Voorwoord. Gert Vanherk Beleidsmedewerker gevangenis Hasselt. jaarverslag 2010 hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Jaarrapport Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Gevangenis Hasselt - 2010

Voorwoord

Op de lijst van meest interessante maatschappelijke discussiethema’s moet de strafuitvoering hoog staan, het kan niet anders. Het is een thema dat ons niet onberoerd laat. Berichten over bekende gedetineerden, juridische procedures, ontoereikende infrastructuur, overbevolking enzovoort zijn populair. Positieve berichtgeving over deze strafuitvoering is echter schaars. De inspanningen die in de lokale gevangenissen gebeuren om aan bepaalde problemen tegemoet te komen, vinden we minder terug in het maatschappelijke debat. Dagelijks worden er inspanningen geleverd om het leefklimaat in de gevangenis te verbeteren en om de kansen op een succesvolle re-integratie te vergroten. Vanuit de Vlaamse diensten gebeurt dit vanuit hun deskundigheid, zoals de arbeidstoeleiding, scholing, trajectbegeleiding enzovoort. Het strategisch plan ‘Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden’ biedt een vorm van samenwerken in de gevangenis tussen een grote variëteit aan partners. Het is een evenwichtsoefening om binnen dit netwerk met de juiste afspraken tot de beste resultaten te komen. In dit jaarverslag kunt u de resultaten, de ontwikkelingen en de knelpunten terugvinden met betrekking tot de hulpen dienstverlening in de gevangenis van Hasselt in 2010. Ook de actiepunten voor 2011 zijn verwerkt in dit rapport. Dit geeft aan dat er heel wat inspanningen gebeuren door medewerkers vanuit allerhande diensten en vanuit de gevangenis zelf. Ik wil dan ook alle betrokkenen bij deze hulpen dienstverlening bedanken voor hun bijdrage in 2010 en ik hoop dat we in de komende jaren op hetzelfde sterke engagement mogen rekenen.

Gert Vanherk Beleidsmedewerker gevangenis Hasselt

jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Inhoudstafel

Voorwoord Inhoudstafel Lijst met afkortingen Inleiding ..................................................................................................................................1 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis..............................................................................2 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) ...............................................................................................3 1. Samenwerkingsmodel voor de organisatie van de hulpen dienstverlening .................3 1.1. Een terugblik .........................................................................................................3 1.2. Werking PMD-structuur.........................................................................................4 1.3. Beleidsproces .......................................................................................................6 2. Sleutelfuncties .............................................................................................................9 2.1. Beleidsmedewerker ................................................................................................ 10 2.2. Organisatieondersteuner .................................................................................... 10 2.3. Trajectbegeleiding .............................................................................................. 11 2.4. Onderwijscoördinator .......................................................................................... 12 2.5. Sportfunctionaris ................................................................................................. 13 2.6. Sociaal-cultureel werker ...................................................................................... 13 3. Specifieke vormen van samenwerking ....................................................................... 14 3.1. Gevangenisdirectie – beleidsmedewerker........................................................... 14 3.2. Justitieel Welzijnswerk – beleidsmedewerker...................................................... 14 3.3. Psychosociale dienst – trajectbegeleiding ........................................................... 15 3.4. Praktijkoverleg .................................................................................................... 17 Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) ............................................. 18 1. Welzijn ....................................................................................................................... 19 1.1. Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer ..................................... 20 1.2. Familiale relaties ................................................................................................. 22 1.3. Relatie dader – slachtoffer .................................................................................. 26 2. Gezondheid ............................................................................................................... 29 2.1. Geestelijke gezondheidszorg .............................................................................. 29 2.2. Alcohol en Drugs ................................................................................................ 32 3. Onderwijs ................................................................................................................... 35 3.1. Basiseducatie ..................................................................................................... 36 3.2. Centra voor Volwassenenonderwijs .................................................................... 37 3.3. Kansen en knelpunten voor het groepsaanbod ................................................... 38 3.4. Afstandsonderwijs ............................................................................................... 40 3.5. Huis van het Nederlands ..................................................................................... 41


4.

Tewerkstelling ............................................................................................................ 42 4.1. Basisdienstverlening ........................................................................................... 43 4.2. Cursusaanbod .................................................................................................... 44 4.3. Ba(c)k@work ...................................................................................................... 45 4.4. Beroepsopleiding ................................................................................................ 46 5. Sport .......................................................................................................................... 48 5.1. Groepssporten .................................................................................................... 49 5.2. Fitness ................................................................................................................ 50 6. Cultuur ....................................................................................................................... 51 6.1. Structureel aanbod ............................................................................................. 52 6.2. Vormingsaanbod................................................................................................. 53 6.3. Projecten ............................................................................................................ 53 6.4. Eenmalig aanbod ................................................................................................ 54 6.5. Bibliotheek .......................................................................................................... 55 7. Nieuwe ontwikkelingen .............................................................................................. 57 7.1. CMGJ ................................................................................................................. 57 7.2. Project Santiago ................................................................................................. 57 7.3. Cloud computing ................................................................................................. 58 Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) .................... 59 Teletekst en folders........................................................................................................... 59 Medewerkers .................................................................................................................... 60 Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4) ................................... 62 Draagvlak in de gevangenis .............................................................................................. 62 Draagvlak bij de partners .................................................................................................. 63 Draagvlak in de samenleving ............................................................................................ 64 Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) .............................. 66 Introductie ......................................................................................................................... 66 Prioriteiten......................................................................................................................... 66 Afstemming en vorming .................................................................................................... 67 Hoofdstuk 7: algemene conclusie ......................................................................................... 68 Bijlagen ................................................................................................................................ 70


Lijst met afkortingen AA BIS BM CAD CAP CAW CKG CMGJ DG EPI DRA EHBS GGZ GPA HACCP HC HDV HOW IBO JWWL KO LAGT LITP LIZOM MC OLC OO OP OPZ PA PBA(P) PC PMD PSD SAW SCW SIB SPIL TB VAD VDAB VLV VI VOCVO VVBV

Anonieme Alcoholisten Begeleid Individueel Studeren Beleidsmedewerker Centrum voor Alcohol- en andere Drugsproblemen Centraal Aanmeldingspunt (drugs) Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning Centrum voor Maatschappelijke Gelijkheid en Jeugdwelzijn Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen De Rode Antraciet Eerste Hulp Bij Schulden Geestelijke Gezondheidszorg Gezamenlijk Plan van Aanpak Hazard Analysis Critical Control Points Herstelconsulent Hulp- en Dienstverlening Hasselts welzijnsoverleg Individuele Beroepsopleiding Justitieel Welzijnswerk Limburg KwartierOverste Limburgs Aanmeldingspunt Gedetineerde Thuislozen samenwerkingsverband in de ambulante geestelijk gezondheidszorg en psychosociale revalidatie Limburgs Zorgcircuit Middelen Medisch Centrum Open Leercentrum Organisatieondersteuner Operationeel Plan Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Penitentiair Assistent Penitentiair Bewakend Assistent (Ploegchef) Psychiatrisch Centrum Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psychosociale dienst Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sociaal-Cultureel Werk Slachtoffer In Beeld Samenwerking Psychiatrische Initiatieven Limburg Trajectbegeleider Vereniging voor alcohol- en andere drugproblemen Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorlopige Invrijheidstelling Voorwaardelijke Invrijheidstelling Vlaams OndersteuningsCentrum voor VolwassenenOnderwijs Vlaamse Vereniging van Behandelingscentra Verslaafdenzorg


1

Inleiding

In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand i.s.m. de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenis en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Naast een omschrijving van de gerealiseerde initiatieven, wordt ook de samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren om tot een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening aan gedetineerden te komen uitgebreid toegelicht. Op basis van deze actuele situatie en de gemaakte reflecties worden tevens aandachtspunten en acties geformuleerd naar de toekomst toe.

2

Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis

De gevangenis van Hasselt is geopend in maart 2005 en blijft tot nu toe de nieuwste van het land. Het is een grote, moderne en streng beveiligde gevangenis. De gevangenis bevindt zich op een domein van meer dan 9 hectare en heeft een muur rondom zich van 1 kilometer lang. Meer dan 400 personeelsleden zijn er tewerkgesteld. Er is een capaciteit voor 450 gedetineerden, waaronder 12 secties voor de mannen en een aparte vrouwenafdeling met 28 cellen. Op de vrouwenafdeling zijn twee cellen voorzien voor moeder met kind. De populatie bestaat ongeveer voor 1/3 uit beklaagden en 2/3 uit veroordeelden, maar deze verhouding fluctueert. Bij de veroordeelden zijn er zowel kortgestraften als langer gestraften tot en met levenslang veroordeelden. De gevangenis heeft al sinds kort na haar opening af te rekenen met een variërende overbevolking. In het voorjaar van 2010 werd deze overbevolking verminderd door een grote overplaatsing naar de gevangenis van Tilburg, maar in de loop van het jaar groeide het aantal gedetineerden terug aan.

Op 16 november 2006, meer dan anderhalf jaar na de opening van de gevangenis, werd het Vlaams strategisch plan ‘Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden’ geïmplementeerd. De voorbereidingen voor het strategisch plan in Hasselt dateren echter al van voor de opening en dus is de gevangenis wel opgestart in de geest van het plan. Er was bij de officiële start eveneens al een draagvlak voor hulpen dienstverlening aan gedetineerden aanwezig bij het leidinggevende kader van de gevangenis. Dit jaarrapport geeft de ontwikkelingen van 2010 weer op vlak van hulpen dienstverlening, aldus het vierde jaar dat het strategisch plan operationeel was in Hasselt. Ondertussen is de gevangenis door zijn kinderziektes heen en is er een degelijk basisaanbod uitgebouwd. Er is een goede samenwerkingsrelatie met de verschillende partners en elk domein streeft verdere uitbreiding en/of verbetering na op basis van gezamenlijk goedgekeurde actieplannen. Ook de koppeling met Justitie is op de verschillende werkingsniveaus structureel voorzien wat tot een vlotte dagelijkse werking leidt.


3

Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3)

Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse diensten is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van gepaste samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Verschillende diensten met uiteenlopende invalshoeken zijn immers betrokken. Bijgevolg zijn gezamenlijke visie en duidelijke afstemming vereist om te kunnen komen tot een efficiënte en integrale hulpen dienstverlening. In dit hoofdstuk bespreken we het samenwerkingsmodel van de hulpen dienstverlening en het beleidsproces dat hierbinnen werkzaam is. Vervolgens worden de sleutelfuncties en de coördinatiefuncties beschreven en tot slot worden enkele specifieke vormen van samenwerking in de gevangenis van Hasselt toegelicht.

1.

Samenwerkingsmodel voor de organisatie van de hulpen dienstverlening

Het strategisch plan veronderstelt een samenwerking tussen verschillende organisaties en diensten, ieder met een eigen missie en cultuur. Het samenspel staat of valt bijgevolg met een duidelijke en gedragen overleg- en beslissingsstructuur. We beschrijven eerst het ontstaan en de werking van de structuur en daarna het beleidsproces.

1.1.

Een terugblik

In de inleiding werd al aangegeven dat de gevangenis nog maar vijf jaar open is en tot nu toe blijft het de nieuwste van het land. Het jaar voor de gevangenis van Hasselt zijn deuren ‘opende’, is de implementatie van het strategisch plan aan de hand van projectmiddelen van de Vlaamse Overheid voorbereid. De middelen gingen deels naar de provincie (0,8 VTE) en deels naar CAW Sonar (0,5 VTE). De partners werden per deelterrein samengebracht en geïnformeerd over de nieuwe gevangenis en het strategisch plan. Hier werd een eerste maal nagedacht over hoe de samenwerking er zou kunnen uitzien. Er was echter geen onmiddellijke opstart van het strategisch plan bij de opening van de gevangenis. Hiervoor was het anderhalf jaar wachten, tot 16 november 2006. In tussentijd werden de voorbereidingen zo goed als mogelijk verder gezet door allerlei betrokkenen zoals de coördinator van JWWL, de herstelconsulent en de directie. Vanaf de start van het strategisch plan werd onmiddellijk een procedure afgesproken om tot een overlegstructuur op maat van de gevangenis te komen. Na een analyse van de bestaande situatie en de verwachtingen werd een voorstel voor een overlegstructuur uitgewerkt op maat van de gevangenis van Hasselt met aan het hoofd een Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening (PMD). De overlegstructuur diende vooral duidelijk,


4 eenvoudig, haalbaar en transparant te zijn. In een tijdelijk overlegorgaan1 werd deze overlegstructuur aangepast en in afwachting van het eerste PMD goedgekeurd. In het najaar van 2007 werden de grote lijnen van de nieuwe overlegstructuur tot uitvoering gebracht aan de hand van een actiepuntenprogramma. Op 5 december 2007 werden de verschillende partners voor de eerste maal samen rond één vergadertafel gebracht en het eerste PMD was een feit. Hier werd de overlegstructuur, die vandaag nog geldig is, definitief goedgekeurd.

1.2.

Werking PMD-structuur

Deze overlegstructuur onder leiding van het PMD heeft als partners samen te werken aan de verdere uitbouw van de gevangenis. De hele structuur staat in het teken van een tussen Justitie en Vlaamse Gemeenschap. Het organogram We overlopen de verschillende organen.

doel om met de verschillende hulpen dienstverlening in de gedeelde verantwoordelijkheid is terug te vinden in bijlage 2.

Beleidsniveau Het beleidsniveau bestaat in de eerste plaats uit het algemeen PMD, hét beslissingsorgaan op vlak van hulpen dienstverlening. Het algemeen PMD brengt de vertegenwoordigers van de justitiële en hulpen dienstverlenende partners samen en vertrekt inhoudelijk vanuit de voorgeschreven taken van het PMD2. Uit deze voorgeschreven taken wordt vooral aandacht besteed aan de uitbouw van een kwalitatief aanbod, het zorgen voor afstemming, coördinatie en info-uitwisseling, het evalueren van het aanbod en het opvolgen van de ontwikkelingen. We kunnen het algemeen PMD beschouwen als de algemene vergadering van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. De eerste drie jaren kwam deze vergadering slechts éénmaal per jaar samen in december om een evaluatie te houden en de planning voor het komende jaar goed te keuren. Door het steeds groter wordende aanbod en de meer beleidsmatige aanpak is deze formule niet meer haalbaar. In 2010 werd er op het PMD een beleidscyclus aangenomen die vooropstelt dat het algemeen PMD jaarlijks zowel in februari samenkomt voor een evaluatie en planning als in juni voor een meer themagerichte inhoudelijke samenkomst. Dit werd onmiddellijk ingevoerd. De PMD-kerngroep is een kleiner en meer werkbaar orgaan dat de beleidsmatige taken doorheen het jaar waarneemt en een nauwe opvolging van de praktijk voorziet. We kunnen dit beschouwen als het dagelijks bestuur van de hulpen dienstverlening, in opdracht van het algemeen PMD. De taken en samenstelling van de PMD-kerngroep zijn terug te vinden in bijlage 3. Deze PMD-kerngroep kende 7 bijeenkomsten in 2010, één van de betere werkingsjaren, en ditmaal met een vrij stabiele bezetting (in de voorbije jaren waren er veel personeelswissels binnen justitie). 1

Het tijdelijk overlegplatform bestond uit het inrichtingshoofd, de coördinator van de PSD, de herstelconsulente, de coördinator van JWWL en de beleidsmedewerker. 2 Samenwerkingsconcept Vlaamse gemeenschap – Justitie inzake hulpen dienstverlening aan gedetineerden: Basisprincipes en organisatie, www.welzijnensamenleving.be jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

5

Niet alleen is Justitie vertegenwoordigd in elk orgaan van de PMD-structuur, er is tegelijk een sterke koppeling met de organen van justitie. Zo neemt de beleidsmedewerker deel aan de wekelijkse directievergadering waar hij de voltallige directie kan informeren over de hulpen dienstverlening en waar het inpassen van het aanbod in de gevangenis kan besproken worden. Hier wordt ook de beleidsmedewerker betrokken bij het justitiële beleid en vertegenwoordigd hij de Vlaamse partners. Verder sluit de beleidsmedewerker éénmaal per week aan bij het voorrapport, waar praktische afspraken of knelpunten met de directie en de Penitentiair Assistenten (‘adjudanten’) kunnen besproken worden. De werkgroep communicatie was een ondersteunend en adviserend orgaan met als doel te streven naar een communicatiebeleid voor de hele gevangenis, de hulpen dienstverlening inbegrepen. Ondanks een aantal mooie resultaten zoals de nieuwsbrief voor personeelsleden (’t Appel) en het teletekstsysteem voor gedetineerden is de werkgroep slapend sinds 2009. Initiatieven en afspraken rond communicatie dienen vanaf nu uit de reguliere overlegmomenten te komen.

Intermediair niveau Op intermediair niveau zijn er zeven werkgroepen die onder de eindverantwoordelijkheid van de Vlaamse Overheid vallen: Onderwijs, Tewerkstelling, Sociaal-cultureel werk, Sport, Kinderbeleid, Rechtshulp, Welzijn & Geestelijke Gezondheidszorg. Daarnaast vinden we de lokale stuurgroep drugs en de werkgroep herstel, waar de eindverantwoordelijkheid bij Justitie ligt. De stippellijn tussen deze werkgroepen duidt op het verschil in eindverantwoordelijkheid, maar de volledige overlegstructuur gaat uit van een gezamenlijke verantwoordelijkheid. In elke vergadering zit dan ook minstens een vertegenwoordiging vanuit Justitie en de Vlaamse Overheid. De hulpen dienstverlenende partners zetelen in de specifieke werkgroep die werkt rond het deelterrein waarop deze partners actief zijn. De werkgroepen bevinden zich op een intermediair niveau. Enerzijds leveren zij het beleidsvoorbereidende werk ten aanzien van het algemeen PMD voor hun deelterrein en anderzijds staan ze in voor de uitvoering van de vooropgestelde acties. Ook de evaluatie en planning van het aanbod en de organisatorische aspecten komen op de agenda van de werkgroep. Om de verschillende doelen te bereiken zijn medewerkers van verschillende diensten en niveaus betrokken in de werkgroepen. Meestal gaat het om de gevangenisdirectie, JWWL, de PSD, een vertegenwoordiging van het penitentiair kader, de deskundige externe partners en de beleidsmedewerker, maar dit kan verschillen afhankelijk van het thema en de concrete agenda. De werkgroepen beschikken elk over een afsprakenkader dat de werking van de werkgroep duidelijk maakt. In deze afsprakenkaders staat onder meer wat de opdracht van de werkgroep is, wat de taken zijn, de samenstelling en eventuele bijkomende afspraken. De eindverantwoordelijkheid van de werkgroep herstel en de lokale stuurgroep drugs ligt bij Justitie. De werking van deze vergaderingen wordt op een andere manier bepaald. De afsprakenkaders zijn een onderdeel van het PMD-draaiboek dat stelselmatig tot stand komt. Dit draaiboek beschrijft de volledige werking van de PMD-structuur. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

6

1.3.

Beleidsproces

Het PMD behoudt het overzicht, versterkt de linken tussen de deelterreinen en staat in voor het algemene beleid met betrekking tot de hulpen dienstverlening, maar elke werkgroep is belast met het uittekenen van een beleid voor zijn specifiek deelterrein. Het PMD reikt wel het proces en de bijpassende instrumenten aan. In de eerste jaren werden zo alvast een aantal belangrijke werkpunten neergeschreven voor alle werkgroepen, namelijk het uittekenen van een gewenste situatie, een evaluatie van het bestaande aanbod en uiteindelijk stappen zetten naar die gewenste situatie. Daarnaast diende er aandacht te zijn voor resultaten, netwerking, opvolgen van ontwikkelingen buiten de gevangenis en het signaleren van kansen en tekortkomingen. Deze taken zijn opgenomen in de afsprakenkaders per werkgroep. In 2009 werd vanuit de PMD-kerngroep een sjabloon aan de werkgroepen opgelegd om een actieplan uit te werken voor 2010. Deze actieplannen werden besproken op het algemeen PMD. Voor de eerste keer lag er een reeks algemeen goedgekeurde actieplannen voor de werkgroepen waarin alle partners inspraak hebben gekend. De prioriteiten en de engagementen van alle betrokkenen waren duidelijk. Enkel deze manier van werken kan het nodige mandaat geven aan de werkgroepen en de PMD-kerngroep om voluit voor de uitvoering van deze acties te gaan. Eventuele actiepunten voor de lokale stuurgroep drugs en de werkgroep herstel worden opgenomen in het operationeel plan van de gevangenis. Tijdens het algemeen PMD van juni 2010 werden er opnieuw voorstellen gedaan en goedgekeurd omtrent het beleidsproces. Er werd een sjabloon voor de evaluatie ontwikkeld die in december in iedere werkgroep moet plaatsvinden. Deze evaluatie omvat de inhoudelijke evaluatie van de acties en eventuele andere verwezenlijkingen, maar evalueert ook de organisatorische werking (a.d.h.v. het afsprakenkader per werkgroep) en vraagt of er aanbevelingen naar het algemeen PMD zijn. Verder kregen de werkgroepen opnieuw de opdracht om een actieplan voor het komende jaar op te maken op basis van een aangepast sjabloon. Bij dit sjabloon werd een nieuwigheid toegevoegd: namelijk een aantal vragen die de werkgroepen moeten stimuleren om het debat rond een paar thema’s te voeren en eventueel mee op te nemen in de actieplanning. Het ging om volgende vragen: - Kent de werkgroep de noden en behoeften van gedetineerden? Op welke manier wordt deze informatie verzameld? Wordt deze informatie gebruikt bij het bepalen van het aanbod? - Via welke werkwijze wordt de gewenste situatie in kaart gebracht? - Op welke manier wordt de koppeling met het aanbod na de detentie voorzien? Is dit voldoende volgens de werkgroep? - Op welke manier wordt er herstelgericht gewerkt in deze werkgroep? Is dit voldoende volgens de werkgroep? De werkgroepen hebben deze vragen beantwoord. Deze antwoorden zullen gebundeld worden en zijn voedingsmateriaal voor het algemeen PMD om verder mee aan de slag te gaan. Het is duidelijk dat het thema’s zijn die belangrijk zijn voor het PMD en waar verder op zal ingezet worden. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

7

Het betreft hier domeinoverschrijdende thema’s. Om deze meer structureel aan bod te laten komen, aangevuld met andere thema’s zoals profilering, draagvlak, ondersteuning medewerkers enzovoort, werd er op het PMD van juni 2010 ook een voorstel tot aanpassing van het PMD-organogram voorgelegd met de aanvulling van een coördinatieoverleg. Het doel van dit overleg is om met de voorzitters of vertegenwoordigers van de verschillende werkgroepen een paar keer per jaar samen te komen om deze domeinoverschrijdende thema’s te bespreken. Het PMD stond achter een dergelijk initiatief, maar was geen voorstander om dit structureel in het organogram in te bouwen. Dit overleg zal ad hoc plaatsvinden wanneer er nood aan is. De antwoorden van de werkgroepen op bovenstaande vragen bijvoorbeeld zullen in 2011 op een dergelijk coördinatieoverleg worden besproken. Het beleid met betrekking tot de hulpen dienstverlening is uiteraard maar een aspect van het volledige beleid van de gevangenis. Om tot één beleid te komen, dient er een sterke koppeling te zijn met het beleid van Justitie. Justitie wordt aan de ene kant betrokken in de werkgroepen, de PMD-kerngroep en het algemeen PMD. Dit maakt dat zowel gevangenisdirectie, PSD als het penitentiair kader inspraak hebben in het bepalen van de PMD-actiepunten. Anderzijds wordt de beleidsmedewerker betrokken in het proces van de gevangenisdirectie om te komen tot een operationeel plan. In het operationeel plan 20102011 zijn een paar doelstellingen opgenomen (vb. op vlak van drugs, sport en bibliotheek) die we eveneens terugvinden in de PMD-acties, wat beide partijen verantwoordelijk maakt. Nog belangrijker is de doelstelling in het operationeel plan die aangeeft dat alle actiepunten die zijn geformuleerd binnen de PMD-werking, zullen worden opgevolgd door Justitie. Door deze doelstelling zal ook de gevangenis worden beoordeeld op basis van de resultaten die worden bereikt binnen de PMD-werking. We kunnen dus concluderen dat er een sterke koppeling tussen het justitiële beleid en het hulpen dienstverleningsbeleid is gerealiseerd. Het algemeen PMD van juni 2010 heeft ook de jaarlijkse beleidscyclus herbekeken. De eerste ervaringen gaven al aan dat een jaarlijkse actieplanning veel is voor de werkgroepen die maar gemiddeld 3 tot 5 keer per jaar samenkomen. Vandaar werd er gekozen voor een beleidscyclus over twee jaar, gericht op een operationeel plan hulpen dienstverlening waarvan de timing overeenkomt met de operationele planning van Justitie. De volgende beleidscyclus werd goedgekeurd:


8

Voorgaande jaar Jaar 1

Nov/dec

Evaluatie en planning in werkgroepen

Januari

Jaar 1

Februari

Jaar 1

1 April

Samenbrengen van evaluatie en planning om te komen tot een OP HDV voor 2 jaar Algemeen PMD: bespreking van de evaluatie en het nieuwe OP HDV OP HDV is definitief en de uitvoering wordt opgestart

Jaar 1

Mei

Jaarverslag definitief

Jaar 1

Juni

Jaar 1

Nov/dec

Algemeen PMD: inhoudelijke werkvergadering, vertrekkende vanuit aanbevelingen uit de werkgroepen Tussentijdse evaluatie in werkgroepen

Jaar 2

Januari

Tussentijdse evaluatie OP HDV

Jaar 2

Februari

Algemeen PMD: ontwikkelingen + tussentijdse evaluatie OP

Jaar 2

Juni

Jaar 2

Nov/dec

Algemeen PMD: inhoudelijke werkvergadering + evaluatie beleidsproces en aanzet naar nieuw OP HDV Evaluatie en planning in werkgroepen m.o.o. nieuw operationeel plan

We kunnen besluiten dat het beleidsniveau rond de hulpen dienstverlening in 2010 opnieuw enkele stappen vooruit heeft gezet. Het blijft enorm belangrijk om te streven naar eensgezindheid tussen de onderling sterk verschillende partners. Het streven naar kwaliteitsverbetering op beleidsniveau zal in 2011 trouwens niet verminderen. Hasselt zal samen met Hoogstraten en Dendermonde deelnemen aan een nieuw project. Vanuit de Vlaamse overheid zal er een academische ondersteuning worden voorzien om te komen tot een gezamenlijke beleidsplanning in deze gevangenissen. Dit betekent dat in 2011 vooral rond visie zal moeten gewerkt worden en hoogstwaarschijnlijk zal er een uitgebreide omgevingsanalyse plaatsvinden. Tot slot willen we ook verwijzen naar het decreet betreffende de organisatie van de hulpen dienstverlening in de penitentiaire inrichtingen dat in de maak is. De inhoud van dit decreet kan in de toekomst uiteraard effect hebben op de lokale beleidsvorming.


9

2. Sleutelfuncties

Hulp- en dienstverlening inpassen in een strafinrichting is geen evidente materie. De infrastructuur is er niet altijd op voorzien, de cultuur staat er niet altijd voor open, het regime laat niet alles toe, enzovoort. Het binnenbrengen van hulpen dienstverlening brengt ook heel wat gevolgen met zich mee: meer externen in de gevangenis, meer bewegingen van gedetineerden, meer risico’s, meer veiligheidsafspraken en procedures … . De combinatie van deze twee maakt dat er nood is aan een aantal specifieke functies die ervoor zorgen dat het hulpen dienstverleningsaanbod toch in de organisatie kan ingepast worden op een manier waarmee alle betrokkenen akkoord kunnen gaan. Deze functies zijn in de eerste plaats de algemene coördinatiefuncties beleidsmedewerker en organisatieondersteuner. De trajectbegeleider vervolgens is degene die de coördinatie opneemt op cliëntniveau, werkt vanuit zijn noden en behoeften en hem verwijst naar het nodige hulpen dienstverleningaanbod. Ten slotte worden drie coördinatiefuncties besproken die zich specifiek op één werkterrein bewegen, namelijk de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris en de sociaal-cultureel werker.

