Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Centrale Gevangenis Leuven Jaarverslag 2009

Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Centrale Gevangenis Leuven

Jaarverslag 2009

Karen De Win, beleidsmedewerker Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin in samenwerking met de Centrale Gevangenis van Leuven, CAW Regio Leuven, Consortium Volwassenenonderwijs L4, De Rode Antraciet, Centrum Geestelijke Gezondheid, Bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven, Bibliotheek Leuven Tweebronnen, VDAB Leuven

Inhoudstafel Inhoudstafel ................................................................................................................................ 1 Voorwoord ................................................................................................................................. 4 Inleiding ..................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis ................................................................................. 6 1.1 Historiek van de inrichting ......................................................................................... 6 1.2 Infrastructuur .............................................................................................................. 6 1.3 Bevolking ................................................................................................................... 7 1.4 Regime ....................................................................................................................... 7 Hoofdstuk II: Sleutelfuncties voor de coördinatie en de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod .............................................................................................................. 9 2.1 Beleidsmedewerker .......................................................................................................... 9 2.2 Organisatieondersteuner ................................................................................................. 10 2.3 Trajectbegeleider ............................................................................................................ 10 2.4 Onderwijscoördinator ..................................................................................................... 11 2.5 Sportfunctionaris ............................................................................................................ 12 2.6 Penitentiair Beambte verantwoordelijk voor de coördinatie van sport en ontspanning . 13 HOOFDSTUK III: Uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .................................... 14 Inleiding ............................................................................................................................... 14 3.1 Welzijn ..................................................................................................................... 15 3.1.1 Activiteiten in het kader van psychische of persoonlijke levenssfeer .............. 15 3.1.2 Activiteiten in het kader van relationele levenssfeer ....................................... 16 3.1.3 Andere .............................................................................................................. 18 3.2 Gezondheid............................................................................................................... 18 3.2.1 Activiteiten in het kader van psychische problemen ........................................ 18 3.3 Onderwijs ................................................................................................................. 19 3.3.1 Onderwijstrajecten ........................................................................................... 20 3.3.2 Diplomagericht onderwijs ................................................................................ 20 3.3.3 Attestgericht onderwijs .................................................................................... 21 3.3.4 Afstandsonderwijs ............................................................................................ 21 3.3.5 Niet-attestgericht onderwijs ............................................................................. 21 3.4 Tewerkstelling .......................................................................................................... 22 3.4.1 Aan de Bak – programma................................................................................. 22 3.4.2 Diversiteitproject .............................................................................................. 23 3.5 Sociaal-cultureel werk .............................................................................................. 23 3.5.1 Vorming ........................................................................................................... 23 3.5.2 Creatieve activiteiten - ontspanningsactiviteiten.............................................. 24 3.5.3 Bibliotheek ....................................................................................................... 25 3.6 Sport ......................................................................................................................... 27 3.6.1 Doorlopend aanbod .......................................................................................... 27 3.6.2 Zomeraanbod .................................................................................................... 28 3.6.3 Winteraanbod ................................................................................................... 29 3.7 Herstel ...................................................................................................................... 29 3.7.1 Dader - slachtofferbemiddeling ........................................................................ 29 3.7.2 Infoavonden herstel .......................................................................................... 30 3.7.3 Omgaan met anderen ........................................................................................ 30 3.7.4 Gespreksgroep .................................................................................................. 30 3.8 Andere ...................................................................................................................... 30 3.8.1 Infoavonden ...................................................................................................... 30

Jaarrapport ‘Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden – Centrale Gevangenis Leuven – 2009’

1

3.8.2 Proclamatie ....................................................................................................... 31 3.8.3 Vormingsbeurs ................................................................................................. 31 3.9 Beklaagden ............................................................................................................... 31 3.10 Financieel overzicht ................................................................................................. 33 3.10.1 Aanmoedigingspremies .................................................................................... 33 3.10.2 Vergoeding van lesgevers, vormingswerkers en vrijwilligers ......................... 34 3.10.3 Onderwijs ......................................................................................................... 34 3.10.4 Sport ................................................................................................................. 35 3.10.5 Cultuur en ontspanning .................................................................................... 35 3.10.6 Welzijn ............................................................................................................. 36 Hoofdstuk IV: Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) .................... 37 Hoofdstuk V: Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen (strategie 3) ................................................................................................ 39 Inleiding ............................................................................................................................... 39 5.1 Samenwerkingsmodellen voor de organisatie van het hulpen dienstverleningsaanbod ........................................................................................................ 40 5.1.1 Beleidsniveau ................................................................................................... 40 5.1.2 Intermediair niveau .......................................................................................... 41 5.1.3 Operationeel niveau.......................................................................................... 42 5.2 Overlegstructuren hulpen dienstverlening ............................................................. 42 5.2.1 Stuurgroep strategisch plan .............................................................................. 42 5.2.2 Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening........................................... 43 5.2.3 Afstemmingsoverleg ........................................................................................ 43 5.2.4 Cliëntoverleg .................................................................................................... 44 HOOFDSTUK VI: Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving (strategie 4) ........................ 45 6.1 Bekendmaking van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden 45 6.2 Profilering van de hulpen dienstverlening binnen het bredere netwerk ................ 45 6.2.1 Netwerkdag van A(rbeid) tot Z(org) ................................................................ 45 6.2.2 HIPPO-Project .................................................................................................. 46 6.2.3 Raad van Bestuur consortium L4 ..................................................................... 46 6.2.4 De Rode Antraciet – brochure cursusaanbod ................................................... 46 6.3 Profilering naar de bredere samenleving .................................................................. 46 6.3.1 Project Openingen ............................................................................................ 46 6.3.2 Kaffee Detinee.................................................................................................. 47 6.3.3 Persconferentie bouwopleiding ........................................................................ 48 6.3.5 Sportraad - Cultuurraad .................................................................................... 48 HOOFDSTUK VII: HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid. .............................................. 49 7.1 Ondersteuning vanuit de gevangenis........................................................................ 49 7.2 Ondersteuning vanuit diverse organisaties ............................................................... 50 7.2.1 Regionale intervisies ‘herstel’ .......................................................................... 50 7.2.2 Centrum Algemeen Welzijnswerk Regio Leuven ............................................ 50 7.2.3 Onderwijs ......................................................................................................... 51 7.2.4 Vormingsdag sportmonitoren ........................................................................... 51 7.2.5 Centrum Geestelijke Gezondheidszorg ............................................................ 51 7.2.6 Bibliotheek ....................................................................................................... 52 HOOFDSTUK VIII: algemene conclusie ................................................................................ 53 8.1 Samenvatting ............................................................................................................ 53 8.2 Actiepunten – aandachtpunten 2010 ........................................................................ 54


2

8.3 Signalen .................................................................................................................... 55 Lijst van afkortingen ................................................................................................................ 57


3

Voorwoord In het najaar van 2008 werd het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven geïmplementeerd. In het voorwoord van dit eerste jaarverslag met betrekking tot de hulpen dienstverlening wil ik van de gelegenheid gebruik maken om even stil te staan bij anderhalf jaar strategisch plan. Anderhalf jaar geleden werd het strategisch plan en de nieuwe medewerkers die dit met zich meebracht in de Centrale Gevangenis van Leuven met open armen ontvangen en met argusogen bekeken. Het strategisch plan omschrijft onder andere de organisatie van het hulpen dienstverleningsaanbod aan gedetineerden. Een aanbod dat in de Centrale Gevangenis van Leuven reeds uitgebreid aanwezig was en waar diverse mensen en organisaties instonden voor het goede verloop ervan. Vragen als ‘wat gaat dit teweeg brengen?’, ‘gaan we nog kunnen doen wat we altijd gedaan hebben?’, ‘kan ik mijn werk blijven doen zoals ik het nu doe?’, werden vaak gesteld. Het strategisch plan heeft niet de pretentie om goede, bestaande praktijken te bannen. Het wil en kan een meerwaarde bieden door de sterkere omkadering van de hulpen dienstverlening aan gedetineerden. In dit jaarverslag ga je dan ook kunnen lezen op welke manier we (en met we bedoel ik niet enkel alle partners die vanuit de Vlaamse Gemeenschap in de gevangenis komen, maar ook al het justitiepersoneel) de voorbije periode getracht hebben om de nieuwe functies en structuren uit het strategisch plan te integreren in de structuren, de gewoontes en de cultuur van de Centrale Gevangenis van Leuven. Dankzij de inspanningen van iedereen die, van ver of van nabij, betrokken is op de hulpen dienstverlening aan gedetineerden, zijn we er, mijn inziens, in geslaagd om het strategisch plan te implementeren met het grootst mogelijke respect voor wat reeds bestond. Het lijvige jaarverslag dat voor u ligt, is een mooi voorbeeld hiervan. Het jaarverslag geeft een overzicht van anderhalf jaar strategisch plan en de realisaties die sindsdien gebeurd zijn. Daarnaast geeft het ook een overzicht van het aanbod en de praktijken die reeds jaren in de Centrale Gevangenis van Leuven aanwezig zijn. Het feit dat dit alles in één jaarverslag rond de hulpen dienstverlening aan gedetineerden samenkomt, kan enkel een bewijs zijn van de integratie die elkeen voor ogen had bij de start van het strategisch plan in het najaar van 2008. Hiermee zit de taak er echter nog niet op. De uitdagingen die in dit jaarverslag geformuleerd staan, geven alleen maar weer dat dit slechts het begin is. Het begin van een verdere samenwerking waarbij we met z’n allen de hulpen dienstverlening aan gedetineerden verder kunnen uitbouwen tot een kwalitatief, divers aanbod dat maximaal afgestemd is op de noden van elke gedetineerde. Dit alles was echter niet mogelijk geweest zonder de medewerking van jullie allemaal. Daarom wil ik jullie allen danken voor de geleverde inspanningen. Niet enkel de inspanningen om dit jaarverslag op te maken maar ook de inspanningen die elkeen geleverd heeft om te komen tot een goede samenwerking en een verdere uitbouw van de hulpen dienstverlening. Karen De Win Beleidsmedewerker Centrale Gevangenis Leuven


4

Inleiding

In 2002 ging in 5 Vlaamse gevangenissen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Momenteel is dit plan in werking in alle Vlaamse gevangenissen. De missie van de Vlaamse Gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse Gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. De missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: 1. Uitbouwen van een kwalitatief aanbod 2. Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod 3. Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen 4. Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap en bij de stakeholders: gevangenisdirecties, Justitie en samenleving 5. Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid. De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. De wisselwerking tussen het bovenlokale niveau en de lokale gevangenissen is onlosmakelijk verbonden aan een optimale samenwerking en bijgevolg de uitbouw van een kwaliteitsvol aanbod voor de gedetineerden. Dit rapport richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Het rapport kwam tot stand door de inspanningen van de Vlaamse partners aanwezig in de gevangenissen en werd gecoördineerd door de beleidsmedewerker van elke gevangenis. De relatie tot het bovenlokale niveau krijgt hier ook een plaats. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Naast het omschrijvende hoofdstuk wordt ook steeds een reflectie weergegeven van de gerealiseerde initiatieven. Op basis van deze actuele situatie en de reflectie worden de aandachtspunten geformuleerd naar de toekomst toe. De samenwerking, wisselwerking en inspanningen van alle Vlaamse actoren tot een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening aan gedetineerden komen in dit stramien het best tot hun recht. Voordat we dieper ingaan op de wijze waarop de vijf strategieën in de praktijk hun invulling krijgen, besteden we extra aandacht aan de sleutelfuncties die een centrale rol in de coördinatie en de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod spelen.


5

Hoofdstuk 1: situering van de gevangenis

1.1

Historiek van de inrichting

De Centrale Gevangenis van Leuven werd opgetrokken tussen 1856 en 1859 en werd in gebruik genomen op 1 oktober 1860. Het plan van de organisatie van de strafinrichtingen, dat door E. Ducpétiaux in opdracht van de Belgische regering uitgewerkt was, voorzag in de bouw van één grote cellulaire inrichting gelegen in het centrum van het land. Het was bestemd voor mannen die een lange straf moesten uitzitten. Er werd gekozen voor Leuven omwille van de centrale ligging en de makkelijke bereikbaarheid. De Centrale Gevangenis van Leuven kan beschouwd worden als een typevoorbeeld van de zogenaamde Ducpétiauxgevangenis: een gevangenis van het cellulaire type in de vorm van een ster met zes vleugels. Tussen de beide wereldoorlogen werden er werkhuizen bijgebouwd. In 1976 lag een grote werkstaking van de gedetineerden, gevolgd door een staking van het bewaarderpersoneel, aan de basis van wat als een grote omwenteling van het regime beschouwd kan worden. In dit nieuwe regime werden nadrukkelijk twee accenten gelegd: primordiale aandacht voor een zinvolle vrijetijdsbesteding van de gedetineerden en de geleidelijke invoering van een opendeurregime. Aspecten die tot op de dag van vandaag een essentieel kenmerk zijn van het gevangenisregime in de Centrale Gevangenis van Leuven. Na 1976 werd een renovatie van het cellulair complex gepland. Vleugel B werd grondig gerenoveerd terwijl de andere vleugels in min of meerdere mate werden opgefrist. In 1996 werd de Centrale Gevangenis beschermd als monument. Momenteel is men bezig met de bouw van een nieuwe keuken.

1.2

Infrastructuur

De Centrale Gevangenis van Leuven is gebouwd op een oppervlakte van ongeveer vier hectare. Het is een typische Ducpétiaux-gevangenis met zes vleugels: vier kleine en twee grote. Tussen de vleugels zijn twee wandelkoeren en een sportkoer aanwezig. Bovendien telt de inrichting acht werkhuizen, een theaterzaal, een fitnesszaal, een cardioruimte, een computerlokaal en diverse leslokalen. Daarnaast zijn er in de Centrale Gevangenis van Leuven een aantal speelzalen en ook een dartszaal. De Centrale Gevangenis van Leuven beschikt over een bibliotheekruimte voor de veroordeelden en één voor de beklaagden. De bibliotheek voor de veroordeelden is aan de krappe kant. Niet alle materiaal kan in de bibliotheek uitgestald worden waardoor gebruik gemaakt wordt van een magazijn. Bovendien is het meubilair en de inrichting verouderd. De uitbreiding van de bibliotheek kan pas na verhuis van de huidige keuken naar de nieuwbouw. Bij de herinrichting van de bibliotheek zal voorzien worden in meer individuele zit- en studeerruimte.


6

1.3

Bevolking

De Centrale Gevangenis van Leuven is één van de weinig Belgische gevangenissen die in principe uitsluitend bedoeld is voor strafuitvoering. Hierbij ligt de nadruk vooral op langgestraften. Dit maakt dat de meeste veroordeelden diverse jaren (soms tientallen) in de Centrale Gevangenis van Leuven verblijven. De 300 veroordeelden kunnen grofweg onderverdeeld worden in vier categorieën. Ongeveer 20% van deze veroordeelden zijn anderstaligen. Een eerste categorie betreft de crimineel veroordeelden. Dit gaat over het algemeen om categorie van (zeer) zwaar gestraften die werden veroordeeld door het Hof van Assisen. Veelal gaat het hier om mensen die een levensdelict gepleegd hebben. Een honderdtal gedetineerden werd veroordeeld tot levenslang. Een tweede categorie betreft de groep van recidivisten. Deze mensen werden veroordeeld door de correctionele rechtbank voor de meest uiteenlopende feiten. Op het ogenblik van hun aankomst in de Centrale Gevangenis van Leuven moeten zij nog een aantal jaar straf uitzitten. Een derde groep bestaat uit buitenlanders die na hun straf het land moeten verlaten en die veroordeeld werden tot straffen van vier jaar en meer. Het gaat hier voornamelijk om feiten van drug- of mensenhandel. Tenslotte is er nog een groep van mensen die veroordeeld werden voor pedoseksuele feiten. Zij verblijven hier in het kader van het pilootproject rond seksuele delinquenten. Het is de bedoeling om bij deze personen een grondig persoonlijkheidsonderzoek uit te voeren en te onderzoeken onder welke voorwaarden een invrijheidsstelling overwogen kan worden. Deze categorie van veroordeelden wordt opgevangen in een soort van pretherapeutisch kader. De pedoseksuele delinquenten verblijven binnen de inrichting niet op een aparte afdeling om stigmatisering te voorkomen. In totaal gaat het om 40 gedetineerden. Sinds 1984 verblijven in de Centrale Gevangenis ook beklaagden en dit ter ontlasting van de gevangenis van Sint Gillis. Het gaat momenteel om vijftig personen die wachten op hun proces. Het gaat om mensen die geen binding hebben met België. Dit maakt dat het veelal illegalen en anderstaligen zijn. Het is een heel diverse groep van uiteenlopende nationaliteiten. Deze beklaagden verblijven gemiddeld drie maand in de Centrale Gevangenis van Leuven.

1.4

Regime

Veroordeelden en beklaagden zijn in de Centrale Gevangenis van Leuven strikt van elkaar gescheiden. Zij hebben elk een eigen, specifiek regime. Ook de wandeling gebeurt afzonderlijk. De veroordeelden kennen een open deurregime, wat impliceert dat de gemeenschapsmomenten zeer frequent zijn. Vanaf de opening der cellen (6u of 7u in het weekend en op feestdagen) tot bij de sluiting (20u10), hebben de gedetineerden de mogelijkheid zich vrij te bewegen op de sectie en op de vleugel waar men zijn cel heeft. Hierbij kunnen zij ook de cel van een medegedetineerde betreden.


7

Uitzonderlijk zijn gedetineerden die uit veiligheidsoverwegingen of bij wijze van tuchtmaatregel voor korte of langere termijn aan een afzonderings- of aan een ander beperkt regime worden onderworpen, uitgesloten van het gemeenschapsregime. Dit houdt ook in dat ze niet kunnen deelnemen aan de hulpen dienstverleningsactiviteiten. In 2010 zal werk gemaakt worden van een tussenregime. Gedetineerden die herhaaldelijk gedrag stellen dat niet verenigbaar is met het open deurregime, zullen hier tijdelijk van uitgesloten worden. Het is de bedoeling dat dit regime uitgewerkt wordt in de eerste helft van 2010 en naderhand ingevoerd zal worden. Primordiale aandacht wordt besteed aan de vrijetijdsbesteding van de gedetineerden. Enerzijds is het zinvol opvullen van de vrije tijd een middel om de detentietijd door te komen. Anderzijds is het ook nodig omdat de gedetineerden op die manier vaak mogelijkheden leren ontdekken om zich op een persoonlijke en constructieve manier te uiten. In de Centrale Gevangenis van Leuven wordt geprobeerd, binnen de grenzen van het mogelijke en met respect voor de keuze van de gedetineerde, een gevarieerd en gedifferentieerd aanbod inzake vrijetijdsbesteding te realiseren. De beklaagden genieten in vergelijking met de veroordeelden een veel beperkter regime. De celdeuren zijn gesloten en er is een beperkter aanbod aan gemeenschappelijke (vrijetijds-)activiteiten. De meeste van deze beklaagden zijn ook buitenlanders die het land zullen worden uitgezet. De beklaagden worden strikt gescheiden gehouden van de veroordeelden. Dit wil ook zeggen dat voor hen een apart hulpen dienstverleningsaanbod uitgewerkt is. Het hulpen dienstverleningsaanbod dat in hoofdstuk drie beschreven wordt, heeft betrekking op de veroordeelden. In een aparte paragraaf zal het hulpen dienstverleningsaanbod voor de beklaagden beschreven worden. Het verder uitbouwen van een kwaliteitsvol aanbod op de diverse domeinen voor de beklaagden, blijft een aandachtspunt in 2010.


