Wie is de cliënt? Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep van AWBZ naar WMO

Wie is de cliënt? Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep van AWBZ naar WMO

Inhoudsopgave Voorwoord

3

Toelichting

5

Cliëntgroep 1 Somatiek van 0-64 jaar

6

Cliëntgroep 2 Somatiek van 65-74 jaar

7

Cliëntgroep 3 Somatiek van 75 jaar en ouder

8

Cliëntgroep 4 Psychogeriatrische problematiek

9

Cliëntgroep 5 Kinderen met een psychiatrische stoornis

11

Cliëntgroep 6 Mensen met een psychiatrische stoornis

12

Cliëntgroep 7 Kinderen met een verstandelijke handicap 0-17 jaar

14

Cliëntgroep 8 Mensen met een verstandelijke handicap

15

Cliëntgroep 9 Mensen met een zintuiglijke handicap

17

Cliëntgroep 10 Mensen met een lichamelijke handicap

19

Bijlage 1 Aantallen cliënten met extramurale Begeleiding op 1 januari 2010

20

Bijlage 2 Welke typen instellingen geven begeleiding of worden mede gefinancierd via de functie Begeleiding? Bijlage 3 Gebruikte afkortingen

1

21

22

2

Voorwoord Met Begeleiding vanuit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) wordt beoogd de zelfredzaamheid van de burger waar nodig of gewenst te bevorderen, te behouden of te compenseren, om op die manier opname in een instelling of verwaarlozing te voorkomen. Overheveling van AWBZ naar Wmo Het kabinet wil de functies Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep (dagbesteding) overhevelen vanuit de AWBZ naar de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). ‘Beide functies dichtbij de cliënt regelen is het beste’, zegt het huidige regeerakkoord. Hierin staat ook dat gemeenten deze mensen en hun situatie ‘kennen als geen ander’. Cliëntportretten ontwikkeld Om beter te kunnen inspelen op de zorgvragen die gemeenten zullen krijgen, heeft het CIZ cliëntportretten gemaakt: welke mensen precies doen een beroep op Begeleiding via de AWBZ en waarom? In de praktijk blijkt het lastig om in algemene termen weer te geven welke personen gebruik maken van Begeleiding via de AWBZ. Deze cliëntportretten geven op bondige wijze inzicht in het leven van iemand die in 2010 gebruik maakt van functies Begeleiding Individueel of Begeleiding Groep. De namen in de portretten zijn veranderd, de omstandigheden deels uit de dagelijkse praktijk. Omdat de cliëntportretten bovendien een beperkte schets zijn, kunnen hieraan geen rechten worden ontleend. Diversiteit zichtbaar De werkwijzen binnen Begeleiding laten een diversiteit aan activiteiten zien die vooral te maken heeft met de grondslag (de AWBZ kent zes grondslagen), de leeftijd, levensomstandigheden en achtergrond van de cliënt. In bijlage 1 van dit document staat een weergave van de verschillende groepen die nu Begeleiding via de AWBZ ontvangen. Per groep worden één of meer cliëntportretten beschreven. Dagbesteding Dagbesteding is in 2010 voor een deel omgezet naar de functie Behandeling Groep. Het betreft het dagprogramma waarin behandeling een wezenlijk onderdeel van het programma is. Deze zorg wordt naar verwachting niet naar de gemeenten overgeheveld. Begeleiding Groep omvat de overige vormen van dagbesteding.

3

4

Toelichting Wie is die cliënt? Cliëntportretten van personen die gebruik maken van de functies Begeleiding Individueel of Begeleiding Groep vanuit de AWBZ. De cliëntportretten schetsen het leven van iemand die in 2010 gebruik maakt van Begeleiding via de AWBZ. Om de portretten te kunnen plaatsen worden hierna doelen en activiteiten van AWBZ-Begeleiding omschreven. Informatie over vormen van Begeleiding zijn beschreven in Bijlage 2. Doel en globale activiteiten van Begeleiding zijn voor iedereen gelijk. De werkwijzen binnen deze functie laten een diversiteit zien die vooral te maken heeft met grondslag, leeftijd, levensomstandigheden en achtergrond. Doelen van Begeleiding in de AWBZ: - bevordering, behoud of compensatie van zelfredzaamheid; - voorkomen van opname in een instelling of verwaarlozing. Activiteiten van Begeleiding: - ondersteunen bij of oefenen met vaardigheden of handelingen; - ondersteunen bij of aanbrengen van structuur of het voeren van regie; - overnemen van toezicht op de cliënt. Om toegang te krijgen tot AWBZ-zorg heeft de cliënt een grondslag nodig. De AWBZ kent zes grondslagen: - somatische aandoening/beperking (SOM); - psychogeriatrische problematiek (PG); - psychiatrische stoornis (PSY); - verstandelijke handicap (VG); - lichamelijke handicap (LG); - zintuiglijke handicap (ZG). In bijlage 1 staat een overzicht van de verschillende groepen die nu Begeleiding via de AWBZ ontvangen. Per groep zijn één of meer portretten gemaakt. In bijlage 3 staan de gebruikte afkortingen. Meer informatie over Begeleiding vanuit de AWBZ staat op www.ciz.nl: Info voor professionals/CIZ Indicatiewijzer/ hoofdstuk 7.

5

Cliëntgroep 1 Somatiek van 0-64 jaar Bij deze groep cliënten wordt Begeleiding ingezet om de gevolgen van een ernstige ziekte op het dagelijks leven zoveel mogelijk te beperken. Deze personen zijn meestal in staat om zelf de regie over hun leven te voeren. Begeleiding individueel richt zich op het ondersteunen van de zelfredzaamheid op alle levensgebieden, meestal bij praktische zaken en gerelateerd aan het dagelijks leven, persoonlijke verzorging en - soms - verpleging. Begeleiding Groep wordt gebruikt als iemand door een somatische aandoening (vaak in combinatie met andere grondslagen) niet in staat is te werken. Doel is om voor de betrokken cliënt een zo normaal mogelijk dagritme aan te houden en activiteiten aan te bieden die passen bij de belangstelling van de persoon. Daarnaast wordt aandacht besteed aan het activeren en oefenen van nog aanwezige functies. Het dagprogramma vervangt school of werk. Begeleiding Groep kan ook worden ingezet om overbelasting van mantelzorg te voorkomen.

