WERK VAN DEN AKKER
Afdeling Herentals ALLES OVER ROZEN (ONDERHOUD, SNOEIEN……. ) Lesgever: Bert Peers
20 - 03 - 11
Verslag: Michel Peeters
1. Inleiding . De roos staat jaar en dag geboekstaafd als de koningin van de bloemen .Niets vorstelijks of vrouwelijk is de roos vreemd .Welke bloem weet met haar ontelbare weelderige bloemvorm, delicate kleurnuance en zwoele bedwelmende geur de tuinliefhebber meer te bekoren dan de roos? Zelfs haar vrouwelijk karakter accentueert deze statige dame terdege door haar verzorger regelmatig te trakteren op venijnige steken van haar vele vlijmscherpe doornen . Haar statige groei komt ten volle tot zijn recht in de tuinen van vorsten en hoogwaardigheidsbekleders die vaak deze nobele plant in hun wapenschild koesterden als hun hoogste schat .
2. Soorten rozen . Welke soort roos je gaat aanplanten beslis je zelf na rijp beraad . Enkele groepen rozen ter indeling: 1. Bodembekkende rozen: vrij nieuwe selectie, meestal gestrekte planten, blijven laag ( 20 tot 50 cm hoog ), sterke groeikracht, vele kleuren, meestal kleine bloemen, zeer makkelijke planten en zeer onderhoudsvriendelijk, mooi in grotere groepen . 2. Klimrozen Zeer vele soorten, vaak ook zeer oude rassen, zeer sterke groeikracht ( vaak tot 4 m hoog ) klimhulp nodig, snoei niet altijd gemakkelijk, meestal geënt . 3. Engelse rozen Grote struiken, vaak geurend, pastelkleuren, sterke groeiers, snoei niet altijd eenvoudig . 4. Struikrozen . Vele vormen, geuren en kleuren, vaak nog in groepen opgedeeld, makkelijke plant, geënt . 5. Stamrozen . Idem als struikrozen maar nu op een stam .
3. Aanschaf . - Rozenstruiken worden aangeboden met blote wortel of in pot . In pot kan men bijna het hele jaar door planten, de planten kan je in een kwekerij zien staan als ze bloeien en zo ben je zeker van je keuze . Controleer voor de aanschaf of ook het wortelgestel ok is . Planten met blote wortel kan je enkel kopen vanaf het najaar tot bij het uitlopen van de knoppen . Beste planttijd voor planten met blote wortel is de late herfst, de planten kunnen zich dan nog settelen voor de winter . - Bij de aankoop goed nakijken of de planten geen gebreken vertonen ( ziekten, insecten ….. ), bekijk ook steeds het wortelgestel . 1
Kies planten die minimaal drie vertakkingen hebben . Laat eventueel de verkoper de planten snoeien . Koop liefst niet in de supermarkt of dergelijke . De planten zijn vaak al aan het uitlopen en niet voldoende afgehard . - Bepaal eerst of je wel een goed plaatsje hebt in de tuin, koop niet in een opwelling . De planten moeten wel op een goede plaats staan wil je dat ze tot hun recht komen . De meeste rozen houden van zon, 5 - 7 uren licht per dag is een minimum . De standplaats moet vochthoudend zijn, maar wel goed doorlatend (natte voeten vinden ze niet leuk ) . Ook verlangen ze een voedzame bodem . Compost of organische bemesting is echt geen overbodige luxe .
4. Standplaats . - Rozen houden van een zonnige en luchtige plaats . Indien de plant op een plaats staat waar hij geen of weinig zonlicht ontvangt en waar de wind geen verhaal heeft zullen de planten sneller last krijgen van plagen (bladluis, spint, schimmelziekten, ….. ) . - De bodem is best goed doorlatend maar vochthoudend, best humusrijk en voedselrijk . Als de planten langdurig met hun voeten in het water staan, dan zullen de plantenwortels niet kunnen ontwikkelen en eventueel zelfs afsterven . - pH: neutraal tot licht zuur ergens tussen 5,5 en 6,5 . - Indien je echt over een natte grond beschikt kan je best op een verhoogd bed planten .
