Veerdam en jachthaven Ameland
Inhoud Tijd is rijp 03 Werken combineren 04 Toerisme de drijvende factor 05 Het moment(um) 06 Huidige situatie 07 Nieuwe damwand 08 Nieuwe jachthaven 10 Nieuwe veerdam 12 De Achterdijken 15
Colofon
Dit visiedocument is een uitgave van de Gemeente Ameland. Concept, redactie en productie Ben Wagenaar, Lisette Rozenberg (Schrijfburo Terwisscha & Wagenaar) © Gemeente Ameland Juni, 2015 Disclaimer Bij de totstandkoming van deze uitgave is de grootst mogelijke zorgvuldigheid betracht. Desalniettemin kan de uitgever geen verantwoordelijkheid nemen of aansprakelijk worden gesteld voor mogelijk verkeerde informatie.
2
Tijd is rijp Ameland zet in haar toeristisch-recreatief beleid in op duurzame ontwikkeling en groei. Niet alleen omdat daarvoor alle ingrediënten voorhanden zijn, maar ook omdat de lokale economie grotendeels afhankelijk is van de toeristisch en recreatieve sector. Als gemeente dragen wij hier graag ons steentje aan bij. Via een toeristisch en ruimtelijk beleid waarin we het lokale bedrijfsleven faciliteren. Door te investeren in de aantrekkelijkheid, bereikbaarheid en het voorzieningenniveau. Door innovatie en duurzaamheid te stimuleren. Als voorbeelden noemen we de nota verblijfsrecreatie. De voorziene herstructurering van het centrum van Nes. De aanleg van de zonneweide bij het vliegveld. De upgrading van de Noordzee strandopgangen. Stuk voor stuk initiatieven die de het imago van Ameland als aantrekkelijk en veelzijdig eiland versterken. Helaas geldt dat niet voor de entree van ons eiland. De veerdam, jachthaven en verbindingsroute met Nes zijn allesbehalve een visitekaartje en niet representatief voor de kwaliteit die het eiland en Werelderfgoed Waddenzee te bieden hebben. Niet voor niets staat een upgrading al sinds 2005 (toeristisch beleidsplan) op ons prioriteitenlijstje.
De tijd is rijp om tot uitvoering over te gaan. Met als belangrijke katalysator: het omvangrijke Hoogwaterbeschermingsprogramma dat Rijkswaterstaat de komende jaren op Ameland uitvoert. In dit visiedocument lichten we de voorgestane aanpassingen kort, bondig en beeldend toe. Daarbij maken we dankbaar gebruik van eerdere inventarisaties en toekomstschetsen. College Burgemeesters & Wethouders (Gemeente Ameland)
Herinrichting veerdam In verband met een betere afwikkeling van het vele verkeer van en naar de boot wil ons college in deze raadsperiode een belangrijke stap zetten in de uitvoering van de plannen tot herinrichting van de veerdam, in combinatie met de uitvoering van de bestaande plannen voor de passantenhaven, de activiteiten van het Wetterskip en de plannen voor natuurontwikkeling aan de oostkant. Bron: Collegeprogramma gemeente Ameland, 2014-2018
3
Werken combineren Vanaf april dit jaar tot medio 2018 gaat Wetterskip Fryslân de Waddenzeedijk op Ameland aanpakken. De bekleding wordt versterkt en de dijk wordt gemiddeld 35 centimeter hoger. Dit in het kader van het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) dat er voor zorgt dat Nederland ook de komende vijftig jaar droge voeten houdt. De dijkversterking, die wordt uitgevoerd door de aannemerscombinatie Van de Herik Sliedrecht en Jansma Drachten, kan gecombineerd worden met de vervanging van de damwand en herinrichting van de veerdam. Dat is geen overbodige luxe. De bestaande damwand is aan het einde van haar levensduur en vertoont gaten. Met alle gevolgen van dien voor de veiligheid van bezoekers en het verkeer op de dam. Voor de uitvoering van de dijkversterking, en dan met name de aanvoer van materiaal, legt de aannemer een tijdelijke losvoorziening aan ten oosten van de jachthaven, ter plekke van het slibscherm van takken dat niet langer functioneert. Genoemde activiteiten rond de veerdam waren voor de gemeente Ameland aanleiding te onderzoeken of deze slim gecombineerd kunnen worden met de eerder voorgenomen, noodzakelijke upgrading van de entree van het eiland via een PPS-constructie met betrokken bedrijfsleven.
