WERK VAN DEN AKKER
Afdeling Herentals BIOLOGISCH KWEKEN VAN UI, PREI EN LOOK Lesgever: Eddy Vets
13 – 12 – 09
Verslag: Michel Peeters
1. Inleiding 1.1 Ecologisch onderhoud van de tuin . Deze wijze van onderhoud vraagt wel meer inspanning van de tuinder, maar is zeker goedkoper . We passen een natuurlijke kweekmethode toe d.w.z. we gebruiken geen kunstmeststoffen en sproeimiddelen . 1.2 Algemene principes . We vertrekken van sterk materiaal, door eigen materiaal te kweken . Een goede bemesting is van primordiaal belang . 1.3 Grondbewerking is de belangrijkste factor om een goed resultaat te bekomen . - Op elke grond kan een moestuin gemaakt worden afhankelijk van de plaats in de streek waar we wonen .(verschillende soorten grond ) . Voor de Kempen is dit een zanderige, humusarme wat zuurdere grond . - Planten verraden de toestand van de grond . Boterbloem geeft aan dat de bodem zeer zuur is Brandnetels duiden aan dat er voldoende stikstof in aanwezig is . - Ervaring van de mensen rond de grond leren veel over de wijze van tuinnieren . 2. Uien 2.1 Eisen aan de grond . - geen verse stalmest gebruiken . Stalmest voor de winter inbrengen . Een compost van afval + paardenmest + hakselhout is een volledige mest . - grondbewerking: zorg dat er geen water op de grond blijft staan (voorzie voren ) en de grond omspitten om zoveel mogelijk zuurstof in de grond te krijgen met de bedoeling om een optimale bacteriële te verkrijgen . - duivenmest alleen toepassen als bovenmest . Indien de ziel ( hart ) van de ajuin verrot, is dit een gevolg van een overdreven gift van stikstof . - sjalotten reeds eind januari in een koude bak planten . 2.2 Zaaien - rijen 30 cm uit mekaar . In de tussenruimte kan men dan bijvoorbeeld zomerwortelen zaaien . - hoe zaaien ? We maken een voortje en zaaien hierin van 30 cm hoogte zodat de zaadjes verspreid liggen . Omdat we nu zaden hebben op verschillende diepten zal de opkomst zekerder zijn bij verschillende weersomstandigheden .
1
- uien houden niet van schoffelen . - houtassen nu al strooien op de plaatsen waar men volgend jaar uien wil planten . Dit is ook ideaal voor het bemesten (verstrooien) in de zomer . - onkruid verwijderen . 2.3 Planten - de rijen ver genoeg uit elkaar, maar de planten maar een hand uit elkaar . - om te planten een slip steken en hierin de bollen zetten, niet terug dicht duwen ( zuurstof in de grond ) daarna bemesten met een handsvol duivenmest of houtskool ( alleen van houtverbranding ) - de waterhuishouding is belangrijk: de grond moet kunnen drogen, daarom brengt men best holle voren aan om de bodemstructuur te behouden . - zilveruitjes planten aan de buitenkant van het veld ( deze worden eerst geoogst ) - als de stengel onderaan begint te verkleuren, de stengel omduwen . 2.4 Drogen en bewaren - drogen in de zon . Proper maken, ruw loof verwijderen . - in een zak onder een afdak bewaren tot het vriest . - zaaiuien bewaren langer dan plantuien . - een zaaiui is minder dik maar is krachtiger . 3. Sjalot - voor grote sjalot plant men de rode variëteit ( niet planten voor half april ) - planten in een slip ( met spade ) - dezelfde manier van oogsten en bewaren dan uien . - gele sjalot geeft niet zo’n groot kaliber . 4. Prei - vraagt enorm veel van de grond ( veel voedingselementen ) - nooit prei planten als tweede vrucht - zaai Uw planten zelf . Keuze uit herfstprei en winterprei . Een goede variëteit is prei van Luik - grond bedekt laten ( compost – stalmest – as ) - preiplanten zaaien in een koude bak in februari ( op een droge zonnige dag ) - alles zaaien zowel winter- als herfstprei in rijtjes met voor . - planten half mei, dan vorm je sterke planten tegen de tijd dat de preivlieg komt . - laat genoeg plaats tussen de rijen zodat men kan schoffelen en later plaats genoeg heeft om aan te aarden . - regelmatig wat duivenmest geven . - aanaarden in september – oktober . - tegen de winter wat bladeren tussen de prei aanbrengen om zolang mogelijk prei te kunnen uitdoen . - rooien ten laatste half maart . 5. Look - interessant om de grond te ontsmetten . - teentjes planten juist voor de winter . - drogen op dezelfde manier als ajuin .
