Hulp- en Dienstverlening. Gevangenis Dendermonde

Hulp- en Dienstverlening Gevangenis Dendermonde Jaarverslag 2010

2

Voorwoord

Beste lezer, Hierbij heeft u het besluit genomen het jaarverslag 2010 van de hulpen dienstverlening in de gevangenis van Dendermonde te lezen, of toch minimaal te doorbladeren. In dit jaarverslag worden de inspanningen van alle medewerkers die een opdracht uitoefenen bij de organisatie en de uitbouw van het hulpen dienstverleningsaanbod weergegeven. Hierbij is het de bedoeling om enerzijds het aanbod te presenteren maar anderzijds ook aandacht te hebben voor de achterliggende processen en de uitgebouwde samenwerkingsstructuren. Het biedt een weergave van wat we in 2010 in het kader van hulpen dienstverlening gerealiseerd hebben, en vooral ook voor welke uitdagingen we nog staan. Dit jaarverslag kan handvaten aanbieden om het aanbod en de werking in 2011 te optimaliseren en werkpunten aan te pakken. Het verslag is zo opgebouwd dat er een aantal keer naar de bijlagen verwezen wordt, dit om het verslag zelf leesbaar te houden. Ook wordt er telkens een korte samenvatting weergegeven per hoofdstuk. Zo heeft de snelle lezer ook de essentie mee. Helemaal achteraan vindt u de algemene conclusies. Dit verslag kwam tot stand dankzij de inbreng van de vele hulpen dienstverleners. De beleidsmedewerker bundelde de informatie. Op het Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening op 24/03/2011 werden de grote lijnen van dit jaarverslag aan de deelnemers voorgesteld. De bedoeling was enerzijds hen een overzicht te bieden van wat allemaal in dit jaarverslag beschreven staat, maar anderzijds ook om hen de kans te bieden feedback te geven, aan te geven welke accenten gelegd moeten worden, welke knelpunten of aanbevelingen in de verf gezet moeten worden. Het jaarverslag werd aan de hand daarvan aangepast en afgewerkt. Dank aan alle betrokkenen bij de hulpen dienstverlening, enerzijds voor de input voor dit jaarverslag, anderzijds natuurlijk ook voor hun inzet in de gevangenis van Dendermonde, een toch niet te onderschatten werkcontext. Onze dank gaat ook uit naar de directie van de gevangenis van Dendermonde, wij kunnen op hun steun rekenen, waardoor hulpen dienstverlening mogelijk gemaakt wordt.

Annelies Jans, Beleidsmedewerker Vlaamse Overheid, Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin I.s.m. Vlaamse hulpen dienstverleningsactoren in de gevangenis van Dendermonde.

jaarverslag 2010 hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde

3

Inhoudstafel Voorwoord ............................................................................................................................. 2 Inhoudstafel........................................................................................................................... 3 Lijst met afkortingen .............................................................................................................. 4 Inleiding ................................................................................................................................. 5 Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis............................................................................. 6 1. Historiek...................................................................................................................... 6 2. Infrastructuur .............................................................................................................. 6 3. Populatie..................................................................................................................... 6 4. Regime ....................................................................................................................... 7 Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) .............................................................................................. 8 1. PMD-werking .............................................................................................................. 8 2. Sleutelfuncties ...........................................................................................................11 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................13 Hoofdstuk 3: Uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) .............................................14 1. Welzijn .......................................................................................................................15 2. Gezondheid ...............................................................................................................18 3. Onderwijs...................................................................................................................18 4. Tewerkstelling ............................................................................................................19 5. Sport ..........................................................................................................................20 6. Cultuur .......................................................................................................................21 7. Algemene tendensen .................................................................................................24 8. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................24 Hoofdstuk 4: Profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) ....................26 1. Werving .....................................................................................................................26 2. Personeel Justitie ......................................................................................................26 3. Nieuwe initiatieven .....................................................................................................26 4. De gedetineerde zelf ..................................................................................................27 5. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................28 Hoofdstuk 5: Verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) ........................................29 1. Intern .........................................................................................................................29 2. Extern ........................................................................................................................30 3. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................30 Hoofdstuk 6: Een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) .............................31 1. Onthaalprocedure ......................................................................................................31 2. Dag van de hulpen dienstverleners..........................................................................31 3. Ondersteuning ...........................................................................................................31 4. Logistiek ....................................................................................................................32 5. Vorming en opleiding .................................................................................................32 6. Conclusies en toekomstperspectieven .......................................................................32 Hoofdstuk 7: Algemene conclusie.........................................................................................33 Bijlagen ................................................................................................................................35


4

Lijst met afkortingen

AA

Anonieme Alcoholisten

BIS BM

Begeleid Individueel Studeren Beleidsmedewerker

CAW CBE CGG CORT CVO

Centrum Algemeen Welzijnswerk Centrum voor Basiseducatie Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Coördinatieteam Centrum Volwassenenonderwijs

DSO

Directe Sociale Omgeving

GJA GOS GPA

Gratis Juridisch Advies Gedetineerdenopvolgsysteem Gezamenlijk Plan van Aanpak

JWD

Justitieel Welzijnswerk Dendermonde

OC OO

Onderwijscoördinator Organisatieondersteuner

PA PBA PC PMD PSD

Penitentiair Assistent Penitentiair Bewakingsassistent Ploegchef Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening Psychosociale Dienst

SAW SF SURB

Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Sportfunctionaris Strafuitvoeringsrechtbank

TB

Trajectbegeleiding

VDAB VI VOKANS VTE

Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling Voorwaardelijke Invrijheidsstelling Vormings- en opleidingskansen Voltijdse kracht

WG

Werkgroep


5

Inleiding In 2002 ging in vijf gevangenissen in Vlaanderen de implementatie van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden van start. Sinds 2008 is dit plan in werking in alle gevangenissen in Vlaanderen en Brussel. De missie van de Vlaamse gemeenschap staat centraal bij de uitvoering van dit plan: ‘De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving’. Deze missie vertaalt zich in 5 strategische doelstellingen: - Uitbouwen van een kwalitatief aanbod - Profileren van het hulpen dienstverleningsaanbod - Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen - Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap, bij de stakeholder Justitie en bij de samenleving - Ontwikkelen en implementeren van een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid De uitbouw van een kwaliteitsvolle hulpen dienstverlening voor gedetineerden stoelt op een optimale samenwerking. Zowel op bovenlokaal niveau als in de lokale gevangenis zijn structuren uitgebouwd ter bevordering van de samenwerking tussen de verschillende Vlaamse partners en van de samenwerking met Justitie. Dit jaarverslag richt zich op de lokale ontwikkelingen op vlak van hulpen dienstverlening aan gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde. Ieder hoofdstuk stemt overeen met één van de 5 strategieën van het Vlaams strategisch plan hulpen dienstverlening aan gedetineerden.


