WELKOM op het
SYMPOSIUM GERIATRISCHE ONCOLOGIE
WELKOM en
INLEIDING dr. Vanessa Helsen, Geriater A.Z. St.-Dimpna
PROGRAMMA 9.00 u.
Welkom en inleiding Dr. V. Helsen
9.10 u.
Behandeling van de bejaarde met kanker: wanneer starten, wanneer stoppen? Prof. dr. P. Specenier
9.40 u.
Integratie van geriatrische screening en assessment in het therapie beslissingsproces bij de oudere patiënt met kanker: zin of onzin? Mevr. C. Kenis
10.00 u. Pauze 10.30 u. – 12.00 u. Workshops Aansluitend wandelbuffet
WAAROM ONCO-GERIATRIE? Vergrijzing van de bevolking 2000
2020
2050
60 - 69 jaar
1.028.529
1.362 588
1.279.454
70 - 79 jaar
844.096
956.634
1.143.512
80 - 89 jaar
317.228
492.567
864.736
90 - 99 jaar
58.591
113.555
261.600
967
2.487
8.331
10.280.670
10.723.828
10.952.581
≥ 100 jaar Totale populatie
http://www.statbel.fgov.be
WAAROM GERIATRISCHE ONCOLOGIE? Aandachtspunten
Co-morbiditeit en orgaanfuncties (lever, nier, cardiaal, …) Functionaliteit Mentale toestand Ethische aspecten Economisch
WAAROM GERIATRISCHE ONCOLOGIE? Valkuilen
Onderbehandeling Overbehandeling Communicatie Wens van patiënt Minder reserves / meer nevenwerkingen
WAAROM GERIATRISCHE ONCOLOGIE?
Behandeling op maat van de patiënt, liefst multidisciplinair
BEHANDELING VAN DE BEJAARDE MET KANKER: WANNEER STARTEN, WANNEER STOPPEN?
Prof. dr. Pol Specenier, Kliniekhoofd Oncologie UZA
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Colon/rectum Absolute aantallen
Leeftijdspecifieke incidentie
Borst Absolute aantallen
Leeftijdspecifieke incidentie
Prostaat Absolute aantallen
Leeftijdspecifieke incidentie
Long Absolute aantallen
Leeftijdspecifieke incidentie
Leeftijdsdistributie deelnemers studies
Hurria A et al. J Clin Oncol 2014; 32:2587-2594
Is de prognose van kanker beter op hogere leeftijd?
Klinisch gedrag tumor en leeftijd
Hoffe S et al. Clin Geriatr Med 2012; 28: 1-18
Louwman WJ et al. Eur J Cancer 2007; 43: 2242-2252
Faivre J et al. Eur J Oncol 2007; 43: 2279-2284
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Wat is de levensexpectantie van een 80-jarige man? vrouw?
Levensexpectantie volgens leeftijd (jaar) Mannen
Vrouwen
12
12
10
10
8
8 80
6
85
80
6
85
90
90
4
4
2
2
0
0 1991
2012
2030
2060
1991
2012
2030
2060
Droz JP et al. Lancet Oncol 2014; 15: e404–14
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
The trajectory of aging
Balducci L. Cancer Control. 2007; 14(1):7-12
The trajectory of aging
Alvis BD et al. Anesthesiology Clin 2015; 33: 447-456
Aapro M et al. Ann Oncol 2011; 22: 257–267.
The trajectory of aging
Alvis BD et al. Anesthesiology Clin 2015; 33: 447-456
The trajectory of aging
Cfr pharmacokinetics Alvis BD et al. Anesthesiology Clin 2015; 33: 447-456
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
GFR decreases by +/- 0.75-1 mL/min/year
Balducci L et al. Oncologist 2000;5:224-237
Licthman SM et al. Curr Treat Options Oncol. 2008; 9:191-203
Licthman SM et al. Curr Treat Options Oncol. 2008; 9:191-203
Klotz U. Drug Metab Rev 2009; 41(2): 67–76
Licthman SM et al. Curr Treat Options Oncol. 2008; 9:191-203
Louie SG et al. Br J Cancer 2013; 109(7):1744-9
GFR = Sex * ((140 - Age) / (SerumCreat)) * (Weight / 72)
GFR?