5. Aanplanten . - Planten met blote wortel direct aanplanten, indien dit niet mogelijk is best de wortels met grond bedekken ( inlegeren ) . - Voor het planten de planten in water dompelen gedurende 1 à 2 uren ( ook planten met potkluit ) . De wortels kunnen zich goed vol water zuigen .
-Blote wortel: wortels insnoeien ; beschadigde delen wegknippen, penwortel inkorten . Dit geeft een steviger wortelgestel . - Ruim plantgat maken ( minimaal het dubbele van het wortelvolume ), ondergrond goed loswerken . Grond uit de plantput mengen met 1/3 compost of eventueel met organische bodemverbeteraar uit de handel ( vivimus DCM ) . - Eventueel een modderbad geven : de wortels worden in een modderbad gedompeld dat vooral uit leem bestaat . - Let er bij het planten op dat de entplaats best boven de grond komt te staan . Als deze in de grond zit kan de variëteit beginnen te wortelen en is de groei niet meer te controleren . Vaak hebben we dan een sterke groei met weinig bloemen .
2
- De wortels goed openleggen in de plantput en bij het aanvullen van de grond best met de plant schudden om de grond tussen de wortels te laten zakken . - Goed aandrukken en aanwateren . - Plantingssnoei: best bij de aanplant, als je plant in het najaar kan je best na de winter insnoeien . Knip alle dode takken weg tot op goed hout . Kruisende takken weg . Knip tot op 3 à 4 ogen, het bovenste oog best naar buiten gericht . - Het is aan te raden om voor de winter ( ook vlak na het planten ) aan de voet van de plant een bodembedekking te geven van verteerde stalmest, in het voorjaar de resten inharken . - In het voorjaar bijmesten met organische handelsmeststoffen, best in het begin van de zomer herhalen .
6. Onderhoud . - Bemesting: rozen houden van flink wat voeding . Het is aan te raden om de bodem bedekt te houden met compost ( eventueel goed verteerde stalmest ) . Ook is het niet overbodig om tijdens het groeiseizoen bij te mesten met organische handelsmeststoffen ( algemene mest of speciale rozenmest ). Let er op dat je niet te hoge stikstofgift geeft, dit geeft sterke groei maar de bloei blijft vaak achterwegen . Als je de keuze hebt beter een mest nemen met een beperkte stikstofinhoud, redelijk fosfor en redelijk kaliumgehalte . Naar half augustus toe mag men nog bijmesten met een magnesium meststof ( potenkali ) zodat de planten sterk de winter in kunnen gaan . Vanaf half augustus geen stikstof meer verstrekken, anders zal de groei lang doorgaan en de planten zullen zwak de winter ingaan . - Regelmatig onkruid verwijderen . - Snoei (volgend hoofdstuk ) . - Controle op aantastingen . - Wegknippen van uitgebloeide bloemen, dit geeft vaak een betere herbloei .
7. Snoeien . Waarom snoeien? Het is de bedoeling om rozelaars een elegant uitzicht te geven, overvloedige bloemen en een lange levensduur . Door de struiken jaarlijks te verjongen kan je de levensduur enorm verlengen . Rozen worden snel oud en lelijk als ze niet fatsoenlijk geknipt worden . Enkele basisregels: Bij het snoeien moeten we rekening houden met een aantal basisprincipes: - We verwijderen alle dode en verdorde takken . - Daar het hart van de plant licht en lucht nodig heeft gaan we er voor zorgen, dat alle takken die naar binnen groeien, verwijderd worden . - Evenwijdige takken, die te dicht bij elkaar staan, mogen verwijderd worden . - Scheuten die elkaar kruisen of tegen elkaar wrijven gaan we ook wegknippen . Wanneer dit uitgevoerd is, zullen we merken dat onze plant er al heel wat beter uit ziet en toch zijn vorm en structuur bewaard heeft wat heel belangrijk is . Wanneer snoeien? Bij normale weersomstandigheden kan men best snoeien in maart . Net voor de knoppen of ogen beginnen te zwellen en wanneer de strengste winterkoude voorbij is . Dit is enkel geldig voor alle her- of doorbloeiende soorten ( trosrozen, theehybriden, David Austin-rozen, Moschatahybriden, herbloemende klimrozen, herbloeiende oude struikrozen ). Eenmaal bloeiende soorten ( meestal oude heesterrozen en oude klimrozen ) worden onmiddellijk na de bloei gesnoeid, dit is meestal in juli . Deze rozen bloeien op meerjarig hout Wat zijn ogen bij rozen? Een oog is een jonge beginnende bloeiknop die zich in een bladoksel bevindt . In de winter is dit niet meer dan een speldenknopje op een stengel . Uit een oog kan zich in het voorjaar een nieuwe scheut ontwikkelen . Onder dit oog zien we in de winter steeds een fijn lijntje dat het lidteken is van het afgevallen blad .