6

Hoofdstuk 1: Situering van de gevangenis 1. Historiek De gevangenis van Dendermonde werd in 1861-1863 gebouwd naar een ontwerp van architect F. Derré. Ze was oorspronkelijk bestemd als arrondissementsgevangenis voor mannen (121 cellen) en vrouwen (34 cellen). Vanaf 1937 werd een Nederlandstalige recidivistenafdeling geopend, wat de sluiting van de vrouwenafdeling inhield. De inrichting maakte twee renovatieperiodes door, een eerste in 1950-1951 en een tweede tussen 1964 en 1970. Hierdoor is er bijvoorbeeld een ontspanningsruimte, enkele ateliers en een ruimte voor beperkte detentie (Halve Vrijheid) beschikbaar geworden. Tot op de dag van vandaag worden regelmatig renovatie- en verbeteringswerken uitgevoerd aan de inrichting. Zo werd dit jaar Wandeling A verder afgewerkt, werd de aanpalende rapportzaal vernieuwd en kreeg de ruimte voor beperkte detentie een nieuwe indeling en infrastructuur. Daarnaast zijn we ook wachtende op een nieuwe gevangenis. De bouw ervan zou in 2011 starten…

2. Infrastructuur De gevangenis is volgens de principes van Ducpétiaux gebouwd op een terrein van ongeveer één hectare groot. Het stervormig gebouw heeft drie vleugels en telt drie bouwlagen. De totale capaciteit bedraagt 169 cellen alsook een infrastructuur met 9 plaatsen voor gedetineerden onder beperkte detentie. De verouderde infrastructuur heeft uiteraard gevolgen op het dagelijkse leven binnen de gevangenis en heeft zeker ook zijn invloed op de mogelijkheden op vlak van hulpen dienstverlening en de uitbouw ervan. Momenteel maken we gebruik van één gemeenschappelijke ruimte als bureau, één leslokaal (voor zowel PC-lessen als andere lessen), één kleine ruimte (voormalig keukentje), één fitnessruimte, één polyvalente speelzaal, de VI-zaal en enkele gesprekslokalen. Het zijn eerder (te) kleine ruimtes om een aanbod in comfortabele omstandigheden te laten doorgaan. De meeste worden bovendien polyvalent gebruikt o.a. als vergaderzaal, voor zittingen van de SURB, opleidingen voor personeel, etc.

3. Populatie De gevangenis van Dendermonde is enerzijds een arresthuis voor mannelijke gedetineerden voor het gerechtelijk arrondissement Dendermonde en anderzijds een inrichting voor strafuitvoering (classificatie: correctioneel veroordeelde mannelijke recidivisten). Hoewel er plaats is voor slechts 169 gedetineerden, is er in realiteit een gemiddelde bevolkingsgraad van 200 à 220 gedetineerden. Doorheen 2010 hebben we een periode gekend van 170 à 180 gedetineerden, maar jammer genoeg werd die periode snel afgewisseld met pieken tot 250 gedetineerden eind 2010. De ingebruikname van de gevangenis in Tilburg heeft ook enig effect gehad, zij het slechts kortstondig.


7

Op jaarbasis kunnen we spreken van ongeveer 1.500 opsluitingen (totaal inkomenden uit vrijheid + inkomenden van transfers). Het aantal beklaagden en het aantal veroordeelden verhoudt zich ongeveer als 60 – 40. We hebben te maken met een weinig standvastige populatie en met een relatief groot verloop.

4. Regime De gevangenis te Dendermonde is een gesloten inrichting met een cellulair regime. Dit betekent dat gedetineerden voortdurend op cel dienen te blijven. Ze hebben echter wel de mogelijkheid om te gaan wandelen en om te werken of om deel te nemen aan het huidige aanbod van hulpen dienstverlening (cf. hoofdstuk 3).


8

Hoofdstuk 2: Samenwerkingsmodellen en organisatievormen voor de uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 3) Om een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod te realiseren vanuit de Vlaamse gemeenschap in de gevangenis, is er nood aan het ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Hierbij is er aanhoudend aandacht voor de grootst mogelijke efficiëntie en effectiviteit van een integrale hulpen dienstverlening. Er wordt tevens gestreefd de samenwerkings- en overlegstructuren zo transparant mogelijk te maken. De bestaande structuren in de gevangenis van Dendermonde worden in dit hoofdstuk toegelicht. Verder wordt in dit hoofdstuk ook verduidelijking gegeven bij een aantal functies. In eerste instantie de drie sleutelfuncties, nl. beleidsmedewerker, organisatieondersteuner en trajectbegeleider(s). Vervolgens worden ook de domeinspecialisten die actief zijn in de gevangenis van Dendermonde benoemd, de onderwijscoördinator, de sportfunctionaris en de VDAB-detentieconsulent.

1. PMD-werking

In 2010 werd een eerste keer een Planningsteam Maatschappelijke Dienstverlening georganiseerd. Dit vond plaats op 28 april en er was een vertegenwoordiging van alle sectoren of domeinen werkzaam in de gevangenis aanwezig. Aangezien het de eerste keer was dat deze grote groep bij mekaar kwam, lag de nadruk vooral op het leren kennen van mekaar en mekaars aanbod in de gevangenis. Dikwijls kennen mensen immers enkel hun eigen werking, maar zien ze te weinig het gehele plaatje van de hulpen dienstverlening. Justitie was vertegenwoordigd in hoofde van Directie, PSD en een Penitentiair Assistent. Aangezien een PMD een grote groep mensen op de been brengt, is dit niet altijd het meest geschikte forum om het beleid van de dagdagelijkse praktijk in goede banen te leiden. In 2009 werd de draad van de Werkgroep Strategisch Plan terug opgenomen en deze heeft zich in 2010 goed verder gezet. Deze werkgroep, met vertegenwoordiging vanuit Justitie en vanuit Vlaamse gemeenschap, is bijna maandelijks samen gekomen. Het is het forum waarop verschillende aspecten van de samenwerking en van de hulpen dienstverlening in het algemeen aan bod komen en waar we naar consensus, afstemming en goede afspraken