8

Hoofdstuk II: Sleutelfuncties voor de coördinatie en de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod

In dit hoofdstuk wordt een korte schets gegeven van de sleutelfuncties uit het strategisch plan: de beleidsmedewerker, de organisatieondersteuner en de trajectbegeleider. Daarnaast wordt ook toelichting gegeven bij de coördinatiefunctie die een aantal andere personen opnemen in het kader van de hulpen dienstverlening aan gedetineerden. Het gaat hier om de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris en de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en ontspanning. Uiteraard zijn er nog veel meer personen werkzaam binnen de hulpen dienstverlening. Aangezien bij hen de nadruk meer ligt op het verschaffen van een aanbod naar de gedetineerden eerder dan op de coördinatie, komen zij in het volgende hoofdstuk aan bod.

2.1 Beleidsmedewerker De beleidsmedewerker wordt vanuit de Vlaamse Overheid ingezet voor de coördinatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. Met de implementatie van het Strategisch Plan in de Centrale Gevangenis van Leuven in het najaar van 2008 werd ook een beleidsmedewerker aangesteld. In het voorjaar van 2009 werd de functie niet ingevuld wegens zwangerschapsverlof en in de zomer was er een personeelswissel. Deze beleidsmedewerker behoort tot de Vlaamse administratie van Welzijn die eveneens een coördinatierol heeft binnen het Strategisch Plan op bovenlokaal niveau. De hulpen dienstverlening bestrijkt verschillende deelterreinen met op elk terrein andere diensten met een andere visie en andere invalshoeken en dus ook andere werkwijzen. De beleidsmedewerker kan, als onafhankelijke persoon, de globale coördinatie van de gevarieerde hulpen dienstverlening waarnemen. Daarnaast heeft deze beleidsmedewerker een belangrijke taak om, samen met de gevangenisdirectie, het hulpen dienstverleningsbeleid en het algemene beleid van de gevangenis op elkaar af te stemmen. Het voorbije jaar lag de nadruk vooral op de implementatie van diverse nieuwe functies en diensten in de Centrale Gevangenis van Leuven. Deze gevangenis heeft reeds een lange traditie van samenwerking met diverse partners en een uitgebreid hulpen dienstverleningsaanbod voor de gedetineerden. Samen met diverse partners werd bekeken op welke manier nieuwe functies en diensten op een correcte manier ingeschakeld konden worden in de reeds bestaande structuren. De afstemming tussen de diverse diensten en het maken van samenwerkingsafspraken stond hierbij centraal. Veel aandacht ging ook naar de communicatie rond het strategisch plan en de nieuwe functies. Er werden diverse acties ondernomen om zowel de gedetineerden als het gevangenispersoneel en partners correct te informeren. Tenslotte was het de uitdaging om de huidige overlegstructuur aan te passen aan de verwachtingen die in het Strategisch Plan geformuleerd zijn. Hier wordt uitgebreid op ingegaan in Hoofdstuk 5.


9

2.2 Organisatieondersteuner De organisatieondersteuner werkt aan een optimale inbedding van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zodat gedetineerden toegang krijgen tot een maatschappelijk aanbod dat hen maximaal kansen tot individuele ontplooiing en ontwikkeling biedt. Hierbij staat de verbinding tussen vragen, noden en behoeften van gedetineerden, de eigenheden van het maatschappelijk hulpen dienstverleningsaanbod en de mogelijkheden en beperkingen eigen aan de gevangeniscontext voorop. Hiervoor biedt de organisatieondersteuner inhoudelijke en praktische ondersteuning gedurende het gehele plannings- en uitvoeringsproces van de hulpen dienstverlening in de gevangenis. De organisatieondersteuner maakt deel uit van de dienst justitieel welzijnswerk, deelwerking van het CAW. Voor de Centrale Gevangenis Leuven is 1 VTE organisatieondersteuner actief. Het hoofdaccent binnen deze functie lag in 2009 op 4 deelgebieden: • Continuering, planning en bijsturing van het vormingsaanbod • Trekken en/of opvolgen van de verschillende lokale werkgroepen in de gevangenis • Ondersteuning van externe aanbodverstrekkers • Participatie aan de implementatie van het strategisch plan en de uitbouw van de PMDstructuur Voor een evenwichtige taakinvulling van de organisatieondersteuner is een dialoog met de beleidsmedewerker en de domeinspecialisten (onderwijscoördinator, sportfunctionaris, …) van belang. Het goede verloop van het geheel aan hulpen dienstverlening is immers een gedeelde verantwoordelijkheid van alle betrokken actoren. De lokale taakinvulling van de beleidsmedewerker, de domeinspecialisten en de organisatieondersteuner beïnvloeden elkaar. Het vrijwaren van een evenwichtige taakinvulling van de organisatieondersteuner waarbij zowel inhoudelijke als praktischorganisatorische opdrachten deel uitmaken van de jobinhoud werd dit jaar als een noodzaak ervaren. De dialoog rond dit samenspel tussen de verschillende actoren is dan ook een aandachtspunt voor 2010.

2.3 Trajectbegeleider Trajectbegeleiding is erop gericht de gedetineerde te activeren, te motiveren en te versterken om opnieuw greep te krijgen op het eigen leven en dit zowel tijdens als na de detentie. De trajectbegeleiders willen samen met de gedetineerde en de Psychosociale Dienst (PSD) van de gevangenis verantwoordelijkheid opnemen in de zorg voor een humane, veilige en re-integratie- en herstelgerichte invulling van de detentie. Ze willen dit realiseren door: • Gedetineerden integraal en individueel te begeleiden (psycho-sociale hulpverlening met oog voor hun totale levenssituatie en context) • gedetineerden wegwijs te maken in het aanbod van hulpen dienstverlening en hen bij te staan bij het uitwerken van een toekomstgerichte reclassering


10

•

met instemming van de gedetineerde samen te werken met de PSD rond een integraal detentietraject dat gedetineerden maximaal voorbereidt op de re-integratie in de samenleving. Dit gebeurt met respect voor elkaars finaliteit, werkingsprincipes en –methodes.

Door de diensten JWW – in samenspraak met het Steunpunt Algemeen Welzijnswerk – is een breed model van trajectbegeleiding ontwikkeld. Trajectbegeleiders bieden een combinatie van vindplaatsgericht algemeen welzijndswerk onthaal in de gevangenis en een integrale individuele begeleiding in detentiecontext. Het coördineren en afstemmen van het geheel aan hulpen dienstverleningstrajecten wordt in de integrale begeleiding opgenomen. Trajectbegeleiders maken deel uit van de dienst justitieel welzijnswerk, deelwerking van het CAW. Voor de Centrale Gevangenis Leuven zijn 3,3 VTE trajectbegeleiders actief. Het hoofdaccent binnen deze functie lag in 2009 op 3 deelgebieden: • Trajectbegeleiding van gedetineerden • Afstemming met de functie van familiebegeleiding binnen justitieel welzijnswerk • Participatie aan lokale afstemmingsvergaderingen en werkgroepen in de gevangenis Het aanbod van trajectbegeleiding richt zich in de Centrale Gevangenis van Leuven naar alle veroordeelden. Trajectbegeleiders doen geen aanbod naar de beklaagden die allen geen Belgische verblijfsdocumenten hebben3, aangezien voor deze groep gedetineerden een terugkeer naar het land van herkomst de meest waarschijnlijke uitkomst is. Trajectbegeleiders zijn in november 2008 gestart met het proactief onthalen van gedetineerden die vanaf 2008 in de Centrale Gevangenis van Leuven zijn aangekomen en alle nieuw binnenkomende veroordeelden. Sinds juni 2009 werden gedetineerden niet meer proactief onthaald maar lag de focus op cliënten die op eigen initiatief of via doorverwijzing een beroep deden op trajectbegeleiding. Om alle gedetineerden systematisch te kunnen onthalen bij aankomst in de gevangenis – in combinatie met een aanbod van trajectbegeleiding – is het beschikbare aantal VTE trajectbegeleiding momenteel onvoldoende. Sinds de start van het strategisch plan in november 2008 – en dit tot en met december 2009, werden 195 gedetineerden onthaald door trajectbegeleiding. 109 cliënten gingen in op het aanbod van trajectbegeleiding. 16 begeleidingen werden ondertussen afgerond waarvan 8 omwille van vrijlating en 7 omwille van transfer.

2.4 Onderwijscoördinator De onderwijscoördinator wordt vanuit het Consortium Volwassenenonderwijs L4 ingezet in de Leuvense gevangenissen. Twee dagen per week is zij aanwezig in de Centrale Gevangenis van Leuven. De opdracht van het consortium met betrekking tot onderwijs aan gedetineerden wordt in het decreet volwassenenonderwijs als volgt geformuleerd: “de coördinatie en de ondersteuning van de centra bij


11

de uitwerking van een onderwijs- en vormingsbeleid voor gedetineerden, de organisatie van het detecteren van de onderwijs- en vormingsbehoeften van gedetineerden en de begeleiding van het onderwijstraject van gedetineerden”. Meer specifiek heeft het consortium drie grote opdrachten. Een eerste opdracht is het optimaliseren en het afstemmen van het opleidingsaanbod en het uitvoeren van een behoeftedekkend onderwijsaanbod in de gevangenis. Ten tweede is de detectie van opleidingsbehoeften bij de gedetineerden belangrijk. Een laatste opdracht betreft de uitbouw van een systeem van leertrajectbegeleiding voor gedetineerden. In de Centrale Gevangenis van Leuven is de onderwijscoördinator gestart in november 2008. Het onderwijsaanbod in deze gevangenis was reeds goed uitgebouwd. Een continuering van dit aanbod stond in 2009 dan ook centraal. Hierbij ging de opdracht van de onderwijscoördinator vooral naar de praktische organisatie van het aanbod en de ondersteuning van de lesgevers. In het verleden werden er reeds onderwijstrajecten opgezet met gedetineerden door de bemiddelaar van het Justitieel Welzijnswerk. Deze leertrajectbegeleiding werd in 2009 door de onderwijscoördinator verder uitgebouwd. Daarnaast ging er ook veel aandacht naar de afstemming met de andere partners werkzaam in de gevangenis. De opdracht van de behoeftedetectie bij gedetineerden stond in 2009 minder centraal. Twee meerjarige opleidingen maakten ook dat er weinig ruimte was voor een nieuw aanbod. Deze opleidingen lopen af in juni 2010. De behoeftedetectie zal daarom in het voorjaar van 2010 centraal komen te staan. Er zal een behoeftenonderzoek gebeuren rond onderwijs- en vormingsnoden. Op basis van de resultaten van deze bevraging zal dan het aanbod voor het schooljaar 2010-2011 uitgebouwd worden.

2.5 Sportfunctionaris De sportfunctionaris wordt vanuit de Rode Antraciet voor 20% tewerkgesteld in de Centrale Gevangenis van Leuven. Zij is in dienst vanaf september 2008. Daarnaast werkt de sportfunctionaris ook in de Hulpgevangenis van Leuven en in de gevangenis van Hasselt. Algemeen staat de sportfunctionaris in voor het uitwerken van een missie, een visie en een werkplan. Ze werkt sportactiviteiten uit en organiseert ze in de gevangenis. Een andere belangrijke opdracht voor de sportfunctionaris is de ondersteuning van medewerkers, de samenwerking met diverse interne en externe partners en het verzorgen en uitbouwen van de nodige public relations. Het voeren van een algemeen sportbeleid in de gevangenis is een ander belangrijk aspect. Hierbij hoort ook het materieel en financieel beleid met betrekking tot sport. In de Centrale Gevangenis van Leuven lag de nadruk in eerste instantie op de inwerking van de functie en de afstemming met andere partners. De Centrale Gevangenis van Leuven heeft al jaren een uitgebreid sportaanbod waarbij een penitentiair beambte instaat voor de organisatie ervan. Daarnaast zijn er ook twee gedetineerden deeltijds tewerkgesteld voor de organisatie van het sportgebeuren. De uitbouw van de samenwerking en de afstemming van de taken op elkaar stond in de eerste helft van 2009 centraal. Er werd een duidelijke taakafbakening afgesproken waarbij de sportfunctionaris vooral het beleidsmatige aspect verder uitwerkt en vanuit de samenwerking met externe partners nieuwe zaken aanbrengt.


12

Daarnaast was bij de start van de sportfunctionaris ook de afstemming met de beleidsmedewerker en de organisatieondersteuner belangrijk. In 2009 werd een samenwerking met de sportdienst van de stad Leuven opgezet. Dit resulteerde in een meerjarenbeleidplan voor de Centrale Gevangenis van Leuven. De verdere uitwerking van de doelstellingen die hierin geformuleerd werden, was een belangrijk accent in 2009. In 2010 zal dit verder gezet worden.

2.6 Penitentiair Beambte verantwoordelijk voor de coördinatie van sport en ontspanning Vanuit justitie is een penitentiair beambte verantwoordelijk voor de coördinatie van het sporten ontspanningsaanbod. Hij is vooral bezig met de interne planning en organisatie van dit aanbod. Voor de praktische uitwerking van de sportdienst kan hij rekenen op de medewerking van twee gedetineerden (elk parttime betaald) Met de komst van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden kwam een aantal personen in de gevangenis die ook verantwoordelijk zijn voor de organisatie van activiteiten (zoals de organisatieondersteuner en de onderwijscoördinator). Er ging dan ook aandacht naar de afstemming en de taakafbakening tussen deze diverse functies. Met betrekking tot de sportactiviteiten werden nieuwe initiatieven opgezet en deden nieuwe organisaties en personen een sportaanbod in de gevangenis. Ook dit vroeg om een goede afstemming. Zoals in de vorige paragraaf reeds aangehaald werd, was ook de afstemming met de sportfunctionaris een belangrijk aspect in 2009.


13

HOOFDSTUK III: Uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Inleiding Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod. Dit aanbod wordt getoetst aan de volgende kwaliteitscriteria: toegankelijk, kwaliteitsvol, continu (voor, tijdens en na detentie), laagdrempelig en op maat van de gedetineerde. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties van het afgelopen werkjaar benoemd en de structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in bijlage. De gegevens met betrekking tot de hulpen dienstverlening worden bijgehouden door de educatief medewerker, een gedetineerde. Voor de eerste helft van 2009 werden de gegevens gewist. Hierdoor beschikken we slechts vanaf halfweg 2009 over cijfergegevens. De Centrale Gevangenis van Leuven heeft al jaren een uitgebreid en divers activiteitenaanbod met aandacht voor de noden en de behoeften van gedetineerden. Met de komst van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden kwamen verschillende nieuwe functies en personen in de gevangenis. Daarnaast verdween de functie van bemiddelaar. De continuering en de organisatie van het bestaande aanbod op een kwaliteitsvolle manier stond het voorbije jaar centraal. De evaluatie van het aanbod en de aanpassing ervan gebeurde het voorbije jaar slechts in beperkte mate. In 2010 zal de evaluatie van het aanbod wel meer centraal staan waarbij volgende zaken zullen bekeken worden: sluit het aanbod aan op de noden en de behoeften van de gedetineerden, is er een goede spreiding over de diverse domeinen en is het aanbod toegankelijk voor alle gedetineerden. Bij de organisatie van het aanbod wordt zoveel mogelijk getracht om principes uit de samenleving ook binnen in de gevangenis te brengen. Zo wordt overdag in eerste instantie de nadruk gelegd op tewerkstelling. De ontspanningsactiviteiten vinden plaats buiten de werkuren. Een aantal vormingsen onderwijsactiviteiten vinden overdag plaats. Werknemers buiten hebben ook de mogelijkheid om bij te scholen en vormingen te volgen tijdens de werkuren. Rekening houdend met de gevangeniscontext en met de mogelijkheden van de organisaties die het aanbod verstrekken, wordt dit principe zo veel mogelijkheid gehanteerd. Dit houdt ook in dat mensen die overdag een cursus volgen, hiervoor een vergoeding krijgen. Net als in de buitenwereld proberen we een divers aanbod aan hulpen dienstverlening te voorzien. De infrastructuur van de gevangenis laat dit ook toe. Het is dan ook onvermijdelijk dat er vaak verschillende activiteiten op eenzelfde moment doorgaan. De gedetineerde wordt aangesproken op zijn verantwoordelijkheid om hierin keuzes te maken. We hebben in de loop van 2009 gemerkt dat het aanbod nog beter op elkaar afgestemd kan worden. Binnen het onderwijsaanbod wordt bijvoorbeeld met diplomatrajecten gewerkt. Ook binnen andere domeinen is het mogelijk om meer trajectmatig te werken. Binnen het herstelgerichte aanbod zijn heel toegankelijke activiteiten maar ook activiteiten, zoals een cursus ‘Slachtoffer in Beeld’ met een hoge drempel. Door een betere planning van deze activiteiten kan een traject opgezet worden zodat


14

gedetineerden geleidelijk aan voorbereid worden. Het meer trajectmatig plannen van activiteiten zal een aandachtspunt zijn voor 2010. Zoals eerder reeds aangegeven, worden in de Centrale Gevangenis van Leuven de beklaagden en de veroordeelden strikt gescheiden. Dit houdt ook in dat voor de twee groepen een apart hulpen dienstverleningsaanbod uitgewerkt wordt. In een aparte paragraaf zal dieper ingegaan worden op dit aanbod voor de beklaagden. Het aanbod dat in de eerste paragrafen beschreven wordt, is niet toegankelijk voor beklaagden.