3
Hoe en waarmee knippen? We gebruiken een stevige en sterke snoeischaar om de stengel glad en zonder rafelige randen af te snijden . We knippen altijd een kleine cm boven een oog dat naar buiten gericht is, zodat de nieuwe scheut naar buiten groeit en het hart van de plant open blijft . We laten de snede vanaf de knop schuin aflopen zodat het water kan wegvloeien van het oog . Snoei van heesterrozen . Het snoeien van heesterrozen kan je zeer moeilijk maken maar met enkele basisregels kom je al zeer ver . - Snoei je rozen voor de winter op kniehoogte . Dus simpelweg alle takken die hoger komen kort je in . Dit geeft een meer verzorgde indruk en alle bloemen zijn dan weg . Het voordeel hiervan is dat verdorde bloemen vaak overwinteringplaatsen zijn van schimmels . - Als we het hebben over miniatuurroosjes ( zeer klein blijvende struikjes ) dan is het best om deze in te korten tot 2/3 van hun hoogte . - Deze snoei kan je best doen in oktober - november . Liefst niet tijdens een vorstperiode of wanneer er op korte termijn een voorspeld wordt . - In de periode van maart kan je de rozen verder snoeien . Alle mooie zwaardere takken ( gesteltakken ) snoeien we terug tot op 3 ogen van de entplaats . We houden zo 4 à 5 takken over . Al de zwakkere takken haal je volledig weg . Ook dode takken kan je best volledig wegsnoeien . - Als je de keuze hebt is het best om het bovenste oog naar buiten gericht te hebben . Zo voorkom je dat de struik van binnen te dicht zal worden . In de plant moet licht en lucht kunnen . - Zorg er voor dat je schuin van het oog wegknipt en ongeveer 1 cm boven het oog . Het water zal op deze wijze niet naar vloeien en als de wonde indroogt zal de knop niet mee verdrogen - een uitzondering op de regel zijn Engelse rozen . Deze struiken laten we hoger . Dit wil zeggen dat we ze terug zetten tot op 20 tot 40 cm . Hier zijn dus het aantal ogen niet van belang . Zorg er wel voor dat je jaarlijks een of meer takken kort bij de grond wegknipt . Zo zal de struik verjongen omdat kort bij de grond nieuwe takken ontstaan . - Op de gesteltakken staan vaak zijtakken, deze kun je best wegnemen tot op 3 ogen . - Hou zeker je aandacht voor volgende punten * lucht en licht in de struik * Kruisende en schurende takken wegnemen * Knip terug tot op een oog naar buiten gericht * Hou rekening met de natuurlijke vorm van de struik! - Miniatuurrozen idem als de grote broers en zussen . Stamrozen . - In feite is dit hetzelfde als de struikrozen met dit verschil dat we niet vanaf de grond zien maar vanaf de entplaats . - Hou hier ook rekening met de groeikracht van de plant . Let er op dat een treurvorm dit ook kan doen en knip niet al de doorhangende takken volledig weg .
4
Afbeelding 8a voor de snoei en afbeelding 8b na de snoei van stamrozen . - Miniatuurrozen op stam ( bvb The Fairy ) mag men minder hout weghalen, hier kan men best meerdere takken laten staan .