9 streven. De samenwerking is gestoeld op een correcte houding en op wederzijds respect. Onderwerpen die het voorbije jaar aan bod kwamen zijn o.a. de uitbreiding en evaluatie van het kinderbezoek, samenwerking met het Parket, i.v.m. de uitval, etc. Ook de samenwerking TB – PSD komt hier structureel aan bod. Naast de vaste overlegmomenten van de WG Strategisch Plan zijn er tussendoor verschillende momenten waarop overleg tussen beleidsmedewerker en directie van de gevangenis plaats vindt. Dit kan bijvoorbeeld op het dagelijkse voorrapport (beleidsmedewerker is ongeveer 1 keer per week aanwezig), op het maandelijks diensthoofdenoverleg of op ad hoc momenten n.a.v. concrete vragen of knelpunten. Het onderlinge overleg is in de loop van 2010 stelselmatig gegroeid. We hebben elkaar als partners stilaan beter leren kennen wat de samenwerking zeker en vast ten goede komt. Een volgende stap die we willen nemen, is naar een gedeelde of gezamenlijke beleidsplanning gaan. Hiervoor zullen in 2011 de eerste stappen gezet worden. Reeds vorig jaar werden een aantal ‘themawerkgroepen’ opgericht. Eind 2009 kwam de Werkgroep Sport enkele keren samen. In 2010 heeft deze werkgroep zijn werkzaamheden verder gezet. Mede onder impuls van de sportfunctionaris en door de uitbouw van het sportaanbod (cf. hoofdstuk 3) werden grote stappen vooruit gezet voor wat betreft sport in onze gevangenis. Inhoudelijk werd in deze werkgroep ook gewerkt rond één van de doelstellingen uit het operationeel plan van de gevangenis (nl. stappenplan voor 2 uur sport per week voor veroordeelden). Een nieuwe werkgroep die in 2010 opgericht werd en twee maal samen kwam, is de Werkgroep Onderwijs. Inhoudelijk werd vooral gewerkt rond de evaluatie van een voorbije semester en het vooruit blikken naar en plannen van de volgende semester(s). In deze werkgroep zit een gevarieerde groep mensen rond de tafel die het onderwijsaanbod in de gevangenis genegen zijn. In de toekomst moet het dan ook mogelijk zijn om steeds meer rond visie te gaan werken en nog meer te gaan nadenken over welk soort onderwijsaanbod we in de gevangenis van Dendermonde willen aanbieden. Ook opgericht het voorbije jaar is de Werkgroep Bibliotheek. De concrete aanleiding was het afsluiten van de Convenant tussen de Vlaamse Overheid (Departement Cultuur) en de Stad Dendermonde, waarbij middelen werden overgedragen ten behoeve van de gevangenisbibliotheek. Deze convenant werd in maart afgesloten en later in het jaar werd een eerste versie van een afsprakennota goedgekeurd door de verschillende betrokken partijen: de Provincie Oost-Vlaanderen, de Stad Dendermonde en de gevangenis. In deze nota werden afspraken vast gelegd over wie welke middelen ter beschikking stelt en hoe deze zullen ingezet worden. Het is belangrijk dat we stappen vooruit hebben kunnen zetten om de bibliotheek te gaan moderniseren. In 2011 zullen de gemaakte afspraken in praktijk omgezet worden. Een forum voor (de werking van) het CGG Eclips en de doorverwijzers (PSD, TB en Medische Dienst) is in 2010 twee maal bij mekaar gekomen. Er werd constructief samen gezeten, een aantal knelpunten besproken, cijfergegevens toegelicht, etc. Op provinciaal niveau heeft de overkoepelende Toetsingsgroep ook een aantal keer vergaderd. Beide overlegstructuren zorgen voor een goede werking en inbedding van het aanbod in de lokale gevangenis. Vervolgens zijn er twee werkgroepen die voornamelijk vanuit Justitie worden aangestuurd. In beide werkgroepen zitten verschillende Vlaamse partners vertegenwoordigd. De Werkgroep Herstel heeft vooral tot doelstelling om de herstelgerichte gedachte op verschillende manieren in te bedden in de dagelijkse werking van de gevangenis. Er werd rond het aanbod herstel gewerkt (cf. hoofdstuk 3) en bijv. rond het Werkboek Herstel. In navolging van deze


10 werkgroep werd een subgroepje ‘aanbod voor burgers’ (cf. hoofdstuk 3) opgericht om dat aanbod voor 2011 uit te werken. De Stuurgroep Drugs werd in 2010 nieuwe leven ingeblazen en kwam een tweetal keer samen. Er wordt gewerkt naar een drugbeleid afgestemd op de lokale gevangeniscontext. Naast deze vaste werkgroepen zijn er doorheen het jaar ook enkele ‘ad hoc’ werkgroepen geweest, vnl. n.a.v. het operationeel plan van de gevangenis waarin we vanuit Vlaamse gemeenschap als partner betrokken zijn en op onze expertise aangesproken worden. Het betrof bijvoorbeeld de werkgroep formulieren of de werkgroep rond de aparte afdeling. Binnen het Coördinatieteam (CORT) overleggen de verschillende sleutelfiguren en domeinspecialisten, alsook een PA, over het concrete aanbod, de lessen, cursussen e.d. Er wordt naar afstemming gezocht, naar een behoeftedekkend aanbod en naar goede manieren van samenwerken. Hierin liggen grote uitdagingen, vnl. omwille van de vele deeltijdse functies. Werktijd moet efficiënt worden ingevuld en de lusten en lasten moeten collegiaal worden verdeeld. Hier werd het voorbije jaar zeker op een constructieve manier aan gewerkt. O.a. om dit CORT goed voor te bereiden en afspraken die daar werden gemaakt op te volgen, zitten de organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker tussendoor af en toe samen (OO-BM overleg). Dit overleg is nodig om het dagdagelijkse reilen en zeilen te beheersen en te overzien en wordt door beiden als zinvol en noodzakelijk beschouwd. De frequentie wordt meestal afgestemd op de frequentie van het CORT. Om individuele dossiers te bespreken is er een Clientoverleg TB – PSD. Dit werd doorheen het voorbije jaar een aantal keer bijgestuurd (o.a. wat betreft frequentie en vast overlegmoment). De werking hiervan wordt opgevolgd in de WG Strategisch Plan. Eind 2010 werd bij ieder cliëntoverleg het eerste deel van de vergadering de ervaringsdeskundige in armoede en sociale uitsluiting betrokken (tewerkstelling vanuit POD Maatschappelijke Integratie – brugfunctie tussen de gedetineerde en de verschillende diensten). Dit om de verschillende partijen die met een gedetineerde aan de slag gaan op mekaar af te stemmen en goede afspraken te maken over wie wat opneemt. Wat de samenwerking tussen de actoren van de Vlaamse gemeenschap onderling specifiek betreft, zijn er geen nieuwe overlegstructuren opgezet, maar werd op het elan van ervoor verder gewerkt. Dit bijvoorbeeld door het samenbrengen van betrokkenen in het PMD, maar ook door de beleidsmedewerker die een keer per jaar bij de verschillende organisaties langs gaat voor een stand van zaken, doorheen het jaar de contacten ook onderhoudt en bijvoorbeeld via het GPA. Dit is het Gezamenlijk Plan van Aanpak tussen het team van JWD en de beleidsmedewerker. In 2010 werd dit geëvalueerd en werd een nieuw plan voor de periode 2011-2012 opgesteld (beide documenten kunnen bij de BM opgevraagd worden). O.a. voor de opvolging van dit plan sluit de beleidsmedewerker ongeveer om de 4 à 6 weken aan bij de teamvergadering van JWD. Specifiek rond sport is er, na de oprichting van een Multisportvereniging in 2009, eind 2010 een Oost-Vlaamse vzw “Over de Muur” opgericht. Dit in eerste instantie met de bedoeling een aantal (financiële) middelen te genereren om de lokale sportwerkingen verder te kunnen uitbouwen. In het kader hiervan werd meermaals overleg gepleegd met o.a. de lokale Sportdienst, de Provincie Oost-Vlaanderen, Vlabus, etc. Dit provinciale verhaal zal in 2011 verder geschreven worden en vorm krijgen.


