Ameland 20 oktober 2012 Zaterdagavond 20 oktober: Na het wandelevenement Tussen Slik & Zand lekker bijkomen bij het haardvuur met het duo Beauty en de Vagebond en aansluitend dineren in Restaurant Vincenzo. Entree gratis.
Wa n d e l eve n e m e n t 10|17|25 km
Strandweg 42 9163 GN Nes Ameland -
[email protected]
avontuurlijk amel and
Ontdek, leer, beleef en doe op Ameland!
tussenslikenzand.nl
Inhoudsopgave: Voorwoord Waddenvereniging Voorwoord Staatsbosbeheer Tweede editie Tussen Slik en Zand Waddenzee Werelderfgoed Routebeschrijving Beschrijving efgoedbakens Routekaart Stempelkaart
Blz Blz Blz Blz Blz Blz Blz Blz
3 4 5 6-9 10-11 12-26 27 (uitklappagina) 28
Sponsors Dit routeboekje is mogelijk gemaakt door: Natuurcentrum Ameland Waddenvereniging Staatsbosbeheer Ameland Fryske Gea VVV Ameland Wagenborg Passagiersdiensten Westcord Hotel Noordsee Salomon Kienstra Schoenen en Outdoor Island House Design Voor de totstandkoming van het evenement gaat tevens onze dank uit naar: Camping Duinoord, Klein Vaarwater, Horeca Nes, terreinbeheerders op Ameland (SBB, RWS, Gemeente, Fryske Gea, ) natuurlijk alle vrijwilligers die mee hebben geholpen dit evenement mogelijk te maken. Opmaak en design; Island House Design, Nes Ameland Fotografie: Natuurcentrum, Waddenvereniging, Fryske Gea en Island House Design
“Je ziet het pas als je het doorhebt”, zei Johan Cruijff al eens. Dat geldt ook voor de Wadden. Nog maar vijftig jaren geleden waren er vergevorderde plannen om de helft van de Waddenzee in te polderen. Nog maar vijf jaren geleden begon een lobby om het hele gebied als Werelderfgoed aan te melden. Wat is er in die tussentijd dan veranderd? Volgens mij zijn we vooral de waarden van het gebied gaan zien. Eilanders, vissers en wadlopers kenden die al lang; het feit dat grote delen van de zee twee keer per dag de bodem laat zien. Een bodem die barst van het leven waar miljoenen trekvogels zich kunnen voltanken om door te reizen naar warmere oorden in de winter. De schoonheid van het licht op droogvallende platen. De enorme uitgestrektheid van het landschap in een druk bevolkt land als Nederland. Het feit dat dit landschap continue veranderd. Eilanders, vissers, wadlopers en andere wadliefhebbers pikten het vijftig jaren geleden niet langer en de erkenning voor het Wad kwam op gang. Veel mensen kennen ze nog, de Tshirts met “Wees wijs met de Waddenzee”. En nu, decennia later kan je zeggen dat men inderdaad een stuk wijzer is geworden met de Waddenzee. Dat wij, in het drukke Nederland, een natuurgebied van internationale allure hebben, een Werelderfgoed natuurgebied, is toch geweldig? Dat moeten we koesteren, en vooral, daar moeten we van genieten! De Amelanders, die hun eiland al honderden jaren zo mooi hebben kunnen houden als het is, doen dat goed met evenementen als deze. Wij hebben met plezier geholpen om de wandeling te verrijken met weetjes over het wad. Want als u het “doorhebt”, ziet u vast net iets meer van de schoonheid tussen zand en slik. Groet, Arjan Berckhuysen Directeur Waddenvereniging
Vo o r wo o rd d i re c t e u r Wa d d e nve re n i n g i n g
3
5 2 Wandelen is een heerlijke sport die iedereen weer op een andere manier beleefd. Staatsbosbeheer is natuurlijk met de natuur bezig. We proberen de natuur zo toegankelijk mogelijk te maken voor iedereen. Maar in het broedseizoen zijn een aantal gebieden niet toegankelijk om zo ook ruimte te creëren voor de broedende vogels of de bijzondere planten te kunnen beschermen. Gelukkig zijn de afstanden op Ameland redelijk klein te noemen en kun je vanaf het pad meestal de gebieden met een verrekijker goed afspeuren wat er in de afgesloten gebieden gebeurd. De route is zeer gevarieerd te noemen, kijken naar het landschap is al adembenemend,maar oog voor details maken een wandeling soms nog interessanter. Welke vogels vliegen er rond? Welke planten staan in bloei? En wat kruipt daar tussen het helmgras weg? Kortom tijdens de wandeling zullen de zintuigen zeker geprikkeld worden. De paden door de gebieden van Staatsbosbeheer worden regelmatig onderhouden dat kan variëren van klepelen, maaien of frezen. Op deze manier blijven de paden goed toegankelijk. Ook voor deze editie van ‘Tussen Slik en Zand’ zijn de paden onder handen genomen. Daarom hopen we ook dat iedereen onbezorgd geniet van de omgeving en wensen we alle wandelaars een fijne en bovenal een gezellige tocht toe. Marjan Veenendaal Staatsbosbeheer Boswachter/ Beheerder Wil je meer weten over de werkzaamheden van Staatsbosbeheer op Ameland volg dan ons blog, www.staatsbosbeheerameland/wordpress.com.