3.1

Welzijn

3.1.1 Activiteiten in het kader van psychische of persoonlijke levenssfeer Rechtshulpverlening Het CAW Regio Leuven stelt een halftijdse kracht ter beschikking om eerstelijns sociaal-juridische hulp te bieden aan veroordeelden in de Centrale Gevangenis van Leuven. Gedetineerden kunnen tijdens het wekelijks spreekuur terecht voor juridische vraagverduidelijking en een antwoord op vragen die onmiddellijk of na eenvoudig opzoekwerk kunnen beantwoord worden. Vragen die een meer uitgebreid advies en/of studiewerk vergen, worden voor een omstandig advies naar een pro-deo advocaat verwezen. In 2009 maakten 79 veroordeelden gebruik van dit aanbod. Daarnaast wordt er jaarlijks een infoavond georganiseerd rond Burgerlijke Partij en rond Juridische gevolgen van een veroordeling. Deze laatste is in 2009 niet kunnen doorgaan omwille van ziekte van de spreker.

Aanbod andere deelwerkingen van het Centrum Algemeen Welzijnswerk Binnen het CAW Regio Leuven wordt aandacht besteed aan een goede doorstroom vanuit de gevangenis naar het regulier aanbod van het CAW. In dit kader worden vanuit diverse deelwerkingen intakes gedaan in de gevangenis. Daarnaast heeft het Volwassenenonthaal een continu aanbod van vijf begeleidingen in de gevangenis waarbij – naast de psycho-sociale begeleiding – ook de brugfunctie vanuit de gevangenis naar verdere begeleiding na vrijlating centraal staat. Vanuit slachtofferhulp wordt jaarlijks een infoavond rond ‘slachtofferschap’ verzorgd en een gespreksgroep rond ‘slachtoffers: gevolgen en verwerking’. Meer informatie hierover vindt u onder punt 3.7.2 Verder geeft een medewerker van het CAW elk jaar een infoavond rond het thema huisvesting (zie punt 3.8.1)

Persoonlijkheidsvorming PRH PRH is een letterwoord dat staat voor ‘Personnalité et Relations Humaines’ in het Nederlands kortweg Persoonlijkheidsvorming. Zij hebben een programma uitgewerkt voor gedetineerden waarbij in de


15

loop van drie jaar gewerkt wordt rond een vijftal thema’s (kennismaking met jezelf, je leven richting geven, affectieve relaties, beslissingen nemen en leren analyseren van je innerlijke belevingen). Deelnemers krijgen de kans om meer te weten te komen over zichzelf. Op hun eigen ritme en tempo kunnen ze ontdekkingen doen over wie ze zijn, hoe ze reageren, … Daarnaast worden er technieken aangereikt waarmee ze aan hun eigen persoonlijkheid kunnen werken. Naargelang de behoeften worden de reeksen georganiseerd. Geïnteresseerden kunnen zich inschrijven voor een aparte reeks. Soms is het wel nodig om een bepaalde reeks reeds gevolgd te hebben vooraleer het mogelijk is om aan te sluiten. In 2009 werd een aantal cursussen georganiseerd in het kader van persoonlijkheidsvorming. Voor beginnelingen was er begin 2009 de cursus “Oefenen in dialogeren – Vaardiger worden in communicatie”. Naast het opdoen van inzichten, krijgen de deelnemers de kans om te oefenen. Zij krijgen een praktische bagage mee waarmee ze in het dagelijkse leven aan de slag kunnen. Halverwege het jaar werd dan de cursus “Anders omgaan met spanningen en conflicten dankzij een efficiënte methode” georganiseerd. In deze cursus worden handvaten aangereikt om een situatie onder ogen te zien, om dialoog aan te gaan ook in moeilijke situaties en om te blijven zoeken naar oplossingen in een conflict. Voor mensen die reeds een basiscursus gevolgd hadden, was er begin 2009 de cursus “Opbouwende beslissingen leren nemen”. De cursus is een oefencursus waarbij vertrokken wordt van de realiteit van het leven in de gevangenis. In het najaar konden ze een cursus “Mijn relaties beter beleven” volgen. In deze begeleidingsgroep wordt aan deelnemers geleerd op welke manier zij verantwoordelijkheid kunnen opnemen voor hun deel van het goed functioneren van een relatie. Uit evaluatie van dit aanbod blijkt dat een min of meer vaste groep van gedetineerden aan de meeste activiteiten deelneemt. Deze cursussen zijn ook populair waarbij de vraag soms het aanbod overstijgt. Vooral voor de cursus “Anders omgaan met spanningen en conflicten” was heel veel interesse. Om aan deze vraag tegemoet te komen, wordt in 2010 een tweede reeks gepland.

3.1.2

Activiteiten in het kader van relationele levenssfeer

Familiebegeleiding Het aanbod aan naastbestaanden van gedetineerden in de beide Leuvense gevangenissen wordt verzorgd door één voltijdse hulpverlener van het CAW Regio Leuven. Naast individuele onthaal- en begeleidingsgesprekken, lag het accent in 2009 enerzijds op de afstemming met trajectbegeleiding en anderzijds op de betrokkenheid van de familiebegeleider met de werking van de twee gevangenissen en de verdere uitbouw van de activiteiten in het kader van affectieve relaties. In 2009 gingen 45 partners of familieleden van gedetineerden uit de Hulpgevangenis en de Centrale Gevangenis van Leuven in op het aanbod van familiebegeleiding. Er werd geen gespreksgroep opgestart wegens onvoldoende kandidaten. Dit groepsaanbod zal wel worden herhaald in 2010.


16

Kinderbezoek Het onderhouden van de relatie met je kind is geen evidentie vanuit de gevangenis. Het gewone bezoek is helemaal niet afgestemd op kinderen. Om de omgang tussen vader en kind zoveel mogelijk te normaliseren is er een aparte bezoekzaal voor het kinderbezoek, de Roefelzaal, ingericht. Kinderen tot 12 jaar kunnen tot drie keer per week in de Roefelzaal op bezoek komen bij een gedetineerde. Dit kinderbezoek is niet beperkt tot de eigen kinderen. Ook kinderen van partners of andere familieleden kunnen gebruik maken van het kinderbezoek In deze kindvriendelijke omgeving hebben gedetineerden en kinderen de mogelijkheid om losser met elkaar om te gaan dan in de gewone bezoekzaal. Er is ook allerlei speelgoed voorzien. Op regelmatige basis zorgen vrijwilligers voor animatie tijdens het kinderbezoek. Gedetineerden hebben ook de mogelijkheid om in deze bezoekzaal feestjes te houden voor hun kind. Dit kan naar aanleiding van een verjaardag of een communie. De gedetineerde kan nog een aantal familieleden of vrienden uitnodigen en op die manier een feestje geven voor het kind. Dit wordt door gedetineerden als een grote meerwaarde gezien omdat ze op deze manier er toch ook op speciale momenten bij kunnen zijn. Het kinderbezoek is gericht op kinderen tot 12 jaar. Heel wat gedetineerden hebben ook kinderen die ouder zijn. Het opbouwen en onderhouden van een band met deze kinderen is geen evidentie vanuit de gevangenis. Al verschillende jaren is het een aandachtspunt om te bekijken op welke manier dat gestimuleerd kan worden.

Vader zijn in de gevangenis Vanuit individuele contacten met gedetineerden bleek dat veel vaders worstelden met hun vaderschap: op welke manier kan je de vaderrol opnemen vanuit de gevangenis en toch nog iets betekenen voor je kinderen? Om een antwoord te bieden op deze nood zal in 2010 terug de cursus “Vader zijn in de gevangenis” georganiseerd worden.

Feestdagen Feestdagen zijn voor gedetineerden vaak moeilijkere momenten. Het zijn dagen die traditioneel doorgebracht worden met de familie. Daarom wordt geprobeerd om in de Centrale Gevangenis van Leuven naar aanleiding van feestdagen zoveel mogelijk aanbod te organiseren dat die band met de familie op deze dagen tracht te behouden of te versterken. In 2009 stond Moederdag voor de eerste keer in het teken van de moeder van de gedetineerde. De gedetineerde kon zijn eigen moeder in de bloemetjes zetten. Dit was een groot succes en werd door de deelnemers als heel positief ervaren. Het initiatief zal dan ook in 2010 herhaald worden. Vaderdag staat steeds in het kader van de gedetineerde als vader. Met Valentijn krijgen gedetineerden de kans om hun geliefde uit te nodigen en samen een feestelijke maaltijd te nuttigen. De bezoekzaal wordt feestelijk aangekleed en er is ook de gelegenheid om te dansen. In 2009 is het voor de vierde keer doorgegaan en ook dit initiatief wordt enorm gewaardeerd door de gedetineerde en zijn partner.


17

Ook met Sinterklaas en op het einde van de grote vakantie worden er speciale activiteiten georganiseerd waarbij de nadruk ligt op de band tussen de gedetineerde en zijn familie. Met Kerstmis en Pasen wordt er tijdens het bezoek iets extra om te eten voorzien (een kerststronk, paaseitjes, …). In 2010 zal de nadruk liggen op de continuering van dit aanbod. Daarnaast zal er in 2010 opnieuw een familiedag georganiseerd worden. In 2008 is deze voor de eerste keer doorgegaan. De familiedag is een activiteit bedoeld voor de familie en vrienden van gedetineerden. Hierbij wordt hen ook het aanbod van familiebegeleiding gedaan.

3.1.3

Andere

Gespreksgroep vanuit de katholieke aalmoezeniersdienst “OpenDeur – Tralies uit de weg” is een gespreksgroep die georganiseerd wordt door de katholieke aalmoezeniersdienst. Samen met burgers gaat men in gesprek rond algemeen menselijke thema’s.

3.2

Gezondheid

3.2.1 Activiteiten in het kader van psychische problemen Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Vlaams-Brabant Oost In 2009 is het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg van Leuven gestart met een aanbod in de Centrale Gevangenis van Leuven. In eerste instantie werd de tijd genomen om de noden en de behoeften van de gedetineerden te verkennen en afspraken te maken rond de invulling van het aanbod. Daarnaast werd ook bekeken op welke manier het aanbod zich diende te verhouden tot trajectbegeleiding en PSD. Het individuele therapieaanbod ging van start begin januari 2009. Het gaat om een tweedelijnsaanbod dat zoveel mogelijk gelijkenissen vertoont met het regulier aanbod van het CGG. De gesprekken kunnen dan ook niet als voorwaarde worden opgelegd of voorgesteld worden in het kader van een juridische maatregel. Gedurende twee voormiddagen en één volledige dag houdt een therapeut consultatie in de gevangenis. De gedetineerden kunnen hun vraag voor psychotherapie kenbaar maken door een briefje te posten in de daarvoor voorziene bus. Er wordt gevraagd om kort te omschrijven welke psychische moeilijkheden men ondervindt. Op basis van deze brief wordt de gedetineerde uitgenodigd voor een eerste (intake)gesprek. Tijdens dit verkennende gesprek verschaft de therapeut informatie betreffende zijn statuut en positie. Daarnaast wordt er geluisterd naar de verwachtingen en de problemen van de cliënt. Na het intakegesprek wordt, in overleg met het forensische team van het CGG, beslist of het opstarten van een psychotherapie zinvol kan zijn. Elke Nederlandstalige persoon die psychische moeilijkheden ondervindt en daarover wilt praten, komt in aanmerking voor therapie. Uit de


18

gesprekken blijkt dat de meeste vragen gaan rond de reden van opsluiting en de feiten, impulscontrole, sociale en relationele problemen, seksualiteitsbeleving en verslavingsproblematiek. De gesprekken zijn vergelijkbaar met gesprekken op het CGG: ze zijn vrijwillig, de hulpverlener is gebonden aan het beroepsgeheim en de cliënt bepaalt waarover hij al dan niet wil spreken. Overleg met andere diensten is mogelijk als de cliënt hiermee instemt. Het feit dat enkel Nederlandstalige gedetineerden in aanmerking komen voor het aanbod is een probleem. In de Centrale Gevangenis van Leuven verblijft ongeveer 20% anderstaligen die op deze manier in de kou blijven staan. Het aanbieden van een therapie in een andere taal is echter niet evident. De frequentie van de gesprekken wordt vastgelegd in onderling overleg tussen de gedetineerde en de therapeut. Omwille van de grote vraag naar psychotherapie in de Centrale Gevangenis van Leuven wordt er gemiddeld om de twee weken een gesprek aangeboden. Sinds mei 2009 wordt er gewerkt met een wachtlijst. Hierop stonden eind 2009 zeven gedetineerden. Gezien het geringe verloop van gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven kunnen mensen soms een aantal maand op de wachtlijst staan. Aangezien er niet onmiddellijk een uitbreiding van het aanbod voorzien is, zal in 2010 nagedacht moeten worden op welke manier we hiermee omgaan. Voorlopig wordt de wachtlijst chronologisch afgewerkt. Er zou voor geopteerd kunnen worden om voorrang te geven aan dringende problemen. Aansluitend hierbij stelt zich ook de vraag of er een beperking in duur gezet kan moet worden op de therapie. Ook dit zal een aandachtspunt zijn voor 2010. Op vraag van cliënten kan er voor een overdracht gezorgd worden naar het CGG als ze vrijgaan. Gedetineerden die echter de voorwaarde van een begeleiding opgelegd krijgen als ze vrijgaan, zullen eerst een intake moeten doen bij het daderteam van het CGG. In totaal waren er in 2009 44 aanmeldingen waarvan bij 37 gedetineerden een intake gebeurde. Bij 30 van deze personen werd een psychotherapie opgestart. De andere werden doorverwezen omdat ze geen zinvolle vraag voor psychotherapie hadden of omdat ze niet verder op het aanbod wensten in te gaan. Eind 2009 stonden er 7 cliënten op de wachtlijst. Er is een aanwezigheidsgraad van 85%. In 2010 zal geëxperimenteerd worden met een groepsaanbod rond geestelijke gezondheidszorg. In eerste instantie zal het om een zeer algemeen, kortlopend aanbod gaan. Na evaluatie zal dan bekeken worden of en hoe dit groepsaanbod eventueel verder kan evolueren.

AA Wekelijks is er een aanbod van de anonieme alcoholisten in de Centrale Gevangenis van Leuven.

3.3

Onderwijs

De Centrale Gevangenis van Leuven heeft al jaren een uitgebreid onderwijsaanbod voor de veroordeelden. In 2009 lag de klemtoon op de continuering van het bestaande aanbod. In 2010 zal op basis van een evaluatie van dat aanbod en van een behoeftebevraging het aanbod voor het schooljaar 2010-2011 bepaald worden. Door de bevraging willen we ook een zicht krijgen op de noden en de behoeften van de gedetineerden die nu geen gebruik maken van het onderwijsaanbod.


19

3.3.1 Onderwijstrajecten De onderwijscoördinator krijgt regelmatig de vraag om samen met een gedetineerde te bekijken wat zijn onderwijsmogelijkheden zijn. Op die manier wordt dan een individueel onderwijstraject opgezet. Samen met de gedetineerde wordt bekeken wat zijn onderwijsnoden zijn. Deze worden, indien mogelijk, afgestemd op het onderwijsaanbod in de gevangenis. Wanneer het bestaande aanbod de vraag niet kan dekken, wordt er, indien mogelijk, contact opgenomen met andere onderwijsinstellingen. Zo zijn er reeds contacten geweest met bijvoorbeeld de centrale examencommissie en verschillende universiteiten.

3.3.2 Diplomagericht onderwijs De Centrale Gevangenis van Leuven is een gevangenis voor langgestraften. Dit betekent dat de meeste veroordeelden een aantal jaar in deze gevangenis verblijven. Het onderwijsaanbod is hierop afgestemd. Er worden twee langdurige opleidingen aangeboden. Cursisten die alle modules succesvol afronden, behalen een diploma. Het zijn voltijdse opleidingen. Het Centrum Volwassenenonderwijs Leuven-Landen verzorgt de opleiding polyvalent bouwvakarbeider. Het is een twee jaar durende opleiding op BSO2 niveau. Zij ging van start in september 2008. Door de samenwerking met de Confederatie Bouw en de Bouwunie is een brug gemaakt naar tewerkstelling. De bouwsector engageerde zich immers om deze cursisten, wanneer ze zicht hebben op vrijlating, actief te begeleiden naar een duurzame tewerkstelling in de bouwsector. Het is echter geen evidentie om iemand vanuit de gevangenis aan een baan te helpen in de bouwsector. Werkgevers verwachten immers dat iemand zo snel mogelijk aan de slag kan gaan. Voor gedetineerden kan zelden een exacte startdatum gegeven worden. Bovendien worden interimarbeid en stages vaak niet aanvaard als een zinvolle dagbesteding. In de zomer van 2009 hebben de cursisten een stage gelopen in de gevangenis waarbij ze de cardioruimte gerenoveerd hebben. Juni 2010 loopt de opleiding af. In het voorjaar zal een studiedag rond de bouwopleiding georganiseerd worden. Gezien het succes van deze opleiding zal in september 2010 een nieuwe cyclus van twee jaar starten. Verder is er ook een driejarige opleiding boekhouden-informatica op niveau TSO 3de graad. In combinatie met de vakken algemene vorming die door het Tweedekansonderwijs aangeboden worden, is dit een volledig diplomagerichte opleiding. In juni 2010 loopt ook deze opleiding af. De opleiding wordt in modules aangeboden. Hierbij zien we dat mensen intekenen voor een aantal modules maar dat slechts enkele cursisten de volledige opleiding volgen. Op basis van een grondige evaluatie van deze opleidingen en op basis van de resultaten van de behoeftenbevraging zal bekeken worden welke opleidingen in het schooljaar 2010-2011 opgestart zullen worden.


20

3.3.3 Attestgericht onderwijs Naast de langdurige opleidingen worden er ook verschillende korte modules ingericht. Het Centrum voor Volwassenenonderwijs De Oranjerie heeft sinds 2009 een aanbod in de Centrale Gevangenis van Leuven. Zij bieden in de gevangenis computercursussen aan. Oorspronkelijk waren er twee modules voorzien, namelijk ‘Word voor gevorderden’ en ‘werken met tekst en beeld’. Omwille van het grote succes van dit aanbod en de vraag naar meer cursussen werd het computeraanbod uitgebreid met twee modules ‘Access’. Vanaf september 2009 stelt het Centrum Basiseducatie Leuven-Hageland voor de twee Leuvense gevangenissen één professionele leerkracht ter beschikking voor drie dagdelen per week. In het najaar van 2009 is er geen aanbod geweest vanuit Basiseducatie voor de veroordeelden. In het voorjaar van 2010 zal de module gezondheid en hygiëne doorgaan. In het voorjaar van 2009 bood dit centrum ook een cursus VCA aan. In het verleden werd in de Centrale Gevangenis een cursus georganiseerd voor het behalen van een rijbewijs. Zowel het gewone rijbewijs als het rijbewijs voor vrachtwagens. In 2009 werd nog een cursus rijbewijs C gepland. De interesse hiervoor is groot. Het feit dat er in de gevangenis echter geen theoretisch examen afgenomen kon worden, maakt dat veel geïnteresseerden niet deelnamen of vroeger afhaakten. Zolang het niet mogelijk is dat het examen voor het theoretisch rijbewijs afgenomen wordt in de gevangenis, heeft het weinig meerwaarde om deze cursus te organiseren.

