Welkom bij het Symposium Energietransitie en maatschappij

Welkom bij het Symposium Energietransitie en maatschappij

9 februari 2015

Energietransitie en Maatschappij

Maandag 9 februari @TSEnergie @tertiumNL

@TSEnergie @tertiumNL #stem

Tjerk Wagenaar Boegbeeld STEM Natuur & Milieu



prof. Jacqueline Cramer Arash Aazami Tom Godefrooij


dr. Michel Handgraaf Wageningen UR

Energie besparen als anderen de rekening betalen Veldexperimenten naar gedragsaspecten van energiebesparing in studentenwoningen en hotels

Topsector Energy/STEM symposium 9-2-2014 9

Achtergrond • Veel energiebesparing hangt samen met gedrag • Vaak wordt naar financiele prikkels gegrepen • Dat is vaak lastig – Als men de rekening niet zelf betaalt – Administratie/registratie • De psychologie/gedragseconomie biedt alternatieven • Ook technologische oplossingen zijn afhankelijk van gedrag – implementatie – gebruik

• Wij bestuderen gedrag, technologie en de combinatie • Dit leidt tot praktische inzichten • En wetenschappelijke kennis

10

Onderzoeksdoelen 1. Het begrijpen van (lange-termijn) effecten van interventies op het gebied van energiebesparing in studentenhuisvesting en hotels 2. Het vergroten van kennis over de wijze waarop consumenten technologische innovaties op het gebied van energie waarderen en gebruiken.

11

Project - The Student Hotel als ‘living lab’ -

Vragenlijsten Interventies (manipulaties) Lange termijn studies met objectieve metingen Studenten (5-10 maanden), short stay en reguliere hotelgasten Constante stroom van nieuwe onderzoeksdeelnemers Bestaande hotels: Amsterdam 1, Rotterdam, Den Haag Te bouwen: Amsterdam 2 (Parool/Trouw), Eindhoven

- Nieuwe perspectieven op energie gedrag - Wetenschappelijke toppublicaties - Directe implementatie in huisvesting/hotel segment.

12

Project - In 156 kamers en 18 keukens in 2 hotels: - Heet water meters - Per 10 minuten - Per y minuten (variabel - test) - Electriciteitsmeters (Plugwise) - Verlichting - Overig gebruik - Continue meting - Thermostaatgebruik - Huidige temperatuur - Ingestelde temperatuur - ingeschakeld ja/nee - Aanwezigheid (binnenkomst/vertrek)

13

- Picture of graph of plugwise

14


15

- Picture of graph of watermeter

16


17

0 0:00 0:40 1:20 2:00 2:40 3:20 4:00 4:40 5:20 6:00 6:40 7:20 8:00 8:40 9:20 10:00 10:40 11:20 12:00 12:40 13:20 14:00 14:40 15:20 16:00 16:40 17:20 18:00 18:40 19:20 20:00 20:40 21:20 22:00 22:40 23:20

Warm water gebruik van twee verschillende kamers over 24 uur 0.04

0.035


0.03

0.025

0.02 1

0.015 2

0.01

0.005

18

• Charlie McGregor - CEO and Founder TSH • Frank Uffen - Marketing and Partnerships Director TSH • Marjella van der Linden - PA & Office Manager TSH Stellen ons in staat de onderzoeken uit te voeren: • inbouwen meetapparatuur • benaderen van de gasten • onderzoeksmaterialen • verblijf in hotel voor de onderzoekers Externe communicatie Zoeken van partners

19

• Albert Engel - Director Bectro • Marc Koot - Project lead Bectro • Daniel Wijma - Engineer Bectro

Stellen ons in staat metingen te verrichten: • aanpassen van electrische en water systemen om meting mogelijk te maken • Kennis van meetapparatuur • inbouw van alle meetapparatuur • uitlezen van alle meters • Ontwikkeling software voor data opslag en verwerking (remote) Ontwikkeling technologische interventies Aandragen partners

20

Michel Handgraaf Associate professor Wageningen University, Project lead

Anouk Griffioen PhD student Bram Vreugdenhil Researcher Wageningen University Outreach lead