Tweede editie Tussen Slik en Zand Stichting Sportpromotie Ameland organiseert voor het tweede jaar op rij het wandelevenement Tussen Slik en Zand. Een evenement dat sportieve recreatie combineert met natuurbeleving en natuureducatie op een plek die uniek is in de wereld. Samen met de verschillende natuurpartijen, de Waddenvereniging, Natuurcentrum Ameland, Staatsbosbeheer en het Fryske Gea willen wij in het programma afwisselende wandelroutes combineren met informatieverstrekking over belangrijke natuur- en cultuurwaarden op en om Ameland. Met de wandelexpo, muziek in het centrum van Nes en een informatief avondprogramma bieden wij de deelnemers een “totaal” programma voor een heerlijke dag of weekeinde op Ameland. Naast het wandelevenement Tussen Sik en Zand organiseert Stichting Sportpromotie Ameland drie andere grote sportevenementen op het eiland waarbij natuur en de natuurlijke elementen van het eiland een belangrijke rol spelen en de combinatie van sportbeleving en natuurbeleving hand in hand gaan. MTB Ameland; mountainbike evenement begin maart voor de aanvang van het broedseizoen. www.mtbameland.nl Tri-Ambla, Cross Triathlon op Ameland in september. www.tri-ambla.nl Ameland AdventureRun, hardloopevenement met een 5, 10 en 21 km loop en een kidsrun in de adventperiode in het weekeinde voor de kerstvakantie. www.adventurerun.nl
I n t ro d u c t i e
Vo o r wo o rd B e h e e rd e r St a a t s b o s b e h e e r
4
7
Waar wolken over veld en duinen vlieden. De wind zilte lucht over schorren leidt. Waar oude dorpen rust en haven bieden. Een meeuw rusteloos over water glijdt. Waar dijken waken over land en water. De woeste zee held’re stranden overmant. Waar horizon de lijn is tussen nu en later. Dat is Ameland, mijn mooie Ameland
Waddenzee Werelderfgoed Eind juni 2009 is de Waddenzee uitgeroepen tot UNESCO Werelderfgoed. Het Werelderfgoedgebied is 400 kilometer lang en heeft een oppervlakte van 9.683,9 km². Daarvan valt 7.133 km² in Duitsland en 2.550 km² in Nederland. Het gebied bestaat uit 280 km² kwelder, 4.120 km² bij eb droog vallende wadplaten, 2.325 km² altijd overstroomde wadplaten en geulen en 240 km² eilanden en zandbanken. Achter de Waddeneilanden ligt nog 2.720 km² Noordzee-kustzone welke ook bij het gebied hoort. Het Nederlandse deel van het Werelderfgoed Waddenzee behoort tot de provincies Noord-Holland, Friesland en Groningen. Het gaat hierbij om het beschermde deel van de Nederlandse Waddenzee. Momenteel valt 66% van het totale waddengebied onder het Werelderfgoed. Om op de Werelderfgoedlijst van Unesco te komen moet een gebied heel bijzonder zijn. Het moet unieke natuurwaarden bezitten, intact zijn en verzekerd zijn van een goede bescherming. De Waddenzee is in maar liefst 3 natuurlijke eigenschappen uniek in haar soort gebleken!