3.3.4 Afstandsonderwijs Verschillende gedetineerden volgen een BIS-cursus. Eén voormiddag per week kunnen zij bij een vrijwilliger langs die hen ondersteuning kan bieden. Het materiaal is echter vaak verouderd en onaangepast. Door de begeleiding van een vrijwilliger kan dit deels opgevangen worden. Verder zijn er verschillende gedetineerden die ingeschreven zijn bij Open Universiteit of die een individueel traject volgen bij een Hogeschool of een universiteit.

3.3.5 Niet-attestgericht onderwijs Heel wat vrijwilligers zetten zich al jaren in om in de gevangenis een onderwijsaanbod te verzorgen op maat van de gedetineerden. Vanuit Basiseducatie wordt een aantal vrijwilligers didactisch ondersteund. In 2009 hebben zij vier cursussen aangeboden: twee groepen Nederlands voor anderstaligen, een cursus Nederlands voor beginners en een cursus rekenen thuis en op je werk. Diverse vrijwilligers geven taallessen aan gedetineerden: Frans en Engels voor beginners en voor gevorderden. De cursus Spaans voor beginners en voor gevorderden is in september een eerste keer van start gegaan, net als de cursus Arabisch.


21

Vrijwilligers van Seniornet geven computercursussen aan de veroordeelden. Deze lessen zijn heel populair bij de veroordeelden. In 2009 werden twee basiscursussen PC georganiseerd. Deelnemers zijn hier heel tevreden over. Naar de toekomst toe zal wel nagedacht worden over de screening voor deze cursus. De cursus is gericht op mensen die geen computerkennis hebben maar er waren in de twee cursussen nog teveel gedetineerden aanwezig die wel reeds een basiskennis hadden. De cursus “Fotobewerking” werd in 2009 voor de eerste keer georganiseerd. Hier was heel veel interesse voor en de deelnemers waren heel positief. Deze cursus zal in 2010 dus opnieuw georganiseerd worden. Ook de cursus “Access” werd voor de eerste keer georganiseerd in het voorjaar van 2009. De interesse was zo groot dat er onmiddellijk een cursus ingepland werd in het najaar. Bij Seniornet is er slechts één persoon die voldoende kennis heeft van de materie om dit over te brengen. Vandaar dat ook het CVO een cursus Access organiseerde in het najaar. De cursus Publisher was ook populair maar de materie is eerder beperkt waardoor de lessenreeks ingekort werd tot drie lessen. Tenslotte werd er ook nog een sessie Powerpoint georganiseerd. Daar de vraag steeds groter was dan het aanbod werd beslist om het aanbod van Seniornet in 2010 uit te breiden. In het winterseizoen geeft een gedetineerde-vrijwilliger een cursus rond kunstgeschiedenis. Er is een vaste groep van geïnteresseerden en het aanbod verloopt vlot. Uit contacten met gedetineerden blijkt dat de onderwijsbehoeften in de gevangenis heel uiteenlopend zijn. Een Open Leercentrum kan hier deels aan tegemoet komen omdat er ingegaan kan worden op individuele leervragen van diverse aard. In 2010 zal verkend worden op welke manier een Open Leercentrum ingericht kan worden in de Centrale Gevangenis van Leuven. Het is de bedoeling om hier in september 2010 mee van start te gaan.

3.4

Tewerkstelling

3.4.1 Aan de Bak – programma Het ‘Aan de bak’ – programma van de VDAB loopt al verschillende jaren in de Centrale Gevangenis van Leuven. In 2009 lag de nadruk op het verderzetten van individuele tewerkstellingstrajecten. Het aanbod is gericht naar gedetineerden die maximum één jaar van hun VI-datum verwijderd zijn. Eind 2009 kwam er een uitbreiding van de aanwezigheid van de detentieconsulent in de Centrale Gevangenis van Leuven. Voor de twee Leuvense gevangenissen werden 99 arbeidstrajecten opgezet en vonden 118 gesprekken plaats, los van een traject. We beschikken niet over aparte gegevens voor de Centrale Gevangenis van Leuven. Verder werd een cursus assessment ingericht. Er waren maar een beperkt aantal kandidaten voor deze cursus. De toeleiding kan zeker verbeteren. Hier zal in 2010 werk van gemaakt worden.


22

In de gevangenisbibliotheek staat een WIS-computer. Gedetineerden kunnen deze raadplegen tijdens de openingsuren van de bibliotheek.

3.4.2 Diversiteitproject In het verleden heeft in de Leuvense gevangenissen het Try Out project gelopen. Binnen dit project kregen gedetineerden reeds tijdens hun detentie een jobcoach die op weg naar en tijdens een tewerkstelling zorgde voor de nodige ondersteuning van de gedetineerde. Bij de afronding van het project werd een aantal aanbevelingen geformuleerd. Eén ervan betrof het inzetten van werkhuisbegeleiders als coach van de gedetineerde tijdens de tewerkstelling. Het voorbije jaar werd met diverse partners verdergewerkt rond deze aanbeveling. Dit resulteerde eind 2009 in een diversiteitproject. Het diversiteitproject “Competentiepaspoort voor gedetineerden. De weg uit de gevangenis recht naar de arbeidsmarkt” is een samenwerking tussen Wonen en Werken Opleiding vzw, Resoc Leuven, de Centrale Gevangenis Leuven, de beleidsmedewerker, het Centrum Algemeen Welzijnswerk, de Confederatie Bouw, de VDAB Leuven, VOKA Leuven en UNIZO Vlaams Brabant. Het is de bedoeling om van de tewerkstelling in de gevangenis een echte werkervaring te maken waarbinnen gewerkt kan worden aan de verdere ontwikkeling van de competenties van gedetineerden. In een eerste instantie zullen vooral de werkhuisbegeleiders ondersteund worden in deze nieuwe benadering van de tewerkstelling. Hierbij zal de focus liggen op de schrijnwerkerij en de technische dienst. In 2009 hebben de werkhuisbegeleiders van deze twee werkhuizen reeds stage gelopen bij vzw Wonen en Werken. Op die manier konden zij ervaren op welke manier mensen op de werkvloer gecoacht kunnen worden. In 2010 zullen deze werkhuisbegeleiders verder ondersteund worden in het aanleren van deze vaardigheden. Daarnaast zal voor deze jobs een competentieprofiel opgemaakt worden. Voor de deelnemers zelf wordt een tool ontwikkeld (competentiepaspoort/portfolio/competentiecv) waarbinnen de opgedane kennis en vaardigheden zichtbaar gemaakt worden. Verder is het een actiepunt voor 2010 om te bekijken op welke manier andere partners en domeinen een meerwaarde kunnen bieden aan dit project.

3.5

Sociaal-cultureel werk

3.5.1 Vorming Prison Smart Begin 2009 werd de cursus Prison SMART (Stress Management And Rehabilitation Training) gepland. Het is een praktisch en effectief stressmanagement-programma dat voornamelijk gebaseerd is op ademhalingstechnieken. In januari is deze cursus niet kunnen doorgaan omwille van gebrek aan deelnemers. Na overleg werd hij in het najaar van 2009 opnieuw gepland. De cursus werd verplaatst naar de avond waardoor hij niet


23

meer in concurrentie stond met de tewerkstelling. Bovendien werd PSD en trajectbegeleiding aangesproken om actief toe te leiden. Dit maakte dat de cursus wel is kunnen doorgaan. Na de cursus zijn er nog tweewekelijks opvolgsessies georganiseerd voor de geïnteresseerden. Deze zijn nog twee maanden doorgegaan.

Lessen in levenskunst Deze cursus van de Rode Antraciet is gebaseerd op het boek van Alain de Botton “De troost van de filosofie”. Met de deelnemers worden gesprekken aangegaan rond de filosofen Socrates,

Epicurus, Montaigne, Schopenhauer en Nietzsche. De interesse voor deze cursus was zo beperkt dat hij voorlopig niet opnieuw gepland wordt. Deelnemers waren eerder geïnteresseerd in een onderwijsaanbod rond filosofie dan in een vormingsaanbod. Koken V.I. Deze cursus wordt jaarlijks in het voorjaar georganiseerd. Deelnemers leren de elementaire zaken van koken. De cursus wordt gegeven met het oog op vrijlating zodat mensen bij vrijlating in staat zijn om zelfstandig hun eigen potje te koken. De groep die in 2009 deelgenomen heeft, was niet altijd geïnteresseerd in het koken. Omwille van een gebrekkige medewerking vanuit de groep werd bijvoorbeeld de laatste les, welke een feestles is, afgelast. Er werden nieuwe afspraken gemaakt met de lesgever. In 2010 zal er meer aandacht geschonken worden aan de selectie van de deelnemers.

3.5.2 Creatieve activiteiten - ontspanningsactiviteiten De Muntschouwburg heeft een sociaal programma ‘Tussen twee werelden’. Een onderdeel daarvan is het organiseren van een workshop muziek in de Centrale Gevangenis van Leuven. Deze loopt in de winterperiode van oktober tot april. Deelnemers gaan aan de slag met verschillende instrumenten en er wordt ook een mannenkoor gevormd. Het is niet nodig om een voorkennis van notenleer te hebben. Het samen muziek spelen staat hier centraal. De Muntschouwburg biedt dit aanbod gratis aan en zal het in 2010 – 2011 opnieuw organiseren. Mensen die weinig van muziek kennen, kregen begin 2009 de mogelijkheid om een cursus notenleer te volgen. Deze cursus wordt verzorgd door vrijwilligers van het beschermcomité. Omwille van ziekte van de lesgever is deze cursus maar een beperkt aantal keer kunnen doorgaan. In de toekomst zal hij niet meer georganiseerd worden. De vaste groep van deelnemers uit deze cursus zullen kunnen aansluiten bij de workshop muziek. De Centrale Gevangenis van Leuven heeft ook een muziekkelder. Hier kunnen geïnteresseerden op regelmatige basis repeteren. In de zomer geven ze een optreden tijdens de jaarlijkse barbecue voor de beklaagden. Daarnaast wordt er ook steeds een toonmoment voorzien voor hun bezoekers. In totaal zijn zo’n 20 gedetineerden aangesloten bij verschillende muziekgroepen die gebruik maken van de muziekkelder.


24

Jaarlijks van oktober tot april wordt er een tekenen schildersatelier ingericht. Hier kunnen gedetineerden die nog niet getekend of geschilderd hebben, deze vaardigheden aanleren. In het begin van 2009 werd deze cursus vaak afgelast omwille van ziekte van de lesgever. Voor het najaar van 2009 werd een nieuwe lesgever gevonden. In 2009 waren er een aantal optredens in de toneelzaal. Niet alleen toneelopvoeringen stonden op het programma maar ook concerten. De Centrale Gevangenis van Leuven heeft een eigen toneelploeg. Vanaf oktober beginnen zij te repeteren. Een externe regisseur begeleidt de toneelploeg. Daarnaast zijn er ook een aantal vrouwelijke actrices (van externe toneelgezelschappen) die de vrouwenrollen op zich nemen. In april 2009 hebben ze een voorstelling gegeven voor de gedetineerden en een extern publiek. Personen die op één of andere manier betrokken zijn bij de gevangenis werden hierop uitgenodigd. In 2010 zal er ook een voorstelling voor familie en vrienden van gedetineerden gegeven worden in de bezoekzaal. Tijdens de zomermaanden is er een openluchtconcert op de wandelkoer. Het concert wordt verzorgd door een filharmonisch orkest. Daarnaast is er ook elk jaar een barbecue op de sportkoer met één of meerdere coverbands. Eind 2009 werd er weer een eindejaarsshow voorzien. Gezien de beperkte ruimte van de toneelzaal werd ze vier keer opgevoerd. Er wordt ook voor elke gedetineerde een verrassingspakket voorzien. Daarnaast wordt er in de winter ook regelmatig een quiz georganiseerd, zowel intern als tegen bezoekende ploegen.

3.5.3 Bibliotheek De bibliotheek in de Centrale Gevangenis van Leuven vierde in 2009 haar tienjarig bestaan. In 1999 werd zij opgericht door een gedetineerde die nog steeds de functie van bibliothecaris uitvoert. Via het project ‘gevangenisbibliotheek ontketend’ werd in de bibliotheek, met financiële steun van het streekgericht bibliotheekbeleid van de provincie Vlaams-Brabant, een beveiligde internetverbinding aangelegd. Op die manier werd de catalogus van de Openbare Bibliotheek Tweebronnen toegankelijk voor de gedetineerden. Het uitgangspunt is dat een gevangenisbibliotheek, net als elke openbare bibliotheek, werkzaam moet zijn op diverse domeinen. De gebruiker die op zoek is naar ontspanning, informatie, leren en ontmoeting moet hier zijn gading kunnen vinden. De ondersteuning die hierbij geboden wordt aan de gebruiker heeft betrekking op het wegwijs maken in de bibliotheek en het leren zoeken van bepaalde materialen. Er worden ook leesbevorderende activiteiten georganiseerd door middel van thema- en wisselcollecties en door participatie aan allerhande bibliotheekprojecten. De bibliotheek als draaischijf rond de hulpen dienstverlening waarbij, in samenwerking met de verschillende organisaties en diensten, informatie beschikbaar gesteld wordt aanvullend op het hulpen dienstverleningsaanbod, zal in 2010 verder uitgebouwd worden. De bibliotheek is vier dagen per week gedurende twee uur te bezoeken door de gedetineerden. Elke gedetineerde heeft de kans om twee uur per week van de bibliotheek gebruik te maken. Zoals hoger vermeld, kunnen gedetineerden rechtstreeks ontlenen uit de openbare bibliotheek Tweebronnen. Op deze manier hebben bezoekers toegang tot de volledige collectie van Tweebronnen en bij uitbreiding


25

tot de collecties van alle Vlacc-bibliotheken. Twee vrijwilligers brengen en halen de gereserveerde werken naar de gevangenisbibliotheek. Wekelijks worden tussen de 50 en de 100 werken ontleend uit de bibliotheek van Leuven. Daarnaast beschikt de gevangenisbibliotheek over een eigen collectie. Deze bestaat voor een groot deel uit afgevoerde werken uit openbare bibliotheken en uit privégiften. Het resultaat is een amalgaam van oude en recente, beduimelde en nieuwe boeken. Er werden al bepaalde collectieonderdelen aangevuld en vernieuwd met bijzondere projectsubsidies of giften. Verder beschikt de gevangenisbibliotheek over een ruim aanbod tijdschriften en kranten, dvd’s, gezelschapsspellen en klassieke muziek. De collectie popmuziek is zeer beperkt. Het is de bedoeling om tegen 2013 de collectie helemaal door te lichten en hiaten op te vullen. Naast de collectie-uitbreiding zal de openbare bibliotheek in 2010 twaalf muziekwisselcollecties aanbieden en drie themacollecties non-fictie. Per openingsmoment maakten gemiddeld 115 gedetineerden gebruik van de bibliotheek. Dit komt neer op ongeveer 40% van de veroordeelden. Voor 2010 willen we dit continueren. Wel zullen we een nietgebruikers onderzoek opzetten en vanuit de resultaten een actieplan ontwikkelen om een aantal gedetineerden uit deze groep toch aan te zetten tot bibliotheekbezoek. De bibliotheek beschikt over een publiekscomputer voor het opzoeken in de eigen collectie en over 4 pc’s voor het raadplegen van de toegankelijke websites. De gevangenisbibliotheek heeft een eigen bibliotheeksoftware. Momenteel is er geen vraag om de gevangenisbibliotheek aan te sluiten op het Provinciaal BibliotheekSysteem. Vanuit de bibliotheek Tweebronnen is een leesproject opgezet: “Lezen door tralies heen”. Het is een project dat lees- en contactbevorderend werkt waarbij bezoekers van de openbare bibliotheek en bezoekers van de gevangenisbibliotheek met elkaar corresponderen over een bepaald boek.

Forum in de bibliotheek Naast de traditionele bibliotheekwerking wordt er ook een reeks “Forum-in-de-bib” georganiseerd. Aan de hand van een film, lezing, discussie, … komen verschillende thema’s aan bod. Er wordt ook elke maand een biblioflash uitgegeven met achtergrondinformatie rond een bepaald thema. Beide initiatieven worden verzorgd door de gedetineerde-bibliothecaris.

Literaire avonden Tijdens de wintermaanden verzorgt de gevangenisbibliotheek maandelijks een literaire avond. Dit initiatief loopt al vele jaren in de Centrale Gevangenis van Leuven. Heel wat bekende personen hebben deze avonden al opgeluisterd. Thema’s uit de actualiteit komen hier aan bod. Deze avonden worden in nauwe samenwerking met de bibliotheek van Kortenberg georganiseerd.


26

3.6

Sport

De Centrale Gevangenis van Leuven beschikt al jaren over een uitgebreid en divers sportaanbod. Dankzij de inzet van een penitentiair beambte is het mogelijk om talloze activiteiten en tornooien te organiseren. De komst van een sportfunctionaris zorgde voor de beleidsmatige ondersteuning van dit sportaanbod. Dankzij een aantal extra financiële middelen (zie punt 3.10.4) konden nieuwe initiatieven geïntroduceerd worden. Hierbij werd aandacht geschonken aan een doelgroepenbeleid. Dit zal in 2010 verdergezet worden. In het aanbod van de sportactiviteiten wordt een onderscheid gemaakt tussen een zomer- en een winterseizoen. In het zomerseizoen, dat loopt van 1 mei tot 1 oktober, ligt de nadruk op de buitensporten, in het winterseizoen, van 1 oktober tot 1 mei, op binnensporten en sporten in de speelzalen zoals darts, biljart, … . Daarnaast is er nog een vast aanbod dat het hele jaar door loopt.