Bodembedekkende rozen - Meerdere bronnen raden aan deze rozen slechts om de drie jaar te snoeien . - Uit ervaring met deze rozen blijkt echter dat als men de struikjes jaarlijks terugknipt, men altijd een fris gewas krijgt met voldoende mooie bloemen . - Haal van de strijkjes de zwakkere takken weg tot tegen de grond . - Houd per struik 4 tot 6 takken over ( de sterkste ) en knip deze in tot 4 à 5 ogen boven de grond . Kijk wel dat deze takken mooi over de struik verdeeld zitten . - Als je kiest om de struikjes niet jaarlijks te doen kan je opteren om ze met de haagschaar gelijk te zetten . Let op hierdoor krijg je wel veel dood hout in de struik . - Na het snoeien is het hier makkelijker om bemesting toe te passen . Klimrozen . - Deze soorten zijn minder gemakkelijk! - Bekijk de rozelaar goed voor je begint . - Bepaal minimum 3 goede gezonde gesteltakken . Meer dan 5 zou minder goed zijn . De
5
groeikracht kan dan een pak minder zijn . - Knip nu alle takken weg die van de grond vertrekken . - Op de gesteltakken staan ook zijscheuten . Deze kort je in tot op 3 ogen . Hierop zullen nieuwe scheutjes ontstaan die bloemen zullen vormen . - Laat wel jaarlijks een jonge scheut vanaf de grond vertrekken om een gesteltak te vervangen Als je dit doet zul je dus jaarlijks een gesteltak wegnemen en een jonge in de plaats krijgen . - Soms ziet men dat er aan klimrozen niet gesnoeid wordt . Dit kan meerdere jaren goed gaan, maar je zal merken dat de struik verouderd en onderaan kaal blijft . Soms is dit geen probleem, maar het is mooier ( zeker op een pergola of rozenboog ) dat de struik vanonder af in blad staat . - Steeds de jonge gesteltakken aanbinden op de plaats zoals je ze wenst . - Bij klimrozen die een muur moeten bedekken kan je best de gesteltakken voor meerdere jaren behouden ( dus langer dan 3 à 5 jaar ) - De snoei van klimrozen kan je beter beperken tot 1 maal per jaar . En dan best in de periode van maart .
8. Ziekten en plagen . Rozelaars kunnen meerdere plagen ondervinden . Een raadgeving vooraf: zorg voor een sterk gewas . Dit kan je krijgen door de planten voldoende te voorzien van organisch materiaal . Het is best niet overbodig om minstens 1 maal per jaar een goede laag compost of verteerde stalmest rond de voet van de plant te leggen ( mulchen ) .Het is echter niet aan te raden om gazonmaaisel of ander vers materiaal rond de struiken te leggen . Dit trekt vaak ongedierte aan Probeer ook zo weinig mogelijk chemische producten te gebruiken ( meststoffen of pesticiden dit verzwakt de plant vaak waardoor deze nog vatbaarder is . Enkele veel voorkomende plagen . Bladluis . Dit kleine insect is vlug te herkennen . Het zijn vaak groene kleine insecten die vaak in grote kolonies op de jonge delen van de planten zitten . Ze zuigen plantensappen, hierdoor zullen de stengels en bladeren vervormen . Ook op de bloemknoppen zitten deze beestjes graag . Op de bladeren zie je plakkerige vlekjes . Deze vlekjes zullen in korte tijd zwart verkleuren ( roetdauwschimmel ) . Voor je gewas is dit groeivertragend en er kunnen secundaire plagen optreden door de bladluis . (virussen) - Bestrijding: hier kan je chemisch optreden door de juiste producten te gebruiken . Spuiten met bijvoorbeeld Provado, Pirimor, Confidor, Conserve ( spaart natuurlijke vijanden ), Desis, Furmisect, …….. - Hoe gezonder en sterker uw planten, hoe minder kans dat ze door bladluizen worden aangevallen . Gebruik organische meststoffen , niet te weinig maar ook niet te veel, want overbemesting maakt de planten ook gevoeliger voor bladluizen . - Combineer met geurende gewassen zoals lavendel, bonenkruid, dille, knoflook ….. - Natuurlijke belagers: lieveheerbeestjes, oorwormen, gaasvliegen, sluipwespen, …. Maar ook meesjes en andere insectetende tuinvogels . - Gebruik Pireco Folisec . Dit is een ecologisch middel om uw plant weerbaarder te maken tegen de bladluizen . Het versterkt de plant en doet de plant van geur en smaak veranderen waardoor de bladluis uw plant niet meer als voedsel zal zien . - Water: Veel luizen verdwijnen door de planten gewoon met een krachtige straal schoon te spoelen, je sproeit ze met honderden en soms duizenden tegelijk van de plant af . - Natuurzeep: Een oplossing met natuurzeep helpt enkele dagen . Soms wordt dit als aanvulling op een mengsel met spiritus ( half water, half spiritus en enkele druppels afwasmiddel) gebruikt . De spiritus kan echter vervangen worden door zuiver ethanol, zo vermijdt je de aceton en andere toevoegingen in het spiritusmengsel . Goed nieuws voor vruchtdragende planten: je kan ze na zo’n besproeiing gerust eten, mits je ze goed afspoelt .