We re l d e r f g o e d
We re l d e r f g o e d
6
9
Er is een plek waar hemel en aarde het toneel delen Waddenlandschap - jong en oorspronkelijk Het waddengebied is nog jong. Het is ontstaan na de laatste ijstijd zo’n 7000 jaar geleden, maar ook nu nog worden zandplaten en duinen in snel tempo gevormd en afgebroken. De dynamiek van het gebied is uniek. Je komt er nog landschappen tegen in alle fases van ontwikkeling. Zelfs vandaag de dag kun je met eigen ogen zien en meemaken hoe landschappen in de ijstijd ontstonden. Waddenrijkdom - wonderlijk dynamisch De Waddenzee laat op heel eigen wijze zien hoe natuur, planten en dieren zich steeds maar weer aanpassen aan de dagelijks wisselende omstandigheden op het wad. Daar waar zoet rivierwater zich mengt met het zoute zeewater en processen als het getij, wind en het afzetten van zand en slik nog voorkomen, vind je vernuftig aangepaste planten en dieren. Door haar vele gezichten biedt de Waddenzee aan een wonderlijke variëteit van planten en dieren een plek om te leven, te broeden, te zogen, op te groeien, te ruien of te rusten. Waddenleven - zeldzaam gevarieerd Het rijkdom aan leven in de Waddenzee is uitzonderlijk. Je vind er niet alleen veel vaste bewoners, maar ook veel bezoekers. Ieder jaar maken maar liefst 10 tot 12 miljoen trekvogels gebruik van het waddengebied. En wist je dat er zo’n 10.000 verschillende planten en dieren op het land en in het water leven? Zo’n enorme variatie als in de Waddenzee vind je nergens ter wereld! Bron: www.waddenzeewerelderfgoed.nl
I m p res s i e 201 1
We re l d e r f g o e d
8
11
Routebeschrijving 25-17-10 km Start VVV Ameland – Miedenweg/Reeweg – Vermaningspad - Marten Janzenstraat – Kerkplein – v Heeckerenstraat – Verdekspad - Achterdijken - Ballumerweg - Kweekbos - Oversteek Westerpad
S10a: Splitsing 10 km (voor 10 km zie vervolg A) Mochdijk - Zwanewater Stuifdijk – Fietspad – Duinpad – Strand Paal 11 – Beach Ameland - Strand in Oostelijke richting tot Paal 12.2 – IJsbaanpad – Oversteek Fietspad – Kweekbos – Duinoord
V1: Verzorgingspost Duinoord Zuid Duinpad - Strandweg Nes oversteken – Nesser Bos – Oversteek Zwarte Weg – Vleijen – Fietspad langs Amelander Paradijs – Strandweg Buren
A) Vervolg 10 km route vanaf S10a Volg Westerpad in Noordelijke richting – Strand op in Oostelijke richting – Vervolg route 25-17-10 km
B) Vervolg 10 km route vanaf S10b Strandweg Buren in Zuidelijke richting – Hoofdweg Buren – Noordwal – Vervolg route 25-17-10 km
C) Vervolg 17 km route vanaf S17 Klein Vaarwaterweg – Skeiingspad – Vervolg route 25-17 km Zie de uitvouwkaart achterin voor de routes, afstanden en interessante locaties. Op de volgende pagina’s vindt u hiervan de beschrijvingen.
S10b : Splitsing 10 km (zie voor vervolg B) Strandweg Buren in noordelijke richting
S17c: Splitsing 17 km route bij Klein Vaarwaterweg (zie voor vervolg C) Strandweg Buren - Groot Vaarwaterweg – Fietspad – Oost Bos – Bureblinkert – Fietspad – Strand Paal 17 – Oostelijke richting – Meindertspad (Paal 19) – Fietspad – Kooioerdstuifdijk – Jan Sietjespad
V2: Verzorgingspost Klein Vaarwater Skeiingspad (17 km route er weer bij) – Oversteek Kooiweg – Kooidijksweg – Zuidergrieweg – Oude Grazingweg – Buitenkant Dijk – Buremer steiger – Reeweg – Willibrordusstraat – Noordwal
Calamiteiten Algemeen noodnummer: 112 De organisatie is te bereiken op 06-46351852 Deelname is geheel op eigen risico en voor eigen verantwoordelijkheid.
