Zitting

Zitting 1966-1967 - 8 8 0 0 RIJKSBEGROTING VOOR HET DIENSTJAAR 1967 HOOFDSTUK VII - BINNENLANDSE ZAKEN MEMORIE VAN TOELICHTING NR. 2

Grondwetszaken In het afgelopen voorjaar werd de proeve van een nieuwe grondwet gepubliceerd. De ondergetekende heeft deze aangeboden aan de leden van de Staten-Generaal, aan de politieke partijen en aan een keur van andere belanghebbenden en belangstellenden. De eerste, gebonden, oplage was binnen enige weken uitverkocht. Daarna is een editie uitgegeven tegen de prijs van vier gulden per exemplaar. Aangenomen mag worden dat deze prijs voor niemand een overwegend bezwaar zal zijn zich het boekwerk aan te schaffen. De proeve heeft in de pers en via de andere communicatiemedia, alsmede in politieke en wetenschappelijke kring, een aandacht ontvangen die de ondergetekende heeft verheugd. In talrijke publikaties werd de proeve rechtstreeks of zijdelings betrokken en zij is over het algemeen gunstig ontvangen. Teneinde de openbare meningsvorming nader te stimuleren, zal de ondergetekende onderscheidene organen van het politieke en maatschappelijke leven uitnodigen hun mening te geven over de proeve in verband met de wenselijkheid en de richting van een grondwetsherziening. Daarbij zal hij tevens verzoeken het uit te brengen advies te publiceren dan wel goed te vinden dat het openbaar gemaakt wordt. De ondergetekende vertrouwt dat dit zal bijdragen tot de opinievorming en gedachtenwisseling die nodig zijn om te zijner tijd te kunnen beslissen wat ten aanzien van de grondwet zal moeten worden verricht. In dit verband heeft het zijn aandacht hoe ook de individuele Nederlanders nader opgewekt kunnen worden meningen naar voren te brengen over de grondslagen van het staatsbestel die in de grondwet zijn neergelegd. Naar het oordeel van het kabinet dienen de voorbereidingen voor een algehele grondwetsherziening te worden voortgezet. Aangezien echter in 1967 de periodieke verkiezingen voor de Tweede Kamer plaatsvinden, is het voor het huidige kabinet niet mogelijk voor de komende jaren een beleidsplan met betrekking tot de grondwet op te stellen. Wel is besloten die maatregelen te nemen die de voortgang van het aangevangen werk zoveel mogelijk kunnen verzekeren. Mede in verband met de reacties op de proeve zal een nota worden samengesteld, teneinde de bij de kabinetsformatie van 1967 betrokkenen in staat te stellen desgewenst een beslissing te nemen over de voortzetting van het werk aan de grondwet. Binnenlands Bestuur Bestuurlijke organisatie I. Algemeen. Het beleid, dat het kabinet met betrekking tot het treffen van bestuurlijke maatregelen meent te moeten voeren, is grotendeels reeds in de memorie van toelichting bij de begroting voor het jaar 1966 uiteengezet en bij de parlementaire behandeling van die begroting door de ondergetekende en de Staatssecretaris met de beide Kamers besproken. Voorts is daaromtrent in de Nota 1966 inzake de Ruimtelijke Ordening van Nederland, een uitvoerige beschouwing opgenomen. Niettemin stelt de ondergetekende er prijs op, enkele hoofdlijnen nog een nadere belichting te geven. 8800 VII

1—3

(3)

8 Hij moge er dan vóór alles op wijzen, dat zich ten aanzien van de gemeenten voornamelijk drie soorten van problemen voordoen. In de eerste plaats is er de moeilijkheid, dat verschillende kleinere gemeenten niet meer zijn opgewassen tegen de vraag­ stukken, waarvoor zij als onderdeel van de streek worden ge­ steld, respectievelijk niet in staat zijn voor de eigen bevolking een redelijk voorzieningspatroon te waarborgen. In dergelijke gevallen staat geen andere weg open dan een opneming van de gemeente in een groter gemeentelijk geheel. Geval voor geval zal worden bezien. Samenwerking dan wel een al dan niet bij wet in te stellen bijzondere bestuursvorm zal in deze omstan­ digheden geen uitkomst kunnen brengen, omdat zowel samen­ werking als een bijzondere bestuursvorm slechts bevredigend zal kunnen functioneren, indien deze door voldoende krachtige gemeenten in praktijk wordt gebracht en niet tot een te grote verarming van de gemeentelijke taak leidt. In de tweede plaats doet zich het probleem voor dat ge­ meenten door te enge grenzen in haar verdere ontwikkeling worden belemmerd. In het algemeen zal hier grenswijziging of samenvoeging de beste oplossing bieden. In de derde plaats kunnen gemeenten worden genoemd, die groepsgewijze een stadsgewest c.q. een agglomeratie vormen, waarin de gemeentelijke taken in zo sterke mate zijn ver­ strengeld en over en weer over de gemeentegrenzen heengrijpen, dat zij door de afzonderlijke gemeenten, althans zonder een doeltreffende coördinatie, niet meer ten uitvoer kunnen worden gebracht. Met betrekking tot de tot deze groep behorende gemeenten zal in de regel samenwerking c.q. een al dan niet wettelijke bijzondere bestuursvorm de aangewezen oplossing zijn. Zoals bekend, vindt intergemeentelijke samenwerking, voor­ namelijk op basis van de Wet gemeenschappelijke regelingen, doch evenzeer op andere — ook informele — wijze, in de praktijk op ruime schaal plaats. Naar de mening van de onder­ getekende bestaat er in het algemeen geen aanleiding toe, de gemeenten in de haar thans te dezen ter beschikking staande be­ wegingsvrijheid, beperkingen op te leggen, ook al kan niet worden ontkend, dat in een enkel geval gemeenten de samen­ werking zo ver hebben doorgevoerd, dat de vraag gerecht­ vaardigd is, of handhaving van de gemeentelijke zelfstandigheid nog wel voldoende zinvol kan worden genoemd. De laatste tijd wordt de Wet gemeenschappelijke regelingen ook toegepast voor gevallen, waarin gemeenten (in een ag­ glomeratie) behoefte hebben aan een bundeling van krachten of een gemeenschappelijk beleid, méér zijnde dan een samen­ werking in de traditionele zin (bv. in Eindhoven e.o., Helmond e.o., Nijmegen e.o.). Naar het de ondergetekende voorkomt, moet deze ontwikkeling worden toegejuicht. Een andere kwestie is, of met de krachtens de Wet gemeenschappelijke regelingen tot stand gekomen (te brengen) bijzondere bestuursvormen nog een stap verder moet worden gegaan, door aan het samenwerkingsinstituut, de bijzondere bestuursvorm, mede bevoegd­ heden toe te kennen, waarover de betreffende gemeenten niet beschikken. In dit verband wordt dan gedacht aan een kader­ wet, als reeds eerder in de schriftelijke gedachtenwisselingen met de Staten-Generaal ter sprake is gekomen. Een kaderwet, hetzij in de vorm van een afzonderlijke wet hetzij geïncorporeerd in de Wet gemeenschappelijke regelingen, zou in deze gedachtengang de gemeenten in staat moeten stellen, zonder nadere inmenging van de wetgever, te besluiten tot instelling van een bovengemeentelijk lichaam, waaraan ook andere dan gemeentelijke bevoegdheden kunnen worden ver­ leend (coördinerende bevoegdheden, het geven van afdwing­ bare aanwijzingen en het vaststellen van een streekplan). Het in het leven roepen van een bijzondere bestuursvorm krachtens een kaderwet zou in deze opzet kunnen worden overgelaten aan de gemeenten met goedkeuring van gedeputeerde staten of de Kroon; aan gedeputeerde staten, al dan niet op verzoek van de gemeenten, met goedkeuring van de Kroon en aan de Kroon eveneens al dan niet op verzoek van de gemeenten. Afgezien van de wijze, waarop de instelling van een bij­ zondere bestuursvorm op basis van een kaderwet, zou moeten

worden geregeld, moet naar het inzicht van de ondergetekende als bezwaar van een zodanige constructie worden gezien, dat de wetgever ten aanzien van de bestuurlijke constellatie van een bepaald gebied —■ en het betreft hier veelal gebieden van natio­ naal belang — buiten spel zou worden gezet. Overigens zijn ook de voordelen van een kaderwet aanzien­ lijk minder dan zij lijken te zijn. Ogenschijnlijk zou een kader­ wet tot uniformiteit kunnen leiden, zou zij de gemeenten vrij­ heid geven zelf tot bovengemeentelijk bestuur te komen en zou sneller kunnen worden geprocedeerd. Wat de uniformiteit betreft moet er evenwel op worden gewezen, dat de problema­ tiek van geval tot geval in sterke mate varieert. Zou een kader­ wet voor alle, althans „een grootste gemene deler'", van de zich voordoende mogelijkheden een oplossing moeten bieden, dan zou zij ten aanzien van inrichting, samenstelling en bevoegd­ heden van het bestuur zo veel ruimte moeten laten, dat de uniformiteit stellig niet zou zijn gewaarborgd. Ook de gemeen­ telijke vrijheid om tot instelling van een bijzondere bestuurs­ vorm krachtens een kaderwet te besluiten, zou bepaald moeten worden beperkt. In de eerste plaats toch zou moeten worden voorkomen, dat regelingen tot stand komen, die zo zeer een compromissoir karakter dragen, dat zij geen praktische waarde zouden hebben. Voorts zou bij voorbaat het gevaar moeten worden bezworen, dat een regeling wordt getroffen, welke in feite de vorming, buiten de wetgever om, van één grote ge­ meente zou betekenen. Bovendien zou de mogelijkheid moeten worden uitgesloten, dat (b.v. uit vrees voor een gemeentelijke herindeling) een bovengemeentelijke bestuursvorm in het leven wordt geroepen in een geval waarin daaraan objectief geen be­ hoefte bestaat of dat daartoe wordt besloten in een geval, waarin grenswijziging of een eenvoudige samenwerkingsvorm ge­ boden is. Tenslotte moet ook bij de snelheid van procederen een vraagteken worden geplaatst. Het ligt immers in de lijn, dat aan het besluit van alle betreffende gemeenten tot vrijwillige instelling van een regeling krachtens een kaderwet — evenals wanneer een kaderwet ontbreekt — langdurig overleg zal voor­ afgaan. Is eenmaal het besluit genomen, dan zou — dat moet worden toegegeven — de bijzondere bestuursvorm beduidend sneller in werking kunnen treden dan thans, nu eerst nog een parlementaire behandeling moet plaatsvinden. Dit voordeel lijkt evenwel minder zwaar te wegen dan de genoemde nadelen. De bijzondere wettelijke bestuursvorm betekent naar het in­ zicht van de ondergetekende een aanwinst voor ons staats­ rechtelijke bestel. Nu echter met bijzondere bestuursvormen nog zo weinig ervaring is opgedaan, kan het z.i. geenszins over­ bodig worden geacht, dat van geval tot geval door de wetgever wordt beoordeeld, of de instelling daarvan in de concrete situatie de aangewezen oplossing is en c.q. welke regeling ten aanzien van inrichting, samenstelling en bevoegdheden van het bestuur moet worden getroffen. De wetgever kan er dan voor waken, dat in het belang van de burger de eenvoud en de door­ zichtigheid van ons bestuurlijke stelsel, welke door het in­ voegen van een vierde bestuurslaag, mede door de daaraan noodwendig verbonden ingewikkelde administratiefrechtelijke procedures voor een groot deel verloren zouden gaan, alleen worden prijs gegeven daar, waar andere mogelijkheden geen oplossing kunnen bieden. II. Agglomeraties. Rotterdam e.o. De ontwikkeling van het openbaar lichaam Rijnmond volgt de ondergetekende op de voet. Nu de aanloopperiode als afgesloten kan worden be­ schouwd, zal in de eerstvolgende jaren kunnen blijken, of Rijnmond aan de gestelde verwachtingen voldoet en of wellicht met betrekking tot zijn taak en bevoegdheden, alsmede ten aan­ zien van het financiële statuut van dit openbaar lichaam nadere voorzieningen wenselijk zijn. Amsterdam e.o. De z.g. Commissie-Kranenburg heeft op 7 juni j.l. aan gedeputeerde staten van Noord-Holland een voorontwerp van wet tot instelling van een openbaar lichaam voor het gebied van Groot-Amsterdam aangeboden. Dit is thans de raden der betrokken gemeenten toegezonden met het