11

2. Sleutelfuncties Functie Beleidsmedewerker Organisatieondersteuner Trajectbegeleider Sociaal-cultureel werker Onderwijscoördinator Sportfunctionaris

VTE 1 0,5 3 / 0,5 0,3

Organisatie Vlaamse overheid – dep. WVG CAW Regio Dendermonde CAW Regio Dendermonde / Consortium IX De Rode Antraciet vzw

VDAB-detentieconsulent

1

VDAB Dendermonde

Standplaats Gevangenis Gevangenis Gevangenis / Consortium Gevangenissen Oost-Vlaanderen Gevangenis

De beleidsmedewerker (BM) is een personeelslid van de Vlaamse overheid en is tewerk gesteld binnen de afdeling Welzijn en Samenleving van het departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin. De beleidsmedewerker leidt samen met de gevangenisdirectie en de verantwoordelijken van de verschillende hulpen dienstverleningsorganisatie het geheel aan hulpen dienstverlening in goede banen. Zij coördineert de hulpen dienstverleningsinitiatieven in de gevangenis en zorgt ervoor dat de verschillende actoren samenwerken en hun werking plannen, bijsturen en op elkaar af te stemmen. De beleidsmedewerker vertegenwoordigt de Vlaamse overheid en de hulpen dienstverleners bij de gevangenisdirectie en tracht in overleg het aanbod af te stemmen op de penitentiaire context en de noden van de doelgroep. 2010 was het eerste werkingsjaar dat de beleidsmedewerker een vol jaar aan de slag was binnen de gevangenis van Dendermonde. Deze standvastigheid is toch wel nodig om naar een hulpen dienstverleningsbeleid toe te kunnen werken en om de functie van de beleidsmedewerker een plaats te geven binnen de gevangeniscontext. Waar 2009 soms gekenmerkt werd door een moeizame opstart, is 2010 het begin gebleken om heel wat initiatieven stap voor stap te stabiliseren en zelfs uit te gaan breiden. Er zal in 2011 aan deze inbedding en positieve evolutie verder gewerkt worden. De organisatieondersteuner (OO) is een medewerker van de dienst Justitieel Welzijnswerk Dendermonde (JWD) binnen het Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Regio Dendermonde (CAW). In samenwerking met de beleidsmedewerker zorgt hij/zij ervoor dat de hulpen dienstverleners hun werk goed kunnen doen. De organisatieondersteuner staat onder andere in voor de praktische organisatie van de hulpen dienstverlening in de gevangenis zoals bekendmaking van activiteiten, het peilen naar verwachtingen van gedetineerden, het organiseren van een aantal specifieke activiteiten, … . Daarnaast staat hij/zij ook in voor het voorbereiden van nieuwe initiatieven in afstemming op de noden en behoeften van de doelgroep en het evalueren van het bestaande aanbod. De organisatieondersteuner heeft in nauwe samenwerking met de beleidsmedewerker het aanbod van hulpen dienstverlening ondersteund, uitgebouwd en mee gecoördineerd. Midden 2010 heeft er een personeelswissel plaats gevonden en werd er voor de nieuwe OO enige inwerktijd voorzien. Aanvankelijk was het de bedoeling lokaal een visie rond OO uit te werken (zie ook GPA). Dit is niet gebeurd aangezien een sectorale visietekst met betrekking tot de opdrachtomschrijving organisatieondersteuning is verschenen (eind december 2009). Vanuit het CAW Regio Dendermonde is er ook meegewerkt aan de voorbereidingen hiervan. Op


12 basis van de tekst is er ook een aangepaste functieomschrijving organisatieondersteuning opgemaakt. De activiteiten van de vroegere bemiddelaar zijn in 2010 grotendeels verder gezet. Op een aantal terreinen is duidelijk een uitbreiding van het aanbod zichtbaar ook mede dankzij de verschillende domeinspecialisten. Voor het luik OO zien we vnl. een uitbreiding in het herstelgerichte aanbod. Daarnaast heeft de uitwerking, opvolging en uitbreiding van het kinderbezoek veel tijd in beslag genomen. Dit heeft de mogelijkheden om een nieuw aanbod te ontplooien belemmerd. Naar de toekomst toe zal het kinderbezoek volledig gedragen worden door vrijwilligers (cf. hoofdstuk 3) waardoor er meer tijd en ruimte voor de exploratie van het aanbod zal vrijkomen. Ook de trajectbegeleiders (TB) zijn medewerkers van de dienst JWD. Ze wijzen de gedetineerden de weg doorheen de waaier aan hulpen dienstverlening tijdens en na de detentie en motiveren de gedetineerden om aan hun persoonlijke situatie te werken. Ze gaan na welke vragen, noden en behoeften de gedetineerden hebben. Ze informeren hen over het bestaande aanbod binnen de gevangenis, oriënteren hen en leiden hen naar het aanbod toe. Ze volgen het verloop van het hulpen dienstverleningstraject en evalueren het. Bovendien kan de trajectbegeleider gedetineerden helpen bij het uitbouwen van hun reclassering. Bij dat alles werkt de trajectbegeleider nauw samen met de psychosociale dienst en met andere relevante diensten van de gevangenis. De nadruk van de werking van de trajectbegeleiders lag in 2010 voornamelijk op het zoeken naar een goed en meer verfijnd systematisch onthaal. De uitbouw van trajectbegeleiding kan immers enkel procesmatig gerealiseerd worden na een onthaal dat kwalitatief in orde is. De verdere uitbouw van trajectbegeleiding is dan ook een werkpunt voor 2011 (cf. hoofdstuk 3). Het team JWD kreeg in 2010 ook te maken met een wissel in de coördinatorenfunctie en enkele vervangingen omwille van moederschapsbescherming. Ondanks de grote impact hiervan op het relatief kleine team is de werking steeds gecontinueerd. Vanuit het Consortium Volwassenenonderwijs IX is een onderwijscoördinator (OC) tewerkgesteld in de gevangenis. Hij heeft als taak een behoeftedekkend onderwijsaanbod uit te bouwen. Daartoe werkt hij nauw samen met de andere diensten en de directie in de gevangenis. Hij onderzoekt en verzamelt ook de opleidingsbehoeften van de gedetineerden, geeft informatie over het aanbod, onderhandelt met de centra over de uitbouw van een aanbod. Ook de ondersteuning van de leerkrachten behoort tot het takenpakket van de onderwijscoördinator. Daarnaast ondersteunt hij de gedetineerden bij hun zelfstudie, helpt hen bij vragen, etc. Ook neemt de onderwijscoördinator een deel van de administratieve last op zich: de rapportering aan verschillende overheden, registratie van deelname aan cursussen, de zorg voor de logistiek, etc. In de loop van 2010 is het onderwijsaanbod stelselmatig verder uitgebouwd en aangevuld met enkele nieuwe cursussen (bijv. Bedrijfsbeheer - cf. hoofdstuk 3). Het onderwijsaanbod heeft ondertussen een vaste plaats veroverd in de gevangenis. Verder zijn een aantal initiatieven genomen in functie van een optimale planning van de cursussen, maar gezien de context en omstandigheden zijn dit geen gemakkelijke denken planningsoefeningen. Parallel aan de werking van sportdiensten verbonden aan steden en gemeenten streeft de sportfunctionaris (SF) van De Rode Antraciet ernaar om, in samenwerking met anderen, zoveel mogelijk gedetineerden in de gevangenis aan te zetten om gezond te bewegen of te sporten in kwaliteitsvolle omstandigheden. In samenwerking met diverse interne (beambten, sportfatikken, …) en externe partners (Stedelijke Sportdienst, …) staat de sportfunctionaris in voor de uitbouw van een continu, duurzaam en kwaliteitsvol sportaanbod. Hij zet samenwerkingsverbanden op met externe sportorganisaties, werkt vernieuwde


