V 49 YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp 3 juli 2008
Samenvatting Op 3 juli 2008 bezocht het YURP’s-lab de Wildemanbuurt in Amsterdam. Centraal stond de vraag: wat te doen met de Wildemanbuurt in Amsterdam Nieuw West? Deze buurt werd in 2000 aangewezen als een van de te vernieuwen gebieden in Osdorp. Volgens afspraak startte de planvorming in 2007. Eind 2008 moet er voor de buurt een vernieuwingsplan liggen. Het projectteam Wildemanbuurt (corporaties Far West, Stadgenoot, Eigen Haard, Ymere, stadsdeel Osdorp en Projectbureau Vernieuwing Osdorp) nodigden de YURP’s uit om mee te denken over de kiezen strategie. Met ondersteuning van een coach, zochten de YURP’s antwoorden op drie deelvragen: wat is de positie van de Wildemanbuurt en waar liggen kansen, welke voorzieningen zouden er het beste passen en welke mogelijkheden zijn er op het terrein van de sociaal-economische programmering? De oplossingen moesten aansluiten bij de ambities van zowel het stadsdeel, gericht op de huidige bewoners, als die van de woningcorporaties, gericht op het opbouwen van een duurzaam strategische vastgoed portefeuille.
Wildemanbuurt, eiland van ontmoeting
KEI KEI kennis kennis -centrum centrumstede stede llijke ijke vernieuwing vernieuwing
Na een excursie door de buurt, concluderen de YURP’s dat de Wildemanbuurt een rustige woonbuurt met een besloten karakter is. Omgeven door de Osdorper- en de Hoekenesgracht, woont men er als het ware op een eiland. Er is echter weinig sociale cohesie, de voorzieningen liggen verspreid en bovendien is het voorzieningenaanbod relatief eenzijdig. Ook ontbreekt het aan een centrale plek, een hart, waar buurtbewoners elkaar kunnen ontmoeten. Om de positie van de Wildemanbuurt te verbeteren, kiezen de YURP’s voor een benadering die het huidige karakter van de buurt, versterkt onder het motto: ‘Wildemanbuurt, eiland van ontmoeting’. Het eilandgevoel valt fysiek te versterken door een veel duidelijker relatie te leggen met het omliggende water. Meer dan nu moet wonen aan het water mogelijk zijn. Door middel van meer wandelpaden en bruggen is het water bovendien beter te ontsluiten. Ook een nieuwe waterloop naar de Sloterplas kan de relatie met water verstevigen. De al aanwezige woonvorm, de semi-openbare groene hoven, is te verfraaien door het groen zowel binnen als buiten de hoven te differentiëren,
Inhoudsopgave Eiland van ontmoeting: Wildemanbuurt De Wildemanbuurt Vraagstuk Context Sloterplas is van niemand Wildemanbuurt, eiland van ontmoeting Geheime tuinen Hart voor de buurt: een Allemansbuurt Reacties Reflectie en intervisie Deelnemerslijst
Hart van de buurt
Young Urban Renewal Professionals (YURP’s) Het KEI-netwerk YURP’s bestaat uit jonge professionals (< 35 jaar), werkzaam in de stedelijke vernieuwing bij partners van KEI. KEI biedt met dit netwerk een platform voor de opvattingen en ideeën van een nieuwe generatie die op een eigen wijze de stedelijkevernieuwingsopgave benadert. Centraal staan ontmoeting en discussie over stedelijke vernieuwing en de confrontatie tussen YURP’s en ‘seniors’. Het YURP-netwerk telt inmiddels meer dan 300 leden. Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden bij KEI. www.yurps.nl Eerdere YURP’s-Labs: YURP’s-werkbezoek Spoorzone Overvecht juli 2007 KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing
Recente verslagen: V48: Slotbijeenkomst Ontwerplab Krimp Parkstad Limburg V47: KEI-stadslab Gouda V46: KEI-stadslab Kogerveld (Zaanstad) V45: KEI-atelier Senioren in de stad V44: KEI-atelier Waardecreatie en participatie Voor eerder verschenen uitgaven in de V-reeks zie www.kei-centrum.nl/netwerk/v-reeks Copyright 2008 KEI
KEI V49
T 010 – 282 51 55 F 010 413 02 51
[email protected]
2
Kruisplein 25r Rotterdam Postbus 897 3000 AW Rotterdam
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
Dit verslag is een uitgave van KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, geschreven door Karl Bijsterveld, journalist/tekstschrijver, Amsterdam.
