling
Jeugdwet & WMO 2015
Maatschappelijke opvang
Huidige WMO (centrumgemeente)
Vrouwenopvang
Huidige WMO (centrumgemeente)
OGGZ
Huidge WMO (centrum gemeente)
Verslavingsbeleid
Huidige WMO (centrum gemeente)
Huiselijk geweld
Huidige WMO (centrumgemeente)
Beschermd wonen
WMO 2015 (centrumgemeente)
Inloopvoorziening GGZ
WMO 2015 (centrumgemeente)
De samenwerking in het kader van de jeugdhulp spitst zich vooral toe op de waarborging en inkoop van de jeugdhulp die de lokale situatie overstijgt. Er is vanuit de wet geen juridische vorm voorgeschreven. Voor de Wmo is dat anders. De samenwerking in het kader van de Wmo betreft bestaande taken waarvoor de constructie van de centrumgemeente wettelijk verplicht is (tot en met 2017). Het betreft zowel bestaande als ook nieuwe taken vanaf 1 januari 2015. De Flevolandse gemeenten hebben geconcludeerd dat de meest werkbare optie voor de regionale samenwerking voor Wmo en de Jeugdwet de optie van een centrumregeling gekoppeld aan de centrumgemeente is. Een centrumregeling sluit (inhoudelijk en organisatorisch) aan op de centrumgemeente constructie, maar biedt betere en meer gelijkwaardiger mogelijkheden om contractueel afspraken te maken over zeggenschap, inzet budgetten, risicoverdeling en solidariteit. Daarnaast biedt deze constructie de ruimte voor een overbruggingsperiode van 2015-2017, waarbinnen de samenwerking (in 2016) kan worden geëvalueerd. In 2017 kan dan worden voorgesorteerd op de definitief gewenste
25
vorm per 2018. De gemeenteraden van betrokken gemeenten moeten instemmen met het oprichten of wijzigen van een centrumregeling. Deze besluitvorming vindt in het vierde kwartaal 2014 plaats.
5.5
Leveringsvorm: zorg in natura en PGB
Wettelijk is bepaalt dat inwoners die in aanmerking komen voor een individuele of maatwerkvoorziening kunnen kiezen om de zorg in natura te ontvangen of zelf in kunnen kopen met een persoonsgebonden budget. De wetgever scherpt per 1 januari 2015 de regels aan om fraude en oneigenlijk gebruik te voorkomen. Een van de maatregelen is dat het budget niet meer op de eigen rekening wordt overgemaakt maar als trekkingsrecht wordt geparkeerd bij de Sociale Verzekeringsbank. In de verordening Jeugd en Wmo staan de voorwaarden vermeld waaronder inwoners van Urk in aanmerking kunnen komen voor een PGB. Dit betreft onder andere een budgetplan en motivering waarom er geen passende ondersteuning voor hen is in natura. Ook moeten worden aangetoond dat de ondersteuning die met een PGB wordt ingekocht van verantwoorde kwaliteit is. En ten slotte moet de hulpvrager of zijn netwerk, in staat zijn de aan de PGB verbonden taken op een verantwoorde wijze uit te voeren. Het financieren van de ureninzet van familie en personen uit het eigen netwerk wordt aan strengere voorwaarden gebonden om te voorkomen dat een PGB wordt gebruikt als inkomensvoorziening. Het betalen van hulp die anders onbetaald door het netwerk kan worden geleverd, past niet in de visie van de participatiesamenleving.
26
6 Het aanbod: kan het zo gewoon mogelijk? Zorg wordt zoveel mogelijk dichtbij en laagdrempelig georganiseerd. Het gaat hier om de ondersteuning van ouders en jongeren bij het opgroeien naar zelfstandigheid. En het gaat om kwetsbare inwoners/ inwoners met een beperking die optimaal gebruik kunnen maken van ons voorzieningenaanbod. De gemeente Urk stuurt op meer diversiteit en kwantiteit in het aanbod van algemene voorzieningen met combinaties van welzijn- en zorginstellingen én combinaties van formele- en informele ondersteuning.
6.1
Private en/of particuliere initiatieven
Vroeger was de zorg voor ouderen en kwetsbare inwoners een taak van de familie. Geestelijke bijstand werd door ambtsdragers verleend. Van georganiseerde zorg was nauwelijks sprake. Dat leidde soms tot schrijnende situaties waarin inwoners geen hulp ontvingen. Geleidelijk ontstond een mengeling van particuliere initiatieven en initiatieven van de overheid. Tot aan een flinke uitbreiding van professionele zorg. Gelukkig is het particuliere initiatief nog springlevend op Urk. Positionering particuliere initiatieven Particuliere initiatieven passen in de omslag van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving. Niet alleen de overheid/gemeente hoeft te zorgen voor algemene maatregelen en voorzieningen maar ook anderen hebben daarin een taak. Hiermee wordt recht gedaan aan de talrijke private initiatieven die er nu ook al zijn van bijvoorbeeld vrijwilligers, kerken, bedrijven, belangenorganisaties, etc. De gemeente stimuleert het in gesprek gaan over de manier waarop particulier initiatief kan bijdragen aan de zorg voor elkaar. De gemeente Urk stelt vanaf 2016 jaarlijks een budget beschikbaar om particuliere initiatieven te faciliteren. De voorwaarden zullen in het Uitvoeringsprogramma 2016 worden opgenomen. De particuliere initiatieven die voor een subsidie in aanmerking komen, moeten gericht zijn op het versterken van zelfredzaamheid en participatie van groepen inwoners in alle leeftijden. Particuliere initiatieven kunnen op termijn na bewezen succes alleen worden opgenomen in het algemene voorzieningenpakket als deze voorzien in een behoefte, effectiever en goedkoper dan bestaande algemene voorzieningen zijn, waarbij de regel geldt nieuw voor oud. Een product toevoegen aan het aanbod betekent dat er een product verdwijnt (budget neutrale aanpassing). Hierbij let de gemeente Urk op het algemeen belang en dat de samenhang in de sociale infrastructuur behouden of versterkt wordt. Er zal op een zakelijke wijze worden gekeken of een en ander past binnen dit beleidskader.
6.2
Vrijwillige inzet en mantelzorg
De behoefte aan vrijwilligerswerk verandert mee met de veranderingen in de samenleving. Belangrijk is dat de matching van de vrijwilliger en de uit te voeren taak bij het betreffende gezin klopt. Iets doen voor een ander is vol te houden als het de vrijwilliger ook iets oplevert. Vanuit de kerken op Urk wordt ook veel vrijwillige inzet gegeven. Vanuit de successen van de maatschappelijke stage is het belangrijk dat vrijwilligerswerk al jong onder de aandacht wordt gebracht van de jeugd. Vacaturebank vrijwilligers Als iemand vrijwilligerswerk wil gaan doen, kan hij of zij zich aanmelden bij Caritas Urk of zelf via vacaturebank een leuke en passende vorm van vrijwilligerswerk zoeken. De rol van Caritas Urk is vooral stimulerend en uiteraard ook bemiddelend zodat vraag en aanbod elkaar vinden.