Ro u t e b es c h r i j v i n g
Ro u t e b es c h r i j v i n g
10
13 1. Oude dijken
2. Kwekerijbos
De zeewering van Nes Ameland kende vroeger geen echte buitendijken. Hierdoor werd het eiland doorsneden door een aantal slenken en bij vloed overspoeld door zout water. Kleine met de hand aangelegde dijkjes beschermden de dorpjes. Door de oprichting van de Waterschappen kwam er in 1898 een initiatief voor het aanleggen van een zee-kering. Het initiatief was er, maar het zou nog 15 jaar duren voor er daadwerkelijk kon worden begonnen met de aanleg van deze dijk (1913). In 1915 was dit eerste stuk dijk langs het wad gereed. Door de komst van de zeedijk werden de meeste slenken afgesneden van de Waddenzee. Hierdoor veranderden de biotopen van een zout naar een zoet milieu. De polder werd gebruikt voor het wieden van vee. Tegenwoordig maken natuurorganisaties zich weer hard voor herstel van slenken op het eiland. Dit om nieuwe natuur te bevorderen. Het herstel van zoet-zoutovergangen vordert moeizaam. De belangen van alle betrokkenen lopen sterk uiteen.
Tegengaan van verstuiving De bossen op Ameland zijn aangelegd door de mens. Het oudste bos is het Nesserbos. In eerste instantie werden voornamelijk dennen aangeplant, omdat deze beter tegen de weersomstandigheden van de Wadden bestand waren. De bossen werden aangelegd om de zandverstuivingen tegen te gaan. Het hout bleek ook bruikbaar voor de strandpalen en stuifschermen. Het Kwekerijbos waar je nu doorloopt is aangeplant rond 1922 en ontleent zijn naam aan de kwekerij die hier was voor de bosaanplant. Tegenwoordig is het Kwekerijbos het meest gevarieerde bos te noemen. Naast de Corsicaanse en Oostenrijkse den zijn ook loofbomen zoals de berk, eik en esdoorn terug te vinden. Het is een gemengd bos waar Staatsbosbeheer al vele jaren bosonderhoud doet met als doel om het bos de mooie variatie te geven. Op de hoger en droger gelegen delen staan dennen en bij de lagere delen zijn de dennen deels gekapt zodat de loofbomen de overhand krijgen. Ook de kruid- en struiklaag die weer veel insecten en vlinders aantrekken. Door deze enorme variatie plant- en bomengroei hebben de buizerd, havik, goudvink, goudhaantje, grote bonte specht zich gevestigd op Ameland.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
12
15 3. Hagedoornveld Een Brik strandde op het oude strand van Ameland Vanaf de toppen van deze duinen is het Hagedoornveld prima te zien. Dit veld ligt ingesloten tussen de Môchdyk en de Zwanewaterstuifdijk. De hoge duinen hier worden ook wel de Briksduinen genoemd. Het verwijst eigenlijk naar het strand dat vroeger op deze plek lag. Rond 1700 strandde hier een brik, dat door de strandjutters van Nes is gesloopt. Het pad dat van en naar het brik leidde, kreeg al snel de naam Briksduinpad. Het pad is met het aanleggen van het bos verdwenen, maar de naam blijft voortbestaan. De Môchdyk die zijn uiteindelijk vorm pas kreeg rond 1846 zorgde er voor dat twee eilandhelften met elkaar verbonden werden. Er was vanaf dat moment daar geen directe verbinding meer tussen de Noordzee en Wadenzee. Jarenlang wordt er gewerkt aan het onderhoud en verbeteren van deze dijk tegen de verdediging van de zee. De Amelanders gebruikten hiervoor een speciale techniek. Met een brede houten constructie , een zogenaamd molbord werd met behulp van paarden zand bijeengeschoven.
4. Zwanewaterduinen Grazers zorgen voor variatie Met de rug naar de Noordzee gekeerd is aan de linkerkant het Hagedoornveld met de eendenkooi goed te zien en aan de rechterkant liggen de Zwanewaterduinen. De dijk die de gebieden scheidt is wederom een stuifdijk en is 50 jaar na de Môchdyk gemaakt. Kijkend over de gebieden zijn de verschillen in begroeiing goed
waar te nemen. De oorzaak van dit verschil is te vinden in de begrazing. In de Zwanenwaterduinen heeft Staatsbosbeheer een 15 tal Hereford runderen en 4 IJsland pony’s rondlopen die een gebied van ongeveer 120 ha begrazen. Begrazing is ook een methode om de natuurontwikkeling een handje te helpen. De Amelander duinen bleken erg te vergrassen en nog weinig variatie in beplanting te laten zien. Voor Staatsbosbeheer om met behulp van begrazing die weelderige duinvegetatie weer terug te brengen.