9 passend en deugdelijk wordt aanvaard, dan zal moeten worden geconcludeerd, dat in onze dagen, nu de locale samenleving zowel als de functie en de taak der gemeente totaal anders zijn geworden, een honderdvijftig jaar oude gemeentelijke indeling aan vernieuwing toe is. Dat wil, naar het inzicht van de onder­ getekende, niet zeggen, dat zij in haar geheel op de helling moet worden gezet. Het betekent echter wel, dat zij op vele punten zal moeten worden aangepast aan de eisen, welke de tegenwoordige tijd stelt. Met name geldt dit ten aanzien van de Den Haag e.o. Op uitnodiging van de Staatssecretaris be­ ruimtelijke ordening, omdat immers de verwezenlijking daar­ studeren gemeentelijke en provinciale vertegenwoordigers, van grotendeels een taak van de plaatselijke overheid is. Een onder leiding van de commissaris der Koningin, de behoeften op de huidige en vooral toekomstige behoeften gerichte ruim­ aan en de mogelijkheden voor een bijzondere bestuursvorm telijke ordening zal geen effect kunnen sorteren, indien zij in voor deze agglomeratie. De ondergetekende verwacht op deze de locale sfeer moet worden verwezenlijkt in het kader van wijze, mede aan de hand van de terzake door het provinciaal een op een voorbije tijd afgestemde gemeentelijke indeling. bestuur uit te brengen adviezen, in de loop van het zittingsjaar Dit aldus stellende, ontgaat het de ondergetekende bepaald tot het vormen van een oordeel op dit punt in staat te worden niet, dat zich niet bij uitzondering het geval kan en zal voor­ gesteld. doen, dat noch wat de omvang noch wat het tijdstip betreit, omtrent de komende ontwikkelingen voor een verre toekomst Eindhoven e.o. Zoals bekend, heeft het samenwerkingsor­ zekerheden kunnen worden verkregen. Als regel is het zo, dat gaan, naast de behartiging van gemeenschappelijke belangen, een ontwikkeling tot stand komt, zonder dat zij tijdig tevoren onder meer ten doel, de instelling van de voor de bestuurlijke in omvang of in tijd kan worden bepaald. Gevolg hiervan is, integratie nodige instituties voor te bereiden. De ondergeteken­ dat een gemeentelijke herindeling, zoals in het verleden in de de neemt aan, dat hem terzake binnen niet te lange tijd voor­ Staten-Generaal bij menig voorstel terecht is opgemerkt, veelal stellen zullen bereiken. te laat komt. Dit bezwaar kan op geen andere w ijze worden ont­ gaan dan door een gemeentelijke herindeling onbekrompen op Andere agglomeraties. In een aantal agglomeraties (o.m. een vroeg tijdstip tot stand te brengen. Belangrijk voordeel daar­ Den Bosch e.o., Helmond e.o., Nijmegen e.o., de Mijnstreken) van is, dat de nieuwe gemeenten zullen zijn „ingespeeld" op het zijn bijzondere bestuursvormen krachtens de Wet gemeenschap­ tijdstip waarop zij haar taak —haar bijdrage aan de ontwikke­ pelijke regelingen in het leven geroepen dan wel in voorbe­ ling en daarmede aan de ruimtelijke ordening — zullen moeten reiding of in overweging. Uit het overleg, dat de Staatssecretaris gaan aanvangen. Indien alsdan hier of daar zou worden ge­ daaromtrent met de provinciale besturen pleegt, is gebleken, steld, dat weliswaar nieuwe gemeenten zijn geformeerd, doch dat in deze gevallen aan een wettelijke voorziening voorshands dat overigens niets is veranderd, zou uit het oog worden ver­ geen behoefte bestaat. loren, dat het juist de bedoeling is geweest, gemeenten in het De ondergetekende verwacht, dat het overleg tussen de ge­ leven te roepen, die aan de te verwachten veranderingen mede meentebesturen in het Gooi in verband met de problemen van leiding en gestalte moeten geven. bestuurlijk-organisatorische aard, voortvloeiende uit de ruimte­ Het vorenstaande stellen de ondergetekende en de Staats­ nood in dit gebied, binnenkort tot het treffen van een gemeen­ secretaris zich bij hun contacten met de provinciale besturen tot schappelijke regeling zal leiden. gedragslijn. Zij streven er daarbij naar, incidentele oplossingen, 'zoveel als doenlijk is, achterwege te laten en deze in een plan Hl. Gemeentelijke en provinciale indeling. Zonder te de­ tot streeksgewijze herindeling op te nemen. Daar waar dit zen in herhaling te willen treden van hetgeen in de Nota 1966 mogelijk is, wordt getracht een zekere systematiek te volgen inzake de Ruimtelijke Ordening van Nederland is verm.ld, in die zin, dat een herindelingsplan bij voorkeur een afgerond meent de ondergetekende ook hier te moeten benadrukken, gebied omvat, ook al kan terwille van de urgentie niet altijd dat gemeentelijke herindeling door de regering bepaald niet 'worden voorkomen, dat prioriteit moet worden toegekend aan wordt gezien als een doel op zich zelf doch als onderdeel van een sanering van de gemeentelijke indeling van een stedelijk het ten aanzien van de ruimtelijke ordening te voeren beleid. centrum en het onmiddellijk daaromheen gelegen gebied. Voor­ Er kan niet mede worden volstaan, uit een oogpunt van ruim­ beelden daarvan vormen de reeds aan de Staten-Generaal voor­ telijke ordening belangrijke desiderata op te stellen, aangeven­ gelegde voorstellen tot uitbreiding van Groningen en Zwolle de, waar een industriële ontwikkeling kan of moet worden ge­ en de nog in voorbereiding zijnde voorstellen voor Alkmaar stimuleerd; waar recreatieve mogelijkheden tot verwezenlijking en Maastricht. Wat de omgeving van Alkmaar betreft kan moeten worden gebracht; waar handhaving van het agrarische daar aan worden toegevoegd, dat het provinciaal bestuur van patroon — en dus het zo veel mogelijk weren van externe Noord-Holland een plan voor gemeentelijke herindeling van invloeden —■ aanbeveling verdient; waar zich gunstige situaties Westfriesland in bewerking heeft. Ten aanzien van de om­ voor de aanleg van nieuwe woongebieden voordoen, etc. Voor geving van Maastricht kan worden opgemerkt, dat het door dit alles zijn immers gemeenten nodig, die naast goede wil ook de Staatssecretaris met gedeputeerde staten van Limburg ge­ de nodige bestuurskracht kunnen opbrengen. Tal van ge­ pleegde overleg mag doen verwachten, dat tijdens het nieuwe meenten zijn helaas niet in staat aan deze essentiële voor­ zittingsjaar een begin zal kunnen worden gemaakt met de waarde te voldoen. Dat kan nauwelijks verwondering wek­ wettelijke procedure (artikelen 157—166 der gemeentewet) ken, wanneer wordt bedacht, dat onze gemeentelijke indeling, inzake plannen, welke de gemeentelijke indeling van de Oude die — in het algemeen gesproken — meer dan anderhalve en de Nieuwe Mijnstreek ingrijpend zullen herzien. eeuw oud is, destijds voor een geheel andere, andersoortige, Zuid-Limburg zou kunnen gelden als voorbeeld van een ge­ samenleving is opgezet dan waarvoor zij thans moet gelden. bied, waar in het licht van de reeds tot stand gekomen dan wel De ondergetekende zou niet gaarne betwisten, dat behoud van het historisch gewordene in vele gevallen goed en verstan­ te verwachten (nieuwe) ontwikkelingen de gemeentegrenzen dig is. Op het terrein van de gemeentelijke indeling zal deze een volstrekt willekeurig en ondoelmatig karakter hebben ver­ regel zijns inziens evenwel niet als uitgangspunt kunnen die­ kregen. In andere streken verdient een gemeentelijke herin­ nen. Niemand toch zal willen ontkennen, dat de plaatselijke deling om andere redenen aanbeveling. Zo worden gebieden samenlevingen in ons land tengevolge van de schaalvergro­ aangetroffen, waar ingrijpende structurele wijzigingen te wach­ ting een zodanig ingrijpende wijziging hebben ondergaan, dat ten staan (Zeeuwsch-Vlaanderen); voorts gebieden, die nabij de van het oude, van het op dat terrein historisch gewordene, nog Randstad Holland zijn gelegen en waar een uitstraling van slechts weinig is overgebleven. Welnu, wanneer de gemeente­ de Randstad hetzij moet worden tegengehouden (westelijk lijke indeling voor de vroegere omstandigheden als alleszins Utrecht) hetzij moet worden bevorderd en in goede banen geleid (Westfriesland); verder gebieden buiten het westen des verzoek, gedeputeerde staten mede te delen tot welke beschou­ wingen het ontwerp hun aanleiding geelt. Daarna zullen ge­ deputeerde staten de ondergetekende terzake van advies dienen. Ook is het voorontwerp ten departemente in studie genomen. Het behoeft geen betoog, dat de ondergetekende met bijzondere belangstelling naar de beschouwingen van de besturen van provincie en gemeenten uitziet. Hij hoopt in het nieuwe zittings­ jaar zijn standpunt te kunnen bepalen.

10 lands, die industriële (de Oude Usselstreek in Gelderland) of recreatieve (noordwest Overijssel) mogelijkheden bieden, wel­ ker verwezenlijking tot een opleving van de streek kan bij­ dragen en tenslotte gebieden, waar het gevaar dreigt, dat op de duur het voorzieningspeil bij dat van de rest van het land zal gaan achterraken( land van Heusden en Altena). Voor zover door de provinciale besturen daartoe niet reeds eigener be­ weging het nodige wordt gedaan, stellen de ondergetekende en de Staatssecretaris zich in dergelijke gevallen tot taak te be­ vorderen, dat tijdig herindelingsplannen in voorbereiding wor­ den genomen. De tot nu toe gemaakte vorderingen geven naar de mening van de ondergetekende reden tot voldoening. Behalve voor de zo juist genoemde gebieden, zijn thans gemeentelijke herinde­ lingen in voorbereiding voor de west-Betuwe, de Krimpenerwaard, Voorne-Putten/Rozenburg, de Hoekschewaard en oos­ telijk Groningen. Voor een aantal gevallen is intussen met de in de gemeentewet (artikelen 157—166) voorgeschreven proce­ dure een aanvang gemaakt. Ten aanzien van de overige ge­ noemde en enkele niet genoemde streken zal dit stadium in de loop van het zittingsjaar worden bereikt. De ondergetekende hoopt, dat de desbetreffende voorstellen in de eerstvolgende jaren geleidelijk het parlement zullen bereiken. Zijnerzijds kan daarop slechts in beperkte mate invloed worden uitgeoefend. De ondergetekende en de Staatssecretaris kunnen de helpende hand bieden om de boot te water te krijgen, zij kunnen mede de koers uitzetten, doch niet het tempo van de vaart bepalen. Met name zo lang nog niet met de in de gemeentewet omschre­ ven procedure is begonnen, zijn zij wat de duur van de voor­ bereiding van herindelingsplannen betreft, van de medewerking van de lagere organen — in het bijzonder de provincie — afhankelijk. Voorts zijn voorstellen in voorbereiding, strekkende tot ge­ biedsuitbreiding van een aantal steden, onder meer Breda, Deventer, Doesburg, Harlingen, 's-Hertogenbosch. Sneek en Zutphen. Hierbij moet worden aangetekend, dat het plan voor Deventer wacht op beantwoording van de bij de Minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening in onderzoek zijnde vraag, of de stad naar het westen (op Gelders gebied aan de overzijde van de IJssel) dan wel naar het oosten ruimte voor expansie zal moeten worden gegeven. Indien zich geen onverwachte omstandigheden voordoen, zullen in het zittingsjaar ontwerpen van wet kunnen worden ingediend, strekkende tot samenvoeging van Bellingwolde en Wedde, van Dinther en Heeswijk en van Leusden en Stoutenburg; tot uitbreiding van het grondgebied van Alkmaar, Dor­ drecht en Hoorn, en tot herindeling van noordwest Overijssel, de noordwest Veluwe, het eiland Tholen en Zuid-Beveland. Voorts kan de indiening worden verwacht van enkele grenswijzigingsvoorstellen van minder importantie, onder meer tot wijziging van de grens tussen Schiedam en Vlaardingen. De in­ diening van het in de memorie van toelichting bij de begroting voor het dienstjaar 1966 aangekondigde ontwerp van wet tot uitbreiding van het grondgebied van Hoogeveen heeft vertra­ ging ondervonden en kan eveneens in de loop van het zittings­ jaar worden tegemoet gezien. Ter vervanging van het bij de Tweede Kamer aanhangige wetsontwerp tot opheffing van de gemeenten Beverwijk en Heemskerk en vorming van een nieuwe gemeente Beverwijk, alsmede wijziging van de grens tussen de gemeenten Velsen en Beverwijk (nr. 7717), is een ontwerp van wet tot her­ indeling van het IJmondgebied in voorbereiding. De onder­ getekende hoopt, dat het nieuwe ontwerp vóór de jaarwisse­ ling zal kunnen worden ingediend. Wat betreft de voorlopige indeling van westelijk Weesperkarspel en het oostelijk deel van Ouder-Amstel bij Amsterdam zij opgemerkt, dat de Staatssecretaris zich inmiddels tot de gemeentebesturen van Amsterdam, Diemen en Ouder-Amstel heeft gewend, teneinde te verzekeren, dat de regering omtrent de voortgang van de ontwikkeling en de daaraan door de drie gemeenten te leveren bijdragen, bij voortduring op de hoogte is en zich er voorts van kan vergewissen, dat bij de stedebouwkundige ontwikkeling voor de wetgever de mogelijkheid

wordt opengehouden, het betreffende gebied later van de ge­ meente Amsterdam los te maken en bij een andere gemeente — eventueel een nieuw te vormen gemeente ■— onder te brengen. Hoewel de ondergetekende de provinciale grenzen geenszins als onaantastbaar beschouwt, is ten aanzien hiervan weinig gaande. Dat heeft zijn reden. Met betrekking tot de provinciale grenzen kan namelijk slechts in een enkel geval worden gezegd, dat daarvan de ontwikkeling nadeel ondervindt. In gevallen, waarin deze situatie zich voordoet zal de ondergetekende uiter­ aard niet aarzelen, de voorbereiding van een ontwerp van wet tot grenswijziging te bevorderen. Daarnaast vertoont de provin­ ciale indeling schoonheidsfouten van minder importantie. Het wegnemen daarvan kan naar de mening van de ondergetekende niet urgent worden genoemd. In de loop van het zittingsjaar kan de (reeds voor het voorbije jaar aangekondigde doch ver­ traagde) indiening tegemoet worden gezien van het ontwerp van wet tot uitbreiding van het grondgebied van Gorinchem, tevens wijziging van de grens tussen Gelderland en Zuid-Hol­ land. Voorts zal tijdens het nieuwe parlementaire jaar aan­ hangig kunnen worden gemaakt een voorstel tot wijziging van de provinciale grens tussen Utrecht en Zuid-Holland. De tijdens de parlementaire behandeling van het voorstel tot wijziging van de gemeentelijke indeling van de Utrechtse Vecht­ streek (wet van 20 november 1963, Stb. 493) ter sprake ge­ komen positie van de gemeente Nigtevecht heeft tot een lang­ durig onderzoek door de provinciale besturen van Utrecht en Noord-Holland geleid, hetwelk aan Noordhollandse zijde nog niet is afgesloten. Aangenomen kan worden, dat de in de ge­ meentewet voorgeschreven grenswijzigingsprocedure vóór het einde van het lopende kalenderjaar zal kunnen aanvangen. Zoals in de genoemde Nota inzake de Ruimtelijke Ordening is vermeld, is de Regering tot het besluit gekomen, het nieuwe land in de IJsselmeerpolders niet in een twaalfde provincie te verenigen doch bij de aangrenzende provincies in te delen. Er van uitgaande, dat aan een herhaling op deze plaats van de be­ weegredenen, welke daartoe hebben geleid, geen behoefte zal bestaan, moge de ondergetekende zich beperken tot de mede­ deling, dat hij er naar streeft, de studies omtrent de vraag, op welke wijze de nieuwe polders bij het oude land zullen (kunnen) worden ingedeeld, zo spoedig mogelijk haar beslag te doen krijgen, teneinde de Staten-Generaal aangaande zijn in­ zichten te dezen te kunnen inlichten. In dit verband zij nog medegedeeld, dat voor het open gebied in oostelijk Flevoland rond Dronten de instelling van een gemeente, alsmede voor Lelystad de vorming van een openbaar lichaam wordt over­ wogen. De voorbereiding van de betreffende wetsontwerpen is inmiddels ter hand genomen. Intussen verdienen ook de bestuurlijke voorzieningen, die door de gemeentebesturen binnen het gemeentelijk territoir getroffen kunnen worden, de aandacht. Van de mogelijkheden op het terrein van de binnengemeentelijke decentralisatie, ge­ ïntroduceerd bij de wet van 9 juli 1964, Stb. 256, tot wijziging van de gemeentewet, is tot dusverre slechts in enkele gevallen gebruik gemaakt, terwijl in een aantal gemeenten deze zaak nog in het stadium van studie of overweging verkeert. Onder deze omstandigheden meent de ondergetekende, dat de door zijn ambtsvoorganger bij de behandeling van het betreffende wetsontwerp gedane toezegging om de Staten-Generaal na enkele jaren over de ontwikkeling in te lichten, beter in een latere periode kan worden gehonoreerd. Wetgeving Naar de ondergetekende hoopt, zal de wet tot wijziging van een aantal bepalingen van de gemeentewet met betrekking tot het toezicht op de gemeentebesturen binnenkort het Staatsblad bereiken. Daarmede zal dan de laatste van de indertijd voorgenomen partiële wijzigingen van de gemeentewet tot stand zijn gekomen. De werkzaamheden tot voorbereiding van de algehele her­ ziening van de gemeentewet vinden gestadig voortgang. Het