Functie VTE Beleidsmedewerker 1 Organisatieondersteuner 1 Trajectbegeleider 6,2 Onderwijscoördinator 1 Sportfunctionaris Sociaal-cultureel werker

0,4 0,5

Organisatie Vlaamse overheid – dep. WVG Justitieel Welzijnswerk Limburg Justitieel Welzijnswerk Limburg Consortium Volwassenenond. Limburg-Zuid De Rode Antraciet De Rode Antraciet

Standplaats Gevangenis Gevangenis Gevangenis Gevangenis Gevangenis Gevangenis

Tabel1: overzicht coördinatiefuncties

Bij de situering van deze functies willen we eerst een belangrijk signaal meegeven. De inzet van coördinatiefuncties is een noodzaak in de gevangenis om het aanbod in een dergelijke context te kunnen inpassen. Deze context verwacht niet alleen maatwerk, ze vraagt ook veel extra praktische en administratieve lasten zoals het voorzien van toelatingen, gedetailleerde inventarissen, dagelijks aangepaste kandidaten- en deelnemerslijsten, enzovoort. Het is jammer dat het groeitempo van de aanbod moet worden ingeperkt door deze administratieve eisen. Een vorm van secretariaat om deze aspecten te kunnen opvangen zou de coördinatiefuncties volledig tot hun recht kunnen laten komen.


10

2.1. Beleidsmedewerker De beleidsmedewerker is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerkgesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisaties het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Hij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. Door de sterke koppeling tussen de hulpen dienstverlening en Justitie is het mogelijk om vanuit verschillende invalshoeken dezelfde doelen na te streven, zoals het beperken van de detentieschade, het nastreven van een nuttige dagbesteding en de voorbereiding van de re-integratie in de maatschappij.

2.2.

Organisatieondersteuner

Waar de beleidsmedewerker coördineert op beleidsniveau, coördineert de organisatieondersteuner (OO) op praktijkniveau. Zij is een medewerker van de dienst JWWL binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) Sonar. In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt zij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, een aanspreekfiguur ingeval van problemen… De functie is een verzameling van veel verschillende taken, verspreid van zeer praktische taken tot beleidsvoorbereidend werk en aanwezigheid op verschillende overlegniveaus. Het feit dat er maar één VTE organisatieondersteuning is, maakt uiteraard dat er keuzes moeten gemaakt worden, ook al worden sommige taken door andere leden van JWWL opgenomen (vb. de coördinatie van het Limburgs Aanmeldingspunt gedetineerde thuislozen wordt door een trajectbegeleider opgenomen). Met de komst van de domeinspecifieke coördinatoren (zie verder) leek er meer ruimte te komen maar anderzijds zorgden deze functies ook voor een aanzienlijke stijging van het aanbod waarin de organisatieondersteuner een rol blijft spelen. Sinds het besef dat het huidige aanbod reeds het merendeel van de tijd in beslag neemt, is het tempo van de groei van het aanbod gelimiteerd en is het continu zoeken naar evenwicht. Iedere verandering in het aanbod wordt getoetst aan de haalbaarheid. De voorbije jaren werden er verschillende denkoefeningen gedaan tussen JWWL en de beleidsmedewerker omtrent de functie van OO in kader van het gezamenlijk plan van aanpak (GPA: zie verder). Er was een afstemming met de functie van beleidsmedewerker, een inventarisering van de taken van OO en een weging van de inzet over de verschillende domeinen. In 2010 werd niet echt verder gewerkt aan deze opdracht, onder meer door de jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

11 zwangerschap van de medewerker en de keuze om een dergelijk proces niet met de vervanging aan te gaan. In 2011 zetten we de oefening rond OO verder en willen we nagaan hoe we de centrale rol van deze functie kunnen uitklaren en verduidelijken. In dit proces zullen vervolgens ook de domeinspecifieke coördinatoren worden betrokken voor wie de invulling van de functie OO gevolgen kan hebben op de werkvloer. Tot slot willen we nog meegeven dat de OO een belangrijke rol heeft in het gebruik van het gedetineerdenopvolgsysteem (GOS) in Hasselt. Niet alleen was de omschakeling vanuit het voorgaande systeem in 2009 een hele onderneming, ook het mee uitfilteren van de kinderziektes in 2010 vroeg tijdsinvestering. Het GOS heeft op korte tijd sterke verbeteringen gekend, maar het verhaal is nog niet 100% af. Er moeten nog bijkomende afspraken gemaakt worden, mogelijkheden verder geëxploreerd enzovoort vooraleer het GOS volledig tot zijn recht kan komen.

2.3.

Trajectbegeleiding

Ook de trajectbegeleiders zijn medewerkers van de dienst JWW binnen het CAW. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Hierbij wordt een integrale begeleiding nagestreefd waarin de verschillende levensdomeinen aan bod komen. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden ondersteunen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. Stappen zetten op vlak van schulden, werken aan probleeminzicht, administratieve problemen in orde brengen, zoeken naar een geschikte woonst, werken aan de familiale relaties, … zijn aspecten die deel uitmaken van een integrale aanpak die vaak nodig is willen sommige gedetineerden een realistische kans krijgen op succesvolle re-integratie. De trajectbegeleiders hebben tegelijk een herstelgerichte opdracht. In de begeleiding wordt aandacht besteed aan burgerlijke partijen, wordt toegeleid naar herstelgerichte vormingen en wordt de link gelegd naar herstelbemiddeling en het herstelfonds (zie hoofdstuk 3). Iedere trajectbegeleider beschikt over het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ en kan gekopieerde hoofdstukken meegeven met de gedetineerde om op zichzelf herstelgericht te werken. Dit kan een invalshoek zijn voor trajectbegeleiders om met de gedetineerden herstelgericht aan het werk te gaan. In 2009 bestendigde JWWL haar aanbod van trajectbegeleiding aan alle gedetineerden van de gevangenis van Hasselt met prioritaire aandacht voor volgende doelgroepen: gedetineerden die op twee jaar van hun voorwaardelijke invrijheidstelling staan, zeden- en levensdelinquenten en gedetineerden waarmee er reeds een begin van hulpen dienstverlening is opgestart al dan niet gedurende hun detentie. Er wordt voor prioritaire doelgroepen gekozen aangezien 6,2 VTE trajectbegeleiding beperkt is om alle jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

12 gedetineerden een volledig aanbod trajectbegeleiding aan te bieden, zeker omdat binnen deze 6,2 VTE ook nog structurele taken worden opgenomen zoals de coördinatie van het Limburgs Aanmeldingspunt voor Gedetineerden Thuislozen. Er wordt tevens voor een kwaliteitsvolle trajectbegeleiding gekozen boven de kwantiteit. Het bewust en in samenspraak met de psychosociale dienst (PSD) kiezen voor bepaalde doelgroepen geeft ook duidelijkheid in de gevangenis. Dit wil echter niet zeggen dat andere gedetineerden niet met een vraag bij trajectbegeleiding terecht kunnen, zij worden enkel niet pro-actief onthaald. Het trajectbegeleidingsaanbod botste al in 2008 op haar limiet van haalbaarheid, waardoor noodgedwongen met een wachtlijst werd gestart. In 2010 is deze wachtlijst er nog steeds. De duur van de wachtlijst fluctueert soms sterk, zeker in geval van personeelswissels in het team JWWL. In het werken met de wachtlijst wordt er voldoende aandacht besteed aan de communicatie met gedetineerden. In 2011 zal JWWL trachten een manier te vinden om efficiënter met de wachtlijst om te gaan. Verder zal trajectbegeleiding nog andere aspecten in haar werking aanpakken of verfijnen de komende jaren, zoals het elektronisch brugdossier, de koppeling met het andere aanbod of de haalbaarheid van een handelingsplan voor gedetineerden. Wat de registratiecijfers over trajectbegeleiding betreffen is er bij de opmaak van het jaarverslag nog geen zuivere koppeling tussen het oude en het nieuwe registratiesysteem. Hierdoor beschikken we bij het schrijven van dit jaarverslag niet over betrouwbare gegevens. Enkel het volgende kunnen we meegeven. In totaal kregen 585 gedetineerden een aanbod trajectbegeleiding. Dit is een stijging ten aanzien van de 539 gedetineerden in 2009.

2.4.

Onderwijscoördinator

Vanuit het consortium volwassenenonderwijs Limburg-Zuid is er sinds september 2008 een voltijdse onderwijscoördinator tewerkgesteld in de gevangenis. Zij onderzoekt en verzamelt de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, zit de werkgroep onderwijs voor, geeft informatie over het aanbod en onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten en het beantwoorden van vragen van gedetineerden omtrent onderwijs behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. In Hasselt neemt de onderwijscoördinator eveneens de administratieve lasten van het onderwijsaanbod op zich. De meerwaarde van de functie werd onmiddellijk duidelijk toen anderhalf jaar nadat de onderwijscoördinator startte in de gevangenis maar liefst vijf verschillende onderwijsinstellingen een aanbod in de gevangenis hadden. Na de opstart van de onderwijscoördinator in de gevangenis werd er een functieomschrijving uitgewerkt, gevolgd door een afstemming met de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker. Na het afwerken van de denkoefening rond OO (zie eerder) zullen er meer concrete en formele afspraken volgen. In praktijk neemt de organisatieondersteuner weinig taken op binnen het onderwijs, gezien de inzet van een voltijdse onderwijscoördinator en de vragen op andere werkdomeinen.


13 De samenwerking tussen het consortium, de gevangenis en de beleidsmedewerker werd vastgelegd in een overeenkomst die officieel ondertekend werd op 16 februari 2010 in aanwezigheid van de gouverneur. Voornamelijk de inzet van de onderwijscoördinator en de planning van het aanbod komen aan bod in deze overeenkomst.

2.5.

Sportfunctionaris

Sinds september 2008 is er een sportfunctionaris van De Rode Antraciet werkzaam in Hasselt. Zij verdeelt haar tijd over de gevangenissen Leuven Centraal (20%), Leuven Hulp (30%) en Hasselt (40%). In 2009 zorgde zij reeds voor een versterkte aandacht voor het domein met een verdere uitbouw van het aanbod, verbeterde afspraken, nieuwe initiaties en nam zij de trekkende rol in de werkgroep sport. Zij werkt hiervoor steeds samen met de twee PBA’s verantwoordelijk voor sport. Deze PBA’s nemen niet alleen de bewegingen naar de sportactiviteiten en de bewaking op zich, zij nemen ook vaak een arbitrerende rol tijdens de sportactiviteiten op, begeleiden externe ploegen en lesgevers en staan in voor de volledige administratie die de sport met zich meebrengt. Zij zijn eveneens betrokken in de werkgroep sport en werken dus mee aan de verdere uitbouw van de sport. De sportfunctionaris zorgde in 2010 in hoofdzaak voor de samenwerking met de sportdienst van de stad Hasselt. Na enkele verkennende gesprekken werd er op verschillende vlakken samenwerking opgezet. Deze samenwerking bleek een sterke meerwaarde voor de gevangenis en werd zeer positief geëvalueerd. Er werden ook contacten gelegd met Bloso, de provincie en in 2011 zullen er contacten zijn met de hogescholen in Limburg.

2.6.

Sociaal-cultureel werker

Reeds jaren investeert De Rode Antraciet in een deeltijdse sociaal-cultureel werkster voor de gevangenis van Hasselt. Zij neemt de coördinatie op van het deelterrein sociaal-cultureel werk (SCW) met onder meer de planning en organisatie van activiteiten en vormingen, het uitwerken van projecten en de opstart van nieuwe samenwerkingsverbanden. De werkgroep SCW wordt geleid door deze medewerker en ook de bibliotheekwerking wordt door haar van op afstand opgevolgd. Dit domein is zeer breed en de grenzen zijn nauwelijks afgelijnd. In 2010 hebben we niet veel duidelijkheid kunnen scheppen over de inhoud en de grenzen van het sociaal-culturele werk, maar we hopen dit in de nabije toekomst wel te kunnen realiseren, in samenwerking met andere deskundige partners. Vooral de grote projecten binnen het culturele domein zorgen voor uitdagingen in de gevangenis. Zo werd het concept van het PLAY-festival in 2010 opnieuw een stap verder gezet door meer gedetineerden te laten deelnemen en hen te laten rechtstaan zodat er meer interactie mogelijk was. Het inpassen van dergelijke projecten in de veiligheidsprocedures is helemaal niet vanzelfsprekend en vraagt zeer veel communicatie, overleg en voorbereidingswerk.


14

3. Specifieke vormen van samenwerking

3.1.

Gevangenisdirectie – beleidsmedewerker

Het belang van de samenwerking tussen de beleidsmedewerker en de gevangenisdirectie is groot. Er moet een sterke koppeling zijn tussen justitie en de Vlaamse hulpen dienstverlening binnen één inrichting. Het uiteindelijke doel is om één beleid te krijgen op niveau van de gevangenis waarbij zowel de justitiële als de Vlaamse doelstellingen elkaar versterken. Om dit te bereiken, sluit de directie aan bij het bepalen van het Vlaamse beleid en omgekeerd. De directie zetelt enerzijds op het beleidsmatige niveau van de PMDstructuur, maar is anderzijds ook vaak terug te vinden op het intermediaire niveau, namelijk in de werkgroepen. Omgekeerd neemt de beleidsmedewerker deel aan het overleg van de gevangenisdirectie en éénmaal per week aan het voorrapport met directie en PA. Hij is ook betrokken bij de inhoud en de opvolging van het operationeel plan van Justitie (zie 1.3. Beleidsproces). Daarnaast is het bureau van de beleidsmedewerker vlakbij de directie gelegen wat informele contacten gemakkelijk mogelijk maakt. De open sfeer en communicatiecultuur leveren absoluut een bijdrage aan de samenwerking. 2010 was een vrij stabiel jaar wat betreft de samenwerking met Justitie. In maart 2010 werd de aanspreekfiguur binnen de directie naar een andere gevangenis overgeplaatst. Het directielid dat in het verleden al eens aanspreekfiguur was geweest voor de hulpen dienstverlening kreeg deze opdracht terug. Zij had dus weinig inwerktijd nodig. Deze persoon nam tegelijk ook het thema herstel voor haar rekening. De samenwerkingsafspraken werden in de mate van het haalbare nageleefd waardoor er een aangename en resultaatsgerichte samenwerking was in 2010.

3.2.

Justitieel Welzijnswerk – beleidsmedewerker

Naast Justitie is Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) een voorname partner van de beleidsmedewerker aangezien de kernfuncties organisatieondersteuning en trajectbegeleiding en de familiale detentiebegeleiders (sociale omgeving) hier zijn ondergebracht. JWWL is sinds 2010 niet langer een samengesteld team bestaande uit medewerkers van de twee Limburgse CAW’s, maar behoort nu volledig tot CAW Sonar. Dit team wordt aangestuurd door een teamverantwoordelijke met inhoudelijke ondersteuning op vlak van trajectbegeleiding van een methodiekontwikkelaar3. In mei 2010 werd het tweede gezamenlijk plan van aanpak (GPA) tussen JWWL en de beleidsmedewerker afgerond. Het werd geëvalueerd en er werd een nieuw opgemaakt. Dit nieuwe plan ging in werking op 1 januari 2011 en loopt tot eind 2012. Het vorige GPA was de drijvende kracht achter het ontstaan van het draaiboek rond de PMD-werking en het beleidsproces binnen de PMD. In overleg tussen de beleidsmedewerker 3

De methodiekontwikkelaar is een trajectbegeleider die voor 20% is vrijgesteld voor de ondersteuning van de trajectbegeleiders en het verfijnen van de methodieken die worden toegepast binnen de trajectbegeleiding. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

15 en JWWL werden de eerste voorstellen uitgedacht. Dit proces is nog niet ten einde en moet verder uitgewerkt en geconcretiseerd worden in de komende jaren. Vandaar dat ook in het nieuwe GPA hiervoor een doelstelling is opgenomen. Wat betreft de organisatieondersteuner werd in er in het voorgaande GPA vooral gewerkt aan de afstemming met de beleidsmedewerker, het in kaart brengen van de inhoud en de weging van de inzet op de verschillende domeinen. Er werd tegelijk een communicatiestructuur uitgewerkt om de dagelijkse coördinatie te verzekeren. In het nieuwe GPA wordt het denkwerk rond de organisatieondersteuner niet losgelaten. De focus komt nu meer te liggen op de centrale rol van de organisatieondersteuner en de afstemming met de domeincoördinatoren met een concrete bepaling van de inzet per opdracht. Het vorige GPA legde erg de nadruk op de profilering van de hulpen dienstverlening, zowel naar de hulpen dienstverleners zelf, de strafuitvoeringsrechtbank (SURB) als naar het penitentiair personeel, nieuw of ervaren. In een grote gevangenis als Hasselt zal dit een blijvend aandachtspunt zijn. Vanaf 2011 zullen er dus opnieuw acties ter sensibilisatie van het personeel op touw worden gezet. Het voorbije GPA maakte ook al melding van een optimalisering van het elektronisch brugdossier. Deze actie werd nog niet gerealiseerd maar is opnieuw opgenomen in het nieuwe GPA. Er zal in 2011 verder geëxperimenteerd worden met dit brugdossier. Tegelijk zal trajectbegeleiding zoeken naar een manier om de instroom van hulpvragers sneller en duidelijker te kunnen aanpakken, zal er gezocht worden naar een model waarin de begeleide gedetineerde zijn handelingsplan kan verduidelijken ten aanzien van de SURB en worden de verbindingen tussen trajectbegeleiding en het andere aanbod in de gevangenis versterkt. In 2009 was er net zoals de voorbije jaren op maandelijkse basis overleg tussen de coördinator van JWWL en de beleidsmedewerker. Tijdens dit overleg werden de acties uit het GPA opgenomen, geëvalueerd en een nieuw GPA voor de komende twee jaar uitgewerkt. Daarnaast dient dit overleg om elkaar wederzijds te informeren en problemen te bespreken. Het blijft belangrijk dat er een continue info-uitwisseling plaatsheeft zodat de kernfuncties van het strategisch plan samen sterk kunnen staan.

3.3.

Psychosociale dienst – trajectbegeleiding

Een cruciaal onderdeel van de samenwerking tussen de Vlaamse Overheid en Justitie bevindt zich in de samenwerking tussen de psychosociale dienst (PSD) en de trajectbegeleiding (TB). Beide diensten hebben namelijk een andere invalshoek, een verschillende visie en andere prioriteiten, maar ze werken wel vaak aan dezelfde vragen van de gedetineerden. Terwijl bij de PSD de nadruk ligt op de adviesverstrekking, werkt de trajectbegeleiding vanuit de noden en behoeften van de gedetineerden. De PSD werkt in Hasselt in twee afzonderlijke teams, één voor de langgestraften en één voor de kortgestraften, beklaagden en de vrouwen. Er zit een belangrijke deontologische moeilijkheid in deze samenwerking. Het is nodig dat een PSD-medewerker en een trajectbegeleider van elkaar weten waar ze aan werken binnen één dossier, zeker wanneer het gaat om de voorbereiding van de reclassering, maar het beroepsgeheim moet wel gerespecteerd worden. Het werk van een trajectbegeleider komt namelijk in gevaar als er geen vertrouwen is van de gedetineerde in het beroepsgeheim van zijn trajectbegeleider. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

16

De samenwerking tussen de twee diensten wordt van nabij opgevolgd door de werkgroep Welzijn. In tegenstelling tot de andere werkgroepen waar meestal ook de gevangenisdirectie, een penitentiaire vertegenwoordiging, externe partners en de beleidsmedewerker in zetelen, bestaat deze werkgroep enkel uit de coördinatoren van de diensten (twee vertegenwoordigers van elke dienst). Het uitgangspunt is dat beide diensten zelf verantwoordelijk zijn voor een goede onderlinge samenwerking. Door de kleinschaligheid kan de werkgroep ook vaak samenkomen en kort op de bal spelen. Er is een duidelijke opvolging vanuit de PMD-kerngroep waar trouwens beide diensten in zetelen. Vanuit deze kerngroep zien de gevangenisdirectie en de beleidsmedewerker toe op de samenwerking en worden de beslissingen genomen. De bestaande manier van werken met een wekelijks gezamenlijk onthaaloverleg en een moment speeddaten waarin kort de dossiers werden overlopen door de betrokken medewerkers, werd in het voorjaar 2009 verlaten om een nieuwe manier van werken te introduceren. Sinds toen is er om de twee maanden een gezamenlijk overleg tussen de twee diensten. In dit overleg wordt de samenwerking besproken, wordt het aanbod toegelicht, komt een personeelslid een deelwerking van de gevangenis toelichten enzovoort. Daarnaast worden de medewerkers vrij gelaten op vlak van cliëntoverleg. PSD en TB zitten fysiek vlak bij elkaar en krijgen nu zelf de verantwoordelijkheid om elkaar op te zoeken voor overleg in kader van een concreet dossier. De elektronische brugdossiers, terug te vinden op de elektronische schijf waar zowel PSD als TB toegang tot hebben bestaat nog steeds, maar wordt minder gebruikt en is aan herziening toe. Bijgevolg werd het opgenomen in de doelstellingen voor 2011. Dit brugdossier is namelijk een interessante manier van communicatie tussen PSD en TB. Begin 2010 moesten we echter vaststellen dat de manier van samenwerken niet de gewenste resultaten had. De opvolgtabel gaf aan dat er te weinig overleg was tussen beide diensten. Een aantal medewerkers vanuit beide teams communiceert voldoende met elkaar, maar bepaalde medewerkers vanuit het PSD-team zijn het niet eens met de visie dat er een maximale informatie-uitwisseling moet zijn in het belang van de gedetineerde, nochtans zo bepaald in het bijkomend implementatieplan. Er is bijgevolg een probleem op vlak van visie. Dit probleem werd ook aangekaart tijdens het bezoek van de bovenlokale werkgroep Justitie – Vlaamse overheid eind 2009. In 2010 werd uiteindelijk beslist om een bevraging te organiseren bij alle medewerkers van PSD en JWWL. Deze bevraging werd doorgevoerd met goedkeuring van de centrale PSD. Het doel van de bevraging was enerzijds een meting van de samenwerking die op een bepaald moment in de verschillende dossiers plaatsvond en anderzijds een algemene evaluatie van de samenwerking. Na uitstel in het voorjaar werd de bevraging kort na de zomer uitgevoerd en de resultaten werden na verwerking begin 2011 aan beide teams toegelicht. In 2011 moeten hier nieuwe samenwerkingsafspraken uit voortvloeien.


17

3.4.

Praktijkoverleg

Gedurende drie jaar bestaat er een wekelijks praktijkoverleg tussen de organisatieondersteuner, de vormingsagent en de beleidsmedewerker. Het overleg is van korte duur en heeft een vaste agenda. De voorbije week wordt geëvalueerd en de planning van de komende week wordt bekeken. Hier worden zeer praktische afspraken gemaakt om de dagelijkse werking van de hulpen dienstverlening vlot te laten verlopen. Het is eveneens mogelijk dat afspraken die in de werkgroepen zijn gemaakt, hier worden opgevolgd. Omgekeerd kunnen vanuit dit praktijkoverleg signalen of ideeën naar de werkgroepen gaan. Hier wordt eveneens gewaakt over de communicatie naar gedetineerden via teletekst. Indien nodig kunnen ook de sportfunctionaris, sociaal-cultureel werker of onderwijscoördinator aansluiten als er nood is aan opvolging van de praktijk op deze deelterreinen. De afstemming met de vormingsagent in dit praktijkoverleg is zeer belangrijk omdat hij is aangesteld vanuit Justitie om de vorming en ontspanning mee te ondersteunen, met onder meer het voorzien van de bewegingen in kader van groepsactiviteiten en het beheer van de les- en sportlokalen, de materialen en de bibliotheek. Hij stuurt de penitentiaire beambten aan die verantwoordelijk zijn voor sport en bibliotheek. De vormingsagent treedt ook op als adviseur met betrekking tot veiligheid in verschillende werkgroepen en hij is een aanspreekfiguur voor het volledige penitentiaire kader in de gevangenis. In de praktijk vraagt dit een nauwe samenwerking met de organisatieondersteuner om het aanbod hulpen dienstverlening vlot te kunnen organiseren. Beide functies zitten samen in één lokaal wat veel interactie mogelijk maakt. Nadat de vorige vormingsagent eind 2009 verantwoordelijk werd gemaakt voor een andere opdracht in de gevangenis duurde het een tijdje vooraleer in 2010 vervanging gevonden was. Deze vervanging was echter van korte duur. Eind 2010 werd er uiteindelijk een nieuwe geschikte kandidaat gevonden die momenteel halftijds als dienstdoende PA opereert en halftijds als vormingsagent. Een goede zaak voor de hulpen dienstverlening aangezien we nu kunnen samenwerken met een verantwoordelijke die beschikt over de nodige zeggenschap en het draagvlak bij het personeel.


18

Hoofdstuk 3: uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1)

Sinds de opening van de gevangenis in maart 2005 heeft het aanbod in de gevangenis al een hele evolutie gekend. Bepaalde aanbodverstrekkers werden overgenomen vanuit de oude gevangenissen van Hasselt en Tongeren. Uiteraard is de nieuwe Hasseltse gevangenis een totaal andere inrichting, zowel op vlak van populatie, aantal gedetineerden, infrastructuur, cultuur enzovoort. Het doel is dan ook om in samenwerking met alle partners tot een aanbod op maat van Hasselt te komen. Er is de voorbije jaren dan ook heel wat nieuw aanbod uitgeprobeerd. Dit hoofdstuk geeft het aanbod per deelterrein aan: welzijn, gezondheid, onderwijs, tewerkstelling, sociaal-cultureel werk en sport. We beschrijven het aanwezige aanbod en benoemen de nieuwe ontwikkelingen van 2010. Ook knelpunten die we ondervinden en de acties voor de nabije toekomst komen aan bod. Op het einde van het hoofdstuk worden nog een paar recente ontwikkelingen meegegeven. De realisatie van het beschreven aanbod in slechts enkele jaren getuigt van een sterke inzet van de betrokken medewerkers van zowel de gevangenis als de samenwerkingspartners.

Tabel 2: een eerste blik op het aanbod (niet volledig!)


19 In de tekst worden hier en daar de belangrijkste cijfers meegegeven. Voor meer concrete info verwijzen we naar de bijlagen waar de fiches van de groepsactiviteiten zijn opgenomen. 2010 is het eerste jaar waarin vrijwel alle registratie gebeurde via het gedetineerdenopvolgsysteem. Dit systeem is nog steeds in uitbouw en de mogelijkheden ervan worden nog niet allemaal benut. We hopen naar volgend jaar toe nog meer evaluatiemateriaal uit dit systeem te kunnen trekken. Belangrijk om mee in het achterhoofd te houden is dat de cijfers van 2010 beïnvloed zijn door de massale transfer naar de gevangenis van Tilburg in het voorjaar. Het betrof een categorie gedetineerden die we ook vaak in het groepsaanbod terugvinden, wat een plotse terugval van deelnemers in een aantal cursussen tot gevolg had.

1. Welzijn Het eerste deelterrein van de hulpen dienstverlening dat we bespreken, is welzijn. Het aanbod trajectbegeleiding werd in het voorgaande hoofdstuk reeds besproken. Naast de activiteiten die plaatshebben in kader van de psychische of persoonlijke levenssfeer van de gedetineerde zelf vinden we hier ook de link met de sociale omgeving en met het slachtoffer en komen we dus op het terrein van het herstelgericht werken. Het merendeel van de thema’s die worden benoemd in dit domein worden opgevolgd door de werkgroep Welzijn en CGG (ook van toepassing op het volgende domein: gezondheid). Deze werkgroep kwam maar liefst 9 maal samen in 2010. Rond het kinderbeleid en rechtshulp bestaat een aparte werkgroep. Alles wat de relatie met het slachtoffer betreft wordt opgenomen in de werkgroep Herstel. Vreemd om in een jaarverslag direct over een nieuwe actie te beginnen, maar één actiepunt voor 2011 dat niet direct thuishoort onder de komende subtitels willen we toch meegeven. De werkgroep welzijn en GGZ wil namelijk in 2011 trachten om tot een afgestemde aanpak te komen in het omgaan met crisissituaties binnen de hulpverlening van PSD, JWW en VGGZ. Vandaag zijn er namelijk weinig afspraken of mogelijkheden op vlak van crisissituaties. Vervolgens wil ik ook al een resultaat meegeven dat niet in de actiepunten was opgenomen. Op 18 januari 2010 werd een rondleiding en gesprek in de gevangenis georganiseerd voor het Hasselts Welzijnsoverleg (HOW). Dit overleg verzamelt alle organisaties in de regio die met welzijnsproblemen te maken hebben. Hierdoor kregen we vertegenwoordigers van veel verschillende diensten over de vloer die zelf wel eens met ex-gedetineerden in contact komen. Niet alleen krijgen deze diensten hierdoor een beter zicht op de context en de werking van de diensten tijdens detentie, maar worden er contactgegevens uitgewisseld om de koppeling met het postpenitentiaire traject te versterken en worden er mogelijkheden geschept tot samenwerking en/of aanbod.