Cliëntportret: Corrie Corrie is 45 jaar, getrouwd en heeft twee volwassen kinderen. Toen de kinderen klein waren, kreeg Corrie last van haar spieren. De huisarts dacht dat dit veroorzaakt werd door het tillen van de kinderen. De kinderen worden groter en de klachten verergeren. Na acht jaar wordt de diagnose gesteld: Corrie heeft een spierziekte die uiteindelijk zal leiden tot verlammingsverschijnselen. In dezelfde periode wordt ook een oogziekte vastgesteld. In korte tijd is Corrie’s zicht verminderd tot 30 procent in het ene oog en 10 procent in het andere. De vooruitzichten zijn slecht. Al snel komt het moment waarop zij voorwerpen die ze wel ziet niet meer kan oppakken en dingen die zij nog wel kan oppakken nauwelijks meer ziet. Als de kinderen de deur uitgaan, verhuizen Corrie en haar man naar een appartement met lift in de stad: alles gelijkvloers en dichtbij de winkels. Corrie heeft via de Wmo een scootmobiel gekregen en het appartementencomplex is voorzien van automatische deuropeners (Wmo). Zo kan zij zich in de directe woonomgeving zelfstandig redden en bijvoorbeeld de dagelijkse boodschappen doen. Omdat zij het gehandicaptenvervoer dramatisch vindt, is de auto ingeruild voor een busje, zodat de scootmobiel mee kan als zij en haar man op pad gaan. Corrie is altijd met overtuiging huisvrouw geweest. Haar grootste hobby was koken, wat zij inmiddels nauwelijks meer alleen kan. De recepten zitten in haar hoofd, maar de pannen zijn voor haar nu te zwaar. Een keer per week krijgt zij drie uur Begeleiding Individueel. Die wordt benut om “vrouwendingen” die zij niet meer alleen kan, op te pakken. Haar taak als moeder en huisvrouw heeft zij altijd gecombineerd met vertaalwerk thuis. Via het UWV krijgt zij door VISIO geadviseerde, aangepaste computerapparatuur en programmatuur. Nu kan ze haar energie over de dag zo verdelen dat ze door kan gaan met haar werk; voor haar heel erg belangrijk. Voor het huishoudelijk werk is een beroep gedaan op de gemeente (Wmo).

Grondslag

Somatiek, in combinatie met een visuele handicap

Geïndiceerde en ingezette zorg AWBZ

Begeleiding Individueel, drie uur per week;

Wmo

Huishoudelijke hulp, scootmobiel, woningaanpassing;

UWV

Aanpassing werkplek thuis en gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering;

Mantelzorg

Hulp bij persoonlijke verzorging, verzorging van de maaltijden, dagelijkse ondersteuning bij huishoudelijke werkzaamheden en aangepast vervoer.

6

Cliëntgroep 2 Somatiek van 65-74 jaar Deze groep heeft problemen die vergelijkbaar zijn met die van cliëntgroep 1. Het grootste verschil is dat bij deze groep inmiddels het werkzame leven is afgesloten en de begeleiding zich vooral richt op het persoonlijke leven. Doel van de Begeleiding Groep is: voorkomen van verwaarlozing bij alleenwonende personen, behoud van vaardigheden en het voorkomen van overbelasting bij de mantelzorg bij personen die met een partner samenleven.

Cliëntportret: Henk Henk is 72 jaar en heeft meerdere hartoperaties gehad. Daarvan is hij niet volledig hersteld. Hij is snel vermoeid en moet veel rust nemen. Henk heeft ernstige huidproblemen, de verzorging daarvan vraagt veel aandacht. Sinds zijn vrouw is overleden, woont hij alleen. Zijn zoon woont aan de andere kant van het land. Henk kan zichzelf wel redden, maar doet dat niet. Hij is moedeloos en ziet het leven alleen niet meer zitten. Hij trekt zich terug in zijn huis, verwaarloost zichzelf en laat alles over zich heen komen. Om de moedeloosheid en verwaarlozing te doorbreken gaat Henk nu vijf ochtenden per week naar de dagbesteding. Het geeft structuur aan zijn dagen en hij komt weer onder de mensen. De huisarts geeft aan dat Henk dagelijks moet worden geholpen bij de persoonlijke verzorging en het inspecteren en zalven van zijn huid. De verzorgster komt ’s morgens en zorgt er voor dat Henk op tijd klaar is om naar de dagbesteding te gaan.

Grondslag

Somatiek


Persoonlijke Verzorging, klasse 3; Verpleging, klasse 1; Begeleiding Groep, klasse 5, inclusief vervoer;

Wmo

Huishoudelijke hulp en ouderenvervoer.

7

Cliëntgroep 3 Somatiek van 75 jaar en ouder Bij deze groep zien we een toename van het gebruik van Begeleiding Groep. Door somatische problemen in combinatie met toenemende ouderdomsproblemen wordt het beroep dat op zorg wordt gedaan, steeds groter. Doel van de Begeleiding Groep: voorkomen van verwaarlozing bij alleenwonende personen, behoud van vaardigheden en het voorkomen van overbelasting bij mantelzorg bij personen die met een partner samenleven.

Cliëntportret: Maarten Maarten is 92 jaar en al twintig jaar weduwnaar. Met de nodige steun is hij in staat zelfstandig te wonen en hiervan geniet hij dan ook elke dag. Zijn kleindochter helpt hem bij het huishouden, de was en de boodschappen. Verder heeft hij weinig contacten meer in zijn omgeving. Maarten is hartpatiënt, hij heeft een bypassoperatie gehad en draagt nu een pacemaker. Daarnaast is hij longpatiënt en al meerdere keren met ernstige longontstekingen opgenomen in het ziekenhuis. De combinatie van hart- en longproblemen zorgt ervoor dat Maarten weinig energie heeft. Door de laatste longontsteking is zijn uithoudingsvermogen zodanig achteruitgegaan, dat hij niet meer in staat is zichzelf aan te kleden en te douchen. Dagelijks komt de thuiszorg om hem hierbij te helpen. De specialist heeft Maarten doorverwezen naar de dagbesteding voor ouderen. Belangrijk is voor hem dat hij wordt gestimuleerd om zijn energie zo goed mogelijk te benutten.

Grondslag

Somatiek

Geïndiceerde en gerealiseerde zorg AWBZ

Persoonlijke Verzorging, klasse 3; Begeleiding Groep, 3 dagdelen, inclusief vervoer;

Wmo

Ouderenvervoer;

Mantelzorg

Hulp bij het huishouden, boodschappen doen, de was, enzovoort.