5. Cradle to Cradle Duurzaam ondernemen Beach Ameland Surf en Outdoor sports is gevestigd op het strand van Nes nabij strandpaal 11.800-Westerpad. Al sinds 1995 kunnen Ameland bezoekers hier terecht om optimaal van het eiland te genieten tijdens leuke, spannende en stoere (water)sporten. Heerlijk met de voeten in het zand, aktief genieten van wind, water, golven, zon en strand. Strandzeilen, kitesurfen, kajakken, raften en teambuilding programma’s zijn een greep uit het aanbod. Dit jaar heeft Beach Ameland een nieuw, ecologisch en zelfvoorzienend beach-house gerealiseerd. Geïnspireerd door de Cradle2Cradle filosofie heeft Beach Ameland met behulp van Summersalt, Cradle2Cradle-Island partners en de provincie Friesland dit bijzonder en inspirerend project uitgevoerd. Op locatie kunnen bezoekers zien en ervaren wat dit inhoud. Nieuwsgierig? Kom dan een keer langs of ‘surf’ voor meer informatie naar de site tussenzandenslik.nl of naar beach-ameland.nl
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
14
7. Kaapsduun Bakens op het eiland Eén van de eerste bakens op Ameland was een natuurlijke verhoging in het landschap, de Kaapsduun ten noorden van Nes. In de 16e eeuw komt er op deze plek een baken van hout. Op oude zeekaarten wordt dit baken al vermeld in 1570 als zijnde “De Nesmer Cape”. Op de Kaapsduun heeft in de nabijheid van de stormbal een uitkijktoren gestaan, deze werd door de SBB gebruikt als uitkijkpunt voor de signalering van branden. Vanaf 1900 tot 1959 stond er op de Kaapsduun een storm-signaalmast (tussen strand 13 en 14) daarna werd dit baken verplaatst naar de zeedijk bij de oude steiger. De bakens werden bediend door bakenzetters, ‘s nachts brandde de verlichting op petroleum en overdag werden zwarte herkenningstekens gebruikt in de vorm van ronde ballen en kegels gevormd uit twee gedeeltes, die gezamenlijk altijd een bol-kegelvorm hadden en die gemaakt waren van gevlochten wilgentakken. .
6. Wildpopulatie Reebok via het wad naar Ameland Konijnen zijn er op Ameland al sinds mensenheugenis geweest. Vroeger betekende de konijnenjacht op Ameland een bron van inkomsten voor de heer van Ameland. Ook de eilandbevolking kon een konijn wel waarderen, zij het dat zij deze illegaal verkregen. Het illegaal of stiekem vangen van konijnen noemen we stropen. Stropen was voor veel gezinnen overigens de enige manier om de karige maaltijd aan te vullen met een stukje vlees. Ook hazen komen veelvuldig op Ameland voor, zij verschenen echter pas sinds 1948 op het toneel. Het eerste ree op Ameland werd gesignaleerd in de periode 1940 - 1945. Er was nog nooit een ree gezien en de verbazing was dan ook groot. Niemand had de bok meegenomen, dus moest het dier wel lopend en zwemmend over het Wad gekomen zijn. Als gezelschap voor het dier werd er een vrouwtje geïmporteerd en gezamenlijk hebben ze zorg gedragen voor de huidige ree-wild-populatie op Ameland.
E r f g o e d b a ke n s
17
E r f g o e d b a ke n s
16
19 8. Vleijen Recreatiegebied voor eilanders en toeristen Vroeger bestond het gebied uit duingebied met kleine percelen landbouwgrond waarop graan, erwten en aardappelen werden verbouwd. De huidige vegetatie in de Vleijen is aangeplant aan het eind van de 20e eeuw. De aanleg van waterpartijen, wandel- en fietspaden en inrichten van speelterreinen was bedoeld om recreatievoorziening te creëren voor de eilanders en de gasten bij slecht weer. Naast de aanplant werd in het gebied een groot overdekt zwembad gebouwd maar deze is helaas niet meer in gebruik. Naast het creëren van een recreatieve omgeving zorgt de Vleijen voor het vergroten van landschappelijke variatie op Ameland.
het Oostbos zijn regelmatig roofvogels als de Ransuil, Havik, Buizerd en Sperwer te vinden. Deze vogels broeden hier ook. Elk jaar worden de gegevens van roofvogels verzameld. In de gebieden van Staatsbosbeheer helpen de medewerkers dan ook graag mee de gegevens te inventariseren. Want wat is er mooier dan in het voorjaar het veld in te gaan op zoek naar de roofvogels. Door goed op te letten waar ze vliegen, waar ze inslaan of door het waarnemen van koppeltjes kan bepaald worden of er in de buurt nesten zijn of nesten worden gebouwd. Als de vogels dan ook nog met prooien aan komen vliegen dan weet je bijna zeker dat ze met de nesten bezig zijn of zelfs jongen hebben.