4
Op basis van eerdere inventarisaties, gesprekken met de aannemer en aangevraagde offertes, is er een haalbare visie en fasering uitgewerkt die we in dit document toelichten, onderbouwen en illustreren. Als initiatiefnemer zijn we er van overtuigd dat we deze kans, om droge voeten te combineren met de upgrading van het visitekaartje van ons eiland (de entree) en natuurontwikkeling niet kunnen en mogen laten liggen. Of deze kans met beide handen wordt aangegrepen is aan de raad en overige stakeholders.
Ameland, dijkverbetering Wetterskip Fryslân pakt de Waddenzeedijk op Ameland aan. Over een lengte van 16,6 kilometer wordt de bekleding versterkt en de dijk gemiddeld 35 centimeter verhoogd. Het project maakt deel uit van het Hoogwaterbeschermingsprogramma-2, een samenwerkingsverband tussen het Rijk en de waterbeheerders om afgekeurde waterkeringen op sobere, doelmatige en robuuste wijze te versterken.
Planning: - start: voorjaar 2015 - dijkverbetering gereed: eind 2017 - afronding werkzaamheden juli 2018 Bron: Wetterskip Fryslân
Toerisme dé drijvende factor Toerisme is de kurk waarop Ameland drijft. De gemeente zet in haar beleid dan ook in op groei buiten het seizoen en kwaliteitsverbetering. Belangrijke randvoorwaarde is dat voorzieningenniveau en infrastructuur op peil zijn en blijven. De ontsluiting van het eiland is goed, maar kan een kwaliteitsimpuls gebruiken. Dat geldt bijvoorbeeld voor de wandel- en fietspaden, maar vooral ook voor de entree van het eiland die alles behalve past bij de status van Ameland en Werelderfgoed Waddenzee. Gasten die Ameland bezoeken moeten een goede eerste en laatste indruk hebben. Bij aankomst moeten ze zich welkom voelen en een goed beeld krijgen van wat het eiland hen te bieden heeft. Andersom moeten deze ambassadeurs dat goede gevoel bij vertrek vasthouden en al weer zin krijgen in het volgende bezoek.
Kansen toerisme •
Hoogwaardige voorzieningen Wij willen hoogwaardige voorzieningen met veel kwaliteit en diversiteit, die goed renderen. Daarbij gestimuleerd door minder regels en snelle afwikkeling van verzoeken. Het toerisme is verreweg de belangrijkste economische kurk waar Ameland op drijft. Ons college wil dat Ameland zich blijft onderscheiden van andere toeristische gebieden in Nederland en daarbuiten.
•
Bron: Collegeprogramma gemeente Ameland, 2014 -2018
•
•
•
Consument is minder trouw aan eerder gekozen vakantiebestemming en wil telkens opnieuw worden verleid een bestemming te bezoeken Prijs/kwaliteit verhouding wordt steeds belangrijker, mede onder druk van economische ontwikkelingen Watersportmarkt blijft voor de Wadden interessant, maar de jachthaven op Ameland heeft onvoldoende capaciteit. Faciliteiten in jachthaven zijn beperkt. Dagtoerisme neemt licht toe, maar is afhankelijk van weersinvloeden Inkomend toerisme uit Duitsland en België is (licht) stijgend
bron: Meerjaren Marketing & Promotie Strategie VVV Ameland (2014 -2017)
5
Het moment(um) Waarborgen bereikbaarheid Het waarborgen van een goede bereikbaarheid van de havens over weg en water vormt een speerpunt in deze visie. Ingezet wordt op een kwalitatieve en logistieke verbetering bij de veerhaven. Twee projecten (veerdam en entree, jachthaven, red.) vormen het programma voor deze ontwikkeling. Bron: Structuurvisie Ameland, november 2011
6
De noodzaak om de entree van het eiland aan te pakken, bestaat al ruim een decennia. En is ook vastgelegd in verschillende onderzoeksrapporten, visiedocumenten en beleidsstukken. Om uiteenlopende redenen, waarvan de politieke en financiële haalbaarheid de voornaamste waren, is het er nog niet van gekomen. De gemeente vindt het nu het uitgelezen moment om de toegangspoort naar Ameland fasegewijs de facelift te geven die het verdient. En die het met het oog op veiligheid, natuurontwikkeling en de te verwachten bezoekersstromen ook nodig heeft. Belangrijke katalysator is het Hoogwaterbeschermingsprogramma dat Rijkwaterstaat de komende jaren op Ameland uitvoert. Daar op aansluiten betekent een aanzienlijke kostenbesparing. Bovendien ontstaat er een win-win-situatie waar de eilander economie, de natuur en Werelderfgoed Waddenzee volop van profiteren. Op korte termijn en tot in de lengte van jaren.
