ZOMER 2008
02 08 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek
Zomer in cijfers Jan Latten in gesprek met Rita Verdonk De Europese Centrale Bank, het CBS en Frankfurt Infographics? Niets nieuws onder de zon
Zomer in cijfers De zomer. Het seizoen voor Nederlanders om op vakantie te gaan. Voor gemiddeld 12,8 dagen per jaar vertoeven Nederlanders in het buitenland. In 2006 werden 13.523.000 lange vakanties georganiseerd. De meeste mensen gingen naar Frankrijk, waar zij gemiddeld 14,8 dagen doorbrachten in de zon. De langste vakanties vonden plaats in het Verre Oosten. Nederlanders verbleven daar gemiddeld 3 weken. In totaal gaven de Nederlanders in dit jaar ruim 9 miljard euro uit op en aan vakanties. (Bron: CBS StatLine)
2
02 08 Gosse van der Veen Directeur-generaal CBS
Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek
Voorwoord
Colofon 02/08 is het relatiemagazine van het CBS dat als doelstelling heeft de externe relaties van het statistiekbureau te informeren over het CBS en met het CBS verwante relevante maatschappelijke ontwikkelingen. 02/08 verschijnt 4 keer per jaar. Uitgave: Centraal Bureau voor de Statistiek. Hoofdredactie: Hans van Brussel, Miriam van der Sangen. Medewerkers: Hans van Brussel, Paul Bransz, Daan Dijksman, Jan Latten, Roos Schlikker, Pauline Smabers, Ron Storm, Miriam van der Sangen en Diederik Visser. Cover: Tweede Kamerlid Rita Verdonk. Fotografie: PP Fotografie Zoetermeer, Jurrien Vroom, Dirk-Jan Hoogerdijk, Ronald van den Heerik. Illustraties: Andy Grogan. Oplage: 10.000 exemplaren. Concept: Hans van Brussel. Vormgeving: Jan van Halm. Opmaak: Centraal Bureau voor de Statistiek, Grafimedia. Druk: OBT bv, Den Haag.
Dit is de derde editie van ons relatiemagazine. Ik hoop dat het blad u een beeld geeft van het Centraal Bureau voor de Statistiek, wat we doen en waar we voor staan. Het maken van een speciaal magazine voor onze externe relaties is een experiment. We hebben met ons zelf afgesproken dat we er alléén mee doorgaan als u te kennen geeft dat op prijs te stellen. In de loop van september zullen wij daarom uw medewerking vragen aan een onderzoek naar de bekendheid en de waardering voor dit blad. Ik hoop dat u daaraan wilt meewerken; het is voor ons belangrijk om te weten. En dan dit nummer. Op de cover en in het blad treft u het Tweede Kamerlid van ToN, Rita Verdonk, geïnterviewd door CBS-collega Jan Latten die meer van haar wil weten maar ook haar feitenkennis test. Trots zijn wij als CBS op onze betrokkenheid bij de digitalisering van het werk van Gerd Arntz en de inrichting van een website over zijn werk. Arntz is een van de grondleggers van de beeldstatistieken. Tegenwoordig noemen we zo iets infographics en eigenlijk is deze manier van presenteren van statistische informatie helemaal terug van nooit helemaal weggeweest. In dit nummer leest u hoe dit project verliep. Het is dit jaar tien jaar geleden dat de Europese Centrale Bank werd opgericht en dat is een van de redenen om stil te staan bij de inmiddels opgebouwde positie. Maar wel vanuit het CBS-perspectief: Hoe belangrijk zijn onze statistieken voor de ECB? En welke rol speelt een ex-CBS‘er, Steven Keuning, daar inmiddels? Ook voor het CBS is het een gedenkwaardig jaar. In augustus verhuist onze Voorburgse vestiging naar een nieuw gebouw in het Haagse Leidschenveen. Een goede gelegenheid om te zien hoe dat begin jaren zeventig van de vorige eeuw ging, toen we ons huidige kantoor in gebruik namen. Daarnaast in dit nummer – zoals gebruikelijk – nogal wat korte feiten, wetenswaardigheden en interviews met de mensen die onze enquêtes invullen. Zonder hen zou het allemaal niet gaan, dus is het belangrijk hun stem te horen. Gosse van der Veen, Directeur-generaal
Reacties op het blad zijn welkom via e-mail:
[email protected].
3
Aan dit nummer werkten mee... Roos Schlikker (1975) studeerde Nederlandse Taal- en Letterkunde, speelt toneel en schrijft als freelancer voor tal van bladen waaronder FEM/De Week, HP/De Tijd en Volkskrant Magazine.
Pauline Smabers (1965) studeerde Nederlands in Groningen met als afstudeerrichting taalkunde. Zij begon haar loopbaan als bureauredacteur van de Dikke van Dale en werkte daarna voor diverse communicatieadviesbureaus. Sinds 2003 is ze werkzaam als zelfstandig communicatieadviseur.
Hans van Brussel (1952) begon zijn loopbaan als kunstenaar en werd na een aantal reclame-opleidingen te hebben gevolgd copywriter. Vervolgens was hij uitgever van diverse tijdschriften, waaronder HP/De Tijd. Sinds november 2006 is hij werkzaam als hoofd Communicatie bij het CBS.
Jan Latten (1952) is hoogleraar demografie aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij het CBS als onderzoeker en woordvoerder. Hij publiceert onder andere over trends op het gebied van relaties in samenhang met maatschappelijke en economische ontwikkelingen.
Paul Bransz (1979) studeerde communicatiemanagement aan de Hogeschool Utrecht. Hij haalde zijn master in cultural and social anthropology aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. Sinds 2006 is hij werkzaam als communicatiemedewerker bij het CBS.
4
02 08 Het relatiemagazine van het Centraal Bureau voor de Statistiek
Camille Oostwegel: ‘Grensoverschrijdende cijfers, daar hebben wij wat aan’
10
Infographics? Niets nieuws onder de zon
Jan Latten in gesprek met Rita Verdonk
36
14
De Europese Centrale Bank, het CBS en Frankfurt
26
Inhoud
De bouwhistorie van twee CBS-kantoren:Voorburg en Den Haag
46
kort algemeen 8–9 Camille Oostwegel: ‘Grensoverschrijdende cijfers, daar hebben wij wat aan’ 10 kort sport 12–13 Jan Latten in gesprek met Rita Verdonk 14 Anja Bakker: ‘Wij willen niets meer op papier doen’ 20 kort IT 22–23 kort reizen 24–25 De Europese Centrale Bank, het CBS en Frankfurt 26 Henk Schimmel: ‘Als ik het CBS een cijfer moet geven, geef ik een 8’ 32 kort culinair 34–35 Infographics? Niets nieuws onder de zon 36 Lex Ritmeijer: ‘Ik heb het enorm getroffen in het leven’ 42 kort actueel 44–45 De bouwhistorie van twee CBS-kantoren:Voorburg en Den Haag 46 Sandra Otten: ‘We lopen soms twee jaar achter met het aanleveren van onze cijfers’ 52 recente CBS-publicaties 54–57
5
kort CBS
11 procent vindt open haarden stinken Geluidshinder is een begrip in Nederland. Vooral voor de mensen in de omgeving van Schiphol. Maar Nederlanders ergeren zich niet alleen aan geluid. Ook geur kan vervelend zijn. Logischerwijs wordt de geuroverlast vooral veroorzaakt door verkeer en industrie, maar ook open haarden en allesbranders zorgen voor hinder. 11 procent van de Nederlanders geeft aan last te hebben van open haarden en/of allesbranders. Vooral mensen tussen de 45 en 75 jaar ervaren haarden en branders als vervelend. Verschil tussen mannen en vrouwen is er bijna niet. Overlast van open haarden en allesbranders lijkt in dat opzicht bijna sekseloos. Over de geur-irritatie die de diverse zomerbarbecues in achtertuinen veroorzaken zijn geen gegevens bekend... (Bron: CBS)
Gaat Sonja 3,1 procent van de Nederlandse kinderen helpen?
69 hectare Hollandse noten Denkend aan Holland zie ik… notenbomen? Juist, want naast brede rivieren kent ons land ook notenbomen. 69 hectare notenbomen om precies te zijn. Het gaat hier dan om 70 procent walnootbomen en 30 procent hazelnootbomen. De genoemde 69 hectare is niet veel. Als men kijkt naar de oppervlakte fruitboomgaarden zijn de notenbomen goed voor 0,4 procent van het totaal. Aan kop staan nog steeds de appelbomen met 9.380 hectare grond. Een aantal notenbomen in Nederland zijn geplant door de overheid. Ze zijn onderdeel van zogenaamde ‘klimaatbosjes’. 3 tot 9 walnotenbomen in een driehoek planten zou bijdragen aan een oplossing voor het klimaatprobleem door het vermogen van deze bomen om minstens 100 jaar lang CO2 te binden. Letterlijk ‘groene’ notenbomen dus. (Bron: CBS, Limburgs Landschap)
6
Sonja Bakker brengt er dit jaar een extra boek over uit: overgewicht bij kinderen. En ze doet het niet voor niks: de laatste jaren is overgewicht een groot probleem onder de Nederlandse jeugd. In 2006 was 3,1 procent van de Nederlandse bevolking tussen de 2 en 24 jaar ernstig te dik. Deze groep heeft last van zogenaamde obesitas. Kinderen met obesitas vindt men vooral in het westen van Nederland. 4,1 procent van de jeugd in deze regio is ernstig te dik. Het zuidelijke deel van Nederland doet het qua dikke kinderen stukken beter, hier is ‘maar’ 1,7 procent van de jeugd ernstig te dik. Zullen de percentages afnemen door het nieuwe boek van Neerlands meest invloedrijke gewichtsconsulente? (Bron: jeugdmonitor.cbs.nl, wikipedia.nl)
kort CBS
Ruim 20.000 Hollandse keuterboeren Het romantische beeld van een boer en boerin op een boerenbedrijf met een paar koeien, een varken en een stel scharrelende kippen op het erf is vrijwel niet meer terug te vinden in Nederland. Het dorpsplein waar de meeste landbouwproducten verhandeld werden, bestaat allang niet meer. In de decennia na de Tweede Wereldoorlog is de landbouwproductie stevig gegroeid en werden de boerenbedrijven groter en groter. De boer en boerin werden meer en meer ondernemer. De agrarische sector produceerde steeds meer voor de wereldmarkt. Anno 2008 zijn er nog ruim 75 duizend land- en
tuinbouwbedrijven. Dit waren er vlak na de Tweede Wereldoorlog nog ongeveer een half miljoen. Terwijl het aantal landbouwbedrijven sterk terugliep, steeg de landbouwproductie explosief. De keuterboer werd groter en groter. Toch zijn er ook nu nog ruim 20 duizend kleine boerenbedrijfjes in Nederland. Het gaat hier bijvoorbeeld om bedrijven met minder dan 15 melkkoeien of 7 hectare consumptieaardappelen. Boerenbedrijven die zich vooral begeven in het voorportaal van de bedrijfsbeëindiging, parttime boeren of buitenlui met wat grond en passie voor het boerenleven. (Bron: CBS)
7
kort algemeen
50 jaar gesmurf In 1958 moesten Johan en Pierewiet in ‘de fluit met de zes smurfen’ op magische wijze geholpen worden door vreemde wezentjes. De actie was zó succesvol dat de wezentjes een eigen strip kregen op 23 oktober van dat jaar. Sindsdien zijn de smurfen niet meer weg te slaan uit zowel de echte als de belevingswereld van veel mensen. 23 stripalbums zijn er van de smurfen verschenen. Voor de televisie zijn 256 getekende afleveringen gesmurfd door de tekenfilmstudio’s van Hanna-Barbera. Als pvc-poppetje zijn er van de smurfen sinds 1965 inmiddels 400 miljoen gemaakt. De duurste: een biddende smurf in kerstkleding, vraagprijs 4.000 euro. De grootste winkelsmurf (Albert Heijn) voegde dit jaar nog eens 26 miljoen smurfen aan dit aantal toe. (Bron: smurf.com, happysmurfday.com, blueimps.com)
Bereid je vast voor op 2012 Het jaar 2012 wordt een heel bijzonder jaar als we de Maya’s mogen geloven. Wij leven nu in een periode die door de Maya bevolking wordt beschouwd als het kosmische omslagpunt. Het blijft de vraag wat er precies gaat gebeuren op 21 december 2012. Sommige mensen vrezen voor het apocalyptische vergaan van de wereld. Anderen zien de datum als het afsluiten van een lange cyclus van 26.000 jaar en de start van een even lange, nieuwe periode van kosmische harmonie. Opvallend, omdat we de afgelopen duizenden jaren in kosmische disharmonie hebben geleefd. Er staat ons volgens deze theorie de komende 26.000 jaar wellicht een mooie tijd te wachten. (Bron: wikipedia.nl, 2012endofdays.org)
8
65-plussers actieve fietsers en wandelaars De 65-plussers blijven actief bewegen, maar naarmate mensen rond de pensioenleeftijd van 65 jaar komen neemt de lichamelijke sportdeelname zienderogen af. Dat wil niet zeggen dat zij niet meer bewegen. De lichamelijke sport is wel afgenomen, maar de helft van hen is nog altijd in beweging door regelmatig te wandelen of te fietsen. Van de personen die regelmatig wandelen of fietsen doet een derde dat meer dan 5 uur per week. Daarmee zijn de 65-plussers de grootste groep wandelaars en fietsers. (Bron: CBS)
kort algemeen
29.000 badeendjes al 16 jaar op zee Een vloot van duizenden badeendjes drijft al sinds 1992 in de zee. Een cargoschip dat destijds de eendjes van Hongkong naar de Verenigde Staten moest brengen kwam tijdens een storm in de problemen en verloor drie containers. Door het zeewater raakten de eendjes uit hun verpakking en kwamen ze in de Stille Oceaan terecht. Ongeveer 70 procent van de eendjesarmada is sindsdien al aangespoeld in Siberië, Alaska, Japan, IJsland en Canada. Een deel van de eendjes is afgedreven naar het noorden, waar ze vast kwamen te zitten in het ijs in de Beringstraat. Ondertussen worden de aangespoelde badeendjes gebruikt als
informatiemateriaal voor oceanografen, die dankzij hen al veel meer te weten zijn gekomen over de oppervlaktestromingen in de zeeën. Vorig jaar voorspelden wetenschappers dat het resterende gedeelte van de eendjes na een reis van 15 jaar en circa 28.000 kilometer zou aanspoelen aan de Engelse kust. Mocht u ooit nog zo’n badeendje vinden aan het strand: na hun lange reis en door de zon en het zeewater zijn de speeltjes niet meer vrolijk geel, maar verbleekt wit… Desondanks betalen verzamelaars tot 1000 dollar voor de authentieke badspeeltjes. (Bron: wikipedia.org, vpro.nl)
9
CAMILLE OOSTWEGEL is een icoon in Limburg. Als succesvol ondernemer, eigenaar van zes châteauhotels, promotor van ZuidLimburg, honorair consul van Frankrijk te Maastricht en veelgevraagd inspirator en spreker, zou hij in de toekomst wat meer tijd willen steken in creatieve initiatieven. Inspiratie, verdieping en rust vindt hij in boeken, kunst, natuur, reizen en in de ‘rijkdom aan contacten’ die hij heeft.