13 sportinitiatieven uit die inspelen op de behoeften van de gedetineerden, staat mee in voor het goede verloop van bijvoorbeeld sporttornooien en geeft advies bij de (her)inrichting van de sportinfrastructuur. Onder de impulsen van de sportfunctionaris heeft het sportaanbod een enorme groei gekend in 2010 (cf. hoofdstuk 3). Er werd gekozen voor een aantal vaste sportmomenten wat de inbedding in de gevangenis ten goede kwam. Daarnaast werden ook een aantal vernieuwende initiatieven opgestart (bijv. badminton) en konden de gedetineerden kennis maken met enkele nieuwe sporten (bijv. tennisvoetbal). Verder werd er door de oprichting van vzw Over de Muur gebouwd aan een provinciaal sportverhaal wat betreft sport en detentie (cf. supra). Tot slot kan de gevangenis van Dendermonde ook rekenen op een vaste VDAB Detentieconsulent. VDAB is als organisatie al 21 jaar actief in de gevangenis waarvan de laatste 10 jaren met een fulltime aanbod. De detentieconsulent werkt voornamelijk via individuele gesprekken. Samen met de gedetineerde wordt bekeken wat er kan gebeuren op het vlak van tewerkstelling (gericht op reclassering, na detentie), wordt er gezocht naar een geschikte job en/of opleiding en welke stappen daartoe dienen genomen te worden. De detentieconsulent zorgt ook mee voor het goede verloop van het assessment. Door de jarenlange ervaring van de detentieconsulent heeft zij een overkoepelende visie die ruimer gaat dan louter haar vakdomein tewerkstelling. Zij maakt dan ook deel uit van het Coördinatieteam. Midden 2010 is zij omwille van zwangerschap tijdelijk vervangen.

3. Conclusies en toekomstperspectieven De samenwerkings- en overlegstructuren zijn in de loop van 2010 stelselmatig uitgebreid, voornamelijk al naargelang de nood en behoefte. Zo is er tot op heden niet voor ieder domein een werkgroep, maar het is belangrijk dit organisch te laten groeien. We willen bijvoorbeeld het grote aantal deeltijdse functies immers niet overbelasten met vergadertijd. Daarentegen is het wel belangrijk dat, ook al is er geen thematische werkgroep, iedere samenwerkingspartner een forum heeft voor zijn of haar vragen, knelpunten, ideeën e.d. Hiertoe zijn een aantal belangrijke stappen gezet, o.a. via het PMD, de rondgang van de beleidsmedewerker, de WG Bibliotheek, het GPA, etc. Algemeen kunnen we stellen dat de samenwerking en communicatie tussen de partners van de Vlaamse gemeenschap onderling, maar ook in samenwerking met Justitie, het afgelopen jaar is toegenomen en verbeterd. Dit werpt zijn vruchten af. We kennen elkaar beter en verwachtingen worden scherper gesteld. Maar, dit is een proces waarin we nog vele stappen vooruit kunnen, moeten en zullen zetten. De wil hiertoe is er in ieder geval bij alle betrokken partijen. Er kan in 2011 bekeken worden of en hoe we met bijvoorbeeld samenwerkingsovereenkomsten een aantal afspraken kunnen formaliseren. Een belangrijke uitdaging in 2011 is het gezamenlijke beleidsplanningsproces dat wordt opgezet tussen de Vlaamse gemeenschap en Justitie. We willen ons hiervoor in eerste instantie richten op de aparte afdeling die er in de gevangenis zal komen. De effectieve opstart daarvan zal nog enige tijd duren, maar een goede voorbereiding en uitwerking van bijvoorbeeld een hulpen dienstverleningsaanbod op maat, zullen hierin belangrijk zijn. Tot slot blijft de afstemming tussen de verschillende (sleutel)functies noodzakelijk om verder rond te werken. Wat kunnen we van wie verwachten, wie doet wat, etc. Het feit dat er geen sociaal-cultureel werker is in onze gevangenis beïnvloedt dit debat uiteraard ook (vnl. grote impact op takenpakket OO).


14

Hoofdstuk 3: Uitbouw van een kwalitatief aanbod (strategie 1) Binnen dit derde hoofdstuk wordt een omschrijving gegeven van de uitbouw van een kwalitatief hulpen dienstverleningsaanbod. Per beleidsdomein worden de belangrijkste realisaties, verschuivingen, tendensen van het afgelopen werkjaar benoemd. Vervolgens worden een aantal structurele werkpunten en aanbevelingen omschreven. Een gedetailleerd overzicht van de verschillende activiteiten is terug te vinden in bijlage 1. Daar is per aanbod een fiche met meer informatie opgesteld. In bijlage 2 is een overzicht van de begroting opgenomen. Hieronder vindt u eerst een globaal overzicht:


15

1. Welzijn

Trajectbegeleiding In hoofdstuk 2 werd al kort ingegaan op de functie van de trajectbegeleiders in de gevangenis. Enerzijds is er de focus op een systematisch onthaal, anderzijds de eigenlijke trajectbegeleiding. In 2009 werd gestart met de zoektocht naar een goed en haalbaar systematisch onthaal. Ook in 2010 werd die zoektocht verder gezet en werd gezocht naar een kwalitatieve invulling en een afstemming met het onthaal van de PSD. Na een nieuwe evaluatie in het voorjaar van 2010 werden 2 nieuwe doelgroepen onderscheiden. Vanaf augustus werden (1) alle inwoners van het gerechtelijk arrondissement ongeacht juridisch statuut of taal en (2) alle gedetineerden zonder vaste verblijfplaats die Nederlands spreken persoonlijk onthaald door de trajectbegeleiders. Er werd voor deze groepen gekozenen in functie van de uitbouw van een mogelijk reclasseringsplan en met het oog op de uitbouw van hulpverlening aan de directe sociale omgeving. Op die manier werd tevens tegemoet gekomen aan de vraag vanuit de gevangenis (o.a. PSD) om in het kader van reclassering vaker samen te werken. De gedetineerden die niet tot één van deze twee doelgroepen behoren, krijgen een schriftelijk onthaal. Via het eerste gesprek door een medewerker van de PSD krijgen zij een onthaalmap (door de trajectbegeleiders samengesteld) met info over alle beschikbare hulp en dienstverlening vanuit Vlaamse gemeenschap (teksten, folders, contactgegevens e.d.). In het kader van diversiteit is het belangrijk om ook extra aandacht te geven aan anderstalige gedetineerden. Anderstaligen die een basis Nederlands, Frans, Engels of Duits spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een gelijkaardige onthaalmap in die taal. Alle andere anderstaligen die geen van bovenstaande talen spreken en woonachtig zijn buiten het gerechtelijk arrondissement krijgen een onthaalbrief vanuit JWD in hun eigen taal. Op die manier proberen trajectbegeleiders ook hen te bereiken. De volgende uitdaging ligt nu in het verder definiëren en verfijnen van de opdracht van trajectbegeleiding. Hiertoe wordt gewerkt naar een hulpen dienstverleningstraject dat deel uitmaakt van een detentieplan. Er wordt in afspraak met de PSD gewerkt aan een reclasseringsplan, beide in voortdurende samenspraak met de cliënt. De hulpen dienstverlening aan de directe sociale omgeving dient ook te worden omschreven. De eerste denkoefeningen zijn reeds van start gegaan en er wordt uiteraard vertrokken van de omzendbrief (d.d. 18.11.2008) en het methodisch kader (Steunpunt SAW). Iets meer uitgebreide informatie hierover en over het onthaal vindt u in de bijlagen achteraan. Individueel bezoek van vrijwilligers JWD Bij de aanvang van het jaar waren er 11 vrijwilligers die gedetineerden bezochten in de gevangenis van Dendermonde. Deze groep heeft samen 63 gedetineerden bezocht, een aantal dat vergelijkbaar is met het vorige werkingsjaar. Er zijn 23 dossiers overgedragen van 2009 naar 2010, de resterende 40 dossiers zijn opgestart in 2010. De vrijwilligers gaan nog steeds gemiddeld 1 keer om de 14 dagen op bezoek. Kinderbezoek Vanuit de vaststelling dat er voor het maandelijks kinderbezoek vrijwel steeds een wachtlijst was (cf. jaarverslag 2009), werd het idee geopperd een tweede kinderbezoek per maand te organiseren. In samenspraak met de gevangenisdirectie werd dit idee verder uitgewerkt.


16 Zo werd er vanaf 2010 ook in de maanden juli en augustus een kinderbezoek georganiseerd op zaterdag (= 2 kinderbezoeken meer dan de voorbijgaande jaren) en werd vanaf oktober een extra woensdagbezoek georganiseerd (= vanaf dan 2 kinderbezoeken per maand). Om de relatie tussen vader en kind expliciet op de voorgrond te plaatsen, is er voor geopteerd om dit bezoek uitsluitend voor de papa’s met hun kinderen voor te behouden. De partners, ouder, voogd of begeleider is er dus niet bij aanwezig. Om dit in goede banen te leiden zijn er vooraf duidelijke afspraken gemaakt en opgesteld tussen de verschillende betrokken diensten (bijvoorbeeld de trajectbegeleiders die de gedetineerde ouder en ook de partner, ouder, voogd, …vooraf briefen, de nodige documenten opvragen, grotere controle van de identiteit door de gevangenis, etc.). Begin 2010 waren er 6 vrijwilligers actief die het kinderbezoek op zaterdag organiseerden. Met oog op de uitbreiding van het kinderbezoek (bijkomend bezoek op woensdag) heeft er een werving plaats gevonden. Met alle kandidaat vrijwilligers werden selectiegesprekken gepland en er zijn 6 nieuwe vrijwilligers gestart (ondertussen is één iemand uit de ‘oude’ ploeg en één iemand uit de ‘nieuwe’ ploeg gestopt). In september hebben deze vrijwilligers een basisopleiding genoten met daaraan gekoppeld een rondleiding in de gevangenis. Voor zowel het woensdag- als voor het zaterdagbezoek zijn 2 eindverantwoordelijke vrijwilligers aangesteld. Zij leiden de voorbereidende vergaderingen en zijn aanspreekfiguur in de gevangenis tijdens het kinderbezoek. De bedoeling is dat de OO vanaf januari 2011 enkel nog aanwezig is bij de vergadering vooraf en de evaluatie achteraf. De eigenlijke bezoeken worden dan zelfstandig door de vrijwilligers ingevuld. In het vorige jaarverslag werd ook verwezen naar de soms gebrekkige infrastructuur in de zaal waar het kinderbezoek doorgaat. Ook hieraan werd in de loop van 2010 tegemoet gekomen. De belangrijkste verbetering was de vervanging van de grote tafels door kleinere aparte exemplaren, zodat gedetineerden per gezin kunnen zitten en zo iets meer ‘privacy’ hebben tijdens dit bezoek. Teleonthaal In vergelijking met 2009 zien we een serieuze toename van de oproepen vanuit de OostVlaamse gevangenissen. In 2010 werd Teleonthaal maar liefst 213 keer gecontacteerd (t.o.v. 113 keer in 2009). Cijfers per gevangenis zijn er niet (cf. anonimiteit). Veelal gaat het om gelijkaardige onderwerpen als de oproepen door de modale burger, dat wil zeggen i.v.m. relaties, suïcide, eenzaamheid, etc. Er wordt wellicht het meest gebruik van gemaakt op de uren wanneer er niemand van de trajectbegeleiders, PSD e.d. aanwezig is. Gedetineerden krijgen het telefoontoestel mee op cel. Suggnomè vzw De aanwezigheid van de bemiddelingsdienst vzw Suggnomè naar gedetineerden en penitentiair beambten toe is in 2010 verhoogd. Het organiseren van de gesprekken met gedetineerden volgens het principe van de zitdag (elke eerste en derde donderdagvoormiddag van de maand) verloopt goed en blijft een goede manier van werken. Vanuit de gevangenis wordt er regelmatig doorverwezen naar bemiddeling (absolute aantallen wel iets minder dan in 2009). Naast deze zitdagen gebeurt de bekendmaking vnl. door middel van een folder aan elke binnenkomer in de gevangenis (cf. onthaal PSD-JWD) en de brievenbus voor rapportbriefjes. Ook dit jaar is er geïnvesteerd in het informeren van gedetineerden via infosessies. Deze staan open voor zowel veroordeelden als beklaagden en dit leidt telkens tot een aantal nieuwe aanvragen. Daarnaast werd voor de nieuwe medewerkers van de PSD een