Mantelzorgers verdienen aandacht en waardering voor het werk wat gedaan wordt. De gemeente Urk investeert in de ondersteuning van mantelzorgers door dreigende overbelasting vroegtijdig te signaleren en het steunpunt mantelzorg te vragen om de ondersteuningsarrangementen uit te breiden. De gemeente zorgt jaarlijks voor een waardering van mantelzorgers die gebruik maken van een algemene of specialistische voorziening. Het budget dat de gemeente van de rijksoverheid ontvangt voor deze
27
waardering wordt hieraan ook besteed. Het Steunpunt Mantelzorg zal het waarderings- en ondersteuningspakket mantelzorg afstemmen op de wensen van de mantelzorgers. Hoewel het opgroeien met zorg nog een relatief jong aandachtveld is binnen de informele zorg, staat het thema ´jonge mantelzorger´ zowel landelijk als lokaal, hoog op de agenda. Een goeie moat… De proeftuin ‘Een goeie moat kan gien kwoad!’ is ontstaan vanuit de visie om jongeren (te ondersteunen om) gezond en veilig op te groeien. Doel is om instroom in de Jeugdzorg terug te dringen, jongeren zo preventief mogelijk weer op het juiste spoor te zetten door versterking van eigen kracht. Iedere jongere van deze proeftuin krijgt een contactpersoon toegewezen. Dit is een vrijwilliger die als maatje, buddy of vertrouwenspersoon als eerste aanspreekpunt fungeert voor de jongere. De beschikbare vrijwilligers, zowel mannen als vrouwen, komen uit verschillende leeftijdscategorieën en zijn allen even enthousiast. Deze contactpersonen zijn (juist) ook in de weekenden beschikbaar. Op- en afschalen naar professionale zorg verloopt in een vloeiend zorgcontinuüm, waarbij de vraag en situatie van de jongere leidend is (maatwerk). Vanuit de zorgaanbieders is een bemiddelaar beschikbaar die 24/7 bereikbaar is in het geval van escalatie. Deze bemiddelaar is het eerste aanspreekpunt voor contactpersonen, professionals en signaleerders en is verantwoordelijk voor het adequaat op- en afschalen van (bemoei)zorg waar nodig.
6.3
Zorgaanbod: algemeen en collectief waar mogelijk
De inzet is om benodigde ondersteuning zoveel mogelijk te bieden via algemene, collectieve voorzieningen. Op die manier ontstaat een laagdrempelig aanbod, dichtbij de eigen leefomgeving van de inwoners. De gemeente Urk wil gebruik maken van het verenigingsleven en de mogelijkheden van kerken en vrijwilligers. Welzijnsactiviteiten zullen steeds meer geschikt gemaakt worden en beschikbaar zijn voor mensen met een beperking. Daarmee ontstaat een beweging van zorg naar welzijn; van doelgroepgericht aanbod naar meedoen voor iedereen. De formele zorg ontmoet zo de informele zorg. Dit sluit aan op de inhoudelijke visie van de gemeente Urk op de participatiesamenleving. Vanuit het oogpunt van de te realiseren bezuiniging wordt deze werkwijze in het hele land ingezet. Algemene voorzieningen kunnen zowel gericht zijn op de zelfredzaamheid, op participatie en op een gezonde ontwikkeling tot zelfstandige inwoners. Algemene voorzieningen maken tevens onderdeel uit van de preventieve infrastructuur gericht op het voorkomen van problemen en/ of gericht op een adequate aanpak om verergering van problemen te voorkomen. De gemeente Urk zorgt ervoor dat de beschikbare algemene vormen van ondersteuning breed bekend zijn bij inwoners en bij organisaties waar inwoners met hun vragen aankloppen. Voor het gebruik van een algemene voorziening is geen toegangsbepaling of diepgaand onderzoek nodig. Mit Eenkanger Iedereen is welkom om mee te doen aan de laagdrempelige en gezellige dagactiviteiten voor ouderen en mensen met een verstandelijke beperking. Mit Eenkanger is een samenwerking van diverse organisaties op Urk en wordt daarbij geholpen door tientallen vrijwilligers Erop uit met zo gewoon mogelijk vervoer Inwoners die niet over eigen vervoersmogelijkheden beschikken, kunnen een beroep doen op het vrijwillig vervoer via bemiddeling van Caritas. Caritas heeft ongeveer 90 vrijwilligers die tegen een ritprijs van €1.25 enkele reis, inwoners binnen Urk vervoeren met hun eigen auto. Dit vrijwillig vervoer willen we organiseren als algemene voorziening. Er zijn ook leden van kerken die bereid zijn om mensen nu en dan ergens naar toe te brengen.
28
6.4
Zorgaanbod: specialistisch als het nodig is
Er zullen altijd inwoners zijn die onvoldoende geholpen zijn met hulp vanuit het eigen netwerk of met gebruikmaking van een algemene voorziening. Voor hen is en blijft er specialistisch aanbod beschikbaar zo lang daarvoor een noodzaak is. In de verordening voor Jeugd en Wmo zijn de spelregels voor de toegang en het gebruik van deze voorzieningen opgenomen. In de verordening Wmo gaat het onder andere om kortdurend verblijf in een instelling ter ontlasting van mantelzorg, hulpmiddelen, woningaanpassing, begeleiding, specialistische dagbesteding en vervoer. De ondersteuning staat altijd in het teken van zelfredzaamheid en participatie met het oog op zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven wonen. Voor jeugd gaat het onder andere om jeugdhulp, pleegzorg, gedwongen jeugdhulp, specialistische dagbehandeling en residentiële hulp. Er is sprake van gedwongen jeugdhulp als ouders zich aan hun opvoedplicht onttrekken, afwijzend staan tegenover begeleiding of hulp en/of de veiligheid van een kind in gevaar is. Dan zal de gemeente de rechter vragen een onderzoek in te stellen en waar nodig een maatregel op te leggen. Conform de wettelijke bepalingen maken gemeenten en de Raad voor de Kinderbescherming afspraken over kinderbeschermingszaken en Jeugdstrafzaken. Gedwongen hulp kan in de thuissituatie geboden worden onder toezicht van een gezinsvoogd of het kind kan uit huis geplaatst worden. Voor individuele specialistische/maatwerk voorzieningen is een toegangsbepaling nodig. Er vindt een op de persoon gericht onderzoek plaats om na te gaan wat er precies nodig is. Zorgaanbieder Interact Contour heeft onlangs een dagbestedinggroep op locatie Noordoostpolder verplaatst naar Urk en heeft deze groep samengevoegd op de locatie Peppelstek van Triade. Een aantal cliënten van de dagbesteding kan nu op eigen gelegenheid naar de dagbestedinglocatie. Zorgaanbieder Adullam onderzoekt momenteel de mogelijkheid om inwoners die nu naar Staphorst gaan, dagbesteding te bieden op Urk. Dat scheelt in de vervoerskosten.
6.5
Eigen bijdragen
Voor individuele specialistische voorzieningen op grond van de Wmo en de Jeugdwet vraagt de gemeente Urk, net als nu het geval is, de maximale financiële bijdragen die op grond van wet- en regelgeving mogelijk zijn. Daarmee wordt het huidige beleid voort gezet. o
o o
Jeugdwet: ouderbijdrage in verband met de kosten van de aan de jeugdige geboden hulp voor zover jeugdhulp wordt geboden bij gedwongen verblijf buiten het gezin of bij verblijf in justitiële jeugdinrichting. Wmo: voor individuele specialistische voorzieningen hanteren wij de landelijke inkomensafhankelijke eigen bijdrageregeling. Voor het innen van de financiële bijdragen zijn landelijke uitvoeringsorganisaties (CAK, LBIO) aangewezen.