3.6.1 Doorlopend aanbod Sportkoer De Centrale Gevangenis van Leuven beschikt over een aparte sportkoer naast de wandelkoer. Elke gedetineerde heeft de mogelijkheid tot minimum 1 uur sport per dag op deze sportkoer. Er staan verschillende turntoestellen er is een voetbalveld, volleybalveld, petanque, …

Fitness De Centrale Gevangenis van Leuven beschikt over een power-fitnesszaal. Zeven groepen van telkens 14 gedetineerden kunnen hiervan gebruik maken. Aanvankelijk waren de sessies voorzien in het weekend en na de werkuren. Sinds medio 2009 is er in de voormiddag mogelijkheid tot fitness voor de niet-werkers. Op die manier kunnen tien groepen van 14 personen drie keer per week fitnessen. Omdat de deelnemers in de fitness weinig tot geen ondersteuning krijgen, werd er een cursus “Fitness en voeding” georganiseerd. In deze cursus wordt stilgestaan bij een aantal aspecten rond veilig en verantwoord fitnessen. Gezien de positieve reacties zal deze cursus ook in 2010 aangeboden worden.

Cardiovasculaire Fitness Vanuit de bevinding dat de focus binnen de fitness op krachtmeting lag, werd, op het moment dat er extra middelen beschikbaar waren voor sportmateriaal, beslist om een extra fitnessaanbod te doen dat geconcentreerd was op uithouding. In de zomer van 2009 werd de cardiovasculaire fitness geopend. Er staan drie roeistellen en vier fietsen. Dagelijks gaan er meerdere sessies door. In het najaar werd vanuit Groep T een stagiaire ingeschakeld om gedetineerden die gebruik maakten van de cardioruimte inhoudelijk te ondersteunen. Gezien het grote succes en het enthousiasme van de deelnemers, werd eind 2009 beslist om dit project op een professionele manier verder uit te bouwen in 2010. Via conditietesten, trainingen met hartslagmeters en opvolging door middel van trainingsschema’s, zullen de deelnemers op een verantwoorde manier aan conditietraining kunnen


27

doen. We merken dat we met dit aanbod vooral oudere personen bereiken die tevoren niet deelnamen aan sportactiviteiten.

Speelzalen In elke vleugel is minstens één speelzaal aanwezig waar men aan golfbiljart, darts, pingpong, .. kan doen. Deze speelzalen zijn te gebruiken op de momenten dat de celdeuren open zijn. Er wordt vooral ’s avonds gebruik van gemaakt.

De sportwinkel Om de drie maanden wordt een verkoop van sportartikelen door een externe sportwinkel georganiseerd. Op deze manier kunnen gedetineerden kwaliteitsvol materiaal aankopen. Het gaat vooral over sportschoenen en kledij.

3.6.2 Zomeraanbod Voetbal Elke dinsdag is er een voetbaltraining en elke donderdag een match tegen een externe ploeg. De trainingen worden, op vrijwillige basis, gegeven door een personeelslid van justitie of door een gedetineerde. De scheidsrechter is een externe vrijwilliger. Gezien de populatie van de Centrale Gevangenis van Leuven gaat het hier om een quasi vaste ploeg die al jaren samenspeelt. In 2009 werd een eerste keer een samenwerking opgezet met de voetbalploeg van Leuven: OHL. Zij zijn in de zomer een aantal trainingen komen geven. In 2010 zal deze samenwerking verder uitgebouwd worden. Aangezien de Centrale Gevangenis van Leuven over een echte voetbalploeg beschikt, zal bekeken worden op welke manier de trainingen ingepast kunnen worden zodat ze bijdragen tot een kwaliteitsverbetering van het voetbal. Jaarlijks wordt er de eerste zondag van juni een voetbaltornooi georganiseerd tegen drie externe ploegen. Daarnaast is er in augustus de strafschoppentroffee en op 1 oktober een herfstvoetbaltoernooi.

Volleybal Elke woensdag is er een volleybaltraining en op zondag is er een match tegen externe ploegen. Zowel de trainer als de scheidsrechter zijn gedetineerden. Al jaren is men op zoek naar een externe begeleider voor de volleybaltrainingen maar tot nog toe zonder succes. Dit blijft ook in 2010 een aandachtspunt. De laatste zondag van juni is er jaarlijks een volleybaltornooi tegen vijf externe ploegen.


28

Loopactiviteiten Gedurende het zomerseizoen worden er jaarlijks een aantal loopevenementen georganiseerd. In juni werd gestart met de 1.500 meter en dit wordt maandelijks opgebouwd: 3.000 meter in juli, 5.000 meter in augustus, en 10.000 meter in september. Op 11 november is dan de afsluiting met een halve marathon. Deze is in 2009 echter niet kunnen doorgaan. Daarnaast is er in september nog een sprintwedstrijd van 50 meter, meer bepaald “de snelste man van Leuven”.

Zomerspelen De Centrale Gevangenis van Leuven heeft twee ‘sluitingsweken’. Dit wil zeggen dat alle werkhuizen op die moment gesloten zijn. Het gaat om een week in juli en een week in augustus. Tijdens die weken worden er zomerspelen georganiseerd. De ene week in team, de andere individueel.

3.6.3 Winteraanbod Tijdens het winterseizoen worden diverse tornooien georganiseerd: darts, biljart, schaken, dammen, backgammon, tafelvoetbal en tafeltennis. Het eerste weekend van december wordt een dartstornooi georganiseerd tegen twee externe ploegen. Daarnaast ontvangen we op regelmatige tijdstippen bezoekende darts- en biljartploegen op zondagnamiddag. In februari wordt een sportshow georganiseerd. Hierbij wordt telkens ook een bekende sportman en sportjournalist uitgenodigd. De sportshow werd in 2009 begeleid door moderator Tom Coninx. Gasten waren ex-veldrijder Roland Liboton en voetballer Bjorn Vleminckx. Daarnaast worden op de sportshow ook de trofeeën (de eerste drie plaatsen van elk intern tornooi) uitgereikt en wordt de sportman van het jaar verkozen. Verder wordt er ook een sportquiz georganiseerd. Zowel intern als een sportquiz tegen een externe ploeg.

3.7

Herstel

3.7.1 Dader - slachtofferbemiddeling De Bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven (BAL) organiseert in de Centrale Gevangenis van Leuven de dader-slachtofferbemiddeling. Het aanbod is niet wezenlijk verschillend van het aanbod dat in 2008 werd gedaan. In 2009 waren er 25 aanvragen, wat een daling is ten opzichte van 2008 (49 aanvragen).


29

3.7.2 Infoavonden herstel In het winterseizoen worden er in de Centrale Gevangenis van Leuven maandelijks infoavonden georganiseerd (zie punt 3.7.1) Hierin is ook een drieluik rond herstel opgenomen: een infoavond rond “Slachtofferschap”, “Herstelbemiddeling” en “Burgerlijke Partij”. Algemeen kan gesteld worden dat de opkomst bij deze infoavonden heel laag is. De infoavond rond “Slachtofferschap” wordt georganiseerd door de dienst Slachtofferhulp van het CAW Regio Leuven. Normaalgezien wordt de infoavond gevolgd door een tweedaagse vorming rond “Slachtoffers: gevolgen en verwerking”. Er waren echter te weinig kandidaten om deze te laten doorgaan. In 2010 zal hij opnieuw gepland worden om te kijken wat dan de respons is. “Herstelbemiddeling” wordt georganiseerd door de bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven. Op deze infoavond waren slechts twee deelnemers aanwezig. Aangezien de bemiddelaars anders het aanbod van bemiddeling individueel dienden toe te lichten, vormt dit geen probleem. In 2010 zal deze infoavond later op het jaar georganiseerd worden. Als er reeds een aantal herstelactiviteiten is doorgegaan, is de vraag naar herstelbemiddeling meestal iets groter. De interesse voor de infoavond rond de Burgerlijke Partij was dan wel groter. Het feit dat een strafuitvoeringsrechtbank veel aandacht schenkt aan de betaling van de burgerlijke partij speelt hier mogelijks een rol.

3.7.3 Omgaan met anderen De cursus “Omgaan met anderen” is een eerder laagdrempelige vorming rond herstel. Het is dan ook een ideale opstap naar andere vormingen zoals “Slachtoffer in Beeld”. In vergelijking met andere herstelgerichte vormingen waren er relatief veel kandidaten. Op vraag van de deelnemers werd de vorming afgesloten met een individuele nabespreken.

3.7.4 Gespreksgroep Reeds 5 jaar is er in de Centrale Gevangenis van Leuven in het begin van het jaar een gespreksgroep rond “Zelfbeeld, verantwoordelijkheid en herstel”. Deze cursus van 10 sessies wordt gegeven door Vormingplus Oost-Brabant. Zij heeft als doel om de deelnemers aan te zetten tot zelfreflectie, het beeld dat slachtoffers, gedetineerden en samenleving van elkaar hebben toetsen door met elkaar in gesprek te gaan en aanzetten tot reflectie over de eigen verantwoordelijkheid. Voor het tweede jaar op rij werd deze gespreksgroep gekoppeld aan Kaffee Detinee waar burgers in gesprek gaan met gedetineerden. Meer uitleg hierover vindt u onder punt

3.8

Andere

3.8.1 Infoavonden In het winterseizoen worden er maandelijks infoavonden georganiseerd voor de gedetineerden. Deze gaan over diverse thema’s. Het is de bedoeling dat gedetineerden op deze manier kennis maken met


30

een aantal zaken waarmee ze eventueel later nog verder mee aan de slag kunnen gaan. Begin 2009 waren er de drie infoavonden rond herstel (zie punt 3.1.2). Er werd ook een infoavond georganiseerd rond het strategisch plan waar de nieuwe functies en medewerkers voorgesteld werden. Eind 2009 werd er een infoavond georganiseerd rond de wet externe rechtspositie, vrij gaan met voorwaarden, huisvesting, VDAB en RVA. Telkens worden mensen uit het desbetreffende domein gevraagd om de toelichting te geven.

3.8.2 Proclamatie In juni werd de proclamatie georganiseerd van de cursussen. Dit jaar werd er een persconferentie aan gekoppeld rond de bouwopleiding (zie verder onder punt 6.3.2). In de Centrale Gevangenis van Leuven werden 475 diploma’s, getuigschriften en attesten uitgereikt aan 97 gedetineerden die met succes een opleiding of vorming gevolgd hadden. Het gaat hier om vormingen en onderwijs dat gevolgd werd tijdens het schooljaar 2008-2009.

3.8.3 Vormingsbeurs In 2009 vond de jaarlijkse vormingsbeurs plaats tijdens het laatste weekend van augustus. Het onderwijs- en vormingsaanbod van het volgende schooljaar werd voorgesteld aan de gedetineerden. De verschillende lesgevers en aanbodverstrekkers stelden hun aanbod voor. Gedetineerden konden vragen stellen en zich eventueel al inschrijven.

3.9

Beklaagden

De beklaagden vormen in de Centrale Gevangenis van Leuven een aparte groep. Bovendien is het een specifieke groep van beklaagden waardoor een aangepast hulpen dienstverleningsaanbod aangewezen is. De specificiteit van de groep maakt de uitbouw van een hulpen dienstverleningsaanbod echter niet evident. Het gaat namelijk over een groep van vreemdelingen die geen binding hebben met België. Dit wil zeggen dat zij geen of nauwelijks Nederlands kennen en dat het overgrote deel bij hun vrijlating de boodschap meekrijgt om het land te verlaten. Bovendien verblijven zij eerder kort (ongeveer drie maanden) in de Centrale Gevangenis van Leuven. Dit maakt dat slechts kortere activiteiten georganiseerd kunnen worden en dat er geen lange trajecten binnen de hulpen dienstverlening opgezet kunnen worden. Binnen de Centrale Gevangenis van Leuven buigt de werkgroep beklaagden zich over het hulpen dienstverleningaanbod voor deze groep van gedetineerden. De taalbarrière en het feit dat de reclassering niet in België zal zijn, maakt dat er vanuit trajectbegeleiding geen aanbod gedaan wordt aan deze groep. Het CAW Regio Leuven beschikt niet over voldoende financiële middelen om een kwaliteitsvolle trajectbegeleiding aan te bieden aan alle gedetineerden van de Centrale Gevangenis van Leuven. Er werd dan ook bewust voor gekozen om geen aanbod te doen aan deze groep van gedetineerden.


31

Vanuit onderwijs werden in 2009 vooral taallessen aangeboden aan de beklaagden. Vanuit Basiseducatie werd in het voorjaar van 2009 een module Nederlands voor anderstaligen georganiseerd. Daarnaast geven vrijwilligers van Auxilia Frans en Engels voor beginners en gevorderden. Het voordeel van vrijwilligers is dat zij flexibeler zijn om hun lessen aan te passen aan de cursisten van het moment. In 2010 willen we het onderwijsaanbod voor deze groep uitbreiden. In eerste instantie wordt hierbij gedacht aan computerlessen. Bij het geven van computerlessen speelt taal een minder grote barrière dan bij andere lessen. Bovendien is kennis van de computer voor iedereen zinvol, los van het land waar de reclassering zal plaatsvinden. Daarnaast zal vanaf 2010 ook een aanbod gedaan worden voor beklaagden die via Begeleid Individueel Studeren Nederlands willen leren. Zij zullen een beroep kunnen doen op de vrijwilliger die ook de veroordeelden hierbij begeleidt. Rond geestelijke gezondheidszorg en tewerkstelling is er geen specifiek aanbod voor de beklaagden. Vanuit het CGG wordt wel therapie voorzien voor de gedetineerden maar enkel voor Nederlandstaligen. Het aanbieden van een therapie in een andere taal is geen evidentie. Aangezien deze groep van beklaagden zich niet zal reclasseren in België kan er geen aanbod gedaan worden vanuit de VDAB. Het zoeken van een geschikt aanbod rond het domein van tewerkstelling is een hele uitdaging. Het aanbod op vlak van cultuur is voor de groep van beklaagden iets beter uitgebouwd. Zij hebben een eigen bibliotheek, waarbij echter geen link is met de catalogus van de openbare bibliotheek Tweebronnen. De bibliotheekwerking wordt verzorgd door de gedetineerde-bibliothecaris. Een vrijwilliger houdt ze open. Vroegere projecten maakten het mogelijk om voor deze bibliotheek gezelschapsspelen en anderstalige romans aan te kopen. Er is een basisassortiment voorzien van een aantal boeken per taal (o.a. Frans, Russisch, Pools, Roemeens, Georgisch, Hindi, Urdu, Chinees, …) Aangezien de beklaagden gemiddeld slechts drie maanden in de Centrale Gevangenis verblijven, is dit voldoende voor een basisaanbod. Bij uitbreiding van het boekenaanbod wordt telkens rekening gehouden met de taal van de beklaagden. Het is een doelstelling om elkeen boeken in zijn eigen taal te kunnen aanbieden. Daarbij merken we wel dat het geen evidentie is om anderstalige boeken te vinden. Via de overleggroep gevangenisbibliotheken (zie verder), hoopt men een netwerk te kunnen opzetten om onderling anderstalige romans uit te wisselen. Daarnaast voorziet Tweebronnen in afgevoerde anderstalige tijdschriften, maar dat aanbod is eerder beperkt. Het CAW haalt anderstalige kranten van het internet die verdeeld worden via de bibliotheek. Jaarlijks wordt er voor de beklaagden in de zomer een barbecue op de wandeling voorzien. Deze wordt opgeluisterd door de muziekgroepen van de veroordeelden. In de eindejaarsperiode wordt een eindejaarsshow georganiseerd voor de beklaagden. Iedereen krijgt dan ook een verrassingspakketje Voor de beklaagden is er ook de mogelijkheid om gedurende vier dagen per week (telkens één uur) te beschikken over de sportkoer, waar dan voornamelijk gevoetbald wordt. Op de sectie beschikken zij over voldoende ontspanningsmateriaal zoals biljart- en pingpongtafels. Ook bestaat de mogelijkheid om één maal per week gebruik te maken van een kleine fitnessruimte.


32

De uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod dat aansluit op de noden van deze beklaagden waardoor een zinvolle detentie aangeboden kan worden en dat re-integratiebevorderend werkt, blijft een grote uitdaging. Niet enkel voor 2010 maar voor de komende jaren. Kenmerken van de groep beklaagden bemoeilijken dit. Maar ook de infrastructuur is beperkt. De strikte scheiding tussen beklaagden en veroordeelden maakt dat er geen, of slechts beperkt, gebruik gemaakt kan worden van de beschikbare infrastructuur in de vleugels voor de veroordeelden.

3.10 Financieel overzicht In deze paragraaf wordt een aantal elementen met betrekking tot het financiële aspect van de hulpen dienstverlening belicht. Hierbij wordt vooral stilgestaan bij opvallende aspecten en aspecten waar in 2010 aandacht voor moet zijn. Voor een gedetailleerd overzicht verwijzen we naar het financieel overzicht in bijlage. De financiële inbreng in de hulpen dienstverlening komt vanuit verschillende organisaties. Daarnaast zijn er zaken die met extra subsidies gefinancierd worden. Dit maakt het moeilijk om een totaalbeeld te krijgen over de kosten. De zaken die hieronder vermeld staan, geven dan ook meer een indicatie. We hebben een volledig overzicht over de inbreng van het CAW Regio Leuven in de Centrale Gevangenis van Leuven. Het overzicht van het sportaanbod is volledig met betrekking tot de uitgaven die vanuit de Rode Antraciet en vanuit de sportdienst van de stad Leuven werden gemaakt. We hebben geen overzicht van de bijdragen die vanuit Justitie en vanuit andere hulpen dienstverleningsorganisaties geleverd werden aan de hulpen dienstverlening voor de gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven.

3.10.1 Aanmoedigingspremies Zoals hoger reeds aangegeven neemt het onderwijs- en vormingsaanbod een belangrijke plaats in binnen het regime van de Centrale Gevangenis van Leuven. Hierbij wordt de situatie in de buitenwereld zoveel mogelijk benaderd waarbij overdag voorrang gegeven wordt aan tewerkstelling en ontspanningsactiviteiten in de vrije tijd gepland worden. Gedetineerden die aan het werk zijn, krijgen hiervoor een ‘vrijstelling’. Dit wil zeggen dat ze in principe hun tewerkstellingsplaats niet verliezen als ze een overdag een onderwijs- of vormingsactiviteit volgen. Bovendien wordt er ook een aanmoedigingspremie voorzien. Als je het principe hanteert dat activiteiten overdag gelijkgesteld worden met tewerkstelling is een vergoeding onontbeerlijk. Bovendien is het moeilijk om gedetineerden te motiveren voor een langdurige, voltijdse opleiding als er geen vergoeding voorzien wordt. In 2009 werd, vanuit de bepalingen van de omzendbrief, door het hoofdbestuur ongeveer 16000 euro aan aanmoedigingspremies uitgekeerd in de Centrale Gevangenis van Leuven. Vanuit het Steunfonds van de gedetineerden werd nog eens ongeveer 10000 euro bijgepast voor deelnemers aan cursussen die strikt genomen niet onder de bepalingen van de omzendbrief vallen. Eind 2009 werd door het hoofdbestuur van justitie beslist dat de betaling van de aanmoedigingspremies niet langer door hen zal gebeuren. Voor een gevangenis waar gedetineerden aangemoedigd worden om onderwijs en vorming te volgen en waar de nadruk ligt op langlopende


33

trajecten is het onmogelijk om deze vergoedingen niet langer uit te keren. Er wordt voor 2010 naar een oplossing gezocht.