10. Wandelende eilanden
9. Oostbos Roofvogels Het meest oostelijke bos op Ameland is het Oostbos. Hier staan voornamelijk naaldbomen en het bos heeft een beduidend ander uiterlijk dan bijvoorbeeld het Kwekerijbos. Er is nog weinig variatie in ondergroei, maar de vogels weten de plek steeds beter te vinden. In de omgeving van
Veranderingen door invloed van water, weer en wind De Waddeneilanden liggen niet stil. Ook dit jaar zullen bezoekers die regelmatig op de eilanden komen zich weer hebben verbaasd over de veranderingen die zich hebben voorgedaan sinds hun laatste verblijf. Met name de uiteinden van de eilanden zijn voortdurend in beweging, door de invloed van wind en getij. De Waddeneilanden zijn min of meer druppelvormig. Breed in het (zuid)westen, taps toelopend naar het (noord) oosten. Deze vorm wordt veroorzaakt door de getijdenstromingen. Vanaf de kust van Noord-Holland wordt sediment langs de Waddenzee gevoerd en afgezet voor de kust van de eilanden op de buitengaats gelegen zandbanken. Deze banken hopen langzaam op en ontwikkelen zich tot grote zandplaten, zandplaten die na verloop van tijd vastgroeien aan de kop van de eilanden. Aan de westpunt van Ameland is de zandplaat die zich buitengaats had ontwikkeld, recent aangegroeid. Deze voormalige plaat, het Bornrif, strekt zich nu uit als een enorme landtong voor de
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
18
21 Noordzeekust van het eiland. In haar luwte heeft zich een lagune gevormd waar alle verschillende stadia van kwelderontwikkeling zijn waar te nemen. Na verloop van tijd zal deze lagune verder verlanden en versmelten met de duinen. De ontwikkelingen aan de westkust van Ameland hebben ook invloed op het buureiland Terschelling. De bewegingen van het Bornrif gingen gepaard met veranderingen in het geulenstelsel in het Amelander zeegat. Hierdoor is de ebstroom onder Terschelling langzaam naar het noorden opgeschoven en heeft zij in de afgelopen twintig jaar een flink stuk van de eilandstaart, de Boschplaat afgeknabbeld. De veranderingen aan de eilandkoppen en -staarten hebben een cyclisch patroon. Nu het Bornrif aan Ameland is vastgegroeid, zal zich buitengaats langzaam maar zeker een nieuwe zandplaat ontwikkelen. Ook deze zal te zijner tijd weer met het eiland vergroeien. Tegelijkertijd neemt dan de erosie van de Terschellinger Boschplaat af zodat deze weer aan kan groeien. Ieder eiland heeft een eigen cyclus en tijdspad. In het Amelander gat heeft dit patroon bijvoorbeeld een doorloop van zo’n 50 tot 60 jaar, bij Schiermonnikoog landen de platen aan met een cyclus van ongeveer 20 jaar
11. Duinherstel Ameland Meer ruimte voor wind en zand In de duinvalleien tussen paal 17 en 21 heeft It Fryske Gea vorig jaar een kleinschalig duinherstelproject uitgevoerd. Het gebied werd overwoekerd en daardoor dreigden karakteristieke planten en dieren te verdwijnen. De wind heeft in het gebied meer vrij spel gekregen door drie ingrepen. Er zijn zo’n 20 kleinere kerven in de voorste duinenrij gemaakt. Deze V-vormige openingen zullen in de loop van de tijd door uitslijting van de wind steeds groter worden. Het zand kan hierdoor weer flink stuiven en het duinlandschap open houden. Tussen de kleine kerven is ook een grote kerf gemaakt, zodat het zand direct naar de achterliggende grijze duinen doorstuift. Daarnaast is er op vijf plekken zand van de duintoppen richting het strand geschoven. Zo verdwijnt het helmgras dat er groeit. Het resultaat? De wind stuift weer door de duinvalleien, het duinviooltje bloeit en tientallen vlindersoorten fladderen hier rond.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
20