6
- Tabak: leg de inhoud van een pakje tabak in een, halve emmer water, laat het een dagje trekken . Zeven en met dit aftreksel sproeien . Zoals veel insecten houden bladluizen niet van nicotine . Het aanplanten van enkele tabaksplanten tussen bvb kastomaten houdt bladluizen en witte vlieg op een afstand . - Oost Indische kers: Plaats een Oost Indische kers bij je planten en de( zwarte ) bladluizen gaan daar naartoe . Nadeel: ze vermenigvuldigen zich dan nog wel op de Oost Indische kers . - Afrikaantjes: Tagetes ( stinkertjes ) zijn indirect actief tegen bladluizen: de geur trekt zweefvliegen aan die graag bladluizen eten . Ook goudsbloem wordt hiervoor vaak genoemd - Insecten: Insecten die bladluizen eten zoals lieveheerbeestjes ( vooral de larven ), galmuggen en roofkevers bestel je gewoon bij het tuincentrum . Vraag wel na of het om inlandse soorten gaat! De larven van een lieveheerbeestje eet gedurende zijn ontwikkeling tot aan het verpoppingstadium wel zo’n 200 à 600 bladluizen . Een volwassen lieveheerbeestje eet dagelijks tot 100 bladluizen op . Dat zijn er dus ruim 3000 per maand . Nadeel: volwassen insecten vliegen weg …. Beter is je tuin insectvriendelijk aan te leggen ( inlandse planten, veel soorten, spreiding van de bloeitijd …. ) . - Uien of look: een halve kilo uien in stukjes een half uurtje in een halve liter water laten trekken en met het aftreksel de planten besproeien . - Banaan: een bananenschil tussen je planten leggen zou de bladluizen verjagen . - Doodwrijven: Je wrijft met je vingers van onderen naar boven, zodat de bladluizen gevangen zitten tussen je vingers . Vervolgens knijp je ze dood en verschijnt er een groen bloed op je vingers . Hiermee smeer je opnieuw de plant in . - Urineren: Niet de meest smakelijke methode, maar als je de getroffen plant eens goed met urine besproeit, blijken de beestjes na enkele dagen andere planten te bezoeken . Urine bevat veel chemische stoffen die voor bladluizen onaangenaam zijn . Opgelet, herhaal de behandeling na regenweer, anders valt het effect volledig weg . - Bestrijd mieren: Mieren gebruiken bladluizen als melkvee en zullen de kudde “ bladkoeien” hoeden en regelmatig op andere plaatsen uitzetten en beschermen tegen predatoren . Het bestrijden van mieren helpt dus onrechtstreeks de bladlijzen onder controle houden . Vermijd ook hier het gebruik van insecticiden! - Gier van brandnetels: Netels in heet water brengen en een paar dagen laten trekken . Het mengsel zeven en hiermee de planten besproeien . Regelmatig herhalen . - Biologische bestrijdingsmiddelen uit de handel: De meeste “ biologische “ bestrijdingsmiddelen tegen schadelijke insecten in de handel hebben pyrethrum als basis . Pyrethrum wordt bereid uit de bloemen van een Afrikaanse chrysantensoort . Pyrethrum heeft een aantal zeer voortreffelijke eigenschappen .Het valt in direct zonlicht binnen een paar uur spontaan uiteen in onwerkzame verbindingen . Pyrethrum is zeer giftig voor insecten . Vooral bijen zijn helaas zeer gevoelig, vliegen iets minder en nog minder geldt dit voor kakkerlakken, vlooien en kevers . Ondanks dat het de bladluizen efficiënt aanpakt, is de schadelijkheid voor nuttige insecten echter te groot . Slechts gebruiken indien het niet anders kan en dan best nog een product zonder toevoeging van piperonylbutoxide . Witte vlieg . Dit zijn kleine witte vliegjes die schade aan het gewas brengen vergelijkbaar met bladluizen . De bestrijding is ook bijna identiek . Spint . Zeer kleine spinnetjes die met duizenden op de planten zitten . De planten worden ook aangeprikt door deze venijnige beestjes . De bladeren vertonen kleine bruine puntjes en bij ernstige aantasting krijg je ook bladval . De bloem zal ook niet tot zijn recht komen en vaak vallen de knoppen af of verdrogen ze aan de struik . - Bestrijding: Marvik, Formusect, Masaii,….. - Elefant Sommeröl: olifantenolie is een ecologisch product dat de plaag ( spint en andere ) verstikt en de plant een gezonde glans geeft . - Voorkomen is de beste bestrijding . Hou daarom de planten en hun omgeving licht vochtig .