20

1.1.

Activiteiten i.k.v. psychische of persoonlijke levenssfeer

Wat wordt er concreet gedaan met bepaalde vragen van de gedetineerde omtrent zijn eigen persoon? Hier speelt uiteraard de trajectbegeleider een centrale rol. Deze functie is reeds toegelicht in het voorgaande hoofdstuk. Daarnaast is er een meer gespecialiseerd aanbod schuldhulpverlening en rechtshulpverlening ter beschikking in Hasselt. Verder bespreken we in dit stuk het Limburgs aanmeldingspunt voor gedetineerde thuislozen.

Schuldhulpverlening Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) beschikt over een schuldbemiddelaar die 15 uur per week schuldhulpverlening in de gevangenis voor haar rekening neemt. Zowel de psychosociale dienst (PSD) als de trajectbegeleiders (TB) kunnen rekenen op haar expertise. Verder is zij bevoegd om indien nodig een schuldbemiddeling op te nemen. De bemiddeling gebeurt steeds in functie van een verdere doorverwijzing naar externe schuldhulpverleners. Eén van de acties van de werkgroep welzijn in 2010 was om de samenwerking en afstemming met PSD en TB te verfijnen. Er is hiertoe tweemaal overleg geweest in de werkgroep en er is een voorstelling en bevraging van het aanbod in beide PSD-teams gebeurd. De onderlinge samenwerking met TB werd binnen het JWW-team opgenomen. Uiteindelijk zijn er met beide PSD-teams en TB werkafspraken gemaakt die naar behoren lopen. Iedere PSD-medewerker en TB kan trouwens gebruik maken van werkinstrumenten die ook zijn voorgesteld op het structureel overleg van PSD en JWW. Voor 2011 is er een interessante actie geformuleerd waarbij de werkgroep een vormingsaanbod voor gedetineerden wil ontwikkelen met betrekking tot het omgaan met financiën en mogelijke financiële problemen. Hiervoor zal onder andere gezocht worden naar mogelijke deskundige partners.

Rechtshulpverlening De rechtshulpverlener (CAW Sonar) heeft 4 uur per week ter beschikking om antwoorden te bieden op juridische vragen van gedetineerden. Er is een vragenlijst voor gedetineerden zodat zij met gerichte vragen naar het aanbod kunnen stappen en waardoor ook de rechtshulpverlener zich beter kan voorbereiden. Jarenlang was er een aanbod eerstelijnsbijstand aangeboden door de commissie juridische bijstand waarop de gedetineerden nauwelijks intekenden. De werkgroep rechtshulp betrok hiervoor de voorzitter van de commissie en er werd nagedacht over een alternatief aanbod. Ondertussen is het individueel aanbod afgeschaft en wordt een werkvorm met infoavonden verkend.


21 Een continue opdracht van de werkgroep rechtshulp is het ontsluiten van juridische info voor gedetineerden. De resultaten op dit terrein zijn echter nog beperkt en dus werd deze opdracht geconcretiseerd in het actieplan voor de werkgroep voor 2011.

Limburgs aanmeldingspunt gedetineerde thuislozen Ondertussen al drie jaar kunnen we rekenen op het Limburgs Aanmeldingspunt Gedetineerde Thuislozen (LAGT). Het gaat om een samenwerkingsverband tussen de Limburgse opvangcentra en Justitieel Welzijnswerk Limburg, allen deelwerkingen van CAW Sonar en CAW ’t Verschil. De samenwerking voorziet één centraal aanmeldingspunt voor gedetineerde mannen en vrouwen die na hun vrijlating thuisloos zijn of dreigen te worden en een opname wensen in een opvangcentrum. Met deze centralisatie wil het LAGT de toeleiding van thuisloze gedetineerden in Limburg efficiënter laten verlopen en het aanbod van de opvangcentra beter afstemmen op de specifieke noden van deze doelgroep. In 2010 waren er 84 aanmeldingen (2009: 70) bij het LAGT. Hiervan kwamen er 68 uit de Hasseltse gevangenis en 16 uit gevangenissen buiten Limburg (2009: resp. 59 en 11). Uiteindelijk zijn 19 gedetineerden toegewezen aan een onthaalcentrum voor een intake of voor een opname (2009: 20). Maar liefst 29 aanvragen zijn vroegtijdig stopgezet. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren wanneer de gedetineerden zelf afhaken of vrij gaan. Tot slot zijn een aantal aanvragen nog lopende (18) en kregen 21 gedetineerden een negatief antwoord, waarvan in 10 gevallen een probleem was met druggebruik. In 2010 hebben de LAGT-medewerkers een rondleiding in de gevangenis gekregen en werd er info over de werking van PSD en TB gegeven met specifieke nadruk op toeleiding naar het LAGT. Omgekeerd hebben de TB een bezoek gebracht aan enkele betrokken onthaalcentra. PSD en TB worden geïnformeerd over de werking van het LAGT via de verantwoordelijke trajectbegeleider aan de hand van bepaalde werkinstrumenten. Tot slot vond er een evaluatie van het LAGT plaats in de gevangenis. Deze acties kaderden in het actiepunt van de werkgroep welzijn om de werking van het LAGT verder te profileren. In 2011 wil de werkgroep een voorstel uitwerken voor infosessies in de gevangenis voor familieleden van gedetineerden.


22

1.2.

Familiale relaties

De sociale omgeving vormt een zeer belangrijke basis voor de gedetineerden om na de detentie de nodige ondersteuning te vinden om een geslaagde re-integratie te bekomen. Het is dan ook van groot belang dat er initiatieven worden genomen om de link tussen de gedetineerde en zijn sociale omgeving te behouden en eventueel te versterken. De werkgroep kinderbeleid benadert dit domein vanuit de bril van de kinderen van de gedetineerden. Welke nadelen ondervindt het kind door de detentie van de ouder? De relatie tussen het kind en de ouder staat hier bovenaan. Dankzij projectmiddelen van de provincie is in 2010 een interessante samenwerking ontwikkeld met de opvoedingswinkel.

Sociale omgeving De familiale detentiebegeleiding, tevens een functie die tot het team van Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) behoort, verzorgt een aanbod naar de naastbestaanden van de gedetineerden. Zoals de missie van het strategisch plan voorschrijft heeft namelijk ook de sociale omgeving recht op hulpen dienstverlening. Deze sociale omgeving wordt pro-actief benaderd. De gevangenis fungeert als vertrekbasis voor het outreachend werken naar naastbestaanden. Net zoals bij de resultaten van de trajectbegeleiding beschikken we ook voor de familiale detentiebegeleiding niet over betrouwbare cijfers van 2010 te wijten aan een probleem in de koppeling tussen het oude en het nieuwe registratiesysteem. Enkel dit kunnen we met zekerheid meegeven: in 2010 hebben 358 naastbestaanden van gedetineerden een aanbod familiale detentiebegeleiding gekregen (2009: 435; 2008: 362). In het onthaalgesprek van de PSD met de gedetineerde wordt het aanbod familiale detentiebegeleiding aangehaald. Indien de gedetineerde hiermee instemt, bezorgt de PSD de adresgegevens van de naastbestaanden aan de familiale detentiebegeleiders die dan vervolgens contact opnemen. Een andere belangrijke vindplaats voor familiale detentiebegeleiding is het wekelijks kinderbezoek in de gevangenis. Bij elk kinderbezoek is een familiale detentiebegeleider aanwezig als aanspreekfiguur voor de ouders en de kinderen. De familiale detentiebegeleiders houden eveneens een infogesprek met elke gedetineerde die wenst om zijn kind(eren) te ontmoeten op het kinderbezoek, vooraleer hij een eerste keer kan deelnemen. Een actiepunt voor de werkgroep welzijn in 2010 was het verfijnen van de samenwerking en afstemming tussen PSD en TB enerzijds en de familiale detentiebegeleiding anderzijds. Hiertoe is overleg geweest in de werkgroep en met PSD-team A, met een aantal werkafspraken als resultaat. Met PSD-team B zijn er nog geen concrete afspraken, tenzij hier en daar een occasionele samenwerking. De samenwerking met TB werd binnen het JWWL-team verder opgenomen en geconcretiseerd.


23

Kinderbeleid Het kinderbeleid wordt grotendeels gecoördineerd en inhoudelijk aangestuurd door een trajectbegeleider van Justitieel Welzijnswerk Limburg. Aanvankelijk werd hiervoor een kleine vrijstelling van 20% voorzien maar in praktijk bleek dit niet haalbaar. Na een evaluatie van de inzet gekoppeld aan de denkoefening rond de organisatieondersteuner werd begin 2010 afgesproken dat het kinderbeleid wordt beschouwd als een belangrijke opdracht van JWWL en dus kreeg de betrokken trajectbegeleider 30% tijd om hieraan te besteden. Dit staat nog los van de inzet van de familiale detentiebegeleiding tijdens het kinderatelier. Ook met de uitbreiding van deze 10% moet het takenpakket trouwens bewaakt worden. Het gros van de aandacht wordt in beslag genomen door het kinderatelier, maar we trachten tegelijk via andere wegen aandacht te geven aan kinderen van gedetineerden. •

Kinderen in de gevangenis De gevangenis beschikt over twee cellen voor gedetineerde moeders met kind (deze mogelijkheid bestaat tot het kind drie jaar wordt). Hiervoor werden in de voorbije jaren samenwerkingsverbanden met Kind en Gezin en CKG4 Het Hummelhuis opgestart. In 2010 deden we eenmalig een beroep op een thuisbegeleider van De Amber, een deelwerking van het CKG. De thuisbegeleider kwam op gesprek bij een zwangere gedetineerde, ter voorbereiding van het nakende moederschap. Door de transfer van de betrokkene werd deze begeleiding vroegtijdig afgesloten.

•

Kinderatelier Elke zaterdagvoormiddag wordt er een kinderatelier georganiseerd met om de ene week een vrije activiteit en om de andere week een creatieve activiteit via Sjabloon5. De familiale detentiebegeleiders begeleiden en ondersteunen dit aanbod. De gedetineerde ouders worden gesteund, gemotiveerd en gestimuleerd in het opnemen van hun ouderlijke rol. Tijdens het kinderatelier kan men gebruik maken van het ‘H1&2R-boekje’6 (Heen en ’t weer) met opdrachten voor zowel kind als gedetineerde ouder om een positieve interactie tussen beiden te stimuleren. Voor een eerste deelname aan het kinderatelier krijgt de gedetineerde ouder een kennismakingsgesprek. Dit gesprek heeft tot doel de wederzijdse verwachtingen inzake dit bezoek te bespreken, de relatie tussen ouder en kind te verkennen en eventuele knelpunten te detecteren. In totaal vonden in 2010 op deze manier 87 gesprekken plaats. Hiervan hebben slechts 47 kandidaten of 54% effectief één of meerdere malen deelgenomen aan het kinderatelier. Het kinderatelier heeft een maximumbezetting van 15 gezinnen per atelier. In 2010 haalden we op jaarbasis 766 inschrijvingen, waarvan 633 effectieve deelnames. Dit is een bezettingsgraad van 82,6% (93% in 2009 en 83,17% in 2008)

4

CKG: Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning Sjabloon: een organisatie die op een creatieve manier animatie verzorgt waardoor de band tussen de gezinsleden kan versterken. 6 Het ‘H1&2R-boekje (Heen en ’t weer) is een realisatie van CAW Sonar met steun van Welzijnszorg en de Provincie Limburg. In 2008 werd het samen met een handleiding gedrukt via projectmiddelen van de Vlaamse Overheid en werd het verspreid over de gevangenissen in Vlaanderen. 5


24 Bijna de helft van de afwezigen was onwettig afwezig. In 6% van de gevallen kon het kind of de begeleider niet komen. Van de 633 aanwezigheden waren er 93,68% mannelijke gedetineerden met gezin en dus 6,32% vrouwelijke gedetineerden met gezin. In totaal werd er 995 keer een kinderatelier aangevraagd. Dit is een lichte stijging t.o.v. van 2009 met 849 aanvragen en we benaderen de cijfers van 2008 met 1025 aanvragen. 24,1% hiervan werd niet ontvankelijk verklaard (15,4% in 2009), met als meest voorkomende redenen een volzet kinderatelier (35,8%) of een eerste deelname (36,3%) waardoor er nog een gesprek diende te gebeuren. Wie omwille van bovenstaande redenen niet kan deelnemen, krijgt voorrang bij de deelname aan een volgend kinderatelier. Conclusie: Ten opzichte van 2009 was er meer interesse voor het kinderatelier. We telden ook meer nieuwe gedetineerden (87 in 2010 t.o.v. 53 in 2009). Dit had echter geen invloed op het aantal effectieve aanwezigheden. Deze daalden met 12% t.o.v. 2009. Een grondige evaluatie van het kinderatelier is één van de actiepunten voor 2011 van de werkgroep kinderbeleid. •

Vorming Via vorming trachten we gedetineerden te laten nadenken over hoe ze ouder kunnen zijn vanuit de gevangenis. De Rode Antraciet heeft hiervoor een aanbod ter beschikking, namelijk de vorming ‘vader/moeder zijn in de gevangenis’. In 2010 werd zowel een vorming aan de mannen als de vrouwen aangeboden. De cursus van de mannen in het voorjaar startte met de belangstelling van 12 personen, startte op met 7 deelnemers en eindigde met 5 deelnemers waarvan er tijdens de laatste les maar 2 aanwezig waren. Op de kleine vrouwenafdeling vonden we voor de cursus in het najaar 4 kandidaten waarvan er eentje moest afhaken.

•

Trajectbegeleiding In de trajectbegeleiding wordt extra aandacht gegeven aan de ouder-kind-relatie omdat veel van de begeleide gedetineerden vader of moeder zijn. Het is de opdracht van trajectbegeleiders om gedetineerden hier actief op aan te spreken en hen te informeren over eventuele mogelijkheden om de ouder-kind-communicatie te behouden, te bevorderen of te herstellen.

•

Onthaalbrochure voor kinderen Er werden in 2010 enkele tekeningen uitgewerkt die het begin vormen van een onthaalbrochure voor kinderen van gedetineerden. Het verder realiseren van deze brochure is meegenomen als actiepunt voor 2011.

De grenzen van het kinderbeleid gaan verder dan deze onderdelen. De werkgroep kinderbeleid wil op termijn graag meer investeren in moeilijke relaties die te maken hebben met omgangsrecht, in een gevangenis die vanaf de portier tot de bezoekzaal rekening houdt met de komst van kinderen en in het organiseren van activiteiten wanneer er zich speciale gelegenheden voordoen (vb. communies). jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

25 Ondertussen geeft de directie toestemming om een van de bezoekzalen te gebruiken voor de opstart van een bezoek gedetineerde ouder-kind. Concreet werden er in 2010 op deze manier enkele contacten gerealiseerd in aanwezigheid van externe hulpverleners (bv. pleeggezinnendienst, herstelbemiddelaar), pleeggezin, kind en gedetineerde ouder(s). In 2011 staat ten slotte een samenwerking tussen de werkgroepen kinderbeleid en sociaalcultureel werk op het programma, meer concreet een aanbod naar een groep die we nu het minst bereiken: tieners tussen 12 en 16 jaar.

Opvoedingswinkel De voorgaande gouverneur van Limburg had een budget ter beschikking gesteld met het oog op de gezinsrelaties van de gedetineerde. Na enkele voorstellen werd aan de provincie gevraagd of deze middelen konden ingezet worden voor vorming of ondersteuning van gedetineerden in hun rol van ouder. Vanuit Justitieel Welzijnswerk kwam het signaal dat er een duidelijke nood was op dit terrein, maar dan zeer laagdrempelig. Na een verkenningtocht in de sector werd in 2010 een samenwerking uitgewerkt en geformaliseerd met de opvoedingswinkel van Hasselt. Vanaf 1 januari 2011 start de uitvoering en zal de opvoedingswinkel werkzaam zijn in de gevangenis. De vorm van het aanbod kan variëren van een loketfunctie tot een groepsaanbod, afhankelijk van de vragen die opduiken. De voorziene middelen kunnen dit experiment een jaar de tijd geven om de noodzaak van het aanbod te bewijzen. Interessant is dat de opvoedingswinkel een samenwerkingsverband is waardoor ook andere partners op het terrein zoals de stad, provincie, Kind en Gezin, Centrum voor kinderzorg en Gezinsondersteuning opnieuw dichter bij de gevangenis komen. Benieuwd welke resultaten we volgend jaar mogen rapporteren over deze nieuwe ontwikkeling.


26

1.3.

Relatie dader – slachtoffer

De relatie tussen de dader en het slachtoffer is één van de pijlers van het herstelgericht werken. Herstel richt zich op de verbindingen tussen de dader, het slachtoffer en de samenleving. Het is een opdracht die is opgenomen in de missie van het Directoraatgeneraal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI), maar die tevens door de Vlaamse Overheid onderstreept wordt. Op het algemeen PMD in 2009 in Hasselt werd trouwens aangehaald dat herstel niet alleen mag terugkomen in de werkgroep herstel, maar eigenlijk in alle werkgroepen, in de mate van het mogelijke, een plaats moet krijgen. Vorming en bemiddeling zijn de twee methodieken die we hier terugvinden. Slachtoffer in Beeld was de enige echte herstelgerichte vorming in 2010, maar we benoemen hier ook nog de vorming voor slachtoffers ‘Uit de schaduw van de dader’. In kader van de bemiddeling bestaat ook het herstelfonds dat nog een stap verder gaat en de samenleving betrekt. Zeker op vlak van het herstelfonds werd sterk geïnvesteerd in 2010.

Vorming ‘Slachtoffer In Beeld’ Al sinds de opening van de gevangenis in 2005 wordt de vorming Slachtoffer In Beeld in Hasselt aangeboden. In deze vorming van De Rode Antraciet wordt dieper ingegaan op de plaats van het slachtoffer en de manier hoe gedetineerden naar hun slachtoffer kijken. In het najaar werd de vorming aan de mannelijke gedetineerden aangeboden. Na een toelichting over de inhoud voor onder meer Justitieel Welzijnswerk, de PSD en enkele geestelijke verzorgers leidde de werving tot een infosessie met 13 geïnteresseerde mannen. Acht ervan mochten de vorming starten waarvan er 5 succesvol het parcours hebben afgewerkt.

Vorming voor slachtoffers ‘Uit de schaduw van de dader’ Vanuit een projectgroep met vertegenwoordiging van Justitie, Slachtoffer in Beeld (Alternatieven), Slachtofferhulp Limburg en VormingPlus Limburg werd in 2007 een vorming voor slachtoffers uitgewerkt, genoemd ‘Uit de schaduw van de dader’. Het doel van de vorming is om met slachtoffers of naastbestaanden van ernstige misdrijven in groepsverband aan de slag te gaan met hun verwerkingsproces, vertrekkende vanuit het beeld van hun dader. Het programma omvat onder meer een bezoek aan de gevangenis en een gesprek met gedetineerden. De vorming werd uiteindelijk driemaal aangeboden, zowel met Justitiële als Vlaamse middelen. De resultaten van de vorming waren sterk. De deelnemers hebben samen duidelijk stappen gezet in hun verwerking. Na het wegvallen van de projectmiddelen stond de vorming echter ten dode opgeschreven. Enkele mogelijkheden werden verkend, maar zonder resultaat. Uiteindelijk hebben de twee vormingswerkers van Slachtoffer in Beeld op persoonlijk initiatief een vzw in het leven geroepen om de vorming niet verloren te laten gaan. De vzw InterMenzo wil het werken met


27 slachtoffers rond hun beeld van de dader en de invloed hiervan op hun leven, blijven promoten.

Herstelbemiddeling De VZW Suggnomè, Forum voor herstelrecht en bemiddeling is een door FOD Justitie erkende dienst die bemiddeling aanbiedt voor slachtoffers en daders in Vlaanderen. Een onpartijdige bemiddelaar helpt beide partijen zoeken naar oplossingen voor problemen die voortvloeien uit het misdrijf. Dit kan zowel tijdens de fase van de gerechtelijke procedure als in de fase van de strafuitvoering. In 2010 kreeg Herstelbemiddeling Limburg in totaal 160 aanvragen voor bemiddeling waarvan 35 aanvragen voor Hasselt en 125 voor Tongeren (2009 was een piekjaar met 227 aanvragen). De gevangenis van Hasselt met een capaciteit voor 450 gedetineerden valt binnen het werkingsgebied van de bemiddelingsdienst. Dankzij de geleverde inspanningen rond herstel vanwege de gevangenis, Justitieel Welzijnswerk en de justitiehuizen, heeft dit in 2010 geleid tot 19 opgenomen aanvragen in de fase van de strafuitvoering (14 aanvragen voor Hasselt, 5 aanvragen voor Tongeren). Dit is in verhouding tot de totale gevangenispopulatie geen hoog cijfer, maar uit vergelijking met andere Vlaamse arrondissementen blijkt dat Limburg relatief hoog scoort.

Herstelfonds Sinds 2007 wordt voor gedetineerden in Hasselt het herstelfonds ter beschikking gesteld. Een gedetineerde kan in dit systeem vrijwilligerswerk verrichten voor een organisatie met een goed doel. In ruil zal het herstelfonds voor de gepresteerde uren een begrensd bedrag betalen aan de slachtoffers van de gedetineerde. Dit kan enkel met goedkeuring van het slachtoffer zelf en na een goedkeuring van het comité dat de aanvragen bestudeert. Een andere belangrijke voorwaarde is de bereidheid van de gedetineerde om ook op vragen van het slachtoffer te antwoorden. Het herstelfonds is aldus gekoppeld aan een bemiddeling. Een gedetineerde kan zijn vrijwilligerswerk in principe verrichten via uitgangspermissies of via werk in de gevangenis. Het herstelfonds kende echter een moeilijke start: moeilijke profilering, moeilijke opvolging, weinig dossiers. In tussentijd zijn er heel wat onduidelijkheden weggefilterd, zowel op bovenlokaal als op lokaal niveau. In 2010 werden er in Hasselt duidelijke samenwerkingsafspraken uitgewerkt tussen alle betrokken diensten, waaronder Suggnomè, Justitieel Welzijnswerk en de provincie Limburg. De herstelbemiddelaar blijft alles opnemen wat met de bemiddeling te maken heeft, de trajectbegeleiding speelt een grote rol in het opstarten en opvolgen van het vrijwilligerswerk en de provincie werkt samen met de gevangenisdirectie en beleidsmedewerker mee aan het realiseren van een poule van mogelijke diensten waar er vrijwilligerswerk kan gebeuren.


28 Na het onderschrijven van de afspraken in de werkgroep herstel werd actief aan de poule van organisaties gewerkt. Er werden contacten gelegd met verschillende diensten, er werden bezoeken afgelegd, er werd een infovergadering in het provinciehuis belegd en er werd een rondleiding in de gevangenis georganiseerd. Dit gebeurde steeds in samenspraak met de coördinator alternatieve straffen van het justitiehuis die onder meer een uitgebreide poule van organisaties beheert in het kader van werkstraffen. Fiches over deze organisaties met gedetailleerde informatie worden ter beschikking gesteld voor de trajectbegeleiders, zodat zij met geïnteresseerde gedetineerden snel een geschikte werkplaats kunnen vinden. Zij volgen het verloop van het vrijwilligerswerk op. Bij problemen komt de gevangenisdirectie tussenbeide. Halverwege 2010 werd uiteindelijk het herstelfonds op gang getrokken met een campagne naar gedetineerden. Een nieuwe folder (bovenlokaal ontwikkeld) werd verspreid en het aantal aanvragen steeg. In 2010 waren er voor Hasselt 5 dossiers voor het herstelfonds. 1 dossier werd niet opgestart, 4 andere dossiers werden wel opgestart en ook goedgekeurd door het Comité Herstelfonds. Voor 2 dossiers werd het vrijwilligerswerk opgestart, één hiervan is nog lopende, het andere is vroegtijdig stopgezet. In 2 andere dossiers is het vrijwilligerswerk goedgekeurd maar nog niet opgestart. Dit zijn nog geen sterke cijfers, maar we moeten ermee rekening houden dat we pas halverwege 2010 zijn gestart met de bekendmakingscampagne en dat er een lange procedure moet doorworsteld worden vooraleer een dossier kan opstarten.


29

2.

Gezondheid

De gevangenis heeft binnen haar populatie in principe geen geïnterneerden, namelijk mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn verklaard. Dit wil echter niet zeggen dat er geen gedetineerden in Hasselt zijn met psychische problemen. Het kan gaan om problemen die er al waren of die zijn ontstaan tijdens de detentie, al dan niet in relatie met druggebruik. 2009 was een belangrijk jaar op vlak van geestelijke gezondheidszorg aangezien de Vereniging Geestelijke Gezondheidszorg (VGGZ) haar intrede in de gevangenis deed. Ondertussen is de dienst goed ingeburgerd en gewaardeerd in de inrichting. Het druggebruik heeft natuurlijk een belangrijk effect op de gezondheidstoestand, zowel psychisch als lichamelijk. De inspanningen op dit terrein komen eveneens in dit deel terug. Tot slot willen we nog verwijzen naar de cursus ‘fitness en voeding’ binnen het domein sport. Een gezonde voeding en op een verantwoorde manier sporten heeft uiteraard een belangrijke invloed op de gezondheid.

2.1.

Geestelijke gezondheidszorg

In Limburg krijgt de Vereniging Geestelijke Gezondheidszorg (VGGZ) 1,5 VTE om een aanbod in de gevangenis van Hasselt te realiseren. Sinds het najaar 2010 bestaat de inzet van de VGGZ uit drie psychologen, in tegenstelling tot de twee psychologen en maatschappelijk assistent in de periode ervoor. De VGGZ is één van de drie centra geestelijke gezondheidszorg (CGG) in Limburg en hét CGG dat over een forensisch team beschikt met een focus op seksuele delinquenten, gerechtelijke alternatieve maatregelen en middelenmisbruik7. De dienst had bijgevolg al een samenwerking met het justitiehuis en de andere CGG’s in Vlaanderen met een forensisch team en de dienst zetelt in het SPIL (Samenwerking Psychiatrische Initiatieven Limburg). De werkgroep Welzijn in de gevangenis wordt op regelmatige basis uitgebreid tot een werkgroep Welzijn & GGZ waarbij de coördinator en/of de medewerkers van de VGGZ aansluiten. Hier wordt het aanbod besproken (werd onder meer gewerkt aan het nieuwe groepsaanbod) en komt de samenwerking met de andere diensten aan bod. Een belangrijk knelpunt in de werking is het gegeven dat de VGGZ-medewerkers niet met het elektronisch patiëntendossier kunnen werken in de gevangenis. Het neerschrijven en buiten de gevangenis ingeven van alle informatie betekent tijdverlies.