23 12. Neerlands Reid Kweldergebied en Kooiduinen Op Ameland vinden we kweldergebieden, die door grote verschillen in vocht- en zoutgehalte bijdragen aan een zeer diverse flora en vegetatie. Een voorbeeld hiervan is het Neerlands Reid, waar op de overgang naar het duingebied bijzondere kweldervegetaties aanwezig zijn. Het duingebied op Ameland strekt zich uit over de gehele lengte van het eiland. Het gebied heeft een grote diversiteit aan milieutypen dor de grote variatie in nat-droog, zoet-zout en kalkhoudend-kalkarm . In het oosten zijn de duinen relatief kalkrijk en is de verstuivingsdynamiek hoog, waardoor de hier gelegen Kooiduinen en Oerderduinen soortenrijk zijn. Vee werd geweid op de buitenweide en er werd gehooid op de binnenweide. Beide overstroomden regelmatig met zout zeewater, wat de grondstructuur niet ten goede kwam. De buitenweide was een gezamenlijke weide, die gebruikt kon worden door een ieder om zijn beesten te laten grazen, mits men aan een bepaalde voorwaarde voldeed. Het dorp Buren kende van oudsher de stelregel, dat degene die gedurende een winter in het dorp woonde zijn vee op “de Grie” mocht
weiden. Of zoals het destijds werd omschreven “Zij die een jaar lang een rokende schoorsteen in Buren hebben zijn gerechtigd hun vee op de Grie te laten weiden”. (Naast Buren gold deze regel ook voor de Kooiplaats). De bewoners, die gebruik mochten maken van dit recht werden” Markegenoten” genoemd, zij hadden het zogenaamde grazingsrecht. Dit recht kwam, er op neer, dat diegenen die een paar beesten hadden (koeien, paarden of schapen) recht hadden op het medegebruik van de gezamenlijke buitenweide. Naast de buitenweide was er ook een binnen-weide, “de Mieden” genaamd, hier werd hooi gewonnen voor het wintervoer. Zowel de buitenweide als de binnen weide hadden door regelmatig overspoelen door water uit de Waddenzee een slechte grondstructuur. Ook tegenwoordig wordt er door grondeigenaren in Buren voor het weiden van vee nog gebruik gemaakt van de Mieden
13. Waddendynamiek Waddenzee jong en dynamisch Het waddengebied zoals we dat nu kennen, ontstaat tijdens de laatste ijstijd. In die tijd, zo’n tienduizend jaar geleden, ligt de zeespiegel nog ruim drie meter lager dan tegenwoordig. Grote oppervlakten landijs houden het water vast. De kustlijn van Noord-Nederland ligt tientallen kilometers ten noorden van de huidige Waddeneilanden. Met het smelten van het ijs, stijgt ook de zeespiegel. De Waddeneilanden vormen in eerste instantie een aaneengesloten duinenrij. Uiteindelijk kan deze strandwal de toenemende kracht van de zee niet weerstaan. Er ontstaan openingen in de duinenrij, waardoor zeewater het achterliggende veengebied instroomt. Daarna verandert het gebied voortdurend. Stormen zorgen voor steeds langere en bredere geulen in het veengebied. De geboorte van de Waddenzee. Met een zware stormvloed in 1362 ontstaan de Dollard en de Zuiderzee. Ook mensen spelen een belangrijke rol. Bijvoorbeeld door het afsluiten van de Lauwerszee en de Zuiderzee of het inpolderen van gebieden aan de kust.
E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
22
25 E r f g o e d b a ke n s
E r f g o e d b a ke n s
24 14. Waddenvereniging Plannen voor en dijk naar Ameland Er was eens…een 16-jarige jongen uit Kortenhoef. Deze Kees Wevers hoorde begin jaren ’60 over de plannen van de overheid om twee dammen naar Ameland aan te leggen. In die tijd was de Waddenzee voor een heleboel mensen nog een waardeloze moddervlakte. Lastig, omdat hij twee keer per dag droogviel en gevaarlijk om te varen als je het gebied niet goed kende. Ingepolderd kon het van nut zijn voor landbouw, militaire oefeningen of bloembollenteelt. Kees Wevers liet het er niet bij zitten en schreef een ingezonden brief naar wat dagbladen om tegen dit onzalige plan te protesteren. Enthousiaste natuurliefhebbers, bewoners van het waddengebied en biologen schaarden zich achter het plan van Kees Wevers en keerden zich fel tegen de aantasting van dit unieke gebied. Zo werd op 17 oktober 1965 de Waddenvereniging opgericht. Of: Landelijke Vereniging tot Behoud van de Waddenzee.