Prioriteit Voor de herinrichting van de veerdam en het veiliger maken van de jachthaven is in 2010 een kadernotitie opgesteld. Die is in 2011 en 2012 verder uitgewerkt in drie deelplannen: plan jachthaven, plan herstellen damwand en plan veilig maken veerdam. Van deze drie deelplannen hebben plan herstel damwand en plan veilige jachthaven prioriteit. Bron: Programmabegroting gemeente Ameland, 2015 – 2018
Eerdere aanbevelingen veerdam e.o. •
•
•
•
Huidige situatie Zowel de veerdam, jachthaven als toegang (poort) naar het dorp zijn (hoog)nodig aan een opwaardering toe. De veerdam staat regelmatig onder water en heeft ook een rommelige, ondoorzichtige infrastructuur met elkaar kruisende verkeersstromen en nauwelijks verblijfs- en recreatieruimte. Het is vooral een plek om zo snel mogelijk afscheid van te nemen, terwijl je hier ook van het fraaie uitzicht over en de natuur van Werelderfgoed Waddenzee kunt genieten. De jachthaven, die recent een drijvende steiger kreeg, staat al jaren op de agenda om aangepakt te worden. In de eerste
plaats om de bereikbaarheid en veiligheid te verbeteren, maar ook vanwege het beperkte aantal ligplaatsen. Bovendien funcioneert het scherm van takken, dat het slib uit de jachthaven moet weren, niet meer. Tot slot wordt de entree van het eiland ontsierd door de ligging van het bedrijventerrein, direct aan de enige uitvalsweg naar Nes. Deze ontwikkeling kan niet teniet worden gedaan, maar verdient wel aandacht.
•
•
De veerdam moet een visitekaartje zijn van Ameland. De veerdam en jachthaven moeten een groei in passagiers en verkeerstromen kunnen opvangen. Entree moet een aantrekkelijk verblijfsgebied zijn voor toeristen, reizigers en bewoners. Verkeers- en vervoersbewegingen op de veerdam dienen beter op elkaar afgestemd te worden. Veiligheid, kwaliteit en uitstraling jachthaven voldoen niet aan eisen en wensen deze tijd. De veerdam moet voorzieningen krijgen voor recreatief fietsen en wandelen.
Bron: Rapport Revitalisering veerdam en jachthaven, juni 2007
7
Fasering damwand • Uitvoering fase 1: start najaar 2015 • Uitvoering fase 2: aansluitend op fase 1 (voorjaar 2016) • Uitvoering fase 3: aansluitend op fase 2
Nieuwe damwand De bestaande damwand, op de kop van de veerdam, staat al enkele jaren op de nominatie voor vervanging. Door onzekerheid rond de overdracht van de veerdam (Rijkgemeente) is dat tot op heden niet gebeurd. Terwijl een gevaarlijke situatie dreigt te ontstaan. De damwand vertoont namelijk tal van zwakke plekken en gaten. Hierdoor dreigt verzakking op de kop van de veerdam. Tevens krijgt het water meer en meer vrij spel bij storm en hoogwater. Met alle gevolgen vandien voor passagiers en verkeer.