10
‘Grensoverschrijdende cijfers, daar hebben wij wat aan’ President Bush, koningin Beatrix en zijn favoriete schrijfster Hella Haasse: Camille Oostwegel verwelkomde ze allemaal in één van zijn Limburgse ‘châteauhotels’. Hij ziet zichzelf als hotelier, restaurateur, createur en entrepreneur.
C
amille Oostwegel herleest op dit moment ‘Het woud der verwachting’ van Hella Haasse. ‘Voor mij is dit boek een grote inspiratiebron geweest. De hoofdpersoon, Charles d’Orleans, was een vechter tegen onrecht, wars van machtspelletjes en meer geinteresseerd in kunst en wetenschap dan in oorlog voeren. Ik las het boek voor het eerst toen ik 18 was.’ Camille werd gegrepen door de sfeer, de historische context, de cultuur, de kastelen. Deze elementen zullen als een rode draad door zijn leven blijven lopen. Na een carrière bij de Franse hotelketen Novotel, begon hij in 1980 als zelfstandig ondernemer met de renovatie van kasteel Erenstein. In 1995 startte de restauratie van Château St. Gerlach. Een jon-
gensdroom. ‘Als kind speelde ik al op Château St. Gerlach. Ik heb het kasteel onder mijn ogen zien vervallen en met eigen handen weer in oude luister hersteld. De cirkel is rond. Ik woon weer in Villa Casa Blanca, het huis dat mijn grootvader hier bouwde en kijk bijna uit op het kasteel waar ik vroeger speelde.’ Zijn persoonlijk leven is nauw verweven met zijn werk. Met het CBS heeft Camille een speciale band. ‘Het CBS is een grote werkgever in Limburg. Ik kom natuurlijk veel CBS-medewerkers tegen in mijn
Het CBS heeft nu een bulletin met een persoonlijke benchmark
hotels en restaurants. En onze administratie krijgt regelmatig iemand van het CBS op bezoek om informatie uit te wisselen. Dat persoonlijke contact verloopt zeer plezierig.’ Camille zorgt er voor dat het CBS alle informatie op de juiste manier krijgt. ‘Het is niet het leukste onderdeel van het vak. Je weet ook niet altijd wat je er voor terug krijgt. Maar nu heeft het CBS voor de horeca een bulletin met een persoonlijke benchmark. Daar heb ik als ondernemer echt wat aan! Nog beter zou het zijn als ze dat regionaal zouden uitsplitsen. Voor ons is de regio Limburg van belang, maar ook steden als Aken, Luik, Tongeren en Hasselt. Wij hebben behoefte aan grensoverschrijdende cijfers!’ Pauline Smabers
11
kort sport
80 miljoen voor beste baltovenaar Voetbal draait om geld, heel veel geld. Als je een topspeler wilt toevoegen aan je club moet je diep in de buidel tasten. In 2001 ging de Fransman Zinedine Zidane voor een recordbedrag van maar liefst 76 miljoen euro van het Italiaanse Juventus naar het Spaanse Real Madrid. Als we naar de huidige marktwaardes kijken moet de Braziliaan Ronaldinho ruim 80 miljoen euro opleveren. Op de tweede plaats staat de rijkste voetballer van het moment, de Braziliaan Kaka. Hij verdient op jaarbasis 9 miljoen euro en zijn huidige marktwaarde wordt geschat op 70 miljoen euro. De jonge Argentijnse voetballer Lionel Messi moet 60 miljoen euro gaan opleveren en gezien zijn leeftijd (21 jaar) zal dit bedrag snel oplopen. (Bron: www.Infonu.nl, www.sport1.nl)
4.500 dopingcontroles tijdens de Olympische Spelen 75 procent doet het gratis voor de club Wie gedacht had zonder vrijwilligers een sportclub te kunnen runnen heeft het goed mis. 75 procent van de sportclubs heeft vrijwilligers bij de club rondlopen. Atletiek spant echt de kroon. Maar liefst 99 procent van de atletiekclubs werkt met vrijwilligers, maar ook de veldsporten kunnen absoluut niet zonder vrijwilligers. Eigenlijk geldt voor alle clubs: zonder vrijwilligers geen sportclub. Wie denkt dat deze vrijwilligers alleen bardiensten draaien, zal raar opkijken. Vrijwilligers houden zich ook bezig met onder andere begeleiding, training, schoonmaak en zelfs bestuurlijke taken. Zonder de liefde en de werklust van de vrijwilligers zou er nog maar weinig overblijven van het sportleven in Nederland. (Bron: CBS)
12
Doping gebruiken tijdens de komende Olympische Spelen lijkt onbegonnen werk. Het Internationaal Olympisch Comité gaat maar liefst 4.500 dopingcontroles uitvoeren in Peking. Dat is een stijging van 25 procent ten opzichte van de vorige Spelen in Athene, 4 jaar geleden. Tijdens de Olympische Spelen in Londen zullen er naar schatting 5.000 dopingcontroles plaats gaan vinden. Zelfs de Olympische paarden zullen op doping worden getest, in elk geval 60 van de 225 deelnemende paarden. Het IOC wil daarmee voorkomen dat ook de paarden worden betrapt. (Bron: www.sport 1.nl, www.nu.nl)
kort sport
780.000 medische behandelingen voor sportblessures Sporten is gezond. Elke dag een half uur bewegen is goed voor een mens. Toch zijn er jaarlijks 780.000 medische behandelingen nodig om de blessures, die opgelopen zijn tijdens het sporten, te verhelpen. Per jaar overlijden er gemiddeld 12 personen als gevolg van een sportongeval. Op jaarbasis is er sprake van 1,5 miljoen sportblessures, maar de helft hiervan hoeft niet medisch behandeld te worden. In de meeste gevallen gaat het om een acute sportblessure, zoals een beenbreuk, een verzwikte enkel of een val. Mannen tussen de 18 en 34 jaar moeten het meeste vrezen voor een sportblessure. Jaarlijks loopt 12 procent van de vrouwelijke beoefenaars
een blessure op tegenover 28 procent van de mannelijke beoefenaars. De blessures worden meestal opgelopen tijdens contactsporten als voetbal en hockey, maar ook paard- en ponyrijden zorgen voor veel sportblessures. 30 procent van de slachtoffers met sportblessures heeft meer dan vijf jaar last van de opgelopen blessure. Dit geldt vooral voor de blessures die geleidelijk zijn opgelopen zoals rug- en knieklachten. Voor werkgevers zijn sportblessures een doorn in het oog. Per jaar blijven 310.000 werknemers gemiddeld 7 dagen thuis vanwege een sportblessure. Een dure en pijnlijke hobby dus voor veel mensen. (Bron: www.rivm.nl, Nationaal Kompas Volksgezondheid)
13
Opiniemakers, politici en journalisten beïnvloeden de gedachtevorming in de samenleving. Ze beroepen zich in het algemeen op grondige feitenkennis. Maar is dat wel altijd het geval? Het CBS wil iedereen van informatie voorzien, want alleen als je de cijfers kent kan een debat op de juiste gronden worden gevoerd. Bovendien heeft eenieder daarmee een gelijk startpunt. In deze rubriek praat Jan Latten met prominente vrouwen uit onze samenleving waarbij hij ook hun feitenkennis toetst. In het vorige nummer deed hij dat bij Cisca Dresselhuys en Samira Bouchibti, in deze uitgave legt hij Rita Verdonk langs de ‘statistische meetlat’.
14
Meten met Latten Jan Latten in gesprek met Rita Verdonk ‘De invoering van de sharia is het meest grote doemscenario dat ik me kan voorstellen’
Opgegroeid in een liberaal ondernemersgezin. In de Nijmeegse studentenscene sympathiserend met links. Als dertiger en moeder aan een flitsende carrière gewerkt waar
menige ‘derde golf feministe’ van droomt. In haar midlife op een zware ministerspost aan de rechterflank van het politieke spectrum beland. Vanwege haar vasthoudendheid uiteindelijk door haar partij geëxpelleerd, maar gevolgd door haar kiezers. Na alle levenservaringen nu een eigen koers varend. Niet links, niet rechts, maar recht door zee. Verguisd en bewonderd, luctor et emergo: Rita Verdonk (1955).