Om een einde te maken aan de diffuse voorzieningenstructuur, en bewoners beter in staat te stellen om elkaar te ontmoeten, adviseren de YURP’s drie clusters met elk een sterke eigen identiteit te ontwikkelen, die samen het hart van de buurt vormen. De Osdorper Ban kan fungeren als economische as van de Wildemanbuurt, en onderscheidt zich duidelijk van het Osdorpplein. Daarvoor moet wel een einde worden gemaakt aan het eenzijdige voorzieningenniveau, door bijvoorbeeld de winkelstrip in te korten en te brancheren. De voormalige Renaultgarage aan de Notweg kan een permanente culturele hotspot worden. Young Designers & Industry is al kwartiermaker voor de garage en stelt voor om het onderdak te laten zijn voor jonge (mode)ontwerpers uit de buurt. Momenteel doet Young Designers & Industry nader onderzoek naar verdere mogelijkheden om creatievelingen uit de buurt initiatieven te laten ontplooien. De YURP’s adviseren om na te gaan of er ook ruimte is voor bijvoorbeeld andere creatieve bedrijvigheid en oefenruimtes voor beginnende popbandjes. Het scholencluster (de schoolgebouwen tussen de Notweg, Vrijburg, Veldzicht en Osdorper Ban) is te transformeren in een sociaal-maatschappelijk cluster. Hier is een Brede School te realiseren, waar meerdere functies bij elkaar komen, zoals onderwijs, een Ouder Kind Centrum en een buurt informatiepunt voor bewoners. Het schoolplein krijgt hierbij een belangrijke rol. Het moet een speelplek zijn die ook buiten schooltijden te gebruiken is. Een openbaar plein of park geeft het maatschappelijk hart van de wijk ruimtelijk gestalte. De sociaal-economische programmering ten slotte, is op verschillende manieren te verstevigen. Sportactiviteiten op het Sportpark Ookmeer kun je de buurt ‘in trekken’ door er (kleinschalige) sportactiviteiten te organiseren. Werkloze jongeren zijn inzetbaar voor hand- en spandiensten ten behoeve van ouderen. Andere sociaal-economische voorstellen zijn de realisatie van een hotel bij de Sloterplas, het bouwen van woonwerkwoningen en de bouw van woningen door middel van collectief particulier opdrachtgeverschap.
3
6 5 7 7 9 10 10 12 16 17 18
en specifieker in te richten. Zo wordt het groen meer van de bewoners zelf en kunnen ze het ook gebruiken. Dit in tegenstelling tot het nu aanwezige groen dat massaal en onpersoonlijk is.
KEI V49
De ontvangers van de YURP’s-adviezen, Jacques Thielen (Far West) en Franck Storm (Stadgenoot) reageerden open en kritisch op het voorgelegde concept, en zochten de achterliggende motivatie van de adviezen. Ze stellen dat de YURP’s het voorzieningniveau op een heldere, neutrale manier hebben geanalyseerd, maar dat er weinig is gezegd over de programmering en de kwaliteit van de woningvoorraad. Zou de huidige voorraad, die vooral bestaat uit sociale woningbouw, niet gedifferentieerd moeten worden? Ook een referentie met de omgeving van de Wildemanbuurt ontbreekt grotendeels. Waar maakt de Wildemanbuurt onderdeel vanuit? En wat betekent dat voor de positionering van de buurt? Het voorstel om het voorzieningenniveau onder te brengen in een Brede School wordt positief bevonden. Dat geldt ook voor de realisatie van woningen door middel van collectief particulier opdrachtgeverschap, en het bouwen van een nieuw hotel aan de Sloterplas. Het concept om van de Wildemanbuurt een ‘Eiland van ontmoeting’ te maken, leidt bij Thielen en Storm aanvankelijk tot enige scepsis, vanwege het risico dat bewoners geïsoleerd kunnen raken van de stad. De YURP’s stellen dat het er niet om gaat van de Wildemanbuurt een eiland in fysieke zin te maken. Het gaat om het neerzetten van een sfeerbeeld, aansluitend op het al enigszins aanwezige eilandsgevoel. Thielen kon zich daar wel iets bij voorstellen. Amsterdam heeft, zo stelt hij, immers een rijke traditie van soortgelijke wooneilanden met een sterke eigen identiteit, zoals het Bickerslandeiland en Prinseneiland. Op die manier is ook de Wildemanbuurt sterker te positioneren.