7

Het middelenmisbruik is geïntegreerd binnen het Centrum voor alcohol en andere drugsproblemen (CAD). jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

30

Individueel Aanbod Het hulpverleningsaanbod van het forensisch team van de VGGZ opteert voor de behandeling van zowel delictgerelateerde als niet-delictgerelateerde tweedelijnsproblematiek. Het betreft zowel een intramuraal en postpenitentiair aanbod. De 1,5 VTE wordt evenredig verdeeld. Zij werken alle drie één dag in de gevangenis, één dag voor het postpenitentiair aanbod en tot slot is er een halve dag voor teamvergadering, vorming, overleg en dergelijke. Het intramuraal aanbod is opengesteld voor de volledige populatie, zowel beklaagden als veroordeelden. De behandeling heeft een vrijwillig karakter en richt zich op de hulpvraag van de cliënt. Inhoudelijk kunnen gedetineerden met algemene problemen op vlak van geestelijke gezondheidszorg (angst, depressie, psychose, …) terecht bij de VGGZ. Er zijn echter wel enkele uitsluitingscriteria zoals een te hoog risicoprofiel, psychopathische persoonlijkheidsstoornis, zwakbegaafdheid en crisisinterventie. Het aanbod wordt bekendgemaakt via folders en teletekst en uiteraard op doorverwijzing van andere diensten. Gedetineerden komen niet automatisch van het intramuraal in het postpenitentiair aanbod terecht. Hiervoor moet er een intakefase succesvol worden doorlopen. Het postpenitentiair aanbod biedt (verplichte) begeleiding of therapie na de detentie. Dit aanbod is delictgerelateerd in functie van hervalpreventie. Cliënten melden zich aan op verwijzing van PSD of JWWL. Sinds kort is de intake niet meer mogelijk in de gevangenis maar kan enkel via uitgangsvergunning op het centrum. De cijfers betreffen zowel de begeleidingen tijdens detentie als de postpenitentiaire begeleidingen. Het gaat enkel om aanmeldingen vanuit de gevangenis van Hasselt. In 2010 had de VGGZ 124 lopende dossiers. Bij 108 van deze lopende dossiers/personen vond er minimaal 1 face-to-face contact plaats in 2010, bij de overige 16 dossiers vonden er enkel indirecte activiteiten plaats. Van de lopende dossiers zijn er 80 aangemeld in 2010. Hiervan werd bij 64 dossiers de begeleiding opgestart. Van de lopende dossiers werden er 46 afgesloten in 2010, met onderstaande aard van afsluiting: Aard van de afsluiting Aantal dossiers Beëindigd in wederzijds overleg 13 Beëindigd door hulpverlener 6 Contacten verbroken 5 Beëindigd en extern doorverwezen 4 Face-to-face 1 niet doorgegaan 7 Administratieve zorgperiode 1 Andere afsluiting 10


31 24 dossiers werden voortijdig beëindigd om onderstaande redenen: Reden voortijdige beëindiging Aantal dossiers Eigen initiatief 2 Geen problematiek voor ambulante GGZ 8 Geen hulpvraag 2 Hospitalisatie 1 Einde detentie 3 Transfer gevangenis 3 Andere reden 5

Groepsaanbod De VGGZ heeft in 2010 een groepsaanbod agressiemanagement ontwikkeld. Het aanbod werd voorgesteld aan de teams en werd tweemaal inhoudelijk besproken op de werkgroep welzijn en GGZ vooraleer het effectief werd aangeboden in het najaar. Hiermee werd een belangrijk actiepunt voor 2010 gerealiseerd. Het aantal geïnteresseerden was hoog (18) en er werd gestart met een maximum van 8 deelnemers. De uitval van deze cursus was echter hoog en uiteindelijk werd de laatste les maar met 1 persoon afgesloten. Enkele gedetineerden gingen vrij, anderen stopten zelf. Een belangrijke bijkomende oorzaak was organisatorisch, namelijk de cursus werd maar eenmaal per week aangeboden en werd hij uitgestrekt over meer dan twee maanden met de kerstvakantie tussen. Uiteindelijk werd het aanbod na een grondige evaluatie inhoudelijk sterk genoeg bevonden om opnieuw aan te bieden in 2011.

Samenwerking en vorming De samenwerking met PSD en JWWL werd vanaf de eerste dag als belangrijk topic opgenomen. Niet alleen werden beide diensten betrokken bij de opstart van de VGGZ in de gevangenis, ook werkte de VGGZ in een opstartfase enkel op doorverwijzing van de twee diensten. Nu het aanbod is opengesteld voor de hele populatie blijft de samenwerking tussen de drie diensten uiteraard belangrijk. De werkgroep Welzijn en GGZ kwam ook in 2010 verschillende keren samen om de werking te bespreken en verder op elkaar af te stemmen. Via de VGGZ werd het LITP8 aangesproken op haar deskundigheid inzake suïcidepreventie. Er werd een vorming uitgewerkt voor gevangenisdirectie, PSD, Justitieel Welzijnswerk en VGGZ. De vorming werd op voorhand in de werkgroep besproken en bestond uit een algemeen theoretisch gedeelte gevolgd door een gedeelte op maat voor enerzijds PSD en anderzijds trajectbegeleiding met een focus op gesprekstechnieken. De vorming bood interessant materiaal dat niet alleen op cliëntniveau nuttig moet zijn, maar ook op

8

LITP: samenwerkingsverband in de ambulante geestelijk gezondheidszorg en psychosociale revalidatie


32 beleidsmatig niveau. Hiermee werd een actiepunt voor 2010 voor de werkgroep welzijn en GGZ tot een goed einde gebracht. Ten slotte blijven we signaleren dat dit samenwerkingsverhaal nood heeft aan een deontologisch kader. Het thema werd naar aanleiding van een actiepunt voor 2010 in de werkgroep welzijn en GGZ geagendeerd en besproken met als doel om noden en verwachtingen naar informatie-uitwisseling uit te spreken. Er zijn enkele afspraken gemaakt, maar is er nog geen globaal afsprakenkader gerealiseerd voor de samenwerking tussen PSD, JWW en VGGZ. Het thema is dan ook complex. Het wordt wel opgevolgd aan de hand van praktijksituaties in de werkgroep.

2.2.

Alcohol en Drugs

De bestrijding van de drugsproblematiek blijft een zwak broertje in het hulpen dienstverleningsverhaal. Niet alleen geraakt de lokale stuurgroep drugs moeilijk aan een globale visie of een sterk beleid, ook het aanbod blijft beperkt. Maar er zijn een aantal ontwikkelingen. Zo werd in 2010 aan een grote groep penitentiair kwartieroversten (ondertussen officieel penitentiair bewakend assistent ploegchef of PBAP) een nieuwe vorming ‘Omgaan met middelenmisbruik’ aangeboden. Daarnaast werd overdosispreventie als prioritaire doelstelling voor 2010 door de stuurgroep naar voren geschoven. In dit kader werden door een kleinere werkgroep een paar initiatieven uitgewerkt. Zo werden er in samenwerking met het CAD kaartjes ontwikkeld met onder meer een noodnummer ingeval van overdosis die met een buitengaande gedetineerde kunnen worden meegegeven. Deze zullen in de gevangenis van Hoogstraten worden gedrukt en moeten begin 2011 ter beschikking zijn. Er werd een boodschap rond drugs op teletekst gezet en op regelmatige basis willen we het probleem hot houden door er slogans op te zetten. Ten slotte werd een begin gemaakt van een brochure voor bezoekers. Verder blijft de gevangenisdirectie een streng beleid toepassen op gedetineerden die worden betrapt op drugbezit of –gebruik. Verder kunnen we nog meegeven dat ook de contacten met de VAD werden aangescherpt door het voorzien van een rondleiding en een overleg met een vertegenwoordiging van de stuurgroep drugs. Tot slot was er een vertegenwoordiging van de gevangenis aanwezig op de viering van 25 jaar Katarsis. Bij deze nogmaals Proficiat!

Centraal Aanmeldingspunt Drugs Het Centraal AanmeldingsPunt voor Drugs (CAP) bestaat in de gevangenis van Hasselt sinds maart 2007. Het doel van dit CAP is de centralisatie van alle opnameaanvragen van gedetineerden aan gespecialiseerde drughulpverleningscentra. Elke week komt er een gemandateerde hulpverlener gedurende drie uur consultatie houden voor gedetineerden met een verslavingsprobleem. CAD Limburg, Katarsis Genk, vzw Basis Hasselt, PC Ziekeren Sint Truiden, MC St. Jozef Munsterbilzen en OPZ verslaafdenzorg Rekem hadden zich geëngageerd om afwisselend een medewerker naar de gevangenis te sturen voor deze consultatie. De coördinatie en afstemming van deze manier van werken was echter niet jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

33 evident. Vandaar werd op 3 maart 2010 vanuit de stuurgroep CAP ervoor gekozen dat nog slechts twee hulpverleners het CAP voor hun rekening zouden nemen. Dit bleek in ieder geval al een verbetering van de manier van werken. De organisatie van het CAP wordt opgenomen door een medewerkerster van Katarsis en de organisatieondersteuner. Het geheel wordt mee opgevolgd vanuit het Limburgs Zorgcircuit Middelen (LIZOM). Het LIZOM is een afdeling van het Samenwerkingsverband Psychiatrische Initiatieven Limburg (SPIL). Tijdens de gesprekken wordt de hulpvraag uitgeklaard en een advies geformuleerd in samenspraak met de gedetineerde. Op deze manier kan een gerichte en efficiënte doorverwijzing gebeuren naar het best aansluitende aanbod. Het CAP betreft dus een doorverwijzing, de intake door de betreffende dienst moet dan nog volgen. In 2009 zijn er 140 personen aangemeld op het CAP (2008: 153, 2009: 192). Er vonden in totaal 203 gesprekken plaats (2008: 205, 2009: 265). 12 mensen zijn meer dan éénmaal op gesprek geweest (2009: 18). Ofwel was meer dan 1 gesprek nodig om tot een advies te komen ofwel werden ze niet weerhouden op de plaats waar ze oorspronkelijk naar werden doorverwezen. Een grote groep van 65 personen wilde naar een psychiatrisch centrum. Vaak hebben zij daar een positieve ervaring gehad en willen ze terug. De opnamemogelijkheden in deze diensten zijn echter beperkt waardoor niet iedereen weerhouden wordt. De therapeutische gemeenschap in Limburg heeft 21 aanmeldingen gekregen. Het aantal gesprekken met als resultaat een verwijzing naar de ambulante begeleiding in Limburg, daalde sterk tot 31 (2008: 54, 2009: 83). Er zijn 16 mensen gezien die te kampen hadden met een dubbeldiagnose. De CAP-medewerkers melden de mensen aan in de centra, maar op het verloop erna is er geen zicht meer. Maar groter is het probleem dat al jaren terug te vinden is in de sector: er zijn te weinig plaatsen in de voorzieningen. Vandaar dat een effectieve intake soms maandenlang op zich laat wachten na doorverwijzing van het CAP. Dit probleem brengt trouwens de werking van het CAP in gevaar omdat gedetineerden terug proberen bij verschillende diensten tegelijk binnen te geraken, ook langs het CAP door. Door de beperkte voorzieningen wordt een aansluiting van de detentie op een postpenitentiaire behandeling zeer moeilijk met alle risico’s die hieruit voortvloeien. Ten slotte blijkt dat gedetineerden moeten betalen voor een intake bij een bepaalde instelling. Gedetineerden zijn niet aangesloten bij de mutualiteit tijdens de detentie, maar ook Justitie betaalt deze intake niet. Tot slot kunnen we meegeven dat begin 2011 in alle gevangenissen in Vlaanderen een CAP zal worden uitgebouwd. Deze opdracht is in Vlaanderen ondertussen toegekend aan de VVBV, wat staat voor Vlaamse Vereniging van Behandelingscentra Verslaafdenzorg. Deze vereniging groepeert alle centra in Vlaanderen die met een RIZIV-erkenning drugverslaafden behandelen. Deze organisatie zal een team samenstellen dat in de gevangenissen het CAP voor zijn rekening zal nemen.


34

Vorming In 2010 werd opnieuw viermaal een tweedaagse vorming voor gedetineerden aangeboden vanuit het CAD en Katarsis. Deze cursus bleek een succes en werd in 2009 viermaal op de planning gezet. Tijdens deze drugcursus wordt er productinformatie gegeven, komt een ervaringsdeskundige en een dokter spreken, wordt de wetgeving uitgelegd, de sociale kaart overlopen, enzovoort. De belangstelling voor deze vormingen is meestal groot met tussen de 12 tot 20 geïnteresseerden per cursus, waarvan er maximum 12 kunnen starten. Maar de uitval van deze cursus was in 2010 echter een stuk groter met slechts 21 gedetineerden die de vorming volledig afwerkten ten opzichte van de 32 in 2009. Hierdoor werd het tweedaags programma in vraag gesteld, maar uiteindelijk toch behouden. In de toekomst hopen we dat deze vorming deel zal uitmaken van een totaal programma dat voortvloeit uiteen drugbeleid.

Anonieme Alcoholisten De Anonieme Alcoholisten (AA) hebben ondertussen sinds 2008 een aanbod in de gevangenis dat steevast een kleine groep mensen trekt. De medewerkers van de AA moeten verschillende jaren ervaring hebben in het begeleiden van verslaafde alcoholgebruikers en worden grondig geselecteerd vooraleer ze naar de gevangenis worden gestuurd. Het gemiddeld aantal deelnemers bevindt zich tussen de 4,5 en de 7, iets minder dan in 2009. Er is ook steeds een individueel aanbod mogelijk wanneer de gespreksgroep niet geschikt is. Daarnaast is er aandacht voor de koppeling met het postpenitentiaire traject. Er wordt gezorgd dat gedetineerden kunnen aansluiten bij een groep buiten de gevangenis.


35

3.

Onderwijs

In het voorjaar 2008 werden in Limburg twee consortia samengesteld die fungeren als koepels boven het volwassenenonderwijs. Ze zijn in het leven geroepen om meer afstemming tussen de scholen en samenwerking rond projecten te bekomen. De gevangenis valt onder het werkingsgebied van het consortium Limburg-Zuid. Dit consortium is tevens de werkgever van de onderwijscoördinator. In het najaar van 2008 werd er een samenwerking opgestart tussen de gevangenis en het consortium. De onderwijscoördinator startte voltijds, er volgde een behoeftebevraging bij gedetineerden, de raad van bestuur en de algemene vergadering van het consortium kregen een rondleiding en een algemene toelichting over de gevangenis. Uiteindelijk werd er een formele samenwerkingsovereenkomst opgemaakt en ondertekend op 16 februari 2010 onder het goedkeurend oog van onder meer de gouverneur en de pers. Ondertussen is het onderwijsaanbod sterk gegroeid. Naast trouwe partner Basiseducatie startten twee jaar geleden tegelijk drie centra voor volwassenenonderwijs (CVO) en in 2010 maakte een vierde CVO zijn opkomst door een opleiding schoonheidsverzorging aan te bieden op de vrouwenafdeling. Hiermee werd het meest prioritaire actiepunt voor 2010 gerealiseerd. Op dit moment zijn bijgevolg de vijf onderwijscentra die in Hasselt erkend zijn om onderwijs aan te bieden in de gevangenis aanwezig met een concreet aanbod. Om de werkgroep onderwijs werkbaar te houden werd ervoor gekozen om niet alle centra op te nemen. Enkel een stafmedewerker van Basiseducatie, al jaren bekend met het gevangeniswezen, en de afgevaardigd bestuurder van het consortium hebben een plaats in de werkgroep. Er wordt vanuit de werkgroep verslag uitgebracht over de werkzaamheden tijdens een apart overleg enkele keren per jaar met de directies van alle onderwijscentra. Om aan te tonen dat er heel wat inspanningen gebeuren om het onderwijs in de gevangenis alle kansen te geven, werd voor ieder overleg een opvolgrapport aangevuld met een stand van zaken over alle acties. Ook de drempels en moeilijkheden die een goed verloop van het aanbod in de weg stonden werden opgenomen. Vooraleer we cijfers meegeven over de deelname in de cursussen willen we meegeven dat het voorjaar van 2010 gekenmerkt werd door een grote verhuis van gedetineerden naar de gevangenis van Tilburg. Meer dan 90 gedetineerden werden in een korte periode op transfer gezet. Het betrof vooral een doelgroep van langer gestraften. Dit zijn degenen die we vooral terugvinden in het onderwijs en dus leidde de verhuis tot een voelbare uitval in de cursussen. De gevangenisdirectie levert wel inspanningen om bij transfers in de mate van het mogelijke rekening te houden met het feit of een gedetineerde een bepaald hulpen dienstverleningstraject volgt. In dit deel wordt eerst het groepsaanbod van basiseducatie en de CVO’s beschreven, gevolgd door alle knelpunten en kansen die bij het groepsaanbod horen. Ten slotte komt het afstandsonderwijs en het aanbod van het Huis van het Nederlands aan bod.


36

3.1.

Basiseducatie

Centrum voor Basiseducatie ‘Open School’ voorziet al sinds begin jaren ‘90 een basisaanbod aan gedetineerden in Hasselt. Destijds in de oude gevangenis van Hasselt en sinds haar opening in de nieuwe gevangenis. Om het aanbod aantrekkelijker te maken werd in 2010 meer gebruik gemaakt van de computers in de lessen Nederlands. Het aanbod van Basiseducatie betreft volgende cursussen: •

NT1 (creatief schrijven)

Deze cursus tracht de cursisten meer zelfredzaam te maken in het Nederlands en probeert dit op een creatieve manier, bijvoorbeeld via het schrijven van teksten of poëzie. Op deze manier kan dit aanbod voor gedetineerden een uitlaatklep zijn en zorgen voor meer leerplezier en positieve succeservaringen. Na een moeilijk voorjaar haalde de groep in het najaar gemiddeld 4,2 deelnemers, gelijkaardig als in 2009. De beperkte populariteit van de groep heeft waarschijnlijk te maken met de hogere drempel (wie kan er niet goed Nederlands lezen en schrijven?) •

NT2 (Nederlands voor anderstaligen)

De cursisten krijgen tijdens deze cursus een soort ‘overlevings’-Nederlands aangeleerd om zich zelfstandig te kunnen bewegen in de gevangenis. In het voorjaar werd een beginnergroep tweemaal per week aangeboden. Deze groep haalde een gemiddelde aanwezigheid van 5,2 effectieve deelnemers met 4 eindigers. De gevorderdengroep werd vroegtijdig stopgezet wegens te weinig kandidaten. In het najaar was de opkomst iets groter met gemiddeld 7 deelnemers in de les en 4 personen die het einde haalden. De lage aanwezigheidsgraad geeft aan dat er heel wat onwettige afwezigheden waren in deze cursussen. •

ICT (computerles):

De computerles van Basiseducatie is een beginnerscursus voor iedereen die nog nooit of zeer weinig met een pc heeft gewerkt. De cursisten leren er de eerste basishandelingen zoals teksten opmaken, bestanden openen en opslaan enzovoort. In het voorjaar werd een gewone module van 60 uren afgewerkt en in het najaar werd er maatwerk (30u) aangeboden. Het feit dat er dit jaar 12 pc’s ter beschikking waren, heeft niet direct voor een grote verhoging van het aantal deelnemers gezorgd. Zo waren er in het najaar maar gemiddeld 5,6 gedetineerden effectief aanwezig. Dit heeft hoogstwaarschijnlijk te maken met het brede gamma van de andere ICT-cursussen (zie verder).


37

3.2.

Centra voor Volwassenenonderwijs

In januari 2009 vond voor de eerste keer een concreet overleg plaats met de CVO’s in Hasselt om een CVO-aanbod te realiseren in de gevangenis. De keuzes werden gemaakt op basis van de concrete behoeften die uit de gedetineerdenbevraging te voorschijn kwamen. Enkele maanden later werden de eerste lessen gegeven. Eén CVO zorgt voor de taalopleidingen, twee zorgen voor de ICT-opleidingen en een vierde CVO startte in 2010 zoals eerder vernoemd op de vrouwenafdeling. •

ICT: Microsoft Word, Excel, Access

De twee centra voor volwassenenonderwijs VSPW en CVO Handel namen ook in 2010 de ICT-cursussen voor hun rekening. Zij wisselen af wat betreft de inhoud van de cursussen. De onderwijscentra kunnen sinds een goed jaar rekenen op een PC-klas met 12 pc’s (daarvoor slechts 8 pc’s). In totaal startten er 5 cursussen Word in 2010 waarvan de gemiddelde effectieve aanwezigheid tussen 4,1 en 6,1 deelnemers lag, iets lager dan in 2009. Uiteindelijk beëindigden 28 gedetineerden een cursus Word. Dit is wel meer dan 2009, aangezien er ook een cursus Word meer werd georganiseerd. Daarnaast startten er 4 cursussen Excel en met een effectieve aanwezigheid tussen de 2,5 en 6,7. Uiteindelijk behaalden 19 gedetineerden hun attest. Er werd voor de eerste keer ook een cursus Access aangeboden met een sterke opkomst van effectief 7,3 gedetineerden per les en 8 personen die een attest behaalden. •

Talen: Frans, Engels en Spaans

Het Provinciaal Centrum voor Moderne Talen (PCMT) startte met de lessen Frans en Engels. In 2010 kwam hier Spaans bij via het VSPW. We wisten al vanuit de bevraging dat er veel vraag was naar deze taal. Net zoals in 2009 startte de Engelse les twee keer sterk met 20 en 17 kandidaten in de eerste les. In totaal over de twee groepen hielden echter maar 16 gedetineerden het vol tot het einde. De aanwezigheidsgraad lag ook tussen de 60 en 65% wat aangeeft dat er heel wat onwettige afwezigheden waren. Wat Frans betreft zijn er maar liefst 6 modules gestart. Het aantal geïnteresseerden lag meestal rond de 20 personen, terwijl na de intakes de groepen vooral tussen de 12 en de 18 deelnemers van start gingen. 43 gedetineerden haalden het einde waarvan 30 een attest behaalden. Voor de eerste cursus Spaans waren er maar liefst 71 geïnteresseerden. Er werd van start gegaan met 19 deelnemers waarvan 11 de eindmeet behaalden. •

Open Leercentrum (OLC)

Het Open Leercentrum blijft een ideale formule om gedetineerden met een verschillende leervraag toch onder begeleiding van één leerkracht in een groep te zetten. Nadat Basiseducatie dit niet meer kon opnemen werd het Open Leercentrum voor het tweede jaar op rij gedragen door de CVO’s. Tijdens het Open Leercentrum kunnen gedetineerden individueel verschillende vaardigheden komen oefenen op de computer: theorie rijbewijs, Nederlands, enzovoort. Het open leercentrum is vrij populair. Er zijn steeds twee groepen


38 van 1 uur per week. Dit was soms onvoldoende om alle geïnteresseerden wekelijks te laten komen en dus werd er afgewisseld. Gedetineerden kunnen altijd instappen en stoppen wanneer hun leervraag voldoende is beantwoord. Dit maakt het genereren van cijfers zeer moeilijk. Het gemiddeld aantal effectieve gedetineerden in de groepen ligt tussen 5,1 en 8,4. •

Schoonheidsverzorging

Met CVO Step werd onderzocht wat de mogelijkheden waren om een opleiding op de vrouwenafdeling uit te bouwen. De vrouwen hadden de voorbije jaren nog geen toegang tot het onderwijsaanbod aangezien gemengde groepen met de mannen niet zijn toegelaten. Hier werd in 2010 eindelijk een halt toe geroepen. De interesses van de vrouwen gingen in hoge mate uit naar schoonheidsverzorging. Er werd onderzocht of het lokaal aan de nodige vereisten voldeed, de financiële haalbaarheid werd bekeken, de materialen werden aan een veiligheidscontrole onderworpen enzovoort. CVO Step engageerde zich en riskeerde om de opleiding aan te bieden zonder het vooruitzicht de gewenste cijfers te behalen, de gevangenis kocht alle materialen aan. Uiteindelijk werd begin 2010 de module handverzorging opgestart met 6 deelnemers. Vier ervan behaalden hun attest. In het najaar was de module make-up aan de beurt en werd er opgestart met 10 deelnemers waarvan er 7 hun attest behaalden. Het is niet evident om voldoende kandidaten te vinden voor een dergelijke opleiding op een vrouwenafdeling met een capaciteit van 28 gedetineerden die ook nog instaan voor onder andere het restaurant van het personeel.

3.3.

Kansen en knelpunten voor het groepsaanbod

Er is nog geen structurele financiering voor het Open Leercentrum. Nadat het VSPW één jaar het Open Leercentrum voor haar rekening heeft genomen, is er nu een afspraak voor twee schooljaren tussen CVO Handel en het PCMT. De CVO’s blijven dus voorlopig extra investeren in het Open Leercentrum, maar wat betekent dit op langere termijn? Ten tweede hebben de vrouwelijke gedetineerden nu wel hun opleiding schoonheidsverzorging en deelname aan de opleiding in de keuken (zie domein tewerkstelling), maar zij hebben geen toegang tot het andere aanbod. Gemengde groepen met de mannen zijn geen optie en het is niet haalbaar om hetzelfde aanbod van de mannen ook aan de vrouwen aan te bieden, zowel organisatorisch voor de gevangenis als financieel voor de onderwijscentra. Toch willen we nagaan wat de mogelijkheden zijn. In 2011 willen we bijvoorbeeld trachten om het Open Leercentrum ook toegankelijk te maken voor de vrouwen. Een samenwerking met vijf verschillende onderwijsinstellingen geeft echter ook vijf verschillende schoolreglementen. Deze schoolreglementen zijn trouwens niet altijd toepasbaar in de gevangenis. Vandaar werd er in overleg met de verschillende scholen afgesproken dat er één aanvullend onderwijsreglement moest worden opgemaakt voor gedetineerden dat als bijlage kon worden toegevoegd aan de verschillende centrumreglementen van de scholen. De uitwerking hiervan werd opgestart in 2009 en in jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

39 2010 gefinaliseerd. Sinds het schooljaar 2010-2011 wordt dit reglement toegelicht bij de start van iedere cursus. Er is eveneens een verstrenging in de regels gekomen. Het aantal geldige afwezigheden werd begrensd om te vermijden dan cursisten die vaak afwezig zijn de rest van de groep ophouden en het schrappen van deelname na drie ongeldige afwezigheden wordt strikter toegepast. Het idee is om het vrijwillige aanbod minder vrijblijvend te maken. Anderzijds willen we ook geëngageerde cursisten belonen. Met dit nieuwe reglement werd daarom ook een nieuw systeem ingevoerd voor het uitbetalen van de aanmoedigingspremies. Wie de cursus volledig afwerkt, krijgt ook alle lessen uitbetaald. Dit moet aanzetten tot volhouden en beloont degene die hierin slaagt. In 2011 zal dit aanvullend onderwijsreglement een eerste grondige evaluatie ondergaan. Strenger optreden kan de geloofwaardigheid ten goede komen, maar er is tegelijk nood aan een betere ondersteuning en opvolging. Het actiepunt voor 2010 om meer studieruimte te verkennen is niet gehaald. Er zijn weinig mogelijkheden om extra begeleiding of ondersteuning te organiseren. De uitval in bepaalde cursussen kan hiervan een gevolg zijn. Dit blijft dus een aandachtspunt en we moeten waakzaam zijn voor kansen tot studieondersteuning, temeer omdat nog steeds veel gedetineerden met twee personen op cel zitten wat niet evident is om te studeren. Een mogelijkheid die zich in 2011 kan voordoen op dit terrein is het nieuwe project cloudcomputing (Zie verder in dit hoofdstuk: nieuwe ontwikkelingen). Dit project is een belangrijk actiepunt voor de werkgroep onderwijs in 2011. Het project werd ondertussen besproken met de onderwijscentra en zij zien hierin extra mogelijkheden tot ondersteuning van de cursussen. In 2010 stond verder het organiseren van een algemene proclamatie op het programma. Hiermee wilden we benadrukken dat het behalen van een onderwijsattest een mooi resultaat is en gedetineerden stimuleren om verdere stappen te zetten in hun persoonlijke ontwikkelling. Helaas waren de leerkrachten niet enthousiast om dit het voorbije schooljaar op te nemen door de uitval in de cursussen die de verhuis naar Tilburg heeft meegebracht. Anderzijds is het moeilijk om ook een moment te vinden waarbij alle leerkrachten samen ter beschikking zijn voor een algemene proclamatie. Hetzelfde probleem hebben we ervaren toen we probeerden de leerkrachten samen te brengen om good practices uit te wisselen, knelpunten te bespreken, nieuwe afspraken toe te lichten enzovoort. Een paar pogingen leidden telkens tot te weinig inschrijvingen met uitstel tot gevolg. In 2010 werd door de onderwijscoördinator alvast gebruik gemaakt van het gedetineerdenopvolgsysteem, echter vooral om de registratie te verzorgen. Met de groei van het systeem zal ook de gebruiksvriendelijkheid stijgen en kan er meer gebruik van gemaakt worden. Hierdoor zullen we ook betere cijfers en tabellen kunnen genereren uit ons aanbod. Dit in combinatie met het actiepunt voor 2011 dat we een beter evaluatiesysteem willen uitwerken voor de cursussen, maakt dat we in de werkgroep beter zullen weten waar de sterktes en de zwaktes (en leemtes) van het onderwijsaanbod in de gevangenis zich bevinden. Een belangrijk signaal komt vanuit de CVO’s. Zij geven aan dat het aanbod in de gevangenis financieel verlies betekent voor hun centra. Zij halen in de gevangenis namelijk niet de cijfers die vooropgesteld worden. Gezien de populatie en de organisatorische complexiteit zou jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

40 overwogen moeten worden of het onderwijs in de gevangenissen niet aan andere eisen moet voldoen. Hiertoe werden alle knelpunten in kaart gebracht begin 2010 en werd er een signaal aan het departement van Onderwijs bezorgd. Voorlopig zijn er geen vorderingen op dit vlak. Het financieel moeilijke plaatje voor de onderwijscentra wil de werkgroep onderwijs echter niet tegenhouden om te verkennen welke verdere mogelijkheden er zijn naar aanbod toe. Een actiepunt voor 2011 is het verkennen van de wenselijkheid en haalbaarheid van nieuwe beroepsopleidingen in de gevangenis.