3.10.2 Vergoeding van lesgevers, vormingswerkers en vrijwilligers Het uitgebreide aanbod aan hulpen dienstverlening wordt verzorgd door organisaties, freelancers, vrijwilligers, … Met uitzondering van de organisaties die zelf de financiering voor hun rekening nemen, dient betaald te worden voor het aanbod. Hiervoor wordt vaak een beroep gedaan op het Steunfonds. Vanuit het hoofdbestuur van justitie werden wel middelen ingezet voor de financiering van herstelgerichte activiteiten en sporten ontspanningsactiviteiten. Deze middelen zijn echter beperkt.

3.10.3 Onderwijs Het Centrum voor Basiseducatie en de Centra voor Volwassenenonderwijs worden vanuit de Vlaamse Overheid gefinancierd voor het geven van cursussen. Deze financiering gebeurt op basis van het aantal deelnemers. Hierbij worden dezelfde normen gehanteerd als in de samenleving. De populatie in de gevangenis is echter beperkter dan in de samenleving. Bovendien kunnen cursisten om allerlei redenen een cursus stopzetten. Een tuchtmaatregel kan maken dat een gedetineerde een tijd uit het aanbod gehaald wordt, gedetineerden kunnen vrijkomen of op transfer gaan naar een andere gevangenis. Deze zaken zijn meestal niet te voorspellen. Voor de meeste cursussen zijn de vooropgestelde normen niet haalbaar. Dit maakt dat in de praktijk de scholen veelal geen financiering krijgen voor het aanbod dat ze doen in de gevangenis. Op termijn is dit niet houdbaar. In 2009 besliste het Centrum voor Volwassenenonderwijs Leuven-Landen op basis hiervan dat het niet langer mogelijk was om computercursussen te geven in de gevangenis. Een ander probleem is dat de centra enkel middelen krijgen voor het modulaire onderwijs. Onderwijs op maat binnen bijvoorbeeld een Open Leercentrum wordt niet gesubsidieerd. De Centrale Gevangenis van Leuven heeft momenteel nog geen Open Leercentrum, maar we merken dat dit een gebrek is. De leervragen bij de gedetineerden liggen vaak ver uit elkaar en er zijn te weinig geïnteresseerden voor een specifiek aanbod zodat het onmogelijk is om een module hiervoor te voorzien. Daarbij merken we dat een groot deel gedetineerden het moeilijk heeft met zelfstudie. Extra ondersteuning hierbij zou zeker welkom zijn. Een Open Leercentrum zou een antwoord bieden op deze noden. Het verder verkennen van de mogelijkheden en een financiering hiervoor is een actiepunt voor 2010. De bouwopleiding in de Centrale Gevangenis van Leuven is een partnerschap tussen justitie, onderwijs en de bouwsector. De financiering van de opleiding gebeurt door het departement Werk en Sociale Economie van de Vlaamse Overheid, het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid en de Centrale Dienst van de Regie voor Gevangenisarbeid (CDRGA) We hebben geen zicht op de kost van het onderwijsaanbod in de Centrale Gevangenis van Leuven.


34

3.10.4 Sport In het kader van het sportbeleidsplan werd een overzicht van de gemaakte kosten opgemaakt voor 2009 en een begroting voor 2010. Een gedetailleerd overzicht is te vinden in dit beleidsplan. In het financieel overzicht zijn de kosten gemaakt vanuit de Rode Antraciet en vanuit de sportdienst van de stad Leuven volledig. Een groot deel van het sportbudget wordt voorzien door de gevangenis. Het gaat vooral over sportmateriaal dat dagelijks gebruikt wordt en de sportshow die één keer per jaar georganiseerd wordt. Wij hebben geen zicht op de uitgaven van 2009. Voor 2010 werd een begroting gemaakt van ongeveer 11.500€. In 2009 werd een samenwerking met de sportdienst van de stad Leuven opgezet. Naast een inhoudelijke samenwerking werd er ook financiële bijdrage voorzien voor de twee Leuvense gevangenissen. Het gaat om 5000€ voor de twee gevangenissen, hiervan ging 2239,10€ naar de Centrale Gevangenis van Leuven. Hierbij konden nieuwe initiatieven naar specifieke doelgroepen gefinancierd worden. Het gaat onder andere over de cursus fitbal en sportmateriaal. Ook voor 2010 zijn deze middelen voorzien. De minister van sport heeft in 2009 een budget vrijgemaakt voor de aankoop van fitnesstoestellen in de gevangenissen. Voor de Centrale Gevangeis van Leuven werd voor 5421€ aan fitnessmateriaal aangekocht, specifiek voor de cardiovasculaire fitness. Vanuit de Rode Antraciet werd 3200€ voorzien. Dit werd, aanvullend op het budget van de stad,

besteed aan de cursus fitness en voeding en aan hartslagmeters voor het cardioproject. Daarnaast wordt vanuit de Rode Antraciet ook voorzien in een sportfunctionaris voor 20%. De kost hiervan is ook opgenomen in het overzicht.

3.10.5 Cultuur en ontspanning Ontspanningsactiviteiten en culturele activiteiten nemen een grote hap uit het budget van het Steunfonds van gedetineerden. We hebben geen zicht op dit bedrag. In 2010 zal bekeken worden of er alternatieve financieringsmogelijkheden zijn voor de organisatie van deze activiteiten. Via de convenant tussen de Vlaamse Overheid, de stad van Leuven (meer bepaald de bibliotheek) en de twee Leuvense gevangenissen, zijn er voor 2010 middelen beschikbaar voor de Openbare Bibliotheek Tweebronnen. Dit maakt dat de personele inzet vanuit de Openbare Bibliotheek vergoed kan worden en dat er middelen zijn voor collectie-uitbreiding. Er wordt één voltijdse medewerker voorzien voor de twee gevangenissen en 8500euro voor collectievorming. Vanuit de Centrale Gevangenis wordt dit budget aangevuld met een budget voor 8 literaire avonden (ongeveer 200€ per avond), een budget van 2000€ voor de verwerking van materiaal en 1000€ voor collectieverwerving. Daarnaast is er ook de personeelskost van de gedetineerden die werkzaam zijn in de bibliotheek.


35

3.10.6 Welzijn Het budget rond welzijn heeft betrekking op de inzet die vanuit het CAW gedaan wordt in de gevangenis. Het gaat voornamelijk over de loonkosten van de trajectbegeleiders en de organisatieondersteuner.


36

Hoofdstuk IV: Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2)

In hoofdstuk IV staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden. De bekendmaking van het hulpen dienstverleningsaanbod in de Centrale Gevangenis van Leuven gebeurt op diverse manieren en op diverse momenten. Voor de start van het nieuwe schooljaar, eind augustus 2009, werd de vormingsbeurs georganiseerd. Tijdens dit jaarlijkse evenement kunnen de gedetineerden kennismaken met het onderwijs- en het vormingsaanbod dat het komende schooljaar georganiseerd wordt. Heel wat leerkrachten en vormingswerkers waren dan ook aanwezig om meer toelichting te geven bij hun activiteit. Voor de vormingsbeurs krijgen de gedetineerden ook de vormingsbrochure. Hierin is al vormingen onderwijsaanbod in opgenomen. In de mate van het mogelijke staat er ook de startdatum reeds bij vermeld. Deze brochure werd in 2009 in een nieuw kleedje gestoken. Zo werd er een kalender in voorzien waardoor het voor de cursisten makkelijker bij te houden is welke cursussen wanneer zijn. Deze brochure wordt ook aan elke binnenkomende gedetineerde bezorgd. Voor 2010 zal bekeken worden of ook het ontspanning- en sportaanbod opgenomen kan worden in de brochure. De vormingsbeurs en de vormingsbrochure zijn enkel bedoeld voor de veroordeelden. De gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven beschikken over een televisie met een infokanaal. Op dit kanaal wordt een overzicht gegeven van de verschillende diensten die in de gevangenis werkzaam zijn met hun aanbod. Nieuwe activiteiten worden ook via deze weg bekendgemaakt. Daarnaast wordt elke activiteit via posters en flyers aangekondigd. Voor de vormingen onderwijsactiviteiten gebeurt dit door de educatieve dienst van de Centrale Gevangenis van Leuven. Voor de culturele activiteiten die vanuit de bibliotheek georganiseerd worden, staat de bibliothecaris in. De sportactiviteiten worden bekend gemaakt door de sportdienst van de Centrale Gevangenis van Leuven. Deze drie diensten worden bemand door gedetineerden. Deze worden ondersteund door respectievelijk de organisatieondersteuner en de onderwijscoördinator, de gevangenisdirectie, en de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en ontspanning. Trajectbegeleiders en leden van de PSD worden geïnformeerd over de verschillende hulpen dienstverleningsactiviteiten. Op die manier kunnen zij hun cliënten ook op de hoogte brengen en doorverwijzen als ze geïnteresseerd zijn. Maandelijks krijgen zij een overzicht van de geplande activiteiten. Minder toegankelijke activiteiten worden ook mondeling toegelicht aan trajectbegeleiders en PSD. Op die manier kunnen zij makkelijker cliënten motiveren en toeleiden naar het aanbod. In 2009 werd bijvoorbeeld slachtoffer in beeld voorgesteld. Daarnaast ligt er op elke vleugel een onderwijs- en vormingsmap met duidelijke informatie over het aanbod voor de penitentiair beambten.


37

De meeste diensten hebben in de Centrale Gevangenis ook een brievenbus waar gedetineerden vragen kunnen posten. Dit geldt voor de trajectbegeleiders, de organisatieondersteuner, de onderwijscoördinator, de VDAB-detentieconsulent, de CGG-therapeut, de bemiddelingsdienst, rechtshulpverlening.


38

Hoofdstuk V: Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen (strategie 3) Inleiding Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenissen vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudende aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulpen dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. De start van het strategisch plan De implementatie van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven bracht heel wat verandering met zich mee. Er werden nieuwe functies gecreëerd binnen de gevangenis, er kwamen nieuwe medewerkers, de functie van bemiddelaar verdween. Voor andere personen bleef hun functie dezelfde maar kregen ze te maken met andere functies waarmee een samenwerking opgezet moest worden. Een goede samenwerking tussen diverse diensten en personen is noodzakelijk om te komen tot een goede implementatie van het strategisch plan hulpen dienstverlening en op die manier tot een kwaliteitsvol aanbod dat afgestemd is op de noden en de behoeften van de gedetineerden en hun directe omgeving, aangepast is aan de specifieke gevangeniscontext en aan de mogelijkheden van de diverse aanbodverstrekkers. De Centrale Gevangenis van Leuven is een gevangenis met een grote traditie van hulpen dienstverleningsactiviteiten. Al jaren werden er activiteiten op de verschillende domeinen georganiseerd. Diverse personen stonden hiervoor in. Met de komst van een aantal nieuwe functies lag de nadruk in eerste instantie op de continuering van dat aanbod. De afstemming met de actoren die dit aanbod reeds verzorgden stond hierbij centraal. Eén jaar na de start van het strategisch plan kunnen we stellen dat de diverse nieuwe functies zich ingewerkt hebben en afgestemd zijn op elkaar en op personen die reeds actief waren binnen de hulpen dienstverlening. De verdere uitbouw van deze samenwerking en afstemming om te komen tot een aanbod dat op elkaar afgestemd is, zal een belangrijk aandachtspunt zijn in 2010.


39

5.1 Samenwerkingsmodellen voor de organisatie van het hulpen dienstverleningsaanbod 5.1.1 Beleidsniveau In de samenwerking tussen het CAW Regio Leuven en de beleidsmedewerker is het gezamenlijk plan van aanpak tussen deze twee actoren een belangrijk instrument. De geformuleerde acties hebben vooral betrekking op de verdere uitbouw van de sleutelfiguren binnen het strategisch plan. In het najaar van 2008 werden de drie sleutelfiguren uit het strategisch plan geïntroduceerd in de Centrale Gevangenis van Leuven: de beleidsmedewerker, de organisatieondersteuner en de trajectbegeleider. Tevoren was er reeds een bemiddelaar actief vanuit het Justitieel Welzijnswerk. Deze functie verdween en de functie van trajectbegeleiding en organisatieondersteuner kwamen in de plaats. Ter voorbereiding van deze omschakeling zijn er heel wat stappen gezet door het CAW enerzijds en het CAW en de beleidsmedewerker anderzijds. In het voorjaar van 2009 werd een gezamenlijk plan van aanpak uitgewerkt. Hierin staat vooral de verdere uitwerking van de prioritaire functies van organisatieondersteuner en trajectbegeleider centraal en de afstemming tussen het CAW en de beleidsmedewerker. Het gezamenlijk plan van aanpak loopt tot 2010. Een deel van de acties werden reeds in 2009 uitgevoerd, een deel staat gepland voor 2010. Hieronder gaan we kort in op een aantal van deze acties. Voor een volledig overzicht kan u het gezamenlijk plan van aanpak opvragen bij het CAW of hij de beleidsmedewerker. Met betrekking tot trajectbegeleiding stond het uitwerken van een draaiboek en de opmaak van een afsprakennota centraal. Hierbij werd niet enkel aandacht geschonken aan de inhoudelijke uitwerking van de functie, maar ook de afstemming met andere partners. Zo werd er onder andere gezorgd voor een afstemming met de psychosociale dienst van de gevangenis, de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris, de VDAB-detentieconsulent, de therapeut van het CGG, … . Dit alles met het oog op een goede doorstroming en afstemming van de individuele trajecten. Deze samenwerking wordt ook op regelmatige basis geëvalueerd. Voor 2010 blijft de afstemming tussen de verschillende trajecten een belangrijk aandachtspunt. Een tweede belangrijke actie met betrekking tot trajectbegeleiding was de uitbouw van de signaalfunctie. Vanuit de individuele contacten met cliënten hebben trajectbegeleiders een goed beeld over wat er leeft onder de gedetineerden: wat zijn hun noden en behoeften, welke signalen geven zij. Een doorstroming van deze signalen naar het beleid is cruciaal om ze structureel te kunnen opnemen. In 2009 werd een procedure uitgewerkt waardoor deze signaalfunctie enerzijds afgestemd werd op de werking van de signaalverantwoordelijke van het CAW en anderzijds op de werking van het Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening. In 2010 zal dit verder uitgewerkt worden zodat de signalen vanuit trajectbegeleiding mee bepalend zijn voor de verdere uitwerking van het hulpen dienstverleningsbeleid. Met betrekking tot de functie van organisatieondersteuner werden er acties geformuleerd om de taak te concretiseren aan de hand van de omzendbrief en de prioriteiten die zich voordien in de Centrale


40

Gevangenis van Leuven. In samenspraak met de teamverantwoordelijke van het Justitieel Welzijnswerk, de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker werd een functiekaart opgemaakt en werden prioritaire taken vastgelegd. Op basis daarvan werd ook de taak van de teamverantwoordelijke en de beleidsmedewerker met betrekking tot de opvolging van de organisatieondersteuner op elkaar afgestemd. Dit alles werd op regelmatige basis geëvalueerd en aangepast. Met betrekking tot onderwijs had het Consortium L4 de opdracht een opleidingsplan te schrijven. Voor de regio Leuven-Hageland heeft de onderwijscoördinator een apart opleidingsplan voor onderwijs aan gedetineerden geschreven. Dit zal de basis vormen voor de verdere uitwerking van het onderwijsbeleid in de Centrale Gevangenis van Leuven. Vanuit de sportdienst van de stad Leuven werden middelen voorzien voor sport aan gedetineerden. De inzet van deze middelen diende te kaderen binnen een sportbeleid. Voor de Centrale Gevangenis van Leuven werd dan ook een sportbeleidsplan uitgetekend. Het beleidsplan start met een situering waarbij het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden, het participatiedecreet en de basiswet in hun context werden geschetst. Voor de missie werd gestart vanuit de missie van de Vlaamse overheid, zoals geformuleerd in het strategisch plan, en de missie van de FOD Justitie. Deze werden vertaald naar een missie sport voor de Centrale Gevangenis van Leuven. In de omgevingsanalyse werd de uitgangssituatie van 2009 in kaart gebracht, met informatie van de inrichting, de infrastructurele mogelijkheden, het sportaanbod en de externe betrokken actoren. In het volgende hoofdstuk werden de algemene doelstellingen geformuleerd die in het laatste hoofdstuk in jaaractieplannen werden vertaald. In het voorlaatste hoofdstuk werd de begroting onder de loop genomen. Binnen de doelstellingen kwamen negen grote thema’s naar voor: het beleidsplan sport, het recht van alle gedetineerden op sport, een integraal en kwaliteitsvol sportaanbod, harmonische en volwaardige ontplooiing, veilige uitvoering van sportactiviteiten, profileren van het sportaanbod, ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen, verkrijgen en vergroten van het draagvlak en het ontwikkelen en implementeren van een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid. In bijlage is een uitgebreider overzicht te vinden wat er in 2009 concreet gerealiseerd werd en wat de acties zijn voor 2010. Het integraal sportbeleidsplan is op te vragen bij de sportfunctionaris en de beleidsmedewerker. Beide beleidsplannen dienen verder geïntegreerd te worden binnen het algemene hulpen dienstverleningsbeleid voor de gevangenis.

5.1.2 Intermediair niveau Zoals in het tweede hoofdstuk aangegeven, zijn er nog een aantal coördinatiefuncties actief in de Centrale Gevangenis van Leuven. Het gaat hier om de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris en de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en ontspanning. Bij de start van de diverse coördinatiefuncties werden afstemmingsafspraken gemaakt met de beleidsmedewerker. De verdere afstemming gebeurt in principe binnen de PMD-structuur. Deze was echter in volle opbouw in 2009. In afwachting van deze structuur was er regelmatig overleg tussen de beleidsmedewerker en de diverse coördinatiefuncties.