Voor het gebruik van algemene voorzieningen mag wettelijk gezien geen inkomensafhankelijke bijdragen worden gevraagd. Voor het gebruik van algemene voorzieningen met het oog op het versterken of het behoud van zelfredzaamheid en participatie wordt alleen een bijdrage gevraagd die in lijn ligt met normale en gebruikelijke kosten. Het gaat hier om normale en gebruikelijke kosten die iedereen maakt bij het zelfstandig wonen en deelnemen aan het maatschappelijk verkeer. Voorbeelden hiervan zijn kosten voor een maaltijd, koffie/thee, schoonmaak, was- en strijkservice, boodschappendienst, huis- en tuinonderhoud, fiets- en autokosten en openbaarvervoer, lidmaatschap van een vereniging voor vrije tijdsbesteding. Preventie, advies, cliëntondersteuning, kortdurende thuisondersteuning en psychische steun zijn gratis omdat de gemeente Urk inwoners wil stimuleren op tijd hulp te vragen. Om te voorkomen dat inwoners
29
niet komen opdagen voor een cursus of training mag de organisatie een prikkel inbouwen om te stimuleren dat een cursus of training succesvol wordt afgerond. De bijdragen in de gebruikelijke kosten worden geïnd door de betreffende organisatie die de algemene voorziening aanbiedt. Bij de bekostiging van de betreffende organisatie houdt de gemeente rekening met deze bescheiden inkomstenbron. De bijdrage die gevraagd wordt voor het gebruik van algemene voorzieningen mag geen drempel zijn voor het gebruik ervan. Iedereen doet mee staat hoog in het vaandel. Inwoners die deze gebruikelijke kosten niet kunnen betalen, kunnen een aanvraag doen bij de gemeente voor maatwerk inkomenssteun. De gemeente gaat hier beleidsregels voor ontwikkelen die aansluiten bij de huidige bijzondere bijstand. De inkomensgrens voor bijzondere bijstand is in de gemeente Urk 110% van de geldende bijstandsnorm. In het jaarlijks op te stellen Uitvoeringsprogramma sociaal domein wordt een lijst op genomen van activiteiten waarvoor een bijdrage van inwoners wordt gevraagd. De gemeente ziet er op toe dat de bijdrage binnen redelijke normen blijft.
30
7 Kwaliteit en monitoring: meten is weten ! Op basis van wettelijke vereisten en lokale wensen zal vormgegeven moeten worden aan kwaliteit, toezicht en handhaving van het beleid en de uitvoering daarvan. Op welke wijze worden de afgesproken resultaten gemonitord en hoe worden deze verantwoord aan de samenleving en de overheid? Dat staat centraal in dit hoofdstuk.
7.1
Kwaliteit, toezicht en maatregelen fraude bestrijding
Aanbieders en instellingen zijn op grond van de Jeugdwet gehouden om onmiddellijk melding te doen bij de Inspectie van elke calamiteit of geweld bij de verlening van jeugdhulp, uitvoering van een kinderbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering. Zij moeten daarbij de gegevens verstrekken die voor het onderzoek van de melding van die calamiteit of geweld nodig zijn. Het onderzoek naar aanleiding van die melding wordt hier aangeduid als calamiteiten- en geweldstoezicht. Net als bij het geprogrammeerd jaarlijks toezicht door de Inspectie kan dit toezicht het onderzoek van de kwaliteit in algemene zin betreffen (zie artikel 9.1 van de Jeugdwet) en/ of het toezicht op de naleving van de wet (zie artikel 9.2 van de Jeugdwet). Het toezicht door de Inspectie op grond van de Wmo is beperkt tot de AMHK’s. De gemeente Urk zal in het contract met de aanbieder of instelling vastleggen dat deze haar over de aard en de inhoud van de melding aan de inspectie informeert, zodat deze op de hoogte is van elke calamiteit of geweldsincident bij de verlening van jeugdhulp, uitvoering van een kinderbeschermingsmaatregel of jeugdreclassering. Ook zal de gemeente Urk in het contract met de aanbieder of instellingen die maatschappelijke ondersteuning bieden op basis van de Wmo, vastleggen dat ook zij zich houden aan de meldingsregeling calamiteiten en geweld. Aanbieders moeten dus elke calamiteit en elk geweldsincident dat zich heeft voorgedaan bij de verstrekking van de voorziening zo snel mogelijk melden aan de toezichthoudend ambtenaar van de gemeente Urk voor zowel hulp op grond van de Jeugdwet als ook van de Wmo. En bij hulp op grond van de Jeugdwet en bij zaken rond AMHK óók bij de inspectie. Zelf moet de gemeente toezichthouders aanstellen die toezicht houden op de kwaliteit van de ingekochte maatschappelijke ondersteuning op grond van de Wmo 2015 (art 5.1 Wmo). De toezichthoudend ambtenaar doet onderzoek naar de calamiteiten en geweldsincidenten en adviseert het college over het voorkomen van verdere calamiteiten en het bestrijden van geweld (voor hulp op basis van de Jeugdwet heeft de Inspectie de rol van toezichthouder). De gemeente wordt ook verantwoordelijk voor de kwaliteit van de maatschappelijke ondersteuning die met een PGB ingekocht wordt. Nagegaan wordt of de gemeentelijke toezichthouder hier een rol kan vervullen. Jaarlijks moet de gemeente een cliënt ervaringsonderzoek uit (laten) voeren, waaronder de cliënttevredenheid; voor het eerst in 2016. De gemeente Urk maakt hier voor gebruik van de nog door de VNG te ontwikkelen basisvragenlijst die afgestemd wordt op de basisset kwaliteitsnormen en waarmee benchmarking mogelijk is. Maatregelen fraudebestrijding Op het moment dat sprake is van oneigenlijk gebruik van voorzieningen, fraude of passiviteit, neemt de gemeente maatregelen. Deze maatregelen zijn opgenomen in de diverse verordeningen. De gemeente voert selectieve controles uit om fraude en misbruik op te sporen. Daarnaast worden signalen die binnenkomen onderzocht.