Judith Kas Student-assistant

21

Project – opbrengsten The Student Hotel - Kennis over effectieve interventies - Koplopers in de hotelbranche - Interventies leiden tot: - Kosten reductie - Reductie van CO2 emissies - Toename van ‘environmental awareness’ voor gasten/studenten Bectro - Installatie van meetapparatuur leidt tot - Meer kennis over het ontwikkelen van sustainable buildings - Meer kennis over gebruik van technologie door gasten - Kennis over meetbaar maken van gedrag

22

Huidig experiment - Analoog aan onderzoek uitgevoerd in TSH Rotterdam in 2013 - Toen met self-reporting - Nu met daadwerkelijke metingen

23

Pre-intervention survey

Intervention with option to commit

Measurements

Intervention without option to commit control Gift to other

Gift to self

Gift to other

Gift to self

Post-intervention survey

24

4 experimentele groepen (+ 1 controlegroep): Kadootje Voor Zelf

Voor Ander

Ja Commitment Nee

28

Eerste bevindingen Average Shower Time (Minutes) Temporal Comparison 13,00

12,50

Pre 11,55

Mean Average Shower Time Scores

12,00 11,50 11,00

10,50

Pre 8,86

Post 10,88

Pre 10,83

Pre 10,52 Post 9,53

Post 9,13

Post 10,06 Post 8,98

Pre 9,47

10,00 9,50

9,00 8,50 8,00 7,50

7,00 6,50 6,00

Control

NC/GS

NC/GO

C/GS

C/GO

29

Gemiddelde tijd onder de douche: Kadootje Voor Zelf

Voor Ander

Ja

++

0

Nee

0

++

Commitment

30

Ander energiegedrag en attitudes: Kadootje Voor Zelf

Voor Ander

Ja

+

0

Nee

0

++

Commitment

31

Project – wat volgt? - Meer experimenten - Veld - Lab - Hotelgasten • Het effect van de milieuattitude van de directe omgeving op energiebesparing • effecten van technologische interventies op milieuattitude en milieugedrag • Studie 4a,b: Het effect van informatie op milieuattitude, waargenomen gedragscontrole en resulterend energiebesparend gedrag bij studenten • Etc! 32

Project – wat volgt? - Nieuwe partners voor financiering bemetering Amsterdam 2 - Alliander - Toekomstige Student Hotels (Eindhoven?) - Media/exposure - Website - Class 2020 - Workshops - Wetenschappelijke congressen

33

Dank voor de aandacht! www.energybehaviour.eu

34

Contact Information - WUR Michel Handgraaf, project lead [email protected] Bram Vreugdenhil, researcher [email protected]

Anouk Griffioen, PhD student [email protected] 35


prof. Jacqueline Broerse Athena Instituut Vrije Universiteit Amsterdam

MY2030S: DUURZAME ENERGIE

JACQUELINE BROERSE ATHENA INSTITUUT VRIJE UNIVERSITEIT, AMSTERDAM

MY2030: DUURZAME ENERGIE BOTTOM-UP

Hoofddoel: Nederlandse burgers toerusten tot change agent in de energie transitie

39

MY2030: DUURZAME ENERGIE

40

Fase Activiteit

Doel

1

Publieksbijeenkomsten

Creëren energiebewustijn

2a

Ontwerpateliers

Initiatieven SMART maken

2b

Identificatie barrières

Hindernissen en strategieen

3

Implementeren initiatieven

Coaching en ondersteuning

4

Reflectie

Succes en faalfactoren in kaart brengen

4 PUBLIEKSBIJEENKOMSTEN Apeldoorn – Amsterdam – Boxtel – Leiden • Toekomst van energiegebruik en -opwekking centraal • Ondernemers, wetenschappers, energie-experts, pioniers en columnisten schetsen de gevolgen van de energietransitie

• Toegankelijk voor breed publiek • “Microsociety”