17 voorstelling gegeven (i.f.v. een goede doorverwijzing). Begin 2011 staat een voorstelling gepland voor de bedienaars van de erediensten binnen de gevangenis. Een blijvend aandachts- en werkpunt zijn de anderstaligen. (Aanvulling: Suggnomè werd reeds in 2009 versterkt door een uitbreiding van 1 naar 1,5 VTE) Herstel Behalve de aanwezigheid van vzw Suggnomè worden nog een aantal activiteiten georganiseerd vanuit de insteek ‘herstel’. In 2010 werden bijkomende inspanningen geleverd om doorheen het hele jaar een mooi aanbod hier rond te ontwikkelen. Zo werd de werving beter voorbereid (bijv ook aalmoezeniers inschakelen), er werden affiches die doen nadenken verspreid (bijv. “ik praat niet over mijn slachtoffer”), etc. In 2011 streven we naar een duidelijke structuur van deze activiteiten en een goede inbedding in (de werking van) de gevangenis. Een greep uit het aanbod in 2010: Er werd tweemaal een film vertoond waaraan een bespreking werd gekoppeld. Eenmaal in het voorjaar en eenmaal in het najaar. De koppeling met een debat achteraf wordt als zinvol beschouwd en een film is een ideale (laagdrempelige!) opener om mensen met het thema van herstel in contact te brengen. In 2011 willen we dit nog meer aangrijpen als ‘opwarmer’ voor de rest van het herstelgericht aanbod. Zoals de voorbije jaren werd ook in 2010 een drieluik ‘workshop slachtoffers’ met daaraan gekoppeld een infosessie van Suggnomè en een infosessie rond de Burgerlijke Partij georganiseerd. De opkomst was erg wisselend. We merken dat het moeilijk is hiervoor mensen op de been te krijgen. Dit heeft deels te maken met de populatie (vnl. beklaagden), maar misschien ook met de verwachtingen van gedetineerden (bijv. de misvatting dat ze zelf over hun eigen slachtoffer in groep moeten praten, wat niet het geval is)? Hiertoe willen we naar de toekomst toe nog meer inspanningen leveren o.a. wat betreft de werving. Na een eerste reeks in 2009 die wel gesmaakt werd, werd de ‘Gespreksgroep Zelfbeeld, Verantwoordelijkheid en Herstel’ in 2010 herhaald, zij het in een iets verkorte vorm (cf. vorige keer was er enorm veel uitval omwille van transfers e.d.). De eerste reeks in het voorjaar werd jammer genoeg na 2 sessies stop gezet omwille van vakbondsacties. In najaar ging een nieuwe reeks door die op meer succes kon rekenen. Ook al ging het ook hier om een kleine groep, de reeks werd positief geëvalueerd. Met een gastspreker probeerden we -opnieuw laagdrempelig- het thema onder de aandacht te brengen. Op 30/04 hadden we een lezing van Dhr. Jan de Cock die zeer gesmaakt werd. Verder zijn in 2010 de voorbereidende gesprekken gestart om opnieuw een aanbod voor de burgers van Dendermonde te ontwikkelen. Het gaat om enkele vormingsmomenten gegroeid vanuit het thema herstel. Hiervoor wordt samengewerkt met de gevangenis, Vorming Plus, het Justitiehuis, Suggnomè en het CAW. De uitvoering ervan zal plaats hebben in maart 2011. Gratis Juridisch Advies Ondanks het feit dat de equipe-uitbreiding er nog niet is gekomen (cf. jaarverslag 2009), is deze dienstverlening ook in 2010 blijven bestaan. Er zijn een aantal nieuwe afspraken gemaakt om het oproepen van gedetineerden vlotter te laten verlopen en om zo weinig mogelijk tijd verloren te laten gaan bij het wachten tussen 2 cliënten. Deze bijsturing werd als positief ervaren. Vanuit de trajectbegeleiders wordt er regelmatig naar deze dienstverlening doorverwezen.


18

2. Gezondheid

Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Eclips Het aanbod van CGG Eclips heeft zich in 2010 verder gezet en verder ontplooid. Het aantal doorverwijzingen is schommelend, maar over het hele jaar zien we gelijkaardige cijfers t.o.v. 2009 (gemiddeld 3 à 4 doorverwijzingen per maand). In 2010 werd er vaker door TB (13 23) doorverwezen en minder vaak door PSD (37 15). Een moeilijkheid die de medewerkers van het CGG blijven ervaren, is het abrupt stopzetten van een begeleiding bij transfer. Een ruim aantal van de begeleidingen worden op die manier afgebroken. Significant is dat verschillende andere diensten werkzaam in de gevangenis wijzen op het belang van de aanwezigheid van professionele therapeuten in de gevangenis. Zij ervaren dit als een grote meerwaarde. Er wordt benadrukt dat hier zeker nog meer in geïnvesteerd zou moeten worden. CGG Eclips heeft in de loop van 2010 (vanaf juli) de post-penitentiaire opdracht vorm proberen te geven. Dit wordt stilaan opgebouwd en zal in 2011 zeker geëvalueerd en indien nodig bijgestuurd worden. Anonieme Alcoholisten Hun aanbod werd gecontinueerd zonder wijzigingen t.o.v. 2009. Zij bereiken nog steeds gemiddeld 2 à 3 personen per sessie.

3. Onderwijs

Het onderwijsaanbod wordt georganiseerd door het consortium IX. De lessen in de gevangenis worden gegeven door het CVO VTH Aalst-Dendermonde, het PCVO Scheldeland en door CBE Waas en Dender. Het eerste semester (semester 2 schooljaar 2009-2010) bestond uit volgende cursussen: Italiaans, Engels, Frans, Excel, Nederlands voor Anderstaligen - NT2 (met voorafgaand de screening door het Huis vh Nederlands), Functionele Taalvaardigheid, Bedrijfsbeheer, Nederlands in detentie en Open Leren. In het tweede semester (semester 1 schooljaar 20102011) werden volgende cursussen georganiseerd: Italiaans, Engels, Frans (2x), Photoshop (2x), Nederlands voor Anderstaligen - NT2, Functionele Taalvaardigheid + Rekenvaardigheid, Nederlands in detentie, Computerinitiatie laaggeschoolden en Rijbewijs theorie. Het onderwijsaanbod in de gevangenis van Dendermonde is het voorbije jaar erg geëvolueerd. Er zijn verschillende acties ondernomen om de afstemming tussen vraag, aanbod en de lokale context te optimaliseren. Hierbij een overzicht van de belangrijkste aanpassingen en evoluties. In de loop van 2009 werd de samenwerking met Basiseducatie tijdelijk stop gezet. Het is dan ook zeer belangrijk dat deze samenwerking in 2010 terug is kunnen heropstarten. Dit om de doelgroep van de laaggeschoolden ook een aangepast onderwijsaanbod te kunnen aanbieden. Al blijft het wel een moeilijkheid om deze doelgroep specifiek aan te spreken, ‘uit de populatie te filteren’ en te motiveren voor de lessen.