31
7.2
Klachten, bezwaar, beroep en mediation
De afgelopen jaren (2010 – 2013) zijn er op jaarbasis ca. acht bezwaarschriften ingediend gericht tegen besluiten in het kader van het sociale domein. Het ging hierbij met name om bezwaar gericht tegen besluiten op grond van de Wet werk en bijstand en de Wmo. Verder vertalen beleidswijzigingen zich vaak in een, tijdelijke, toename van het aantal bezwaarschriften. Naar verwachting zal door de grote veranderingen als gevolg van de drie decentralisaties het aantal bezwaarschriften aanzienlijk toenemen. Deze toename zal voor een deel ook blijvend zijn, nu het aantal doelgroepen is vergroot. In de afgelopen jaren heeft de gemeente Urk maximaal vier klachten per jaar ontvangen over gedragingen van medewerkers van de organisatie. Klachten kunnen bijvoorbeeld gaan over onheuse bejegening en trage beantwoording van vragen. De zogenaamde meldingen openbare ruimte (de scheef zittende stoeptegel, etc.) vallen niet onder de klachtenregeling. In eerste instantie wordt geprobeerd een binnengekomen klacht op informele wijze af te doen. Dit houdt in dat de manager van de medewerker waarover wordt geklaagd, probeert in een goed gesprek de klacht recht te zetten. Dit kan door zaken nogmaals uit te leggen of op andere wijze. Als de klacht gegrond is worden excuses aangeboden. In het overgrote deel van de binnengekomen klachten lukt deze informele wijze van klachtenbehandeling. In die enkele gevallen per jaar dat het niet lukt, wordt er een zitting onder leiding van de klachtenfunctionaris gehouden en volgt er een advies van de klachtenfunctionaris aan het college om een klacht al of niet gegrond te verklaren. Aan de hand van het advies van de klachtenfunctionaris neemt het college een besluit over de klacht. In 2013/2014 werden geen klachten op grond van de formele procedure behandeld. Indien een klager het niet eens is met het besluit van het college over de klacht, heeft een klager altijd de mogelijkheid de klacht voor te leggen aan de Nationale Ombudsman of aan de Kinderombudsman. Een bovenlokale of regionale ombudsman is nu nog niet zinvol omdat er eerst ervaring moet worden opgedaan met de gang van zaken in de praktijk. Uit een ambtelijke peiling bij de Flevolandse gemeenten komt naar voren dat geen van de gemeenten op dit moment kiest voor een lokale of bovenlokale ombudsfunctie. Voor hulpvragers zal een folder worden gemaakt met cliënteninformatie over mogelijkheden wat te doen bij ontevredenheid, klachten of andere signalen. Gebruik van mediationvaardigheden bij bezwaren In de aanloop naar een negatief besluit wordt aan de aanvrager de mogelijkheid gegeven zijn zienswijze hierop in te brengen. Het aantal bezwaarschriften wordt door deze werkwijze aanmerkelijk beperkt. Ook het voeren van een informeel gesprek met de inwoner die wel een bezwaar heeft ingediend blijkt een succesvolle aanpak. Het grootste resultaat is misschien wel dat er bij het nemen van de besluiten al in de primaire fase zorgvuldiger wordt gehandeld en er beter wordt nagedacht over de gevolgen van een besluit voor de inwoner, waardoor het aantal bezwaarschriften is afgenomen. Ook bij klachten wordt gebruik gemaakt van deze aanpak. Anticiperend op de gevolgen van de decentralisatie wordt nagedacht hoe de mediationmethodiek op alle terreinen binnen het sociaal domein kan worden ingezet. Het gebruik van mediationvaardigheden bij bezwaren blijkt naadloos aan te sluiten bij de wens van het college en directie om meer inwonergericht te gaan werken (passend organiseren) en gaat dan ook verder uitgerold worden over de organisatie.
32
7.3
Monitoren van afgesproken resultaten
Monitoring levert voor verschillende doeleinden interessante informatie op. Allereerst is het vanuit cliëntenperspectief van belang om na te gaan of hulp helpt. De politieke verantwoording van het beleid is nodig om inzicht te krijgen hoe de uitvoering van het beleid loopt en in hoeverre de doelen worden gerealiseerd. Monitoring maakt het daarmee mogelijk om tijdig bij te sturen als resultaten uitblijven of niet voldoen aan de verwachtingen. Tevens levert monitoring waardevolle informatie op welke kan worden gebruikt als input voor nieuw beleid. Op deze manier wordt invulling gegeven aan het lerend organiseren en besturen dat nodig is om de transformaties in het sociaal domein waar te maken. Het beleid In hoofdstuk 4 zijn reeds de vier beoogde maatschappelijke effecten benoemd die kaderstellend zijn voor de aanpak in het sociaal domein. Bij deze vier kernopgaven zijn hoofddoelstellingen benoemd. Deze hoofddoelstellingen zijn geconcretiseerd in prestatie-indicatoren. Aangezien de selectie van de indicatoren samenhangt met de geformuleerde doelstellingen is er zodoende sprake van een meetsysteem, waarbij aan de hand van de indicatoren het bestaande beleid en de uitvoering daarvan kunnen worden gevolgd en beoordeeld. Het zorglogistieke proces De gemeente Urk monitort ook de afspraken over de ingekochte zorg. Het gaat hier om de in- en uitstroom van cliënten in relatie tot het budgettair beslag. Zorglogistieke informatie in relatie tot wat het kost. Het levert spiegelinformatie op die periodiek zal worden besproken met verwijzers en de regisseur van het sociaal netwerk. De resultaten op het niveau van de cliënt Aan de contractpartners wordt gevraagd om in elk geval voor de individuele specialistische maatwerk ondersteuning het resultaat van de hulp periodiek te meten aan de hand van de zelfredzaamheidmatrix, de participatieladder en/of de doelen in het ondersteuningsplan. Daarnaast worden ook de resultaten van de cliëntentevredenheid gemonitord.
7.4
Tellen en vertellen in evenwicht
De belangrijke geregistreerde en/of verzamelde informatie omtrent de indicatoren (die zo veel mogelijk zal aansluiten bij de informatie die in de uitvoering toch al wordt geregistreerd) zal samengebracht worden tot een managementrapportage. Via de reguliere P&C cyclus wordt periodiek aan de Raad gerapporteerd. In de managementrapportage wordt zowel kwalitatieve als kwantitatieve beleidsinformatie gegenereerd. Hierdoor wordt duidelijk welke resultaten zijn gerealiseerd en ook welke bevorderende en belemmerende factoren van invloed zijn geweest op de resultaten. Overigens zal in de eerste jaren in overleg met de Raad moeten worden bezien welke gegevens voor de Raad in aanvulling op de hoofdindicatoren van belang zijn. In algemene zin geldt dat met name waar de verwachte resultaten niet worden gerealiseerd, aanvullende en verdiepende informatie gewenst zal zijn. Met andere woorden: waar geen bijsturing nodig is, is ook minder verdieping nodig in de rapportages en analyse. Maar waar wel bijsturing nodig blijkt, is het nodig om voldoende inzicht te bieden in wat er in het proces of systeem (nog) niet goed gaat, zodat daarop kan worden bijgestuurd. Van belang is dat niet alleen cijfers worden gegenereerd maar dat het verhaal bij en achter de cijfers wordt verteld. Het vertellen moet niet alleen van de beleidsafdeling komen maar vooral van de cliënten en hun vertegenwoordigers, van de zorgaanbieders en hun medewerkers en zeker ook van en via de cliëntenplatforms. In de komende jaren worden diverse vormen bedacht en gebruikt om het verhaal achter de cijfers te ervaren. Werkbezoeken, stages, mistery guests, etc.