11 bij deze werkzaamheden met enkele instanties gevoerde overleg heelt tot enige vertraging geleid, ten gevolge waarvan de publikatie van de eerste hoofdstukken van het ontwerp van de nieuwe gemeentewet nog niet haar beslag kon krijgen. Naar zich laat aanzien zal deze publikatie echter nog dit kalenderjaar kunnen plaats vinden. De ondergetekende heeft voor wat de Bioscoopwet betreft, gevolggevend aan zijn desbetreffende toezegging bij de behandeling van de begroting voor 1966 in de Tweede Kamer, een kleine commissie ingesteld, die zowel het vraagstuk van de nakeuring als dat van de keuring in het algemeen zal bezien. Ir. H. B. J. Witte, burgemeester van Eindhoven, heeft het voorzitterschap van deze commissie aanvaard. Een tweetal ontwerpen van wet tot wijziging van de Kieswet, onderscheidenlijk betrekking hebbende op verlening van actief kiesrecht aan ambtenaren buiten Nederland en op ruimere toepassing van kiezerslegitimatie, zijn enige maanden geleden bij de Tweede Kamer ingediend. Zij wachten thans op de parlementaire behandeling. Bij de behandeling van de begroting voor het jaar 1966 in de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken uit de Tweede Kamer heeft de ondergetekende toegezegd, dat hij de instelling van een commissie ter bestudering van het vraagstuk der opkomstplicht zou overwegen. De commissie werd inmiddels ingesteld. De heer J. J. A. Berger, burgemeester van Groningen, treedt als haar voorzitter op. Een wetsontwerp tot wijziging van de Wet op de lijkbezorging, dat overeenkomstig de voorstellen van de derde Commissie-Kan in beginsel gelijkstelling tussen begraving en verbranding beoogt, heeft het departement verlaten. Voorts wordt een algehele herziening van de Wet op de lijkbezorging voorbereid. Inschakeling provinciale- en gemeentebesturen De ondergetekende blijft attent op een zo ruim mogelijke inschakeling van de provinciale- en de gemeentebesturen bij de maatregelen die van rijkswege worden getroffen. Hij ondervindt daarbij goede steun van de Raad voor de Territoriale Decentralisatie. In het afgelopen jaar heeft de Raad zich beziggehouden met het voorontwerp-Besluit geldelijke steun volkshuisvesting en met voor-ontwerpen van wet betreffende de sociale werkvoorziening, de leerplicht en wijzigingen in de Wet op de lijkbezorging en de Hinderwet; wijzigingen, die in verband stonden resp. met de crematiebepalingen en de luchtverontreiniging. Het stemt de ondergetekende tot voldoening, dat zijn ambtgenoten in verscheidene gevallen in het advies van de Raad aanleiding hebben gevonden wijzigingen in de voor-ontwerpen aan te brengen, waardoor de positie van de besturen van provinciën en gemeenten werd versterkt. Naar aanleiding van de discussie over de bevordering van de territoriale decentralisatie op het terrein van het bestuur bij de behandeling van hoofdstuk VII der Rijksbegroting voor het dienstjaar 1964 in de Eerste Kamer der Staten-Generaal heeft de ambtsvoorganger van de ondergetekende destijds aan de Vereniging van Nederlandse Gemeenten verzocht, indien zich gevallen voordoen of zullen voordoen waarin een wel zeer vérgaand toezicht op de gemeentebesturen wordt uitgeoefend door centrale ambtelijke instanties zonder dat daarbij een wezenlijk belang betrokken is, deze te zijner kennis te brengen. De ondergetekende heeft thans van de Vereniging een overzicht ontvangen van een aantal gevallen, die naar het oordeel van de Vereniging als zodanig kunnen worden gekenschetst. Hij heeft deze gevallen onder de aandacht van zijn betrokken ambtgenoten gebracht met het verzoek hem daarover nader in te lichten. Na ontvangst van de antwoorden zal ter zake eventueel het oordeel van de Raad voor de Territoriale Decentralisatie worden gevraagd. Over het afstoten van rijkssubsidietaken naar de lagere lichamen heeft de ondergetekende zich nader beraden. Hij heeft een nota over dit vraagstuk bij de Ministerraad ingediend, aan de hand waarvan thans tussen hem en een aantal bewindslieden overleg plaats vindt.

Financiën Binnenlands Bestuur De lijnen, waarlangs het financiële statuut tussen het Rijk en de gemeenten zich ontwikkelt, hebben zich sedert de inwerkingtreding van de Financiële-Verhoudingswet 1960 steeds scherper afgetekend. De ondergetekende zou in dit verband twee hoofdlijnen willen onderscheiden, n.l. die, waarlangs de voorzieningen binnen en buiten het kader van het Gemeentefonds zich bewegen. Het Gemeentefonds heeft als taak de voorziening aan de gemeenten van algemene middelen, door middel van een verdeling naar objectieve maatstaven, die het structurele uitgavenpatroon der onderscheidene gemeenten weerspiegelen. De voorzieningen buiten het Gemeentefonds kunnen worden onderscheiden in kapitaals- en exploitatiebijdragen. Door de toenemende investeringsactiviteiten der gemeenten zullen de financiële gevolgen van deze investeringen (rente- en afschrijvingslasten) steeds zwaarder op het gemeentelijk budget drukken. Het gemeentelijk budget zal hierdoor minder elastisch worden. Het verdient daarom naar de mening van de ondergetekende aanbeveling in de gevallen, waarin zulks mogelijk is, kapitaalbijdragen in de investeringskosten te verstrekken in plaats van de tot dusver in vele gevallen nog gebruikelijke bijdragen in de jaarlijkse rente- en afschrijvingslasten. Op het gebied van de subsidiëring van recreatieve voorzieningen en bij de steun aan probleemgebieden is hiermede reeds een aanvang gemaakt, terwijl ook in de onderwijssector een ontwikkeling in deze richting gaande is. (De ondergetekende moge in dit verband verwijzen naar het wetsontwerp Overgangswet W.V.O., hetwelk op 13 januari j.1. bij de Tweede Kamer is ingediend). Ook de rijksbijdragen ten behoeve van gemeentelijke voorzieningen inzake het verkeer en het openbaar vervoer, waarvoor dit jaar voor het eerst een bedrag is geraamd op hoofdstuk XII der rijksbegroting (Verkeer en Waterstaat), zullen als kapitaalbijdragen worden verstrekt. Met betrekking tot de verdeling van de uitkeringen uit net Gemeentefonds merkt de ondergetekende het volgende op. Nu de Financiële-Verhoudingswet 1960 een aantal jaren heeft gewerkt, is het wenselijk de verdelingsmaatstaven op hun bruikbaarheid te toetsen. Hiermede is een aanvang gemaakt. De uitkeringsnormen voor het lager onderwijs worden, tezamen met die voor het kleuteronderwijs onderzocht door een ambtelijke werkgroep, waarin naast het departement van Binnenlandse Zaken, ook de departementen van Financiën en Onderwijs en Wetenschappen zijn vertegenwoordigd. Aan twee aspecten zal bijzondere aandacht worden besteed. In de eerste plaats wordt onderzocht, welke onderwijsuitgaven in de normen dienen te worden begrepen, en in welke mate. Hiervoor zal mede als basis dienen het onderzoek naar de onderwijsuitgaven der gemeenten, verricht door het Verificatiebureau der Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Centrale Accountantsdienst van het Ministerie van Financiën. In de tweede plaats zal worden getracht tot een zodanige opzet van de normering te komen, dat aanpassing achteraf aan prijs en ontwikkelingsniveau niet of slechts in geringe mate behoeft plaats te vinden. In het huidige stelsel is het noodzakelijk gebleken de voorlopige uitkeringsnormen voor de jaren 1963 tot en met 1966 aanzienlijk te verhogen. De algemene uitkering wordt bezien op haar voornaamste grondslag — het bedrag per inwoner, genoemd in artikel 10 van de Financiële-Verhoudingswet 1960. De Raad voor de gemeentefinanciën zal zijn onderzoek naar de indeling der schaal binnenkort kunnen beëindigen. Indien de resultaten van dit onderzoek zulks wenselijk maken, zal de ondergetekende — met zijn ambtgenoot van Financiën — de nodige voorstellen doen tot wijziging der schaalindeling. De ondergetekende kan in verband hiermede nog mededelen, dat in het onderzoek tevens is betrokken het gehele stelsel van verfijningen. Ook potentiële nieuwe verfijningsmogelijkheden worden onderzocht. Hierbij wordt uitgegaan van het standpunt, dat het voldoen aan een verfijningscriterium in belangrijke mate tot kostenverschillen dient te leiden, wil het criterium bruikbaar zijn. Als onderzochte mogelijkheden noemt de ondergetekende een snelle bevolkingstoename, het hebben van veel kernen, de recreatie, slechte bodem, de centrumfunctie en de ligging in een grote be-

12 volkingsagglomeratie. Hierbij worden steeds de uitgaven van een groep gemeenten die slechts aan één verfijningscriterium voldoet vergeleken met de uitgaven van een groep gemeenten waarvoor geen enkel criterium geldt. De eventueel waargenomen verschillen in uitgaven worden daarna geanalyseerd en uitgedrukt in een bedrag per inwoner. Omtrent de resultaten van dit onderzoek hoopt de ondergetekende de Kamer nader te informeren bij de eventuele voorstellen tot wijziging der schaalindeling. Een voorlopige verfijning betreffende de kleinere stedelijke gemeenten heeft inmiddels het Staatsblad bereikt (Stb. 1966 nr. 195). Onder deze verfijningsregeling vallen 94 gemeenten beneden de 50 000 inwoners met een stedelijk karakter. Deze regeling is met ingang van het uitkeringsjaar 1965 in werking getreden. In de begroting van het Gemeentefonds voor 1967 is hiervoor rekening gehouden met een totaalbedrag van f 15,8 min. Wat betreft de in voorbereiding zijnde verfijningen kan worden opgemerkt, dat voor een rioleringsverfijning voor 1967 met een bedrag ad f 18 min. rekening is gehouden, waarvan een bedrag ad ca f 6,5 min. in mindering op de garantieuitkeringen dient te worden gebracht. Aangezien deze verfijning zal bijdragen in de kosten van rente en afschrijving van investeringen, is de werking van het uitkeringspercentage geëlimineerd. De verfijning heeft betrekking op rioolaansluitingen, na 4 mei 1945 tot stand gekomen — of nog tot stand te brengen — ten behoeve van gebouwen, die op het moment van aansluiting gedurende ten minste drie jaren in gebruik zijn geweest. Voor elke aansluiting wordt jaarlijks een bedrag uitgekeerd — met ingang van 1966 — tot 25 jaar na het jaar waarin de aansluiting plaatsvond. Indien de Algemene Wet Zware Geneeskundige Risico's, waarvan een ontwerp op 24 januari j.1. aan de Tweede Kamer is aangeboden, in werking treedt, zullen de kosten in de sector sociale zorg der gemeenten aanzienlijk verminderen. In verband hiermede wordt momenteel onderzocht, of en in hoeverre deze vermindering van kosten zal dienen te leiden tot een herziene regeling van het uitkeringsonderdeel der sociale zorg. Omtrent de financiële positie der gemeenten heeft de Raad voor de gemeentefinanciën een enquête gehouden, met name naar de stand van de gemeentebegrotingen voor het jaar 1966, en de uitkomsten van de rekeningen voor het jaar 1964. De resultaten van deze enquête zijn thans nog niet bekend. De ondergetekende hoopt het desbetreffende overzicht echter zo spoedig mogelijk na te zenden. Met de verstrekking van aanvullende bijdragen zal een begin kunnen worden gemaakt, nadat de adviezen van de Gedeputeerde Staten en de Raad voor de gemeentefinanciën zijn ontvangen. In totaal zijn binnengekomen de aanvragen van 327 gemeenten, welke als volgt over de provincies en inwonersgroepen zijn verdeeld:

Groningen . . Friesland . . Drenthe . . . Overijssel . . Gelderland . . Utrecht . . . Noord-Holland Zuid-Holland . Zeeland . . . Noord-Brabant Limburg . . . Totaal . . .

. . . . . . . . . . . .

van 1960 af. In maart 1966 waren de gevraagde gegevens binnen. Inmiddels is aan de hand van deze gegevens een voorlopige schifting van de verzoeken gemaakt. Van 190 der thans onderzochte 266 gemeenten zullen wellicht de verzoeken kunnen worden afgewezen. Dit wil nog niet zeggen, dat deze gemeenten alle van de lijst zullen kunnen verdwijnen. Ongeveer 60 van de 190 gemeenten hebben inmiddels ook voor 1966 een aanvullende bijdrage gevraagd. Deze verzoeken zullen, met die van 46 gemeenten die voor het eerst met ingang van 1966 om de verstrekking van een aanvullende bijdrage hebben gevraagd, binnenkort in behandeling worden genomen. Met betrekking tot de voorgenomen verruiming van het plaatselijk belastinggebied merkt de ondergetekende nog op, dat het in het voornemen ligt tot een spoedige totstandkoming van een definitieve regeling te geraken. Een voorlopig ontwerp van wet maakt momenteel nog onderwerp van ambtelijk overleg uit. Aangaande de kapitaalvoorziening der lagere publiekrechtelijke lichamen deelt de ondergetekende het volgende mede. Het leningplafond voor provinciën, gemeenten en waterschappen, geldende voor de periode 1 november 1964 tot en met 31 oktober 1965. vastgesteld op f2 540 min., werd gevolgd door een leningplafond voor het daarop aansluitende jaar. bepaald op f2 800 min. Nog voordat een wetsontwerp tot goedkeuring van dit laatste plafond kon worden ingediend, zag de Regering zich genoodzaakt ingaande 4 december 1965 met toepassing van artikel 5 van de Wet kapitaaluitgaven publiekrechtelijke lichamen over te gaan tot invoering van centrale financiering onder gelijktijdige intrekking van het laatstbedoelde leningplafond. De ontwikkeling op de kapitaalmarkt in november 1965 wettigde namelijk de vrees, dat de voorziening van publiekrechtelijke lichamen met vaste financieringsmiddelen zou achterblijven bij het gestelde leningplafond. Op 15 februari 1966 werd een wetsontwerp (8481) tot goedkeuring van deze maatregel ingediend. Omtrent dit wetsontwerp heeft de Tweede Kamer der Staten-Generaal op 20 april 1966 het Voorlopig Verslag uitgebracht. Tot dusver is in het kader van de centrale financiering een bedrag van rond f 1,1 miljard aan geldleningen aan provinciën en gemeenten toegewezen. De hoogte van dit bedrag geeft, relatief vergeleken met het laatstelijk van kracht geweest zijnde leningmaximum een indicatie van de huidige helaas te krappe kapitaalmarkt. De aandacht van de Regering .blijft er bij voortduring op gericht, de provinciën en gemeenten te beschermen tegen de gevolgen van deze situatie. Omtrent een wetsontwerp tot wijziging van artikel 4 van de Wet kapitaaluitgaven publiekrechtelijke lichamen (wetsontwerp 8200) onder andere strekkende tot uitzondering van garanties ten behoeve van de woningbouw, heeft de Tweede Kamer der Staten-Generaal op 8 december 1965 het Voor-

> 100 000

50 000— 100 000

20 000— 50 000

10000— 20 000

5 000— 10 000

< 5 000

Totaal

— — — — —

— —

M

1

2 2

— —

—

4 3 3 3 1 2 7 11 2 10 8 54

10 7 6 5 8 5 11 9 2 14 3 80

28 W6 9 8 13 11 23 16 15 19 14 162

43 18 21 16 25 21 48 38 21 47 29 327

n2

1

— — — 4

1 2

— — — 2 6

3 1 3 1 2 4 2 21

Onder de 327 gemeenten bevinden er zich 46, die voor het eerst met ingang van 1966 een aanvullende bijdrage vragen. Deze verzoeken zijn voorlopig buiten behandeling gebleven. Voor de resterende 281 gemeenten zijn in juli 1965 aan Gedeputeerde Staten gegevens gevraagd omtrent de financiële positie (dienstuitkomsten, stand der reserves en belastingpeil)

lopig Verslag uitgebracht. De memorie van antwoord op dit verslag is door de omvangrijke werkzaamheden welke met de invoering van de centrale financiering gepaard gingen vertraagd. Zij is inmiddels onder dagtekening van 6 juli 1966 ingezonden.