15. Landbouw en Juttersmuseum Geschiedenis van Boeren op Ameland Boeren vormen een belangrijk onderdeel van het eiland. Agrarische werkzaamheden zorgen ervoor dat het Amelander landschap blijft behouden en door de jaren heen is de landbouw van grote invloed geweest op de ontwikkeling ervan. De boerderijen waren vroeger gesitueerd in de dorpen, zo ook de boerderij waar nu het landbouwjuttersmuseum is gevestigd. Deze boerderij, behoorde destijds aan Gerben Boelens en Rinsje Hofker. Het boerderijgedeelte van het museum bevindt zich nog exact in de staat van vroeger, de huiskamer met bedstedes, de stallen en de “verdieping”, wie hier ronddwaalt voelt de sfeer van weleer. In het museum is een expositie te zien over het eilander boerenleven door de eeuwen heen. Het betreft hier een duo expositie, met het Cultuurhistorisch museum “Sorgdrager” in Hollum. In Buren wordt de sociale kant van het leven van de boeren op Ameland belicht. Foto’s en verhalen tonen hier het gezicht achter de boer. De tentoonstelling is in samenwerking met LTO Ameland opgezet.
E r f g o e d b a ke n s
26 16. Ameland van 800 nc bewoond Het ontstaan van Ameland en de dorpsgemeenschappen Ameland is ongeveer vanaf het jaar 800 bewoond is geweest. De eerste vermelding van Ameland is echter van nog eerdere datum en werd gevonden in kloostergeschriften uit de 8e eeuw. Ameland mag dan een vrij jong eiland zijn, maar het is wel een eiland met een zeer boeiende geschiedenis. Dit is vooral te danken aan de familie Cammingha die honderden jaren heersten over het eiland. De eerste van de deze “heren van Ameland”, was Ritske Jelmera. In 1429 wordt hij genoemd als eerste vertegenwoordiger van Ameland. Waarschijnlijk is ook tijdens zijn bewind het kasteel gebouwd, dat later als het Jelmera of Cammingha slot bekendheid zou krijgen. Op het eiland bevinden zich vier dorpen met een totaal aantal van 3500 mensen. Aan de westkant van het eiland bevinden zich de dorpen Hollum en Ballum en aan de oostkant Nes en Buren. Daarnaast zijn er nog de buurtschappen Kooiplaats en Ballumerbocht.
Stempel kaart
Start
verzorgingspost 1
verzorgingspost 2
finish
15
i5
5
i4
5
i3
i6 i2
5
i9
i7 10
Verzorging
i16 i1
i8
10
i11
i10 i12 20
Verzorging
i
15
Start/Finish
i14
10
15
i13
i2
Erfgoed baken
20 15 5
Km-punt 25 km route
Kijk op pagina 12 en verder voor de bijbehorende omschrijving
Km-punt 17 km route Km-punt 10 km route
Supersnel naar of van Ameland? Beleef een spectaculaire reis met de watertaxi. Supersnel en wanneer u wilt. Watertaxi informatie en boekingen: 0900-9238 (� 0,35 p/m).
W A T E R T A X I B.V. Postbus 70, 9163 ZM Nes (Am) Bezoekadres: Reeweg 4, Nes (Am) Internet: www.wpd.nl
ameland sPORTEILand
Kijk op de evenementenagenda van:
vvvameland.nl
Naar Buiten met Staatsbosbeheer. Het is volop genieten in onze natuurgebieden. Prachtige wandel- en fietspaden zijn uitgezet in de buurt van Nes, Buren, Ballum en Hollum. Kamperen op camping de Middelpôlle geeft de ultieme natuurbeleving, met uiteraard prima voorzieningen. Doe mee met de zaagdagen in februari! Kijk op ons weblog voor meer informatie. Of laat u informeren bij de informatiestand in Nes tijdens het wandelevenement ‘Tussen Slik & Zand’. Kom gerust eens langs bij Staatsbosbeheer Ameland. Ballumerweg 44 9163 GB Nes 0519 542600 Website www.staatsbosbeheer.nl/ameland Weblog www.staatsbosbeheerameland.wordpress.com
Rixt van Doniastraat 27, Nes Ameland