5
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
4
Wooneiland
Eiland van ontmoeting: Wildemanbuurt
sport zijn niet meeontwikkeld met de veranderende bevolkingsamenstelling van de buurt. Het traditionele buurtwinkelcentrum Osdorper Ban/Hoekenesgracht is verkleurd tot een gemengd winkel/horeca/dienstverleningsgebied, en mist een heldere identiteit. Verder kampt de Wildemanbuurt met leegstand in kantoorgebouwen en ontbreken de mogelijkheden voor kleinschalige bedrijvigheid en startende bedrijven. Ook woonwerkwoningen zijn niet aanwezig.
Maak van de Wildemanbuurt een Eiland van ontmoeting, waar je rustig aan het water of in de semi-openbare groene hoven kunt wonen. Dat advies gaven de YURP’s op 3 juli tijdens het YURP’s-lab, dat in het teken stond van de vernieuwing van de Wildemanbuurt in Amsterdam-Osdorp. Dit voorstel is te realiseren door aansluiting te zoeken bij het huidige karakter van de Wildemanbuurt, dat al enigszins de sfeer van een eiland ademt. Om een einde te maken aan de eenzijdige en verspreid liggende voorzieningen, en bewoners meer ontmoetingsmogelijkheden te bieden, wordt voorgesteld drie clusters met elk een eigen sterke identiteit te realiseren die samen het hart van de buurt vormen: de Osdorper Ban als economische as, de voormalige Renaultgarage als permanente culturele hotspot en het scholencluster (de scholengebouwen tussen de Notweg, Vrijburg, Veldzicht en de Osdorper Ban) als sociaal-maatschappelijk cluster.
1 Positie en potentie De Wildemanbuurt heeft momenteel geen erg uitgesproken karakter of positie. De buurt ligt ingeklemd tussen een nieuwbouwlocatie, het stadsdeelcentrum, een groenzone met sportvoorzieningen en een ander vernieuwingsgebied. De vraag is welke kansen deze ligging biedt in het licht van de vernieuwing 2 Voorzieningen Welke voorzieningen zouden een grote aanwinst voor de Wildemanbuurt zijn? Is er behoefte aan nieuwe en/of aanvullende voorzieningen en welke locatie is daarvoor geschikt? 3 Mogelijkheden sociaal-economische programmering Welke sociaal-economische programmering zou je voor de Wildemanbuurt moeten opzetten? Met andere woorden: wat moet hét speerpunt zijn van de sociaal-economische pijler, om de buurt er weer ‘bovenop’ te krijgen? Context Niels Raat en Laura Wille, beiden werkzaam bij Far West, lichtten de positie van de Wildemanbuurt nog wat nader toe. Als onderdeel van Nieuw West ligt de Wildemanbuurt door de nabijheid van onder andere Schiphol en het Westelijk Havengebied redelijk strategisch. De Wildemanbuurt is zowel met het openbaar vervoer als de auto goed bereikbaar.
7
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
6 KEI V49
De Wildemanbuurt De Wildemanbuurt is een woonbuurt in stadsdeel Osdorp, Amsterdam Nieuw West. Het is onderdeel van het Algemene Uitbreidingsplan van Cornelis van Eesteren uit 1934 volgens het principe van de tuinstad: een heldere structuur, gevormd door haak- en strookvormige bouwvolumes met woningen rondom groene hoven. De buurt zelf is in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw gebouwd. In de wijk staan circa 2400 woningen, waarvan 98 procent gestapelde bebouwing. 91 procent van de woningvoorraad bestaat uit sociale huurwoningen, die eigendom zijn van de corporaties Ymere, Far West, Eigen Haard en Stadgenoot. De Wildeman telt ruim 4800 inwoners. 27 procent daarvan is 65 jaar en ouder, en 58 procent van de bewoners is allochtoon. De buurt is aantrekkelijk door haar centrale ligging en de grote verscheidenheid aan voorzieningen in de directe omgeving, zoals het Osdorpplein en de Sloterplas. De Wildemanbuurt is het laatste gebied binnen Osdorp dat als onderdeel van de vernieuwingsopgave Richting Parkstad 2015 wordt vernieuwd. Onder de eenzijdig samengestelde bevolking is er weinig sociale cohesie en participatie. De buurt worstelt bovendien met hangjongeren, meldingen van drugshandel en drugsgebruik en het illegaal verblijven van jongeren op zolderverdiepingen. De eenzijdige woningvoorraad bevordert de concentratie van sociale en economische problemen. De buurtvoorzieningen voor onderwijs, zorg, jeugd, veiligheid en spel en