8

Cliëntgroep 4 Psychogeriatrische problematiek Deze groep betreft cliënten met psychogeriatrische problematiek die gebruik maken van Begeleiding. In eerste instantie wordt uitgegaan van Begeleiding Groep. Afhankelijk van de mogelijkheden om in een groep te functioneren kan ook Begeleiding Individueel worden geïndiceerd. Begeleiding kent hier twee argumenten: - ontlasting van de mantelzorg, waardoor cliënt langer thuis kan blijven wonen; - activeren van nog aanwezige functies om daarmee zolang mogelijk een door de cliënt als zinvol ervaren bestaan te bieden. Bij Begeleiding voor deze groep is altijd sprake van een multidisciplinaire aanpak.

Cliëntportret: Hans en Joke Hans (80) en Joke (77) zijn 55 jaar getrouwd. Zij wonen in een aangepaste woning en hopen daar nog lang samen te kunnen zijn. Hans heeft acht jaar geleden een CVA gehad, waaraan hij een halfzijdige verlamming heeft overgehouden. Hij kan nauwelijks staan, niet lopen en verplaatst zich in huis met een rolstoel. Ook zijn cognitieve vermogens en geheugen zijn aangetast. Hij onderneemt niets meer en kijkt de hele dag televisie. Lezen, een van zijn vroegere liefhebberijen, lukt niet meer. Joke neemt thuis de volledige verzorging voor haar man op zich. Zij helpt hem met opstaan, douchen, aankleden, toiletgang, eten, sociale contacten et cetera. Joke is nog wel gezond, maar krijgt toch last van ouderdomskwaaltjes. De dagelijkse, 24 uurs-zorg voor Hans is zwaar en vermoeiend. Nu Hans drie dagen per week naar de dagbesteding gaat, heeft Joke tijd voor zichzelf waardoor zij de zorg voor Hans weer aan kan.

Grondslag

Psychogeriatrische problematiek


Begeleiding Groep, klasse 6, inclusief vervoer;

Wmo

Woningaanpassing, hulpmiddelen en ouderenvervoer;

Mantelzorg

Persoonlijke verzorging en toezicht.

Cliëntportret: Hannie Hannie is een vrouw van 85 jaar. Samen met haar man bekleedde zij een belangrijke functie in de dorpsgemeenschap. Twintig jaar heeft zij volksdanslessen en gymnastieklessen voor ouderen verzorgd. Het zijn voor haar nog steeds levendige herinneringen. Zij woont nu in een aanleunwoning, maar maakte tot voor kort weinig gebruik van de voorzieningen die het nabijgelegen verzorgingshuis biedt. Hannie reed zelf in de auto overal naar toe en had een druk sociaal leven. Zes maanden geleden is ze van de trap gevallen. Gelukkig heeft zij niets gebroken, maar ze is sindsdien wel helemaal gedesoriënteerd. Vanuit het verzorgingshuis wordt tijdelijk volledige 24 uurs-zorg geboden op grond van een AWBZ-indicatie: Verblijf tijdelijk. Sinds twee maanden is duidelijk dat Hannie niet meer de oude zal worden; het vermogen om zelfstandig haar leven te regisseren is ze kwijt. Geregeld denkt ze dat zij de moeder is van zeven kinderen die straks allemaal thuis komen. Dan slaat zij boodschappen in omdat ze ‘vanavond toch allemaal moeten eten’. Heden en verleden lopen bij haar steeds meer door elkaar. Omdat zij in een aanleunwoning bij het verzorgingshuis woont, kan de noodzakelijke, dagelijkse zorg vanuit het verzorgingshuis (AWBZ) worden geboden. Zij krijgt ondersteuning bij opstaan, douchen,

9

aankleden, medicatie en eten. ’s Avonds wordt zij geholpen bij het uitkleden en naar bed gaan. Sinds haar val is ze niet meer in staat om zelf invulling aan haar dagen te geven. Het verzorgingshuis heeft samen met haar kinderen een indicatie aangevraagd voor Begeleiding Groep. Nu gaat zij dagelijks naar de dagopvang. Zelf denkt ze dat zij daar als begeleidster voor volksdansen en gymnastiek wordt ingeschakeld; zij geniet er van om elke dag met ‘zo’n belangrijk taak’ onder de mensen te zijn. Het kan gebeuren dat een van de kinderen op bezoek komt en Hannie zegt: ‘Nee, ik heb nu geen tijd want ik moet nog gymles geven.’ Voor haar zelf zijn de mooiste dagen als zij denkt dat zij met een groep ouderen een dag op stap is geweest. Aan het einde van zo’n dag neemt ze afscheid met een speech, waarin zij iedereen van de leiding bedankt voor het geweldige uitstapje dat zij die dag samen hebben gemaakt. De huidige zorgverlening is toereikend tot het moment dat zij ook ’s avonds en ’s nachts voortdurend toezicht en zorg nodig heeft.

Grondslag



Persoonlijke Verzorging, klasse 4; Verpleging, klasse 1; Begeleiding Groep, klasse 9;

Wmo

Huishoudelijke hulp en ouderenvervoer;

Mantelzorg

Financiële administratie, regelzaken en hulp bij grote aankopen, zoals kleding.

