Gevangenis Turnhout Hulp- en dienstverlening aan gedetineerden
Over de gevangenis
De hulp- en dienstverlening
De gevangenis van Turnhout is in gebruik
De gevangenis van Turnhout heeft een
sinds 1908. In 2013 ging een nieuw
divers hulp- en dienstverleningsaanbod,
cellencomplex open, vleugel D. Dit heeft
waarvan een groot deel ondertussen
een verschuiving van de populatie met zich
ingebed is. We werpen een blik op nieuw
meegebracht en alsook een effect op de
aanbod, verbeteringsprocessen in het
organisatie van het hulp- en
bestaande aanbod en eenmalige projecten.
dienstverleningsaanbod.
Daarnaast geven we een overzicht van alle
> blz. 2
structurele samenwerkingspartners. > blz. 5
Organisatie van de hulp- en dienstverlening
Vooruitblik op 2014 Hier kijken we vooruit naar 2014 en naar
Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenis vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan goede
de acties die genomen zullen worden in kader van het actieplan 2014 – 2015. > blz. 10
samenwerkingsmodellen en organisatievormen. De komst van het decreet in 2013 zorgde voor de oprichting van een beleidsteam en de opmaak van een actieplan voor 2014-2015. > blz. 3
>>> > > > > > > Jaarverslag 2013
1.
Over de gevangenis
De gevangenis van Turnhout werd opgericht in 1905 en is in gebruik sinds 1908. Ze is gebouwd volgens de principes van Ducpétiaux. Afgelopen jaren werd de gevangenis van Turnhout gekenmerkt door vele renovatie- en verbeteringswerken. De bouw van een nieuw cellencomplex, gestart in 2010, werd afgerond. Deze nieuwe vleugel – vleugel D genaamd – werd in januari 2013 in gebruik genomen.
1.1.
Capaciteitsuitbreiding
Vleugel D bestaat uit 64 cellen, met in totaal 127 bedden.
2
Capaciteitsgegevens Vleugel A & B 124 cellen Geïnterneerden Waarvan 2 prikkelarme ruimtes, 4 observatiecellen en 3 onbewoonbaar wegens vochtproblemen. Daarnaast zijn er 8 buffercellen op vleugel B voor opvang beklaagden. De 107 cellen voor geïnterneerden zijn mono-cellen. Vleugel C 11 cellen geïnterneerden in psychoseproject 1 time-out cel Vleugel D nieuw cellencomplex 64 cellen beklaagden & veroordeelden Waarvan 8 trio-cellen en 56 mono-cellen, maakt 136 bedden. Beperkte detentie 7 cellen In theorie zijn geïnterneerden gescheiden van beklaagden en veroordeelden. Door de aanhoudende overbevolking bij beklaagden en veroordeelden, heeft men echter buffercellen ingevoerd op vleugel B. Op deze buffercellen worden inkomende gedetineerden tijdelijk geplaatst in afwachting van een vrij bed in het nieuw cellencomplex.
1.2.
Wijziging in de gedetineerdenpopulatie
De gevangenis van Turnhout was in eerste plaats altijd een arresthuis. De afgelopen jaren zat 45% tot 50% van de gedetineerden in voorlopige hechtenis. Daarnaast was 35% geïnterneerd en tussen de 15% en de 18% veroordeeld. Door de capaciteitsuitbreiding in januari
De capaciteitsuitbreiding in januari 2013 zorgde voor een verdubbeling van het aantal medium en high risk geïnterneerden.
2013 verdubbelde de geïnterneerdenpopulatie. Vleugel A en B herbergen momenteel geïnterneerden met een medium en high-risk profiel. Deze doelgroep kenmerkt zich door een
langdurig verblijf in de gevangenis, met weinig perspectief op reclassering en maakt momenteel ongeveer 50%-54% van de bevolking uit. Daar tegenover staat
Gevangenis Turnhout
de populatie van beklaagden en veroordeelden. Deze doelgroep verblijft relatief kort in de gevangenis.
1.3.