33
7.5
Integraal beleid, nieuwe rollen overheid
Veranderende zorg vraagt om een veranderende rol van de overheid. De rol van de gemeente is regisserend, aanvullend en voorwaardenscheppend. Voorop staat de kracht van de samenleving. De rol van de gemeente is tevens die van opdrachtgever, sturend op kwaliteits-, inhoudelijke- en procesresultaten ten behoefte van inwoners. Vanuit de regisserende rol biedt de gemeente Urk ruimte aan de professional. De sturing en monitoring is gericht op wat Urk wil bereiken. Verschillende partijen dragen hier vanuit hun expertise aan bij. Van de professional wordt dan ook verwacht dat deze, vanuit de trapsgewijze werkwijze voor inzet van hulp, doet wat nodig is.
34
8 Gegevensuitwisseling: mag dat ? De groeiende rol van de gemeente in het sociaal domein maakt een meer integrale aansturing mogelijk. Dit roept echter ook vraagstukken met betrekking tot informatiedelen en privacy op. Het uitwisselen van gegevens over een cliëntendossier, vanwege declaratieverkeer en met sturingsinformatie als doel, kan niet zonder een informatiesysteem. Een goede informatievoorziening is noodzakelijk voor het slagen van de decentralisaties. De gemeente heeft betrouwbare sturingsinformatie nodig om de financiële en maatschappelijke opdracht in het sociaal domein waar te kunnen maken. 8.1 Spelregels De decentralisaties raken mensen in kwetsbare posities. Zij zijn veelal afhankelijk van de zorg, die de gemeente biedt. De gegevens die inwoners aan hulpverleners verstrekken gaan over inkomen, schulden, huiselijk geweld of medische zaken. Dat zijn zeer gevoelige persoonsgegevens. De inwoner moet erop kunnen vertrouwen dat de gemeente en de hulpverleners extra zorgvuldig met deze gegevens omgaan. Het uitgangspunt van de decentralisaties is dat de eigen verantwoordelijkheid van inwoners voorop staat. Daarbij hoort dat de inwoner zelf regie kan voeren over zijn eigen gegevens. De gemeente Urk is terughoudend met het verzamelen en uitwisselen van persoonsgegevens. De inwoner wordt zoveel mogelijk betrokken als het om zijn of haar persoonsgegevens gaat. Dat kan bijvoorbeeld door altijd vooraf toestemming te vragen, als hulpverleners gegevens met elkaar willen uitwisselen of de betrokkenen aanwezig te laten zijn bij overleg over hun situatie. Als uitwisseling van persoonsgegevens écht noodzakelijk is, dan kan dat in bijzondere gevallen ook zónder toestemming van de betrokken inwoner. In de praktijk zal dit vooral aan de orde zijn bij inwoners (gezinnen), waar sprake is van meervoudige problematiek of waarbij de veiligheid in het geding is. Voorwaarde is wel dat de gemeente dit samen met alle hulpverleners goed regelt. Voor de overige situaties is het uitgangspunt dat er ófwel geen gegevens worden uitgewisseld ófwel om toestemming wordt gevraagd. Het College bescherming persoonsgegevens (CBP) ziet toe op de naleving van deze regels. De Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp) geeft aan wanneer gegevensuitwisseling mogelijk is: o Als de betrokkene zelf expliciet toestemming heeft gegeven, of o Als de wet (Jeugdwet, Wmo, Participatiewet e.d.) het toestaat, of o Als de veiligheid van de inwoner of zijn of haar omgeving in het geding is Als partijen gegevens willen uitwisselen geldt wel een aantal voorwaarden: o De betrokkene heeft recht op inzage in de eigen gegevens, met welke partijen gegevens zijn uitgewisseld en welke (vroeg)signalen zijn gemeld. o Als informatie niet direct getoond kan worden (bijvoorbeeld als de veiligheid in het geding is) wordt dit achteraf alsnog inzichtelijk gemaakt. o Daarnaast geldt het proportionaliteitsbeginsel. Dit betekent dat alleen de strikt noodzakelijke gegevens worden uitgewisseld. 8.2 Rol CBS Het beschikken over kwalitatief goede beleidsinformatie is essentieel. Ook voor de rijksoverheid. Daarom is geregeld dat de aanbieders van jeugdhulp en de gecertificeerde instellingen op grond van de Jeugdwet, twee keer per jaar gegevens aanleveren aan het CBS. Het CBS krijgt een rol in het verzamelen van de beleidsinformatie. Omdat het CBS op persoonsniveau mag koppelen, levert dat informatie op over de samenloop tussen jeugdhulp en andere indicatoren over de maatschappelijke en gemeentelijke ontwikkelingen op Urk. Deze informatie wordt onderdeel van een brede gemeentelijke monitor sociaal domein die wordt ontwikkeld door de VNG vanuit het programma VISD. De gemeente Urk neemt in de contracten met de aanbieders de afspraak op dat de gecontracteerde partij twee keer per jaar de gevraagde gegevens tijdig bij het CBS aanlevert.
35
8.3 Privacyafspraken De wet eist dat partijen van tevoren afspreken of er gegevens uitgewisseld kunnen worden en wat het doel of de noodzaak van de gegevensuitwisseling is. Als het gaat om een samenwerking tussen partijen (sociaal netwerk en specialistische hulpverleners) dan legt de gemeente Urk de werkwijze vast in een privacyconvenant of protocol. Dit maakt het voor alle betrokkenen, inclusief inwoners, duidelijk hoe partijen omgaan met persoonsgegevens en hoe de privacybescherming is geborgd. 8.4 Informatie Communicatie Technologie (ICT) De inhoudelijke doelen van de nieuwe taken zijn leidend bij de keuze van- en inrichting van de informatievoorziening. Leidend hierbij is de beoordeling van het te kiezen informatiesysteem en het programma van eisen door KING/VNG. Vanuit landelijk beleid is de verplichting het gemeentelijke informatievoorziening zo in te richten dat deze het continueren van zorg (zoals geleverd in 2014) en het minimaliseren van de niet-financiele uitvoeringsrisico’s ondersteunt. De minimale wettelijke vereisten voor de informatievoorziening zijn: o Eenmalige gegevensoverdracht o Aansluiting CORV o Inrichting AMHK o Ondersteuning berichtenuitwisseling inkoop (declaratiestandaarden) De gemeente Urk heeft vanuit die standaard bepaald in ieder geval nodig te hebben: o Eén informatiesysteem over de verschillende domeinen heen; o Borging van 1Gezin, 1Plan, c.q. dossiervorming; o Sturingsinformatie; o Beleidsinformatie; o Borging privacy; o Digitale ondersteuning van de toegang tot zorg. De gemeente Urk maakt bij de keuze voor de noodzakelijke inrichting van de informatievoorziening gebruik van reeds geïmplementeerde informatiearchitectuur en bouwt deze verder uit met applicaties die bijdragen aan genoemde doelstellingen en verplichtingen. 8.5 Terughoudende opstelling Het spreekt voor zich dat ambtenaren van de gemeente Urk die geen rol hebben in het primaire proces, geen toegang hebben tot, en zich geen toegang verschaffen tot, individuele gegevens. Afspraken over privacy zijn ook op hen van toepassing. Het geldt ook voor bestuurders, commissie- en raadsleden dat zij zich terughoudend opstellen. Ook beleidmakers, wethouders en raadsleden hanteren de regels van de Privacywetgeving. Geen sturing vanuit het beleid- en strategisch niveau of het niveau van volksvertegenwoordiging op individuele casuïstiek van zorgdossiers.