Balducci L et al. Oncologist 2000;5:224-237
GFR = Sex * ((140 - Age) / (SerumCreat)) * (Weight / 72)
Balducci L et al. Oncologist 2000;5:224-237
Pal SK et al. J Clin Oncol 2010; 28:4086-4093.
Lichtman SM et al. Eur J Cancer, 2007; 43: 14-34
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Jorgensen TL et al. J Geriatr Oncol. 2012; 3:33-40
Jorgensen TL et al. J Geriatr Oncol. 2012; 3:33-40
6 months prior to diagnosis
Jorgensen TL et al. J Geriatr Oncol. 2012; 3:33-40
Campanelli CM. J Am Geriatr Soc. 2012; 60(4): 616–631
Jansman FGA et al. Clin Ther. 2011; 33(3):305-14.
Jansman FGA et al. Clin Ther. 2011; 33(3):305-14.
Jansman FGA et al. Clin Ther. 2011; 33(3):305-14.
Jansman FGA et al. Clin Ther. 2011; 33(3):305-14.
Jansman FGA et al. Clin Ther. 2011; 33(3):305-14.
Lees J et al. Lancet Oncol 2011; 12: 1249–57
Tamoxifen
Sideras K et al. J Clin Oncol 2010; 28:2768-2776
Sideras K et al. J Clin Oncol 2010; 28:2768-2776
Sideras K et al. J Clin Oncol 2010; 28:2768-2776.
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Thompson K et al. J Geriatr Oncol. 2015; 6(4):249-53
Vanderwalde N et al. J Geriatr Oncol. 2013;4(4):402-12.
90-year-old war veteran, Stan Lendrem is still fighting fit after revealing he still goes to the gym three times a week
Ronnie Biggs (80) sits in a wheelchair with two men outside a North London cafe
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Conceptualization of frailty as a phenotype
Balducci L. Interdiscip Top Gerontol. 2013;38:61-72.
Frailty “A medical syndrome with multiple causes and contributors that is characterized by diminished strength, endurance, and reduced physiologic function that increases an individual’s vulnerability for developing increased dependency and/or death.”
Morley JE et al. J Am Med Dir Assoc. 2013; 14(6): 392–397
Cycle of frailty
Fried LP et al. J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2001; 56(3):M146-56.
Frailty: clinical frailty scale
Morley JE et al. J Am Med Dir Assoc. 2013; 14(6): 392–397
CARG scoring tool
Kim J et al. J Natl Compr Canc Netw. 2013; 11(12): 1494–1502.
Risk of grade 3-5 toxicity
Kim J et al. J Natl Compr Canc Netw. 2013; 11(12): 1494–1502.
CRASH scale
Kim J et al. J Natl Compr Canc Netw. 2013; 11(12): 1494–1502.
Development and Validation of a Prognostic Index for 4-Year Mortality in Older Adults
Lee SJ et al. JAMA. 2006;295(7):801-8
Hamaker ME et al. Lancet Oncol 2012; 13: e437–44
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Lavelle K et al. British Journal of Cancer 2007; 96: 1197–1203
Lavelle K et al. British Journal of Cancer 2007; 96: 1197–1203
Lavelle K et al. British Journal of Cancer 2007; 96: 1197-1203
Van Leeuwen BL et al. Crit Rev Oncol Hematol 2011; 79(3): 315-20
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Ring A et al. J Clin Oncol 2011; 29:4266-4272.
12
10
8 80
6
85 90
4
2
0 1991
Ring A et al. J Clin Oncol 2011; 29:4266-4272.
2012
2030
2060
Witherby SM et al. Cancer J 2005;11:506–517
Absolute percent reduction in 10-year recurrence with radiotherapy in patients with ER + tumors treated with tamoxifen by age and grade
Vanderwalde N et al. J Geriatr Oncol. 2013;4(4):402-12.
> 65
Davidoff AJ. J Clin Oncol 2010; 28:2191-2197.
Davidoff AJ. J Clin Oncol 2010; 28:2191-2197.