Cliëntportret: Henriette Henriette is 75 jaar en woont alleen in een appartement. Ze heeft haar hele leven in de wijk gewoond en ze kent elke hoek en straat. Twee jaar geleden begon ze dingen te vergeten, zoals medicijnen innemen. Langzaam wordt haar geheugen slechter en steeds vaker weet ze niet waar ze mee bezig is of waar ze spulletjes heeft opgeborgen. Ze vergeet dat ze het gas heeft aangezet, ze bergt boodschappen en wasgoed op de meest onmogelijke plaatsen op; zo ligt haar schone was in de vriezer, legt ze vuil ondergoed onder haar matras en liggen de aardappelen te rotten in haar nachtkastje. Haar dochter en kleinkinderen wonen in de buurt en komen dagelijks bij haar langs. Het gas is inmiddels afgesloten en haar dochter zorgt ervoor dat moeder elke dag een warme maaltijd krijgt. Henriette heeft altijd voor zichzelf en haar kinderen moeten zorgen. Zij is, wat men noemt een ‘pittige tante’. Als zij iets niet kan vinden, belt ze direct haar dochter met de verwijtende vraag: ‘Waar heb jij dat nu weer verstopt?’ De voortdurende claim die zij zo op haar dochter legt, is zwaar. Tot een paar maanden geleden lukte het aardig om de zorg thuis zo te regelen dat de situatie acceptabel is. ’s Morgens komt een thuiszorgmedewerker (AWBZ) voor de medicatie, twee keer per week wordt Henriette door de thuiszorg geholpen met douchen en persoonlijke verzorging, en een keer per week komt de huishoudelijk hulp (Wmo) voor het schoonmaken en op orde brengen van het huishouden. Haar dochter (mantelzorg) zorgt dagelijks voor de warme maaltijd en verzorgt handen spandiensten. Henriette’s volwassen kleinzoon slaapt elke nacht bij haar in huis, zodat er ’s nachts toezicht is. Sinds een paar weken zwerft Henriëtte overdag; ze pakt de bus en loopt verdwaasd rond in voor haar onbekende buurten. ‘Ik ga naar mijn dochter’, is haar reactie als de politie haar oppikt. Door de familie en de huisarts is Begeleiding Groep aangevraagd, dit is door het CIZ toegekend. Elke ochtend wordt Henriette opgehaald en naar de dagopvang gebracht. Zij heeft het idee dat ze, net

10

als vroeger weer een werkhuis heeft en is daar niet blij mee. ‘Ik moet hier heel hard werken. Koffie zetten en rondbrengen, afwassen en zo en krijg er niet eens voor betaald!’ De dagopvang is een oplossing tot het moment dat zij ook in de avond of nacht gaat zwerven. Of wanneer haar dochter en kleinkinderen de dagelijkse zorg niet meer kunnen opbrengen.

Grondslag



Persoonlijke Verzorging, klasse 4; Verpleging, klasse 2; Begeleiding Groep, klasse 9, inclusief vervoer;

Wmo

Huishoudelijke hulp en ouderenvervoer;

Mantelzorg

Maaltijden, was en boodschappen doen, administratie, toezicht et cetera.

Cliëntgroep 5 Kinderen met een psychiatrische stoornis Deze zorg valt onder Jeugdzorg die ook de indicatiestelling verzorgt. Daarom is deze groep niet in de portretten meegenomen.

11

Cliëntgroep 6 Mensen met een psychiatrische stoornis Door een psychiatrische stoornis hebben de mensen in deze groep matige tot ernstige problemen met sociale redzaamheid en psychisch functioneren. Zij worden door hun omgeving al snel als ‘raar’ bestempeld. Naast hun psychische problemen hebben zij daardoor ook vaak moeite met het opbouwen en onderhouden van een sociaal netwerk. Begeleiding Individueel richt zich vooral op: - structureren en ondersteunen van de eigen regie; - ondersteunen bij het aangaan en onderhouden van sociale contacten; - inzicht geven in gevolgen van eigen optreden; - terugvalpreventie en toezicht op medicatiegebruik. Begeleiding groep is bedoeld voor: - opbouwen van een normaal werkritme en werkervaring; - bevorderen van samenwerking met anderen.

Cliëntportret: Suzanne Suzanne is 22 jaar en studeert psychologie. De studie gaat goed zolang zij begeleiding krijgt bij het regelen van het dagelijks ritme en het beheer van haar agenda. Omdat zij een ernstige vorm van ADHD heeft, wordt zij voortdurend afgeleid door prikkels en uitdagingen. Voor haar is het vasthouden aan een dagelijks patroon van opstaan, college volgen, studeren, huishouden, feestvieren en op tijd gaan slapen bijna onmogelijk. Voortdurend wordt ze hiervan afgeleid. Zelf is zij (nog) niet in staat om in die veelheid van uitdagingen, prioriteiten te stellen. Alles is ‘spannend en leuk’ voor haar. Met volle overtuiging belooft zij een vriendin te helpen met verhuizen. Terwijl zij dat weekend moet studeren voor een tentamen en ook nog de afspraak heeft om met familie een uitstapje te maken. Suzanne wordt begeleid door een personal coach (Begeleiding Individueel) die twee keer per week met haar een werken leefschema opstelt. De coach houdt vooral toezicht op haar neiging om uitnodigingen en uitdagingen te accepteren die haar mogelijkheden te boven gaan. Suzanne redt het wel; zij is intelligent en leert haar valkuilen door schade en schande steeds beter kennen. Het probleem voor haar blijft voorlopig om tijdig ‘op de rem te trappen’.

Grondslag

Psychiatrie


Begeleiding Individueel voor 2 x 1 uur per week.

Cliëntportret: Petra Petra is 48 jaar en heeft een psychiatrische stoornis, waardoor zij geregeld ongewenst en door de omgeving onbegrepen gedrag vertoont. Zij slaagt er niet in contacten op te bouwen en te onderhouden. Zij is ongetrouwd en met haar familie heeft zij weinig contact. Petra heeft in het verleden verschillende banen gehad, inmiddels is zij voor 100 procent afgekeurd. Door verschillende oorzaken raakte zij verslaafd. Na jarenlang gebruik van verslavende middelen, startte zij drie jaar geleden in het project Woonbegeleiding voor verslaafden. Zij is gemotiveerd om zich los te maken van haar verslavingen en krijgt dagelijks methadon. Sinds kort woont Petra zelfstandig, met begeleiding. Zij heeft geen werk, het kost haar nog steeds moeite om een dag-

12

en nachtritme vast te houden. Ook het uitvoeren van de normale, dagelijkse bezigheden die bij zelfstandig wonen horen, geeft problemen. Petra heeft de neiging terug te vallen in het oude patroon. De woonbegeleiding richt zich op het ondersteunen bij het dagelijks leven, aanbrengen van structuur en regie in de thuissituatie, het vasthouden van regels en afspraken en terugvalpreventie. Petra heeft geen werk en zij weigert deel te nemen aan dagactiviteiten in de GGZ. ‘Daar zit ik hele dagen tussen gekken en word ik nooit meer beter’, zegt zij. Een grote wens van haar is ooit een baan te krijgen of vrijwilligerswerk te kunnen doen. Ze weet dat dit pas mogelijk is als zij haar oude leven helemaal achter zich heeft gelaten. Budgetbeheer is ingezet vanwege schulden en er komt een keer per week huishoudelijke hulp.

Grondslag

Psychiatrische stoornis en verslaving


Begeleiding Individueel, 6 uur per week;

Wmo

Huishoudelijke hulp;

Budgetbeheer

Schuldsanering.