3.4. •

Afstandsonderwijs

Begeleid Individueel Studeren

Via BIS (Begeleid Individueel Studeren) kon een gedetineerde met een leervraag die niet in de groepscursussen kon opgevangen worden, gratis een BIS-cursus aanvragen en op cel studeren. Helaas bestaat dit systeem niet langer. Het wegvallen van deze formule van afstandsonderwijs is op zijn minst een jammerlijke zaak. We hopen dat er in de nabije toekomst terug gelijkaardige mogelijkheden worden uitgewerkt aangezien deze manier van werken zeer interessant is voor gedetineerden. •

Examencommissie en Open Universiteit

Gedetineerden kunnen via de examencommissie een examen afleggen om een diploma secundair onderwijs te behalen. In 2010 vroegen 14 gedetineerden informatie. Eén gedetineerde deed examens en een tweede is gestart met zijn studies. Dit aanbod vraagt een groot engagement in een gevangeniscontext en de boeken moeten zelf aangekocht worden wat een kostelijke bedoeling is. Gedetineerden hebben ten slotte de mogelijkheid om via Open Universiteit een universitair diploma te behalen. Er waren gedetineerden die interesse toonden, maar niemand is effectief gestart.


41

3.5.

Huis van het Nederlands

Sinds april 2008 heeft het Huis van het Nederlands een maandelijks loket in de gevangenis van Hasselt. Deze dienst test het leerniveau van anderstaligen en leidt hen toe naar het juiste aanbod Nederlands, zowel binnen als buiten de gevangenis. Het Huis van het Nederlands heeft daarnaast een bijkomende opdracht in kader van het Sociaal Huurbesluit, wat de loketfunctie extra gewicht geeft. De dienst is namelijk verantwoordelijk om het Nederlands te testen van alle personen die een sociale woning aanvragen, niet enkel van allochtone personen. De loketfunctie kan op deze manier ook een bijdrage leveren in de zoektocht van de gedetineerde naar woonst. In 2010 zijn in totaal 93 gedetineerden via de onderwijscoördinator of de trajectbegeleiders doorverwezen naar de loketfunctie, een sterke stijging ten opzichte van 2009 met 46 gedetineerden. Negentien van hen werden doorverwezen in kader van de Vlaamse Wooncode (2009: 11). Vierentwintig kandidaten werden getest om het leerprofiel te bepalen voor de Nederlandse les (2009: 23). Uit de testing blijkt dat 37,5% Nederlands kan volgen bij Basiseducatie (CBE), 50% heeft een leerprofiel voor een Centrum voor Volwassenenonderwijs (CVO), 12,5% bevindt zich in een zone tussen CBE en CVO. Een knelpunt is het ontbreken van een aanbod Nederlands als tweede taal op CVO-niveau. Temeer met het verdwijnen van de ondersteuning voor het afstandsleren (Begeleid Individueel Studeren) is er voor deze doelgroep vanaf 2011 geen geschikt aanbod. Ook doorstroom naar de hogere niveaus wordt hierdoor problematisch omdat CBE enkel het basisniveau Nederlands mag aanbieden. Daarnaast is er ook geen aanbod voor analfabeten, anders- en zwakgealfabetiseerden (2010: 5 kandidaat-cursisten) of voor vrouwen (2010: 2 kandidaat-cursisten). Voor deze groepen wordt er samen met het Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Zuid naar een oplossing gezocht.


42

4.

Tewerkstelling

Het vinden en behouden van werk is een kritische succesfactor voor een geslaagde reintegratie van een gedetineerde. Deze factor speelt een belangrijke rol bij de beslissing van de strafuitvoeringsrechtbank over een voorwaardelijke invrijheidsstelling (VI). Het ‘Aan de bak’-programma van de VDAB is dan ook kort na de opening van de gevangenis in 2005 opgestart. Een voltijdse VDAB-detentieconsulente beschikt over een vast lokaal in de gevangenis en heeft als hoofddoel om gedetineerden vanaf een jaar voor hun mogelijke invrijheidsstelling toe te leiden naar werk. Andere gedetineerden kunnen steeds bij de VDAB terecht voor een gesprek (basisdienstverlening). Naast het ‘Aan de bak’-programma trachten we een aantal projecten te realiseren om gedetineerden meer kansen op de arbeidsmarkt te geven. Een belangrijke ontwikkeling uit 2009 is in 2010 helaas weggevallen. De VDAB Hasselt had een tweede VDAB-detentieconsulent ingezet sinds oktober ’09 voor 0,2 VTE. Deze persoon nam halverwege 2010 echter ontslag en de personeelsmogelijkheden binnen de VDAB waren niet van die aard om een nieuwe inzet te voorzien. Het is jammer dat het probleem van de continuïteit hierdoor opnieuw opduikt. De detentieconsulent kent als enige binnen de VDAB de manier van werken in de gevangenis. De job van VDAB-detentieconsulent is behoorlijk verschillend van de VDAB-medewerkers in de werkwinkels. Er moet namelijk rekening gehouden worden met detentiespecifieke aspecten (vb. kennis van de strafuitvoeringsmodaliteiten). Bij uitval van onze enige detentieconsulent zouden gedetineerden in ernstige problemen komen bij de uitwerking van hun reclasseringsplan. In de acties voor 2010 stond vooropgesteld een draaiboek uit te werken dat de werking beschrijft, maar dit actiepunt werd niet gerealiseerd. We willen wel nog meegeven dat het groepsaanbod door andere VDAB-medewerkers wordt opgenomen om de detentieconsulent te ontlasten. De continuïteit binnen de gevangenis was en blijft één werkpunt, maar ook de continuïteit van de trajecten na detentie is een knelpunt dat ieder jaar terugkomt. Daarom was voor 2010 voorzien dat de extra VDAB-medewerker werk zou maken van een betere koppeling tussen binnen en buiten, zogezegd een warme overdracht. Door zijn vertrek is ook dit actiepunt niet opgenomen. In 2011 plannen we zoveel mogelijk werkwinkelconsulenten uit te nodigen in de gevangenis voor een rondleiding en toelichting. Zo hopen we de doelgroep gedetineerden met zijn specifieke eigenheden meer bekendheid te geven. Dit kan alvast een stap zijn tot een betere overdracht naar het postpenitentiair traject. Verder moet vooral het project ba(c)k@work tot structurele verbetering leiden op dit vlak.


43

4.1.

Basisdienstverlening

Een gedetineerde (of beklaagde) die zich nog niet in de 12 maanden voor zijn mogelijke VIdatum bevindt, kan geen traject bij de VDAB opstarten, maar kan er wel terecht voor een gesprek. Tijdens dit gesprek kan de gedetineerde vragen stellen over zijn situatie en krijgt hij of zij de nodige informatie om eventueel stappen te zetten op vlak van tewerkstelling. In 2010 zijn er opnieuw 604 gesprekken basisdienstverlening doorgegaan (2009: 646). Dit aantal blijft dus zeer hoog. De hoofdbrok van het VDAB-werk in de gevangenis betreft zoals gezegd de trajecten die ten vroegste opstarten 12 maanden voor de VI-datum. Eind 2010 waren er in totaal 189 trajecten lopend (2008: 188). Een traject start steeds met een gesprek basisdienstverlening waarbij het dossier wordt opgemaakt en nodige informatie wordt aangereikt. In 2010 heeft de consulente 90 nieuwe trajecten opgestart, wat in vergelijking met het voorgaande jaar een status quo is. Na de opstart van een traject wordt dit in een tweede fase concreet uitgestippeld. Hiertoe worden onder andere het oriëntatiecentrum en de assessmenttraining in de gevangenis georganiseerd (zie verder). De sollicitatietraining is de volgende stap (zie verder). In de vierde stap van het traject komen we bij de opleidingen. 37 gedetineerden (2009: 38) hebben in 2010 een vaktechnische opleiding gevolgd buiten de gevangenis. Het betreft hier opleidingen in de bouw (12), metaal (12), horeca (5), logistiek (3), elektriciteit (1) en andere sectoren (3). Vervolgens krijgen ook persoonsgerichte opleidingen een plaats in het traject. In totaal volgden 12 gedetineerden (kleine verhoging met voorbije jaren) bijkomende lessen zoals Nederlands (3), computerles (1) en algemene vorming (8). In een voorlaatste fase wordt er begeleiding op de werkvloer voorzien. In 2010 waren er onder andere 3 gedetineerden met een individuele beroepsopleiding (IBO), 3 gedetineerden die een stage op de werkvloer hebben verricht en nog 6 gedetineerden hadden een wep plus (werkervaringsfase) trajectfase in hun traject. Tot slot voorziet het programma van de VDAB een trajectopvolgingsactie waarbij de uitstroom naar werk wordt nagegaan. Uiteraard speelde net zoals vorig jaar de economische toestand nog een rol in de resultaten. Er waren nog steeds meer werkzoekenden op de arbeidsmarkt en minder vacatures, meer vragen naar opleiding en meer interesse in de sociale economie. Ondanks deze minder gunstige economische context konden we voor de in 2010 afgesloten trajecten toch een algemeen uitstroomcijfer naar werk noteren van 29,4% (135 gedetineerden) voor wie het ‘aan de bak’-programma volgde. Van deze 135 naar werk uitgestroomde gedetineerden waren er 17 aan Hasselt te linken of 13% wat gezien het feit dat onze provincie extra in de klappen deelde inzake de crisis geen slecht resultaat mag heten. Aanvullend kan nog meegegeven worden dat voor onze provincie 78% van de klanten wiens traject werd afgesloten laaggeschoold was, 38% van hen een allochtone afkomst had en naar leeftijdsklassen de grootste groep (42%) zich situeerde tussen de 20-30 jaar. De afstemming tussen de detentieconsulent enerzijds en de PSD en TB anderzijds was in 2009 een beetje in het slop geraakt. Tegelijk is er wat angst tot communicatie door een jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

44 proces tegen de VDAB ingespannen door een gedetineerde volgens wie de VDAB gebruik maakte van informatie komende van de PSD die niet als objectief kan worden beschouwd. Het feit dat de onderlinge communicatie tussen deze diensten soms nauwgezet in de gaten wordt gehouden door cliënten en hun advocaten, maakt dat de ruimte om fouten te maken tegen informatie-uitwisseling zeer klein geworden is. Het is duidelijk dat dit de medewerkers afschrikt om te communiceren. Aandacht voor correcte communicatie is belangrijk en dient continu nagestreefd, opgevolgd en geëvalueerd te worden, maar het onttrekken van een foutenmarge zet de communicatie die gericht moet zijn op het belang van de cliënt op de helling, om nog niet te spreken over de efficiëntie van de dienstverlening. Om deze reden was het actiepunt voor 2010 om de afstemming te evalueren en te concretiseren een prioriteit. De VDAB-consultent is haar werking opnieuw gaan toelichten op de teams van PSD en JWW en er werd overleg met de coördinator van PSD gepleegd. Het resultaat van het overleg was een document dat de samenwerking verduidelijkt. Verder werd aangegeven welke objectieve informatie de VDAB steeds kan opvragen. Deze samenwerking blijft uiteraard een continu werkpunt en vandaar zal ook in 2011 hier voldoende aandacht en initatief tot verfijning voor moeten zijn. Uiteindelijk is er nood aan een deontologische code met concrete uitgangspunten en afspraken die de medewerkers in staat stellen om efficiënt, in het belang van de cliënt zonder problemen te kunnen communiceren. We hopen hiervoor op het bovenlokale niveau om snel ondersteuning te bieden. In 2011 start de VDAB met de methodiek van de werkatliers waar jongeren stages kunnen lopen. Eén van de acties voor de werkgroep tewerkstelling voor 2011 is om na te gaan in welke mate ook gedetineerden hiervan gebruik kunnen maken.

4.2.

Cursusaanbod

In principe worden in kader van het tewerkstellingstraject de gekende cursussen oriëntatiecentrum, jobclub (sollicitatietraining) en assessmenttraining aangeboden. In 2010 vond het het oriëntatiecentrum9 plaats in het najaar. Vertrekkende van 11 deelnemers hebben er 8 de cursus afgemaakt, wat een goed resultaat is. De jobclub werd niet georganiseerd. Dit heeft te maken met gebrekkige planning en afspraken en is dus absoluut een werkpunt voor 2011. Sollicitatietips worden wel in de individuele gesprekken meegegeven. Hier komt opnieuw het knelpunt terug dat er voor de kleine afdeling vrouwelijke gedetineerden geen groepsaanbod mogelijk is. De assessmenttraining10 werd zoals andere jaren georganiseerd in de zomer en gegeven door Vokans met 10 deelnemers bij de start en 8 personen die het einde bereikten. Dit was beter dan vorig jaar toen er maar 5 deelnemers eindigden. Een reden kan zijn dat de training nu volledig kon plaatsvinden in de werkhuizen wat beter aansloeg bij de deelnemers. De 9

Oriëntatiecentrum: een groepsvorming waarbij de cursisten leren wie ze zijn en wat ze kunnen. Het doel is om hen een duidelijker zicht te geven op hun professionele mogelijkheden. 10 Assessmenttraining: deze groepsvorming wordt gegeven door Vokans en geeft cursisten opdrachten op theoretisch en praktisch vlak, gevolgd door een evaluatie. Hierbij worden een aantal persoonlijkheidskenmerken van de deelnemende gedetineerden ingeschat. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

45 werkhuizen waren die week dicht omwille van de vakantie. De training werd in een overleg positief geëvalueerd. In 2010 werd eveneens een Infoavond door UNIZO georganiseerd over zelfstandige tewerkstelling. Het doel was niet direct om dit te promoten. De strafuitvoeringsrechtbank heeft zelfs als mening dat zelfstandige arbeid na detentie weinig zekerheden geeft en de kans op extra schulden verhoogt. Toch spelen heel wat gedetineerden met het idee om een eigen zaak te beginnen. Tijdens deze infosessie met 16 gegadigden werd duidelijk wat er allemaal komt kijken bij een eigen zaak. De wijze raad om eerst ervaring op te doen als werknemer was goed aangekomen.

4.3.

Ba(c)k@work

Begin 2008 werd een samenwerkingsverband opgericht tussen de gevangenis, ERSV Limburg, VDAB Hasselt, Provincie Limburg, Justitieel Welzijnswerk Limburg en de Vlaamse beleidsmedewerker. Onder de noemer Ba(c)k@work is het doel van dit samenwerkingsverband het stimuleren van de dialoog over de tewerkstelling van (ex-) gedetineerden en het bijstellen van de beeldvorming van de tewerkstellingssector over de doelgroep. Na een aantal debatten met sectorconsulenten, sociale economie en bedrijven waren de eerste concrete initiatieven van dit samenwerkingsverband het uitwerken van een brochure voor werkgevers met handige informatie over het werken met (ex-)gedetineerden en de organisatie van een jobbeurs in de gevangenis van Hasselt op 10 december 2008. Tijdens deze jobbeurs werden gedetineerden in contact gebracht met enkele bedrijven en verschillende diensten uit de sociale economie. In 2009 schreef de gevangenis zich in voor een proeftuinproject (diversiteitsproject via het Departement Werk en Sociale Economie), een ideale manier voor het samenwerkingsverband om verdere initiatieven te nemen onder de noemer van Ba(c)k@work. Voor dit project werd een planning opgemaakt van twee jaar. Belangrijkste doelstelling is het realiseren van een netwerk rond de gevangenis, enerzijds met de diensten die een rol spelen in de arbeidstoeleiding van de doelgroep en anderzijds met allerhande diensten en organisaties waar gedetineerden een tewerkstelling kunnen starten. Het nauwer laten aansluiten van de gevangenis bij de tewerkstellingssector moet meer mogelijkheden creëren voor gedetineerden in hun zoektocht naar werk. Gezien de centrale rol van de VDAB in Ba(c)k@work werd begin 2010 een contract opgemaakt tussen de gevangenis en de VDAB waardoor de middelen van het proeftuinproject grotendeels worden ingezet om een VDAB-medewerker vrij te stellen. De VDAB levert budgettair zelf ook een bijdrage waardoor een medewerker uiteindelijk 0,2 VTE kan ingezet worden gedurende twee jaar. De nieuwe VDAB-detentieconsulent die eind 2009 werd aangesproken om de uitbreiding van het ‘Aan de bak’-programma op zich te nemen, ging akkoord om ook deze taak op zich te nemen. Hij kon dus één dag per week in de gevangenis werken voor het ‘Aan de bak’ programma en anderzijds één dag per week voor Ba(c)k@work. Een mooie uitgangspositie voor het project, maar helaas, zoals al werd aangegeven in het voorgaande stuk, nam deze persoon na een half jaar ontslag bij de VDAB. Zijn vertrek bracht het project sterk in de problemen. Er werd een nieuwe kandidaat jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

46 gezocht, maar vooraleer deze persoon kon starten en ingewerkt was, waren we enkele maanden verder. De opgelopen achterstand vroeg om een herziening van de planning en er werden prioriteiten gesteld. Na concretisering van het concept werd duidelijk dat in 2011 op twee vlakken acties zullen ondernomen worden. Ten eerste zullen er overlegmomenten plaatsvinden met diensten die mee verantwoordelijk zijn om de doelgroep (ex-)gedetineerden in een geschikte tewerkstelling te krijgen, zoals de diensten die vallen binnen de consortia leerwerkbedrijven, het OCMW en het justitiehuis. Binnen een dergelijk overleg hopen we tot informatieuitwisseling, afstemming en afspraken te komen wat betreft de begeleiding en opvolging van de doelgroep. Ten tweede willen we opnieuw werkgevers uit bepaalde sectoren uitnodigen in de gevangenis. We willen hen in contact brengen met de gedetineerden, de context laten aanvoelen en een gesprek hebben over de tewerkstellingsmogelijkheden van (ex-) gedetineerden in hun bedrijf. In 2010 werd er een bovenlokale klankbordgroep tewerkstelling ingericht die de verschillende proeftuinprojecten samenbrengt (naast Hasselt ook Mechelen, Leuven centraal en Oudenaarde). Hier worden de projecten opgevolgd, worden good practices uitgewisseld, wordt nagegaan hoe de ervaringen kunnen overgebracht worden naar regio’s die nog niet betrokken zijn en worden gezamenlijke acties op touw gezet. Begin 2011 tekenden alle betrokken gevangenissen mee in op een ESF-project onder initiatief van Wonen en Werken. In april 2011 zal geweten zijn of dit project is goedgekeurd. Indien dit het geval is kan tot eind 2012 verder gewerkt worden aan de verschillende doelstellingen in deze gevangenissen met als rode draad een persoonlijk ontwikkelingsplan voor de gedetineerde.

4.4.

Beroepsopleiding

Eind 2007 is een proces opgestart om uit te zoeken of de detentiearbeid in de gevangenis geattesteerd kan worden. Gedetineerden werken vaak meerdere jaren in de gevangenis (werkhuizen, keuken, poetsdienst, wasserij…) waar ze arbeidscompetenties ontwikkelen en arbeidsattitudes aanleren. Bij het zoeken naar werk wanneer de invrijheidstelling in zicht komt, is er echter geen bewijs voor deze ervaring. De detentie laat een leemte achter in het CV van de (ex-)gedetineerde. Met een attest dat ook in de sector een bepaalde waarde heeft, zou een sollicitant kunnen aantonen dat hij niet heeft stilgezeten tijdens de detentie en een aantal zaken heeft aangeleerd. In 2008 hebben we onderzocht of de arbeid in de keukens van de gevangenis voldoende kennis en vaardigheden bijbrengt om de gedetineerden aan een test te onderwerpen. Het gaat om de keuken voor gedetineerden waar mannelijke gedetineerden werken en de keuken voor het personeel waar vrouwelijke gedetineerden werken. Samen met de VDAB en vzw Alternatief (deze laatste verzorgt onder meer opleidingen keukenmedewerker) is een samenwerkingsverband opgestart en werd een opleiding uitgewerkt. In 2009 werd een programma opgestart bestaande uit 3 fases. Na elke fase volgt een evaluatie en kan de deelnemer een deelattest behalen waarop de kennis en vaardigheden worden benoemd die jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

47 zijn aangeleerd. Na de laatste fase volgt een testing door een erkend testcentrum en kan de gedetineerde indien hij of zij slaagt een wettelijk certificaat behalen waarmee hij zowel in de kleine als de grote horecazaken aan de slag kan. Het betreft een opleiding op de werkvloer met oog op een ervaringsbewijs, wat betekent dat het overgrote deel van de kennis en vaardigheden wordt aangeleerd tijdens het dagelijkse werk in de keukens. De eerste fase van het programma is de spoelkeuken (6 weken) waarin vooral de arbeidsattitudes worden aangescherpt. Hier wordt enkel in de spoelkeuken gewerkt. Tijdens de tweede fase leren de deelnemers gedurende zes maanden al het andere dagelijkse werk van de keuken. Tijdens deze fase worden ook de theorielessen gegeven: snijdtechnieken, HACCP11, keukenterminologie, materialenkennis, warenkennis, EHBO enzovoort. De deelnemers krijgen éénmaal per maand een les van drie uren. Tijdens de derde en laatste fase worden de snijdtechnieken sterk getraind. Om de finale testing te kunnen doorstaan, is de snelheid waarmee de technieken worden uitgevoerd zeer belangrijk. Deze laatste fase duurt in principe twee maanden, maar dit kan langer duren naargelang de tijd die de deelnemer nodig heeft om de technieken te beheersen. De testing zelf gaat in principe door in het VDAB-testcentrum in Hasselt. Beschikt de gedetineerde nog niet over uitgaansvergunningen, kan de testing plaatsvinden in de gevangenis. De eerste groep startte in september 2009 met 7 deelnemers, wat zeker voldoende was voor een eerste keer. Ieder bleef zich inzetten en in juni 2010 behaalde iedereen een attest voor het succesvol afronden van de tweede fase. Vanaf dan was het technieken inoefenen voor het examen. De verantwoordelijkheid om zich hiervoor in te schrijven ligt bij de gedetineerde zelf. Vreemd genoeg heeft geen van de kandidaten in 2010 het VDAB-examen afgelegd. Begin 2011 zijn er uiteindelijk toch een paar inschrijvingen ingediend. Dit leerde ons om dit beter op te volgen bij de tweede groep. Die tweede groep startte in oktober 2010 met maar liefst 11 kandidaten. Hiervan zitten er begin 2011 nog 9 in het programma. Er zal in 2011 een koppeling zijn met Ba(c)k@work aangezien in het voorjaar bedrijven uit de horecasector in de gevangenis worden uitgenodigd. Zij zullen geïnformeerd worden over de opleiding, de gedetineerden ontmoeten en er kan eventueel over toekomstige tewerkstelling gesproken worden. De uitwerking en opstart van deze opleiding op de werkvloer is een succesvol verhaal en werkt inspirerend voor andere arbeidsplaatsen in de gevangenis (vb. de poetsploegen). We hopen hiervoor ook op de ervaringen in bijvoorbeeld Leuven Centraal waar er bijvoorbeeld functiebeschrijvingen zijn opgemaakt voor gedetineerden. Tot slot hopen we dat in 2011 de opleiding in de keuken ook een structurele basis krijgt. Vzw Alternatief krijgt voorlopig geen structurele middelen voor het aanbieden van de lessen en de trajectopvolging. De gevangenis komt voor een gedeelte tussenbeide. Hopelijk worden er financiële mogelijkheden gevonden om dit programma sterk te kunnen verankeren.

11

HACCP: Hazard Analysis Critical Control Points jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

48

5.

Sport

Sport werkt positief op de hele gezondheid van een persoon, zowel op fysiek, geestelijk als sociaal vlak. Daarnaast is sport een ideaal kanaal om spanningen en frustraties kwijt te raken voor gedetineerden. Het is dus niet alleen een belangrijk onderdeel van de hulpen dienstverlening voor gedetineerden, maar het levert eveneens een bijdrage aan de veiligheid en rust in de gevangenis. Sinds de komst van de sportfunctionaris in het najaar van 2008 kende het domein sport een sterke groei. Er werd een zeer actieve werkgroep geïnstalleerd en de doelen werden vooropgesteld. In 2010 werd deze trend verder gezet en zijn opnieuw sterke stappen voorwaarts genomen. De belangrijkste realisatie in 2010 is ongetwijfeld de samenwerking met de sportdienst van de stad Hasselt. Na enkele verkennende gesprekken is de samenwerking uitgebouwd tot een zeer belangrijk aspect van het sportgebeuren in de gevangenis. Er werden afspraken gemaakt over de inzet van lesgevers, over het lenen van sportmateriaal, het poetsen van de sporthal, de mogelijkheid voor de PBA’s verantwoordelijk voor sport om een bijscholing te krijgen, de vertegenwoordiging in de sportraad maar vooral ook de contacten met externe sportploegen die in de gevangenis willen komen spelen. Aansluitend werd ook een overleg georganiseerd met BLOSO en de provincie Limburg. Dit overleg bracht de optie naar voren om sportlesgevers in de gevangenis in te zetten via VLABUS, waar vanaf 2011 van gebruik zal gemaakt worden. 2010 werd dus het jaar waarin de samenwerking met externe diensten werd gerealiseerd wat onmiddellijk tot mooie resultaten leidde. In 2011 wordt hier zeker aan verder gewerkt en worden ook de samenwerkingsmogelijkheden met de hogescholen in Hasselt verkend. In 2010 werd ook de actie gerealiseerd die tot een gevarieerd winter- en zomeraanbod moest leiden. Er werd een verbeterde kalender opgemaakt en er werd veel meer buiten op de wandeling gesport. Andere acties zijn minder aan bod gekomen. Zo werd er wel een aanbod voorzien voor 45plussers, maar werden de verschillende subgroepen in de gevangenis niet echt in kaart gebracht. Het gedetineerdenopvolgsysteem (GOS) kan ons hier in de toekomst beter bij helpen. De sportadministratie werd bestudeerd, maar blijft voorlopig terugvallen op het huidige Excelbestand. Het GOS wordt hier voorlopig nog niet voor gebruikt, maar dit wordt wel verkend in 2011. Op deze manier hopen we in de nabije toekomst meer cijfermateriaal te bekomen over het sportaanbod. Een belangrijk actiepunt voor 2011 is het experimenteren met een inspraakorgaan van gedetineerden. Justitie wil geleidelijk aan het in de basiswet voorziene inspraakorgaan voor gedetineerden laten ontstaan. De werkgroep sport was dan ook enthousiast toen de directie ervoor koos om een eerste vergadering met gedetineerden te laten doorgaan over het thema sport. Een goede ontwikkeling die we mogen verwachten in 2011! Een andere grote opdracht die de werkgroep sport zichzelf voor 2011 heeft voorgenomen is de opmaak van een beleidsplan. Dit betekent onder meer dat samenwerkingen zullen geformaliseerd worden, dat budgetten beter bestudeerd zullen worden en dat de langetermijnvisie duidelijk moet zijn. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

49

5.1.

Groepssporten

Om de organisatie en de bewegingen op te vangen die de sport met zich meebrengt, zijn twee penitentiaire beambten aangesteld. In 2009 werd onder sterke impuls van de directie overgegaan tot een systeem waarin er zes dagen op zeven sport wordt gegeven met drie sportmomenten per dag. Enkel op dinsdag is er geen sport om de deelnemerslijsten te kunnen opmaken. In totaal zijn er bijgevolg 18 uren groepssport per week. Uitzonderlijk kan er een extra uur op de middag ingevoerd worden, afhankelijk van de personeelsbezetting. Afhankelijk van de sporttak kunnen er tot 16 gedetineerden deelnemen aan een sportmoment. Iedereen die wil sporten kan in principe tweemaal per week sporten. Een onevenwicht in het aanbod is het gegeven dat werkers meer sporturen ter beschikking hebben dan niet-werkers. Tegelijk is niemand zeker in welke groep hij terecht komt of is niet altijd duidelijk welke sport er gespeeld zal worden. In 2011 willen we streven naar meer duidelijkheid voor gedetineerden met zoveel mogelijk vaste sporten en vaste groepen op vaste momenten. De werkgroep sport zal er eveneens naar streven om meer gedetineerden aan het sporten te krijgen. De sporthal wordt gebruikt voor allerhande zaalsporten. De meest populaire zijn minivoetbal, volleybal, basketbal, badminton en pingpong. Af en toe wordt er wat vernieuwing gebracht in het sportaanbod. Voor de mannen begon dit met tchoukball en met Curve Bowl (vooral gericht op oudere gedetineerden). Bij de vrouwen zijn de populairste sporten vooral Zumba en Body Control (van deze laatste sport bleken de mannen trouwens ook grote voorstander). Hiermee werd de actie behaald om voor de vrouwen een aanbod op maat uit te werken. In 2010 werden op donderdagavond en op zaterdag lessen aangeboden via een sportleerkracht, afwisselend voor de mannen en de vrouwen. Jammer genoeg maakte deze leerkracht eind 2010 een einde aan de samenwerking met de gevangenis. De verwachtingen tot afstand ten aanzien van de gedetineerden vanuit het regime strookten niet met haar manier van omgaan met de deelnemers. Dit geeft nog maar eens aan dat het werken in de gevangenis niet altijd evident is. Begin 2011 werd een nieuwe leerkracht gevonden die via VLABUS zal ingeschakeld worden. Nadat in 2009 voor het eerst sport op de wandeling werd aangeboden, is de buitensport in 2010 een normale manier van werken geworden. Van zodra het weer ons goed gezind is, wordt er buiten gesport. Verder werd ook de grote wandeling voor het eerst in gebruik genomen voor een cursus ‘start to run’, ook onder begeleiding van een medewerker van de sportdienst Hasselt. Dit bleek een succes en zal herhaald worden in 2011. Ook de sport tegen externe ploegen werd verder uitgebouwd zoals in de inleiding werd aangehaald. Na de eerste ervaringen in 2009 werd er in de zomer van 2010 op structurele basis gesport tegen externen. In het najaar werd dit nog opgevoerd door de officieuze aansluiting bij de voetbalcompetitie. Alle ploegen uit bepaalde minivoetbalcompetities kregen de keuze om tegen de gedetineerden te komen spelen. De gevangenis werd helaas niet opgenomen in het eindklassement (geen uitwedstrijden…). Tot slot worden er occasioneel ook interne tornooien voor de gedetineerden georganiseerd door de beambten.