36
9 Financieel kader: wat mag het kosten? De beschikbaarheid en verdeling van het budget is onderwerp van dit hoofdstuk. Hierbij wordt ook stilgestaan bij risicobeheersing en verantwoordingsinformatie. Gemeenten hebben een behoorlijke bezuinigingsopdracht te vervullen waarbij Urk extra wordt geraakt vanwege de schaalnadelen. Er is minder budget beschikbaar. De bezuinigingen worden in samenhang behaald door vaker en meer inzet van familie en netwerk; particuliere initiatieven; meer gebruik van algemene voorzieningen (geen beschikking, geen onderzoek); combinaties van ondersteuning (informeel en formeel); resultaat afspraken te maken zodat zorg niet langer duurt dan strikt nodig. Het nieuwe beleid wat in de voorgaande hoofdstukken is uitgelegd wordt in dit hoofdstuk financieel vertaald.
9.1 Beschikbaar budget In de meicirculaire 2014 is het beschikbare budget voor het Deelfonds Sociaal Domein bekend gemaakt voor de onderdelen Jeugdwet en Wmo 2015. Het deel voor de Participatiewet 2015 is na het verschijnen van de meicirculaire bekend gemaakt. Gemeente Urk krijgt in 2015 een bedrag van € 9.668.459 in het Deelfonds Sociaal Domein. Dit bedrag is onderverdeeld in € 2.871.681 voor de nieuwe Wmo/Awbz taken; een bedrag van € 4.866.124 voor nieuwe taken Jeugdwet en een bedrag van € 1.930.654 voor de Participatiewet. De middelen voor de WMO, de Jeugdwet en het Participatiebudget worden gebundeld tot één ongedeeld budget. De gemeenten krijgen vanaf 2015 de ruimte om binnen de grenzen van het sociaal deelfonds deze gebundelde middelen naar eigen inzicht te besteden. De bedragen voor 2016 en verder zijn nog niet bekend en worden in latere circulaires bekendgemaakt. Vanaf 2016 zal een objectief verdeelmodel worden ingevoerd. Cebeon en het SCP ontwikkelen dit verdeelmodel. De overheid bewaakt dat de middelen die aan het sociaal deelfonds worden toegevoegd ook ten goede komen aan de wettelijke taken. Middelen mogen niet worden gebruikt voor andere doeleinden dan het sociaal domein. 9.2 Noodfonds Om schommelingen op te kunnen vangen wordt een noodfonds gecreëerd. Als er in enig jaar budget over is, wordt dit toegevoegd aan de reserve sociaal domein. 9.3 Risicobeheersing Op basis van de nota Beleidskaders risicomanagement en weerstandsvermogen 2013 (dec 2012) dient te worden aangegeven hoe het weerstandsvermogen wordt vertaald in een ratio waarbij de verhouding tussen de beschikbare weerstandscapaciteit en de benodigde weerstandscapaciteit wordt bepaald. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van een waarderingstabel. Het risico laat zich definiëren als de onzekerheid (kans) dat een gebeurtenis met (negatieve) gevolgen zich voordoet. Risicomanagement komt dus op de eerste plaats. Pas als een risico, ondanks de
37
inspanningen op het gebied van risicomanagement, toch optreedt en negatieve financiële gevolgen heeft voor de gemeente, dan komt het weerstandsvermogen in beeld. Het weerstandsvermogen (beschikbare weerstandscapaciteit) wordt gerelateerd aan de benodigde weerstandscapaciteit welke wordt berekend aan de hand van het totaal van de geïnventariseerde en gekwantificeerde risico’s. Op voorhand wordt een op te bouwen weerstandsvermogen, specifiek voor de uitvoering van de ‘nieuwe’ taken, ingeschat van 10% van het beschikbaar gestelde budget. Dit zal in een risico-inventarisatie nog nader worden uitgewerkt. 9.4 Verantwoording Het Rijk zal de uitvoering van de taken van het sociaal domein 3D monitoren om de systeemverantwoordelijkheid van vakministers en fondsbeheerders te kunnen waarborgen. Het Rijk ontvangt mede daartoe via het informatiesysteem Informatie voor derden (Iv3) per gemeente informatie over de besteding van het deelfonds. Behalve inzicht in de bestedingen van de individuele gemeente (micro) ontstaat hierdoor voor het Rijk ook inzicht in de hoogte van de macro-uitgaven aan het sociaal domein. Om die informatie-uitwisseling mogelijk te maken is Iv3 aangepast op de komende decentralisaties en de in de tijdelijke wet op het deelfonds opgenomen bestedingsvoorwaarde. Gemeenten mogen middelen uit het deelfonds alleen besteden binnen het sociaal domein maar bepalen zelf hoe deze middelen verdeeld worden over de taken die in de Jeugdwet en de Wmo 2015 aan gemeenten zijn toegekend respectievelijk de taak voor gemeenten om participatievoorzieningen aan te bieden. Het college van burgemeester en wethouders legt over de besteding uitsluitend financiële verantwoording af aan de gemeenteraad. Hiertoe is een bestedingstoets deelfonds sociaal domein ontwikkeld. Het Rijk vraagt geen verantwoording over de rechtmatigheid van de besteding, het naleven van de bestedingsvoorwaarde, aan gemeenten.
38
10 Communicatie en participatie Communicatie is van groot belang, zeker in een tijd van verandering. De gemeente Urk zorgt daarom zoveel mogelijk voor een duidelijk berichtenverkeer via verschillende kanalen. Voorbeelden hiervan zijn de website (www.urk.nl/veranderendezorg), een twitteraccount (@zorgopUrk), de gemeentepagina en bijvoorbeeld interviews in het Urkerland en andere media. De gemeente is niet de enige partij in de participatiesamenleving. De gemeente Urk werkt veel samen met belangenorganisaties, buurgemeenten en zorgorganisaties om zo een grotere doelgroep te bereiken en met elkaar samen te werken in de communicatie. De gemeente Urk heeft, naar voorbeeld van het nationale logo, ook een logo ontwikkeld voor de veranderende zorg met specifieke Urker kenmerken. Dit logo wordt doorgevoerd in alle gemeentelijke uitingen, waardoor herkenning en eenduidigheid ontstaat. 10.1 In gesprek Het afgelopen jaar is ingezet voor een zorgvuldige voorbereiding op de nieuwe taken voor de gemeente. De hiervoor beschreven plannen en activiteiten zijn gaandeweg ontstaan op basis van bijeenkomsten, vragen van maatschappelijke instellingen en naar aanleiding van de gesprekken met onder meer vertegenwoordigers van cliënten. Er is in de afgelopen periode veelvuldig contact geweest met de raad- en commissieleden, maatschappelijke organisaties, zorginstellingen, cliëntenorganisaties en met kerken. Voor deze overleggen zijn diverse werkvormen gebruikt om met elkaar te ontdekken naar wat de veranderende zorg zou moeten inhouden en wat het beste past op Urk. Tevens zijn er werkbezoeken gebracht aan zorginstellingen die straks onder de gemeentelijke verantwoordelijkheid vallen. Tijdens de bijeenkomsten is het 3decentralisaties-budgetspel gespeeld, zijn keukentafelgesprekken nagebootst, workshops georganiseerd en waren er gespreks- en inspiratietafels. Ook was er een speeddate met wethouder Freek Brouwer. Dit alles bedoeld om alle belanghebbende partijen mee te nemen in de veranderopgave en vooral ook om ideeën op te halen en te benutten voor de inhoud van de veranderende zorg op Urk. Voor de samenleving is er begin juni 2014 een conferentie met workshops over de participatiesamenleving georganiseerd en er is een bijeenkomst voor mantelzorgers geweest op 19 en 30 juni. Ook is er een meepraat bijeenkomst georganiseerd op 3 juli en waren er inspiratietafels over de inkoop van zorg. Daarnaast is er een folder gemaakt over de veranderende zorg en zijn er artikelen verschenen in het Urkerland en in het Poldermagazine. 10.2 Communicatie met huidige cliënten De gemeente Urk realiseert zich dat de veranderingen voor inwoners soms ingrijpend kunnen zijn en dat er veel onzekerheid is. Met name bij hen van wie het huidige ondersteuningsaanbod of dat van iemand in de omgeving mogelijk verandert. Bovendien is er sprake van een cultuuromslag waarin de verwachtingen van alle partijen, inwoners, hulpverleners en gemeente veranderen, ook dit vraag om zorgvuldige communicatie. De boodschap kan niet worden veranderd, maar er zal alles aan worden gedaan om de boodschap in begrijpelijke woorden goed uit te leggen. Voorbeelden hiervan zijn brieven, folders en een actuele Q&A die op de website terug te vinden is. Binnen de regio Flevoland is een werkgroep Communicatie die regelmatig bij elkaar komt om kennis en informatie te delen. Steeds meer gemeenten buiten Flevoland sluiten zich daarbij aan, waardoor een breed palet aan informatie en ideeën ontstaat.