Cliëntportret: Gerrit Gerrit is zwakbegaafd en lijdt aan ernstige (rand psychotische) angsten voor lichamelijke kwalen. Hiervoor is hij in behandeling geweest. Bij uitgebreid lichamelijk onderzoek zijn geen ziektes of afwijkingen vastgesteld. Daarna ging het een tijdje redelijk goed met hem. Nu dreigt Gerrit opnieuw in angsten en waanideeën te verdwalen. Hij sluit zich op in de slaapkamer, ligt de hele dag op bed en voelt zich ziek. Hij is passief, onderneemt niets en verwaarloost zichzelf. Gerrit woont samen met zijn vrouw, die ook zwakbegaafd is. Zij is daardoor niet in staat hem te stimuleren. Zij doet het huishouden en wordt hierbij geholpen door een zus van Gerrit. Zijn zwager regelt praktische zaken en doet de financiële administratie. De behandelaar heeft aangegeven dat de negatieve spiraal alleen kan worden doorbroken door, naast medicatie, een vaste dagstructuur op te bouwen en te handhaven. Gerrit heeft veel begeleiding, structuur en planning nodig bij alle dagelijkse zaken. Voorgesteld wordt dat Gerrit drie dagen per week deelneemt aan de dagbesteding. De andere dagen wordt hij thuis ondersteund bij het structureren van de dag en het stimuleren van het ondernemen van activiteiten. Belangrijkste doel van de begeleiding, is dat Gerrit weer een gevuld leven krijgt, zodat hij geen tijd heeft om zich bezig te houden met ingebeelde ziekten.

Grondslag

Psychiatrische stoornis in combinatie met LVG


Begeleiding Individueel, 4 uur per week; Begeleiding Groep, 3 dagen per week;

Mantelzorg

Ondersteuning bij het huishouden en de financiën.

13

Cliëntgroep 7 Kinderen met een verstandelijke handicap 0-17 jaar Begeleiding individueel voor kinderen met een verstandelijke handicap kan worden ingezet bij het aanleren van structuur, het ondersteunen bij praktische vaardigheden en het bieden van toezicht. Dagbesteding voor kinderen met een verstandelijke handicap is in 2010 voor een deel omgezet naar Behandeling groep. Het betreft het dagprogramma waarin behandeling een wezenlijk onderdeel van het programma is. Deze zorg zal naar verwachting niet naar de gemeenten worden overgeheveld. Begeleiding groep omvat de overige vormen van dagbesteding.

Cliëntportret: Bram en Henkjan Bram en Henkjan zijn broers. Bram is acht jaar en zijn broer is vijf. Beide hebben een zeldzame chromosoomafwijking. De kenmerken zijn dat zij op praktisch alle levensgebieden ver beneden het niveau van hun leeftijdsgenoten functioneren. Henkjan kan niet praten en Bram spreekt nauwelijks verstaanbaar. Beide jongens zijn nog niet zindelijk, moeten worden geholpen bij opstaan, wassen, aankleden, eten en hebben voortdurend toezicht nodig. Een ander kenmerk van hun handicap is dat zij een eigen beeld hebben van wat er moet gebeuren. Als dingen anders gaan, volgt een heftige woedeaanval. Toen Henkjan geboren werd was nog niet duidelijk wat er precies met Bram aan de hand was. Inmiddels is duidelijk dat beiden dezelfde, erfelijke afwijking hebben en daardoor ernstig gehandicapt zijn. Bram gaat overdag naar het speciaal onderwijs voor verstandelijk gehandicapte kinderen; Henkjan bezoekt het orthopedagogisch dagcentrum. De zorg voor de kinderen is voor de ouders erg zwaar. Overbelasting ligt voortdurend op de loer, omdat beide kinderen geen moment alleen gelaten kunnen worden en met alles geholpen moeten worden. De ouders krijgen voor beide kinderen ondersteuning bij het leren omgaan met de handicap.

Geïndiceerde en gerealiseerde zorg voor Bram AWBZ

Begeleiding Individueel, klasse 2; Begeleiding Groep, 2 dagdelen, voor zaterdag opvang; Persoonlijke Verzorging, klasse 4; Kortdurend Verblijf, klasse 1; Behandeling.

Geïndiceerde en gerealiseerde zorg voor Henkjan AWBZ

Begeleiding Individueel, klasse 2; Behandeling Groep, klasse 9; Persoonlijke Verzorging, klasse 3; Kortdurend Verblijf, klasse 1; Behandeling.

14

Cliëntgroep 8 Mensen met een verstandelijke handicap Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep voor mensen met een verstandelijke handicap, zijn ingebed in de zorg voor mensen met een verstandelijke handicap. Deze doelgroep vraagt om een aangepaste benadering. De noodzakelijke zorg kan niet worden geboden in algemene opvangmogelijkheden van gemeenten. Begeleiding Individueel richt zich op het ondersteunen bij dagelijkse problemen in het zo zelfstandig mogelijk leven, wonen en werken. Een groot deel van deze groep maakt gebruik van Begeleiding Groep in de vorm van dagbesteding. Dagbesteding voor verstandelijk gehandicapten vanaf twintig jaar heeft zich de laatste vijftien jaar ontwikkeld tot bij de persoon passende werkzaamheden. Voor hen zelf is het belangrijk om te ‘werken’, net als broers en zussen. Zelfstandig werken bij een baas is voor hen echter onmogelijk. Er is voortdurend begeleiding en toezicht nodig.