50 Ook op budgettair vlak is er een mooie samenwerking tussen Justitie en De Rode Antraciet. De lessen werden steeds vergoed met werkingsmiddelen van De Rode Antraciet, terwijl het sportmateriaal werd aangekocht via het steunfonds van de gevangenis.

5.2.

Fitness

Fitness is iedere dag mogelijk, ook in het weekend, met zeven sessies per dag (telkens 1 uur) van zes personen. Dit maakt dat elke geïnteresseerde ongeveer twee fitnessmomenten per week kan krijgen. Dit is al vanaf de beginjaren van de gevangenis op deze manier georganiseerd. Omdat de mannen in de fitness weinig of geen ondersteuning krijgen, werd in 2010 tweemaal via De Rode Antraciet een cursus ‘Fitness en voeding’ georganiseerd. We zien namelijk dat veel gedetineerden verkeerd trainen en ongezond eten om op korte termijn zoveel mogelijk effect te krijgen. Deze cursus moet het veilig en verantwoord fitnessen verbeteren. In 2010 werd deze cursus zowel in het voorjaar als in het najaar aangeboden voor een maximum van 20 gedetineerden. De vrouwenafdeling beschikt over een ontspanningszaal waar enkele fitnesstoestellen staan. Er zijn geen toestellen voor krachttraining, maar zij hebben wel de mogelijkheid om cardiovasculaire training te doen. Er staat een groot scherm met DVD om bepaalde trainingsvideo’s af te spelen. De vrouwen hebben ‘s avonds de eenvoudige keuze om te sporten op de wandeling of bij slecht weer naar de ontspanningsruimte te gaan. Sectie 20 is een afdeling met een apart regime in de gevangenis. Hier zijn extra strafcellen en worden vooral gedetineerden op cel geplaatst die onderworpen zijn aan bepaalde regimemaatregelen. Dit maakt dat deze gedetineerden soms gedurende een bepaalde periode niet kunnen deelnemen aan sportactiviteiten. Sinds 2009 heeft de gevangenisdirectie een paar fitnesstoestellen voorzien op sectie 20 zelf zodat deze gedetineerden toch een minimaal sportaanbod ter beschikking hebben. Tot slot kunnen we nog een nieuwe actie voor 2011 meegeven, namelijk het project ’10 000 stappen’. Via dit project zullen stappentellers voor zowel gedetineerden als personeel ter beschikking gesteld worden zodat zij worden gestimuleerd om 10 000 stappen per dag te zetten. In 2010 namen een aantal dappere personeelsleden onder initiatief van de PBA verantwoordelijk voor sport trouwens gezamenlijk deel aan de loopwedstrijd ‘Dwars door Hasselt’.


51

6.

Cultuur

Het sociaal-cultureel werk (SCW) in de gevangenis, onder leiding van de sociaal-cultureel werker van De Rode Antraciet, wordt breed geïnterpreteerd. In dit deel van het jaarverslag proberen we het aanbod te plaatsen onder de opsplitsing structureel aanbod, vormingsaanbod, projecten, eenmalig aanbod en bibliotheekwerking. In 2009 werd een denkoefening met een aantal externe partners opgezet om de verschillende onderdelen en methodieken van SCW uit elkaar te rafelen. In 2010 stond een behoeftenbevraging bij gedetineerden op het programma. Er werden een aantal groepsgesprekken georganiseerd. Deze moesten opgevolgd worden door een individuele bevraging. Deze bevraging is echter niet gerealiseerd, onder meer omwille van een onderbroken samenwerking met een studente. Begin 2011 wordt nagegaan wat er verder moet gebeuren om tot een gefundeerde invulling van het sociaal-cultureel werk te komen. In de acties is alvast opgenomen dat er een visietekst moet uitgewerkt worden. Hierbij zullen we vertrekken vanuit een bestaande visie op vlak van sociaal-cultureel werk waarbij steeds vier aspecten in meer of mindere mate terug te vinden zijn:

Tabel 3: waarvoor staat sociaal-cultureel werk?

Cultuur is een terrein waar we graag gebruik willen maken van vrijwilligers, voornamelijk om ondersteuning en begeleiding te bieden bij creatieve en ontspannende activiteiten. De gevangenis van Hasselt heeft op dit vlak maar een beperkt aanbod. In de eerste jaren waren er vrijwilligers aanwezig in de gevangenis, maar door de veranderde regelgeving rond de inzet van vrijwilligers kon dit niet op dezelfde manier worden verder gezet. In 2010 werd informatie verzameld, in kaart gebracht en nagegaan hoe vrijwilligers op een correcte en kwaliteitsvolle manier kunnen ingezet worden. Er volgden ook verkennende gesprekken met mogelijke partners. Deze actie wordt overgenomen naar 2011 en we hopen snel terug vrijwilligers in de gangen van de gevangenis tegen te komen. Dit zal echter alleen gebeuren als alle vereisten degelijk kunnen vervuld worden: werving, selectie, contract, opvolging en ondersteuning, vorming, evaluatie, budgettair enzovoort.


52

6.1.

Structureel aanbod

Zoals vooropgesteld in de acties werd een structureel muziekaanbod uitgewerkt met dank aan Muziekodroom. Via hen vonden we een leerkracht om gitaarlessen te geven. Hij werkt op zelfstandige basis, maar wel tegen een betaalbare kost. Het aanbod werd begin 2010 opgestart en trekt steeds een vast publiek. Niet iedereen is echter volhardend in deze muzikale discipline. In het voorjaar konden 4 mannen van de 8 de tien lessen afronden. In het najaar werd in twee kleinere groepen gewerkt (meer op niveau) en behaalden in totaal 5 van de 8 gedetineerden de finish. De samenwerking met de gitaarleerkracht wordt zeker verder gezet in 2011 en kan in de toekomst wie weet nog leiden tot grotere muzikale projecten. Na het vertrek van de vrijwilligers op de vrouwenafdeling en de stopzetting van de bestaande samenwerking met het CMGJ (zie verder) die instonden voor een creatief aanbod bij de mannen, is er geen crea-atelier of enige structurele vorm van creatief aanbod meer aanwezig in de gevangenis. We hopen deze leemte in de toekomst opnieuw met vrijwilligers te kunnen invullen, weliswaar op een verbeterde manier (zie boven) De gevangenis beschikt verder over een yoga-aanbod, waarvoor een zelfstandige aanbodverstrekker wordt gevraagd. Er wordt op wekelijkse basis zowel een groep bij de mannen als bij de vrouwen aangeboden. De lessen bestaan uit yogaoefeningen en meditatie. De gedetineerden geven aan dat ze zich minder agressief voelen en minder last hebben van woedeaanvallen en ergernis. Bij de mannen vinden we een fluctuerende aanwezigheid rond de 7 personen. Bij de vrouwen zien we steeds maar een kleine groep van gemiddeld 2 deelnemers. Sinds de zomer van 2010 wordt het aanbod voorlopig echter niet meer aangeboden wegens ernstige ziekte van de begeleidster. Voor 2011 heeft de directie het budget voor het aanbod ingekrompen wegens de dure kostprijs.

Een geprezen tijdverdrijf in de gevangenis is het spelen van gezelschapspelen. In 2010 werd het hele jaar zowel een moment op zaterdag als op zondag georganiseerd. Dit aanbod is beperkt tot 20 deelnemers per groep, maar de vraag bleef gedurende het jaar verder groeien. Begin 2011 werd er daarom beslist om over te gaan tot drie momenten per week. De vraag is uiteraard niet zo vreemd gezien het beperkte ontspanningsaanbod. We hopen in 2011 zoals aangegeven terug te kunnen rekenen op vrijwilligers om extra aanbod te organiseren. Een zwakte in de gevangenis van Hasselt is niet alleen het gegeven dat er weinig groepslokalen zijn (vraagt zeer concrete planning en polyvalent gebruik van alle lokalen), maar dat deze lokalen ook niet in het cellulair gedeelte gelegen zijn. Dit betekent dat iedere ontspanningsactiviteit evenveel organisatie vraagt dan bijvoorbeeld een les onderwijs. Er moet steeds een werving gebeuren, inschrijvingen, lijsten opmaken, bewaking voorzien, bewegingen organiseren enzovoort. Een simpel moment gezelschapspelen vraagt dus wel wat tijd van de organisatoren. Bij de vrouwen is het eenvoudiger. Zij beschikken over een ontspanningslokaal op de afdeling zelf en kunnen ’s avonds kiezen of zij naar de


53 wandeling gaan of gezelschapspellen spelen in het lokaal. Het gaat om het lokaal waar ook de fitnesstoestellen staan (zie Sport).

6.2.

Vormingsaanbod

Er worden op systematische basis vormingen voor gedetineerden door De Rode Antraciet aangeboden. Het betreft steeds specifieke thema’s die in detentie een andere dimensie krijgen zoals tijd, schuldbesef, ouderschap, agressie enzovoort. In 2010 zijn er vier soorten cursussen van De Rode Antraciet georganiseerd. De vormingen ‘Vader/Moeder zijn in de gevangenis’ en ‘Slachtoffer In Beeld’ werden al besproken (zie Welzijn). Hieronder bespreken we de twee andere: • Omgaan met lastige situaties Tijdens deze vorming wordt vooral gewerkt rond communicatie en sociale vaardigheden die van belang zijn om conflictsituaties te vermijden of beter aan te pakken. De vorming werd in het voorjaar bij de mannen aangeboden, met 7 kandidaten aan de startlijn en nog 5 aan de finish. • Overleven op cel Dit is een herstelgericht vormingsprogramma, opgebouwd rond een educatief spel. Thema’s zijn de beleving van de gevangenschap, overlevingsstrategieën en het opnemen van verantwoordelijkheid. De vorming vond plaats op de vrouwenafdeling en trok aanvankelijk 6 vrouwen, maar werd vroegtijdig stopgezet door een te grote uitval.

In de voorbije jaren werden er ook workshops gedichten voordragen georganiseerd, onder meer in kader van de tentoonstelling Balançoire begin 2008. In 2009 werden deze workshops opnieuw georganiseerd, maar zonder veel succes. Na evaluatie werd vermoed dat een dergelijk aanbod enkel interessant is wanneer het gekoppeld is aan een groter project. Vandaar werd in 2010 getracht om dit aanbod te koppelen aan het PLAY-festival, maar ook op deze manier werden onvoldoende geïnteresseerden getrokken. Het gevolgd is dat dit aanbod niet meer wordt opgenomen in 2011.

6.3.

Projecten

Begin oktober werd naar jaarlijkse gewoonte opnieuw deelgenomen aan het tweedaagse PLAY-festival in de stad Hasselt, georganiseerd door Muziekodroom. Voor de tweede keer gingen de optredens door in de bezoekzaal. Vernieuwend ten aanzien van vorig jaar was dat er meer gedetineerden konden deelnemen (60 per optreden) en dat ze mochten rechtstaan. In 2010 werden er ook op beide avonden 2 optredens georganiseerd, in plaats van enkel tijdens de tweede dag. Er werden staantafels voorzien en een geïmproviseerde toog met frisdrank. Dit gaf toch al iets meer een festivalgevoel, niet in het minst dankzij Muziekodroom voor het trekken van vier kwaliteitsvolle bands. Overdag werden zoals steeds allerhande muziekworkshops georganiseerd, zoals gitaarles, gospel, djembé, breakdance, salsa, kinetic en olievatenpercussie. Het PLAY-festival werd volledig betaald met middelen vanuit het jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

54 steunfonds, namelijk 4005 euro. Voor 2011 hopen we om subsidies te kunnen vinden via de stad Hasselt en kunnen we in principe rekenen op een financiële ondersteuning van De Rode Antraciet. Om in de muziek te blijven kunnen we meegeven dat de gevangenis van Hasselt ook deelnam aan ‘Iedereen Klassiek’ van Radio Klara waarbij klassieke muziek tijdens activiteiten in de gevangenis werd gespeeld en dat de gevangenis heeft deelgenomen aan de actie ‘Music For Life’ van Studio Brussel. In beide gevallen liet men een reactie van de sociaal-cultureel werker op de radio horen. Zoals vorig jaar waren er plannen om opnieuw een filmclub te organiseren. Dit idee werd uiteindelijk uitgebreid tot deelname aan het project ‘Buiten Beeld’ vanuit Open Doek, al jaren bekend in onder meer de gevangenissen van de Noorderkempen. Hierbij worden alternatieve films bekeken, gevolgd door een nabespreking en wordt er een score toegekend door een jury van gedetineerden. De punten van deze jury tellen mee in het filmfestival dat in het voorjaar van 2011 in Turnhout plaatsvindt. Het project ‘Buiten Beeld’ is in januari 2011 gestart in Hasselt. In navolging van dit project is er eveneens een structurele samenwerking uitgebouwd met Zebracinema. Zij zullen in 2011 om de twee maanden een film spelen rond een bepaald thema (vb. racisme) gevolgd door een nabespreking. In 2009 werden er door de SCW-er contacten gelegd met Villa Basta met het oog op een theaterproject. Ook vanuit de gevangenisdirectie wordt het organiseren van activiteiten rond theater erg aangemoedigd. Daarom had de SCW-er een aanvraag ingediend via de mogelijkheden die door het zogenoemde participatiedecreet12 worden voorzien. Halverwege 2010 kregen we echter de boodschap dat het project niet was weerhouden. Dit weerhield de SCW-er niet om eind 2010 opnieuw een aanvraag in te dienen in de hoop om in 2011 toch een dergelijk project te kunnen aanbieden. De gevangenis stelde alvast voor om het project desnoods via het steunfonds te vergoeden. Het actiepunt van het theaterproject wordt dus overgenomen naar 2011.

6.4.

Eenmalig aanbod

Af en toe wordt op zaterdag een optreden georganiseerd. In 2010 echter geen enkel in het voorjaar maar wel 3 in het najaar. De optredens zijn helaas tijdrovend voor de sociaalcultureel werker en deze uren gaan ten koste van het overige aanbod. De optredens krijgen daarom geen prioriteit en er wordt ook geen norm gesteld op het te halen aantal optredens per jaar. Idealiter zouden we hiervoor een vrijwilliger willen inschakelen zodat de professionele inzet op dit terrein kan gaan naar projectwerking en het installeren en optimaliseren van structureel aanbod.

12

Decreet van 18 januari 2008 houdende flankerende en stimulerende maatregelen ter bevordering van de participatie in cultuur, jeugdwerk en sport, B.S. 4 april 2008. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

55 Op bepaalde momenten wordt er voor een andere invulling van bepaalde activiteiten gekozen. Zo werd in 2010 een sessie circustechnieken in de sporthal aangeboden voor 10 mannen en werd er een ballonnenplooister uitgenodigd op het kerstontbijt van het kinderatelier. Op het einde van 2010 werd opnieuw een kerstprogramma neergezet. Er werd voor een nieuw concept gekozen, namelijk een extra bezoek van familie tijdens de kerstvakantie (twee avonden). Er werd een versnapering tijdens het bezoek aangeboden en op de achtergrond vond er een optreden plaats, afwisselend in beide bezoekzalen. Ook voor gedetineerden die geen bezoek ontvangen, werd er een aanbod met een optreden en traktatie voorzien. Hierbij aansluitend werd er nog een workshop wenskaarten maken aangeboden. Het bleek een succes en in 2011 zal zeker opnieuw een kerstprogramma worden uitgewerkt aangezien er een actiepunt rond is opgesteld. Vanuit het domein cultuur worden ook koppelingen met andere domeinen gemaakt wat tot interessante initiatieven kan leiden. Zo is er in de werkgroep SCW voor 2011 een actiepunt opgenomen om een gezamenlijk aanbod met de werkgroep kinderbeleid te organiseren. Hiervoor wordt gedacht aan een activiteit met tieners en hun gedetineerde ouders. In 2010 werd ook het vijfjarig bestaan van De Rode Antraciet gevierd. In de gevangenis van Hasselt werd dit gevierd onder leiding van de sportfunctionaris en de sociaal-cultureel werker (beide medewerker van De Rode Antraciet) in de sporthal met een gevarieerd aanbod van een improvisatietheater, een infostand, een crea-muur, sporttesten en een smoothybar. De belangstelling van de gedetineerden was groot. Het ‘marktconcept’ waarbij de gedetineerden vrij in de sporthal langs de verschillende standjes wandelden bleek een leuke formule en bruikbaar voor andere toekomstige projecten.

6.5.

Bibliotheek

De praktische werking van de bibliotheek staat onder het beheer van een PBA. Zij waakt over een goede organisatie van de bibliotheek en stuurt twee gedetineerden aan (‘schrijvers’) die het eigenlijke werk opnemen, zoals het uitlenen en het onderhouden van de bibliotheek. De bibliotheek heeft een open werking, wat betekent dat iedere gedetineerde zelf naar de bibliotheek kan komen, tenzij er een beperking op zijn regime is. In dit geval kunnen boeken tot aan de cel gebracht worden. De samenwerking met de stedelijke bibliotheek loopt al verschillende jaren, maar sinds er in 2009 een convenant werd afgesloten tussen de Vlaamse Overheid en de stad Hasselt wordt de samenwerking naar een hoger niveau getrokken. Dit convenant stelt middelen ter beschikking om de gevangenisbibliotheek te ondersteunen. Deze middelen werden in 2010 al ingezet, enerzijds om de kwaliteit van de collectie op te krikken en anderzijds om twee medewerkers van de stedelijke bibliotheek vrij te stellen. Zij komen onder andere éénmaal per week naar de gevangenis om aan de collectie te werken. Het convenant vraagt in ruil


56 voor deze middelen een afsprakennota met alle betrokken partners. In deze nota moeten er ambitieuze doelstellingen worden vooropgesteld naar Europese richtlijnen13 die bepalen waaraan een gevangenisbibliotheek zou moeten voldoen. In de afsprakennota zal de rol van de andere partners zoals de gevangenis zelf en de provinciale bibliotheek geherdefinieerd worden. De totstandkoming van de afsprakennota heeft echter zware vertraging opgelopen. In het najaar van 2010 werd pas een eerste conceptnota besproken. We verwachten begin 2011 deze opdracht te kunnen afronden zodat ook de inzet van de middelen gerichter kan gebeuren. Dit blijft dus een prioritair actiepunt voor de werkgroep SCW. In 2010 werd wel al duidelijkheid gecreëerd over de ICT in de bibliotheek en het uitleensysteem waarmee gewerkt zal worden. Dit gebeurde in overleg met het provinciaal steunpunt Limburgse bibliotheken. In 2011 kan het nodige aangekocht worden. De gevangenisbibliotheek zal dan werken op het Limburgse systeem als een zelfstandige bibliotheek met een belangrijke link naar de stedelijke bibliotheek van Hasselt. Het boek dat de gedetineerde op cel leest, kan via verschillende wegen tot in de bibliotheek zijn geraakt. De collectie van de gevangenisbibliotheek is in de loop der jaren gegroeid door een jaarlijkse investering via het steunfonds van de gevangenis. Ten tweede wordt er een wisselcollectie ter beschikking gesteld door de stedelijke bibliotheek van Hasselt. Ten derde kunnen gedetineerden vanuit de bibliotheek via een beveiligde internetverbinding boeken zoeken op de elektronische catalogus van de openbare bibliotheken. Een lijst van de boeken die ze willen bestellen wordt doorgefaxt en vervolgens via een pendeldienst van de stedelijke bibliotheek aan de gevangenis bezorgd. Zo werden er in 2010 zo’n 1248 boeken (2009: 1425 boeken) uitgeleend via de stedelijke bibliotheek. Verder is het voorbije anderhalf jaar vooral geïnvesteerd in de collectie dankzij het convenant van de stedelijke bibliotheek met de Vlaamse overheid (zie boven). De bibliotheek beschikt tot slot nog over een gedateerde collectie CD’s in de bibliotheek, gratis geschonken door de openbare bibliotheek. Door het vertrek van de vorige schrijver en zijn kennis over het Excelbestand van de bibliotheek hebben we voor 2010 moeite om op dezelfde manier cijfers te trekken over het aantal bezoekers en uitleningen. Door in de nabije toekomst te kunnen rekenen op het nieuwe systeem zullen we hier niet langer afhankelijk van zijn. We durven wel mee te geven dat de bibliotheek iedere avond een druk bezochte plaats blijft. Volgens de cijfers die we ter beschikking hebben zou het gemiddeld aantal uitleningen per week opnieuw zijn gestegen, namelijk 570 boeken (2009: 471), 112 strips (2009: 90), 204 tijdschriften (2009: 156) en 224 CD’s (2009: 208).

13

International Federation of Library Associations and Institutions, Richtlijnen voor bibliotheekdiensten aan gevangenen, IFLA Vakrapporten nr. 92. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

57

7.

Nieuwe ontwikkelingen

Graag willen we in dit bijkomende stuk nog kort een paar initiatieven meegeven die niet specifiek onder één domein onder te brengen zijn. Het betreft een nieuwe vorm van samenwerken met het CMGJ, een tocht naar Santiago en het ICT-project Cloud Computing.

7.1.

CMGJ

Het Centrum voor Maatschappelijke Gelijkheid en Jeugdwelzijn (CMGJ) is een tweedelijnsorganisatie die zich richt op maatschappelijk kwetsbare jongeren. Deze organisatie had in het verleden al een creatief aanbod in de gevangenis. Een van de acties voor 2010 was het uitwerken van een verbeterde samenwerking. In 2010 is dit echter niet gelukt wegens een aantal interne verschuivingen binnen het CMGJ. Deze organisatie moet begin 2011 een nieuw beleidsplan opmaken en in kader van dat beleidsplan zijn er ondertussen contacten. Deze organisatie wil niet alleen een ondersteunings- en expertisecentrum zijn in het jeugd(welzijns)werk, maar wil ook een verbindende rol spelen tussen de verschillende actoren op dit terrein. Dit maakt het CMGJ mogelijks een interessante partner wat betreft de doelgroep -25jarigen in de gevangenis. Zij kan deze jongeren tijdens detentie in contact brengen met bepaalde organisaties of verenigingen uit hun thuisomgeving. Deze contacten kunnen leiden een constructieve omgeving wanneer zij de gevangenis verlaten. Dit zou kunnen gaan van begeleiding door een dienst tot inzet in buurtwerkingen of deelname aan vrijetijdsinitiatieven enzovoort. Er ligt een voorstel op tafel om het CMGJ in 2011 te laten experimenteren in de gevangenis met deze visie in het achterhoofd. We willen via sport of andere activiteiten de jongeren vinden, aanspreken en dus in contact brengen met bepaalde organisaties. De resultaten van dit tijdelijke experiment kunnen besproken worden met de jeugdsector. Indien de resultaten van die aard zijn dat er best verdere stappen in deze richting gezet worden, zullen we zoeken naar verdere partners en middelen. Het CMGJ zal in dit verhaal dan samen met de gevangenis de regie blijven opnemen.

7.2.

Project Santiago

Vzw Alba organiseert tochten naar Santiago De Compostella met jongeren in problematische situaties. De tocht van enkele maanden heeft geen godsdienstig doel, maar wil jongeren door middel van een fysieke inspanning zichzelf doen leren kennen. Dit moet hen helpen om opnieuw de juiste keuzes te kunnen maken. In 2011 wil vzw Alba hetzelfde proberen met twee gedetineerden tijdens hun voorwaardelijke invrijheidstelling. De reclassering dient zoals bij iedere gedetineerde te worden voorbereid, met dit verschil dat bij de twee deelnemers vanaf de invrijheidstelling onmiddellijk de tocht naar Santiago wordt ingezet. Tijdens de tocht wordt de re-integratie verder voorbereid (zoals de uitbouw van een sociaal netwerk) zodat deze kan starten wanneer de tocht beëindigd is.


58

7.3.

Cloud computing

Justitie wil in Hasselt een vooruitstrevend project uitproberen waarmee ons land niet alleen andere landen inhaalt, maar zelfs een stap verder gaat. Het uiteindelijke doel is om in elke cel een scherm en toetsenbord te plaatsen die gekoppeld zijn aan een server. Op deze server kunnen allerhande educatieve programma’s staan die de gedetineerde kan studeren, zo ook cursussen van de VDAB. Er zou eveneens communicatie moeten mogelijk zijn met leerkrachten (vb. huistaken op de server plaatsen). Ook voor de organisatie in de gevangenis zal dit systeem mogelijkheden scheppen (vb. formulieren via de pc, kantinelijst…). In 2011 wordt dit systeem getest in Hasselt, voorlopig niet op de cel maar in een aparte lokaal.


59

Hoofdstuk 4: profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2)

In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. Het aanbod moet zo toegankelijk mogelijk gemaakt worden. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. De profilering van het aanbod naar gedetineerden is een moeilijke opdracht. Er zijn veel gedetineerden, veel personeelsleden, de infrastructuur is groot, de communicatiewegen zijn soms log enzovoort. Hierdoor focussen wij ons enerzijds op het gebruik van teletekst en de folders en anderzijds werken we via het personeel dat contacten heeft met gedetineerden. Daarnaast is het overtuigen van de gedetineerden ook een belangrijk onderdeel. Er zijn namelijk concurrerende activiteiten, zoals de detentiearbeid waarbij men ook iets kan verdienen en de wandeling, zeker wanneer het mooi weer is.

Teletekst en folders Een belangrijk mediakanaal voor de profilering van het aanbod is het infokanaal van de gevangenis. Hierop werd reeds in 2008 een teletekstsysteem geïnstalleerd. Een dergelijk systeem biedt namelijk meer ruimte dan een PowerPoint en is gebruiksvriendelijker voor gedetineerden om snel de informatie te vinden die hij nodig heeft. De opstart van dit systeem verliep traag, vooral aangezien heel wat aanbodverstrekkers te weinig info doorgaven. In 2010 werd hier extra aandacht aan besteed waardoor het systeem vandaag in orde is wat betreft het gedeelte van de hulpen dienstverlening. In het praktijkoverleg wordt erover gewaakt dat de informatie up to date blijft. Verder krijgen ook andere diensten een plaats op teletekst, staan de leefregels erop, kan de directie boodschappen verspreiden enzovoort. Een nadeel is dat gedetineerden die geen tv betalen ook geen afstandsbediening krijgen en dan ook geen teletekst kunnen raadplegen. Verder worden er folders op de cellen uitgedeeld of affiches opgehangen wanneer er een nieuwe vorming aankomt of wanneer een cursus opnieuw opstart. Ook via de bibliotheek trachten we het aanbod bekend te maken. Belangrijk om te vernoemen was wel de creatie van het eerste ‘nulnummer’ van Krant X van Hasselt. Hierin werden de sleutelfuncties vernoemd met korte uitleg en foto, stonden reacties van de vormingsagent en de directie en werd een overzicht gegeven van het volledige aanbod. Deze kranten werden verspreid bij personeel en gedetineerden en worden door de PSD meegegeven tijdens het onthaalgesprek.