Vraagstuk Het projectteam Wildemanbuurt (corporaties Far West, Ymere, Eigen Haard Stadgenoot, het stadsdeel Osdorp en projectbureau Vernieuwing Osdorp) nodigden de YURP’s uit om mee te denken over de te kiezen vernieuwingsstrategie tijdens het YURP’s-lab. Daarbij stonden drie invalshoeken centraal:
Sloterplas is van niemand In de hiernavolgende excursie kregen de YURP’s op drie locaties nog een verdere toelichting over de ontwikkelingen in de Wildemanbuurt. Olga van de Ven vertelde als kwartiermaker over de situatie van de Sloterplas. De plas ligt er wat gehavend bij en wordt nauwelijks voor recreatieve doeleinden gebruikt. In het verleden is er wel een plan ontworpen om dit te verbeteren, maar het plan is politiek nooit vastgesteld omdat de financiële middelen ontbraken. Bovendien willen vooral de oorspronkelijke bewoners de Sloterplas zo veel mogelijk laten zoals het nu is. Van de Ven werd in april aangesteld als kwartiermaker om toch schot te brengen in de ontwikkeling, en van de Sloterplas een recreatiegebied op stedelijk niveau te maken, zoals bijvoorbeeld ook het Amsterdamse Bos. “Het lastige is dat de Sloterplas geen eigenaar heeft. De plas is van niemand, en dus van iedereen. Er vindt nu overleg plaats tussen drie wethouders van de centrale stad en drie wethouders van de betrokken stadsdelen waar de Sloterplas in ligt”, zei Van de Ven. Uit de toelichting van Jessica Helsloot (SEZO) blijkt dat er al wel de nodige activiteiten worden ondernomen om buurtbewoners meer met elkaar in contact te brengen. Zo vertelde ze over galerijbijeenkomsten die zij in seniorenflats organiseert met als doel dat mensen elkaar gaan helpen. “Dit direct aanspreken van mensen werkt,” aldus Helsloot. Voor (Marokkaanse) moeders met baby’s is er gratis voorlichting. Ook is er een speciale meiden 13+ groep. Eenmaal terug van de excursie bespraken de YURP’s de eerste indrukken van de Wildemanbuurt. Over het algemeen was de verwachting dat de buurt er, gezien het slechte imago van Osdorp, veel slechter voor zou staan en dat problemen heftiger waren. De stedenbouwkundige opzet werd interessant bevonden. Er is veel collectieve ontsluiting en de randen van de buurt zijn geen rafelranden maar hebben een sterk profiel. Zoals het Sportpark Ookmeer aan de Ookmeerweg. Wel ontbreekt er een functionele connectie tussen de buurt en de randen. Een YURP merkte op dat vooral het groen aan de zuidkant slecht is onder-
9
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
8
vijf jaar, een ‘naaiatelier nieuwe stijl’ gepland voor startende jongere modeontwerpers. Vrouwen uit de buurt zouden hier als coupeuse/naaister aan de slag kunnen.
KEI V49
Opvallend is verder dat de Wildemanbuurt geen suburbaan maar ook geen urbaan karakter heeft. Maarten Dijk, economisch beleidsmedewerker bij stadsdeel Osdorp, vertelde dat zowel de Osdorper Ban als de Hoekenesgracht zich kenmerken door een economisch onsamenhangend voorzieningenniveau. Dijk: “Het winkelaanbod is te eenzijdig. Uit onderzoek blijkt dat slechts 53 procent van de respondenten de winkels als (zeer) goed beoordeelt, 18 procent beoordeelt ze als (zeer) slecht.” De waardering voor het Osdorpplein als winkelcentrum (voor de dagelijkse boodschappen) en voorzieningengebied ligt een stuk hoger. 90 procent van de respondenten is (zeer) tevreden. Dijk: “Ook de winkeliers vinden dat winkels als groente verkoop en bakkers zijn oververtegenwoordigd. Ze missen winkels als een drogist en bloemist. Aan de Osdorper Ban worstelen veel ondernemers met een teruglopende omzet. 