Cliëntportret: Rianne Rianne is een opgewekte vrouw van 30 jaar die graag grapjes maakt. Zij is geboren met het syndroom van Down, maar heeft niet de lichamelijke afwijkingen die hierbij kunnen optreden. Daardoor is haar jeugd vrij probleemloos verlopen. Ze heeft haar hele jeugd thuis gewoond met een zus en een broer. Toen ze drie jaar was ging ze naar het KDV en vanaf haar zesde bezocht zij de ZMLK-school. Tijdens haar schooljaren werd duidelijk dat werken in een beschermde omgeving (WSW) of onder begeleiding van een jobcoach voor Rianne niet mogelijk was. Als 20-jarige maakte zij daarom de overstap van school naar dagbesteding voor volwassenen. Na een tijd ‘rondsnuffelen’ bij de verschillende activiteiten die door het DVO geboden worden, werkt Rianne nu in het restaurant van de VG-instelling. Met een menukaart waarop pictogrammen staan kan ze een bestelling opnemen, deze bij de gasten afleveren, afrekenen en na afloop de tafel opruimen en schoonmaken. Wel is er voortdurend toezicht nodig om te zorgen dat het werk goed wordt uitgevoerd. Soms moet de begeleider ingrijpen omdat een gast iets vraagt dat niet op de menukaart van Rianne staat. Sinds twee jaar woont Rianne in een woongemeenschap voor verstandelijk gehandicapten. Hier heeft ze haar eigen appartement. In het huis is een gezamenlijke woonkamer waar ze terecht kan voor een praatje, een kop koffie of een maaltijd. De begeleider houdt zo indirect toezicht op de hele groep bewoners. Voor Rianne is het belangrijk dat er altijd iemand in de buurt is die haar kan helpen kleine, dagelijkse problemen op te lossen. Haar moeder en zus komen wekelijks op bezoek en helpen met het huis schoonmaken. Veel kan Rianne zelf, maar er is iemand nodig die haar zegt hoe ze het moet aanpakken. Rianne geniet elke dag van haar eigen leven.

Grondslag

Verstandelijke handicap


Begeleiding Groep, 9 dagdelen per week (ZIN), inclusief vervoer; Begeleiding Individueel, 4 uur per week; Persoonlijke Verzorging, 1 uur per week;

Mantelzorg

Ondersteuning bij het huishouden, administratie, et cetera.

15

Cliëntportret: Michael Michael is nu 39 jaar en heeft altijd bij zijn moeder gewoond. Samen vormden zij een hechte eenheid met weinig contacten in de omgeving. Michael kan maar moeilijk lezen en schrijven, en is traag van begrip. Moeder zorgde overal voor: het huishouden, zijn ‘natje en droogje’, de post, telefoon, rekeningen enzovoort. Michael heeft daardoor nooit geleerd om voor zichzelf te zorgen. Toen moeder overleed werd dit een probleem. Niemand nam de taken over en Michael wist niet waar hij met zijn vragen terecht kon. Als het niet goed met hem gaat, neemt zijn werkgever contact op met MEE. Bij het eerste bezoek blijkt dat snel moet worden ingegrepen: het huis is een puinhoop en er zijn stapels onbetaalde rekeningen. Michael is verhuisd naar een begeleid wonen project. Hij krijgt tijdelijk extra Begeleiding Individueel. Doel is dat hij leert zoveel mogelijk voor zichzelf te zorgen. Dit omvat de kleine huishoudelijke taken: koken, afwassen, opruimen. Maar ook de zorg voor zichzelf, douchen en op tijd schone kleren aantrekken. Als hij leert hoe dit moet kan hij in de toekomst wellicht zelfstandig wonen. Michael is vol goede moed en doet erg zijn best. Hij is vooral blij dat er nu iemand is die hij kan vragen wat hij moet doen. Waarschijnlijk heeft Michael een verstandelijke handicap. Dit wordt onderzocht, zodat de begeleiding zich optimaal kan richten op zijn mogelijkheden.

Grondslag

(ernstig vermoeden van) verstandelijke handicap


Begeleiding Individueel, 6 uur per week; Persoonlijke Verzorging, 2 uur per week.

Budgetbeheer

Schuldsanering

16

Cliëntgroep 9 Mensen met een zintuiglijke handicap Het betreft hier altijd gespecialiseerde begeleiding afgestemd op de handicap. Begeleiding wordt geboden vanuit gespecialiseerde zorgorganisaties, soms in combinatie met andere vormen van AWBZ-zorg.

Cliëntportret: Robbert en Marianne Robbert en Marianne wonen sinds een jaar samen. Ze zijn nog jong (30 en 32 jaar) en hebben elkaar leren kennen tijdens de dagactiviteiten voor dove jongvolwassenen. Beiden zijn volledig doof. In hun jeugd hebben zij het speciaal onderwijs voor auditief gehandicapten bezocht. Omdat voortgezet speciaal onderwijs voor auditief gehandicapten niet in de directe omgeving aanwezig was, zijn zij beiden als tieners in een gespecialiseerde instelling gaan wonen, ver van huis. Toch is het hen niet helemaal gelukt om alle drempels te overwinnen. Beiden functioneren op een beneden gemiddeld intelligentieniveau. Dit betekent dat ze moeite hebben met goed reageren op officiële papieren, zoals van de gemeente, bedrijfsvereniging, bank et cetera. Robbert heeft via de SW werk gevonden als klusjesman in een bejaardencentrum. Marianne verzorgt het huishouden. Ze hebben weinig sociale contacten in de directe omgeving. Samen bezoeken ze geregeld activiteiten die door de instelling waar zij hebben gewoond, worden georganiseerd. Vanuit de AWBZ hebben zij beide een indicatie voor Begeleiding Individueel. De begeleiding wordt ingezet om hen te helpen met de post, de administratie en de contacten met officiële instanties. Marianne bezocht in het verleden twee dagen per week de dagbesteding voor auditief gehandicapten. Door de nieuwe beleidsregels voor de AWBZ in 2009 is voor haar de indicatie beëindigd en kan zij niet langer naar de dagbesteding. Op dit moment loopt bij de gemeente een aanvraag om via de Wmo deel te nemen aan een aangepaste vorm van dagbesteding. De banden met beide families zijn goed, maar de families wonen te ver weg om een oogje in het zeil te kunnen houden en geregeld mantelzorg te verlenen.

Grondslag

Zintuiglijk gehandicapt, auditieve handicap


Voor beiden Begeleiding Individueel klasse 1;

Wmo

Voor Marianne loopt een aanvraag voor dagbesteding; aanpassing in de woning voor belsignalering;

Mantelzorg

Minimaal, enkel op afstand beschikbaar.