13 o.m. zal adviseren omtrent de behoeften van de politieverbindingen in de praktijk, alsmede omtrent de coördinatie van Politie de radiotelefonische- en telexverbindingen van het Korps RijksFactoren als de toeneming van de verkeersdichtheid en de politie en de gemeentepolitie. Ook de verbetering van de opgroeiende recreatiebehoefte en -mogelijkheden doen de omvang leiding, die zijn voortdurende aandacht heeft, zal hiertoe een van de politietaak toenemen. De grotere mobiliteit van crimi- belangrijke bijdrage kunnen leveren. Naast een herziening en nele elementen vraagt daarnaast een snellere reactie van het modernisering van de opleiding van het politiediploma-B zal een kaderopleiding in het leven worden geroepen, die in hoofdpolitieapparaat en van het personeel. Ofschoon in het algemeen vaak waardering voor de wijze waarop de politie haar taak zaak zal zijn gericht op de praktische en mentale vorming van vervult, wordt uitgesproken, is er anderzijds ook veel kritiek, de toekomstige brigadiers. Voorts is overeenstemming bereikt met de betrokken ambtgenoten omtrent de oprichting van een die niet altijd gerechtvaardigd is en die soms als bepaald negatief moet worden gekenmerkt. Voor het personeel brengt dit verkeersschool. Aan de totstandkoming van deze essentiële spanningen met zich, die in de grote steden door de reeds onderdelen van de opleiding zal met voortvarendheid worden jaren bestaande tekorten en de daaruit voortvloeiende nood- gewerkt. zaak tot optimale prestaties nog worden verzwaard. In het kader van de bemoeiingen van de ondergetekende op Hoewel de totale sterkte van de gemeentepolitie blijft stijgen, opleidingsgebied wordt thans ook gewerkt aan een doelmatiger wordt het tekort in de grote steden mede onder de invloed opzet van de opleiding voor het gebruik van vuurwapens en van het moeilijker werkklimaat niet ingelopen. De chronische het onderhouden van de vaardigheid op dit gebied door de aanordeverstoringen te Amsterdam en in het bijzonder de onge- schaffing van een serie zgn. schietbioscopen en door betere regeldheden van medio juni hebben het personeelstekort nog spreiding van de schietbanen voor de politie. Deze actie geaccentueerd. Indien de agitatie op straat die in hoofdzaak kan worden gezien als een natuurlijk sluitstuk van de nieuwe door groeperingen van jongeren wordt veroorzaakt blijft aan- instructie betreffende het gebruik van geweld, welke 1 juli j.1. in houden, zullen daardoor grote aantallen politiepersoneel wor- werking is getreden. Brandweer den gebonden, waardoor wellicht met het oog op het uithoudingsvermogen van het personeel bijzondere middelen ter verOp grond van een advies van de Brandweerraad heeft de sterking van de politie aldaar moeten v orden te baat genomen, ondergetekende het opleidingsprobleem van het gemeentelijk wil de afwikkeling van ander politiewerk niet in het gedrang brandweerpersoneel in studie genomen. komen. De ondergetekende stelt er prijs op ook nog eens Hij is tot de slotsom gekomen dat een betere en meer gecenop deze plaats zijn grote waardering te uiten voor de wijze traliseerde opleiding gewenst is teneinde de brandweren beter waarop het Amsterdamse politiepersoneel onder de druk van voor haar steeds moeilijker wordende taak berekend te doen de laatste maanden zijn taak verricht, hetgeen evenzeer geldt zijn. Gelet op de ernstige schade die door brand aan de natiovoor het personeel van het Korps Rijkspolitie en van de Ko- nale economie wordt toegebracht, ziet hij de scholing van het ninklijke Marechaussee, dat aldaar bijstand heeft verleend en gemeentelijke brandweerpersoneel als een taak waarvoor de nog verleent. centrale overheid mede verantwoordelijkheid draagt. Op grond van de jongste ervaringen is intussen de vraag De Brandvv3erraad heeft geadviseerd tot oprichting van gerezen of de bestaande verhoudingen op het gebied van de een aantal streekscholen, vooral ten behoeve van de oppolitie wel voldoende waarborgen, dat bijstand in alle daar- leiding tot bepaalde rangen van het vrijwillig brandweerpersovoor in aanmerking komende gevallen in voldoende mate kan neel. De exploitatie van deze scholen — waarbij gebruik zal worden gegeven. Zijn ambtgenoot van Justitie en de onder- worden gemaakt van bestaande lokaliteiten — zal door de getekende hebben het voornemen dit punt, alsmede andere gemeenten zelf moeten geschieden. Om deze scholen echter op vragen, die het huidige politiebestel raken, gezamenlijk aan korte termijn van de grond te krijgen is het wenselijk dat door een nadere beschouwing te onderwerpen. Een reeds eerder het Rijk een bijdrage wordt geleverd, in hoofdzaak voor de aangevangen studie betreffende de taak van de politie t.a.v. aanschaffing van instructie-middelen. Door de Stichting Brandhet verkeer heeft geleid tot een ontwerp-wijziging van de weeropleiding Nederland is het benodigde bedrag aan de hand Politiewet die, nadat de geëigende organen terzake advies zul- van het aantal te geven cursussen verdeeld over een 12-tal len hebben uitgebracht, nog dit jaar bij de Kamer zal worden streekscholen geraamd op f135 000, te spreiden over 2 jaar. ingediend. De eerste helft hiervan is op deze begroting opgebracht. Naast de in de aanhef dezes genoemde personeelstekorten Bescherming bevolking is er nog het probleem dat in het algemeen de jaarlijkse behoefte aan nieuw personeel zal gaan toenemen vooral nu als Met betrekking tot het ten aanzien van de BB-organisatie gevolg van de leeftijdsopbouw van de politiekorpsen tussen te voeren beleid heeft de ondergetekende onderzocht of de 1970 en 1980 grotere aantallen politieambtenaren de 60-jarige lasten die de bescherming bevolking zowel in financieel als leeftijd bereiken en derhalve de dienst verlaten. in personeel opzicht op de bevolking legt zouden kunnen worden verminderd. Als leidend beginsel heeft hij daarbij De ondergetekende tracht op vele manieren de gemeenten aangenomen dat de inspanning slechts zou kunnen worden verte helpen het hoofd te bieden aan deze situatie. In de eerste minderd voorzover verenigbaar met de eis, dat een goede plaats streeft hij ernaar de ondersteunende wervingsactiviteiten van zijn departement te doen opvoeren. Tezamen met zijn paraatheid van de BB-organisatie verzekerd moet zijn ook bij een plotseling omslaan van het internationale politieke klimaat. ambtgenoot van Justitie zal hij een interdepartementale commissie instellen, die onder voorzitterschap van een burgeDit onderzoek heeft geleid tot de conclusie dat op het gebied meester adviezen zal uitbrengen nopens voorlichting over en van de eerste opleiding van de ongegradueerde noodwachters werving voor de politie. Los daarvan staat de werving voor een zekere stroomlijning mogelijk is, waardoor, met behoud de drie grote gemeenten, waaraan in de eerste plaats aan- van de kwaliteit door het wegsnoeien van in de loop van de dacht wordt besteed. Daarnaast bevordert hij een grotere eftijd gebleken overtolligheden, door aanpassing van de opleiding ficiency door onderzoeken in de technische sector, die ertoe aan modernere inzichten en door verstrekking in bepaalde gemoeten leiden dat de behoefte aan mankracht zo laag mogelijk vallen van schriftelijk instructiemateriaal de duur van de eerste gehouden kan worden door gebruik van nieuwe of verbetering opleiding niet onbelangrijk kon worden verminderd. Wel leidt van bestaande technische hulpmiddelen. In het bijzonder zal deze beperking van de opleidingsduur voor de ongegradueeraandacht worden besteed aan verbetering van de politiever- den er toe dat aan de vorming van zowel het hogere als het bindingen. Ter bevordering van een betere coördinatie zal de lagere kader bijzondere aandacht zal moeten worden besteed, Politieverbindingsdienst onder gemeenschappelijke leiding van zowel door verbetering van plaatselijke opleidingen als door de ministeries van Justitie en van Binnenlandse Zaken worden invoering van nieuwe cursussen aan de Stafschool BB. geplaatst terwijl door de beide Ministers een „Contact-comIn het kader van deze heroriëntering heeft de ondergetekende missie voor de politieverbindingen" zal worden ingesteld, die tevens, mede naar aanleiding van het overleg met de vaste Openbare Orde en Veiligheid

14 Commissie voor de Civiele Verdediging uit de Tweede Kamer, besloten om in de toekomst bij voorrang buitengewoon dienst­ plichtigen voor inlijving bij de noodwacht aan te wijzen, terwijl slechts voor enkele kaderfuncties ook in de toekomst een be­ roep zal worden gedaan op gewoon dienstplichtigen. De onder­ getekende kon dit besluit nemen omdat hem bemoedigende resultaten zijn gemeld uit kringen waar reeds ten gevolge van bijzondere lokale omstandigheden met een hoog percentage buitengewoon dienstplichtigen wordt gewerkt. De ondergetekende heeft dan ook de verwachting dat wan­ neer geleidelijk de organisatie BB voor een belangrijk deel zal worden bemand door buitengewoon dienstplichtigen hierdoor de paraatheid niet zal worden aangetast, terwijl aldus een rege­ ling wordt verkregen, die het rechtsgevoel meer zal kunnen be­ vredigen dan het huidige systeem. In zijn beraad omtrent mogelijkheden tot een verdere stroom­ lijning van de BB-organisatie heeft de ondergetekende bijzon­ dere aandacht besteed aan de Dienst Sociale Verzorging van de BB. Deze dienst wordt gekenmerkt door een veelheid van on­ gelijksoortige taken. Dit heterogeen karakter is historisch ver­ klaarbaar uit de relatieve achterstand van de opbouw van het overige deel van de Civiele Verdediging ten opzichte van die van de Bescherming Bevolking. Nu deze achterstand geleidelijk is of wordt ingelopen, bestaat aanleiding na te gaan welke van de hier bedoelde taken, voorzover zij ten rechte tot andere onderdelen van de Civiele Verdediging behoren, thans door andere dan BB-instanties kunnen worden overgenomen. In het daarop gerichte onderzoek —■ dat wordt uitgevoerd door een werkgroep, waarin zowel bestuurlijke autoriteiten als BBfunctionarissen zijn vertegenwoordigd — wordt mede de vraag betrokken, in hoeverre het aanbeveling verdient om taken, welke naar hun aard wèl onder de eigenlijke werkingssfeer van de Bescherming Bevolking vallen, over te dragen aan andere terzake gespecialiseerde BB-diensten. Met name wordt hierbij gedacht aan de Geneeskundige Dienst, de (in oprichting zijnde) Verzorgingsdienst, de ABC-dienst en de Reddingsdienst. Een bijzonder punt van overleg bij de reorganisatie van de Dienst Sociale Verzorging is de daklozenzorg, welke vooral in en om de grote bevolkingsagglomeraties een der meest belangrijke problemen van de Civiele Verdediging betekent. Aangaande de georganiseerde zelfbescherming heeft de on­ dergetekende reeds eerder aan de Tweede Kamer medegedeeld (zitting 1965—1966 — 8300, stuk nr. 11, sub 7) hoe hij zich de nieuwe aanpak voorstelt; de bedoeling is, met de inschake­ ling van noodwachtplichtigen bij de — gereorganiseerde — vijkploegen als te aangeduide plaatse omschreven een begin te maken bij de aanvang van het BB cursusjaar 1966—1967. De stand van zaken betreffende de bemanning van de BBorganisatie is, zoals ook in vorige jaren gebruikelijk, neerge­ legd in een cijfermatig overzicht dat, naar het de onderge­ tekende voorkomt, voor zich zelf spreekt.

Aanwezig in procenten van de formatie Overheidsdiensten Zelfbescherming (minus D.S.V.) per per per per 30-6-'65 31-12-'65 30-6-'65 31-12-'65 Groningen . Friesland . . Drenthe . . . Overijssel . . Gelderland Utrecht . . . Noordholland Zuidholland . Zeeland . . Noordbrabant Limburg . .

88 89 76 87 70 89 80 85 76 90 92

87 90 90 86 67 94 80 85 79 87 92

50 80 79 65 55 37 31 37 56 57 54

50 78 80 63 51 36 31 37 49 56 54

Landelijk . .

84

84

47

46

Met betrekking tot de fallout-bescherming van de bevolking kan de ondergetekende mededelen dat het reeds eerder uiteen­ gezette beleid op dit gebied zal moeten worden voortgezet, omdat het hier een aangelegenheid betreft, waarvoor een grondige planning en voorbereiding in vredestijd essentieel is. In de memorie van antwoord aan de Tweede Kamer op het voorlopig verslag met betrekking tot de vorige begroting werd terzake van de fallout-bescherming van de bevolking reeds mededeling gedaan van het voornemen, in 1966 een proef in­ ventarisatie te doen plaatsvinden om praktijkervaring op te doen ten behoeve van een later te houden landelijke inven­ tarisatie van grote gebouwen waar met gebruik van eenvoudige, weinig kostende, middelen in oorlogstijd bescherming tegen fallout zou kunnen worden verkregen voor hen, die in de eigen woning zich niet met eenvoudige voorzieningen een redelijke afscherming kunnen verschaffen. In overleg met de desbetreffende bestuurlijke autoriteiten is hiervoor gekozen een der BB-kringen in de provincie Utrecht, waar met bedoelde proefinventarisatie inmiddels is aange­ vangen. Aangezien, zoals eerder werd medegedeeld, de proefinven­ tarisatie de gegevens zal moeten opleveren nodig voor het op­ stellen van de richtlijnen voor landelijke inventarisatie, is het thans nog niet mogelijk de in het onderhavige begrotings­ jaar 1967 op dit punt te ontwikkelen activiteiten in concreto aan te geven. Het — bij de behandeling van de vorige begroting in het vooruitzicht gestelde — overleg met de Minister van Volks­ huisvesting en Ruimtelijke Ordening omtrent een wijziging van het Koninklijk Besluit van 28 juni 1955, Stb. nr. 261, ten doel hebbende te bereiken, dat bij de nieuwbouw van woningen met meer dan 2 woonlagen aan bepaalde falloutbeschermingseisen wordt voldaan heeft plaatsgevonden. De totstandkoming van een besluit als hierbedoeld is in voorbereiding. Voor een nadere toelichting op de specifieke uitgaven voor de bescherming bevolking over 1967 zij verwezen naar de artikelsgewijze toelichting.