Incassobureau? Dat associeer ik met streng zijn. Heeft u van huis uit veel strengheid meegekregen? ‘Dat incassobureau kwam later, toen was ik al het huis uit. Ik ben wel opgegroeid met ‘afspraak is afspraak’. Toen ik in Nijmegen studeerde ging ik daar mijn eigen gang maar als ik thuis kwam dan was het weer gewoon ‘elf uur binnen’.’ En daar heeft u zich altijd naar gevoegd? ‘Nou, dat leidde natuurlijk wel tot discussies. Als je dan eens later mocht thuis komen, na speciale toestemming, dan was het toch de volgende ochtend om 9.00 uur ontbijten. Maar dit is maar één facet, er was ook een heel ander facet: de hartelijkheid, de zorg, de warmte, mijn ouders die altijd van alles organiseerden voor het hele gezin. Enneh, ja, dat was de andere kant. Leren om eens een kaartje te sturen, om elkaar eens extra in de ogen te kijken, zo van ‘gaat het nou wel echt goed met je’? Dat attent zijn, daarmee ben ik ook heel erg opgevoed. Dat zijn twee kanten van de opvoedingsmedaille. Die beide kanten zie ik wel terug in mijn eigen leven nu.’
Op uw 28e werd u adjunct-directeur van de Scheveningse gevangenis. Was dat niet wat jong? Had u wel voldoende levenservaring? ‘Ik merk om mij heen dat meisjes serieuzer zijn, zich wat sneller settelen. Ze studeren ook sneller af dan jongens, ik geloof wel twee jaar (feit: een half jaar eerder). Zelf heb ik er in mijn studietijd altijd bij gewerkt, bijvoorbeeld op Het Dorp in Arnhem. Daar werd ik geconfronteerd met de levensverha- U bent duidelijk trots op uw ouderlijk gezin. Zou u mislen van mensen die van de ene dag op de andere schien willen dat iedereen net zo trots op Nederland invalide waren geworden of van mensen die nooit was als u op uw ouderlijk gezin? Ziet u een parallel? hebben kunnen lopen. Ik heb in de horeca gewerkt ‘Ja, ik denk dat het heel belangrijk is dat in onze en in de Pompe Kliniek. Nou, daar steek je heel samenleving de regels tussen mensen duidelijk zijn, dat mensen weten waaraan wat van op. En van huis uit heb ze zich hebben te houden. Dan ik ook allerlei mensen ontmoet. Ik kom uit een ondernemersge- Ik denk dat vrouwen zou het land er heel anders uit zien. Ik denk ook wel eens dat zin. Mijn vader had een adminiop mannen voor als we duidelijker waren geweest stratiekantoor en later ook een de eerste gastarbeiders naar incassobureau. Er waren bij ons hebben dat ze een toen Nederland kwamen, hadden we ook altijd mensen over de vloer betere combinatie nu minder problemen met de en ik kreeg als pubermeisje al te gehad. Toen ik in het maken met de meest vreemde kunnen maken van integratie gevangeniswezen begon zag ik mensen die opeens naast me op ratio en intuïtie gedetineerden vooral als slachtde bank zaten.’
15
Ik wil mezelf elke morgen in de spiegel kunnen zien zonder me ergens voor te schamen offers van de samenleving, van het systeem. Maar na een half jaar zag ik het toch anders. En ik dacht ik moet de belangen behartigen van de medewerkers, de bewakers, want dat zijn de mensen die het geduld hebben om de anderen, die over het algemeen toch een rationele keus maakten, op het rechte pad te helpen. Hoe kan ik die mensen steunen om hun werk zo goed mogelijk te doen? Dat heb ik ook bij Nederland. Hoe krijgen we Nederland weer op het rechte pad om er voor te zorgen dat we er weer allemaal trots op kunnen zijn?’ U hield vooral mannen opgesloten en u werkte overwegend met mannen, ook nu nog. Heeft u in uw werk ooit iets gemerkt van anders ontwikkelde hersenhelften bij mannen? ‘Ik denk dat vrouwen op mannen voor hebben – daarbij natuurlijk de uitzonderingen – dat ze een betere combinatie kunnen maken van ratio en intuïtie. Ik weet van mijzelf dat ik in mijn leven steeds beter ben gaan luisteren naar mijn intuïtie, meer op basis daarvan durfde te concluderen: ‘Dit voelt niet goed en dat wel.’
U woont al 27 jaar samen, hoe werkte uw intuïtie bij de eerste ontmoeting met uw partner? ‘Toen ik hem zag, vond ik hem gewoon een leuke man. Pas later met de Vierdaagse in Nijmegen zijn we gaan stappen en sloeg de vonk over. Dat was in augustus. In januari zijn we gaan samenwonen. Het heeft dus goed gewerkt, zeker als je bedenkt dat misschien wel 50 procent van de getrouwde stellen (feit: 30 procent) en nog meer samenwoners niet bij elkaar blijven.’ Er is nog steeds felle discussie over de vraag of moeders al dan niet parttime moeten werken. U heeft zelf twee kinderen en altijd gewerkt. Wat vindt u van parttime werkende moeders: zijn het verwende deeltijdprinsessen? Dat hangt er vanaf. Als je drie, vier dagen werkt dan is het toch mogelijk om te werken aan je carrière en jezelf te ontwikkelen. Werk je minder dan 20 uur per week dan is dat heel erg moeilijk en denk ik: gemiste kans voor zo’n vrouw. Voor de samenleving vind ik dat ook een fors investeringsverlies. Ik denk dat te weinig moeders, misschien maar 40 procent, werken (feit: 70 procent). Voor mijzelf is het altijd heel belangrijk geweest dat ik in mijn eigen leven zelfstandig ben. En dat is ook de raad die ik jonge vrouwen wil meegeven: zorg dat je altijd je eigen broek kunt ophouden, dat je van niemand afhankelijk bent, zelf kunt beslissen welke kant je opgaat. Er zijn veel vrouwen van mijn leeftijd die het anders hebben gedaan. Manlief ontmoet een jongere blom en dan…’
En die intuïtie, u moet toch uitleggen waarom u bepaalde stappen neemt, hoe gaat dat dan? ‘De intuïtie zit natuurlijk vooral in het voortraject. Kijk, op een gegeven moment was er die zaak van Kalou. Dan krijg je adviezen van je ambtenaren die zeggen: ‘Joh, die moet een Nederlands paspoort hebben, daar kun je mee scoren, da’s een populaire voetballer’. Maar ik wil mezelf elke morgen in de spiegel kunnen zien zonder me ergens voor te hoeven schamen en dan denk ik dat ga ik helemaal niet doen, dat voelt niet goed. Wetten De raad die ik jonge en regels zijn er voor iedereen, ook vrouwen wil meevoor een belangrijke voetballer. Hij had juist een voorbeeldrol kunnen geven: zorg dat je spelen door zich in te spannen om altijd je eigen broek Nederlands te leren. Als je dat niet wilt en als je dat niet kunt, dan kunt ophouden, houdt het gewoon op. Voor mij is dat je van niemand de belangrijkste vraag: ben ik nog wel integer bezig? Ben ik bezig om afhankelijk bent, zelf op het pluche te blijven zitten of beslissen welke kant ben ik bezig problemen op te losje opgaat sen in dit land.’
16
Gaan vrouwen straks in de samenleving de lakens uitdelen, komt het daar nog van? Waarom niet, vrouwen hebben een achterstand in te lopen, ook in het bestuur. Ik denk dat er in Nederland nog maar 10 procent vrouwelijke burgemeesters zijn (feit: 20 procent), maar ik ben een groot tegenstander van positieve discriminatie. Ik denk dat vrouwen op eigen kracht meer macht zullen krijgen. Overigens denk ik niet dat zij andere beslissingen zullen nemen want het zijn toch zakelijke argumenten die
17
Gelukkig zijn er heel veel allochtonen die gewoon op een autochtone manier meedoen een rol spelen. Denk eens aan ontwikkelingshulp. Ik zou daar zo tweederde van afhalen want we maken met onze ontwikkelingshulp mensen passief, we activeren mensen niet. Ik weet zeker dat veel mannen daar ook zo over denken. Maar als je praat over processen, zicht op wat er tussen mensen gebeurt, dan komt daar die intuïtie bij, het gevoel. Dan zouden vrouwen soms anders reageren. Of ze oorlogen zouden gaan voeren? Laten we het erop houden dat het anders zou zijn.’ Ik noem u vijf namen: Hillary Clinton, Rita Verdonk, Linda de Mol, Femke Halsema en Angela Merkel. Welke twee zou u uit het rijtje verwijderen? … Waarom houdt u Hillary, Angela en Rita over? ‘Drie sterke vrouwen, met moed. Al worden ze nog zo vaak om de oren geslagen.’ U gaat voor de top. Optreden in het openbaar lijkt u gemakkelijk af te gaan. Gaat het helemaal vanzelf of bereidt u zich voor op presentaties? ‘Van te voren haal ik drie keer diep adem en zet ik mezelf recht. Soms met muziek. Edith Piaf, Je ne regrette rien. Keihard, zodat ik het gevoel krijg dat ik goed in balans ben. Een gevoel van ‘Hier ben ik, kom maar, ik wil het graag horen en ik wil graag met jullie discussiëren’.’ Trots op Nederland, hoe kijkt u aan tegen de hoge emigratiecijfers van dit moment? ‘Ik denk dat er in 2007 zo’n 50 à 60 duizend hier geborenen zijn geëmigreerd (feit: 56 duizend). Kijk, als mensen zich willen ontwikkelen en daarom naar het buitenland gaan, prachtig, moet je doen. Ga je kansen benutten. Maar als mensen weggaan omdat ze niet meer trots zijn op Nederland, dan zou ik dat heel erg vinden. Maar meestal spelen andere zaken. Boeren zoeken bijvoorbeeld meer ruimte om te expanderen en anderen vertrekken naar België en Duitsland vanwege ons fiscaal systeem of om de goedkopere woningen.’
Hoe denkt u de mensen in Nederland trots op ons land te krijgen? ‘Aan de ene kant door de problemen echt op te lossen. De files, de zorg, ouderenzorg, immigratie, integratie, onderwijs, veiligheid, handhaving en natuurlijk het circus dat we hebben gebouwd rond ontwikkelingssamenwerking. Aan de andere kant door de burgers van ons land met behulp van nieuwe media te laten meebeslissen. Nu zie je dat in ‘Den Haag’ een groep mensen die er al jaren zit zorgt dat hun belangen geregeld zijn. Het gaat om het consolideren van macht, het is een oligarchie geworden. Dat geldt ook voor de VVD. Mark Rutte was veiliger dan Rita. Met Rita zou er een schone bezem doorheen komen en dat zou ‘ons wel eens van onze bankjes kunnen stoten’. Ja, die kans is groot, ik word door ‘de gevestigden’ als een gevaarlijke vrouw gezien.’ Straks zijn er 17 miljoen inwoners, een groot deel is dan allochtoon. Welk toekomstscenario wilt u voorkomen? ‘Nou, de invoering van de sharia. Dat is het meest grote doemscenario dat ik me kan voorstellen en ik zal alles wat in mijn macht ligt doen om dat te voorkomen. Autochtonen houden de meerderheid, ook al horen we vooral een relatief kleine groep allochtonen die veel meer in het nieuws is. Met die onevenwichtigheid heb ik een probleem. Gelukkig zijn er heel veel allochtonen die gewoon op een autochtone manier meedoen in de samenleving. Ik wil dat het karakter van Nederland blijft bestaan en met Trots op Nederland wil ik de mensen laten voelen dat we een democratie zijn en dat ze erbij horen.’
Score op de statistische meetlat 1
18
2
3
4
5
6
7
8
9
10
19
ANJA BAKKER (rechts, 37 jaar) is als Business Controller bij USG People N.V. dagelijks bezig met het verzamelen, analyseren en rapporteren van cijfers. Ze woont samen met haar vriend in het centrum van Amsterdam en is een echt buitenmens. Het liefst roeit ze op de Amstel, schaatst ze op de Jaap Edenbaan of wandelt ze in de bergen.
20
‘Wij willen niets meer op papier doen’ Anja Bakker werkt als Business Controller bij USG People N.V., de beursgenoteerde ‘moeder’ van onder andere de uitzendorganisaties Unique, Start en Content. Sinds vorig jaar is zij het centrale aanspreekpunt voor het CBS. ‘We zijn bezig met een grote efficiencyslag.’