2
STUDIE: Knoflook telen 1. INFO Look behoort dat de uienfamilie of Alliaceae . Latijnse benaming: Allium sativum . 1.1 Oorsprong: Gaat terug tot in de tijd van de Egyptenaren . Onze knoflook is afkomstig van kruisingen met wilde soorten . Er zijn meer dan 300 verschillende variëteiten . Natuurlijke habitat: Azië, regio rond de Middellandse zee . 1.2 Soorten: Rose de Lautrec, Thermidrome, Cristo, Printanor, Rose d’ Auvergne, Blan de la Drôme, Olifant knoflook, Blanke reuzen, enz……….. 1.3 Bloeiwijze: Scherm, als monocotylen = eenzaadlobbige . Wit tot roze bloempjes . Is een Magnoliophita ofwel bedektzadigen . Orde Asparagales . 1.4 Vorm: Bolgewas, opgesplitst in teentjes 2. TEELTWIJZE 2.1 Aanplanten of poten van de teentjes: Het poten van kleine teentjes (2 tot 3 cm ) kan best gebeuren vanaf eind september, daardoor bekom je dikkere bollen en een beter inwortelen . Een strenge winter leidt onherroepelijk tot meer schade, maar werkt de groei wel in de hand . Het best is een zwaardere grond die vooral het vocht goed doorlaat . Het is nog beter look te telen op ruggen, zo blijven de bollen hoger t.o.v. de begane grond . Men verkrijgt zo een betere opwarming van de grond en een betere afwatering van de bol . Maak plantgaatjes op de ruggen met een diepte die gelijk is aan de grootte van de teentjes . Enkel winterlook wordt 2 cm dieper onder de grond geplant . Maak in de rij om de 10 cm een plantgat en laat 20 cm tussen de rijen . Vervolgens halen we de gekochte lookbollen uit elkaar . Deze teentjes planten we dan met een stevige druk in het plantgat . Vul de plantgaatjes verder met grond tot aan de puntjes ( tenzij winterlook ), en niet met compost door deze makkelijk voor ziekten en schimmels kan zorgen . Water geven doen we ook niet, doe dit liever een dag op voorhand . (ook het maken van de plantgaten ) 2.2 Winterlook In de loop van het eindejaar zijn de teentjes goed geworteld en kan het zijn dat ze zichzelf de grond uitduwen . Dit gebeurt door een forse wortelontwikkeling op een zware bodem . Aanaarden is de boodschap, maar niet meer aandrukken, omdat de wortels nogal snel breken 2.3 Bemesting: Normaal is in de bodem genoeg reststikstof aanwezig, het zijn eerder de mineralen die opgebruikt zijn . Daarom is het een aanrader een korrel te geven die eerder kalium bevat . Een goede pH- waarde is 6,5 tot 7 2.4 Mulching: Is hier totaal uitgesloten, leidt weer tot slechte verluchting, schimmels en ziekten . 2.5 Wieden: Zeer belangrijk, maar doe dit in de beginperiode met de hand, daar de lookteentjes enorm kwetsbaar zijn . 2.6 Oogsten: Normale oogstperioden zijn juli of augustus, naargelang de aanplantperiode . Winterteelt vanaf september tot en met juli (grotere bollen ) Lenteteelt vanaf maart tot en met augustus (kleinere bolletjes )
3