Overheidspersoneelsbeleid Algemeen. Ook in 1967 zullen vele belangrijke zaken, be­ trekking hebbende op de algemene zorg voor een goede perso­ neelsbezetting van de burgerlijke Rijksdienst en voor die aan­ gelegenheden, welke in nauw verband staan met de algemene sociale omstandigheden van het burgerlijk Rijkspersoneel, de aandacht van de ondergetekende vragen. Voor zijn bemoei­ ingen met laatstbedoelde aangelegenheden moge de onderge­ tekende naar het verdere deel van deze toelichting verwijzen. Te dezer plaatse wil de ondergetekende melding maken van enkele, thans op stapel staande projecten welke betrekking hebben op de hem in het Coördinatiebesluit Rijkspersoneelsaangelegenheden (Koninklijk Besluit 25 juni 1958, Stb. 316) toevertrouwde „apparaatszorg" in het algemeen en het over­ heidspersoneelsbeleid in het bijzonder. Hierbij gaat de zorg van de ondergetekende in de eerste plaats uit naar het bevorderen — waar mogelijk — van een evenwichtig personeelsbeleid op langere termijn. Aan het vereiste, daartoe te kunnen beschikken over onder­ ling vergelijkbare gegevens, kan — naar de ondergetekende verwacht — binnen afzienbare tijd worden voldaan in het kader van de mogelijkheden die een geautomatiseerde vastleg­ ging en verwerking van personeels- en functiegegevens biedt. De hiertoe mede ter hand genomen uniformering en integratie van de personeels- en salarisadministraties in de Rijksdienst naderen hun voltooiing. Een ander project gericht op het tot stand brengen van een personeelsbeleid op langere termijn heeft de werkgroep „Inte­ gratie hogere bestuursdienst" ter tafel gebracht. Deze werkgroep, welker instelling werd vermeld in de toe­ lichting op de begroting voor het dienstjaar 1964, heeft einde 1965 haar rapport uitgebracht. Hierin heeft zij een aantal aanbevelingen gedaan op het gebied van de werving, selectie.

15 stage, opleiding, roulatie, vorming en loopbaanbegeleiding van hogere ambtenaren, vooral om waarborgen te scheppen dat ook in de toekomst voldoende krachten beschikbaar komen, die zullen beantwoorden aan de alsdan te stellen eisen voor het vervullen van de hoogste beleidsfuncties in het ambtelijk apparaat. Het kabinet is van mening, dat de aanbevelingen van de werkgroep een reële basis bieden voor een aanpak van het opvolgingsvraagstuk voor de top van het ambtelijk apparaat. Het voornemen bestaat het plan voorlopig op beperkte schaal in de Rijksdienst in te voeren, waarbij tevens ervaring kan worden opgedaan voor de verdere uitbouw van het project. In dit licht ware mede te zien de recente omzetting van de afdeling Vorming en Opleiding (van de Directie Overheidspersoneelsbeleid) in een Rijks Bestuursstudie Centrum. De instelling hiervan is van veel belang voor het verder van de grond krijgen van het vormings- en opleidingswerk in de Rijksdienst; voorts om het wetenschappelijk element in het opleidingswerk geleidelijk aan sterker naar voren te laten komen, zowel bij de analyse der opleidingsbehoeften als met betrekking tot de inhoud der over te dragen kennis als ten aanzien van de opleidingsmethodiek. Aan het centrum is niet het karakter gegeven van een zelfstandige dienst; het fungeert tevens als de beleidsafdeling van het ministerie op dit terrein en maakt als zodanig deel uit van ds Directie Overheidspersoneelsbeleid. Voorts mogen worden vermeld de maatregelen, welke de ondergetekende in samenwerking met zijn ambtgenoten heeft getroffen om de positie van de Rijksoverheid op de arbeidsmarkt te versterken. Gebleken is, dat daartoe vooral sterker moest worden geappelleerd aan de behoefte van jongere mensen tot het opbouwen van een carrière en dat de presentatie en opmaak van de personeelsadvertenties moest worden verbeterd ten einde daarmede tevens een bijdrage te leveren tot het vergroten van de aantrekkingskracht van het vervullen van een functie in overheidsdienst. Deze maatregelen op het gebied van de werving hebben reeds een gunstig effect gesorteerd. Uiteraard vindt deze werving plaats voor het resterende deel van 1966 met inachtneming van de sedert 1 juni 1966 ingevoerde personeelsstop en zal zij in 1967 plaatsvinden binnen de voor dat jaar geldende formaties, welke in het algemeen van gelijke omvang zullen zijn als de voor 1966 vastgestelde. Zoals elders in de toelichting (onder het hoofd „Automatisering") is opgemerkt, zal in de komende jaren ook het Rijksapparaat met de versnelde ontwikkeling van de automatisering worden geconfronteerd. De ondergetekende volgt die ontwikkeling nauwlettend, vooral ook met het oog op de gevolgen daarvan voor de personeelsbezetting en het personeelsbeleid. De sterke toeneming van het aantal automatiseringsprojecten in de Rijksdienst is voor de ondergetekende aanleiding geweest zich nader te bezinnen over de vraag of de bestaande algemene voorzieningen en regelingen voldoende zijn om de personele gevolgen van de automatisering op te vangen. Gelet op de tot nu toe opgedane ervaringen meent de ondergetekende deze vraag vooralsnog bevestigend te kunnen beantwoorden. Wel acht de ondergetekende het van belang, dat het vraagstuk meer gericht en systematischer wordt behandeld en dat meer dan tot nu toe het accent wordt gelegd op het geven van adviezen en het verlenen van bijstand in zaken van personeelsbeleid bij de voorbereiding en uitvoering van automatiseringsprojecten. Gaarne zal de ondergetekende zijn ten vorigen jare gedane toezegging gestand doen, omtrent deze ontwikkeling overleg te plegen met de Centrale Commissie voor Georganisserd Overleg in Ambtenarenzaken. Georganiseerd Overleg. De in een ontwerp-besluit tot wijziging van het Algemeen Rijksambtenarenreglement uitgewerkte nieuwe structuur van het georganiseerd overleg in ambtenarenzaken, zoals aangekondigd in de aan de Staten-Generaal aangeboden nota over het georganiseerd overleg dd. 13 oktober

1964, is inmiddels door de Centrale Commissie voor Georganiseerd Overleg in Ambtenarenzaken in behandeling genomen. In verband met de voorlopige reacties van de personeelsdelegatie meent de ondergetekende de verwachting te mogen uitspreken, dat bedoelde behandeling binnen niet al te lange tijd tot een einde zal komen. Omtrent een voorstel tot regeling van het georganiseerd overleg ov.;r de rechtspositie van de burgemeesters is overleg gepleegd met vertegenwoordigers van de vijf centrales van Overheidspersoneel, zitting hebbende in de Centrale Commissie voor Georganiseerd Overleg in Ambtenarenzaken. In deze vertegenwoordiging waren eveneens burgemeesters opgenomen. Over de inhoud van het voorstel werd volledige overeenstemming verkregen. De ondergetekende bevordert de spoedige totstandkoming van de betreffende Algemene maatregel van bestuur. Bezoldiging. Voor 1966 werd het zgn. „trendbeleid" gehandhaafd. Ingaande 1 januari werden de salarissen inclusief de stijging daarvan overeenkomende met de uitkomst van de nacalculatie van de trend over 1965, verhoogd met een percentage, dat gekozen was met het oog op de loonontwikkeling, welke in het bedrijfsleven mocht worden verwacht. De vakantie-uitkering werd verhoogd tot 6 pet. De huurcompensatie werd in de salarissen geïncorporeerd, waarbij voor jeugdig personeel een zekere afbouw werd toegepast. Tevens werd de standplaatsaftrek voor ambtenaren volledig afgeschaft. Met ingang van 1 juli 1966 werd uitbreiding gegeven aan de mogelijkheid tot het geven van vergoedingen voor het verrichten van onregelmatige dienst of ploegendienst tot en met de middelbare ambtenaren. Het ligt in het voornemen een wijziging van het pensioenpremieverha il te bevorderen m.i.v. 1 januari 1967. waardoor dit verhaal voor de lagere en voor een belangrijk deel van de middelbare ambtenaren zal worden verlaagd en voor de overigen enigermate zal worden verhoogd. Met dit laatste wordt zowel een rechtvaardiger verdeling van de druk van het pensioenpremieverhaal bereikt als het gesprek met de organisaties over al dan niet terecht het op 1 januari 1965 aan de ambtenaren onthouden van de 11 pet. compensatie in de A.O.W./ A.W.W.-premie, welke in het particuliere bedrijf was gegeven aan de loontrekkenden. tot een einde gebracht. In 1966 zal, evenals in de voorafgaande jaren, een nacalculatie van de trend geschieden. Afhankelijk van de uitkomst daarvan zal een uitkering-ineens plaatsvinden. Deze uitkomst zal worden verwerkt in de salarissen m.i.v. 1 januari 1967. Het salarisbeleid voor 1967 is in de Centrale Commissie voor Georganiseerd Overleg ter discussie gesteld, in verband waarmede de ondergetekende daarover thans nog geen mededelingen kan doen. Ook de structurele herziening van het B.B.B.R.A. 1948 is in de Centrale Commissie aan de orde. Pensioenen en wachtgelden. Nadat de Algemene burgerlijke pensioenwet het Staatsblad had bereikt, zijn verschillende maatregelen ter uitvoering van die wet afgekondigd. Enkele maatregelen, verband houdende met de invoering der Algemene burgerlijke pensioenwet, zijn nog in voorbereiding. Verwacht mag worden dat deze maatregelen spoedig hun weg naar het Staatsblad zullen hebben gevonden. Het betreft hier o.m. het Rijkswachtgeldbesluit en de Uitkeringsregeling, welke besluiten ter aanpassing aan de veranderde rechtspositie van de wachtgelders en uitkerings-gerechtigden wijziging behoeven. Omtrent een voorstel tot verbetering van de uitkeringspercentages voorkomende in het Rijkswachtgeldbesluit, de Uitkeringsregeling en de Uitkeringsregeling functioneel leeftijdsontslag, is in de Centrale Commissie overeenstemming verkregen. Van deze verbeteringen zullen ook de zgn. annexatiewachtgelders profiteren. Ten aanzien van het bij de Tweede Kamer der Staten-Generaal in behandeling zijnde ontwerp van wet voor een nieuwe pensioenwet voor het Spoorwegpersoneel spreekt de ondergetekende de hoop uit, dat dit ontwerp nog dit jaar kracht van wet zal krijgen.

16 Verder wordt in nauw overleg met het bestuur van het Algemeen burgerlijk pensioenfonds nagegaan, welke technische wijzigingen in de Algemene burgerlijke pensioenwet dienen te worden aangebracht. Aangezien onvolkomenheden in die wet eerst bij de toepassing der onderscheidene wetsartikelen zullen blijken en de ervaringsperiode thans nog slechts zeer kort is. lijkt het wenselijk de toegezegde novelle ter zake niet al te snel in te dienen. Voor de belanghebbenden behoeft dit geen bezwaar te zijn, omdat de wet voldoende uitwijkmogelijkheid biedt, overeenkomstig de strekking een beslissing te nemen. Ter voldoening aan de gedane toezegging is het probleem van het „zusterpensioen" in studie genomen. Het valt nog niet te zeggen wanneer deze studie zal kunnen worden afgesloten. Als gevolg van de invoering van de Algemene burgerlijke pensioenwet zullen ook de wetten regelende de zgn. politieke pensioenen moeten worden gewijzigd. Een wetsontwerp ten deze is in een ver gevorderd stadium van voorbereiding. De gedachten gaan uit naar een geheel nieuwe opzet. Getracht zal worden te bewerkstelligen, dat het onderwerpelijke wetsontwerp nog dit jaar bij de Staten-Generaal aanhangig wordt gemaakt. Voorts is nog in voorbereiding een wet tot aanpassing van de Wet aanpassing pensioenvoorzieningen Bijstandkorps aan de Algemene burgerlijke pensioenwet. Het ligt in de bedoeling de gehele wetgeving inzake de zgn. Overzeese pensioenen per 1 januari 1967 te concentreren bij het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Voor zover de uitvoering van die wetgeving thans nog de Minister van Buitenlandse Zaken regardeert, zal die eveneens op dezelfde datum overgaan naar het ministerie van de ondergetekende. Zodra de werkzaamheden ten gevolge van de invoering van de Algemene burgerlijke pensioenwet zullen zijn voltooid en de stand van de automatisering het toelaat, zal de uitvoering der betreffende regelingen voor zoveel wenselijk worden overgedragen aan het Algemeen burgerlijk pensioenfonds. Overige arbeidsvoorwaarden. De wijziging van het Algemeen Rijksambtenarenreglement, waarbij de mogelijkheid is geschapen bepaalde personeelsgroepen een vóór het 65ste jaar liggend zgn. functioneel leeftijdsontslag te verlenen, onder toekenning van een passende periodieke uitkering, is inmiddels tot stand gekomen (Stb. nr. 285. 1966). Hetzelfde is het geval met de regeling, houdende verlening van een periodieke uitkerinc wegens functioneel leeftijdsontslag (Stb. nr. 286. 1966). Een voorste! tot wijziging van Hoofdstuk X. Algemeen Rijksambtenarenreglement (ontslag en schorsing) is tot dusver ten gevolge van het feit, dat regeringsdelegatie en Centrale Commissie in het afgelopen jaar voor tal van meer urgente aangelegenheden zijn komen te staan, nog niet bij het Georganiseerd Overleg kunnen worden ingeüend. Wellicht zal het in het najaar mogelijk blijken voor de behandeling van dat wijzigingsvoorstel voldoende tijd uit te trekken. De voorbereiding tot herziening van de overige daarvoor in aanmerking komende hoofdstukken van het Algemeen Rijksambtenarenreglement vindt gestadig voortgang. De memorie van antwoord naar aanleiding van het op 4 mei jl. door de Tweede Kamer der Staten-Generaal uitgebrachte voorlopig verslag over het wetsontwerp Ziektekostenvoorziening Ambtenaren kan binnenkort worden verwacht. Ten slotte zij vermeld, dat een structurele herziening van het Reisbesluit 1956 in behandeling is in de Centrale Commissie voor Georganiseerd Overleg in Ambtenarenzaken. Organisatie van de Rijksdienst en Automatisering Algemeen. De meer in het bijzonder aan de Staatssecretaris toevertrouwde interdepartementale taken op het gebied van organisatie, doelmatigheidsbevordering en automatisering zijn bijeengebracht in de Directie Organisatie en Automatisering Rijksdienst onder leiding van de per 1 september 1965 naar dit ministerie overgeplaatste Adviseur voor de Organisatie van de Rijksdienst. Deze werkt nauw samen met de departementale organisatie-afdelingen, die in vrijwel alle departementen ook de automatisering verzorgen.