8
Specificaties damwand • Materiaal: stalen profielen, met coating (+ geanodiseerd) • Hoogte damwand: + 2.50 meter NAP (fase 1, rood) + 1.60 meter NAP (fase 2 (geel) en 3 (blauw)
Voorstel is de bestaande damwand fasegewijs (zie kader) te vervangen en uit te breiden tot de jachthaven (fase 1 en 2). Door het talud aan de oostkant van de veerdam te vervangen door een damwand ontstaat er niet alleen een veiliger situatie, maar ruimte voor de noodzakelijk herinrichting van de veerdam en uitbreiding van de jachthaven. Voorstel is ook om – als de financiële middelen dit toestaan – aansluitend een nieuwe damwand te plaatsen in de noordwesthoek van de jachthaven (fase 3, blauwe gedeelte). Deze extra versteviging van de jachthavenentree
is waarschijnlijk ook noodzakelijk voor de tijdelijke laaden losvoorziening die de aannemer ter plekke van het slibscherm wil aanleggen. Hierover later meer. De gemeente stelt voor de aanleg van de damwand zo snel mogelijk te realiseren (zie fasering), zodat het werk meegenomen kan worden in de werkzaamheden en voorzieningen die de aannemer moet uitvoeren en treffen met het oog op de dijkversterking. Uit de aangevraagde offerte blijkt dat het meelopen in dit traject – dat onder auspiciën van Rijkswaterstaat wordt uitgevoerd - tot een aanzienlijke kostenbesparing leidt.
9
Fasering jachthaven • Uitvoering fase 4: aanleg (tijdelijke) losvoorziening, aansluitend op fase 2 • Uitvoering fase 5: herinrichting haven, aansluitend op fase twee (afh. van doorgang) natuurontwikkeling oostzijde jachthaven
Jachthaven De jachthaven moet om verschillende redenen worden aangepakt. In de eerste plaats omdat de toegang tot de boten die de haven aandoen, door de gestapelde ligging, tekort schiet en als onveilig wordt ervaren. Veiligheid speelt ook een rol bij de voorgenomen - en in diverse notities aangekondigde - uitbreiding van het aantal ligplaatsen van 120 naar 180. De extra capaciteit dient deels benut te worden voor boten die door gebrek aan ligplaatsen op het Wad dreigen droog te vallen of geen ‘schuilplaats’ vinden bij zware weersomstandigheden.
10
Capaciteitsvergroting is ook nodig om de te verwachten groei van het watersporttoerisme en het tekort aan ligplaatsen voor de eilandbewoners op te vangen. Door de optimalisering van de jachthaven mee te nemen in de dijkversterking door de aannemer, en de voorzieningen die deze moet treffen, kan ook hier de investering beperkt blijven. Denk daarbij vooral aan de kostbare aanleg van de damwanden die nodig zijn voor een veilige toegang tot en uitbreiding van het aantal ligplaatsen.
Extra capaciteit en veiligheid
De jachthaven kan ook profiteren van de laad- en losvoorziening die de aannemer wil aanleggen ter plekke van het afgeschreven - en niet meer functionerende slibscherm. De tijdelijke voorziening in de vorm van een dijkje kan – na afloop van het project dijkversterking – deels in stand blijven en gaan fungeren als slibkering. Zo kan aanzienlijk op de stijgende baggerkosten (gemiddeld € 20000, - / jaar) van de jachthaven worden bespaard. Het dijkje zal hiertoe wel deels ontmanteld (moeten) worden om recreatief gebruik en verstoring van de nieuwe natuur (hoogwatervluchtplaats) te voorkomen.
De nieuwe jachthaven kan ook een bijdrage leveren aan de natuur- en duurzaamheidambities van de Waddeneilanden. Gedacht wordt aan ‘building with nature’ door slib uit de jachthaven te gebruiken voor de uitbreiding van de hoogwatervluchtsplaats en natuurontwikkeling ten oosten van de haven (zie tekening). Ook duurzame energieopwekking ten behoeve van de elektriciteits- en watervoorziening in de jachthaven behoort tot de mogelijkheden.
In de uitbreiding van het aantal ligplaatsen van 120 naar 180 wordt voorzien met drijvende aanlegsteigers, waarvan er in het kader van een provinciaal toeristisch uitvoeringsprogramma vorig jaar ook al één is geplaatst. Hierdoor en door het realiseren van ligplaatsen aan de oostkant van de wandelpromenade wordt gestapelde ligging – en onveilige situaties – voorkomen.