39
10.3 Samenkracht organiseren De Cliëntenadviesraad WMO (Car-Wmo) is een adviesorgaan dat het College van Burgemeester en wethouders gevraagd en ongevraagd van advies voorziet. De Car-Wmo is in 2007 ingesteld en wordt bemenst door vertegenwoordigers vanuit verschillende leefgebieden en beleidsvelden. De relatie met de Car-Wmo is goed. Adviezen vanuit Car-Wmo zijn betrokken bij de nu voorliggende beleidsvoorstellen. Op grond van wettelijke bepalingen is door de gemeente Urk ook een Klantenpanel WWB/WSW ingesteld. Dit panel adviseert het College over zaken rondom de uitvoering van de Wet Werk en Bijstand en de Wet Sociale Werkvoorziening. Dit panel wordt gevormd door (ex-)uitkeringsgerechtigden, vertegenwoordigers vanuit de plaatselijke diaconieën, Hulp en Steun en de Wet Sociale Werkvoorziening. Daarnaast is vanuit de samenleving het initiatief geboren om Trizet op de richten. Zij behartigen de belangen van (ouders van) kinderen, jongeren en volwassenen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking, een ontwikkelings- of gedragsstoornis. Op uitnodiging van Car-Wmo, het Klantenpanel en Trizet is uitgebreid voorlichting gegeven over de transities in het sociale domein en de hierbij behorende veranderingen. Er is sprake van een positieve grondhouding om mee te denken over te ontwikkelen beleid. In 2015 zal de gemeente Urk met deze adviesorganen in overleg gaan om te komen tot een integraal platform cliëntenbelangen met verschillende werkgroepen geënt op de verschillende beleidsterreinen. Naast de formele adviesorganen is er ook intensief contact met de kerken (diaconiën), die ook een belangrijke samenwerkingspartner vormen. Regelmatig wordt, al dan niet via het Kerkelijk Platform Jeugd, voorlichting gegeven. Ook zijn de plaatselijke woningbouwvereniging, de scholen en huisartsen betrokken bij ontwikkelen van het te implementeren beleid per 1 januari 2015. In regioverband heeft afstemming met de zorgverzekeraars plaatsgevonden. Daarnaast is er structurele afstemming op bestuurlijk en ambtelijk niveau tussen de Flevolandse gemeenten. 10. 4 Ons gesprek gaat door Met de invoering van de nieuwe taken van de gemeente op 1 januari 2015 stopt de communicatie en het overleg met belanghebbenden niet! De gemeente Urk gaat door met organiseren van draagvlak en overleg. De omslag van de cultuurverandering van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving zal jaren in beslag nemen.
40
Bijlagen Beleidskaders In de periode tot 2014 zijn er diverse beleidsplannen ontwikkeld zoals: o Jeugdnota “Jeugd op Urk, onze kracht” 2012-2016 o Basisnotitie CJG 2010 o Beleidsnota Voor- en Vroegschoolse Educatie 2013-2016 o Verslavingszorg op Urk Uitvoeringsprogramma 2010-2014 o Nota Gezondheidsbeleid ”Zo gezond als een vis” 2013-2017 o Beleidsplan WMO 2006 o Nota Economisch beleid 2013 o Sociale economische structuurvisie, concept o Beleidsplan Werk, inkomen en zorg 2014-2016 o Beleidsplan bijzondere bijstand 2012 o Beveiligingsplan Suwinetinkijk 2013 o Beleidsplan gemeentelijke schuldhulpverlening 2012 Regionale plannen o Uitvoeringsplan 2013-2014 Stedelijk Kompas Flevoland o Convenant aanpak Huiselijk Geweld Flevoland 2008 o Regionaal Transitieplan Jeugd 2013 o Regionaal Beleidsplan Jeugd 2015-2017 Onderzoek o Companen, 2014. Wonen met zorg: vraag en aanbod gemeente Urk in beeld o Panteia, 2014. AWBZ-vervoer in Flevoland voor de inwoners van Dronten, Lelystad, Noordoostpolder, Urk en Zeewolde o Verweij Jonker Instituut, 2014. Onderzoek naar de behoefte van mantelzorgers in Flevolandse gemeenten o GGD Flevoland, jongeren, volwassenen en ouderen enquêtes
41
Lijst van afkortingen en begrippen Begrippenlijst Organisaties Achmea Adullam Bureau Jeugdzorg Caritas Cebeon Interact Contour Kwintes MEE Philadelphia Talma Haven Triade ZONL
Zorgverzekeraar met een zorgkantoorfunctie voor AWBZ. Organisatie op reformatorische grondslag gespecialiseerd in hulp aan mensen met een verstandelijke beperking. Indicatieorgaan voor jeugd. Welzijnsorganisatie voor welzijn en informele zorg Bureau gespecialiseerd in onderzoek naar o.a. financiële verdeelmodellen Organisatie gespecialiseerd in hulp aan mensen met niet aangeboren hersenletsel. Organisatie gespecialiseerd in hulp aan mensen met GGZ-problematiek. Landelijke organisatie voor cliëntondersteuning Christelijke organisatie gespecialiseerd in hulp aan mensen met een verstandelijke beperking Verzorgings- en verpleeghuis op Urk Organisatie gespecialiseerd in jeugdhulp en om hulp aan mensen met een verstandelijke beperking Zorggroep Oude en Nieuwe Land, organisatie voor jeugdgezondheidszorg, maatschappelijk werk en thuiszorg
NB deze lijst is alleen ter verduidelijking opgenomen. Er zijn op Urk veel meer organisaties actief. Begrippen Algemene voorziening
Aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van gebruikers toegankelijk is en dat is gericht op het versterken van zelfredzaamheid en participatie of op opvang. Een algemene voorziening kan activiteiten aanbieden aan een doelgroep bijv. kwetsbare ouderen, mensen met een verstandelijke beperking of ouders met een opvoedingsvraag of jongeren met leer- of aanpassingsproblemen.