Gevolgen van de capaciteitsuitbreiding
De capaciteitsuitbreiding en de daarmee gepaard gaande veranderingen binnen de gevangenis hebben een stempel gedrukt de hulp- en dienstverlening aan gedetineerden. Ten eerste diende het aantal bewegingen tussen het oude en nieuwe gedeelte zoveel mogelijk beperkt te worden en ging een nieuw dagschema in voege waarbij het werkhuis overstapte over op een deeltijdse tewerkstelling. Dit aanbod heeft een grote invloed op de organisatie van de hulp- en dienstverlening. Ten tweede werd ons gevraagd om in de mate van het mogelijke een apart aanbod te voorzien op vlak van sport, ontspanning en cultuur voor de diverse doelgroepen. Ten derde is er de verschuiving in de populatie.
2.
Organisatie van de hulp- en dienstverlening
Om een kwalitatief hulp- en dienstverleningsaanbod te realiseren in de gevangenis vanuit de Vlaamse Gemeenschap, is er nood aan een goede samenwerking en overlegstructuur. Op 8 maart 2013 werd het decreet betreffende de organisatie van de hulp- en dienstverlening bekrachtigd door de Vlaamse Regering. Binnen dit decreet zijn enkele bepalingen opgenomen omtrent de oprichting van een beleidsteam en coördinatieteam per gevangenis. Het beleidsteam staat in voor de opmaak en opvolging van een lokaal actieplan betreffende de hulp- en dienstverlening. De uitvoering wordt opgevolgd door het coördinatieteam.
2.1.
Oprichting van een beleidsteam
In de gevangenis van Turnhout bestond een PMD (Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening). Dit kwam eenmaal per jaar samen om een aantal domeinoverstijgende punten te bespreken.
In het voorjaar van 2013 werd dit
PMD omgevormd tot een beleidsteam. Samenstelling beleidsteam Voorzitter: beleidscoördinator hulp- en dienstverlening aan gedetineerden - Dana Mariën Onderwijscoördinator - Karen Delespaul Adjunct directeur CGG Kempen - Katleen Bosman Adjunct directeur CAW De Kempen - Koen Deblonde Provinciaal expert VDAB - Liestbet Van den Wijngaert Ambassadeur De Rode Antraciet - Natalie Haeseldonckx Organisatieondersteuner CAW De Kempen - Nic Van Peer Attaché gevangenisdirecteur - Leen Swaegers
Gevangenis Turnhout
3
De oprichting van het beleidsteam en het nog op te richten coördinatieteam zal waarschijnlijk gepaard gaan met een evaluatie van de volledige overlegstructuur. In 2013 kwamen er verschillende signalen hieromtrent.
2.2.
Opmaak van een actieplan 2014-2015
Het nieuw opgerichte beleidsteam kreeg de opdracht van de Gemengde Commissie1 om een actieplan 2014-2015 op te maken. Het zou een eerste proces van beleidsplanning zijn, opgenomen door deze groep. Er werd gekozen om met 4 kernbegrippen of kapstokwoorden te werken. Deze kapstokwoorden zijn vertaald naar
onthaal
doelgroepen
strategische en operationele doelstellingen, met zowel een domeinoverstijgende als domeinspecifieke focus.
integrale werking
draagvlak
De vier geformuleerde strategische doelstellingen zijn:
1) Het beleidsteam maakt een oefening m.b.t. het verfijnen van het onthaalbeleid zodat alle gedetineerden op een kwaliteitsvolle manier worden onthaald in de gevangenis van Turnhout. 2) Het beleidsteam zal een hulp- en dienstverleningsaanbod uitbouwen op maat van de diverse doelgroepen die aanwezig zijn in de gevangenis van Turnhout. 3) Het beleidsteam wil de samenwerking – tussen de partners van de Vlaamse Gemeenschap – over de organisatiegrenzen en domeinen heen bevorderen. 4) Het draagvlak voor hulp- en dienstverlening aan gedetineerden wordt vergroot bij het personeel van justitie.