V
anaf 2008 mag Anja de cijfers van USG People centraal aan het CBS aanleveren. Anja: ‘Daar zijn we blij mee. Voorheen leverden we de cijfers per werkmaatschappij aan het CBS. Dit leverde niet alleen extra werk op voor onze werkmaatschappijen, maar ook frustraties op centraal niveau. Voor het CBS werkte dat ook niet optimaal. Zij hadden bij ons met verschillende contactpersonen te maken.’ Sinds de zomer van 2007 is Anja het centrale aanspreekpunt voor het CBS. ‘Dat werkt voor iedereen prettig, zowel bij ons intern als voor het CBS. Ik ben nu bezig met een project om onze interne systemen zodanig op elkaar af te stemmen dat de interne aanlevering volledig geautomatiseerd kan verlopen.
Veel efficiënter. Richting het CBS kunnen we dan ook sneller schakelen. Wij willen niets meer op papier doen!’ Anja zou het nog prettiger vinden als alle communicatie alleen via vaste contactpersonen loopt. ‘Gemaakte afspraken zijn namelijk niet altijd in de hele CBS-organisatie bekend. En ook zou het fijn zijn als het CBS een overzichtelijk planningsoverzicht maakt, waarin staat wanneer welke rapportages moeten worden aangeleverd.’ Ze lacht. ‘Eigenlijk heb ik behoefte aan een soort persoonlijke aanleverkalender!’
Ik heb behoefte aan een persoonlijke aanleverkalender
Anja doet haar werk fulltime. Dagelijks reist ze met de auto van hartje Amsterdam naar Almere. Elke woensdagavond is ze te vinden bij de sociëteit van roeivereniging Willem III in Amsterdam. Ze is een buitenmens. In de winter blijft ze gewoon doorroeien en schaatst ze wekelijks haar rondjes op de buitenbaan van het Jaap Eden ijscomplex. De zomervakanties brengt ze het liefst samen met haar vriend door in de bergen. ‘Vorig jaar hebben we de Kilimanjaro beklommen. Die is 5900 meter, dus dat voel je fysiek wel. En dit jaar gaan we weer een stapje verder. We hebben net een cursus sneeuw- en ijstechnieken gevolgd. We kunnen nu dus ook op gletsjers gaan lopen!’ Pauline Smabers
21
kort IT
18.000.000 keer wachten op een zoekresultaat Een 1 met honderd nullen. Dat is een googol. Larry (Page) en Sergej (Brin), twee studenten van de Stanford Universiteit, vonden in 1996 de woordspeling op dat getal wel een aardige bedrijfsnaam voor de zoekmachine die ze voor internet ontwikkeld hadden. In 1998 werd de droom formeel werkelijkheid. Google Inc. opende toen letterlijk haar (garage)deuren. Het bedrijf ging van start met een moeizaam verkregen lening van enkele duizenden dollars. De omzet steeg razend snel naar bijna 11 miljard dollar in 2007. Google startte in het oprichtingsjaar 1998 met ongeveer 10.000 zoekqueries. In 2000 waren dit er al meer dan 18.000.000. In 2006 verkrijgt de zoekmachine eeuwige roem: de firmanaam werd als werkwoord opgenomen in de ‘Dikke Van Dale’: googlen. (Bron: google.com, nasdaq.com, mijnwoordenboek.nl)
58 procent shopt er digitaal op los
94 procent van uw mailbox is onzin Het eerste spambericht werd 30 jaar geleden verstuurd. De ongewenste e-mail was een promotieactie van de Amerikaan Gary Thuerk, marketing werknemer van DEC. Pas in 1998 werd het woord ‘spam’ gemeengoed voor alle vervelende en ongewenste mailtjes die via het web werden verstuurd. Ongeveer 94 procent van al het e-mailverkeer is spam. Dankzij goede beveiligingssystemen gaat de meeste spam ongemerkt in de virtuele prullenbak. Spam is dat geen vleesproduct? Dat klopt. Het woord ‘spam’ is afkomstig uit de Monthy Python-series. In een sketch uit deze succesvolle serie figureerde een man die zich ergerde aan het feit dat in alle menuopties in een restaurant het vleesproduct spam was verwerkt. (Bron: wikipedia.nl, spamexperts.com)
22
Wat ooit begon als een militair computernetwerk is nu uitgegroeid tot een onmisbaar deel van ons leven: internet. In 1969, bij de geboorte van het netwerk, had men nooit kunnen voorspellen dat bijna 40 jaar later mensen via deze uitvinding zelfs inkopen zouden kunnen doen. Want dat doen we tegenwoordig massaal: inkopen via internet. In 2007 gaf 58 procent van de Nederlandse bevolking tussen de 12 en 75 jaar aan weleens wat gekocht te hebben via het internet. Wat er gekocht werd varieert van alledaagse levensmiddelen tot complete luxe vakanties. Zelfs de oudere generatie schroomt niet als het gaat om kopen vanuit de luie stoel: 17 procent van de Nederlanders tussen 65 en 75 jaar geeft aan weleens wat gekocht te hebben via het world wide web. (Bron: CBS, wikipedia.nl)
kort IT
6 inch meer levert 5.700 euro op Een paar inch meer maakt wel degelijk verschil. Dat blijkt uit een onderzoek onder 96 werknemers en studenten van een Japanse computerfabrikant en een Amerikaanse universiteit. Uitgangspunt van het onderzoek was de vraag of een groter computerscherm ook extra productiviteit oplevert. De resultaten liegen er niet om. Vooral medewerkers die met spreadsheets of dubbele 18 inch schermen werken, blijken baat te hebben bij een 24 inch scherm. De toegenomen productiviteit en arbeidssatisfactie door de grotere schermen zou betekenen dat
werk dat normaal 8 uur in beslag nam nu in 5½ uur gedaan is. Volgens de fabrikant kan een bedrijf met 250 werknemers door de oude 18 inch schermen te vervangen rond 1,4 miljoen euro besparen door een productiviteitsverhoging van 19.000 werkdagen. In de besparing zijn de aanschafkosten en meerkosten voor stroomverbruik meegewogen. Meer weten over ICT in Nederland? Het CBS brengt elk jaar een overzicht uit over gebruik en toepassing van ICT, computerapparatuur en internetgebruik. (Bron: CBS, pcworld.com, necus.com)
23
kort reizen
41.000 keer opera versus 150.000 keer rock Verschil moet er zijn. Liefhebbers van opera komen in de periode van 18 mei tot 31 augustus op het landgoed bij Lewes in East Sussex ruimschoots aan hun trekken. In die periode worden maar liefst 6 verschillende opera’s avond na avond uitgevoerd. Jaarlijks genieten 41.000 in avondkleding geklede bezoekers van het Glyndebourne festival. Ruim 260 kilometer verderop, op het 360 hectare grote festivalterrein bij Worthly Farms in the Vale of Avalon, genieten liefhebbers van rock, pop en dans. De 150.000 bezoekers van het Glastonbury festival kunnen hun tentjes eind juni opzetten rond de tientallen podia. Beide festivals hebben één gemeenschappelijk kenmerk. Twee grootgrondbezitters hebben hun grond beschikbaar gesteld voor deze uit de hand gelopen liefde voor muziek en cultuur. (Bron: glastonburyfestivals.co.uk, glyndebourne.com)
17 buurten, 10 paarden… één groot feest
Koop 1,25 keer Texel In Nederland is de huizenmarkt de laatste tijd onstabiel. In Kroatië hebben ze een totaal ander ‘probleem’ op de onroerend goedmarkt: er is een heuse eilandenhype ontstaan. Hele eilanden in de Adriatische Zee staan te koop. De Kroatische regering heeft geen interesse in een deel van de stukken land van de 20 eilanden tellende Kornati-archipel. Daarom worden verschillende eilanden te koop aangeboden. Eén van de grootste eilanden met een ‘te koop’ bordje is het eiland Piskera: 1,25 keer zo groot als Texel. Helemaal van u voor een slordige 2,2 miljoen euro. Waarom dit eiland? Het schijnt geschikt te zijn voor Robinson Crusoë toerisme. (Bron: Columbus magazine, biliskov.com)
24
Sinds 1597 gaan elke zomer op 2 juli en 16 augustus de nu 53.000 inwoners van Siena uit hun dak. Hun buurt moet en zal ‘de Palio’ winnen. In traditionele stijl wordt dan de bekendste Italiaanse paardenrace zonder zadel gereden. Paarden en ruiters zijn dan al 100 dagen gekoesterd, getraind en vervloekt. De race duurt maximaal drie ronden. Tijdens de race is er maar één regel: er zijn geen regels. Dit heeft in het verleden voor bloederige, soms dodelijke taferelen gezorgd. De winnaars van de race krijgen ‘de Palio’ en vieren weken lang feest. De verliezers verdrinken na afloop in stilte hun verdriet. (Bron: ilpaliosiena.com, Rough Guide, World Party)
kort reizen
660 Hollandse genadeoorden Op 11 februari 1858 zag Bernadette Soubirous, een veertienjarige molenaarsdochter, in Lourdes voor het eerst de verschijning van Maria Onbevlekte Ontvangenis. In totaal zag ze de verschijning 18 keer. Sindsdien is de Zuid-Franse plaats één van de bekendste bedevaartsoorden ter wereld met ongeveer 5,6 miljoen bezoekers per jaar. In Nederland zijn 660 bedevaartsplaatsen bekend. Niet al deze plaatsen worden nog bezocht, maar in mei (Mariamaand) stonden een aantal van deze plekken weer extra in de belangstelling. Eén van de meest bijzondere genadeoorden in Nederland is de Kapelberg in Bergharen. De berg is
bekend vanwege de houten Maria-afbeelding die hier ooit stond. De afbeelding werd 400 jaar geleden uit één blok hout gesneden door de gehandicapte Assumptio. Toen het beeld en de kapel werden gesloopt, werd er op dezelfde plek een lindeboom geplant. De boom bleek genezende krachten te hebben. Al snel kreeg de boom de benaming ‘koortsboom’ of ‘heilig boomke’. Nog elk jaar komen bedevaartgangers naar de Kapelberg toe. Al zijn dat er lang niet zoveel als de miljoenen pelgrims die de tocht naar Zuid-Frankrijk maken. (Bron: RKK.nl, Lourdes2008.com, meertens.knaw.nl, Onkruid)
25
De Europese Centrale Bank, het CBS en Frankfurt 26
De Europese Centrale Bank werd op 1 juni 1998 opgericht. Deze oprichting kan worden gezien als de vervolmaking van de voorbereiding van de introductie van de euro op 1 januari 1999. Anno 2008 is er sprake van een ‘eurosysteem’ waar 15 lidstaten deel van uitmaken, maar er is ook nog altijd het Europese Stelsel van Centrale Banken (ESCB) dat 27 landen telt.
V
elen kunnen zich wellicht nog de politieke schermutselingen op de achtergrond herinneren als het gaat om de benoeming van de eerste directeur. Uiteindelijk werd dat onze eigen Wim Duisenberg, oud-Minister van Financiën, bankier en Kamerlid (PvdA). Hij nam de zware taak van de introductie van de euro op zich en trotseerde jarenlang de kritiek op zijn beleid dat niet direct succesvol leek. Ten opzichte van de dollar bleef de waarde van de euro aanvankelijk achter, maar de geschiedenis heeft hem méér dan gelijk gegeven. Zoveel zelfs dat dit inmiddels problemen lijkt op te leveren voor zijn opvolger, de huidige topman Jean Claude Trichet. Jean Claude Trichet heeft opnieuw met kritische geluiden te maken. Nu is het juist de hoge waarde van de euro en zijn rentebeleid die niet alleen de gewone burgers maar soms zelfs ook ministers van lidstaten tot kritische opmerkingen brengen. Toch zijn de eerste 10 jaren van de ECB zonder meer succesvol te noemen. De euro is een valuta die steeds meer meetelt – voor prijsstabiliteit in Europa zorgt – en hier en daar als wereldwijd betaalmiddel al de dollar verdringt. Recent is het belang van de ECB wereldwijd nog eens onderstreept toen Jean Claude Trichet en Ben Bernanke van de Amerikaanse Fed gezamenlijk afspraken maakten over het verruimen van hun geldmarkten in de huidige kredietcrisis. Zoiets zou vroeger ondenkbaar maar bovendien ook onmogelijk zijn geweest.