20 procent zegt zelfs binnen korte tijd de onderneming te zullen beëindigen. Omdat de economische voorzieningen in de Wildemanbuurt grotendeels particulier eigendom zijn, kan stadsdeel Osdorp hier beleidsmatig moeilijk op sturen.” Sietske Gramsma, ook werkzaam bij stadsdeel Osdorp, vertelde over de leefbaarheid van de Wildemanbuurt. Uit onderzoek zou blijken dat 55 procent van de respondenten de buurt achteruit vindt gaan. 45 procent van de respondenten is van mening dat de mensen in de buurt prettig met elkaar omgaan. Opvallend is dat 79 procent van ondervraagden aangeeft waarde te hechten aan goede contacten in de buurt, terwijl in ditzelfde onderzoek naar voren komt dat bewoners er niet altijd hun best voor (willen en kunnen) doen, waardoor ontmoetingen uitblijven. De Wildemanbuurt heeft verder veel last van hangjongeren. Maar liefst 36 procent van de bewoners ondervindt er hinder van. 35 procent geeft aan last van vernielingen en vandalisme te hebben. Nog ernstiger is het probleem van het groepje criminelen jongeren dat actief is in de Wildemanbuurt, jongeren die vaak ook uit andere buurten komen. Gramsma: “Sinds kort hebben we daarom straatcoaches aangesteld die door de buurt fietsen en jongeren zonodig aanspreken op overtredingen. Door de korte lijnen kunnen de straatcoaches indien nodig snel contact leggen met de politie.” Dennis Lohuis van Young Designers & Industry, verhaalde ten slotte over de Stichting Pal West Modeatelier, opgericht door Ymere en Young Designers & Industry. De stichting wil jongeren kansen bieden en ondernemingsmogelijkheden en werkgelegenheid in Amsterdam Nieuw West creëren. In de voormalige Renaultgarage aan de Notweg is daarom voor een periode van
Geheime tuinen Een andere, al aanwezige, woonvorm is wonen aan de ‘geheime tuinen’, oftewel de groene hoven. Het aanwezige groen is echter te veel van hetzelfde. Het groen verdient zowel binnen als buiten de hoven een differentiatie en een specifiekere inrichting. Het valt de YURP’s op dat er veel openbaar groen is waarvan de gebruiksfunctie niet helder is. Voorgesteld wordt om de hoeveelheid openbaar groen te verminderen, de kwaliteit ervan te verbeteren en er een duidelijke hiërarchie in aan te brengen. Ten aanzien van wonen verwijzen de YURP’s nog naar een project in het
KEI V49
11
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
Wildemanbuurt, eiland van ontmoeting Ten aanzien van de kansen die de Wildemanbuurt biedt, stellen de YURP’s dat het niet nodig is om geforceerd te zoeken naar verbindingen met voorzieningen rondom de Wildemanbuurt, zoals de Sloterplas of het winkelcentrum Osdorpplein. De Wildemanbuurt is een op zichzelf staande buurt, en voor een steviger positionering kun je aansluiting zoeken bij dit bestaande karakter. De YURP’s komen met de metafoor van een eiland, en lanceren een slogan: ‘Wildemanbuurt, een eiland van ontmoeting.’ Bij wonen op een eiland past ten eerste wonen aan het water. Er kunnen nieuwe woningen worden gebouwd aan de Hoekenes- en Osdorpergracht. Bovendien kun je door middel van meer bruggen en betere looproutes langs de grachten, meer bewoners van het water laten genieten. Een nieuwe waterloop met de Sloterplas kan de binding met het water intensiveren. Verder is de realisatie van een langzaam verkeerroute door de hele Wildemanbuurt wenselijk.
10
houden, en er veel groen tussen de tegels zit. “Dat geeft een unheimisch gevoel.” De YURP’s vroegen zich af waar de naam Wildemanbuurt voor staat. Jacques Thielen (Far West) en Franck Storm (Stadgenoot), de ontvangers van het nog te volgen advies, moesten het antwoord hierop schuldig blijven. Na de excursie en de terugkoppeling werden de YURP’s in groepen verdeeld, en gingen ze elk met een vraagstuk aan de slag. Hierin werden ze ondersteund door drie professionals die als coach optraden: Erna van Holland (COB-WEB advies), Paul Taselaar (Van Nimwegen & partners) en Bert Veraa (Quintis). De resultaten werd in een advies gegoten dat vervolgens aan alle deelnemers werd gepresenteerd.