4
Voor meer informatie over dit proces en de doelstellingen kan u het rapport ‘actieplan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden, 2014-2015, gevangenis Turnhout’ opvragen bij de beleidscoördinator.
2.3. Noorderkempen: regionale werking De concentratie van vier gevangenissen in de Noorderkempen heeft een aantal gevolgen voor de organisatie van de hulp- en dienstverlening in elke afzonderlijke gevangenis. De meeste aanbodverstrekkers zijn regionaal georganiseerd en hun medewerkers zijn actief in de verschillende gevangenissen. Naast lokale afstemming wordt daarom ook aandacht besteed aan regionaal overleg. Naast het bestaande regionaal overleg met de staf van JWT – CAW De Kempen en een jaarlijkse regionale bijeenkomst met de adjunct-directeur CGG Kempen, werd in 2013 een regionaal overleg herstelgerichte detentie opgestart. De 1
De Vlaamse Stuurgroep werd , door de komst van het decreet, omgevormd tot de Gemengde Commissie. Gevangenis Turnhout
bedoeling hiervan is een nieuwe herstelgerichte dynamiek tot stand te brengen en uitwisselingsplatform te zijn voor good practices. Het engagement werd aangegaan om op 2-jaarlijkse basis een gezamenlijke herstelgerichte activiteit op te zetten, waarvan de eerste gepland staat in het najaar van 2014.
3.
De hulp– en dienstverlening
De uitbouw van de hulp- en dienstverlening in de gevangenis van Turnhout gebeurt in samenwerking met allerhande partners. De partners waarmee structureel wordt samengewerkt, worden weergegeven in het schema hieronder:
Structurele samenwerkingspartners AA Bibliotheek Turnhout CAW De Kempen – afdeling Justitieel Welzijnswerk Turnhout Centrum voor Basiseducatie CGG Kempen CVO Taxandria Consortium De Rank De Rode Antraciet Huis van het Nederlands
3.1.
Individuele lesgevers sport Logo Kempen & ViGeZ MOOOV ROC Tilburg VDAB Vormingplus VVBV - CAP Suggnomè vzw Schakelwoonst: DE ARK, OCMW, CAW De Kempen & stad Turnhout.
Start buitensport
In juni 2013 was het eindelijk zover: we konden starten met buitensport op zowel vleugel A & B als op vleugel D. Op elke vleugel is er driemaal per week een buitensportactiviteit voorzien, gaande van voetbal, conditietraining tot volleybal. De begeleiding van deze activiteiten wordt voorzien door een student van ROC Tilburg. Bij de geïnterneerdenpopulatie krijgt hij ondersteuning van het zorgteam. In overleg met het zorgteam werd ook Tai Chi opgestart met een gekwalificeerde begeleider. Dit heeft voor een verdrievoudiging van het sportaanbod gezorgd. Hierdoor benaderen we in de gevangenis van Turnhout het streefdoel van minstens twee uur sport per gedetineerde per week.
3.2. Hertekenen van het ontspanningsaanbod We blijven oog hebben voor signalen vanuit de populatie. Door de verdubbeling van de geïnterneerden en signalen rond het ontspanningsaanbod, hebben de organisatieondersteuner en beleidscoördinator een denkoefening uitgevoerd rond
Gevangenis Turnhout
5
het bestaande ontspanningsaanbod. Gedetineerden werden geconsulteerd, vrijwilligers werden betrokken. Het resultaat is een gescheiden en vernieuwd aanbod voor gedetineerden, met onder andere een aanbod rond expressie en muziek. Deze uitbreiding van het ontspanningsaanbod zorgde voor een sterke uitbreiding van het vrijwilligersaanbod m.b.t. de ondersteuning van activiteiten. Hieronder de gepresteerde uren van de vrijwilligers actief bij CAW De Kempen, voor de gevangenis van Turnhout, voor 2013.
13 vrijwillers
ondersteuning bij activiteiten door vrijwilligers
215 uur
15 vrijwilligers
34 gedetineerden
427 uur
bezoekvrijwilligers / individuele gesprekken
3.1.
ondersteuning bibliotheek door vrijwilligers 6 vrijwilligers 276 uur
Wie bereikt TB?