27
De ECB is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Europese Unie en houdt toezicht op het betalingsverkeer
ECB en statistiek De ECB is verantwoordelijk voor het monetaire beleid van de Europese Unie, houdt toezicht op het (internationale) betalingsverkeer en heeft door zijn werkzaamheden invloed op de prijsstabiliteit en de ontwikkelingen van de euro. Ook heeft de ECB een aanzienlijke statistische taak op financieel-economisch terrein en daar raakt het werkterrein van het Centraal Bureau voor de Statistiek dat van de ECB. Er is direct en indirect sprake van nauwe samenwerking.
Van CBS naar ECB Het CBS is verantwoordelijk voor de uitvoering van een omvangrijk programma van statistieken. Inmiddels komt het leeuwendeel daarvan tot stand op grond van Europese eisen en levert het CBS daarom nogal wat data aan Eurostat, het statistiekbureau van de Europese Unie. Steven Keuning maakte als CBS’er de overstap naar de ECB. Hij was van 1989 tot 2002 directeur van de divisie Macroeconomische statistieken en publicaties (MSP) van het CBS. Bij de ECB is hij Directeur-generaal van de Statistiek. Zijn werkzaamheden zijn veelomvattend: zijn Directoraat-Generaal maakt onderdeel uit van de hoogste ECB-managementlaag onder de Raad van Bestuur en is verantwoordelijk voor de ontwikkeling, samenstelling en publicatie van monetaire, financiële en macroeconomische statistieken voor het eurogebied. Ook ziet hij toe op het opstellen van wettelijke rapportagerichtlijnen voor banken en geldmarktfondsen in het
28
eurogebied (in samenwerking met de Nationale Centrale Banken) en houdt hij toezicht op de levering van de vereiste gegevens door alle EU Centrale Banken en een aantal nationale statistische bureaus. Tenslotte is hij voorzitter van het Statistisch Comité van het Europees Systeem van Centrale Banken en lid van het uitvoerend comité van het CMFB, lid van (de stuurgroep van) het Subcomité voor de Statistiek van het Economisch en Financieel Comité (voornaamste adviesorgaan van de Europese Ministers van Financiën) en waarnemer in het Statistisch Programmacomité van de Directeuren-generaal van Eurostat en de EU-lidstaten. Hoe ziet Steven de relatie tussen de ECB en het CBS? ‘De ECB is waarschijnlijk de voornaamste gebruiker van Europese (economische) statistieken en heeft
De ECB is waarschijnlijk de voornaamste gebruiker van Europese (economische) statistieken en heeft daarom een groot belang bij de tijdige aanlevering van statistieken van een goede kwaliteit door het CBS
daarom een groot belang bij de tijdige aanlevering van statistieken van een goede kwaliteit door het CBS, meestal via Eurostat, maar soms ook rechtstreeks.’ Hoe kijkt Steven terug op zijn tijd bij het CBS? ‘Ik heb een buitengewoon plezierige tijd gehad bij het CBS, waar ik met erg veel genoegen op terugkijk. Ik mis de collega’s met wie ik nauw heb samengewerkt – al zie ik sommige van hen nog regelmatig – en de contacten met de media. Wat ik niet mis is de ‘verkokering’ in Den Haag, waardoor ik destijds niet vroegtijdig op de hoogte was van de Europese beleidsagenda’s die soms van aanzienlijk belang waren voor het CBS, maar misschien is deze informatieuitwisseling inmiddels beter geregeld.’
De stad: Frankfurt am Main De Europese Centrale Bank heeft zijn hoofdkantoor in Frankfurt. Het vormt samen met de Nationale Centrale Banken van de lidstaten van de Europese Unie – in Nederland De Nederlandsche Bank (DNB) – het financiële geweten van deze Unie. De bank is aan de ene kant multinationaal en tegelijkertijd volledig autonoom in haar beslissingen. Door de vestiging van de ECB in Frankfurt werd de speciale financiële status van deze stad bevestigd. Gelegen in de deelstaat Hessen is Frankfurt am Main een stad van ruim 660.000 inwoners. Daarmee is Frankfurt de vijfde stad van de Bondsrepubliek. De stad heeft zich sinds de Tweede Wereldoorlog ontwikkeld als het financiële hart van het nieuwe Duitsland en later, uiteindelijk met de vestiging van de Europese Centrale
Frankfurt am Main is een stad van ruim 660.000 inwoners en daarmee de vijfde stad van de Bondsrepubliek.
Verschillende soorten vlees tijdens het Oktoberfeest in Frankfurt.
Vrouwe Justitia.
29
Frankfurt heeft een prachtige opera.
De binnenstad van Frankfurt.
Bank (ECB), als een kloppend hart voor financieel Europa. De stad ligt 112 meter boven zeeniveau en kent een bevolkingsdichtheid van 2.610 inwoners per km2. De skyline van de stad is door de vele hoogbouw een uitzondering in Duitsland en levert de bijnaam ‘Mainhattan’ op. De stad biedt onderdak aan een wereldberoemde jaarbeurs, één van de grootste kranten van Duitsland, een dierentuin, 20 kunstpodia en 30 kunstgezelschappen en ruim 60 musea waaronder musea gewijd aan de dialoog, Charlie Chaplin, de Bijbel, de Romeinse tijd, architectuur en verschillende kunststijlen. Informatie over Frankfurt is te vinden op www.frankfurt.de en www.kultur.frankfurt.de. Vanuit Amsterdam gaan dagelijks 11
30
lijnvluchten naar Frankfurt, met de avondtrein uit Utrecht gaat u 1 keer per dag rechtstreeks naar de stad. Vanaf Voorburg is het 454 kilometer rijden.
Geschiedenis De eerste bewoners van Frankfurt woonden vanaf de Neolithische periode rond 2000 voor Christus op een eiland tussen twee takken van de Main. Daarna volgden verschillende stammen en volken totdat de Merovingers er een koningshof bouwden. De eerste schriftelijke vermelding van Frankfurt staat in een oorkonde van Karel de Grote uit 749. In 1372 werd de stad een Vrijstad met een belangrijke rol, die van kroningsstad in het Heilig Roomse Rijk der Duitse Natie. De nieuwe
keizers moesten in Frankfurt gekroond worden, de laatste kroning vond plaats in 1792. Na de Napoleontische oorlogen kreeg Frankfurt zijn vrijstadstatus terug als deel van de nieuwe Duitse Bond. Frankfurt bleef tot 1866 een vrije stadstaat, in dat jaar veroverde Pruisische troepen de stad en werd het onderdeel van het grotere uiteindelijk keizerrijk Duitsland in 1870. De stad was in de eerste helft van de 20e eeuw, tot 1933, een vrijplaats voor liberale, joodse, socialistische denkers/politici en avant-gardistische kunstenaars. In de Tweede Wereldoorlog is de stad zwaar gebombardeerd om na de oorlog (weder)opgebouwd te worden tot het financiële hart van Duitsland en Europa. Sinds 1991 zijn er weer twee
Frankfurt biedt onderdak aan een wereldberoemde jaarbeurs.
De Frankfurtse ondergrondse.
Het centraal station.
De skyline van de stad is door de vele hoogbouw een uitzondering in Duitsland en levert de bijnaam ‘Mainhattan’ op Frankfurts in de Bondsrepubliek. Door de nieuwe grens in 1945 tussen (Oost-)Duitsland en Polen kwam Frankfurt aan de Oder, deelstaat Brandenburg, in twee landen te liggen. De Poolse zusterstad heet nu Slubice. De stad heeft 67.000 inwoners. Hans van Brussel, met medewerking van Diederik Visser
31
HENK SCHIMMEL heeft één grote hobby: wielrennen. Hij heeft ‘iets’ met België, niet in de laatste plaats omdat wielrennen daar volkssport nummer 1 is. Hij gaat geen dag met tegenzin naar zijn werk bij Hunter Douglas in Rotterdam. Zijn vakantiebestemming is dit jaar Italië. ’s Ochtends fietsen en ’s middags met het gezin naar het strand.
32
‘Als ik het CBS een cijfer moet geven, geef ik een 8’ Zeker drie keer per week zit Henk Schimmel op de fiets. Alleen. Helemaal los van alles. Als amateurwielrenner fietste hij vroeger op het hoogste niveau. Zijn vrouw kent hij van het wielrennen. En zijn idool Eddy Merckx is een persoonlijke vriend geworden.
H
enk Schimmel is manager van de afdeling Consolidatie bij Hunter Douglas, multinational in zonwering, plafondsystemen en raam- en gevelbekleding. Met twee collega’s verzorgt hij de maand-, kwartaal- en jaarcijfers van de 220 rapporterende units over de hele wereld. Samen met het CBS en de controller van Hunter Douglas Europa denkt hij na over een vereenvoudigde aanlevering van de cijfers. ‘Mijn contactpersoon van het CBS is onlangs bij mij langs geweest om daarover te praten. Het is fijn om één aanspreekpunt te hebben. Hem kan ik ook bellen als het me niet lukt om de cijfers op tijd aan te leveren. Daar is altijd begrip voor.’ Henk vindt het contact prima. ‘Als ik het CBS een
cijfer moet geven, geef ik een 8.’ Dagelijks rijdt hij van het Brabantse Oudenbosch naar Rotterdam. ‘Ik ben van oorsprong geen Brabander, maar de gemoedelijkheid en het bloeiende verenigingsleven spreken mij wel aan.’ Toch staat zijn volgende huis als het aan hem ligt niet in Brabant, maar in België. ‘Het klikt tussen mij en België. Ik heb er een
Het is fijn om bij het CBS één aanspreekpunt te hebben. Hem kan ik ook bellen als het me niet lukt de cijfers op tijd aan te leveren.