Derde cluster: sociaal maatschappelijk cluster Het derde en laatste cluster zijn de schoolgebouwen tussen de Ookmeerweg en de Osdorper Ban, met onder meer de (naar nieuwbouw verhuizende) Lucasschool, de Kraemerschool en een gymzaal. De YURP’s stellen
KEI V49
Tweede cluster: Permanente culturele hotspot Het tweede cluster, de voormalige Renaultgarage aan de Notweg, is een kansrijke locatie voor een permanente culturele hotspot. Er kunnen bijvoorbeeld oefenruimtes voor beginnende muziekbandjes worden gerealiseerd. Ook kan het startende creatieve bedrijfjes huisvesten. Wel vergt de potentie van deze plek nader onderzoek.
12
Eerste cluster: Osdorper Ban als economische as Van de Osdorper Ban kan een economische as worden gemaakt met een duidelijker onderscheidend profiel ten opzichte van het Osdorpplein, inclusief kansen voor startende (allochtone) ondernemers. Dit is te bereiken door het aantal winkels te verminderen en de strip in te korten en te brancheren. Dit gaat niet vanzelf. De vernieuwing valt niet volledig aan de markt overlaten. Het vraagt juist om een sterke sturing van bijvoorbeeld een straatmanager en/of een actieve ondernemersvereniging.
13
Hart voor de buurt: een Allemansbuurt De YURPS’s stellen vast dat er nu geen mooi centraal openbaar gebied in de Wildemanbuurt is. Door drie clusters aan te wijzen met elk een sterke eigen identiteit, kun je een einde maken aan de diffuse voorzieningenstructuur en biedt je bewoners meer kansen elkaar te ontmoeten. Samen vormen de drie clusters het hart van de buurt, een podium voor ontmoeting die voor elk wat wils biedt, oftewel een Allemansbuurt. Het gaat om de Osdorperban als economische as, de voormalige Renaultgarage als culturele hotspot en een sociaal-maatschappelijk cluster op de plek van enkele schoolgebouwen tussen de Ookmeerweg en de Osdorper Ban.
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
Rotterdamse Spangen, waar in het appartementencomplex Wallisblok de nog te renoveren woningen voor een symbolische één euro werden verkocht aan bewoners, op voorwaarde dat ze zelf de opknapbeurt voor hun rekening namen en financierden. Een aanpak, die ook kansen voor de Wildemanbuurt biedt.
Behalve het aanwijzen van de drie clusters benoemen de YURP’s verder de potentie van de Wildemanbuurt als plek voor grootstedelijke functies. Een hotel bij de Sloterplas is in die context een interessante optie. Het centrum heeft immers een tekort aan hotels en daar is nauwelijks ruimte voor nieuwe. Ten slotte adviseren de YURP’s om één projectbureau op te richten die onder de noemer ‘Wildemanbuurt, eiland van ontmoeting’ tijdens de
15
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
14 KEI V49
voor om hier een bedrijfsverzamelgebouw en een Brede School te realiseren, met behalve onderwijs ook ruimte voor bijvoorbeeld een Ouder Kind Centrum en een informatiecentrum voor bewoners. De aanwezige gymzaal moet worden behouden. Hier is op kleine schaal ruimte voor indoorsporten als boksen. Daarmee leg je een duidelijk relatie met het aangrenzende Sportpark Ookmeer en trek je sportactiviteiten als het ware de buurt in. Naast de gebouwen moet het schoolplein ook een multifunctioneel gebruik krijgen. Buiten schooltijden moet het plein toegankelijk zijn als speelplek voor kinderen.
KEI V49
Reflectie en intervisie Behalve om advies te geven, was hetYURP’s-lab ook bedoeld als instrument voor intervisie en ontwikkeling van competenties. De coaches Erna Holland, Paul Tazelaar en Bert Veraa, waren goed te spreken over de houding de YURP’s. “Ze zijn enthousiast en open naar elkaar toe”, zei een van hen. Wel waren coaches nodig om het overzicht te houden. Bovendien dachten sommige deelnemers al snel wel voldoende te weten en voldoende te presteren. En ook het ‘out of the box’ denken bleek niet voor iedereen even eenvoudig. Enkele YURP’s vervielen daardoor snel in algemeenheden, waardoor ze zichzelf klem zetten. Door goede coaching kwam men wel meer los. De kwaliteit van de inhoudelijke inbreng beoordeelden de coaches als positief, hoewel enkele YURP’s bleven hangen in vraagstellingen en daardoor niet tot goede oplossingen kwamen. Soms was de discussie te veel gericht op de buurt en wilden de YURP’s de buurt zelf uit het dal trekken, terwijl dat niet altijd noodzakelijk is. “Er was te weinig oog voor de context van de Wildemanbuurt, voor het grotere geheel. De Westelijke Tuinsteden raakten uit het vizier”, stelde een coach. Het viel de coaches ten slotte nog op dat er onder YURP’s veel verschillende meningen bestaan over ‘branding’ en consumentgericht ontwikkelen. “Hier vind je zowel een traditionele als een progressieve houding. De houding staat dus kennelijk los van generaties”, aldus een van hen.