Hoe gaan we tewerk ? Haal de bollen bij droog weer uit de grond door middel van een kleine spade en ontdoe ze van alle grondresten . Laat deze vervolgens drogen op het veld . Nadien worden de bolletjes eventueel opgekuist en opgehangen in strengen in een koele geventileerde kelder . Op deze manier zijn ze gemakkelijk 1 jaar bij te houden, zonder uitschieters te krijgen .Indien je een blad van de bol afsnijdt en je ziet dat er nog sap uitstroomt, dan wil dit zeggen dat de bol nog moet nadrogen . (hetzelfde als bij de ui ) 2.7 Vruchtwissel: Om de 6 jaar mag er op dezelfde plaats een nieuwe aanplant verschijnen . Let wel op dat je tussendoor geen andere gewassen van dezelfde familie gaat aanplanten, zoals ui, prei, sjalot, bieslook, inmaakuitjes ……….. 2.8 Ziekten: - Preimot of Acrolepia assectella . gebruik gaasdoek . - Uienvlieg of Hylemyia antiqua: - Gebruik basaltmeel dit geeft stevigere plantjes - Gebruik gaasdoek - Wisselbouw toepassen tegen aantasting 1 op 6 jaar - Stengelaaltjes - Wisselbouw is zeer belangrijk . - Tagetes aanplanten ( als bodemzuiveraar ) tussen de lookplantjes . Schimmelziekten ( deze zijn bijna niet weg te denken ) - Roest ofwel Puccinia alii , wordt gevormd door de hoge vochtigheidsgraad in combinatie met een temperatuur tussen 10 en 20°C . Daarom het gewas ver genoeg uiteen planten . - Kaliumgiften toepassen met weinig stikstof .( geel blad(rand) wijst hierop ) - Aftreksels van heermoes als spuitproduct gebruiken, geeft langer uitstel tot executie . - Rozerot of Fusarium culmorum, is een vorm van wortelverbranding ten gevolgen van slechtere bodems . Hiervoor het plantmateriaal behandelen . - Witrot of Sclerotinia, minder door wisselbouw . - Koprot of Botrytis, bij een mogelijke aantasting zo snel mogelijk oogsten . OPGELET: Bij alle mogelijke aantastingen is het raadzaam de verdroogde stengels NIET te composteren . Deze zouden alleen maar de composthoop besmetten en de ziektes terug in het tuincircuit brengen . 3.VOEDING 3.1 Voedingswaarden: Calcium, zwavel, vitamine A, B1, B2 en C , ijzer, caroteen, selenium, spoorelementen . 3.2 Keuken Het gebruik van look in de keuken is door iedereen gekend bvb: - Lookpuree of pasta maken voor sausen . - Teentjes opleggen in olijfolie . ( zowel teentjes als olie kunnen dan apart gebruikt worden ) Opgepast voor botulisme, gekoeld in de ijskast bewaren en niet te lang . - Als gedroogd kruid . - Verwerkt in boter als lookboter of roomkazen . - Scampi in looksaus, lookbrood en in lamsschotels . Tip: Bij het eten hebben we vaak een vervelende lookgeur die irriterend is voor anderen ( die deze niet gegeten hebben ). Dit kan deels opgelost worden door peterselie te eten .Deze neutraliseert de reuk . De geur wordt veroorzaakt door een zwavelverbinding die niet door het lichaam afgebroken kan worden en vervolgens in de bloedbaan terecht komt . ( stof is allyl-methyl-sulfide ofwelAMS ) Look heeft ook een ontsmettende en natuurlijke bacteriële werking op het lichaam. Allicine is de actieve stof hier . Bacteriën worden niet resistent tegen deze stof .
4
5