Cliëntportret: Monica Monica (56) heeft een ernstige, progressieve oogziekte. Vanaf haar 40e is haar zicht snel achteruit gegaan en inmiddels ziet zij bijna niets meer (minder dan 10 procent zicht in beide ogen). Zij woont zelfstandig in een aangepast appartement. Afgelopen zomer is haar echtgenoot plotseling overleden. Hij was haar ‘ogen’. ‘Door Jaap wist ik altijd precies wat er om mij heen gebeurde en waar ik op moest letten.’ Hij nam haar overal mee naar toe, in de auto of samen op de tandem. Monica genoot volop van deze uitstapjes. Waar nodig ondersteunde Jaap haar bij het huishouden, de boodschappen, persoonlijke inkopen en de sociale contacten. De post en administratie nam hij volledig voor zijn rekening. Monica werkt vijf ochtenden per week als telefoniste/receptioniste bij de gemeente. De benodigde apparatuur is door het UWV aangepast aan haar handicap en het vervoer naar haar werk is geregeld. Via Visio heeft zij destijds training gekregen in het werken met brailleschrift op computer en telefoon. Zij heeft een blindegeleidehond, Tessa, die in de afgelopen periode haar trouwste

17

maatje is geworden. Samen gaan ze in de omgeving op stap. Maar Monica vertrouwt zichzelf en Tessa alleen zolang zij in de direct bekende omgeving blijven. Door het overlijden van Jaap is een groot hiaat ontstaan in de mogelijkheden van Monica om zelfstandig te blijven wonen. Samen met een begeleider uit de zorg voor mensen met een visuele handicap heeft ze bekeken welke ondersteuning direct nodig is en wat zij nog kan leren om zelfstandig te kunnen blijven. Op dit moment volgt zij een intensieve training om samen met Tessa haar actieradius in de buitenwereld te vergroten. Samen reizen met bus en trein is het einddoel. Problemen voor haar blijven het afhandelen van de post en de administratie, en het overzicht houden of binnen het huishouden alles gedaan is. Omdat Jaap op al die gebieden het overzicht hield, heeft Monica niet geleerd bepaalde taken in de tijd te plannen. Als Jaap zei dat de ramen nodig weer eens moesten worden gezeemd, was dat voor haar reden om in actie te komen. De ondersteuning aan Monica richt zich nu op het structureren en in tijd zetten van huishoudelijke taken. Enige controle blijft noodzakelijk. Steun bij het behandelen van post en administratie blijft altijd nodig.


ehandeling, kortdurende (v.m.) Activerende Begeleiding ter vergroting van zelfstandig functioneren; B Begeleiding Individueel, klasse 1, begeleiding bij contacten met officiële instanties, het lezen en verwerken van de post en de administratie;

UWV

Aanpassingen van de werkplek en woon- werkvervoer;

Wmo

Bij de gemeente is een aanvraag gedaan voor huishoudelijke zorg, 1 keer 2 uur per 2 weken;

Mantelzorg

Hulp bij het doen van grote boodschappen en winkelen (bijvoorbeeld: uitzoeken van nieuwe kleding, etc).

18

Cliëntgroep 10 Mensen met een lichamelijke handicap Begeleiding voor mensen met een lichamelijke handicap heeft grote overeenkomsten met die bij cliëntgroep 1 (mensen met een somatische grondslag). Ook hier is Begeleiding Individueel vooral gericht op het ondersteunen bij praktische zaken, om de zelfredzaamheid zo optimaal mogelijk te maken. De zorg wordt meestal gegeven in combinatie met Persoonlijke Verzorging en Verpleging. Begeleiding Groep kan worden ingezet als de persoon door zijn handicap niet in staat is te werken in een normaal dienstverband.

Cliëntportret: Fokke Fokke is 32 jaar en heeft geen vaste relatie. Hij was net aan een nieuwe baan als ICT-specialist begonnen, toen hij door een ernstig ongeluk een hoge dwarslaesie opliep. Na een lange ziekenhuisen revalidatieperiode is vorig jaar vastgesteld dat er geen verdere fysieke verbeteringen meer te behalen zijn. Mentaal is Fokke er weer helemaal bij, hij wil zich niet de rol van ‘gehandicapte die niks meer kan’ laten aanpraten. Na de laatste diagnose is hij ook direct actief aan de slag gegaan om zijn leven op te bouwen binnen de mogelijkheden die er wel zijn. Via de gemeente is zijn woning aangepast en zijn een elektrische rolstoel en gehandicaptenvervoer geregeld (Wmo). Zijn armen en handen zijn niet volledig verlamd, waardoor hij het eenvoudige, dagelijkse werk zelf kan doen. Huishoudelijk werk is voor hem niet mogelijk. Het schoonmaken van zijn huis en de was worden gedaan door de thuiszorg (Wmo), die twee keer per week komt.Zijn zus (mantelzorg) woont in de buurt en komt geregeld langs om Fokke te helpen met boodschappen doen, kleren kopen en allerlei kleine klussen. Fokke kan niet zelfstandig in en uit bed komen, wassen, douchen en aankleden. Ook heeft hij hulp nodig bij het verwisselen van de katheter en de verzorging van de stoma. Twee keer per dag komt een verpleegkundige/verzorgende hem helpen. Hij heeft daarvoor een AWBZ-indicatie Persoonlijke Verzorging en Verpleging. Daarnaast heeft hij ook een indicatie voor Begeleiding Individueel. Die begeleiding helpt hem ‘s morgens op weg naar zijn werk: ontbijten, spullen pakken, jas aantrekken. Zodat hij op tijd klaar is als de rolstoeltaxi hem komt halen. Aan het eind van de werkdag is de begeleider aanwezig om hem te helpen bij het thuiskomen. Fokke krijgt de AWBZ-zorg in de vorm van een Persoonsgebonden budget (Pgb). Daardoor kan hij het zo regelen dat één persoon (per keer) hem alle zorg biedt die hij nodig heeft (PV, VP en BG-I). Hij heeft meerdere personen in dienst genomen en stelt samen met hen een rooster op door wie, wanneer en hoe de zorg wordt geboden. Dat geeft hem veel vrijheid. Hij hoeft niet te wachten tot hij aan de beurt is en kan bijvoorbeeld, als hij met vrienden een avondje uit gaat, met de nachthulp een aangepaste afspraak maken. Zijn werkgever vindt Fokke een waardevolle werknemer en wilde hem graag weer aan het werk hebben. Daarom is met financiële steun van het UWV de werkplek van Fokke aangepast. De dagelijkse rit naar het werk is door UWV geregeld. Hij werkt nu gemiddeld zes uur per dag. Tijdens zijn werk heeft Fokke soms hulp nodig van derden (praktisch, het werk betreffend of persoonlijk). Zijn collega’s vinden het inmiddels vanzelfsprekend om even bij te springen. Fokke is uitstekend in staat om de regie over zijn eigen leven te voeren en zelf te regelen hoe, wanneer en door wie hij geholpen wil worden. Hij heeft na een moeilijke periode weer plezier in zijn leven.