Begeleiding
Het geven van een vorm van ondersteuning aan mensen of organisaties op elk terrein.
Beschut werk
Mensen met een arbeidshandicap of langdurige werklozen kunnen onder een beschutte veilige omgeving onder aangepaste omstandigheden hun werk doen.
Centrumregeling/ Centrumgemeente
Juridische vorm van samenwerking tussen gemeenten.
Cliëntondersteuning
Ondersteuning met informatie, advies, algemene ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie en het verkrijgen van een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, onderwijs, welzijn, preventieve zorg, zorg, jeugdhulp, wonen en werken en inkomen.
Cluster 3 en 4
Speciaal onderwijs aan kinderen met een lichamelijke handicap of moeilijk lerenden (cluster3) en kinderen met gedragsstoornissen en/of psychiatrische stoornissen (cluster 4).
Decentralisatie
Overdracht van taken van een hogere overheid naar de gemeenten.
42
Eerste lijn
Fraude
Rechtstreeks toegankelijke hulp bijv. huisarts, fysiotherapeut, algemeen maatschappelijk werk. Bedrog of misleiding.
Flevomonitor
Onderzoek van de GGD.
Indicator
Meetbaar aspect uitgedrukt in een getal, percentage, of ratio, dat zegt iets over de kwaliteit ergens van. Zoals de kwaliteit van zorg of leefbaarheid in een wijk.
Individuele voorziening
Op de jeugdige of zijn ouders toegesneden niet vrij toegankelijke voorziening.
Informele zorg
Zorg die onbetaald en niet beroepshalve wordt verricht zoals mantelzorg, zelfhulp, vrijwillige zorg en buurthulp.
Integrale vroeg hulp
Integrale vroeg hulp zorgt er samen voor met de ouders van een jong kind voor dat het kind zich zo goed mogelijk ontwikkeld. Hulpverleners van verschillende instellingen werken samen in het team integrale vroeg hulp.
Intramuraal
Zorg of hulp die binnen een instelling wordt verleend.
Kwetsbare burger/inwoner
Burgers die risico lopen om een achterstand in de maatschappij op te lopen of in een sociaal isolement te raken, zoals chronisch zieken, hulpen zorgbehoevende ouderen, verslaafden, dak- en thuislozen.
Maatwerk voorziening
Op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd, geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelingen hulpmiddelen, woningaanpassing en andere maatregelen gericht op de zelfredzaamheid. Een individuele maatwerkvoorziening is bijv. pleegzorg, een traplift of gespecialiseerde dagopvang. Deze voorbeelden zijn door de wetgever aangewezen als maatwerkvoorziening. De toekenning van een individuele maatwerkvoorziening wordt in de regel vastgelegd in een beschikking.
Nulde lijn
Hulp en ondersteuning die wordt aangeboden door niet professionals. Ook zelfhulpgroepen vallen onder de nulde lijn.
Ombudsman
Onpartijdige en onafhankelijke instantie die klachten afhandelt over overheidsorganisaties.
Participatie
Deelnemen aan het maatschappelijk verkeer, mensen ontmoeten, contacten onderhouden, boodschappen doen en deelnemen aan maatschappelijke activiteiten.
Passend onderwijs
De nieuwe manier waarop onderwijs aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben wordt georganiseerd. Door passend onderwijs kunnen kinderen met eventueel extra ondersteuning in het reguliere onderwijs blijven.
Persoonsgebonden budget
Bedrag waaruit namens het college betalingen worden gedaan voor diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelingen die tot een maatwerkvoorziening behoren en die een cliënt van derden heeft betrokken.
43
Sociaal netwerk
Relaties met mensen in de naaste omgeving, inclusief de eigen familie of partner.
Sociale participatie
Op een actieve en constructieve manier deelnemen aan informele en formele banden in de samenleving. Door deze deelname kan een zelfstandige positie worden verworven in de samenleving.
Stattline
Onderdeel van CBS met online te raadplegen statistische gegevens.
Tegenprestatie
Onbeloonde maatschappelijke nuttige werkzaamheden die worden verricht naast of in aanvulling op reguliere arbeid en niet leiden tot verdringing van de arbeidsmarkt.
Transitie
Veranderingsproces bij de decentralisaties waarbij vooral de structuur van het bestaande stelsel verandert, zoals de wet- en regelgeving en de financiële verhoudingen.
Vektis
Systeem dat gedeclareerde zorgkosten verzamelt.
Vrijwilligerswerk
Werk dat onbetaald en onverplicht verricht wordt ten behoeve van anderen of van de samenleving in het algemeen.
Zelfredzaamheid
In staat zijn tot het uitvoeren van de noodzakelijk algemene dagelijkse levensverrichtingen en het voeren van een gestructureerd huishouden.
44
Afkortingen: 3D
Drie decentralisaties
AMHK
Advies – en Meldpunt Huiselijk geweld en Kindermishandeling
AMK
Advies – en Meldpunt Kindermishandeling
AOW
Algemene Ouderdomswet
AWBZ
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
BCF model
Business Control Framework model
CAK
Centraal administratiekantoor
CAR
Cliënten Adviesraad
CBP
College Bescherming Persoonsgegevens
CBS
Centraal Bureau voor de Statistieken
CIZ
Centrum Indicatiestelling Zorg
CJG
Centrum Jeugd en Gezin
CORV
Collectieve Opdracht Routeer Voorziening
GGD
Gemeentelijke Gezondheidsdienst
GGZ
Geestelijke Gezondheidszorg
IOAW - uitkering
Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte werkloze werknemers
IOAZ – uitkering
Wet inkomensvoorziening oudere en gedeeltelijk arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen
IOW – uitkering
Wet Inkomensvoorziening voor oudere werklozen
Iv3
Informatie voor derden
KING
Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten
LBIO
Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen (jeugd)
LVG
Licht Verstandelijk Gehandicapt
NJI
Nederlands Jeugd Instituut
OGGZ
Openbare Geestelijke Gezondheidszorg
OOGO
Op Overeenstemming Gericht Overleg
PGB
Persoonsgebonden budget
Q&A
Veel gestelde vragen
SBAO
Speciaal Basis Onderwijs
45
SCP
Sociaal Cultureel Planbureau
UWV
Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen
VISD programma
Verkenning Informatievoorziening Sociaal Domein
VNG
Vereniging van Nederlandse Gemeenten
Wajong
Wet Werk en Arbeidsondersteuning Jonggehandicapten
WBP
Wet bescherming Persoonsgegevens
Wmo
Wet maatschappelijke ondersteuning
WLZ
Wet Langdurige Zorg
WPG
Wet Preventie Gezondheidszorg
WSW
Wet Sociale Werkvoorziening
WWB
Wet, Werk en Bijstand
WW
Wet Werkloosheid
ZONL
Zorggroep Oude en Nieuwe Land
46