60

Medewerkers De trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk Limburg (JWWL) die instaan voor de toeleiding naar het hulpen dienstverleningsaanbod vormen de belangrijkste troef op vlak van profilering. De organisatieondersteuner (eveneens medewerker van JWWL) licht op het wekelijkse teamoverleg het (nieuwe) aanbod toe waardoor de trajectbegeleiders samen met de gedetineerden kunnen nagaan welk aanbod bepaalde noden en behoeften kan invullen. De trajectbegeleiders stimuleren de gedetineerden niet alleen om deel te nemen aan het aanbod, maar blijven de gedetineerden ook motiveren om vol te houden en het aanbod af te werken. We hebben echter geen zicht op het effect van deze toeleiding naar een gedeelte van het aanbod omdat de trajectbegeleiders de gedetineerden niet inschrijven. De gedetineerden worden verwacht om zelf een rapportbriefje met een inschrijving naar de organisatieondersteuner te schrijven. Een belangrijk knelpunt bij de trajectbegeleiding is uiteraard het feit dat zij niet de volledige populatie van de gevangenis proactief benaderen. De psychosociale dienst (PSD) kan eveneens een rol spelen in de profilering van het aanbod. Ook zij zien in hun gesprekken bepaalde noden en behoeften bij de gedetineerden. Vandaar wordt er op regelmatige basis door de aanbodverstrekkers zelf toelichting gegeven op het structureel overleg tussen PSD en JWWL of op de teams apart. Ook hier hebben we slechts weinig zicht op de effecten. We kunnen niet met cijfers staven in welke mate gedetineerden gestimuleerd zijn tot deelname aan een aanbod of zich uit eigen beweging hebben ingeschreven. Door een goede bekendmaking van het aanbod kunnen meerdere functies of diensten in de gevangenis een rol spelen op vlak van profilering. De directie bijvoorbeeld tracht zoveel mogelijk in contact te blijven met de gedetineerden en is goed geïnformeerd over het aanbod. Vervolgens zijn er de geestelijke verzorgers die veel gedetineerden zien en hen kunnen informeren en motiveren. Om de geestelijke verzorgers goed te informeren sluiten de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker afwisselend aan op hun onderling overleg. Tot slot worden ook de medewerkers van de Vlaamse diensten geïnformeerd over het aanbod, bijvoorbeeld via introductiegesprekken en infosessies. In het operationeel plan van de gevangenis 2010-2011 is een belangrijke doelstelling rond profilering opgenomen. Er moet gewerkt worden aan de toeleidingsfunctie van zowel de PSD als de Kwartieroversten (KO). Dit betekent dat niet alleen de PSD binnen justitie wordt beschouwd als een kanaal waarlangs gedetineerden kunnen geïnformeerd worden over het aanbod en tegelijk gestimuleerd worden om eraan deel te nemen, maar dat ook de kwartieroversten op de hoogte moeten zijn van het aanbod. Hiertoe werden begin 2011 alvast een aantal infomomenten voor de KO’s georganiseerd waarin zij een korte toelichting kregen door telkens een trajectbegeleider en een lid van de PSD.


61 Ter ondersteuning van deze en andere diensten wordt er op de gemeenschappelijke elektronische schijf een document met een handig overzicht van het aanbod bijgehouden. Het document is gebruiksvriendelijk, wordt tijdig aangevuld en geeft de contactgegevens van de betrokken organisator. Daarnaast kan iedereen in de gevangenis van op de pc het teletekstsysteem voor gedetineerden inkijken en de gedeelde Outlook-agenda openen waarin alle activiteiten staan aangegeven. Op deze manier is het aanbod zeer transparant voor alle personeelsleden en kan er beter toegeleid worden naar het aanbod.


62

Hoofdstuk 5: verkrijgen en vergroten van het draagvlak (strategie 4)

Een draagvlak bij het gevangenispersoneel voor hulpen dienstverlening of een draagvlak bij externe partners voor het werken in de gevangenis ontstaat niet snel vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak uit te bouwen of te vergroten, zeker in een grote gevangenis als Hasselt. Een draagvlak is echter van vitaal belang. Wanneer de uitbouw van een hulpen dienstverleningsaanbod te snel vordert in verhouding met het draagvlak kan de weerstand te groot worden. Elke dienst of functie die een schakel vormt in de keten die in gang wordt gezet bij de organisatie van de hulpen dienstverlening dient daarom het nut in te zien van de hulpen dienstverlening. Draagvlak is bijgevolg nodig bij alle partners en op alle niveaus.

Draagvlak in de gevangenis Voldoende draagvlak voor het aanbod is in de eerste plaats nodig bij de gevangenisdirectie. De directie is sinds de opening van de gevangenis altijd voorstander geweest van een sterk aanbod, ook al is ondertussen het directieteam zelf en de manier van samenwerken met de beleidsmedewerker sterk gewijzigd. Veiligheid en een kwaliteitsvol hulpen dienstverleningsaanbod kunnen elkaar versterken in een gevangenis. Dit in combinatie met een open communicatie en het nodige vertrouwen geeft een sterke voedingsbodem voor samenwerking. In 2010 was er naast de contacten op de gang, ook wekelijks een contact via het voorrapport tussen beleidsmedewerker en de PA’s die aan het hoofd staan van het penitentiair personeel. Dit geeft de gelegenheid aan de beleidsmedewerker om rechtstreeks toe te lichten waarom wij bepaald aanbod belangrijk genoeg vinden om aan te bieden in een gevangenis. De aandacht voor het creëren van draagvlak kwam echt naar voren in het tweede gezamenlijk plan van aanpak (GPA) tussen de beleidsmedewerker en JWWL. Doelstelling drie uit dit GPA bestond uit vijf actiepunten. Zo werden er in 2009 al verschillende infomomenten georganiseerd rond de hulpen dienstverlening aan bijvoorbeeld de directie, het penitentiair team dat instaat voor bewegingen bij activiteiten, de geestelijke verzorgers, het gezamenlijk team PSD en JWWL en ten slotte voor een grote groep hulpen dienstverleners in het provinciehuis. In 2010 was het doel om het penitentiair kader te bereiken. Vooral deze groep is nog onvoldoende geïnformeerd. Het draagvlak bij het personeel is dan ook niet overal even hoog, maar het informeren van meer dan 400 personeelsleden is zeker niet evident. De infrastructuur van de gevangenis maakt dat er ook zeer weinig contact is met het personeel van het cellulair gedeelte, wat zeer jammer is. Een teken dat ook de directie dit probleem au serieux neemt, kwam er door de opname van een doelstelling in het operationeel plan dat niet enkel PSD, maar ook de kwartieroversten van de gevangenis een rol moeten spelen in de toeleiding van gedetineerden naar het aanbod. In 2010 werd uiteindelijk een systeem goedgekeurd waarin Kwartieroversten (KO’s) in kleine groepen zullen worden gesplist die elk een half uur uitleg krijgen door PSD en TB. Dit


63 systeem zal begin 2011 opstarten. Indien dit systeem werkbaar is, kan er op termijn eventueel een structurele regeling komen. In 2009 was er een overleg tussen de beleidsmedewerker, de coördinator JWWL en de Strafuitvoeringsrechtbank (SURB), een actiepunt van het GPA, waarop de werking van een aantal facetten uit de hulpen dienstverlening werden toegelicht die belangrijk zijn om weten voor de SURB. Hier werd afgesproken om blijvend te informeren omtrent nieuwe ontwikkelingen en zo ook de mogelijkheid te voorzien om signalen aan elkaar door te geven. Begin 2010 werden nog twee signalen vanuit de hulpen dienstverlening met de directie meegenomen naar een overleg tussen de directie en de SURB. Het betrof het eventuele risico van werken met privé-therapeuten gesignaleerd door de VGGZ en het gebruik maken van interim-arbeid, wat niet populair is bij de SURB, maar in deze tijden meer de regel dan de uitzondering is geworden. Verder zijn er een paar systemen die enkele jaren geleden geïnstalleerd werden door de werkgroep communicatie, welke momenteel niet langer actief is. Zo werd in 2008 een teletekstsysteem voor gedetineerden aangekocht (zie hoofdstuk IV: profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod). Voor dit hoofdstuk is het interessant om te vernoemen dat alle personeelsleden in de gevangenis via hun pc kunnen nakijken wat gedetineerden op teletekst zien en zich dus ook via dit kanaal kunnen informeren. Vervolgens is er vanuit de werkgroep communicatie een nieuwsbrief voor het personeel ontwikkeld, genaamd ’t Appel. In deze nieuwsbrief die ondertussen draait op een eigen redactie waar ook de organisatieondersteuner deel van uitmaakt, is er een vaste rubriek rond hulpen dienstverlening aan gedetineerden opgenomen. Dit blijft dus een geschikt kanaal om aan het personeel te tonen wat er allemaal onder de hulpen dienstverlening valt. Tot slot willen we meegeven dat ook de commissie van Toezicht begin 2010 opnieuw een stand van zaken kreeg over de hulpen dienstverlening. De commissie bestaat uit personen komende uit verschillende soorten organisaties die een link hebben met de gevangenis en zij behandelen klachten van gedetineerden.

Draagvlak bij de partners De meerderheid van de partners die actief zijn in de gevangenis beschikken over een gezonde basis draagvlak. Deze partners hebben hun plaats in de PMD-structuur waar er inspraak en signalering mogelijk is en de veldwerkers kennen hun weg in de gevangenis. Via de beleidsmedewerker hebben de partners een stem in het beleid van de gevangenis. Er worden geregeld contacten onderhouden tussen de beleidsmedewerker en de beleidsverantwoordelijken van de partners en tussen de organisatieondersteuner of domeincoördinatoren en de hulpen dienstverleners. Er wordt veel aandacht gegeven aan open communicatie, het betrekken van medewerkers en het opnemen van problemen. Zeker bij de opstart van medewerkers wordt er voldoende tijd gemaakt voor een introductiegesprek, wordt een rondleiding voorzien en wordt nagegaan hoeveel ondersteuning nodig is tijdens de eerste dagen. Een professionele organisatie van het aanbod op zich schept vertrouwen en creëert draagvlak. Af en toe kunnen we procedures jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

64 aanpassen waardoor het voor hulpen dienstverleners interessanter wordt om in de gevangenis les te geven. Zo werd bijvoorbeeld gerealiseerd dat alle medewerkers vlot langs de personeelsdienst de gevangenis mogen betreden. Toch is het verhaal niet eenzijdig positief. De gevangenis blijft een moeilijke context die zich lang niet altijd leent tot een eenvoudige inpassing van het aanbod. Zeker op vlak van onderwijs is er in 2010 sterk geïnvesteerd. Niet alleen botsen de lesgevers af en toe met de logheid van het systeem of met weerstand bij personeel, ook de directeurs van de onderwijscentra merken dat de gewenste cijfers niet altijd bereikt worden. Dat deze cijfers moeilijk te halen zijn is niet onverwacht. Er worden dezelfde normen gehanteerd als voor het onderwijs in de samenleving, maar de centra verwachten toch een benadering van die cijfers. Zeker de grote verhuis naar Tilburg was nefast voor een paar groepen. Om het draagvlak voor de gevangenis bij de onderwijscentra op te krikken werd (naast het actieplan van de werkgroep onderwijs) in kaart gebracht welke problemen we ondervinden, welke acties we daar tegenover stellen en wat de drempels zijn waar we op botsen. Dit werd opgenomen in een voortgangsrapport zodat de vorderingen duidelijk werden tijdens ieder overleg. We hoopten hiermee de directies van de onderwijscentra dichter te betrekken bij de context en op deze manier meer begrip op wekken. Heel jammer was dat onze inspanningen in juni 2010 opnieuw naar de achtergrond verhuisden toen acties van vakbonden de organisatie van een paar examens verhinderden. Toch is vooral de nood aan meer flexibiliteit voor de onderwijscentra in de gevangenis en/of aangepaste normen wat het aantal deelnemersuren betreft een belangrijk signaal. Het creëren van draagvlak bij een partner kan ook door hen te ondersteunen met hun profilering. In 2010 vierde De Rode Antraciet haar vijfjarig bestaan. De sportfunctionaris en sociaal-cultureel werker organiseerden hiervoor een project in de sporthal. Volgens een ‘markt’-concept werd er een optreden aangeboden, een smoothy-bar, sporttesten enzovoort. Op deze manier werd de organisatie in de kijker gezet.

Draagvlak in de samenleving Een belangrijk project waarmee de gevangenis naar buiten komt is Ba(c)k@work. Via dit project trachten we verschillende partners op vlak van tewerkstelling rond de tafel te krijgen en het debat te voeren rond tewerkstelling van (ex-) gedetineerden. Het betreft zowel het creëren van een netwerk met onder meer de leerwerkbedrijven als het uitnodigen van bedrijven in de gevangenis voor een contact met gedetineerden en het bespreken van de mogelijke aanwerving van (ex-)gedetineerden. Sensibiliseren van de sector is het eerste doel, het streven naar afstemming en samenwerking het volgende. Het vinden van aansluiting bij bestaande netwerken in de samenleving is een interessante manier om de doelgroep bij veel organisaties op de kaart te zetten en om snel heel wat mogelijkheden tot doorverwijzing te creëren of te vergemakkelijken. Zo was de komst van het Hasselts Welzijnsoverleg begin 2010 een belangrijk moment om de doelgroep gedetineerden op de agenda te zetten voor een hele reeks van diensten die actief zijn op vlak van welzijn. Het Hasselts Welzijnsoverleg is een overlegplatform dat al deze diensten verenigt. Er werd jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

65 voor hen een rondleiding georganiseerd en een gesprek waarin de hulpen dienstverlening in het algemeen, de werking van TB, de familiale werking en tot slot de werking van de PSD werd toegelicht. Dergelijke initiatieven kunnen leiden tot meer aandacht voor de doelgroep of zelfs tot bepaalde vormen van structurele samenwerking. Begin 2011 zal opnieuw een rondleiding voor het Hasselts Welzijnsoverleg worden georganiseerd. In 2011 willen we ook via de samenwerking met het CMGJ een poort openen naar het netwerk van het jeugd(welzijns)werk. Voor dit project is het wel de bedoeling dat contacten met gedetineerden zullen zijn met eventuele doorverwijzingen als resultaat. Daarnaast levert de sport sinds 2010 ook een vernoembare bijdrage door in het najaar om de twee weken een externe voetbalploeg uit nodigen voor een wedstrijd tegen gedetineerden. Zo kwam ook de voetbalploeg van Het Belang Van Limburg langs met een groot verslag in de krant tot gevolg dat een mooie weergave gaf van hun ervaringen. Ook de vertegenwoordiging van de gevangenis in de sportraad is een manier om ook daar de doelgroep gedetineerden op de kaart te zetten. Zoals bij het onderdeel Onderwijs werd aangegeven is er in 2010 een samenwerkingsovereenkomst ondertekend met het consortium volwassenonderwijs Limburg-Zuid. Tijdens dit formeel moment werden de toespraken van de gouverneur, de deputé van onderwijs en het inrichtingshoofd bijgewoond door de lokale pers. De overeenkomst behaalde hiermee de voorpagina van een weekblad. Overdag werden we bezocht door Radio 2 Limburg en werden interviews van onder meer gedetineerden in de opleiding schoonheidsverzorging op de radio uitgezonden. Tot slot willen we vervolledigen met de tijd die we vrij maken voor allerhande studenten met uiteenlopende onderzoeksvragen. Door hen voldoende informatie te bieden hopen we dat zij een realistisch beeld krijgen van de gevangenis met haar specifieke karakteristieken.


66

Hoofdstuk 6: een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5)

Met deze vijfde strategie wordt gestreefd naar een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle hulpen dienstverleners goed te laten starten, te motiveren, te ontplooien en efficiënt in te zetten in hun opdracht. Voldoende ondersteuning op de werkvloer en een goede inschatting van de haalbaarheid van bepaalde doelen zijn belangrijke aandachtspunten.

Introductie Iedere nieuwe medewerker start met een introductiegesprek van de beleidsmedewerker in combinatie met de organisatieondersteuner of een domeincoördinator. Hij of zij krijgt een introductiepakket mee, wordt rondgeleid en krijgt ondersteuning tijdens de eerste keren dat hij/zij naar de gevangenis komt. Zowiezo blijven de sleutelfuncties aanspreekfiguren in geval van vragen of problemen. Iedere nieuwe medewerker krijgt een uitnodiging voor de tweedaagse introductiecursus die jaarlijks georganiseerd wordt vanuit de Vlaamse overheid voor alle medewerkers van de hulpen dienstverlening in de gevangenissen. In principe hadden er al afspraken moeten zijn voor een verbeterde introductie van nieuw penitentiair personeel, dat werkpunt staat nog op het programma.

Prioriteiten De prioriteiten van de functies organisatieondersteuner en trajectbegeleider worden door Justitieel Welzijnswerk Limburg afgewogen in overleg met de beleidsmedewerker. Vandaar dat er op vlak van trajectbegeleiding bijvoorbeeld gekozen is voor een prioritaire doelgroep (zie hoofdstuk 2). Het betreft een keuze voor kwaliteit ten opzichte van kwantiteit. Maar ook de andere gedetineerden kunnen een vraag stellen aan JWWL. Zij worden echter niet proactief gezien. In praktijk overstijgt de vraag sterk het aanbod. Vandaar dat er noodgedwongen moet gewerkt worden met een wachtlijst. De gedetineerde wordt wel correct geïnformeerd over de wachtlijst. Vervolgens is één organisatieondersteuner (OO) weinig voor een gevangenis als Hasselt met een populatie die continu heel wat meer dan 500 gedetineerden telt. De aanwezigheid van de onderwijscoördinator, sportfunctionaris en sociaal-cultureel werker brengt niet direct minder werk voor de OO met zich mee, zij zorgen namelijk voor meer aanbod waarbij ook de OO in meer of mindere mate bij betrokken is. Het blijft hierbij belangrijk dat we proberen een evenredige verdeling van de inzet van de OO over de verschillende deelterreinen na te streven. We merken toch dat we met de huidige inzet aan de grenzen van het haalbare zijn gekomen. Om uitbreiding van het aanbod te bereiken moeten we proberen efficiënter te worden in de huidige organisatie zonder aan kwaliteit in te boeten. Een grondige afweging van de acties die in de werkgroepen worden vooropgesteld is dan ook belangrijk. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

67

De duidelijk geformuleerde actieplannen van de werkgroepen creëren duidelijkheid over de na te streven doelen. De werkgroepen kunnen bijgevolg meer gericht te werk gaan en weten waarop ze geëvalueerd worden op het einde van het jaar. Dit moet tot een hogere mate van efficiëntie leiden. De werkgroepen blijven wel de flexibiliteit behouden om in te pikken op opportuniteiten, zolang de vooropgestelde doelen prioriteit blijven.

Afstemming en vorming Op vlak van afstemming zijn er in 2010 een paar concrete acties geweest. Een goed zicht op de taken van de andere is vaak het halve werk. Tussen de sleutelfiguren is dit niet zo’n probleem, zij vinden elkaar dagelijks, zowel informeel als bijvoorbeeld in het praktijkoverleg. Er is ondertussen een mate van routine in de samenwerking gekomen en verfijning van de afstemming gebeurt op de werkvloer. Er zal zowiezo nog een grondige afstemming plaatsvinden wanneer de denkoefening rond de organisatieondersteuner is afgerond. Tussen andere functies moet dit meer georchestreerd worden, zoals in 2010 de afstemming met enerzijds de familiale detentiebegeleiding en de schuldhulpverlener en anderzijds de PSD en trajectbegeleiding. In 2010 hebben we een overleg georganiseerd met alle leerkrachten waarbij een discussie over de context werd gevoerd. Het is belangrijk dat de leerkrachten weten hoe bepaalde aspecten van de gevangenis werken en waarom sommige zaken moeilijk te veranderen zijn. Wanneer de leerkrachten elkaar wat kennen, kunnen zij ook voor elkaar een steun betekenen, ook al komen zij uit verschillende onderwijscentra. In het najaar van 2010 werd een vorming suïcidepreventie georganiseerd voor PSD en JWWL. Vanuit de werkgroep welzijn en GGZ werden contacten gelegd met het LITP, een CGG met onder meer als opdracht suïcidepreventie, en met hen werd een concreet vormingsaanbod uitgewerkt. Er werden drie momenten aangeboden. Er was een algemeen theoretisch gedeelte voor de twee diensten waarop ook directie en beleidsmedewerker aansloten en waar ook tips rond een beleidsmatige preventieve aanpak van suïcide werden gegeven, gevolgd door een apart moment voor PSD en één voor TB waarin de nodige gespreksvaardigheden getraind werden. Los van de meerwaarde in de individuele gesprekken hopen we ook in de nabije toekomst enkele structurele maatregelen te treffen. Zo zal in 2011 onder meer een samenwerking met Teleonthaal worden verkend. In 2011 werd opnieuw een meerdaagse vorming ‘Omgaan met middelenmisbruik’ georganiseerd voor het bewakend kader. Een grote groep PBAP’s (penitentiair bewakend assistent ploegchef) werd ingeschreven aangevuld met een PSD-lid en een trajectbegeleider waardoor voor de PBAP’s duidelijk werd welke bijdrage deze diensten leveren. We hopen deze vorming in de toekomst nog meermaals aan te bieden zodat zoveel mogelijk penitentiair personeel beter gesterkt wordt in het omgaan met verslavingsproblematieken.


68

Hoofdstuk 7: algemene conclusie

Zes jaar gevangenis van Hasselt en meer dan vier jaar strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden staat er op de teller. Dit jaarverslag beschrijft de realisaties in 2010 voor elk van de kernstrategieën uit het strategisch plan. De hulpen dienstverlening is duidelijk uit zijn kinderschoenen in Hasselt en er mag gesproken worden over een breed aanbod, gerealiseerd op slechts enkele jaren tijd. Heel wat inzet van een gevarieerde groep medewerkers heeft tot een mooi resultaat geleid. De nieuwe actiepunten die momenteel worden nagestreefd tonen aan dat de weg echter nog lang niet ten einde is. 2010 werd het eerste jaar dat de vooruitgang gerichter gebeurde op basis van actieplannen op niveau van de werkgroepen. De acties werden goedgekeurd door het PMD en opgevolgd in de PMD-kerngroep. In de loop van 2010 werd een beleidscyclus voor de hulpen dienstverlening uitgewerkt met een cyclus van twee jaar, gekoppeld aan de timing van de operationele planning van Justitie. Tegelijk werden de werkgroepen uitgedaagd om samen met de opmaak van de actieplannen voor 2011, aandacht te besteden aan de noden en behoeften van gedetineerden, het in kaart brengen van een langetermijnvisie, de koppeling met het postpenitentiair traject en het herstelgericht werken. Tussen JWW Limburg en de beleidsmedewerker werd een nieuw gezamenlijk plan van aanpak opgemaakt, het derde ondertussen voor de komende twee jaar waarbij opnieuw de focus werd gelegd op de PMDwerking, het creëren van draagvlak en de functies organisatieondersteuning en trajectbegeleiding. 2010 was trouwens een vrij stabiel jaar wat betreft verschuivingen in het personeelskader of grote veranderingen in de samenwerkingsafspraken. Dit maakt dat er voldoende aandacht kon gaan naar de verdere uitbouw van het aanbod en de professionalisering van de organisatie. Zo kregen de vrouwelijke gedetineerden de opleiding schoonheidsverzorging voorgeschoteld en werd er samen met alle onderwijscentra een gezamenlijk reglement uitgewerkt voor gedetineerden. Er werd van start gegaan met het diversiteitsproject Ba(c)k@work waarmee de weg uitgestippeld is naar een reeks acties die de justitiële wereld beter moeten koppelen aan de tewerkstellingssector. Het PLAY-festival verlegde opnieuw haar grenzen andermaal met succes en er werd gesleuteld aan (her)nieuw(d)e samenwerkingen met het CMGJ, Zebra Cinema en VormingPlus. Op vlak van sport bleek de samenwerking met de sportdienst van de stad Hasselt een grote meerwaarde die onder meer leidde tot een sterke uitbreiding van sport tegen externen. De werkgroep welzijn (& GGZ) had haar handen vol met de meting van de samenwerking tussen PSD en JWWL, maar vond daarnaast tijd om afstemming met de schuldhulpverlening en de familiale detentiebegeleiding te voorzien en om een opleiding suïcidepreventie te realiseren. Een mooie toegevoegde waarde aan het groepsaanbod werd de vorming agressiemanagement van de VGGZ wat vanaf nu zal deeluitmaken van het standaardaanbod. Overdosispreventie was dé doelstelling voor de stuurgroep drugs met enkel voorlichtingsinitatieven tot gevolg en op vlak van herstel werd sterk geïnvesteerd in nieuwe samenwerkingsafspraken rond het herstelfonds met de uitbouw van een poule van organisaties waar er vrijwilligerswerk kan verricht worden. Het is maar een greep uit wat 2010 heeft voortgebracht. jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

69

Doorheen het jaarverslag hebben we ook telkens een blik vooruit gegeven op de acties die we ons samen hebben opgelegd, zowel voor 2011 als op iets langere termijn. De belangrijkste projecten op korte termijn zijn ongetwijfeld de beleidsplanning waarbij met ondersteuning van een expert op vlak van netwerkmanament de PMD-werking opnieuw naar een hoger niveau kan getild worden. Daarnaast betekent het project cloud computing een enorme stap voorwaarts op vlak van infrastructuur en biedt dit kansen om de hulpen dienstverlening letterlijk tot op de cel te laten komen. Deze twee projecten geven aan dat er fundamenteel gesleuteld wordt aan de mogelijkheden voor gedetineerden. Daarnaast hebben de verschillende werkgroepen opnieuw een reeks acties vooropgesteld zoals de opstart van een vrijwilligerswerking, nieuwe afspraken in de samenwerking tussen PSD en JWW, een verbeterd evaluatiesysteem voor het groepsaanbod, het verkennen van beroepsopleidingen, de concrete acties uit het project ba(c)k@work, acties in kader van de afsprakennota met de bibliotheek, een theaterproject, een experimentele samenwerking met het CMGJ, een inspraakorgaan voor gedetineerden rond sport en een reorganisatie van het sportaanbod, de opstart van het aanbod van de opvoedingswinkel, de aanpak van crisissituaties binnen de hulpverlening enzovoort… De realisatie van diverse acties en het vooruitzicht van heel wat uitdagingen maakt het een boeiende werkomgeving. Toch blijft de gevangenis een moeilijke context waarin werken aan de hulpen dienstverlening geen evidentie is. Lokalentekorten, extra administratie, communicatiemoeilijkheden, ondersteuning van leerkrachten, draagvlak bij partners die hun cijfers niet halen, gedetineerden die stoppen met groepsaanbod omdat ze willen verdienen in de werkhuizen, weerstand tegen vernieuwing bij penitentiair personeel enzovoort. De realisatie van de hulpen dienstverlening is een dagelijks inpassen van het aanbod in de structuren van de gevangenis. Het vraagt een continue investering van de verschillende medewerkers en een sterke dosis draagkracht. Hiervoor zijn we alle betrokkenen meer dan dankbaar en we hopen dat we ook in de komende jaren op hetzelfde engagement mogen rekenen. Tegelijk hopen we dat ook het bovenlokale niveau voor extra ondersteuning kan zorgen. We zijn benieuwd wat het decreet in wording rond de organisatie van de hulpen dienstverlening ons zal bezorgen. Extra administratieve ondersteuning zou in dit kader zeer gewenst zijn om de coördinatiefuncties volledig tot hun recht te kunnen laten komen. Ook het voorzien van werkingsmiddelen om ook niet gesubsidieerd aanbod binnen te brengen vinden we nodig om tot een volwaardig aanbod te kunnen komen. Verder is er nog steeds nood aan een deontologische code in verband met informatie-uitwisseling tussen de psychosociale dienst en de Vlaamse diensten zoals JWWL, VGGZ en VDAB. Afrondend kijken we de toekomst hoopvol in wetende dat op alle niveaus en domeinen de samenwerkingsverbanden zijn voorzien en de wil bestaat om vooruitgang te boeken in dit werkveld.


70

Bijlagen

Bijlage 1: registratiegegevens groepsaanbod Deze fiches van het groepsaanbod beschrijven de verschillende cursussen, vormingen, workshops enzovoort. De belangrijkste aspecten zijn in de tekst van het jaarverslag verwerkt. Volgende cijfers worden op de fiches ter beschikking gesteld: -

Aantal inschrijvingen (= gedetineerden die geïnteresseerd zijn om deel te nemen aan een activiteit en dus m.a.w. kandidaat zijn). Aantal deelnemers bij start (= gedetineerden die ooit de kans hadden om deel te nemen aan een activiteit en dus m.a.w. definitief ingeschreven zijn). Aantal eindigers (= gedetineerden die gedurende de periode dat de activiteit aangeboden werd aanwezig of gewettigd afwezig waren). Aanwezigheidsgraad (= aantal gedetineerden die aanwezig waren inclusief gedetineerden die niet effectief aanwezig zijn, maar wel geldig afwezig). Gemiddeld aantal deelnemers (= aantal gedetineerden die effectief aanwezig waren tijdens de activiteit / aantal sessies).