tijd gewerkt en in België is mijn enige hobby, wielrennen, volkssport nummer 1. Ik heb er Eddy Merckx ontmoet toen ik met fietsen uit zijn fietsfabriek ging rijden. Ik bewonder hem zeer. Niet alleen als wielrenner, maar ook als mens. Hij was er voor mij, toen ik in een moeilijke periode zat in mijn leven.’ Henk is lid van een vriendenploeg rondom Eddy Merckx, waar ook Guy Verhofstadt en Romano Prodi deel van uitmaken. Regelmatig fietsen zij samen. Naast zijn werk is Henk (47) ook nog belastingconsulent en doet hij een studie fiscaal recht. ‘Ik vind dat leuk en wil graag weten waar ik het over heb. Ja, ik denk wel dat ik een strebertje ben.’ Pauline Smabers
33
kort culinair
60 dagen wit goud delven In de periode van eind april tot 24 juni wordt het witte goud of wel de asperge geoogst. Het zijn de jonge stengels die uit de wortel van de aspergeplant opschieten in een opgehoogd grondbed. Dus in het donker, waardoor ze wit blijven. In 2007 werden op 857 bedrijven asperges geteeld. De totale teeltoppervlakte voor asperges in Nederland is 2.383 hectare. De meeste bedrijven bevinden zich in de provincie Limburg, 465 om precies te zijn. In Friesland is slechts één bedrijf bevangen door de goudkoorts. Lange tijd was het de gewoonte om asperges met de vingers te eten aangezien de asperge een product bevat dat het bestek doet roesten. Sinds de intrede van roestvrij bestek is dat niet meer nodig. Een goede wijn bij de asperge is een wat vollere Riesling of een wijn van Sancerre. Deze begeleiden de koningin onder de groente vorstelijk. (Bron: CBS)
100 jaar smakelijke pieken en dalen
730 miljoen kilo kaas is een record Voor de productie van de hoeveelheid Nederlandse kaas was in 2007 bijna 7 miljard kilo koemelk nodig. Die melkplas voor de kaasbereiding zou de gehele Noordoostpolder kunnen bedekken met een laag van anderhalve centimeter. De productieomstandigheden en de afzet van koemelk in Nederland zijn gunstig. De Nederlandse veehouderij is sterk verbonden met de verwerking van melk tot kaas. Meer dan 60 procent van de Nederlandse melk belandt in de kaasbak. In 2007 was er een topproductie van 730 miljoen kilo kaas. Daarmee is het record van 2006 van 714 miljoen kilo kaasproductie gebroken. Na een daling in het begin van deze eeuw neemt de kaasproductie sinds 2002 weer toe. (Bron: CBS)
34
De inspiratiebron blijft een bedrijfsgeheim, maar in 1908 kwam Theodor Tobler op het idee om zijn chocoladereep driehoekig te maken. Driehoekig met pieken en dalen. De reep wordt gemaakt van een geheim gehouden mengsel van chocolade, nougat en melk. In het bedrijfsjaarverslag van de fabrikant staat dat er dagelijks 35 miljoen van worden verkocht. Achter elkaar gelegd is dat een lengte van 283 kilometer. Per wereldburger is dat 1 blokje. Het kleinste reepje weegt 12,9 gram, de grootste weegt 4,5 kilo. De productie, waarvan 95 procent voor de export naar 110 landen is bestemd, gebeurt volledig in het Zwitserse Bern. Dit jaar is de reep te koop in jubileumverpakking. De naam: Toblerone. (Bron: toblerone.com)
kort culinair
13,5 procent kiest voor lichtroze Nederland begint steeds meer een wijnland te worden. Dronken we in 1900 nog gemiddeld zo’n 2 liter wijn per persoon per jaar, ruim honderd jaar later (2006) is dit opgelopen tot 22 liter per persoon. Een steeds groter deel van deze consumptie gaat op aan rosé: 13,5 procent van de verkochte wijn in 2006 had een lichtroze kleur. In de jaren zeventig was rosé een topper. Maar zoals het vaak gaat met trends nam de interesse af tot dat eind jaren negentig rosé weer herontdekt werd. Het gevolg? Tijdens de zomermaanden is rosé dé hit. De reden van de populariteit zou kunnen liggen aan het feit dat er betere kwaliteitswijnen op de markt
zijn gekomen. Daarnaast zijn er Spaanse rosé wijnen die veel temperament hebben en een hoger alcoholpercentage (12 procent). Hierdoor komt de rosé los van het etiket ‘vrouwendrank’ en laat ook menig man zich verleiden tot een koele rosé. De populariteit van de rosé heeft ook zijn uitwerking gehad op het biersegment van de Nederlandse markt. Sinds enige tijd kan men op het terras ‘rosébier’ bestellen. Door de naam rosé te gebruiken voor een bier met een zoete afdronk proberen biergiganten een nieuw marktaandeel te veroveren: de vrouw die geen bier lust. (Bron: AC Nielsen, wijnweetjes.nl, CBS)
35
Ed Annink van het Haagse ontwerpbureau Ontwerpwerk is initiatiefnemer van een website waarop het werk van Gerd Arntz nog lang en wereldwijd te zien zal zijn
36
Infographics? Niets nieuws onder de zon
Steeds vaker maken de media gebruik van zogenaamde infographics om ingewikkelde zaken snel inzichtelijk te maken. A picture paints a
thousand words. Redacties van kranten, tijdschriften, radio, televisie en websites hebben er inmiddels specialisten voor in dienst als er al niet hele afdelingen voor zijn ingericht. Het past bij de beeldcultuur waarin we in toenemende mate leven. Maar is het allemaal wel zo nieuw?
Op 22 april j.l. vond in het Haags Gemeentemuseum een feestelijke bijeenkomst plaats ter gelegenheid van de lancering van www.gerdarntz.org, een website die het beste kan worden omschreven als het depot van het werk van de ‘vader’ van de infographics. Om dat uit te leggen nemen we u mee naar 1926, het jaar waarin de Oostenrijkse wetenschapper Otto Neurath de Duitse kunstenaar Gerd Arntz ontmoet. Het is in die tijd in Europa nogal turbulent, de landkaarten – en meer in het bijzonder de landsgrenzen – worden stevig opgeschud na de Eerste Wereldoorlog en aan de nu nauwelijks voorstelbare situatie waarin Oostenrijk aan zee lag en een marine had (omdat een flink stuk van de huidige Italiaanse kust er onderdeel van was) was een einde gekomen.
Ingewikkelde vraagstukken inzichtelijk maken Ook politiek is er sprake van een enorme dynamiek, socialisme en communisme komen op, in tal van varianten. Het verheffen van de arbeider, ook door zijn kennis van zaken te vergroten, wordt een breed gedragen doel. Neurath is op dat moment druk doende een educatief museum in te richten waarmee hij de Weense bevolking wil helpen ingewikkelde vraagstukken te begrijpen door ze inzichtelijk te maken. Hoe zijn de maatschappij en het leven georganiseerd? Neurath heeft daar spectaculaire ideeën over, zeker voor die tijd. Geïnspireerd door de oude Egyptenaren met hun hiërogliefen wil hij ‘plaatjes’ gebruiken om processen voor iedereen duidelijk te maken. Als hij in 1926 Gerd Arntz ontmoet, is deze een geëngageerd kunstenaar die grafiek produceert met gebruikmaking van technieken als de hout- en de linoleumsnede. Neurath en Arntz worden nooit vrienden, maar ontwikkelen op basis van wederzijds respect een zeer vruchtbare samenwerking waarvan de gevolgen wereldwijd bekend raken: de beeldstatistiek is geboren en neemt, aanvankelijk vanuit Wenen maar later vanuit Nederland, een grote vlucht. Nederland We slaan een aantal jaren over en gaan naar begin jaren dertig van de vorige eeuw. Het politieke klimaat in Oostenrijk is drastisch omgeslagen en Neurath voelt zich er niet meer thuis. Hij kan niet vrijuit werken. Maar omdat hij in de jaren ervoor
37
Hoe zijn de maatschappij en het leven georganiseerd? Neurath heeft daar spectaculaire ideeën over, zeker voor die tijd zijn netwerk internationaal zeer heeft uitgebreid, Engeland zelfs resulterend in contacten in Amsterdam en In een sloep met 50 andere mensen vlucht hij Den Haag, kan hij kiezen. In 1931 richt hij in Den naar Engeland waar hij als Duitstalige direct wordt Haag de stichting Mundaneum op. Die naam ‘leent’ geïnterneerd. Pas in februari 1941 is hij een vrij hij van Paul Otlet, een Belgische wetenschapper man na een intensieve lobby van andere wetendie zich ook bezig houdt met de vraag hoe je gege- schappers waaronder Albert Einstein. Zonder vens en kennis toegankelijk maakt voor iedereen. Arntz is het voor Neurath moeilijk werken. Weer Den Haag is op dat moment een internationale ontwikkelt zich een intensieve briefwisseling met stad, Nederland is neutraal en voor niemand een Arntz die in Den Haag is achtergebleven en inbedreiging. In 1934 hakt Neurath de knoop door. middels werkt voor de aan het Centraal Bureau In Oostenrijk is op dat moment Engelbert Dolffuss voor de Statistiek gelieerde Nederlandse Stichting aan de macht en hij is georiënteerd op het fascis- voor Statistiek (NSS). Het zal nooit meer tot een tische Italië. In dat jaar valt het leger arbeiders- verdere samenwerking komen. Het is voor Arntz zo goed als onmogelijk om uit het wijken binnen om het socialisme door de Duitsers bezette Nederland te breken. Neurath besluit zich naar Engeland te komen, als hij in Den Haag te vestigen en daar In Nederland dat al zou hebben gewild. In 1945 verder te werken, hij corresponraakte de overlijdt Otto Neurath plotseling deert een half jaar met Gerd Arntz op 63-jarige leeftijd aan een harttot dat ook Arntz de overstap wil beeldstatistiek stilstand. In Nederland raakte de maken. In Nederland heeft op dat steeds meer beeldstatistiek steeds meer ingemoment de Sociaal Democratische burgerd. NSS en het CBS gebruiArbeiders Partij (SDAP) samen met ingeburgerd ken de afbeeldingen steeds vaker de vakbeweging het Plan van de in steeds meer publicaties. In 1988 Arbeid gemaakt, een rationele en wetenschappelijke benadering van de crisis van overlijdt ook Arntz. Na een tentoonstelling van de jaren twintig. Het plan is door linkse intellec- zijn werk in de jaren zeventig is de bekendheid tuelen ontworpen waaronder de pas 31-jarige Jan van zijn werk sterk afgenomen hoewel hij in een Tinbergen, de latere winnaar van de Nobelprijs kleine kring onverminderd populair blijft. In het voor de economie. Het werk van Neurath past Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis perfect in de denkwijze van Tinbergen, de twee in Amsterdam wordt een archief bewaard van tal werken al snel intensief samen. In Den Haag ont- van documenten waaronder correspondentie. Het wikkelen Neurath en Arntz samen de beeldtaal beslaat de periodes 1934–1937 en 1946–1988. Isotype die in 1940 maar liefst 1.140 beeldelementen omvat. Helaas is dat jaar voor Neurath nog om 2007 een andere reden belangrijk, hij kan niet meer om Is het archief in Amsterdam zonder meer interesde conclusie heen dat ook Nederland zijn onaf- sant voor de historici, intussen ligt er in de kelders hankelijkheid zal verliezen, een verwachting die van het Haagse Gemeentemuseum ook voor de in mei 1940 wordt bewaarheid als de Duitsers ons kunstliefhebbers veel moois: in ladekasten liggen anno 2007 duizenden werken van Gerd Arntz te land binnenvallen.
38
Pictogrammen van Gerd Arntz. In 1940 telt de beeldtaal van Neurath en Arntz 1.140 beeldelementen, die met elkaar gecombineerd, allerlei samengestelde begrippen duidelijk kunnen maken.
39
In ladekasten liggen anno 2007 duizenden werken van Gerd Arntz te wachten tot er iets mee gebeurt wachten tot er iets mee gebeurt. Ook in Den Haag loopt iemand rond met een plan het archief digitaal te ontsluiten, geld is het probleem. De man met het idee heet Ed Annink van het Haagse ontwerpbureau Ontwerpwerk (www.ontwerpwerk.nl), hij wil uiteindelijk misschien wel alle 4.000 afbeeldingen digitaliseren en tentoonstellen op een speciale website. Hij heeft al afspraken gemaakt met allerlei belanghebbenden zoals NSS/Interview, de rechtsopvolger van de stichting waar Gerd Arntz ooit werkte, Peter Arntz, zoon van, en het Geheugen van Nederland die wil helpen met het scannen. Medio 2007 komt, voortvloeiend uit een contact tussen de Gemeente Den Haag en het Centraal Bureau voor de Statistiek, het verlossende woord: Den Haag betaalt mee en het CBS ook. Het CBS stelt wel als voorwaarde dat de gedigitaliseerde pictogrammen binnen het CBS weer in gebruik kunnen worden genomen, maar dat wordt alleen maar toegejuicht. En zo kon het gebeuren dat op 22 april 2008 een bont gezelschap van liefhebbers het glas hief op de lancering van de website waarop het werk van Arntz nu nog lang en wereldwijd te zien zal zijn. Het valt ook zeker niet uit te sluiten dat, bijvoorbeeld het CBS, nieuwe wegen zal willen vinden om de pictogrammen opnieuw te
40
gaan gebruiken. Want wie naar de werken kijkt kan niet om de conclusie heen dat ze ook nu nog – of misschien wel juist nu – het begrip van statistieken kunnen vergemakkelijken. Hans van Brussel
Vrij werk van Gerd Arntz voor de samenwerking met Otto Neurath. Arntz, een geëngageerd kunstenaar, maakte zich toen al grote zorgen over het opkomend nationaal socialisme. Dat was de doorslaggevende reden Neurath naar Nederland te volgen.