41

MICROSOCIETY

• Selecte groep van 32 burgers (8 per stad) • Afspiegeling NL samenleving (geselecteerd op geslacht, leeftijd, opleidingsniveau, afkomst) • Vinden duurzaamheid interessant en belangrijk • 2 keer deelname (Apeldoorn-Amsterdam | Boxtel-Leiden) • Voeren voor- en nagesprekken geleid door VU • Doel: Extra prikkels

42

VOORGESPREKKEN (50 MINUTEN)

43

VOORGESPEKKEN

44

VOORGESPREKKEN

1. Waarom is duurzame energie, en dus ook de energietransitie, belangrijk en urgent?

2. Welke obstakels en kansen zijn er volgens u?

3. Waar ziet u als burger een rol voor uzelf?

45

URGENTIES

-

Fossiele grondstoffen raken op Veel uitstoot van schadelijke gassen (CO2-emissie) We worden steeds meer afhankelijk van andere landen Wereldbevolking stijgt, we moeten denken aan komende generaties - Wereld dreigt onleefbaar te worden - Teveel gebruik van auto’s - Kernenergie geen goed alternatief - heeft veel risico’s en is niet duurzaam

46

OBSTAKELS - Belangrijke spelers (overheid/energiemaatschappijen) hebben diverse (soms commerciele) belangen - Aanschaf zonnenpanelen is prijzig, …“niet te veroorloven” en lelijk … “niet bij mij” - Regelingen voor duurzame oplossingen zijn onaantrekkelijk (prijzig, veel wetten en regels) - Mensen kiezen eerder voor gemak, alles blijft hetzelfde - Mensen zijn erg individualistisch - Mensen willen niet veranderen

47

KANSEN - Meer bewustwording van duurzame energie en besef urgentie bij maatschappij, industrie en overheid door voorlichting en scholing - Bewust-duurzaam gedrag belonen - Alleen groene energie aanbieden - Innovaties stimuleren die minder milieubelastend zijn, zoals elektrische auto’s - Meer windmolens en zonnenpanelen makkelijk beschikbaar voor particulieren - Soepele financiering door bijv. aantrekkelijke subsidiering

48

BOOM DER KANSEN EN OBSTAKELS

49

WAAR ZIEN BURGERS EEN ROL VOOR ZICHZELF?

50

Onwetenheid en weinig kennis in de maatschappij

Hoge kosten van innovatieve ontwikkelingen m.b.t. duurzame energie

Diverse belangen van de overheid en industrie

Gedrag, mentaliteit en houding van de maatschappij

PUBLIEKSBIJEENKOMST (120 MINUTEN)

51

APELDOORN | AMSTERDAM | BOXTEL | LEIDEN

52

APELDOORN | AMSTERDAM | BOXTEL | LEIDEN

53

NAGESPREKKEN (45 MINUTEN)

54

NAGESPREKKEN

55

NAGESPREKKEN Welke oplossingen kunnen wij bedenken voor de obstakels?

Hoe zou jouw rolmodel/inspirerend persoon dit oplossen?

Kan jij deze rol vervullen???

56

Wilt u zich opgeven voor de ontwerp-ateliers?

57

MY2030: DUURZAME ENERGIE

58

MY2030: DUURZAME ENERGIE 5 intenties

10 aanmeldingen

59

MY2030: DUURZAME ENERGIE 5 intenties

10 aanmeldingen

60

ONTWERPATELIERS

10 aanmeldingen

61

Doelen: 1. Burger ambities en persoonlijke kwaliteiten m.b.t. energietransitie concreet maken 2. Burger ideeën en initiatieven (verder) ontwikkelen Uitkomsten - Enthousiaste burgers die al langer met (concreet) idee lopen - Lopen structureel tegen verschillende barrières (financiële, organisatorische, regulering) aan - 8 initiatieven verder ondersteund

Kleinschalige manieren om energie op te wekken in huis

Zonnepanelen corporatie: zonnepanelen beschikbaar voor iedereen die het niet kan betalen maar toch wil