De cijfers van het individuele aanbod zijn verwerkt in de tekst van het jaarverslag.

Bijlage 2: Overlegstructuur Hulp- en dienstverlening Gevangenis Hasselt Bijlage 3: PMD-werking gevangenis Hasselt


71

Bijlage 1: registratiegegevens groepsaanbod

Activiteitenfiches groepsactiviteiten

Handverzorging Make up NT 1 NT 2 (3 modules) Engels (2 modules) Frans (6 modules) Spaans ICT Basis Excel (4 modules) Word (5 modules) Access Open Leercentrum (2 groepen) Vader zijn in de gevangenis Moeder zijn in de gevangenis Infosessie Slachtoffer In Beeld Slachtoffer In Beeld Cursus ‘Goed Kwaad’ Drugcursus (4x) Gespreksgroep AA (4 periodes) Opleiding keukenmedewerker Assessmenttraining Infosessie ‘Hoe start ik een zaak’ Oriëntatiecentrum gitaarles Yoga mannen Yoga vrouwen Omgaan met lastige situaties Overleven Op Cel Workshop circustechnieken


Naam activiteit: Handverzorging module Aa1 - Aa2 Aanbodverstrekker: CVO Step (Opleiding schoonheidsverzorging) Periode: Van 02/02/2010 t.e.m 11/06/2010 Totaal aantal momenten: 19 100 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van activiteit: handverzorging theorie + praktijk

de

Doelgroep: Vrouwen

Voorwaarden tot deelname: goedkeuring directie

Resultaten: Aantal inschrijvingen

6

Aantal deelnemers bij de start

6

Aanwezigheidsgraad

84.21%

Aantal eindigers

6

Gemiddeld aantal deelnemers

4.8

Aantal behaalde attesten

4

Bruto kostprijs activiteit: FINANCIERDER

PERSONEEL

LOGISTIEK

Inbreng Vlaamse Gemeenschap Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) Inbreng ander (benoem: …………………………………...) TOTAAL

Domein:ONDERWIJS jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Make up - module 1 Aanbodverstrekker: CVO Step (Opleiding schoonheidsverzorging) Periode: Van 09/11/2010 t.e.m 01/02/2011 Totaal aantal momenten: 10 40 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Eerste module make-up (dag make-up)

Doelgroep: Vrouwen, Nederlandskundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname:


11


10

Aanwezigheidsgraad

73.64%

Aantal eindigers

7


7.9


7


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: NT1 maatwerk - reeks 1 Aanbodverstrekker: Basiseducatie (NT2 , ICT basis, creatief schrijven) Periode: Van 06/10/2010 t.e.m 15/12/2010 Totaal aantal momenten: 10 25 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Lees- en schrijfvaardigheden bijschaven

Doelgroep: Mannen, Nederlandskundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: niveaubepaling


13


10

Aanwezigheidsgraad

45.74%

Aantal eindigers

5


4.2


0


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Nederlands voor beginners (BE NT2 breaktrough 2) Aanbodverstrekker: Basiseducatie (NT2 , ICT basis, creatief schrijven) Periode: Van 07/09/2009 t.e.m 10/05/2010 Totaal aantal momenten: 30 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: groep voor gedetineerden met een beetje kennis van Nederlands

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: weinig Nederlands kennen


12


12

Aanwezigheidsgraad

54.61%

Aantal eindigers

4


5.2


4


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Nederlands voor gevorderden ( BENT2 10) Aanbodverstrekker: Basiseducatie (NT2 , ICT basis, creatief schrijven) Periode: Van 18/11/2009 t.e.m 16/06/2010 Totaal aantal momenten: 27 80 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: cursus voor gedetineerden die Nederlands kennen tot een bepaald niveau

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: het juiste niveau halen


7


7

Aanwezigheidsgraad

35%

Aantal eindigers

0


2.0


0


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: NT2 Aanbodverstrekker: Basiseducatie (NT2 , ICT basis, creatief schrijven) Periode: Van 04/10/2010 t.e.m 23/12/2010 Totaal aantal momenten: 21 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Basis Nederlands aanleren om zich te kunnen redden in het dagelijks leven

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: getest door CBE of attest juiste niveau of met succes de vorige module gevolgd hebben


15


14

Aanwezigheidsgraad

52.99%

Aantal eindigers

6


7.0


6


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Engels RG 2.2 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 08/01/2010 t.e.m 30/04/2010 Totaal aantal momenten: 14 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: vervolg RG 2.1

van

de

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Nederlandskundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften



18


17

Aanwezigheidsgraad

65.19

Aantal eindigers

6


7.6


4


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Engels - reeks 1 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 10/09/2010 t.e.m 17/12/2010 Totaal aantal momenten: 14 35 Totaal aantal uren: Doel en activiteit:

omschrijving

van

de

Doelgroep: Mannen, Vrouwen, Nederlandsonkundigen, Nederlandskundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften



22


20

Aanwezigheidsgraad

60.22%

Aantal eindigers

10


11.3


8


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans avond - RG 1.2 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 05/01/2010 t.e.m 27/04/2010 Totaal aantal momenten: 14 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: vervolgcursus Frans

van

de


Voorwaarden tot deelname: gesprek OC - test leerkracht


22


18

Aanwezigheidsgraad

66.4%

Aantal eindigers

5


5.9


2


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans dag - RG 1.1 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 06/01/2010 t.e.m 10/02/2010 Totaal aantal momenten: 11 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: beginnerscursus Frans

van

de


Voorwaarden tot deelname: gesprek OC - Test Leerkracht


16


9

Aanwezigheidsgraad

76.92%

Aantal eindigers

5


4.1


3


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans dag RG 1.1 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 23/02/2010 t.e.m 30/03/2010 Totaal aantal momenten: 11 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: beginnerscursus Frans

van

de

Doelgroep: Mannen

Voorwaarden tot deelname: geen kennis Frans


20


12

Aanwezigheidsgraad

54.65%

Aantal eindigers

8


4.8


6


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans avond RG 1.1 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 04/05/2010 t.e.m 29/06/2010 Totaal aantal momenten: 9 21.6 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: beginnerscursus Frans

van

de

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Nederlandskundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: geen kennis van het Frans hebben - testje


30


28

Aanwezigheidsgraad

47.1%

Aantal eindigers

12


9.1


11


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans dag RG 1.2 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 04/05/2010 t.e.m 08/06/2010 Totaal aantal momenten: 11 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: Vervolg Frans RG 1.1

van

de


Voorwaarden tot deelname: niveau 1.1 beheersen


12


12

Aanwezigheidsgraad

50..01%

Aantal eindigers

8


5.0


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Frans Avond - reeks 1 Aanbodverstrekker: PCMT Talen (Frans + Engels) Periode: Van 07/09/2010 t.e.m 14/12/2010 Totaal aantal momenten: 14 35 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: Beginnerscursus Frans

van

de




20


16

Aanwezigheidsgraad

43.7%

Aantal eindigers

5


7.0


3


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Spaans Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 12/11/2010 t.e.m 08/04/2011 Totaal aantal momenten: 18 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: beginnerscursus



Resultaten: Aantal inschrijvingen Aantal deelnemers bij de start Aantal eindigers Aantal behaalde attesten

71 19 11

Aanwezigheidsgraad Gemiddeld aantal deelnemers

Bruto kostprijs activiteit: FINANCIERDER Inbreng Vlaamse Gemeenschap Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) Inbreng ander (benoem: …………………………………...)

PERSONEEL

57% 11.7

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: ONDERWIJS jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Basis ICT - reeks 1 Aanbodverstrekker: Basiseducatie (NT2 , ICT basis, creatief schrijven) Periode: Van 04/10/2010 t.e.m 13/12/2010 Totaal aantal momenten: 10 30 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: basis ICT - maatwerk


Voorwaarden tot deelname: geen basiskennis


13 10 6 3



PERSONEEL

53% 5.6

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: ONDERWIJS jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Excel 2 - reeks 1 Aanbodverstrekker: PCVO Handel (ICT-les + OLC) Periode: Van 01/02/2010 t.e.m 02/06/2010 Totaal aantal momenten: 29 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: Vervolgcursus Excel

van

de


Voorwaarden tot deelname: eerste module gedaan hebben


9


9

Aanwezigheidsgraad

48.28%

Aantal eindigers

3


2.5


3


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Excel 1 - reeks 3 Aanbodverstrekker: PCVO Handel (ICT-les + OLC) Periode: Van 02/02/2010 t.e.m 03/06/2010 Totaal aantal momenten: 29 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: beginnerscursus Excel

van

de


Voorwaarden tot deelname: gesprek OC - niveaubepaling LK


19


13

Aanwezigheidsgraad

41.94%

Aantal eindigers

5


4.7


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Excel 1 - reeks 1 Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 06/09/2010 t.e.m 26/11/2010 Totaal aantal momenten: 22 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: basiscursus excel

van

de


Voorwaarden tot deelname: De basis van het werken met de computer bezitten: basiscursus gevolgd hebben of een niveaubepaling doen.


16


12

Aanwezigheidsgraad

61.69%

Aantal eindigers

6


6.7


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Excel 2 - reeks 1 Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 29/11/2010 t.e.m 25/02/2011 Totaal aantal momenten: 22 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: vervolgcursus Excel 1

van

de

Doelgroep: Mannen, Nederlandskundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: vaardigheden Excel 1 bezitten: vorig module gevolgd of aantonen met niveaubepaling


10


9

Aanwezigheidsgraad

70.88%

Aantal eindigers

6


4.7


6


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Word 2 - reeks 2 (ma/vr) Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 01/03/2010 t.e.m 28/05/2010 Totaal aantal momenten: 20 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: vervolgcursus Word

van

de


Voorwaarden tot deelname: Word 1 gevolgd hebben of een plaatsingstest gedaan hebben


11


11

Aanwezigheidsgraad

63.19%

Aantal eindigers

5


6.1


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Word 1 - reeks 4 Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 02/03/2010 t.e.m 25/05/2010 Totaal aantal momenten: 22 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: beginnercursus Word

van

de


Voorwaarden tot deelname: plaatsingstest - basis beheren


12


11

Aanwezigheidsgraad

66.54%

Aantal eindigers

6


5.6


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Word 2 - reeks 1 Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 07/09/2010 t.e.m 16/11/2010 Totaal aantal momenten: 20 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: gevorderden cursus Word

van

de


Voorwaarden tot deelname: De module Word 1 gevolgd hebben of slagen voor een niveubepalingstest


11


11

Aanwezigheidsgraad

70.46%

Aantal eindigers

5


6.1


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Word 1 - reeks 1 Aanbodverstrekker: PCVO Handel (ICT-les + OLC) Periode: Van 08/09/2010 t.e.m 23/12/2010 Totaal aantal momenten: 29 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Basis Word: leren werken met Word


Voorwaarden tot deelname: plaatsingstest: basiskennis van computer hebben


13


11

Aanwezigheidsgraad

50%

Aantal eindigers

5


4.1


5


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Word 3 - reeks 1 Aanbodverstrekker: VSPW (ICT + Spaans) Periode: Van 30/11/2010 t.e.m 15/02/2011 Totaal aantal momenten: 20 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: vervolgcursus Word 2

van

de


Voorwaarden tot deelname: Voldoende vaardigheden bezitten: vorige module gevolgd hebben (Word2) of een niveaubepaling doen.


9


9

Aanwezigheidsgraad

82.52%

Aantal eindigers

7


5.7


7


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Access1 - reeks 1 Aanbodverstrekker: PCVO Handel (ICT-les + OLC) Periode: Van 07/09/2010 t.e.m 23/12/2010 Totaal aantal momenten: 29 60 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving activiteit: basiscursus Access

van

de


Voorwaarden tot deelname: basis ICT beheren + evt. basis Excell


15


12

Aanwezigheidsgraad

66.66%

Aantal eindigers

8


7.3


8


PERSONEEL

LOGISTIEK



Naam activiteit: Open Leercentrum Aanbodverstrekker: VSPW Hasselt vzw Periode: van 08/01/2010 t.e.m. 25/6/2010 Totaal aantal momenten groep 1: 20 Totaal aantal uren groep 1: 25 Totaal aantal momenten groep 2: 19 Totaal aantal uren groep 2: 23.75 Omschrijving van de activiteit: Deelnemers komen individueel werken aan verschillende vaardigheden op de computer: Rijbewijs, typen, Nederlands moedertaal, Nederlands tweede taal, … Doel van de activiteit: Werken aan individuele vaardigheden Doelgroep: Elke gedetineerde (voorlopig alleen mannen) Voorwaarden tot deelname: geen Resultaten groep 1 Gemiddeld aantal deelnemers

6.1

Resultaten groep 2 Gemiddeld aantal deelnemers

5.1

Opmerking: Het open leercentrum is een flexibele formule waar gedetineerden op elk moment kunnen instappen en uitstappen wanneer hun leervraag in orde is. In drukke periodes wordt er afgewisseld en kan men om de week naar de les gaan. Vandaar is hier enkel het gemiddeld aantal deelnemers per cel van belang. Het OLC vindt plaats in het PClokaal waar er tot november 2009 maar 8 plaatsen waren, vanaf november zijn er 12 plaatsen.


Naam activiteit: Open Leercentrum Aanbodverstrekker: VSPW Hasselt vzw Periode: van 01/09/2010 t.e.m. 22/12/2010 Totaal aantal momenten groep 1: 16 Totaal aantal uren groep 1: 20 Totaal aantal momenten groep 2:16 Totaal aantal uren groep 2: 20 Omschrijving van de activiteit: Deelnemers komen individueel werken aan verschillende vaardigheden op de computer: Rijbewijs, typen, Nederlands moedertaal, Nederlands tweede taal, … Doel van de activiteit: Werken aan individuele vaardigheden Doelgroep: Elke gedetineerde (voorlopig alleen mannen) Voorwaarden tot deelname: geen Resultaten groep 1 Gemiddeld aantal deelnemers

8.4

4 van 16 sessie gingen niet door

Resultaten groep 2 Gemiddeld aantal deelnemers

7.1

4 van 16 sessie gingen niet door

Opmerking: Het open leercentrum is een flexibele formule waar gedetineerden op elk moment kunnen instappen en uitstappen wanneer hun leervraag in orde is. In drukke periodes wordt er afgewisseld en kan men om de week naar de les gaan. Vandaar is hier enkel het gemiddeld aantal deelnemers per cel van belang. Het OLC vindt plaats in het PC-lokaal waar er tot november 2009 maar 8 plaatsen waren, vanaf november zijn er 12 plaatsen.


Naam activiteit: Vader zijn in de gevangenis Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: Van 18/06/2010 t.e.m 02/07/2010 Totaal aantal momenten: 6 16.5 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: De cursus leert hoe je als gedetineerde omgaat met de opvoeding van je kind.


Voorwaarden tot deelname: Intakegesprek


12 7 5 /



PERSONEEL

78,33% 3.3

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein:WELZIJN jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Moeder zijn in de gevangenis Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: Van 10/09/2010 t.e.m 04/10/2010 Totaal aantal momenten: 6 15.8 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: De cursus leert hoe je als gedetineerde moeder omgaat met de opvoeding van je kind


Voorwaarden tot deelname: intakegesprek


4 4 3 /



PERSONEEL

100% 3.2

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: WELZIJN jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: infosessie Slachtoffer in Beeld Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: 07/09/2010 Totaal aantal momenten: 1 2 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Infosessie over deelname aan de cursus Slachtoffer in beeld

Doelgroep: Mannen

Voorwaarden tot deelname: Iedereen is welkom op de infosessie. Om aan de cursus deel te nemen zijn er wel voorwaarden verbonden: Nederlands begrijpen en spreken, over eigen feiten en slachtoffers willen praten in groep, de feiten (gedeeltelijk) bekennen, het hele programma volgen. Resultaten: Aantal inschrijvingen

15

Aantal deelnemers bij de start Aantal eindigers Aantal behaalde attesten

15 13 /



PERSONEEL

93,33% 13.0

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: SIB september 2010 Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: Van 21/09/2010 t.e.m 19/10/2010 Totaal aantal momenten: 16 42 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Werken aan het slachtofferperspectief van gedetineerden in groepsverband

Doelgroep: Mannen, Nederlandskundigen

Voorwaarden tot deelname: Nederlands begrijpen en spreken, over eigen feiten en slachtoffers willen praten in groep, de feiten (gedeeltelijk) bekennen, het hele programma volgen.


8 6 5 /



PERSONEEL

93,44% 5.1

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: cursus 'Goed Kwaad' Aanbodverstrekker: VGGZ Periode: Van 26/10/2010 t.e.m 11/01/2011 Totaal aantal momenten: 10 15 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: omgaan met agressie


Voorwaarden tot deelname: intakegesprek bij VGGZ


18 5 2 /



PERSONEEL

95% 3.3

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: drugcursus Aanbodverstrekker: CAD en Katharis Periode: Van 17/02/2010 t.e.m 18/02/2010 Totaal aantal momenten: 4 10.5 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: preventie en vorming rond middelengebruik en -misbruik


Voorwaarden tot deelname: intake doorlopen


17 11 9 /



PERSONEEL

100% 10.8

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: GEZONDHEID jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: drugcursus Aanbodverstrekker: CAD en Katharis Periode: Van 16/06/2010 t.e.m 17/06/2010 Totaal aantal momenten: 4 10.5 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: preventie en vorming rond middelengebruik en -misbruik




20 7 3 /



PERSONEEL

51,92% 5.3

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: drugcursus Aanbodverstrekker: CAD en Katharis Periode: Van 15/09/2010 t.e.m 15/09/2010 Totaal aantal momenten: 2 5.3 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: preventie en vorming rond middelengebruik en-misbruik




12 3

Aanwezigheidsgraad stopgezet Gemiddeld aantal deelnemers /


PERSONEEL

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: drugcursus Aanbodverstrekker: CAD en Katharis Periode: Van 17/11/2010 t.e.m 17/11/2010 Totaal aantal momenten: 2 5 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Preventie en vorming rond middelengebruik en -misbruik

Doelgroep: Mannen

Voorwaarden tot deelname: intakegesprek


13 12 9 /



PERSONEEL

75% 9.0

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: Gespreksgroep AA Aanbodverstrekker: AA Periode: Van 06/01/2010 t.e.m 24/03/2010 Totaal aantal momenten: 12 24 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Gespreksgroep voor mensen met een alcoholverslaving


Voorwaarden tot deelname: Openheid en discretie


14 4 6 /



PERSONEEL

93,65% 4.5

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: Gespreksgroep AA Aanbodverstrekker: AA Periode: Van 07/04/2010 t.e.m 30/06/2010 Totaal aantal momenten: 13 26 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Gespreksgroep voor mensen met een alcoholverslaving




9 5 5 /



PERSONEEL

79,99% 4.5

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: gespreksgroep AA Aanbodverstrekker: AA Periode: Van 07/07/2010 t.e.m 29/09/2010 Totaal aantal momenten: 13 26 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Gespreksgroep voor mensen met een alcoholverslaving




16 4 9 /



PERSONEEL

79,7% 5.6

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: gespreksgroep AA Aanbodverstrekker: AA Periode: Van 06/10/2010 t.e.m 27/12/2010 Totaal aantal momenten: 13 26 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Gespreksgroep voor mensen met een alcoholverslaving

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften



15 9 9 /



PERSONEEL

97,06% 7.0

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein:GEZONDHEID jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Opleiding keukenmedewerker Aanbodverstrekker: VZW Alternatief Periode: Van 02/02/2010 t.e.m 18/05/2010 Totaal aantal momenten: 4 12 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Kennis en vaardigheden bijbrengen zodat er kan deelgenomen worden aan een examen van de VDAB met oog op een wettelijk certificaat keukenmedewerker

Doelgroep: Mannen, Vrouwen, Nederlandskundigen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: Goedkeuring om te werken in de keuken, nog 1 jaar in de gevangenis


7 7 7 ?



PERSONEEL

100% 7

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: WERK jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Opleiding keukenmedewerker Aanbodverstrekker: VZW Alternatief Periode: Van 05/10/2010 t.e.m 13/05/2011 Totaal aantal momenten: 8 19 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Kennis en vaardigheden bijbrengen zodat er kan deelgenomen worden aan een examen van de VDAB met oog op een wettelijk certificaat keukenmedewerker.

Doelgroep: Mannen, Vrouwen, Nederlandskundigen, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: Goedkeuring om te werken in de keuken, nog 1 jaar in de gevangenis

Resultaten: CURSUS NOG NIET AFGEROND Aantal inschrijvingen 11 Aantal deelnemers bij de start Aantal eindigers Aantal behaalde attesten

11 ? ?



PERSONEEL

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: Assessmenttraining Aanbodverstrekker: VOKANS Periode: Van 19/07/2010 t.e.m 26/07/2010 Totaal aantal momenten: 10 23.3 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Door middel van schriftelijke en praktische oefeningen meer inzicht verwerven in eigen vaardigheden en mogelijkheden. Dit helpt bij het zoeken naar een gepaste tewerkstelling en/of opleiding.


Voorwaarden tot deelname: Selectie door detentieconsulent (VDAB) Chris Dierckx.


10 10 8 8



PERSONEEL

84% 8.4

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: Infosessie 'Hoe start ik een zaak' Aanbodverstrekker: UNIZO Periode: Van 08/09/2010 t.e.m 08/09/2010 Totaal aantal momenten: 1 2 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Toelichting over hoe een zelfstandige arbeid moet opgestart worden.

Doelgroep: Mannen, Nederlandsonkundigen, Nederlandskundigen, Geïnterneerden, Beklaagden, Kort gestraften

Voorwaarden tot deelname: /


21 21 16 /



PERSONEEL

90,48% 16.0

LOGISTIEK

TOTAAL

Domein: TEWERKSTELLING jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Oriëntatiecentrum Aanbodverstrekker: VDAB Periode: Van 09/11/2010 t.e.m 26/11/2010 Totaal aantal momenten: 5 13.3 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Gericht op het oriënteren naar opleiding of werk.




13 11 8 0



PERSONEEL

85,71% 9.4

LOGISTIEK

TOTAAL


Naam activiteit: gitaarles Aanbodverstrekker: Zelfstandige lesgever Periode: Van 15/03/2010 t.e.m 24/05/2010 Totaal aantal momenten: 10 17.5 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Aanleren basisvaardigheden gitaarles


Voorwaarden tot deelname: reeks 10 Euro waarborg betalen


kunnen

9 8 4 /

afmaken



PERSONEEL

80% 4.2

LOGISTIEK


Domein: CULTUUR jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Naam activiteit: Gitaarles Aanbodverstrekker: Zelfstandige lesgever Periode: Van 18/10/2010 t.e.m 27/12/2010 Totaal aantal momenten: 11 11 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Aanleren basisvaardigheden gitaarles

Doelgroep: Mannen, Nederlandskundigen, beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften

Voorwaarden tot deelname: Reeks kunnen afmaken 10 euro waarborg betalen


13 8 5 /


85,37% 4.8

PERSONEEL

LOGISTIEK

Bruto kostprijs activiteit: FINANCIERDER Inbreng Vlaamse Gemeenschap Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) Inbreng ander (benoem: …………………………………...) TOTAAL


Naam activiteit: Yoga Aanbodverstrekker: Zelfstandige leerkracht Periode 1: Januari – maart (11 momenten) Periode 2: april - juni (13 momenten) Omschrijving van de activiteit: ontspanning en relaxatie-bewustwording via oefeningen Doel van de activiteit: relaxatie-bewustwording Doelgroep: mannen Voorwaarden tot deelname: / Resultaten periode 1: OPEN AANBOD Aantal deelnemers bij de start 17 Aantal eindigers 9


6,7

Resultaten periode 2: OPEN AANBOD Aantal deelnemers bij de start 11 Aantal eindigers 8


7,5

Bruto kostprijs activiteit : FINANCIERDER Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) TOTAAL

PERSONEEL

LOGISTIEK


Naam activiteit: Yoga Aanbodverstrekker: Zelfstandige leerkracht Periode 1: Januari – maart (12 momenten) Periode 2: april - juni (13 momenten) Omschrijving van de activiteit: ontspanning en relaxatie-bewustwording via oefeningen Doel van de activiteit: relaxatie-bewustwording Doelgroep: vrouwen Voorwaarden tot deelname: / Resultaten periode 1: OPEN AANBOD Aantal deelnemers bij de start 8 Aantal eindigers 3


3,8

Resultaten periode 2: OPEN AANBOD Aantal deelnemers bij de start 11 Aantal eindigers 2


3,2

Bruto kostprijs activiteit : FINANCIERDER Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) TOTAAL

PERSONEEL

LOGISTIEK


Naam activiteit: Cursus Omgaan met Lastige situaties Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: Van 15/03/2010 t.e.m 25/03/2010 Totaal aantal momenten: 4 28 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: In detentie krijgt men vaak te maken met moeilijke situaties. In deze cursus leren we wat het belang is van communicatie en leren we sociale vaardigheden aan.


Voorwaarden tot deelname: Iedereen wordt uitgenodigd voor een intakegesprek, waarna beslist wordt of er al dan niet deelgenomen kan worden


20 7 5 0


Bruto kostprijs activiteit: FINANCIERDER Inbreng Vlaamse Gemeenschap Inbreng Justitie (steunfonds/cul.sport./aff.rel./herstel) Inbreng ander (benoem: …………………………………...) TOTAAL

Domein: CULTUUR

PERSONEEL

77,78% 6.0

LOGISTIEK

Naam activiteit: Cursus Overleven op cel Aanbodverstrekker: De Rode Antraciet Periode: Van 19/04/2010 t.e.m 10/05/2010 Totaal aantal momenten: 5 27 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: vaardigheden aanleren om tijdens detentie constructief om te gaan met bepaalde moeilijke situaties


Voorwaarden tot deelname: Intake doorlopen


6 6

Aanwezigheidsgraad stopgezet Gemiddeld aantal deelnemers /


PERSONEEL

TOTAAL


LOGISTIEK

Naam activiteit: workshop circustechnieken Aanbodverstrekker: Zelfstandige leerkracht Periode: 24/08/2010 Totaal aantal momenten: 1 1.8 Totaal aantal uren: Doel en omschrijving van de activiteit: Kennismaking met circus en acrobatie

Doelgroep: Mannen, Beklaagden, Kort gestraften, Lang gestraften



16 16 10 /



PERSONEEL

TOTAAL


63% 10.0

LOGISTIEK

Bijlage 2: Overlegstructuur Hulp- en dienstverlening Gevangenis Hasselt

Directieoverleg/ voorrapport

PMDKerngroep

Algemeen PMD1

WG Communicatie

WG Onderwijs

WG Tewerkstelling

WG SCW

WG Sport

WG Kinderbeleid

UITVOERING

1) PMD staat voor Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening

WG Welzijn & GGZ

WG Rechtshulp

Lokale Stuurgroep Drugs

Herstel

Bijlage 3: PMD-werking gevangenis Hasselt

Algemeen PMD

Samenstelling: - Beleidsmedewerker - Justitie o Inrichtingshoofd o Attaché (HDV + herstel) o Psychosociale dienst o Penitentiair assistent o Vormingsagent - Justitieel Welzijnswerk Limburg o Organisatieondersteuning o Trajectbegeleiding - De Rode Antraciet o Sportfunctionaris o Sociaal-cultureel werker - Consortium volwassenenonderwijs Limburg-Zuid o Onderwijscoördinator - Centrum Basiseducatie - VDAB o VDAB-detentieconsulent - Vereniging Geestelijke Gezondheidszorg Frequentie: 2 x/jaar Opdracht: 12 beschreven punten14 Samenstelling: Beleidsmedewerker, Justitieel Welzijnswerk Limburg, Inrichtingshoofd, Attaché (HDV en herstel), Psychosociale dienst

PMD-kerngroep

Frequentie: 1 x/maand Opdracht: - beleidsvoorbereidend werk voor Algemene PMD - opvolgen van beslissingen van Algemene PMD - opvolgen van evoluties ivm hulpen dienstverlening - aansturen van themagerichte werkgroepen - domeinoverschrijdende beslissingen nemen

PMDwerkgroepen

Zie PMD-structuur

14

Samenwerkingsconcept Vlaamse Gemeenschap – Justitie inzake hulpen dienstverlening aan gedetineerden: Basisprincipes en organisatie, http://www.wvg.vlaanderen.be/welzijnenjustitie/gedetineerden/stratplan.htm


Voorwoord. Gert Vanherk Beleidsmedewerker gevangenis Hasselt. jaarverslag 2010 hulp- en dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Hasselt

Recommend Documents