41

5.1.3 Operationeel niveau Een goede afstemming tussen de organisatieondersteuner en de coördinatiefuncties is onontbeerlijk. Deze functies komen immers heel dicht op het terrein van de organisatieondersteuner die als de draaischijf van de praktijk valt te omschrijven en tegelijkertijd een inhoudelijke opdracht heeft. De afstemming tussen deze functies gebeurt momenteel op de werkvloer. Deze afstemming dient in de toekomst nog verder uitgebouwd te worden. Binnen de Centrale Gevangenis van Leuven is een educatieve medewerker tewerkgesteld. Deze gedetineerde staat in voor de praktische organisatie van de groepsactiviteiten, met uitzondering van het reguliere sporten ontspanningsaanbod. De educatieve medewerker zorgt voor de bekendmaking van het aanbod, het klaarzetten van lokalen, deelnemerslijsten en de registratie van aanwezigheden. De educatieve medewerker wordt gecoördineerd en ondersteund door de organisatieondersteuner en de onderwijscoördinator. Bij de start van de sportfunctionaris werden ook afspraken gemaakt rond samenwerking en taakafbakening tussen de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en de sportfunctionaris. De sportdienst van de Centrale Gevangenis van Leuven wordt bemand door twee halftijdse medewerkers. Dit zijn ook gedetineerden. Zij staan in voor de praktische organisatie van het aanbod op het vlak van sport en ontspanning. Dit wil zeggen dat zij zorgen voor bekendmaking van het aanbod, het in orde brengen van lokalen, deelnemerslijsten en aanwezigheden. Hiervoor werken zij samen met de educatieve medewerker. De leden van de sportdienst worden gecoördineerd en ondersteund door de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en ontspanning. Bij de start van de therapeut van het Centrum Geestelijke Gezondheidzorg werd er een voorstelling gegeven van het aanbod aan het beschermcomité en aan de medische dienst van de gevangenis. Hierbij werden afspraken gemaakt rond mogelijke doorverwijzing en afstemming.

5.2

Overlegstructuren hulpen dienstverlening

5.2.1 Stuurgroep strategisch plan Bij de start van het strategisch plan in de Centrale Gevangenis van Leuven werd een stuurgroep opgericht. De stuurgroep was samengesteld uit de beleidsmedewerker, de gevangenisdirectie, de organisatieondersteuner, de onderwijscoördinator, de teamverantwoordelijke van het Justitieel Welzijnswerk, de directie van het CAW Regio Leuven, de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en ontspanning, PSD. Deze stuurgroep had drie opdrachten. In eerste instantie het verzorgen van een goede communicatie rond het strategisch plan, de nieuwe functies en het nieuwe aanbod. Deze communicatie gebeurde zowel naar personeel van de gevangenis, naar partners die reeds actief waren in de gevangenis als naar de gedetineerden. Een tweede belangrijk aspect was de afstemming tussen de diverse functies. Tenslotte was ook de uitwerking van de PMD-structuur een belangrijke opdracht.


42

Binnen de Centrale Gevangenis van Leuven waren reeds verschillende werkgroepen actief. Deze werden in kaart gebracht en een voorstel tot een PMD-structuur werd uitgewerkt. De stuurgroep werd ontbonden op het moment dat de beleidsgroep vanuit het PMD van start ging. Hierover vindt u meer in de volgende paragraaf.

5.2.2 Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening De uitgetekende structuur van het Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening is terug te vinden in bijlage. Er is geopteerd voor een tweeledige structuur. Een algemeen PMD waarin alle vertegenwoordigers van de justitiële en hulpen dienstverlenende partners samenzitten. Dit algemeen PMD kan beschouwd worden als een algemene vergadering. Daarnaast is er een beleidsgroep die fungeert als dagelijks bestuur. Hier wordt het algemeen PMD voorbereid en de krachtlijnen verder uitgewerkt. Deze beleidsgroep wordt gevoed vanuit de verschillende werkgroepen. In het najaar van 2009 is de beleidsgroep een eerste keer samengekomen ter voorbereiding van het eerste Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening in januari 2010. Het beleid rond specifieke domeinen wordt verder uitgewerkt in de diverse werkgroepen. Op basis van de noden en de behoeften van de gedetineerden wordt bekeken wat het aangewezen en het haalbare aanbod is. Naast een aantal specifieke domeinwerkgroepen, is er ook een werkgroep rond de beklaagden. Hier wordt het algemene hulpen dienstverleningsaanbod bekeken voor deze specifieke doelgroep. Een overzicht van de diverse werkgroepen en hun agenda is terug te vinden in bijlage. Daarnaast zijn er diverse overleggen op operationeel niveau. Veelal gaat het niet echt over een gestructureerd overleg maar eerder over een samenwerking. Op regelmatige basis is er overleg tussen de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker. Een aantal gezamenlijke thema’s rond de hulpen dienstverlening worden uitgewerkt samen met de onderwijscoördinator. Met betrekking tot sport is er regelmatig overleg tussen de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport en de sportfunctionaris. Zowel bij de organisatie van de vormingen onderwijsactiviteiten, van de bibliotheek en van de sportactiviteiten zijn gedetineerden betrokken. Ook met hen wordt op regelmatige basis overlegd. De verdere afstemming van deze werkgroepen op elkaar en op de beleidsgroep is een belangrijk aandachtspunt voor 2010.

5.2.3 Afstemmingsoverleg Structureel overleg PSD - TB De afbakening en de samenwerking tussen PSD en TB wordt uitvoerig beschreven in het bijkomend implementatieplan. De komst van trajectbegeleiding in de Centrale Gevangenis van Leuven werd goed voorbereid, en dit ook in samenspraak met de gevangenis en de PSD. De nodige afspraken werden gemaakt. In de praktijk loopt deze samenwerking heel vlot. De fysieke nabijheid van de bureaus van


43

beide diensten is hierin zeker een pluspunt. De samenwerking wordt opgevolgd en verder uitgewerkt op het structureel overleg tussen PSD en TB.

Overleg rond geestelijke gezondheidszorg Naar aanleiding van de komst van het CGG in de Centrale Gevangenis van Leuven werd een aantal keer samengezeten met de betrokken partners (PSD, TB, CGG). Het aanbod werd maximaal op elkaar afgestemd. Een structurele inbedding van dit overleg werd ondertussen gerealiseerd. Ondertussen wordt in dit overleg niet enkel de afstemming en de samenwerking bekeken, maar het thema geestelijke gezondheidszorg in zijn geheel staat hier centraal.

5.2.4 Cliëntoverleg Met de gedetineerde wordt verschillende trajecten uitgetekend: een hulpen dienstverleningstraject, een detentietraject, een reclasseringstraject. Het is de bedoeling dat deze trajecten maximaal op elkaar afgestemd geraken. Aangezien de diensten vanuit de Vlaamse overheid op vrijwillige basis werken en gebonden zijn aan het beroepsgeheim kan deze afstemming slechts gebeuren als de cliënt hiervoor openstaat. In de mate van het mogelijke wordt overleg tussen de diverse diensten ook georganiseerd in aanwezigheid van de cliënt.

Het hulpen dienstverleningstraject De trajectbegeleider tekent met de gedetineerde zijn hulpen dienstverleningstraject uit. Diverse partners tekenen de deeltrajecten verder uit. Het gaat hier bijvoorbeeld om de onderwijscoördinator, de VDAB-detentieconsulent, de therapeut van het CGG, … Om deze trajecten op elkaar af te stemmen en dubbel werk te vermijden is er overleg tussen de individuele trajectbegeleider en de diverse aanbodverstrekkers waar gewenst en nodig. Dit overleg is niet gestructureerd maar wordt door elkeen als voldoende beschouwd.

Afstemming op het detentietraject en het reclasseringstraject Om de afstemming tussen het hulpen dienstverleningstraject enerzijds en het reclasseringstraject en het detentietraject anderzijds te optimaliseren, wordt een wekelijks cliëntoverleg nagestreefd tussen het lid van de PSD en de trajectbegeleider van een bepaalde cliënt. Er werd voor gekozen om dit niet uitgebreid te structureren. Dit overleg wordt door beide partners als een meerwaarde beschouwd.


44

HOOFDSTUK VI: Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse Gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving (strategie 4)

Een draagvlak creëren gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die de Vlaamse partners ondernemen om deze 4de strategie te realiseren.

6.1 Bekendmaking van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden In 2009 werd in Leuven heel wat aandacht geschonken aan de bekendmaking van het strategisch plan bij de diverse partners. Zowel bij actoren vanuit de Vlaamse Gemeenschap die rechtstreeks betrokken zijn bij de hulpen dienstverlening aan gedetineerden, als bij justitie, als bij partners die minder rechtstreeks betrokken zijn op de hulpen dienstverlening in de gevangenis. Zo werd mondeling toelichting gegeven bij het strategisch plan op een overleg met de adjudanten en verscheen een dienstnota waarin de diverse nieuwe functies werden toegelicht. Er werd ook een brochure gemaakt rond de diverse functies en hun taak. In eerste instantie is deze bedoeld voor de gedetineerden maar ze werd ook verspreid onder het personeel van de gevangenis. Daarnaast kregen ook volgende diensten een algemene toelichting rond het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden: het justitiehuis, de Spiegel en het MAT, lesgevers die in de Centrale Gevangenis van Leuven en/of in de Hulpgevangenis komen, Groep T, de Katholieke Hogeschool van Leuven, de sportdienst en de culturele dienst van de stad Leuven, vrijwilligers van tele-onthaal, het beschermcomité en de aalmoezeniers. In 2010 zal een toelichting rond het strategisch plan gegeven worden op het forum “lunchen met justitie”. Jaarlijks wordt een viertal themalunchen georganiseerd voor het brede justitieveld in Leuven. Verder verscheen er een artikel rond het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de vriendenbrief van het CAW Regio Leuven. Deze kent een brede verspreiding in de sector.

6.2

Profilering van de hulpen dienstverlening binnen het bredere netwerk

6.2.1 Netwerkdag van A(rbeid) tot Z(org) In het najaar organiseerde de provincie Vlaams-Brabant een netwerkdag rond tewerkstelling en zorg. Eén workshop handelde hierbij over de tewerkstelling van (ex-)gedetineerden. Niet enkel de


45

tewerkstelling buiten de gevangenis kwam aan bod, maar ook de voorbereidingen in de gevangenis. De focus lag op tewerkstelling maar dit werd gekaderd binnen het algemene hulpen dienstverleningsaanbod. De workshop werd twee maal gegeven en op die manier werden verschillende mensen bereikt die samenwerken met (ex-)gedetineerden.

6.2.2 HIPPO-Project “How Individual Learning Pathways are Possible for Offenders” is een Grundtvig leerpartnerschap rond onderwijs aan gedetineerden. Zes landen nemen deel aan dit partnerschap: België, Frankrijk, Noorwegen, Finland, Luxemburg en Duitsland. Vanuit België neemt het consortium volwassenenonderwijs L4 deel. Ervaringen uit de verschillende landen worden uitgewisseld en dienen als inspiratie voor de verdere ontwikkeling van de individuele leertrajecten in de Centrale Gevangenis van Leuven. Dit project is opgestart in 2009 en loopt tot de zomer van 2011.

6.2.3 Raad van Bestuur consortium L4 De Raad van Bestuur van het consortium L4 is samengesteld uit de directie van de 13 scholen die samen het consortium vormen. Het gaat om 12 centra voor volwassenenonderwijs en 1 centrum voor basiseducatie. De onderwijscoördinator van de twee Leuvense gevangenissen probeert op iedere Raad van Bestuur aanwezig te zijn en onderwijs aan gedetineerden is er een vast agendapunt. Jaarlijks organiseert het consortium een beleidstweedaagse met de Raad van Bestuur. Onderwijs aan gedetineerden is er een vaste sessie. Op die manier blijven de centra betrokken bij onderwijs aan gedetineerden en wordt de stap om effectief leerkrachten in te schakelen kleiner.

6.2.4 De Rode Antraciet – brochure cursusaanbod De Rode Antraciet houdt twee keer per jaar een sensibilisatiecampagne naar de diverse partners om het gebruik van het cursusaanbod van De Rode Antraciet te stimuleren. In de loop van maart 2009 werd de jaarbrochure met het algemeen aanbod voor 2009 verspreid. In oktober werd deze brochure herwerkt en ruim verspreid naar aanleiding van de viering van ‘5 jaar De Rode Antraciet’. De brochure beschrijft de werking van De Rode Antraciet in haar drie pijlers en geeft voorbeelden van verschillende initiatieven in de voorbije jaren. Deze brochure is verder bruikbaar in 2010 en 2011.

6.3

Profilering naar de bredere samenleving

6.3.1 Project Openingen Jaarlijks organiseert de bibliotheek Tweebronnen een activiteit om haar werking in de Leuvense gevangenissen zichtbaar te maken voor de bibliotheekbezoekers. In 2009 werd deze activiteit samen met de bibliotheek van Kortenberg georganiseerd. Het ging om het project Openingen.


46

Het project Openingen bestond uit drie delen: en poëziebundel met DVD, een tentoonstelling van Jan Vanriet en een thema-avond. Om de waaier van activiteiten in een gevangenis een ruimere bekendheid te geven en de contacten tussen vrije mensen en gedetineerden te optimaliseren, werd besloten een dichtbundel met eigen en ook internationale gevangenispoëzie uit te geven. De poëziebundel met 42 gedichten en bijhorende DVD werd samengesteld door Benno Branard en Roger M.J. de Neef. Het omvat verzen en beeldmateriaal van gedetineerden van de Centrale Gevangenis van Leuven en van Nederlandse en internationale dichters. Het tweede deel omvatte een tentoonstelling van Jan Vanriet rond het gevangenisthema. Er was tegelijk een tentoonstelling in de leeszaal van Tweebronnen te Leuven en in de gevangenisbibliotheek van de Centrale Gevangenis van Leuven. Het project werd afgesloten met een thema-avond in de Oude Abdij van Kortenberg. Daar bracht Hubert Damen, geruggensteund door altsax/fluitist Ben Sluijs gevangenisgedichten. Guido Verschueren, directeur van de Centrale Gevangenis van Leuven, werd geïnterviewd over het leven in de gevangenis.

6.3.2 Kaffee Detinee Voor het tweede jaar op rij vond Kaffee Detinee plaats. Het is een samenwerking tussen de twee Leuvense gevangenissen, de Rode Antraciet, Vormingplus Oost-Brabant, de Katholieke Universiteit Leuven en de preventiedienst van de stad Leuven. Dertig burgers kregen de kans om een traject af te leggen en op deze manier de wereld achter de gevangenismuren te leren kennen. Vijftien burgers tekenden in via de algemene werving van Vormingplus, de vijftien andere burgers werden aangesproken door de buurtwerking van de stad Leuven. Door het betrekken van de preventiedienst van de stad Leuven is het mogelijk om ook de ‘buren van de gevangenissen’ te bereiken en hen de kans te geven om hun buur te leren kennen. Kaffee Detinee kent vier momenten. Op het einde van elk moment is er een reflectiemoment voorzien met de deelnemers. Voor veel burgers was de deelname aan Kaffee Detinee een eerste kennismaking met de gevangenis. Het beeld dat ze over een gevangenis hebben is veelal ingegeven door films, welk niet altijd een realistisch beeld geven over het leven in Belgische gevangenissen. Daarnaast voelen de deelnemers zich vaak ook wat onwennig bij het feit dat ze gaan praten met gedetineerden. Een gefaseerde opbouw van het project is dan ook belangrijk. Kaffee Detinee startte in de oude gevangenis van Hasselt. Met de deelnemers werd een bezoek gebracht aan deze lege gevangenis. Een volgend moment werd een bezoek gebracht aan de Hulpgevangenis van Leuven met afsluitend de mogelijkheid om in gesprek te gaan met een gedetineerde en een personeelslid uit de gevangenis. Ditzelfde werd de week nadien ook georganiseerd in de Centrale Gevangenis van Leuven. De gedetineerden waren telkens deelnemers aan de gespreksgroep “Zelfbeeld, verantwoordelijkheid en herstel” die georganiseerd wordt door Vormingplus. Tijdens deze gespreksgroep wordt hen gevraagd of ze bereid zijn om in gesprek te gaan met burgers. Het traject werd afgesloten met een debatavond waarbij het woord gegeven werd aan een slachtoffer, een ex-gedetineerde en een familielid van een gedetineerde.


47

Op het einde van het traject merken we dat deelnemers vaak een genuanceerder en realistischer beeld krijgen van het leven in de gevangenis. Gezien het succes van dit project zal het in 2010 opnieuw georganiseerd worden.

6.3.3 Persconferentie bouwopleiding Op 26 juni 2009 werd een persconferentie gehouden rond de bouwopleiding in de Centrale Gevangenis van Leuven. Deze persconferentie was gekoppeld aan de jaarlijkse proclamatie. Zowel de plaatselijke als de nationale pers was hierop aanwezig. In diverse media werd aandacht geschonken aan de bouwopleiding. In de persmap werd dieper ingegaan op de bouwopleiding, de betrokken partners en de financiering. Daarnaast werd de bouwopleiding ook breder gekaderd binnen de gevangenis, binnen het vormingsen onderwijsaanbod en binnen het bredere kader van de hulpen dienstverlening aan gedetineerden. 6.3.4

Reportage Koppen: “Studeren in de cel”

In het najaar van 2009 besteedde het televisieprogramma Koppen een aflevering aan ‘Studeren op cel’. De opnames gebeurden in de Centrale Gevangenis van Leuven. Op deze manier kon de bredere samenleving kennismaken met het uitgebreide onderwijsaanbod in deze gevangenis.

6.3.5 Sportraad - Cultuurraad Vanuit de contacten met de sportdienst en de cultuurdienst van de stad Leuven werden we lid van de sportraad en de cultuurraad. In concrete wordt dit voor de twee gevangenissen ingevuld vanuit De Rode Antraciet. De bekendmaking van de hulpen dienstverlening binnen bepaalde sectoren van de stad staat hier centraal. Daarnaast biedt het ook mogelijkheden om een betere aansluiting te vinden bij het sportaanbod en het culturele aanbod van Leuven.


48

HOOFDSTUK VII: HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid.

Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse Gemeenschap te motiveren, te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulpen dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen.