17
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
Reacties De YURP’s legden hun adviezen vervolgens voor aan Jacques Thielen, directeur-bestuurder Far West, en Frank Storm, directeur bij Stadgenoot. Franck Storm was enigszins verbaasd dat er in de presentaties nauwelijks iets is gezegd over de programmering en de kwaliteit van de woningen. Hij vroeg zich af of de huidige woningvoorraad, met vooral sociale woningbouw, niet veelzijdiger moet worden. Het plan om voorzieningen zo veel mogelijk te clusteren en er een ‘ontmoetingspodium’ van maken, vond hij goed. Storm: “Maar je moet je wel afvragen voor wie je het podium maakt. Is het bedoeld voor ouderen, gezinnen of allochtonen? Wat leeft er onder deze groepen? Als mensen de Nederlandse taal bijvoorbeeld niet (goed) beheersen, heeft een podium niet zo veel zin.” In het plan voor een hotel bij de Sloterplas kon Storm zich goed vinden. Jacques Thielen viel het op dat er bij de positionering van de Wildemanbuurt vooral wordt uitgegaan van de wijk zelf. “Er is een goede neutrale analyse van de wijk gemaakt, maar ik mis een referentie. Waar maakt de wijk onderdeel vanuit? Hoe ziet de omgeving eruit?” Thielen was positief over het voorstel om het voorzieningenaanbod te verbreden en te clusteren, door ze onder te brengen in een Brede School. Over het voorstel om van de Wildemanbuurt een eiland te maken, zei Thielen: “Er is hier best een eiland realiseren maar pas wel op dat bewoners niet te geïsoleerd raken van de stad.” Een YURP reageerde: “Het gaat ons niet om een fysiek afgescheiden eiland, we willen een sfeerbeeld neerzetten. Er is al enigszins een eilandgevoel en dat kun je versterken.” Thielen kon zich daar wel iets bij voorstellen. Amsterdam heeft, stelde hij, immers een rijke traditie van wooneilanden met sterke eigen identiteit, zoals Bickerseiland en Prinseneiland. Storm vroeg zich af voor wie je dan een eiland schept. Welke bewoners wil je ermee aantrekken? Een YURP: “De mensen die rust willen en liever wat teruggetrokken wonen. Een eiland van een ontmoeting geeft deze bewoners de keuze de ontmoeting met anderen aan te gaan. Het is geen noodzakelijkheid.” Thielen had zijn bedenkingen bij het begrip Allemansbuurt. “Volgens mij werkt dit niet. Het is fysiek heel lastig te accommoderen.”
De associatie met Alleman ten slotte –‘voor iedereen toegankelijk’- is niet uitsluitend positief”, zei Thielen. Een beetje gekscherend sloot hij af: “Met Alleman loopt het nooit goed af. Kennen jullie de roman Alleman van Philip Roth? Een meesterlijk geschreven boek, over een man die aan het einde van zijn leven beseft dat hij nooit de persoon geworden is wie hij wilde zijn. Dat kan toch niet het lot van de Wildemanbuurt zijn?”
16
vernieuwing een eenduidige visie uitdraagt en de volledige marketing en de communicatie verzorgt.