Grondslag

Lichamelijk gehandicapt


Persoonlijke Verzorging, Verpleging en Begeleiding Individueel;

Wmo

Huishoudelijk hulp, rolstoelvoorzieningen, gehandicaptenvervoer en woningaanpassing;

UWV

Aanpassingen van de werkplek en vervoer woonwerk; arbeidsongeschiktheidsuitkering;

Mantelzorg

Boodschappen, kleding kopen, handen spandiensten, zowel thuis (zus) als op het werk (collega’s) en bij sociale activiteiten (vrienden).

19

Bijlage 1 Aantallen cliënten met extramurale Begeleiding op 1 januari 2010 Cliëntgroep

Totaal cliënten

BG Individueel

Gem. omvang uren per week

BG Groep

Gem. omvang dagdelen per week

1 SOM 0-64 jaar

10.557

5.990

2,4

4.992

5,2

2 SOM 65-74 jaar

7.013

2.114

2,4

4.331

4,9

3 SOM 75 jaar en ouder

20.449

5.298

2,2

14.397

4,7

4 PG 65 jaar en ouder

13.587

5.536

2,1

11.641

5,7

807

634

2,7

531

3,0

6 PSY/PS 18 jaar en ouder

55.505

47.562

2,1

19.121

4,3

7 VG 0-17 jaar

20.043

14.138

2,8

14.571

4,5

8 VG 18 jaar en ouder

5 PSY 0-17 jaar

29.920

26.856

2,1

10.549

7,6

9 ZG

4.672

3.653

1,4

2.010

4,0

10 LG

14.227

9.546

2,0

8.712

5,1

21

7

4,9

6

4,2

176.801

121.334

2,2

90.862

5,1

Grondslag onbekend Totaal Bron: CIZ jaarrapportage juni 2010.

20

Bijlage 2 Welke typen instellingen geven begeleiding of worden mede gefinancierd via de functie Begeleiding? Bron: AWBZ-zorggids Agis zorgkantoren.

Deze organisaties kunnen zowel een contract met het zorgkantoor hebben als met een particulier. In het laatste geval krijgen ze hun inkomsten via het Pgb/functie Begeleiding. Particuliere organisaties fungeren ook als onderaannemer van door het zorgkantoor erkende organisaties. • • • • • • • • • • • •

Thuiszorgorganisaties onderdeel thuisbegeleiding; Regionale instellingen voor Beschermd Wonen (RIBW); Reguliere en particuliere instellingen voor begeleid zelfstandig wonen; Scholen voor voortgezet speciaal onderwijs; Organisaties voor buitenschoolse opvang voor kinderen met een handicap; Medische kinderdagverblijven; Kinderdagcentra voor meervoudig gehandicapte kinderen; Orthopedagogische expertise en behandelcentra (jongeren en jong volwassenen); Verslavingszorg; GGZ-instellingen en daarbij behorende Dagactiviteitencentra met inloopfunctie (DAC’s); Zorgboerderijen voor dagbesteding; Logeerhuizen voor weekend en vakantie opvang voor kinderen/jongeren met een beperking om de ouders te ontlasten; • Instelling voor dagbesteding (Reakt); • Fokus-woonprojecten. Welke benamingen van hulp vallen onder de functie Begeleiding? • Woonbegeleiding of Begeleid zelfstandig wonen (vanaf 18 jaar); • Praktische pedagogische thuishulp (kinderen); • Praktische pedagogische gezinsbegeleiding (PPG) (kinderen met verstandelijke beperking); • Extra ondersteuning op basisschool en crèche; • Dagprogramma voor kinderen vanaf 4 jaar die ontheffing van de leerplicht hebben; • Begeleiding tijdens voortgezet speciaal onderwijs; • Stages in een dagactiviteitencentrum voor jongeren afkomstig uit het speciaal (cluster)onderwijs; • Thuisbegeleiding (voorheen: gespecialiseerde gezinsverzorging); • Dagactiviteiten (DAC) voor GGZ klanten; • Dagbesteding voor mensen met een verstandelijke beperking (belevingsgericht/ontwikkelingsgericht/ arbeidgerelateerd); voorbeelden: kaarsenmakerij, eetcafé waar verstandelijk gehandicapten bedienen; • Logeerhuizen voor mensen met een verstandelijke beperking (in combinatie met functie Verblijf tijdelijk); • Speciale buitenschoolse opvang voor kinderen met een verstandelijke beperking die speciaal onderwijs volgen; • Zaterdagopvang voor kinderen met een verstandelijke beperking; • Vrijetijdsactiviteiten voor kinderen/volwassenen met een verstandelijke beperking, zoals sport op maatprojecten; • Ontmoetingsgroepen en ervaringsgroepen; • Belevenis- en uitgaanscentrum voor ernstig verstandelijk beperkten; • Vakantieactiviteiten voor verstandelijk gehandicapten; • Activerende psychiatrische thuiszorg (langdurend); • Inloophuizen; • Vervoerskosten in relatie tot Begeleiding en medische noodzaak tot 12 jaar; altijd Begeleiding in hostels (beschermde woonvormen voor verslaafden); • Begeleiding bij rehabilitatietrajecten voor verslaafden; • Beschermd werken (dagactiviteiten).

21

Bijlage 3 Gebruikte afkortingen AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten BGI Begeleiding individueel BGG Begeleiding groep BH Behandeling DAC Dagactiviteitencentrum DBO Dagbesteding DVO Dagopvang voor volwassenen GGZ Geestelijke Gezondheidszorg KDC Kinderdagcentrum voor verstandelijk gehandicapte kinderen LG Lichamelijk gehandicapt LVG Licht verstandelijk gehandicapt PG Psychogeriatrische problematiek bijvoorbeeld dementie en Alzheimer Pgb Persoonsgebonden budget PV Persoonlijke Verzorging SOM Somatische grondslag UWV Uitvoeringsorgaan werknemersverzekeringen VB Verblijf VG Verstandelijk gehandicapt VP Verpleging Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning ZG Zintuiglijk gehandicapt, zowel visuele als auditieve handicaps ZIN Zorg in natura ZMLK School voor zeer moeilijk lerende kinderen ZZP ZorgZwaartePakket

22

23

Dit is een uitgave van het CIZ Januari 2011

24

Wie is de cliënt? Begeleiding Individueel en Begeleiding Groep van AWBZ naar WMO

Recommend Documents