Organisatie en doelmatigheid. In verband met de toenemende complexiteit en schaalvergroting richt het organiseren in de rijksdienst zich (evenals in het bedrijfsleven) meer en meer op het gekwantificeerd zichtbaar maken van offers en nut en de daarop aansluitende informatieverwerking. Deze kwantificering, waarmede ook in enkele andere landen met succes een begin is gemaakt, is niet alleen nodig om de efficiency beter zichtbaar te maken en daardoor te kunnen bevorderen, maar vooral ook om door een meer verantwoorde prioriteitenstelling de doelmatigheid van het beleid te kunnen vergroten. Ten behoeve van een verantwoorde vaststelling van personeelsformaties is de laatste jaren reeds getracht een zekere mate van normstelling te verwezenlijken ook voor minder gemakkelijk meetbare taken. Voorbeelden hiervan zijn de Belastingdienst, de Centrale Dienst voor In- en Uitvoer, de Raden voor de Kinderbescherming en bv. ook een beleidsafdeling op het Ministerie van Cultuur. Recreatie en Maatschappelijk Werk. O.m. door ervaringsuitwisseling met het particuliere bedrijfsleven, waar men ten aanzien van de beleids- en administratieve sector in dit opzicht nog evenzeer aan het begin staat, wordt deze ontwikkeling verder gestimuleerd. Om tot een geleidelijke doch systematische aanpak van de kwantificering te komen wordt er naar gestreefd, waar mogelijk in de departementen en diensten taakprogrammering en resultatenverantwoording geleidelijk in te voeren en waar r?e:!s toegepast, zo nodig te verfijnen. De Staatssecretaris zal, in nauwe samenwerking met de departementale organisatie-afdelingen, deze activiteiten zoveel mogelijk stimuleren, volgen en o.m. door ervaringsuitwisseling doen ondersteunen. Voor zover het kwantificeren van de doelstellingen zelf, van de daarop gerichte activiteiten en van de daaruit voortvloeiende offers reeds plaats vindt, is al duidelijk geworden dat de keuzebeslissingen, die door de snelle ontwikkeling van de samenleving meer en meer ingrijpend worden, beter gefundeerd kunnen worden naarmate meer feitelijke en kwantitatieve gegevens ter beschikking staan. Terwijl de hervorming van het bestuursapparaat in het verleden over het algemeen geleidelijk kon plaats vinden, zullen de wijzigingen in doelstellingen meer en meer op korte termijn in de taakuitvoering gerealiseerd moeten kunnen worden, veelal onder gelijktijdige opheffing of aanpassing van minder urgente besta."! nde taken met minimale omschakelingsverliezen. Daartoe dient de bestuursorganisatie een aanzienlijk grotere flexibiliteit te verkrijgen J ) . Reeds enkele jaren worden voorts in korte conferenties over de doelmatigheidsbevordering regelmatig inzichten en ervaringen uitgewisseld over interdepartementale coördinatie en samenwerking. In aansluiting op deze conferenties worden de deelnemers in een daarvoor ontworpen „management game" geconfronteerd met de mogelijkheden van meer gekwantificeerde beleidsvorming en daaraan aangepaste organisatie. Een groot deel van de noodzakelijke bestuursorganisatorische aanpassingen za! immers slechts verwezenlijkt kunnen worden wanneer ook de verantwoordelijke ambtelijke functionarissen van wenselijkheid en mogelijkheden overtuigd geraken. Meer en meer wordt in de rijksdienst onderkend, dat de organisatie moet voldoen aan de eisen welke de maatschappelijke dynamiek aan het bestuur stelt. Uiteraard geschiedt dit onder de primaire verantwoordelijkheid van de betrokken bewindslieden. De ondergetekende en de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken achten het in dit verband hun taak om deze dynamiek in de organisatie meer algemeen te bevorderen en te doen verwezenlijken. Automatisering. Temidden van de vele wetenschappelijke en technische ontwikkelingen die nu en in de komende jaren in steeds sneller tempo onze maatschappij en daarmee de portefeuille van overheidstaken beïnvloeden, biedt met name de l) De slotzin van een recent bestuursrapport van de zeer gezaghebbende 'National Commission on Technology, Automation and Economie Progress' aan de President van de Verenigde Staten: 'We must find new means of making our institutions flexible and adaptable while maintaining the mechanisms of free choice and democratie participation' toont dat deze problematiek ook in de V.S. aan de orde is.

17 automatisering niet onbelangrijke mogelijkheden om omvang en coördineerd met de rijksactiviteiten in de Commissie voor Overkosten van het overheidsapparaat te beperken en de bestuur- leg en Samenwerkine inzake Automatisering bij de Overheid baarheid van het steeds complexer wordende geheel te bevor- (C.O.S.A.). Een recent voorbeeld van multilaterale samenwerking is de deren. Het is dus van groot belang dat de inschakeling van computers in de overheidstaken — ook in de provinciale en bij het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen voorbede gemeentelijke sector en bij gesubsidieerde instellingen — reide en thans geleidelijk in werking tredende automatisering wordt gestimuleerd. Wil men echter van deze kostbare appara- van de onderwijssalarisadministraties. Het overleg en de studie tuur en het vrijwel even kostbare organisatie-onderzoek, sys- van dit project is in 1963 begonnen in samenwerking met verteemontwerp en programmering van de verschillende projecten tegenwoordigers van gemeenten en schoolbesturen; in 1966 is het volle profijt trekken, dan zal een duidelijke coördinatie de uitvoering begonnen voor 10 000 man onderwijzend personodig zijn. De samenbundeling van het beleid ten aanzien van neel uit uiteenlopende sectoren. Als in 1968 bij de R.M.A. de organisatie en automatisering beoogt — met inachtneming wordt overgeschakeld op een grotere computer biedt de capacivan de eigen verantwoordelijkheid van iedere bewindsman ter- teit van deze dienst de mogelijkheid in de komende jaren de zake — deze coördinatie en het daarvoor noodzakelijke overleg automatisering van de personeels- en salarisadministratie van het onderwijzend personeel verder uit te bouwen. De werkte bevorderen. Naast en in nauw overleg met de Directie Organisatie zaamheden op het ministerie, in de gemeenten, van de schoolen Automatisering Rijksdienst vervult hierbij de Commissie besturen en van vele betrokken administraties als BelastingAutomatisering Rijksdienst (C.A.R.) een belangrijke rol. Zij dienst, Algemeen burgerlijk pensioenfonds en Sociale Verbestaat uit deskundigen uit verschillende gebieden en heeft zekeringsbank zullen dan aanmerkelijk vereenvoudigd en vertot taak te adviseren over concrete automatiseringsprojecten beterd zijn. uit alle sectoren van de rijksdienst, over de technische ontwikDe automatiseringsobjecten in de overheid kunnen worden keling van de automatiseringsapparatuur en de daaruit voort- onderscheiden in: vloeiende toepassingsmogelijkheden, alsmede over de bestuur— massale (al dan niet financiële) administraties; lijke en de organisatorische consequenties. Ten behoeve van de — wetenschappelijke toepassingen: organen belast met personeelsbeleid tracht zij zowel per project als op langere termijn voor de gehele rijksdienst tijdig — bestuurlijke informatieverwerking in het bijzonder ten inzicht te verkrijgen in de gevolgen voor de behoefte aan ver- behoeve van de besluitvorming. schillende categorieën van personeel. Tot de massale administraties kan ten dele ook gerekend Het in de praktijk telkens weer blijkende belang van de in- worden de opstelling van statistieken, hoewel hierin ook al spraak van deze commissie berust bepaald niet alleen op het sprake kan zijn van bestuurlijke informatieverwerking. Overibevorderen van een doelmatige besteding van de middelen per gens is de inschakeling van de computer in de voorbereiding project. Op langere termijn bezien is zeker even belangrijk en uitvoering van beleidstaken nog maar nauwelijks begondat hierdoor in elk project in een vroeg stadium rekening ge- nen, hoewel al veel zodanige projecten in de departementen houden wordt met de elders beschikbare apparatuur en vooral onderkend werden. met de mogelijkheden van „externe integratie", waaronder Om meer bekendheid te geven aan hetgeen in de overheid wordt verstaan: reeds gebeurt met computers heeft de C.A.R. een aantal orgaa. het verstrekken van de gegevens uit de ene administratie nen uitgenodigd hun projecten uiteen te zetten in een drietal studiedagen, waarvan begin oktober een verslag zal verschijnen in machineleesbare vorm aan de andere gemechaniseerde of geautomatiseerde administratie. Zo wordt bijvoorbeeld door in de vorm van een pocketboek. Van de ongeveer 300 thans in Nederland opgestelde comhet gebruik van de „output-tape" van de salarisadministratie als „input-tape" voor de giro veel schrijf- én ponswerk be- puters zijn er ongeveer 100 bij de overheid in bedrijf. In Amerika, waar bijna 100 maal zoveel computers gebruikt worden, spaard; staat ongeveer de helft ten dienste van de overheid. Cijfers uit b. het door één der administraties of een centraal orgaan doen bijhouden van een gegevensbestand ten behoeve van één de andere Europese tonden doen verwachten dat een verantof meer andere administraties. Dit is in studie voor de ver- woorde ontwikkeling meebrengt dat het aantal computer-eenschillende op motorrijtuigen betrekking hebbende administraties. heden in de Nederlandse overheid in de komende 5 jaar zal verdrievoudigen. Ook is er een breed overleg gaande over de wenselijkheid en Reeds thans stagneert deze ontwikkeling evenwel op vele de mogelijkheid van het op elkaar afstemmen van op personen betrekking hebbende administraties. Hierdoor zal zowel voor plaatsen in en buiten de overheid door het gebrek aan de geadministreerden als voor de administraties veel werk deskundigen voor het organisatie- en systeemonderzoek. De kunnen worden bespaard en een veel grotere bedrijfszekerheid nog steeds toenemende eisen, die aan deze deskundigen gesteld moeten worden en de langdurige opleiding gepaard aan de onkunnen worden verkregen. mogelijkheid het wegkopen van deze krachten uit de overheid c. het geheel of gedeeltelijk integreren van administratieve tegen te gaan. maken het niet waarschijnlijk dat hierin op processen van verschillende organen, zoals de voorgenomen korte termijn grote verbetering gebracht kan worden. Door integratie van personeels- en salarisadministratie. het organiseren van oriëntatie- en specialistencursussen voor de ambtenaren, die in uiteenlopende functies deel moeten De sinds ongeveer een jaar aan de markt gekomen „com- nemen aan het automatiseringsproces, wordt getracht dit teputers van de derde generatie" openen nog vele andere moge- kort nog enigermate te ondervangen. lijkheden om massaal en meestal voor de betrokkenen weinig Bijzondere aandacht vragen voorts de gevolgen van de aantrekkelijk administratief werk te automatiseren. Deze com- automatisering voor het overheidspersoneel. puters hebben weer een veel grotere capaciteit dan de vorige De vroegtijdige gecoördineerde beoordeling van automatisegeneratie en zijn per handeling goedkoper. Dit leidt ertoe ringsprojecten in de rijksdienst schept de mogelijkheid de evenmeerdere overigens geheel onafhankelijke administraties gelijk- tueel optredende gevolgen voor het personeel in een vroeg tijdig op één computer te verwerken, hetgeen door — uiter- stadium onder ogen te zien. Tot nu toe heeft de praktijk dan aard weer hoger deskundigheid vereisende — „multiprogram- ook bepaald geen reden tot ongerustheid gegeven. Zelfs bij de meringstechnieken" mogelijk is. zeer ingrijpende automatisering van de Giro- en de BelastingDe nieuwe mogelijkheden van integratie en concentratie dienst konden de gevolgen steeds worden opgevangen door maken ook overleg en samenwerking nodig bij de automati- herscholing, natuurlijk verloop en overplaatsing. sering van gemeentelijke en provinciale administraties, zowel Voorts vvor.lt er mede tjn behoeve van het op blz. 9 betussen deze organen onderling als tezamen met rijksadministra- doelde personeelsbeleid naar gestreefd op langere termijn inties. Dit geschiedt in commissies van de Vereniging van Neder- zicht te verkrijgen in de ontwikkeling van vraag en aanbod als landse Gemeenten en Intcr-provinciaal Overleg, vrijwillig ge- gevolg van de automatisering in het overheidsapparaat.

18 Titel A. Gewone dienst Artikelsgcwijze Toelichting ALGEMEEN Personeelsuitgaven. Bij de raming van de personeelsartikelen is rekening gehouden met de per 1 januari 1966 ingegane salarisverhoging ad 5 pet. en met de kosten van de nacalculatie van de trendverhoging ad 1.85 pet. De vakantietoelage werd verhoogd van 4 pet. tot 6 pet. Verder is de stijging van de personeelsuitgaven een gevolg van de hogere sociale lasten voornamelijk veroorzaakt door het inwerkingtreden van de Algemene burgerlijke pensioenwet (Stb. 6, 1966). Het normale accres van periodieke verhogingen en promoties draagt eveneens bij tot een hogere raming van de personeelsartikelen. Materiële Uitgaven. De hogere raming van de post huisvestingskosten van vele artikelen voor materiële uitgaven heeft betrekking op de gestegen loonkosten van het huishoudelijk hulppersoneel door de salarismaatregelen per 1 januari 1966 en op de verhoging der tarieven van de schoonmaakbedrijven. Ook de prijs- en tariefsstijgingen hebben een verhogend effect op de raming van 1967. Eventuele overige wijzigingen in de ramingen van de personele en de materiële uitgaven zijn toegelicht bij de desbetreffende artikelen. A F D E L I N G I.

MINISTERIE

Artikel 3. Personeelsuitgaven. Algemene Leiding en Staffunctionarissen. Een ambtenaar, die in de formatie van dit artikel was opgenomen en wiens taak voornamelijk bestaat uit secretariaatswerkzaamheden ten behoeve van de diverse commissies op het gebied van de administratieve automatisering, is thans ondergebracht bij de Directie Organisatie en Automatisering Rijksdienst. Voorts kan door een reorganisatie der werkzaamheden de formatie met één man worden verminderd. Artikel 5. Kosten in verband met de herziening van de Grondwet, (afd. Grondwetszaken). N u de ,,proeve" van een nieuwe grondwet gereed is zal de werkgroep hoogleraren, die in verband daarmede was ingesteld minder intensief ingeschakeld worden bij het werk van de afdeling Grondwetszaken. De financiële regeling voor de hoogleraren is hierbij aangepast. Artikel 6. Personeelsuitgaven. Juridische adviseurs. De vermindering van de formatie met één jurist wordt mogelijk geacht, omdat in verband met de aanstaande pensionering van een functionaris een reorganisatie van de werkzaamheden ter hand zal worden genomen. Artikel 8. Personeelsuitgaven. Organisatie en Efficiency. Tengevolge van de bij deze afdeling toenemende werkzaamheden is uitbreiding van de formatie met één functionaris noodzakelijk. De mogelijke automatisering van de verschillende administraties van het departement zal steeds meer aandacht vragen. Artikel 9. Personeelsuitgaven. Afdeling Financiële en Administratieve Zaken. In verband met de toeneming van het aantal te controleren objecten is de formatie van het bureau Controle met één kracht vermeerderd. Voorts is uitbreiding met 5 man noodzakelijk als gevolg van het in gebruik nemen van het voormalige gebouw van de S.D.U.B, door een afdeling en dienst van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Benodigd hiervoor zijn: 2 portiers, 2 knechten en 1 stoker/onderhoudsman. Artikel 11. Personeelsuitgaven. Departementaal Wagenpark. Als gevolg van verdere inkrimping van het wagenpark kan de personeelsbezetting met één chauffeur worden verminderd. Voorts is de chauffeur, die uitsluitend goederen voor de Bescherming Bevolking vervoert en wiens salaris op dit