Landre T et al. Int J Colorectal Dis DOI 10.1007/s00384-015-2296-5
Landre T et al. Int J Colorectal Dis DOI 10.1007/s00384-015-2296-5
Landre T et al. Int J Colorectal Dis DOI 10.1007/s00384-015-2296-5
Aapro MS. Oncologist 2012; 17(suppl 1):16–22
Aapro MS. Oncologist 2012; 17(suppl 1):16–22
Aapro MS. Oncologist 2012; 17(suppl 1):16–22
Epidemiologie Levensexpectantie Aging Farmacokinetiek Polyfarmacie Hoe ouderen met kanker behandelen Frailty Wat gebeurt er? Evidentie Integratie geriatrische evaluatie in de praktijk
Extermann M. Semin Radiat Oncol 2012; 22:272-276
Balducci L et al. Oncologist 2000;5:224-237
Extermann M. Cancer J 2005;11:474–480
Dank U! Vragen?
Possible contributors to cognitive difficulties in elderly cancer patients
Lange M et al. Cancer Treat Rev. 2014; 40(6):810-7
Concepts related with cognitive impairment in elderly patients and link with cancer
Lange M et al. Cancer Treat Rev. 2014; 40(6):810-7
INTEGRATIE VAN GERIATRISCHE SCREENING EN ASSESSMENT IN HET THERAPIE BESLISSINGSPROCES BIJ DE OUDERE PATIËNT MET KANKER: ZIN OF ONZIN?
Mevr. Cindy Kenis Geriatrisch Oncologisch Verpleegkundige UZ Leuven
SYMPOSIUM GERIATRISCHE ONCOLOGIE INTEGRATIE VAN GERIATRISCHE SCREENING EN ASSESSMENT IN HET THERAPIEBESLISSINGSPROCES BIJ DE OUDERE PATIËNT MET KANKER: ZIN OF ONZIN?
Cindy Kenis geriatrisch oncologisch verpleegkundige UZ Leuven
HET BEGIN… Oudere personen = heterogene populatie ‘People are never more alike than they are at birth, no more different or unique than when they enter the geriatric era’
Stanley Muravchick, MD, professor of anesthesia at the University of Pennsylvania SAGA Syllabus on Geriatric Anesthesiology
WAAROM ‘GERIATRISCHE ONCOLOGIE’? Chronologische VS biologische leeftijd
109
GERIATRISCHE ONCOLOGIE = UITDAGING • Is de patiënt (niet) ‘te oud’ voor therapie? • Wat is zijn/haar levensverwachting? • Zal hij/zij de therapie verdragen? • Is de patiënt voldoende omkaderd om de therapie vol te houden? • Heeft een verdere diagnostische oppuntstelling therapeutische consequenties bij deze patiënt? • Wanneer een patiënt door te verwijzen naar het ziekenhuis / specialist? •…
DE PRAKTIJK…
GERIATRISCH ASSESSMENT (GA) “een multidimensioneel assessment van de algemene gezondheidstoestand maar ook van onder meer functionele, cognitieve, sociale en psychologische parameters bij oudere personen”
Fit Bron: Aapro, M., Extermann, M., & Repetto, L. (2000). Evaluation of the elderly with cancer. Annals of Oncology, 11, 223-229.
Frèle
GA: 4-STAPPEN BENADERING
STAP 3:
STAP 1: Geriatrische screening
screeningsinstrument
STAP 2: Geriatrisch Assessment
# meetinstrumenten
Informatie aan de behandelende arts / huisarts / andere zorgverleners
STAP 4: Follow-up (met GA)
Multidisciplinaire / geriatrische interventie(s)
GERIATRISCHE SCREENING: RICHTLIJN
GERIATRISCHE SCREENING (1) ITEM Screening
INSTRUMENT -
Geriatrisch Risicoprofiel Instrument (GRP)
-
G8
-
Groninger Frailty Index (GFI)
-
Vulnerable Elders Survey-13 (VES-13)
-
Senior Adult Oncology Program-2 (SAOP-2)
-
Abbreviated CGA (aCGA)
-
…
Bron: Decoster L, Van Puyvelde K, Mohile S, Wedding U, Basso U, Colloca G, … Kenis C et al. Screening tools for multidimensional health problems warranting a geriatric assessment in older cancer patients: an update on SIOG recommendations. Annals of oncology : official journal of the European Society for Medical Oncology / ESMO. 2015;26(2):288-300.
GERIATRISCHE SCREENING (2)
G8
GRP
Bron: Kenis C, Decoster L, Van Puyvelde K, De Greve J, Conings G, Milisen K, et al. Performance of two geriatric screening tools in older patients with cancer. Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology. 2014;32(1):19-26.