Een voorbeeld huis met slimme oplossingen voor energie problemen

Een zelf-voorzienend huis/kwekerij

Een nieuwe hernieuwbare energiebron Een hele wijk energieneutraal maken Een carbon filter voor uitlaatkleppen van auto’s en schoorstenen ontwikkelen

62

Educatief programma voor scholen om leerlingen meteen tot actie aan te zetten

MICROSOCIETY? 5 intenties

Lessen: 1. Burgers enthousiasmeren lukt 2. Burgers tot actie aanzetten vereist een ander niveau van inspiratie 3. Vereist een flexibele en tailormade aanpak Next: 1. Keukentafel gesprekken met leden microsociety 2. Lokaal i.p.v centraal 3. Meer ruimte voor ontwikkeling



Marijn Rijken TNO

STEM – Energietransitie van onderaf Hoe kunnen lokale duurzame energie-initiatieven de transitie naar een duurzame Nederlandse energiehuishouding versnellen? Marijn Rijken, 9 februari 2015

67

De samenleving is in beweging

Op basis van: Van der Steen et al., 2013. Pop-up publieke waarde; overheidssturing in de context van

maatschappelijke zelforganisatie. NSOB.

68

De opmars van gebruikers: nieuwe rollen

Als burger bij besluitvorming van grootschalige duurzame infrastructuur Als prosumer van lokale duurzame energie Als stakeholder bij de lokale matching van vraag/aanbod Als initiatiefnemer in duurzaamheid en meer algemeen well-being …

Status van de beweging van onderop (2014)

Sinds 2008: 300+ ca. 100

Bron: Anne Marieke Schwenke, AS I-Search

70

Energielandschap

Nog niet ingericht op participatie en zelforganisatie:

Technologie = exclusief Beleid = centralistisch Markt = grote spelers

72

Andere relatie en inrichting De veranderende maatschappij vraagt om een andere relatie tussen organisaties en eindgebruikers en een andere inrichting.

Begrijpen én veranderen van menselijk gedrag

Aanpassen van beleid en regelgeving

Identificeren van nieuwe waarde proposities

Opzetten Publiek-Private Samenwerking

Analyse: nieuwe handelingsperspectieven en samenwerkingsvormen voor de belangrijskte stakeholders

De oplossing moet gezocht worden in de samenwerking tussen burgers, overheid en het bedrijfsleven. Echter, de huidige dynamiek en onzekerheden in de transitie zijn groot. Partijen staan op een kruispunt en moeten keuzes maken.

Overheden staan voor de keuze een passieve houding aannemen, of de beweging van onderop actief te stimuleren. Rijksoverheid bepaalt met haar beleid en wet- en regelgeving de speelruimte en daarmee in belangrijke mate ook de uitkomst.

Provincies en Gemeenten kunnen sturen met grondposities, financieringsmogelijkheden en vergunningenbeleid Maar welke rol past de lokale overheid?

Lokale energie-coöperaties

staan voor de keuze • onafhankelijk en lokaal te blijven opereren, of • de samenwerking met andere coöperaties, het

bedrijfsleven en/of overheden op te zoeken.

3 mogelijke typeringen: de aanjagende coöperatie de competitieve coöperatie

de zelfvoorzienende coöperatie

De markt Energiebedrijven staan voor de keuze: ─ een afwachtende houding innemen ten aanzien van coöperaties en zelf direct de consument te benaderen met nieuwe duurzame proposities, of ─ de samenwerking met de energie-coöperaties op te zoeken.

Netbeheerders hebben een groot belang bij inzicht in het energiegedrag van prosumenten en wat de impact daarvan op het net is, en participeren daarom graag in experimenten van energie-coöperaties. Ze zien zichzelf in de toekomst een rol spelen in het in het verbinden van lokale zelfvoorzienende initiatieven en het orkestreren van lokale flexibiliteit van vraag en aanbod van energie, maar dit past niet binnen de huidige ordening van de markt.

een applied game om er zelf mee te experimenteren!




Manon Janssen Topsector Energie

9 februari 2015

Welkom bij het Symposium Energietransitie en maatschappij

Recommend Documents