Deelnemerslijst Dagvoorzitter – Olof van de Wal, Directeur, KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, Rotterdam
Toelichting tijdens excursies – Jessica Helsloot, SEZO maatschappelijke dienstverlening, Amsterdam – Dennis Lohuis, Young Designer & Industry, Amsterdam – Olga van de Ven, Kwartiermaker Sloterplas, Projectmanagement Bureau, Amsterdam
Coaches – Erna Holland, Directeur/Procesmanager Stedelijke Vernieuwing, COB-WEB advies, Eindhoven
KEI V49
Planteam Wildemanbuurt en andere betrokkenen – Marja Baard, Projectsecretariaat, Projectbureau Vernieuwing Osdorp, Amsterdam – Henk Langestraat, Ymere, Amsterdam – Fenna Luiting, Procesmanager, Projectbureau Vernieuwing Osdorp, Amsterdam – Linda Schalkwijk, Stadgenoot, Amsterdam – Ellen Ros, Rayonmanager, Ymere, Amsterdam – Lucy Drost, Ymere, Amsterdam
18
Stuurgroep en ontvangers YURP’s-advies – Franck Storm, Directeur, Stadgenoot, Amsterdam – Jacques Thielen, Directeur-bestuurder Far West, Amsterdam
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
Sprekers – Sietske Gramsma, Projectleider sociaal-economisch Wildemanbuurt, Stadsdeel Osdorp, Amsterdam – Dennis Lohuis, Ontwerper en projectenmaker, Young Designer & Industry, Amsterdam – Niels Raat, Projectleider, Far West, Amsterdam – Laura Wille, Coördinator herhuisvesting en marktanalist, Far West, Amsterdam – Maarten Dijk, Stadsdeel Osdorp (economie), Amsterdam
YURP’s – David Albregts, Stadsgewest Haaglanden, Den Haag – Stella Blom, Onderzoeker/adviseur, DSP-groep BV, Amsterdam – Jenneke Campenhout, Junior projectleider, Wonen West Brabant, Bergen op Zoom – Willem Debets, Adviseur marktontwikkeling, Portaal Leiden, Leiden – Ivar Diekerhof, Adviseur/projectmanager, KAW architecten en adviseurs 3, Nijmegen – Marius Heijn, Conceptontwikkelaar, ERA Bouw B.V., Rotterdam – Robin Houterman, Conceptontwikkelaar ruimte, Kristal, Amsterdam – Marije Jansen, Adviseur, Gerrichhauzen en Partners, Dordrecht – Justin Kleuver, Onderzoek, DSP-groep BV, Amsterdam – Eva Korteweg, Junior adviseur, JongeHonden, Utrecht – Jankees Kreek, Projectleider planmatig onderhoud en nieuwbouw, Woonpartners Midden-Holland, Waddinxveen – Marten Kuijpers, Onderzoeksmedewerker, biq stadsontwerp bv, Rotterdam – Judith Lekkerkerker, Adviseur, De Lijn bureau voor ruimtelijke ontwikkeling en volkshuisvesting, Amsterdam – Daniël Nagel, Communicatieadviseur, Beaumont Communicatie & Management BV, Amsterdam – Flora Nycolaas, Stedenbouwkundige, Gemeente Amsterdam, Amsterdam – Jetske van Oosten, Van Nimwegen & partners, Amsterdam – Maike Oosterbaan, Adviseur gebiedsmarketing en communicatie, Stichting de Seyster Veste, Zeist – Stefan Padt, Projectleider ontwikkeling, Woonpartners Midden-Holland, Waddinxveen – Sara Peters, Adviseur marktontwikkeling, Portaal Leiden, Leiden – Hinke Quarré, Adviseur, Van Nimwegen & Partners, Amsterdam – Marlies Raspe, Adviseur/procesmanager, KAW architecten en adviseurs 1, Groningen – Noor Reijnders, Trainee projectontwikkelaar, Nijestee, Groningen – Job Schuppen, Adviseur, De Lijn bureau voor ruimtelijke ontwikkeling en volkshuisvesting, Amsterdam
19
– Paul Tazelaar, Adviseur Vastgoed & Finance, Van Nimwegen & partners, Amsterdam – Bert Veraa, Consultant, Quintis B.V., Nieuwegein
KEI V49
21
20
KEI – Annette Duivenvoorden, Adviseur, KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, Rotterdam – Jeroen van der Velden, Adviseur, KEI kenniscentrum stedelijke vernieuwing, Rotterdam
YURP’s-lab Wildemanbuurt, Amsterdam-Osdorp
– Maarten Smakman, Directeur, De Bakkerij, Amsterdam – Marloes Sonsma, Adviseur, De Lijn bureau voor ruimtelijke ontwikkeling en volkshuisvesting, Amsterdam – Sharda Tewari, Adviseur, Metafoor Ruimtelijke ontwikkeling & Vastgoed B.V., Almere – Ruud Veer, Projectontwikkelaar, Stichting Woonwaard Noord-Kennemerland, Alkmaar – Maaike Vegter, Assistent projectleider, Ceres Projecten, Den Haag – Anne-Greet Wiel, Adviseur, Urbannerdam, Rotterdam – Daniela Wullers, Adviseur stedelijke vernieuwing en wonen, Stichting R4R Nederland, Rijswijk J– acqueline de Wijs, Stadsgewest Haaglanden, Den Haag