Beklaagden en veroordeelden worden op de hoogte gebracht van het aanbod van trajectbegeleiding (TB) via relevante partners zoals PSD, medische dienst of een vernieuwde folder verspreid via de bibliotheek. Sinds 2013 is er een zitdag voor cliënten met concrete vragen. In 2013 kwamen 412 beklaagden en veroordeelden naar een zitdag, zij werden opgevolgd tijdens één of meerdere
6
gesprekken. 38 cliënten volgden een begeleiding. TB wil vanuit de dagelijkse praktijk twee signalen geven. Ten eerste merken zij op dat de grote groep anderstaligen sterk vertegenwoordigd is, ook binnen trajectbegeleiding. Het is zoeken naar een gepast aanbod voor deze groep zowel binnen als buiten de muren. Ten tweede maakt verslaving en psychische problemen bij cliënten het werk van TB niet eenvoudiger. Voor deze cliënten is het aanbod binnen de muren onvoldoende om een antwoord te geven op al hun noden.
3.2. Vernieuwing binnen team familie & onthaal Het team van familie en onthaal maakte een nieuwe folder met hierin de voorstelling van de werking voor naastbestaanden en familie van gedetineerden. Daarnaast werd de brochure met tips en uitleg voor familie in een nieuw kleedje gestopt. Voor jongeren tussen 10 en 18jaar kwam een aparte brochure met als titel ‘En dan ga je op bezoek in de gevangenis van Turnhout’. Tot slot is er een nieuwe uitgave van 'Mijn vader zit in de gevangenis'. Een boekje vanuit CAW over hoe kinderen reageren op de detentie van hun vader.
Gevangenis Turnhout
3.3. Herstel a.
Gedetineerden zamelen geld in voor goed doel
In het najaar 2013 heeft CAW De Kempen in samenwerking met een groep studenten van Thomas More en gedetineerden uit de gevangenis van Turnhout een project uitgewerkt waarbij herstel naar de samenleving centraal stond. Gedetineerden maakten wenskaarten, schilderijen en gedichten ten voordele van het goede doel. De opbrengst werd geschonken aan moederzorg, een vzw die materiële hulp verschaft aan moeders met baby's en peuters. b.
Werkgroep herstel voert een SWOT-analyse uit
In 2013 voerde de bemiddelingsdienst Suggnomè een SWOT-analyse uit binnen een focusgroep van personeel, om de noden en verwachtingen helder te krijgen wat herstelgerichte detentie betreft. Hieronder de uitkomst van deze SWOTanalyse. Hulpvol
Schadelijk
Sterktes Matige waardering belang herstelgerichte detentie
Zwaktes Matige waardering belang herstelgerichte detentie
Relatief groot belang, toegekend aan betrokkenheid van intern / extern personeel op herstelgerichte detentie
Gering succes van het werkboek ‘Herstel vanuit de cel’ Inventarisatie van de burgerlijke partijen
Enkele succesvolle acties / activiteiten i.k.v. herstelgerichte detentie Duidelijkheid over wat ‘herstel’ betekent in detentiecontext Informatie over aanbod herstelgerichte detentie voor gedetineerden Kansen Burgers / samenleving moeten sterker betrokken worden op herstelgerichte detentie Arrondissementele werking rond herstelgerichte detentie Uitbreiding van bestaande nieuwe initiatieven
& nood aan
Meer info en -uitwisseling tussen intern / extern personeel
Onthaalprocedure voor slachtoffers Interesse voor en deelname aan herstelgerichte activiteiten zou hoger mogen zijn Te weinig informatie over en te geringe betrokkenheid van het personeel Bedreigingen Te weinig maatschappelijk draagvlak voor herstelgerichte detentie Slachtoffers moeten sterker betrokken worden op herstelgerichte detentie Betrokkenheid burgers / samenleving blijft onderbelicht Te weinig beleidsmatige aansturing door justitie / Vlaamse Gemeenschap
Meer inspiratie voor & betrokkenheid van hulp- & dienstverleners op herstel
Gevangenis Turnhout
7
3.4. Uitgerookt? Uitgerookt? is een groepscursus voor kansarmen om te stoppen met roken die in het voorjaar van 2013 is doorgegaan. Een tabakoloog begeleidde de sessies en de organisatieondersteuner stond in voor de tussensessies die vooral aandacht besteedden aan gezond leven en het groepsgevoel. Het project was een succes, een 11tal gedetineerden werkten actief mee. Dit project kwam tot stand dankzij subsidies van ViGeZ en in samenwerking met Logo Kempen en CAW De Kempen.