Peter Arntz bij de lancering van de website van zijn vader Gerd Arntz
41
LEX RITMEIJER (47) heeft een groot deel van de wereld gezien. Afrika, Nieuw Zeeland en Cuba zijn landen waar hij recent is geweest. Komende zomer gaat hij het dichterbij zoeken: een fly-drive naar Spanje. Hij werkt bij Owens Illinois, de grootste producent van glazen verpakkingen in Nederland.
42
‘Ik heb het enorm getroffen in het leven’ Bierflesjes, pindakaaspotten en sausflesjes. Ofwel: glazen verpakkingen. Dat is wat Owens Illinois Global CV, de werkgever van Lex Ritmeijer, produceert. Lex werkt op de financiële afdeling van OI. ‘OI is een hele grote speler, dus ik snap goed dat onze cijfers belangrijk zijn’.
M
iljoenen gaan door zijn handen. Niet letterlijk natuurlijk, maar de cijfers in Nederland liegen er niet om: 250 miljoen euro omzet per jaar. Lex Ritmeijer licht toe. ‘Wij produceren in Nederland zo’n 3 miljard flesjes en potten per jaar. Als je bij Albert Heijn boodschappen doet, dan is zo’n 60 tot 70 procent van de glazen verpakkingen door ons gemaakt.’ Lex verzorgt de cijfers van de drie Nederlandse vestigingen van OI en rapporteert aan het hoofdkantoor in Amerika. Alle maandrapportages, jaarcijfers en ook de CBS-enquêtes gaan langs Lex. ‘Wij moeten veel enquêtes aanleveren aan het CBS. Ik snap dat. Wij zijn een
grote speler in de markt, dus het is belangrijk dat wij onze cijfers op tijd aanleveren. En laten we wel wezen: we hebben zelf ook iets aan de cijfers van het CBS. De trendvoorspellingen bijvoorbeeld of het prijsindexcijfer volgen wij nauwkeurig.’ Lex werkt prettig samen met de klantcoördinator van het CBS. ‘Er is goed overleg. Het CBS ziet ons als geloofwaardige partner.’ Buiten zijn werk kun je Lex het beste typeren als avonturier. Hij reist de hele we-
Het CBS ziet ons als geloofwaardige partner
reld over, soms in zijn eentje, soms met vrienden. ‘Mijn grote droom is om een jaar vrij te kunnen nemen en een wereldreis te maken.’ Lex is een makkelijke prater. ‘Ik maak snel contact. Zeker als je in je eentje reist, is dat heel handig. Je leert ontzettend veel mensen kennen.’ Vrienden genoeg dus, ook in zijn woonplaats Vlaardingen. Hij korfbalt met een vriendenclub en duikt regelmatig de kroeg in voor een biertje. ‘Ik prijs me zeer gelukkig met mijn sport, mijn vrienden, mijn familie, mijn werk. Ik heb het gewoon enorm getroffen in het leven!’ Pauline Smabers
43
kort actueel
2 keer zoveel doden onder rocksterren Onverwacht nieuws: rocksterren gaan eerder dood. Dat blijkt uit onderzoek uitgevoerd door Centre for Public Health van de Liverpool John Moores University in England. Onderzoek onder 1.064 muziekartiesten van Amerikaanse en Europese herkomst wees uit dat muzikanten een grotere kans hebben om te overlijden in vergelijking met de ‘normale’ bevolking. Tussen de 2 en 25 jaar na het ingaan van hun succes hebben artiesten bijna 2 keer zoveel kans om dood te gaan. Van Amerikaanse artiesten die na 20 jaar nog succes genoten, was 10 procent overleden. Dat is twee keer zoveel als de normale sterftecijfers. Redenen voor het hoge sterftecijfer onder muzikale sterren? Het bestaan van een rockster zou heel wat stress, drugs en drank met zich mee brengen. (Bron: popsci.com, telegraph.co.uk)
22 landen vieren het licht Elk jaar worden er in diverse landen festiviteiten georganiseerd om de langste dag van het jaar te vieren. Op 21 juni worden in 22 landen officiële feesten georganiseerd om bij dit heuglijke feit stil te staan. Het land waar de komst van de zomer groots wordt gevierd is Zweden. Het feest Midsommaren is van oorsprong het heidense zonnewendefeest. Centraal tijdens het feest staat de meiboom, een lange paal versierd met bladeren, bloemen en linten. Gedurende het feest danst men om de boom heen. De meisjes die meedoen aan de dans plukken 7 soorten bloemen om ´s nachts onder hun kussen te leggen. Deze bloemen leiden tot dromen… over hun toekomstige man. (Bron: nightofartemis.nl, visitsweden.com, wikipedia.com)
44
55 jaar ‘beschaafd bloot’ Wie anders dan Marilyn Monroe sierde de eerste uitgave van het tijdschrift dat je kocht om de interviews en las vanwege de foto’s. Sinds december 1953 zijn in totaal 648 edities van het ‘mannenblad’ Playboy verschenen. Op het hoogtepunt was de grootste Engelstalige oplage 7 miljoen exemplaren. De Nederlandse editie verschijnt sinds 1983. De eerste vrouw op de Nederlandse cover was de nu-weer-bekende-Nederlander Jerney Kaagman van Earth & Fire. Kamervoorzitter Dolman werd geïnterviewd en als centerfoldmodel schitterde ‘frau Antje’ Ellen Soeters. Tatjana Simic (bekend van Flodder) heeft het Nederlandse record verschijningen in Playboy. Zij gaf zich maar liefst 9 keer bloot. (Bron: playboy.nl, wikipedia.nl)
kort actueel
23 schrikkelseconden later In 1972 werd er wereldwijd een noodzakelijk goed ingevoerd: de schrikkelseconde. Dit jaar wordt het lot van dit fenomeen bepaald. Uit onderzoek bleek in 1972 dat onze atoomklok (moeder aller klokken) niet meer overeenkwam met de zogenaamde ‘zonnedag’, de tijdsduur tussen twee opeenvolgende momenten dat de zon op z’n hoogst staat. Volgens de atoomklok zou dit 24 uur zijn. Dat staat gelijk aan 86.400 seconden. Door factoren als de langzamer draaiende aarde kunnen we niet meer stellen dat een zonnedag precies 86.400 seconden duurt. De atoomklok moet dan even worden bijgesteld. Er wordt dan een extra seconde gerekend. De zogenaamde schrikkelseconde. Sinds 1972 hebben deze aanpassingen 23 keer plaatsgevonden. Mede door problemen met navigatie-apparatuur, die niet goed meer functioneert na een schrikkelseconde, wordt aan het nut van de tijdsaanpassing getwijfeld. Dit jaar valt de beslissing over het lot van de schrikkelseconde. Via een e-mailsysteem kunnen de betrokken wetenschappers stemmen over het behoud van het systeem. Mocht 70 procent van de mailtjes een negatief oordeel vellen over de seconde dan wordt deze officieel in 2013 afgeschaft. (Bron: NRC next, wikipedia.nl, ivw.nl)
45
Op 11 november 1968 sloeg minister De Block van het ministerie van Economische Zaken, uitgerust met witte helm en werkjas, de eerste paal voor het huidige CBS-gebouw in de grond. Na afloop daarvan ging hij met een aantal hoogwaardigheidsbekleders naar een feestelijke receptie om dit heuglijke feit te vieren.
Nieuwbouw CBS Voorburg 1970.
46
Minister De Block (links) op de receptie in gesprek met Jhr. Feith (midden, toenmalig burgemeester van Voorburg) en Dr. Verstege (rechts, de toenmalige DirecteurGeneraal van het CBS).
De bouwhistorie van twee CBS-kantoren: Voorburg en Den Haag Ongeveer 1.200 Voorburgse CBS’ers verhuizen in augustus naar een nieuwe locatie in Den Haag
O
p 23 en 24 augustus van dit jaar verhuizen ongeveer 1200 CBS-medewerkers van hun huidige Voorburgse kantoor uit de jaren zeventig naar een spiksplinternieuw gebouw in Den Haag. Een goede reden om even stil te staan bij de ontstaansgeschiedenis van het huidige én het nieuwe gebouw. Daarvoor duiken we in de archieven van het CBS en spreken we met één van de architecten, die het nieuwe gebouw waarin het CBS wordt gehuisvest, heeft ontworpen. Het ontstaan van het huidige gebouw was destijds geen vlot lopend traject. Allerlei omstandigheden zorgden er voor dat er ruim twintig jaar zat tussen het verzoek van de CBS-directie om een nieuw gebouw en de uiteindelijke officiële opening. Het Voorburgse CBS-kantoor werd officieel in april 1974 door de toenmalige minister Lubbers van Economische Zaken in gebruik gesteld. Een merkwaardige gedachte omdat al meer dan twintig jaar daarvoor (om precies te zijn op 11 december 1953) een nota over de huisvestingsnood door de CBS-directie was aangeboden aan de secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken. In die nota gaf de directie aan dat het huisvestingsprobleem van
het CBS (het Bureau was toen gehuisvest in zeven verschillende panden in de regio Den Haag) alleen afdoende kon worden opgelost wanneer het de beschikking zou krijgen over één nieuw gebouw.
Opdracht voor een ontwerp In 1953 werd – nadat het huidige terrein door de gemeente Voorburg beschikbaar was gesteld – aan architect Dudok een eerste opdracht gegeven voor het maken van een ontwerp voor een nieuw CBS-gebouw. Op 5 december 1956 bood Dudok zijn schetsplan aan de Rijksbouwmeester aan. Dit plan werd echter niet gerealiseerd. De belangrijkste oorzaak hiervan was de op gang komende discussie in de Vaste Commissie van de Rijksdienst voor het Nationale Plan betreffende de vestigingsplaats van rijksinstellingen. Toen begin 1963 de toenmalige directeur-generaal van de Rijksgebouwendienst attendeerde op het nog steeds braakliggende terrein in Voorburg (waarop het Rijk nog steeds een optie had) besloot het kabinet Marijnen dat opdracht gegeven kon worden voor de voorbereiding van een gebouw voor het CBS in Voorburg. De opstelling van een programma van eisen en de goedkeuring daarvan vergden ruim een jaar tijd.
47
Aangezien de volkstellingsgegevens verwerkt dienden te worden, werd hiervoor eerst de laagbouw Zuid gereed gemaakt.
Nieuwbouw CBS Voorburg 1971.
‘Nieuw CBS-gebouw nu officieel in gebruik’, Financieel Dagblad, 26 april 1974.
48
Bouwvergunning In december 1964 werd aan de samenwerkende architectenbureaus van ingenieur Van Mourik en ingenieur Du Pon opdracht verstrekt voor een schetsontwerp voor een nieuw CBS-gebouw. In april 1965 kwam het eerste voorlopige ontwerp gereed en dat werd aan de hand van een maquette aan de CBS-directie toegelicht. Een jaar later (februari 1966) werd het definitieve schetsplan officieel aan het CBS aangeboden. Dit plan werd echter niet goedgekeurd door de gemeente Voorburg, omdat het gebouw te hoog was en op een aantal plaatsen de rooilijn was overschreden. In 1966 en 1967 kwam de vestigingsplaats van het CBS in discussie en de voortgang van de werkzaamheden aan het plan lag stil tot 24 augustus 1967. Op die datum deelde de toenmalige minister van Economische Zaken De Block aan de directeur-generaal van het CBS mee dat het gebouw in Voorburg gerealiseerd kon worden. In oktober 1967 werd het gewijzigde plan vervolgens aan de gemeente Voorburg aangeboden, waarna in januari 1968 de bouwvergunning werd afgegeven.
de grond ingaan met een draagvermogen van 150 ton elk. De eerste paal werd ‘geslagen’ door minister De Block op 11 november 1968. Geslagen staat tussen aanhalingstekens, omdat er geen enkele paal écht geslagen is. De palen werden namelijk in de grond gefabriceerd. Een stalen buis werd de grond ingedreven. Daarin werd het beton gestort. Door het geleidelijk optrekken van de stalen buis groeide een betonpaal als het ware in de bodem. In 1969 roept de Rijksgebouwendienst ook de gegadigden voor de bouw van het nieuwe CBS op. Er meldden zich 29 gegadigden, waaruit zes bedrijven werden geselecteerd. De bouw werd gegund aan de bouwcombinatie Van Egeteren Verstoep op 13 maart 1969. Op 1 mei 1969 werd de laatste paal geslagen en op 7 juli 1969 werd het eerste beton voor het bouwerk gestort. Aangezien de volkstellingsgegevens verwerkt dienden te worden, werd hiervoor eerst de laagbouw Zuid gereed gemaakt. Deze laagbouw kon de afdelingen Centrale Computer Bewerking en Algemene Tellingen huisvesten.