artikel was geraamd, opgenomen in de formatie van de Hoofdafdeling Organisatie Bescherming Bevolking. Artikel 12. Materiële uitgaven van het departementale wagenpark. Voor 1967 wordt gerekend op de vervanging van een auto. Artikel 13. Materiële uitgaven Ministerie. Aangezien een deel van deze uitgaven bestaat uit lonen, onder andere voor het schoonhouden van de gebouwen is een hogere raming noodzakelijk. Prijsstijgingen voor brandstoffen, boeken, tijdschriften en dagbladen bleven eveneens niet zonder uitwerking. De stijging van het onderdeel „overige algemene uitgaven" betreft voornamelijk de vergoeding aan de Rijkscentrale voor Mechanische Administratie voor verrichtingen ten behoeve van de betaling van salarissen, wachtgelden en pensioenen. De kosten van de grenswijzigingen zijn voor 1967 in een afzonderlijk begrotingsartikel geraamd onder de Afdeling Binnenlands Bestuur. Bij de bedrijfszelfbescherming is een stijging der uitgaven te verwachten tengevolge van een verhoging der uit te keren gratificaties en de aankoop van benodigdheden. Voor de aanschaffingen moet gerekend worden op de normale vervanging en de met de personeelsuitbreiding verband houdende eerste aankopen voor kantoormeubilair. De bestaande reprografische inrichting kan aan de gestelde eisen van kwaliteit en kwantiteit niet meer voldoen. Voor 1967 is gerekend op vervanging van de meest urgente apparatuur. Artikel 15. Bijdrage aan hoofdstuk VIII der Rijksbegroting in het subsidie aan de ,,Nederland se Centrale Organisatie Voor Toegepast Natuur Wetenschappelijk Onderzoek" (artikel 3 der wet van 30 oktober 1930, Stb. 416). De getroffen salarismaatregelen zijn ook hier mede oorzaak van de gestegen raming. Artikel 16. Kosten ingevolge de wet houdende instelling van een Bijstandkorps, (wet van 25 mei 1962, Stb. 196). Beëindiging van de non-activiteitsuitkering met een daarop volgende pensionering heeft een daling van het aantal gerechtigden tot gevolg. Voorts is rekening gehouden met het feit, dat een aantal personen na afloop van hun non-activiteitsuitkering niet in aanmerking komt voor een wachtgelduitkering. De getroffen salarismaatregelen zijn echter oorzaak van een geringere daling dan op grond van het kleinere aantal rechthebbenden mocht worden verwacht. Artikel 19. Pensioenen op grond van het pensioenreglement voor Nederlands-Nieuw-Guinea. De salarismaatregelen voor het overheidspersoneel hebben ook hier een verhogend effect op de uitkeringen. Bovendien neemt het aantal gepensioneerden toe. Artikel 22. Overige uitgaven voortvloeiende uit de overdracht van West Nieuw-Guinea. Het verloop der uitgaven over 1966 is aanleiding om de raming van dit artikel met f 10 000 te verlagen. Artikel 23. Gratificaties. Gezien het vermoedelijk beloop der uitgaven dient voor gratificaties wegens studiekosten een hoger bedrag geraamd te worden. Artikel 24. Bijdrage aan de Stichting Personeelsfonds van het Departement van Binnenlandse Zaken. De raming van dit artikel is aangepast aan het aantal contribuerende personeelsleden. Artikel 25. Sociale lasten. De verhoging van het binnenslijnse bedrag wordt voornamelijk veroorzaakt door toepassing van de Algemene burgerlijke pensioenwet (Stb. 6, 1966). Ingevolge deze wet dient ook over bedragen waarover voorheen geen premie verschuldigd was, nu wel een bijdrage te worden afgedragen. Ook moet ingevolge deze wet voor een groter aantal personeelsleden dan voorheen pensioenbijdrage en drempeltijdbijdrage worden betaald. De verhoging der premie

19 A.O.W./A.W.W. per raming.

1 januari

1966 leidt tot een hogere

Artikel 26. Overige sociale lasten. De doorwerking van de getroffen salarismaatregelen heeft eveneens voor de hier geraamde wachtgelden een verhogend effect. In verband met het Generaal Pardon voorzien in de Algemene burgerlijke pensioenwet (Stb. 6, 1966), dient voor de bijdrage voor inkoop diensttijd voor pensioen met een hoger bedrag gerekend te worden. Artikel 27. Uitkeringen ingevolge de Premiespaarregeling Rijksambtenaren. De te verwachten stijging der uitgaven heeft als oorzaak zowel een toeneming van het aantal deelnemende ambtenaren als het hoger worden van de gemiddelde bedragen waarover premie wordt uitgekeerd. Artikel 28. Uitkeringen en onderstanden aan overige gerechtigden. De stijging van dit artikel is voornamelijk veroorzaakt door de getroffen salarismaatregelen. Bovendien moet vanaf 1 januari 1966 over deze uitkeringen de A.O.W./A.K.W. en pensioenpremie worden voldaan.

A F D E L I N G II. B I N N E N L A N D S BESTUUR Artikel 34. Personeelsuitgaven. Afdeling Binnenlands Bestuur. Ten gevolge van de bij deze afdeling toenemende werkzaamheden is uitbreiding van de formatie met één jurist noodzakelijk. Artikel 36. Kosten voorbereiding grenswijzigingen. In de begroting 1966 waren deze kosten tot een bedrag van f 26 000 geraamd onder „materiële uitgaven van het ministerie". Het aantal grenswijzigingsvoorstellen dat het stadium bereikt waarin topografische kaarten benodigd zijn, neemt toe. De geldelijke gevolgen hiervan zijn zodanig dat de raming op een afzonderlijk artikel wenselijk wordt geacht. Artikel 38. Wachtgelden aan burgemeesters en ambtenaren van opgeheven gemeenten en ambtenaren van voormalige drostambten. De raming van dit artikel ondervindt de invloed van het toenemende aantal gemeentelijke herindelingen. Voorts is de hogere raming een gevolg van de getroffen salarismaatregelen. Artikel 39. Subsidie aan de Oorlogsgravenstichting. Loonen salarismaatregelen voor het personeel, in het bijzonder van de dienst in Indonesië, en de hervatting waar mogelijk, van het normale onderhoud der erevelden aldaar, nopen tot een hogere raming.

Artikel 51. Uitkering aan het Gemeentefonds wegens de door dit fonds over 1967 en afgesloten dienstjaren te verrichten uitkeringen lager onderwijs ingevolge artikel 5 van de Financiële Verhoudingswet 1960. In de oorspronkelijke raming voor werp van wet tot wijziging van hoofdstuk VII der rijksbegroting voor het dienstjaar 1966 een verhoging wordt voorgesteld van 1966 is een bedrag van f 373 min. opgenomen terwijl in het ontf 2 1 2 min. waarin begrepen een bedrag van f 9 0 min. voor betalingen over afgesloten dienstjaren. Derhalve is voor het lopende dienstjaar zelf f 4 9 5 min. nodig. Voor 1967 wordt f 2 5 min. meer nodig geacht als gevolg van de toeneming van het aantal lokalen. Tevens is rekening gehouden met een (verdere) stijging van de exploitatiekosten van het onderwijs in een mate als thans voorzienbaar is. A F D E L I N G IV. OPENBARE

ORDE

EN

VEILIGHEID

Artikel 56. Personeelsuitgaven. Algemeen Beheer. Het wordt mogelijk geacht de personeelsbezetting van dit artikel met één man te verminderen. Artikel 60. Personeelsuitgaven. Afdeling Politie. De ontwikkeling gedurende de laatste jaren op het terrein van de politie heeft de hoeveelheid werk van deze afdeling zo sterk doen toenemen, dat de personeelsbezetting daartegen onvoldoende opgewassen is gebleken. Hierbij moet in de eerste plaats worden gedacht aan de activiteiten welke deze afdeling moet ontplooien op het gebied van de opleiding en vorming van het personeel en voorts aan die op het terrein van de technische en materiële voorzieningen. Een en ander brengt ook vermeerdering van de uitvoerende administratieve werkzaamheden met zich. Een uitbreiding van de formatie met 5 man is dan ook onvermijdelijk, waar tegenover staat dat één ambtenaar, die in de sterkte van dit artikel was opgenomen in verband met de aard van zijn werkzaamheden nader is ondergebracht bij het Politiestudiecentrum te Heelsum. Artikel 61. Uitgaven van de Dienst Geneeskundige Verzorging Politie. In verband met de gestegen tarieven voor geneeskundige behandeling en de toeneming van het aantal gepensioneerden zijn de binnenslijnse bedragen voor 1967 verhoogd tot f 17 650 000 (1966: f 1 5 250 000). Artikel 62. Aandeel in de kosten van de geneeskundige verzorging van gepensioneerde politie-ambtenaren. Door de verhoging van de pensioenen en de toeneming van het aantal gepensioneerden wordt voor 1967 de door de gepensioneerde politie-ambtenaren te betalen premie aan de G.V.P. geraamd op f 1 250 000. Daar de bijdrage van het rijk aan de G.V.P. gelijk is aan het door de gepensioneerde te betalen premiebedrag, is de raming van dit artikel tot voornoemd bedrag verhoogd.

Artikel 43. Materiële uitgaven. Commissarissen der Koningin. Voor onderhoud en reparatie van meubilair en stoffering, herstelwerkzaamheden aan wandtapijten en vernieuwing der bekleding van ameublementen in ambtswoningen is een extra bedrag geraamd. Overigens houdt de hogere raming verband met toegenomen uitgaven van huisvesting en met de vergoeding van reiskosten.

Artikel 63. Bijdrage in de kosten van de gemeentepolitie. De voor deze uitkeringen als basis dienende normen ondergaan de invloed van de salarismaatregelen per 1 januari 1966. Tevens zijn zowel de organieke sterkte als feitelijke sterkte hoger geraamd. Bovendien is een stelpost opgevoerd voor uitkeringen in verband met functioneel leeftijdsontslag.

Artikel 48. Materiële uitgaven. (Uitvoering van de Bioscoopwet). Voor de met de verbouwing der filmzaal samenhangende kosten van voorzieningen aan appartuur wordt een bedrag van f 56 500 geraamd boven de overige aanschaffingen.

Artikel 64. Overige uitgaven ten behoeve van de politie. Voor ontwikkeling en proefneming op het gebied van kleding, bewapening, verbinding, alarmering en verkeerstoezicht en -regeling wordt een hoger bedrag nodig geacht. Hierbij moet met name worden gedacht aan proeven op het gebied van het schietonderricht, aan uitbreiding van de proefneming met televisie voor verkeerstoezicht en aan de aanloopkosten voor een proefneming met een clectronische informatieverwerkende machine voor de regeling van het verkeer. Bovendien zullen de activiteiten op het gebied van voorlichting en werving aanmerkelijk worden geïntensiveerd, met het oog op de behoefte aan nieuw politiepersoneel, waarvan reeds in het „algemeen gedeelte" van deze memorie melding wordt gemaakt.

A F D E L I N G III. F I N A N C I Ë N B I N N E N L A N D S BESTUUR Artikel 50. Bijdragen in de algemene kosten van Rijnmond als bedoeld in artikel 55, 2e lid, van de wet openbaar lichaam Rijnmond. De hogere raming is gebaseerd op een globale schatting van het dagelijks bestuur van het openbaar lichaam Rijnmond voor 1966 en houdt bovendien rekening met een verdere uitbreiding van het personeel van Rijnmond in 1967.

20 Kosten opleiding en vorming politiepersoneel. De tot en met 1966 op dit artikel geraamde uitgaven werden vanaf 1967 afzonderlijk op artikelen geraamd. Artikelen 66, 68, 70 en 71. Personeelsuitgaven voor: Studiecentrum voor hogere politie-ambtenaren, rechercheopleiding, kaderopleiding en voortgezette verkeetsopleiding. Het personeel van het Studiecentrum voor hogere politieambtenaren en van de Rechercheschool is van gemeentewege bij het Rijk gedetacheerd. In verband met het doorlopend dienstverband wordt het juister geacht dit personeel als iormatie op te nemen. Teneinde de voorbereiding van de kaderopleiding en de voortgezette verkeersopleiding ter hand te kunnen nemen zijn voor elk van deze opleidingen 2 functionarissen in de formatie opgenomen. Artikel 69. Materiele uitgaven. Rechercheopleiding. De stijging der te verwachten uitgaven houdt hoofdzakelijk verband met enkele noodzakelijk geachte aanschaffingen voor onderwijsdoeleinden. Artikel 72. Materiële uitgaven. Voortgezette verkeersopleiding. De hier geraamde uitgaven zijn te beschouwen als aanloopkosten voor de in voorbereiding zijnde verkeersopleiding. Artikel 75 Personeelsuitgaven. Rijksinstituut tot Opleiding van hogere politie-ambtenaren. Het feit, dat het instituut thans met 6 klassen werkt, en dat in de toekomst zal blijven doen, maakt verdere voorzieningen op personeelsgebied nodig. Bovendien wordt er in verband met de nieuwe plaats van vestiging (het instiuut zal in de loop van 1967 van Hilversum naai Apeldoorn worden verplaatst) en met een verdere intensivering van het onderwijs naar gestreefd het aantal gast-docenten te beperken en daarvoor in de plaats het corps vaste docenten uit te breiden. De toegenomen omvang van het instituut heeft ook de administratieve arbeid vermeerderd. Uitbreiding van de formatie van dit artikel met 7 man wordt dan ook noodzakelijk geacht, te weten 4 docenten, 1 instructeur en 2 administratieve krachten. Artikel 76. Materiele uitgaven. Rijksinstituut tot opleiding voor hogere politie-ambtenaren. Het in 1967 in gebruik te nemen nieuwe gebouw heeft aanzienlijk meer werkruimte. Dit zal leiden tot hogere uitgaven voor huisvesting zoals lonen voor huishoudelijk hulppersoneel en kosten voor verlichting en verwarming. Bij het onderdeel „reis- verblijf- en verplaatsingskosten" moet rekening worden gehouden met de verplaatsingskosten van personeel. De aanzienlijk hogere raming van het onderdeei „Maandgelden/gezinsbezoek/" vloeit voornamelijk voort uit een wijziging van de regelen met betrekking tot de huisvesting en de voeding. In verband hiermede ontvangen de leerlingen vanaf 1 januari 1966 geen vrije huisvesting en voeding meer doch wordt op hun maandgelden een korting toegepast. Het maandgeld is daartoe verhoogd met die korting. Deze onder de middelen te brengen korting worden geraamd op f 130 000. De raming van de kosten van aanschaffing van de inventaris voor het nieuwe gebouw in Apeldoorn is gedeeltelijk in de begroting 1966 opgenomen. Voor 1967 is rekening gehouden met het overige, nog aan te schaffen gedeelte der inventaris. Artikel 77. Personeelsuitgaven. Brandweer. De minimumbezetting van de inspectie voor de provincie Limburg — in tegenstelling tot de andere inspecties is in dit district geen adjudant-inspecteur aanwezig, hetgeen op de duur gezien de toegenomen activiteit op het gebied van preventie, opleiding en organisatie een precaire situatie dreigt te gaan scheppen — maakt het noodzakelijk de formatie met één man uit te breiden.

Artikel 78. Materiële uitgaven. Brandweer. De kosten van opleiding van beroepsbrandweerofficieren zullen gezien de nieuwe cursus radioactiviteit, zodanig toenemen dat een hogere raming noodzakelijk is. Daar staat tegenover dat de hiervoor ontvangen cursusgelden onder de middelen zullen worden verantwoord. De toegenomen examenactiviteiten maken, samen met een herziening der vacatiegelden, voor het onderdeel kosten verbonden aan het afnemen van Brandweerexamens, een hogere raming noodzakelijk. Artikel 80. Bijdrage in de kosten van oprichting van Streekbrandweerscholen. Uit het rapport Stichting Brandweeropleidingen Nederland blijkt dat de gewenste betere en meer gecentraliseerde opleiding van brandweerpersoneel is te verwezenlijken door de stichting van een aantal brandweerscholen. Ook de Brandweerraad komt tot deze conclusie. Het op gang brengen van de streekbrandweerscholen vereist een bijdrage van het Rijk van f 135 000 in twee jaar tijds. Derhalve is voor 1967 gerekend op f 67 500 hoofdzakelijk bestemd voor aanschaf van instructiemiddelen. Artikel 81. Personeelsuitgaven. Bescherming Bevolking. De formatie van dit artikel kan voor het jaar 1967 met één man worden teruggebracht. Artikel 83. Specifieke uitgaven. Bescherming Bevolking. Het op dit artikel geraamde bedrag ad f 3 4 157 000 kan als volgt worden gespecificeerd: 1. Bijdragen aan provinciën, gemeenten en kringen ƒ 27 891 000 2. Exploitatie van het telecommunicatienet . . 1 900 000 3. Voorlichting van de bevolking 150 000 4. Departementale kosten wegens opleiding personeel (Stafschool BB, nationale commandopost, regionale oefenkampen) 1 823 000 5. Departementale kosten wegens bijdrage aan particuliere verenigingen, research, exploitatie van magazijnen en nationale commandopost 1 133 000 6. Kosten voortvloeiende uit toepassing rechtspositieregeling noodwachters 250 000 7. Aanvulling voorraden 1 010 000 Artikel 92. Materiële uitgaven. Hulpverleningsdienst. De van andere instanties ontvangen gelden worden in 1967 onder de middelen verantwoord. De geraamde kosten voor dumping in zee hebben betrekking op werkzaamheden die aanvankelijk door het Ministerie van Defensie werden verricht.