3.5. Onderwijs a.
Vernieuwing van het onderwijsaanbod
De taalopleiding Engels verhuisde naar het nieuwe leslokaal op vleugel D. Door het ontbreken van sanitaire voorzieningen aldaar, werd besloten om deze cursus enkel open te stellen voor de gedetineerden die verblijven op vleugel D. Eind 2012 werd het computerlokaal gemoderniseerd en uitgerust met nieuwe computers. Dit heeft nieuwe mogelijkheden gecreëerd. In 2013 ging er een creatief traject door, met autocad en Photoshop, en een office-traject voor gevorderden.
In totaal organiseerde CVO Taxandria 8 ICT-modules en 3
opeenvolgende modules Engels. b.
8
Verkenning aanbod NT2 en NT1
Ondanks het groot aantal anderstaligen in de gevangenis van Turnhout, krijgen we geen NT2-aanbod opgestart.
In 2013 werden alle anderstaligen
aangesproken, achttien gedetineerden werden gescreend door het Huis van het Nederlands (HvN). Een groot verschil in niveau bij de gescreende gedetineerden, maakt dat er geen NT2-cursus is kunnen worden opgestart. Daarnaast zijn er enkele semi-analfabeten. Bij de screening van HvN werd er nog één Nederlandstalige gedetineerde doorverwezen naar CBE. In 2014 zal verkend worden of er een mogelijkheid is om een NT1-project met vrijwilligers op te starten voor deze personen. c.
20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Leertrajectbegeleiding start op
Sinds oktober 2013 voorziet het consortium De Rank in een leertrajectbegeleider. De begeleidingen van cursisten die Examencommissie en Open Universiteit volgen worden door haar verzorgd. Zij is actief in de vier gevangenissen van de Noorderkempen. In de gevangenis van Turnhout nam zij, tijdens de laatste drie maanden van het jaar, 18 begeleidingen op zich.
Gevangenis Turnhout
3.6. Aanbod CGG Kempen De vraag is en blijft groter dan het aanbod. In 2013 konden slechts 50 zorgperiodes worden opgestart, allemaal opgenomen binnen een individueel aanbod. a.
Proces preventieve suïcidewerking
In 2012 zijn we gestart met een denkproces rond preventief werken op vlak van suïcide. Zo werd o.a. een suïcidemeldpunt opgericht. In 2013 kregen we advies van de suïcidepreventie-medewerker van CGG Kempen. Onder haar begeleiding werd het spanningsveld tussen veiligheid en zorg verder bloot gelegd. In 2014 hopen we om de focus van het secundaire niveau (opsporen en opvangen van signalen en crisisinterventie) te verleggen naar initiatieven op het primaire niveau (voorkomen van suïcidaal gedrag) en tertiaire niveau (voorkomen van herhaling of dodelijke afloop). b.
Verkenning aanbod voor geïnterneerden
Door de capaciteitsuitbreiding bestond plots de helft van de populatie uit geïnterneerden. Het zorgteam en PSD-team maakten een inventaris op van de problematieken, waaruit o.a. bleek dat er nood is aan een pre-therapeutisch aanbod. CGG Kempen ging mee rond de tafel zitten ter verkenning. Eind 2013 werd uiteindelijk besloten om in het voorjaar van 2014 een groepsaanbod op te starten voor geïnterneerden bij wie sprake is van problematisch gedrag op vlak van middelengebruik en/of agressie.