GERIATRISCHE SCREENING: BESLUIT • Overzicht van 20 verschillende screeningsinstrumenten bestudeerd in de geriatrische oncologie. • SIOG consensus statement: • Screeningsinstrumenten kunnen gebruikt worden om patiënten te identificeren die nood hebben aan een geriatrisch assessment. • Geen duidelijke aanbeveling welk screeningsinstrument maar op basis van de resultaten zijn de G8 en de GRP het meest aangewezen. • Geriatrisch profiel • Functionele achteruitgang • Overall survival
• Performantie van een bepaald screeningsinstrument i.f.v. klinische situatie.
GA: RICHTLIJN
GA: DOMEINEN EN INSTRUMENTEN • Sociale status/steun • Functionele status • Vermoeidheid • Comorbiditeit • Cognitie • Mentale toestand • Voeding • Geriatrische syndromen (dementie, delirium, vallen, incontinentie, osteoporose of spontane fracturen, polypharmacie, doorligwonden, sarcopenie) 119
GA IN BELGIË Cognitie: MMSE / CDT
Valproblematiek: Stratify Valgeschiedenis
Functionele status: ADL-iADL Vermoeidheid: Mob-T / VAS
Sociaal: Socios, data
GA
Voeding: MNA(-SF) / MUST Comorbiditeiten: CCI / CIRS-G
Polyfarmacie
Mentaal: GDS
GA: ADL
Bron: Katz S, Ford AB, Moskowitz RW, Jackson BA & Jaffe MW. Studies of illness in the aged. The index of ADL: a standardized measure of biological and psychosocial function. JAMA 1963; 185:914-919.
GA: IADL
Bron: Lawton MP & Brody EM. Assessment of older people: self-maintaining and instrumental activities of daily living. Gerontologist 1969; 9:179-186.
GA: MMSE
Bron: Folstein MF, Folstein SE & Mchugh PR. Mini-Mental State - Practical Method for Grading Cognitive State of Patients for Clinician. Journal of Psychiatric Research 1975; 12:189-198.
GA: KLOKTEKENTEST
GA: GDS
Bron: Yesavage JA, Brink TL, Rose TL, Lum O, Huang V, Adey M & Leirer VO. Development and Validation of A Geriatric Depression Screening Scale - A Preliminary-Report. Journal of Psychiatric Research 1983; 17:37-49.
GA: MNA-SF
Bron: Guigoz Y, Lauque S & Vellas BJ: Identifying the elderly at risk for malnutrition - The Mini Nutritional Assessment. Clinics in Geriatric Medicine 2002; 18:737-757.
GA: ZIN OF ONZIN? 1.
Detectie van geriatrische problemen
2.
Heeft prognostische informatie (overall survival)
3.
Heeft predictieve waarde voor o.m. toxiciteit, complicaties bij heelkunde,…
4.
Invloed op therapiekeuze
5.
Mogelijkheid tot gerichte (geriatrische) interventies die kunnen leiden tot betere kwaliteit van leven en OS
Bron: Wildiers H, Heeren P, Puts M, Topinkova E, Janssen-Heijnen ML, Extermann M, Kenis C, et al. International Society of Geriatric Oncology Consensus on Geriatric Assessment in Older Patients With Cancer. Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology. 2014.
FLOWCHART
Patiënt met kanker ≥70 jaar: Te nemen therapiebeslissing Geriatrische screening
Normaal
Abnormaal Verdere evaluatie door GA
Normaal
Abnormaal Geriatrische adviezen / interventies
Standaard therapie Aangepaste therapie
Comforttherapie
CONCLUSIE • Artsen, verpleegkundigen en andere gezondheidszorgverleners moeten zich bewust zijn van ouderdomsgerelateerde / geriatrische aspecten in de oncologie. • Geriatrisch assessment detecteert vele problemen, voorspelt OS en toxiciteit, en beïnvloedt therapiekeuze. • Implementatie van geriatrische assessment en geriatrische interventies is een uitdaging zowel in het ziekenhuis als in de 1ste lijnszorg. • Uiteindelijke doel = zorg voor oudere patiënten met kanker verbeteren!
TAKE HOME MESSAGE “It is better to do some kind of imperfect geriatric screening and assessment than doing no assessment at all…”
HARTELIJK DANK VOOR UW AANDACHT
Contact:
[email protected] /
[email protected]
met dank voor de ondersteuning