A F D E L I N G V. B I N N E N L A N D S E VEILIGHEIDSDIENST Artikelen 93 tot en met 96. De salarismaatregelen en het gestegen loon- en prijspeil hebben tot een verhoogde raming geleid. A F D E L I N G VII.

OVERHEIDSPERSONEELSBELEID

Artikel 97. Personeelsuitgaven. Overheidspersoneelsbeleid. Het komt gewenst voor een drietal in de begroting 1966 op dit artikel opgenomen stageplaatsen voorlopig niet te vervullen. Artikel 98. Specifieke uitgaven. Algemeen Beheer. Een tweetal ambtenaren zal in de landen der West-Europese Unie vraagstukken op het gebied van het personeelsbeleid bestuderen. Hiervoor is een bedrag van f 5000 geraamd. Artikel 102. Specifieke uitgaven. Rijks Bestuursstudie Centrum. De in 1966 in Nederland te houden internationale studieconferentie zal, daar deze bijeenkomsten per toerbeurt in de landen der West-Europese Unie worden georganiseerd, in 1967 geen kosten met zich meebrengen.

21 De raming kan hierdoor met f 20 000 verminderd worden. Hiertegenover staat een verhoging van f4000 voor cursusgeld verschuldigd door de Nederlandse deelnemers aan de cursussen Internationale Betrekkingen, welke worden gehouden aan het Europa-College te Brugge. Artikel 103. Subsidie aan het Instituut voor Bestuurswetenschappen. Voor 1967 wordt verwacht dat lagere publiekrechtelijke organen gezamenlijk f 184 000 zullen bijdragen. De subsidie van het Rijk zal dan een gelijk bedrag vergen. Artikel 104. Kosten van cursussen in vreemde talen. Ook de vergoedingen aan leraren en docenten houden gelijke tred met de algemene salarismaatregelen. Artikel 106. Personeelsuitgaven. Overheidspersoneelszaken. De formatie van deze afdeling kan met één man worden verminderd. Artikel 107. Kosten van loon- en salarismaatregelen en daarmee verband houdende voorzieningen. De bedragen, die op de onderscheidene hoofdstukken der rijksbegroting onder de artikelen voor personeelskosten zijn opgenomen, zijn berekend op basis van de per 1 januari 1966 geldende bezoldigingsregeling. De gevolgen voor 1967 van nadien door te voeren salarismaatregelen kunnen niet meer in de afzonderlijke artikelen worden verwerkt. Verwacht wordt een verdere salarisstijging tengevolge van een nabcrekening van de salaristrend 1966 en een salarisverhoging in 1967. Het voor de kosten van alle maatregelen opgevoerde bedrag is een stelpost. Deze heeft betrekking op de gevolgen van de loon- en salarismaatregelen voor het rijkspersoneel (met uitzondering van het personeel van de staatsbedrijven en van het Algemeen burgerlijk pensioenfonds doch wel met inbegrip van ministers en staatssecretarissen en van alle ambtsdragers, wier salarispositie bij de wet is geregeld), voor het gemeentelijk politie- en onderwijspersoneel, voor het personeel van bijzondere instellingen van onderwijs en van andere gesubsidieerde instellingen, voorzover de salariskosten met rijksgelden worden gefinancierd en op de gevolgen, die de bedoelde maatregelen zullen hebben voor de bedragen, die het rijk uitgeeft ten behoeve van pensioenen, maatschappelijke en sociale uitkeringen en dergelijke. De benodigde bedragen zullen te zijner tijd bij suppletoire wetten op de desbetreffende artikelen van de onderscheidene hoofdstukken der rijksbegroting worden aangevraagd, waartegenover dit artikel komt te vervallen. Artikel 108. Toelagen op grond van artikel 19a. van het Bezoldigingsbesluit Burgerlijke Rijksambtenaren 1948. Een verlaging met f 10 000 op dit artikel is mogelijk gezien het verloop der uitgaven over 1966. Artikel 112. Uitkeringen wegens functioneel leeftijdsontslag. De in het Algemeen Rijksambtenarenreglement op te nemen mogelijkheid van functioneel leeftijdsontslag noopt tot het invoegen van dit artikel. De maatregelen tot uitvoering zijn echter nog niet zodanig gevorderd dat reeds een bedrag kan worden geraamd. Artikel 113. Uitkeringen en pensioenen aan gewezen Ministers en Staatssecretarissen, alsmede pensioenen aan hun weduwen en wezen. Het geraamde bedrag is afgestemd op de nu bekend zijnde gegevens betreffende aantal gerechtigden en uit te keren bedragen waarin de laatste salarismaatregelen zijn verwerkt. Artikel 116. Extra toeslag ten laste van liet Rijk op eigen pensioenen van gewezen overheidsdienaren van Indonesië, gevestigd in Suriname en in de Nederlandse Antillen. Daar de aan deze categorie toekomende pensioenen door de per 1 januari 1966 getroffen maatregelen zijn verbeterd kan met een lager bedrag worden volstaan.

Artikel 118. Uitkeringen aan voormalig Rijkspersoneel in lijdelijke dienst of werkzaam op arbeidsovereenkomst, ingevolge de Uitkeringsregeling 1952. Stb. 412. De hoge raming is gedeeltelijk het gevolg van de hogere gemiddelde uitkeringen en wordt overigens veroorzaakt door de verhoging van het aantal uitkeringsdagen van 126 naar 156 per 1 januari 1965. (Stb. 434, 1965). Oud Artikel 1/3. Annuïteit, verschuldigd over de jaren 1917 t/m 1966 aan het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds als gevolg van de wet van 23 mei 1917, Stb. 426, over het jaar 1966 Zoals uit de tekst van dit artikel blijkt was deze annuïteit verschuldigd tot en met 1966. Voor 1967 is derhalve geen bedrag geraamd. Artikel 124. Bijdrage aan de N.V. Nederlandse Spoorwegen in de kosten, als bedoeld in artikel X van de Wet pensioenmaatregelen 1963 f Stb. 210). Als gevolg van het teruglopen van het aantal pensioengerechtigden is de ten laste van het Rijk komende toeslaglast van het Spoorwegpensioenfonds met f 5 500 000 gedaald. De verhoging van de pensioenen per 1 januari 1966 met 9,52 pet. kost evenwel ca. f 5 900 000, zodat de raming van dit artikel per saldo moest worden verhoogd met f 400 000. Artikel 127. Kosten van de Nederlandse toeslagen op bepaalde Indonesische weduwenpensioenen en wezenonderstanden. De hogere raming van dit artikel vloeit niet alleen voort uit de verhoging van de pensioenen per 1 januari 1966 met 9,52 pjt. (meerkosten f 6 500 000), maar ook uit de bij de wet van 6 januari 1966 (Stb. 5) met ingang van dezelfde datum vastgestelde structurele verhoging van de Indonesische weduwenpensioenen en wezenonderstanden. Deze maatregel brengt een lastenverzwaring van rond f 10 000 000 mede. Artikel 128. Bijdrage aan de ..Stichting Administratie Indonesisclie Pensioenen" wegens de door Nederland overgenomen verplichtingen tot betaling van weduwenpensioenen en wezenonderstanden aan nagelaten betrekkingen van gewezen overheidspersoneel van Indonesië. Voornamelijk de daling van de inkomsten wegens rente en uit aflossing en uitloting van uitstaande leningen heeft veroorzaakt, dat de bijdrage in het financieringstekort van de Stichting Administratie Indonesische Pensioenen hoger moest worden geraamd. Overigens houdt de stijging van deze bijdrage verband met de gestegen salariskosten. Artikel 132. Materiële uitgaven. Rijks Psychologische Dienst. Voor de huisvestingskosten, waarin begrepen kosten voor huishoudelijk hulppersoneel, dient gezien de getroffen salarismaatregelen een hoger bedrag te worden geraamd. Hetzelfde geldt voor de post specifieke uitgaven. Hierin zijn namelijk begrepen de kosten van docenten voor de typecursus. Bovendien moet rekening worden gehouden met een verdubbeling van het aantal leerlingen voor deze cursus. De post „aanschaffingen" bevat naast een bedrag voor vervanging van meubilair en stoffering een bedrag van f 4 000 voor vervanging van een aantal schrijfmachines van de typecursus, f 1 000 voor de vervanging van een transport-bromfiets en f 2 600 voor de aanschaffing van een snijmachine. Artikel 133. Kosten van personeelswerving. De raming voor 1967 van dit artikel wordt gesteld op het bij suppletoire wijziging tot f 930 000 verhoogde bedrag van 1965. Artikel 134. Personeelsuitgaven. Rijks Geneeskundige Dienst. Tengevolge van de omstandigheid dat — in tegenstelling tot vorige jaren — meer medici zich aangetrokken voelen tot de functie van bedrijfsarts, dienen de drie artsenvacatures, welke in de begroting 1966 (Zie Gedrukte Stukken 1965—1966 — 8300, nr. 10.) alleen voor dat jaar waren afgevoerd, thans weer in de formatie te worden opgenomen om van een goed functioneren van deze dienst verzekerd te zijn.

22 Op verzoek van het Ministerie van Justitie is de bedrijfsgeneeskundige zorg voor het korps Rijkspolitie door de Rijks Geneeskundige Dienst overgenomen. Op den duur zal de bedrijfsgeneeskundige verzorging van dit uit ongeveer 6000 personeelsleden bestaande korps zeker een volledige dagtaak voor 2 bedrijfsartsen opleveren. In afwachting van de volledige ontwikkeling en uitvoering van deze taak is voor 1967 op dit artikel rekening gehouden met een vermeerdering van één bedrijfsarts. Tenslotte is bij de raming rekening gehouden met een uitbreiding van de formatie van 5 administratieve krachten, waarvan 2 voor de administratie van het hoofdkantoor en 3 ten behoeve van de districtskantoren, waarbij zij opgemerkt, dat de administratieve hulpkrachten voor de bedrijfsarts van het korps Rijkspolitie in ieder geval nog voor het jaar 1967 in dienst blijven van het Ministerie van Justitie. Artikel 135. Materiële uitgaven. Rijks Geneeskundige Dienst. De huisvestingskosten van het nieuwe gebouw blijken aanzienlijk hoger te liggen dan in 1966 werd geraamd. De te verwachten kosten voor het aan derden opgedragen schoonhouden der gebouwen en de kosten voor gas, licht en water, noodzaken hier tot een hogere raming. Voorts is het grotere aantal ambtenaren met vergoeding voor gebruik van eigen auto oorzaak van de stijgende reiskosten. De reeds gememoreerde personeelsuitbreiding maakt het noodzakelijk aanschaffingen voor meubilair te doen. Artikel 136. Kosten van medische verrichtingen. De in aantal nog steeds toenemende keuringen, controles, doorlichtingen en andere medische verrichtingen onder andere door overname t'an de Rijks Geneeskundige Dienst van de werkzaamheden van de Korpsarts van de Rijkspolitie, en de stijging van de tarieven die voor deze verrichtingen betaald moeten worden, bijvoorbeeld een door de Sociale Verzekeringsbank per 1 januari 1966 goedgekeurde verhoging van 12 pet. van de tarieven voor specialisten, hebben geleid tot een hogere raming dan in het voorgaande jaar.

A F D E L I N G VII. ORGANISATIE EN AUTOMATISERING RIJKSDIENST Artikel 139. Personeelsuitgaven. Organisatie en Automatisering Rijksdienst. Zoals is vermeld in de toelichting bij Personeelsuitgaven Algemene Leiding en Staffunctionarissen, is één ambtenaar, die voor 1966 was opgenomen op dat artikel nader ondergebracht bij deze directie. Daarnaast is de formatie van de directie uitgebreid met een functionaris op hoger niveau, die met een aantal reeds aanwezige op dit terrein werkzame functionarissen, de aan de directie toegewezen zaken met betrekking tot de automatisering van de rijksdienst zal behartigen. Ter zake moge ter bekorting nog worden gewezen naar de desbetreffende toelichting op de begroting van het dienstjaar 1966.

Artikel 140. Specifieke uitgaven. Het in 1966 geraamde bedrag ad f 48 000 (artikel 15, kosten oriëntatiecursussen en bijscholing van leidinggevend personeel inzake de administratieve automatisering) is voor 1967 begrepen in de raming van artikel 140 (specifieke uitgaven). De toenemende automatisering zal de werkzaamheden en activiteiten van de Directie Organisatie en Automatisering Rijksdienst zodanig vergroten dat voor 1967 in totaal een bedrag van f 199 500 nodig wordt geacht. A F D E L I N G VIII. R A A D VAN T O E Z I C H T A L G E M E E N BURGERLIJK PENSIOENFONDS Artikel 143. Personeelsuitgaven. Artikel 144. Materiële uitgaven. De in de Algemene burgerlijke pensioenwet {Stb. 6, 1966) voorziene Raad van toezicht wordt, voor wat betreft de personeelsuitgaven van de voorzitter, de secretaris en een administratieve ambtenaar, en de daarbij behorende apparaatskosten, op hoofdstuk VII der rijksbegroting geraamd. Aangezien de kosten van de Raad van toezicht ten laste van het Algemeen burgerlijk pensioenfonds komen en derhalve aan het fonds in rekening zullen worden gebracht, zijn de artikelen voor nihil uitgetrokken. A F D E L I N G XI. RIJKSCENTRALE VOOR M E C H A N I S C H E ADMINISTRATIE Artikel 147. Personeelsuitgaven R.M.A. De steeds toenemende omvang van de capaciteit van de R.M.A. maakt het noodzakelijk meer aandacht te wijden aan de bedrijfseconomische aspecten. De uitbreiding van de formatie van deze dienst met een kracht in de rang van administrateur heeft hierop betrekking. Artikel 148. Materiële uitgaven. De hogere raming van het binnenslijnse uitgetrokken bedrag is te wijten aan diverse oorzaken. De huisvestingskosten stijgen onder andere door het in gebruik nemen van nieuwe panden, onder meer ten behoeve van een derde ponscentrale. Verder blijkt de airconditioneringsinstallatie een aanzienlijk bedrag aan kosten voor waterverbruik meer te vergen dan was verwacht. Met de Rijksgebouwendienst zijn nog besprekingen gaande ten einde tot een ander, goedkoper systeem voor de watervoorziening te komen. Voor de materiaalkosten moet, gezien de te verwachten uitbreidingen van werkzaamheden en prijsstijgingen óp f 200 000 meer dan in 1966 gerekend worden. Verder zullen de machinekosten een stijging ondergaan voornamelijk door de kosten van huur van enkele collators. Het voor aanschaffingen geraamde bedrag bevat een post van f 25 750 voor aankoop van enige machines voor de binderij terwijl voor kantoormeubilair, schrijfmachines en stoffering een bedrag van f 34 250 wordt opgenomen. De Minister van Binnenlandse P. J. V E R D A M .

Zaken,