11
Herinrichting veerdam • Uitvoering fase 6:vanaf 2017 • Ingrepen: routing, aankleding, terminal en natuurontwikkeling • Aandachtspunten: veiligheids- en duurzaamheidsaspecten
12
Herinrichting veerdam De in de jaren tachtig aangelegde veerdam is hoognodig aan een herinrichting toe. Het ontbeert up to date voorzieningen, recreatieruimte én een veilige infrastructuur. Laatste is het gevolg van tussentijdse aanpassingen die nodig waren om de gestaag groeiende passanten- en verkeerstroom op het beperkte oppervlak, dat de kop van de veerdam biedt, adequaat te kunnen verwerken. Het aanbrengen van de nieuwe damwand (zie pag. 8) aan de oostkant van de veerdam, maakt dat er ruimte ontstaat om de verkeerstromen – auto’s, vrachtwagens, wandelaars, fietsers, taxi’s en Openbaar Vervoer, niet alleen beter van elkaar te scheiden, maar ook een herkenbare routing te geven. Zo kan de oplossing zijn dat de bussen straks op de
kop van de veerdam keren, waardoor er meer ruimte – en een veiliger situatie – ontstaat voor met name voetgangers en fietsers (ook in stalling voorzien). Taxi’s en (kort) parkeerders krijgen een afgebakend gedeelte op de veerdam (zie arceringen). Verder worden de rijbanen naar en van de boot verbreed. De veerdam krijgt ook meer een verblijfsfunctie. De voetgangersroute (lichtbruin getint) loopt door in de wandelpromenade (roze gekleurd) waar ook bankjes worden geplaatst. Net als op de kop van de veerdam. Voorstel is ook het oude gebouwtje van Rijkswaterstaat op de kop van de dam te combineren met een Werelderfgoedterras (bruin getint ovaal).
De her en der geplaatste hekken op de veerdam zullen zo veel mogelijk gesaneerd worden en plaats maken voor een duidelijk herkenbare, maar minder afschrikwekkende markering. Om overslag aan de westkant van de veerdam te beperken, voorziet het plan in het aanbrengen van een verhoogd muurtje over de hele lengte van de dam. Samen met de voorziene natuurontwikkeling langs de dam, moet dit de aantrekkelijkheid van de dam vergroten en de wateroverlast beperken. Wateroverlast wegnemen gebeurt pas wanneer de dam op hoogte wordt gebracht.
Het project voorziet ook in een aanpassing, upgrading van het terminalgebouw van Wagenborg. Mede door de ruimte die ontstaat door de nieuwe damwand, ontstaan er mogelijkheden om het gebouw te moderniseren en uit te breiden. Daarbij wordt gepleit voor een overdekte verkeersruimte zodat passagiers met de boot en het openbaar vervoer (halte op de kop) beschermd kunnen bereiken.
13
14
De Achterdijken De opwaardering van de entree, raakt ook de opgave tot het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit van de belangrijkste in- en uitvalsweg: de Achterdijken. De structuurvisie van de gemeente meldt hierover dat: • de gemeente hier geen verdere uitbreiding wenst van bedrijfsgebouwen • een bebouwingslint van bedrijfsgebouwen moet worden voorkomen • de zichtlijn richting Nes behouden moet blijven • het bedrijventerrein visueel onttrokken moet worden door de randen aan te kleden met groen De gemeente is voornemens om aan deze visie nader invulling te geven. Daarbij bestaat de mogelijkheid dat ze oplossingen aandraagt voor verwijdering, dan wel herbestemming van enkele rotte kiezen langs deze zo belangrijke entree tot het eiland.
Wenkend perspectief Na akkoord en bekrachtiging door het college en de raad, zal de gemeente overgaan tot nadere planuitwerking, -detaillering en realisatie van genoemde projectonderdelen. En wel met de overtuiging dat: • Ameland een entree verdient die recht doet aan de kwaliteit en veelzijdigheid van het eiland en Werelderfgoed Waddenzee. • dit het uitgelezen moment is om deze al lang(er) bestaande wens tot kwaliteitsverbetering, verduurzaming en innovatie ook daadwerkelijk te vervullen.
Dragers verdere ontwikkeling Passend in het beleid en de ambities van Ameland worden belangrijke dragers als duurzaamheid, innovatie en natuurontwikkeling meegewogen en -genomen in de uitwerking van de verschillende planfases. Bij voorkeur integraal zodat ze elkaar onderling kunnen versterken. Bron: college gemeente Ameland
15
16