Plan van de architecten In de grond gefabriceerde palen Om de voortgang van de bouw te bespoedigen, werd een afzonderlijke opdracht voor het heiwerk gegeven aan NV Franki. Er moesten 1.117 palen
Hoe is nu het plan van de architecten Du Pon en Van Mourik gerealiseerd? De architecten onderkenden in de werkzaamheden die bij het CBS in die tijd werden verricht enkele duidelijke groepen.
49
Het nieuwe CBS in Leidschenveen in aanbouw.
handelingstraject werd eind 2005 uiteindelijk gekozen voor een nieuw gebouw in Leidschenveen, gemeente Den Haag.
Complexe en grootschalige lange termijnprojecten
Allereerst de administratieve statistische werkzaamheden en het daarmee samenhangende wetenschappelijke werk. Die werden verricht op de statistische hoofdafdelingen. Dit werk wilden ze concentreren in een hoogbouw van 10 verdiepingen, waarin uitsluitend ruimten voor administratieve arbeid zouden voorkomen. Voor de dienstverlenende afdelingen (zoals personeelszaken en algemene zaken) werd onder die hoogbouw een laagbouw geprojecteerd. In de laagbouw werd ook het bibliotheekcomplex ondergebracht alsmede de grote kantine, die plaats bood aan 800 medewerkers. De computerruimte werd geheel ondergebracht in de laagbouw zuid. Daar bevindt zich ook het zeer grote centrale archief. Onder het gebouw is de kelder, bedoeld als parkeerplaats voor de auto’s van de CBS-medewerkers. Een gedeelte ervan kan in oorlogstijd als schuilkelder worden gebruikt (capaciteit: 5.000 personen).
Het nieuwe CBS-gebouw in Leidschenveen werd ontworpen door de Architecten Cie van Pi de Bruijn. Het is een in Amsterdam gelegen internationaal opererend bureau met circa 130 medewerkers en het functioneert als een netwerkorganisatie met samenwerkingsverbanden in Canada, Duitsland, Italië en Kroatië. Het werkveld bestaat niet alleen uit architectuur (nieuwbouw, renovatie en restauratie), stedenbouw en masterplanning, maar ook uit conceptontwikkeling, fundamenteel onderzoek en advies. De Architecten Cie. heeft verder ruime ervaring op het gebied van complexe en grootschalige lange termijn projecten. Volker Ulrich, één van de architecten die het nieuwe CBS-gebouw ontwierp, vertelt dat het zwaartepunt van zijn werk het ontwerpen van kantoorgebouwen en diverse interieurs is. ‘Het ontwerp van een kantoorconcept is vaak een langlopend project en dat vind ik het spannendst’.
Achterstallig onderhoud Sinds de opening van het CBS-gebouw in 1974 zijn er bijna 35 jaar verstreken. Vijf jaar geleden bleek dat het gebouw, dat wordt gehuurd van de Rijksgebouwendienst, fors achterstallig onderhoud vertoonde en niet meer voldeed aan de huisvestingseisen van deze tijd. Renovatie zou erg duur zijn en daarom werd het CBS genoodzaakt onderzoek te doen naar alternatieve huisvestingsmogelijkheden. Daarbij golden twee voorwaarden. Allereerst zou het gebouw een representatieve uitstraling moeten hebben, die past bij het CBS als kennisinstituut. Tweede voorwaarde was dat het gebouw goed bereikbaar moest zijn met openbaar vervoer en gelegen op een loopafstand van maximaal 5 tot 10 minuten van een NS-station. In het eerste kwartaal van 2004 werd door een bij het CBS ingestelde stuurgroep en projectgroep een voorkeurslijst opgesteld van de gebouwen die geschikt zouden kunnen zijn voor huisvesting van het Voorburgse personeel. Na een langdurig onder-
50
De glazen wand van het trappenhuis wordt geplaatst.
Wat waren de randvoorwaarden bij het ontwerp van het nieuwe CBS-gebouw? Ulrich: ‘Randvoorwaarden waren het stedebouwkundig plan en de locatie. Daarnaast mocht er geen achterkant van het gebouw zijn en moest het geheel passen bij de identiteit van het CBS: een serieuze instelling met een grote nationale betekenis. Het CBS is tevens een organisatie waar medewerkers trots op zijn. Er is een sterke relatie tussen de medewerkers en het Bureau.’ Wat zijn de meest opvallende kenmerken van het nieuwe gebouw? ‘Dat zijn de twee u’s, binnen ons bureau spontaan ‘double u’ genoemd. Daarnaast
heeft het gebouw een gedegen uitstraling, waarbij er een balans is tussen robuustheid en lichte dynamiek. Je vindt veel landschappelijke elementen bij de entree en de begane grond is heel transparant, speels en informeel. Er zijn terassen en tuinen waar de medewerkers kunnen zitten of vergaderen. De ramen van de werkkamers lopen door van de vloer tot aan het plafond en kunnen geopend worden.’ Het meest aantrekkelijke van het gebouw vindt Ulrich zelf de eenvoud. ‘Het is een rustig, helder gebouw, maar qua beleving complex. Die complexiteit zit in het gebouw zelf en in de gedetailleerde uitwerking. Het is geen standaardgebouw.’ Op woensdagmiddag 8 oktober wordt het nieuwe kantoorgebouw in Leidschenveen officieel geopend. Ter gelegenheid van de viering van de verhuizing organiseert het CBS voor alle medewerkers een spetterend feest op vrijdagavond 10 oktober in het Congresgebouw in Den Haag. Miriam van der Sangen
Bron teksten: De publicatie ‘Inzicht’, geschreven door de heer D.Vos, hoofd van de afdeling nieuwbouwzaken (mei 1974) en het personeelsblad van het CBS.
Het nieuwe CBS-gebouw is rustig en helder, maar qua beleving complex.
Het nieuwe gebouw in Leidschenveen heeft een gedegen uitstraling, waarbij er een balans is tussen robuustheid en lichte dynamiek.
51
SANDRA OTTEN is cijferaar bij de KLM. Elke vrijdagochtend en maandagavond is ze op de atletiekbaan te vinden. Haar favoriete afstand is de 100 meter, maar ook voor de 800 meter draait ze haar hand niet om. Ze is moeder van twee jongetjes. Dit jaar gaat ze met haar gezin naar Toscane op vakantie.
52
‘We lopen soms twee jaar achter met het aanleveren van onze cijfers’ De Olympische Spelen. Daar zou Sandra Otten heel graag een keer heen willen. Als fanatiek hardloopster liep ze ooit de 100 meter in 11,8 seconden. Blessures maakten een einde aan haar sportieve aspiraties. ‘Over vier jaar zijn de Spelen in Londen. Wie weet, zit ik daar dan op de tribune!’
S
andra Otten is opgelucht. De jaarrekening, de grootste mijlpaal van het jaar, is nét klaar. Het boekjaar van de KLM loopt tot 31 maart. ‘Een gebroken boekjaar. Dat is geen standaardsituatie. Wij lopen daarom soms twee jaar achter met het aanleveren van onze cijfers aan het CBS. Als ik dan nog vragen krijg, heb ik de antwoorden echt niet meer paraat. Aan die situatie gaan we nu, samen met het CBS, wat doen.’ Sandra werkt op het hoofdkantoor van de KLM in Amstelveen als senior manager van de afdeling Accounting & Reporting. Met haar afdeling verzamelt ze de cijfers van alle dochters en ze consolideert ze tot één totaaloverzicht. ‘Het zou
wel fijn zijn als de CBS-gegevens meer zouden aansluiten bij de gegevens zoals wij ze al hebben. Dat zou ons veel tijd schelen.’ Elke maandagavond en vrijdagochtend vinden we Sandra op de atletiekbaan. Het liefst loopt ze de korte afstanden. Ze heeft op de 100 meter een niet onverdienstelijke 11.8 op de klok staan. ‘Toen was ik 21, hoor! Ik heb ooit wel
De CBS-gegevens zouden meer kunnen aansluiten bij de gegevens zoals wij ze al hebben
gedacht van de sport mijn beroep te maken, maar ik was te vaak geblesseerd.’ Wat ze heel graag nog een keer wil doen, is naar de Olympische Spelen. ‘China is me te ver. Maar over vier jaar zijn de Spelen in Londen en dat is een stuk dichterbij!’ Sandra begon haar carrière bij een accountantskantoor en werkt nu al elf jaar bij de KLM. ‘Ik had eigenlijk niet veel met vliegtuigen toen ik hier kwam werken. Dat is wel bijgedraaid. Als KLM-medewerker reis je met korting. Dus toen wij nog geen kinderen hadden, reisden we veel met het vliegtuig. Stedentripjes of naar familie in Noorwegen en Aruba.’ Pauline Smabers
53
recente CBS-publicaties
Bestellingen E-mail: Fax: Kengetal: ISBN: ISSN: Prijs:
[email protected] (045) 570 62 68 P-34 978-90-357-1598-1 1568-2773 € 47,20 (exclusief administratie- en verzendkosten)
De digitale economie 2007 Nederland blijft internationaal koploper als het gaat om de beschikbaarheid van ICT in huishoudens. De belangstelling voor digitale televisie is in Nederland toegenomen: eind 2006 maakten ruim 2 miljoen huishoudens gebruik van deze toepassing. In 2007 hadden 7,5 miljoen personen wel eens elektronisch gewinkeld. Internationaal gezien behoort het ICTgebruik van de bedrijven in Nederland niet tot de absolute top. De omzet e-commerce bedroeg in 2006 bijna 11 procent van de totale omzet van de bedrijven. In het breedbandgebruik doen de bedrijven het wel relatief goed. Eind 2007 was ruim twee derde van
54
de overheidsdiensten elektronisch beschikbaar. De Nederlandse e-overheid functioneert Europees gezien bovengemiddeld. De zorg- en onderwijssector lopen echter niet voorop als het gaat om ICT-investeringen. De ICT-sector heeft sinds 2004 gretig van het aantrekken van de economie geprofiteerd, vooral de ICT-dienstensector. De internationale handel in ICT-goederen en diensten is in de afgelopen tien jaar sterk gegroeid, zowel de uit- als invoer floreerde in Nederland. De telecommunicatiesector heeft in Nederland ongeveer 2,5 procent bijgedragen aan het bruto binnenlands product in 2006.
recente CBS-publicaties
Bestellingen E-mail:
[email protected] Fax: (045) 570 62 68 ISBN: 978-90-357-1933-0
Een beeld van de regionale economie 1995–2005 Deze (elektronische) publicatie bevat de belangrijkste uitkomsten over economische groei, productiestructuur en arbeidsinzet in de Nederlandse provincies over de periode 1995–2005. De Randstad en de vier grote steden (als belangrijkste deel van de Randstad) komen als speciale onderwerpen aan de orde. Ook is een analyse van huishoudens opgenomen. De uitkomsten zijn gebaseerd op de tijdreeks 1995–2005 na revisie van de regionale economische jaarcijfers over het verslagjaar 2001.
55