7.1

Ondersteuning vanuit de gevangenis

Binnen de Centrale Gevangenis van Leuven worden voor de medewerkers aan de hulpen dienstverlening diverse acties ondernomen ter ondersteuning. In samenwerking met de organisatieondersteuner, de onderwijscoördinator en de beleidsmedewerker werd een introductieprocedure uitgewerkt voor elke medewerker die in het kader van de hulpen dienstverlening een aanbod doet in de Centrale Gevangenis van Leuven. Het is een basisondersteuning van de medewerkers waarbij zij onder andere uitleg krijgen over de gevangenis, de hulpen dienstverlening en de specifieke afspraken. Zij krijgen ook een introductiemap mee. Naast de introductie wordt ook voorzien in de ondersteuning van de medewerkers. Deze wordt opgenomen door verschillende personen. De organisatieondersteuner staat in voor de ondersteuning van de vormingswerkers en de vrijwilligers in het kader van het kinderbezoek, de onderwijsorganisator voor de ondersteuning van de leerkrachten en de sportfunctionaris en de penitentiair beambte verantwoordelijk voor sport voor de ondersteuning van de medewerkers die in dit kader een aanbod doen. In 2009 werd voor de leerkrachten en de vormingswerkers een rondleiding georganiseerd in de Centrale Gevangenis van Leuven. Medewerkers komen vaak slechts in een welbepaald deel van de gevangenis en hebben geen zicht op de rest. Op deze manier konden ze kennismaken met de andere aspecten van de gevangenis en het gevangenisleven. Vanuit de Vlaamse overheid wordt een introductietweedaagse georganiseerd voor nieuwe medewerkers binnen de hulpen dienstverlening. Hier wordt uitgebreid ingegaan op het werken in een gevangenis en diverse aspecten die daarbij komen kijken. Heel wat medewerkers met een opdracht in de Centrale Gevangenis van Leuven hebben deelgenomen aan deze introductietweedaagse.


49

7.2

Ondersteuning vanuit diverse organisaties

Organisaties die een structureel aanbod hebben in de gevangenis zorgen voor een aangepaste ondersteuning van hun medewerkers in de gevangenis.

7.2.1

Regionale intervisies ‘herstel’

Vanuit de Vlaamse overheid werden middelen vrijgemaakt voor projecten rond ‘herstelgericht werken in detentiecontext’. Het CAW Regio Leuven diende een project in dat bestond uit twee luiken: regionale intervisies ‘herstel’ en informatiesessies en intervisiemomenten voor medewerkers van het CAW Regio Leuven. Hier wordt enkel op het eerste luik dieper ingegaan. De intervisies startten eind 2008 en liepen door tot het najaar van 2009. Er werden vier intervisiemomenten georganiseerd rond ‘Herstel in de praktijk’ voor medewerkers van de psychosociale dienst van de Hulpgevangenis en van de Centrale Gevangenis van Leuven, de bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven, Slachtoffer in Beeld van de Rode Antraciet en Slachtofferhulp en Justitieel Welzijnswerk van het CAW Regio Leuven. Aan elke intervisie konden twee medewerkers per dienst deelnemen. De verschillende diensten waren goed vertegenwoordigd op de intervisiemomenten. Het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ werd gebruikt als instrument om het thema ‘herstel’ en het dader- en slachtofferperspectief concreet te bespreken. Op die manier konden de deelnemers ervaringen uitwisselen rond herstel en rond concrete thema’s waarmee ze in hun werk regelmatig geconfronteerd worden. Kris De Craemer van de Interactie academie begeleidde de intervisies. De deelnemers evalueerden de intervisies positief en waren vragende partij voor een continuering. Voor 2010 werden door de FOD Justitie middelen toegekend om hiermee verder te gaan. De therapeut van het CGG zal zich bij de intervisies aansluiten. Op termijn zal dan bekeken worden op welke manier de intervisie ruimer ingevuld kan worden dan vanuit het thema herstel.

7.2.2

Centrum Algemeen Welzijnswerk Regio Leuven

Trajectbegeleiders en organisatieondersteuner zijn werknemers van het Centrum Algemeen Welzijnswerk Regio Leuven. Wekelijks hebben zij teamvergadering. Medewerkers hebben de mogelijkheid om vorming te volgen in het kader van hun werk. Er is een individueel vormingsbudget per medewerker voorzien. Daarnaast heeft het Justitieel Welzijnswerk een budget voor “lerende momenten”. Bij de start van het strategisch plan in de Leuvense gevangenissen werd voor de medewerkers van het justitieel welzijnswerk een vormingspakket uitgewerkt. Dit bestond onder meer uit een vorming rond basishouding, vraagverduidelijking en het opstellen van handelingsplannen en een vorming rond schuldhulpverlening.


50

In het najaar van 2009 werd er een tweedaagse vorming rond suïcidepreventie voorzien voor het hele team.

7.2.3

Onderwijs

De onderwijscoördinator wordt in eerste instantie ondersteund vanuit het consortium L4. Hier volgt zij de teamvergaderingen en de teamdag. Daarnaast is er een ondersteuning vanuit het VOCVO, het Vlaams Ondersteuningscentrum voor Volwassenenonderwijs. Het VOCVO brengt de onderwijscoördinatoren van de verschillende gevangenissen van Vlaanderen samen. Naast het inhoudelijk werken, dat gericht is op de uitbouw van een onderwijs- en vormingsbeleid voor gedetineerden, is ook de ondersteuning aan de onderwijscoördinatoren belangrijk. Zij kunnen hier ervaringen uitdelen en er worden vormingen op maat voorzien. Daarnaast worden vanuit deze groep ook signalen doorgegeven aan de overheid. Leerkrachten werkzaam in een gevangenis kregen de kans om een vorming rond agressie te volgen en deel te nemen aan de Grundtvig conferentie.

7.2.4

Vormingsdag sportmonitoren

Op 3 december 2009 werd een vormingsdag georganiseerd voor alle sportmonitoren, werkzaam in alle Vlaamse gevangenissen. De vormingsdag werd al enkele jaren georganiseerd, maar dit was het eerste jaar dat ook gevangenissen zonder een sportfunctionaris van De Rode Antraciet werden uitgenodigd. De dag ging door te Leuven (Sportoase) en handelde over ‘good practices’ binnen de sportwerking van een gevangenis, een feedbackmoment t.o.v. de sportwerking per gevangenis en een afsluitend bezoek aan de Centrale Gevangenis van Leuven (een inspirerend voorbeeld voor velen). De dag werd als zeer positief geëvalueerd door de 23 deelnemers en zal in 2010 opnieuw georganiseerd worden rond een andere inhoud.

7.2.5

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg

De therapeut van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg maakt deel uit van het forensisch team CGG-VBO. Binnen dit team worden wekelijks teamvergaderingen georganiseerd. De ene week gaat hierbij extra aandacht naar intervisie, de andere week naar ontwikkelingen in het kader van het strategisch plan. Daarnaast organiseert het CGG-VBO aparte intervisiemomenten en seminaries. De therapeut werkzaam in de Centrale Gevangenis van Leuven heeft maandelijks een supervisiemoment. Bovenlokaal was bij de toekenning van de extra middelen voor de centra geestelijke gezondheidszorg voorzien in een coördinatie. Regelmatig was er overleg tussen de diverse centra voor geestelijke gezondheid met een opdracht in een gevangenis. Vanuit dit overleg werd een website opgestart met een discussieforum. Het wegvallen van deze coördinatie wordt als een groot gemis ervaren.


51

7.2.6

Bibliotheek

In heel Vlaanderen worden convenanten afgesloten tussen de Vlaamse overheid, een bepaalde gevangenis en de betrokken bibliotheken en provincies. Weldra zullen in alle Vlaamse gevangenissen medewerkers vanuit een openbare bibliotheek actief zijn. Vanuit de Vlaamse overheid zal men samenkomsten organiseren voor deze medewerkers. Op deze manier kunnen zij elkaar ondersteunen, ervaringen uitwisselen en waar mogelijk bepaalde zaken gemeenschappelijk opnemen.


52

HOOFDSTUK VIII: algemene conclusie

8.1

Samenvatting

In dit eerste jaarverslag rond de hulpen dienstverlening aan gedetineerden voor de Centrale Gevangenis van Leuven worden een aantal aspecten rond de hulpen dienstverlening belicht. In een eerste hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de gevangenis zelf. De Centrale Gevangenis van Leuven is in eerste instantie een gevangenis voor langgestraften. Dit heeft gevolgen voor de hulpen dienstverlening die hier aangeboden wordt, alsook voor de organisatie ervan. Zo kan er veel makkelijker een beroep gedaan worden op gedetineerden voor de organisatie van bepaalde aspecten van de hulpen dienstverlening. In de Centrale Gevangenis van Leuven verblijft echter ook een heel specifieke groep van beklaagden: het gaat om een dertigtal personen zonder geldige verblijfsvergunning voor België. Het is een groep die amper Nederlands praat en die na vrijlating veelal het land uitgewezen wordt. Dit vraagt een specifieke aanpak met betrekking tot de hulpen dienstverlening. Met de komst van het strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden in het najaar van 2008, kwamen ook heel wat nieuwe functies in de gevangenis. Hoofdstuk twee gaat dieper in op de opdrachten van de diverse coördinatiefuncties en de manier waarop deze op elkaar afgestemd werden. Al jaren kent de Centrale Gevangenis van Leuven een uitgebreid en divers hulpen dienstverleningsaanbod. Bijkomende middelen in het kader van het strategisch plan hebben dit aanbod nog uitgebreid. De aanwezigheid van een therapeut vanuit het CGG die instaat voor individuele psychotherapie is hierin het meest vernieuwde aanbod. In het derde hoofdstuk komt het hulpen dienstverleningsaanbod uitgebreid aan bod. Bij het opnemen van het aanbod in het jaarverslag werd als uitgangspunt het aanbod zelf genomen en niet degene die het inricht. De profilering van het aanbod naar de gedetineerden wordt beschreven in hoofdstuk vier. Naast de traditionele folders en affiches, is de vormingsbeurs en de vormingsbrochure een vaste waarde in de Centrale Gevangenis van Leuven om het vormingsen onderwijsaanbod bekend te maken. In het vijfde hoofdstuk wordt dieper ingegaan op de organisatievormen en de overlegstructuur. In 2009 werd bekeken hoe PMD-structuur die beschreven staat in het strategisch plan in de Centrale Gevangenis van Leuven geïmplementeerd kon worden zonder afbreuk te doen aan de bestaande structuren. Zowel het proces als het resultaat komen in dit hoofdstuk aan bod. Naast het hulpen dienstverleningsaanbod is het creëren van een draagvlak voor dit aanbod een belangrijk aandachtspunt binnen het strategisch plan. Hoofdstuk zes beschrijft op welke manier hier het voorbije jaar aandacht aan geschonken werd in de Centrale Gevangenis van Leuven. In eerste instantie stond de bekendmaking van het strategisch plan zelf centraal. Daarnaast waren er ook enkele initiatieven die de bredere samenleving trachtten te betrekking op de hulpen dienstverlening in de gevangenis (of een bepaald onderdeel ervan).


53

Tenslotte wordt in het zevende hoofdstuk dieper ingegaan op de ondersteuning naar de diverse medewerkers. Enerzijds worden een aantal initiatieven beschreven die in de gevangenis genomen werden met betrekking tot de ondersteuning van medewerkers aan de hulpen dienstverlening. Anderzijds werd er ook gekeken naar de inspanningen die vanuit diverse organisaties gebeurden ter ondersteuning van hun medewerkers die een opdracht hebben in de gevangenis. Het jaarverslag wordt in de twee volgende paragrafen afgesloten met een aantal actiepunten en aandachtspunten voor 2010 en een aantal signalen die we vanuit de lokale praktijk willen meegeven aan de Vlaamse overheid.

8.2

Actiepunten – aandachtpunten 2010

In deze paragraaf worden een aantal punten beschreven waar in 2010 extra aandacht aan besteed zal worden of waar specifieke acties rond gevoerd zullen worden. De zaken die hier aangehaald worden, zijn zeker niet limitatief. Het zijn de punten die bij de opmaak van het jaarverslag het meest in het oog sprongen of waar de nood aan actie het grootst is. Een eerste actiepunt voor 2010 heeft betrekking op de verdere afstemming tussen de diverse functies die in de Centrale Gevangenis van Leuven actief zijn op het vlak van de hulpen dienstverlening. Het voorbije jaar werden hier reeds afspraken rond gemaakt. Een continue opvolging van deze afspraken en een verdere afstemming tussen de functies is echter noodzakelijk. Enkel op deze manier kan bewaakt worden dat iedereen zijn functie naar behoren kan uitoefenen met een maximum aan respect voor de andere functies. Vooral de afstemming tussen de organisatieondersteuner en de andere coördinatiefuncties zal in 2010 centraal staan. Het hulpen dienstverleningsaanbod in de Centrale Gevangenis van Leuven is enorm uitgebreid. Acties met betrekking tot het aanbod concentreren zich dan ook niet zozeer op de verdere uitbouw van het aanbod maar wel op de verdere afstemming van het aanbod op de noden van de gedetineerden en de afstemming van het aanbod op elkaar. Daarnaast is ook de evaluatie van het aanbod een aandachtspunt. Een aantal aspecten willen we hier toch onder de aandacht plaatsen. In eerste instantie het hulpen dienstverleningsaanbod voor de beklaagden. Ondanks het feit dat het geen evidente groep is om een aanbod rond te organiseren, is het een actiepunt voor 2010 om dit aanbod uit te breiden. Een tweede aandachtspunt is de afstemming van het vormingen onderwijsaanbod op de noden en de behoeften van de gedetineerden. Er zal in 2010 een enquête georganiseerd worden om hier meer zicht op te krijgen. Het aanbod voor het schooljaar 2010-2011 zal hierop afgestemd worden. Met betrekking tot onderwijs kwam de nood aan een Open Leercentrum al naar boven. In 2010 zal dan ook bekeken worden op welke manier dit vanaf september vorm kan krijgen in de Centrale Gevangenis van Leuven. Een betere afstemming van het diverse aanbod voor de veroordeelden op elkaar willen we bekomen door te bekijken of het aanbod meer in trajecten kan aangeboden worden. Aanbod met een hoge instapdrempel kunnen we toegankelijker maken door tevoren een aanbod te organiseren rond hetzelfde thema maar met een lagere instapdrempel. Gedetineerden kunnen dan zelf bepalen hoever ze in het traject willen gaan.


54

Met betrekking tot tewerkstelling werd een diversiteitproject ingediend. De verdere opvolging en uitbouw van dit project is een belangrijk actiepunt voor 2010. De uitbouw van een competentiepaspoort voor gedetineerden die tewerkgesteld zijn in de gevangenis staat hierbij centraal. Een laatste belangrijk aandachtspunt binnen het hulpen dienstverleningsaanbod zal het aanbod van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg zijn. Er zal geëxperimenteerd worden met een groepsaanbod rond geestelijke gezondheid. Daarnaast zal er ook bekeken moeten worden op welke manier we omgaan met de wachtlijst voor het individuele therapeutische aanbod en daaraan gekoppeld de duur van een therapie. Met betrekking tot het ontwikkelen en het implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen stond in 2009 de uitbouw van de PMD-structuur centraal. De implementatie van deze structuur, de werking van de diverse werkgroepen en de afstemming ervan op elkaar, op de beleidsgroep en op het Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening zal een aandachtspunt zijn in 2010. Hierbij aansluitend zal een communicatiebeleid uitgetekend worden.

8.3

Signalen

Als slot van dit jaarverslag willen we aan de Vlaamse overheid vanuit de praktijk een aantal signalen meegeven. Het zijn punten waarop we in de praktijk stoten die het uittekenen van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod afgestemd op de noden van de gedetineerden bemoeilijken. In eerste instantie merken we dat voor een aantal diensten de vragen en de noden de mogelijkheden van de dienst overstijgen. Het Centrum Algemeen Welzijnswerk geeft aan dat het sinds juni 2009 niet meer in staat is om veroordeelden proactief te onthalen. Om alle gedetineerden in de Centrale Gevangenis van Leuven systematisch bij aankomst in de gevangenis te onthalen – in combinatie met een aanbod aan trajectbegeleiding – is het beschikbaar aantal VTE trajectbegeleiding momenteel onvoldoende. Voor het individuele therapeutische aanbod vanuit het CGG is een wachtlijst. Gedetineerden moeten momenteel een aantal maanden wachten vooraleer een therapie opgestart kan worden. De nood aan een therapeutisch aanbod is groot en de lange verblijfduur van de veroordeelden maakt dat de doorstroom niet groot is. Een tweede belangrijk signaal heeft betrekking op de financiële middelen. Het onverwachts wegvallen van een aantal financiële middelen vanuit justitie zal zijn implicaties hebben op het hulpen dienstverleningsaanbod. Voor 2010 konden de gevolgen beperkt worden maar we stellen ons vragen bij de haalbaarheid ervan voor de komende jaren. Steeds meer wordt er een beroep gedaan op het Steunfonds van de gedetineerden. We maken ons de bedenking hoelang dit nog haalbaar is. Daarnaast stellen zich ook moeilijkheden met betrekking tot de financiering van het volwassenenonderwijs. De financiering gebeurt op basis van het aantal deelnemers aan een cursus. Hiervoor worden in de gevangenis dezelfde normen gehanteerd als in de samenleving. Vaak is het onmogelijk om aan het gestelde aantal deelnemers te komen. Dit maakt in de praktijk dat de centra vaak geen financiering krijgen voor de cursussen die zij in de gevangenis aanbieden. Op termijn vrezen we dat dit niet houdbaar is.


55

Een volgend signaal heeft betrekking op de rapportering die de verschillende organisaties dienen te doen in het kader van de hulpen dienstverlening. Enerzijds dienen zij vanuit hun eigen organisatie aan hun subsidiërende overheid te rapporteren, anderzijds wordt er ook een inbreng verwacht in het jaarverslag. Deze rapportering is niet op elkaar afgestemd.


56

Lijst van afkortingen

AA BAL BE BIS BM BSO CAW DRA CGG CVO GPA JWW OLC OO PA PB PMD PRH PSD RVA SAW SCW SIB TB TSO VCA VDAB VLV VOCVO VI

Anonieme Alcoholisten Bemiddelingsdienst Arrondissement Leuven Basiseducatie Begeleid Individueel Studeren Beleidsmedewerker Beroepssecundair Onderwijs Centrum Algemeen Welzijnswerk De Rode Antraciet Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Centrum Volwassenenonderwijs Gezamenlijk Plan van Aanpak Justitieel Welzijnswerk Open Leercentrum Organisatieondersteuner Penitentiair Assistent Penitentiair Beambte Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Personnalité et Relations Humaines - Persoonlijkheidsvorming Psychosociale dienst Rijksdienst voor Arbeidsvoorziening Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sociaal-Cultureel Werk Slachtoffer In Beeld Trajectbegeleider Technisch Secundair Onderwijs Veiligheid Checklist Aannemers Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorlopige Invrijheidstelling Vlaams Ondersteuningscentrum voor Volwassenenonderwijs Voorwaardelijke Invrijheidstelling


57

Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden Centrale Gevangenis Leuven Jaarverslag 2009

Recommend Documents