3.7. Prison Art: Ongezien! De Rode Antraciet zette een nieuw sociaal-cultureel project op Prison Art, waarbij kunstwerken van gedetineerden tentoongesteld werden in kunstencentrum OPEK te Leuven. De expositie kreeg de naam ‘Ongezien’ mee. Kunstwerken van gedetineerden uit gevangenissen in Vlaanderen en Brussel werden tentoongesteld. In de gevangenis van Turnhout koos men om met graffiti aan de slag te gaan. In samenwerking met Graffiti vzw kregen oude meubels een opknapbeurt met mooie resultaten tot gevolg. Daarnaast kregen de creatieve zielen, die dagelijks met kunst op hun cel bezig zijn, de mogelijkheid om hun werken te tonen aan het grote publiek. Het ging zowel om schilderkunst, tekenkunst als om maquettes.
3.8. Buiten Beeld voor de zevende maal georganiseerd In verschillende gevangenissen worden 5 films vertoond, uit de collectie van MOOOV. De film die als beste naar voren komt, over de verschillende gevangenissen heen, wordt getoond voor het personeel van de verschillende gevangenissen. Deze voorstelling ging door op 16 april in Turnhout, Brugge
Gevangenis Turnhout
9
en Koerstel. In Utopolis Turnhout waren 192 van de 271 ingeschrevenen aanwezig. In de gevangenis van Turnhout waren er gemiddeld negen deelnemers per film.
3.1.
Automatisering van de bibliotheek In september 2013 schakelde de gevangenisbibliotheek over van een manuele verwerking via het BROWN-systeem en registratie op Vubis Sm@art. Via een VPN-verbinding wordt contact gelegd met de Vubisserver die opgesteld staat in de bibliotheek van Turnhout. Het ontlenen, verlengen en binnenbrengen van materialen verloopt nu volledig automatisch. Dit is tijdbesparend en vereenvoudigt de registratie.
Door deze omschakeling hebben we geen volledige cijfergegevens over het gebruik van boeken, strips, CD’s en DVD’s in 2013.
3.2. Investeren in aantrekkelijke flyers Een groot deel van de werving gebeurt via geschreven wervingsmateriaal. Dit wervingsmateriaal werd, net als de vorige jaren, kritisch bekeken. Uiteindelijk hebben we voor het vast aanbod mooie flyers laten ontwerpen en drukken. Een aantrekkelijke, kleurrijke flyer spreekt aan en wordt sneller vastgenomen. Daarnaast werkten we verder aan een methodiek om gedetineerden die actief zijn
10
in het aanbod in te schakelen in de werving als een soort ambassadeur. Deze methodiek kreeg de naam ‘sleutelfiguren’ mee en werd in het najaar van 2013 opgestart. Hierdoor diversifiëren we in onze werving en hopen we gedetineerden nog beter te informeren.
4.
Vooruitblik op 2014
In 2014 zullen we aan de slag gaan met de verschillende doelstellingen en acties geformuleerd in het actieplan 2014-2015. Deze zullen onder andere worden opgevolgd door het coördinatieteam dat in het voorjaar een eerste maal zal samenkomen. In dit jaarverslag is bij bepaalde evoluties, projecten of activiteiten al vooruitgeblikt naar 2014. Zo hopen we verdere stappen te zetten op vlak van suïcidepreventie in de gevangenis, staat er een herstelgerichte activiteit gepland met de vier gevangenissen in de Noorderkempen en zal er een groepsaanbod vanuit CGG opstarten voor geïnterneerden. Op vlak van werving en bekendmaking van het aanbod zullen we verder experimenteren met gedetineerden die als ambassadeur optreden. Ten slotte willen we de repetities die momenteel doorgaan vermelden. Een groep geïnterneerden is samen met twee regisseurs aan de slag om zelf een theaterstuk op poten te zetten. Het resultaat hiervan zal in juni 2014 te zien zijn.
Gevangenis Turnhout