7
Als je aantasting ontdekt, verwijder dan zo spoedig mogelijk de aangetaste delen: spoel vervolgens de plant grondig af met een oplossing van spiritus en zeepsop . Herhaal deze behandeling enkele keren per week . Als de plaag na enkele weken nog aanwezig is, kan je de planten bij voorkeur behandelen met een middel op basis van natuurlijk pyrethrum . Echter opletten met deze middelen, want ze zijn ook voor de mens gevaarlijk bij inademen of opname via wonden . Hierbij moeten we er wel rekening mee houden dat, door de snelle opeenvolging van generaties, deze spintmijten relatief snel resistent worden . Dat wil zeggen dat na een aantal behandelingen met een bepaald middel, alleen nog een ander middel helpt . Bovendien hebben de meeste insecticiden geen effect op de eieren . - Afspoelen, zeepoplossing, tabakoplossing . Rupsen. Rupsen, larven en vlinders vreten aan bladeren, zetten de plant soms kaal . Sommigen doen het blad oprollen . - Formusect, Okapi - Piretrum, zeepoplossing, wegvangen, tabaksoplossing . Sterroetdauw . Deze schimmelziekte vormt zwarte vlekken op de bladeren, de bladrand wordt geelachtig en tenslotte vallen de bladeren vroegtijdig af . - Oorzaken: te lang nat; te veel schaduw; te lage temperatuur; te veel stikstof . - Bestrijden: slechte omstandigheden vermijden ( standplaats ) . Spuiten met Baycor . - Ruim het blad op na de bladval, gebruik compostthee om de planten te versterken . - Compostthee kan je zelf maken door in een emmer 1 kg compost te doen met 10 l water . Hierin goed roeren, meermaals per dag ( beluchten) . Na 24 uur het mengsel zeven en de waterige oplossing over je planten sproeien of gieten . Dit versterkt je planten dus vooral preventief in te zetten - Andere biologische oplossingen zijn of duur of niet te gebruiken . Meeldauw en Valse meeldauw . Twee lastige schimmelziekten . Meeldauw bedekt de bladeren, stengels en bloemknoppen met een grijs-wit schimmelpluis . Er kunnen vervormingen ontstaan en bladval kan optreden . - Standplaats niet goed, slechte weersomstandigheden . - Spuiten met spuitzwavel of rosabel - Compostthee Valse meeldauw: hier zien we schimmelpluis aan de onderzijde van het blad, soms ook aan de bloemknoppen . Sterke bladval . Bladbovenzijde vertoont vlekken ( purperrood) . - symptomen idem, bestrijding idem . Roest . Het blad vertoont aan boven en onderkant oranjerode vlekjes ( sporen hoopjes) . Kan vroegtijdige bladval geven . Vooral bij warm en vochtig weer . - Bestrijden: Rosabel, Dithane - Compostthee, standplaats? Gebreksziekten . Deze kan men vooral vaststellen aan de verkleuring van de bladeren . - Geelverkleuring, dunne scheuten, zwakke groei: stikstofgebrek Bloedmeel, hoornmeel, stikstofbemesting met handelsmeststoffen - Roodverkleuring van het blad, soms bruine vlekken: fosforgebrek Extra fosfor toedienen via beendermeel, chemisch (superfosfaat ) - Het blad tussen de nerven geel: magnesiumgebrek Kieseriet - Vergelen van gans het blad, snelle bladval: ijzergebrek Zeewierkalk, magnesiumkalk
8