19 Daarnaast zijn er in 2010 verschillende denkoefeningen gebeurd (mede onder impuls van de werkgroep onderwijs - cf. hoofdstuk 2) om het onderwijsaanbod zo goed mogelijk in te passen in de algemene planning. Er spelen immers verschillende factoren mee, zoals het tijdstip, de overlap met bijv. de wandeling, etc. (zie ook verder in dit hoofdstuk). Er is gepoogd een parallel aanbod aan te bieden aan de werkers enerzijds en de nietwerkers anderzijds. Bijvoorbeeld voor de cursus Photoshop hebben we dit principe toegepast, mede om aan de grote vraag te kunnen voldoen. Om diezelfde reden werd de cursus Frans in het tweede semester opgesplitst. Een andere vernieuwing die werd doorgevoerd is dat i.p.v. Italiaans en Engels gelijktijdig te geven we er voor geopteerd hebben eerst de ene cursus maar op een intensievere periode (10 i.p.v. 20 weken) te geven en vervolgens aan dezelfde intensiteit de tweede cursus. Zo probeerden we tegemoet te komen aan het probleem van de uitval omwille van transfer e.d. en werd ook het ‘shopgedrag’ wat tegen gegaan. Verder werden de uren van Nederlands in Detentie bijgestuurd i.f.v. de lesinhoud en het gevangenisregime. Voor dit eenmalig ‘taalbad’ worden anderstalige gedetineerden via PSD en JWD doorverwezen. Deze cursus werd in de vakantieperiode tijdelijk overgenomen door de vrijwilligers van JWD. Zo werden de nieuwe anderstaligen ook in de zomermaanden van dit aanbod bediend. Deze ‘cursus’ werd in 2010 ook aangewend als wervingskanaal voor de lessen NT2. De onderwijslessen werden zo veel als mogelijk gespreid en er werden ook meer avond- en zelfs weekendlessen georganiseerd. We stellen wel vast dat lessen in de voormiddag voor een moeilijkere opkomst zorgen (overlap met de wandeling voor de niet-werkers en met de werkuren van de werkers). Daarnaast werd ook ruimte gemaakt voor enkele vernieuwende cursussen, zoals Bedrijfsbeheer. Met deze opleiding werd gemikt op gedetineerden die na een straf een nieuwe maatschappelijke kans wilden verzilveren als zelfstandige. Uiteindelijk werd hiermee een gevarieerde groep bereikt. Verder is het zo dat het aanbod van BIS, Begeleid Individueel Studeren, in 2010 jammer genoeg werd stop gezet. Er is tot op heden geen alternatief voor gevonden/ontwikkeld. Er werd in 2010 een eerste keer een proclamatie en een onderwijsbeurs georganiseerd, maar daarover leest u meer in hoofdstuk 4. Een belangrijk knelpunt voor de realisatie van het onderwijsaanbod is het gegeven dat de strafinstelling hoofdzakelijk een arresthuis betreft met een groot verloop van de populatie als gevolg hiervan. De organisatie van langer lopende opleidingen wordt hierdoor quasi onmogelijk. Ook de infrastructuur laat het organiseren van bepaalde modules niet toe: beroepsopleidingen zijn bij gebrek aan een geschikte lesruimte niet realiseerbaar.

4. Tewerkstelling

Detentieconsulent De VDAB-detentieconsulent (cf. hoofdstuk 2) leverde in 2010 opnieuw schitterend werk, ondanks de moeilijke doelgroep (cf. arresthuis). Zo werd een uitstroom van 38,9% behaald. Er werd opnieuw basisdienstverlening aangeboden alsook ‘trajectbegeleiding’ voor veroordeelden vanaf 14 maanden voor VI-datum.


20 Assessment Vokans Ondanks de vele inspanningen van o.a. de Detentieconsulent en doorverwijzende diensten zoals de trajectbegeleiders van JWD hebben we ook dit jaar (cf. jaarverslag 2009) moeten vast stellen dat er slechts een kleine groep het assessment vervolledigd. Transfers en vrijgaanden spelen hier een rol, maar evenzeer een te beperkte kennis van de Nederlandse taal, etc. Er zijn wel inspanningen geleverd om in samenspraak met het bewakend personeel de werkers voor de duur van dit assessment bijvoorbeeld op andere tijdstippen te laten werken, te laten aansluiten bij de andere wandeling, etc. Dit om het voor werkers ook aantrekkelijk te maken aan deze testing deel te nemen. Het was met wisselend succes. De eindrapporten die worden opgesteld bij de afronding van het assessment worden wel als zeer zinvol, waardevol en bruikbaar beschouwd. Andere Eind 2010 werden contacten gelegd met de lokale ‘Commissie Diversiteit’ waar o.a. Resoc/Serr, Voka e.d. rond de tafel zitten. De werking van VDAB in de gevangenis werd toegelicht en er werd verwezen naar eerdere initiatieven uit het verleden of in andere gevangenissen. N.a.v. dit overleg en deze kennismaking plannen we in 2011 verdere contacten om een samenwerking uit te bouwen. We denken daarbij bijv. aan een werkbezoek van werkgevers aan de gevangenis of het informeren over uitgangsmodaliteiten en de impact ervan op werkgevers. Dit wordt zeker vervolgd in 2011.

5. Sport

Eind 2009 werd reeds een positieve elan ingezet rond de sportwerking in de gevangenis o.a. door het oprichten van een multisportvereniging en het professionaliseren van de (gekwalificeerde sporttechnische) sportmonitoren. Deze tred werd in 2010 verder gezet en resulteerde in een nog grotere ‘boost’ van het sportaanbod en de sportwerking in de gevangenis van Dendermonde. Hierbij de belangrijkste initiatieven en realisaties op een rijtje, vooreerst wat betreft het aanbod. Net zoals in 2009 is ook dit jaar de fitness blijven doorlopen. Dit blijft een groot succes. Er worden dan ook voorbereidingen getroffen om het aantal sessies in 2011 eventueel op te drijven. Nog net in december 2009 was er een uurtje spinning opgestart op dinsdagvoormiddag. Dit aanbod is blijven bestaan en werd zelfs uitgebreid. Zo kwam er al snel (februari 2010) een uur multisport achteraan waardoor een vast sportblok op dinsdagvoormiddag ingebed werd. Dit werkt goed naar zichtbaarheid, profilering, werving, …. Vanaf oktober werd er een extra uur spinning voorzien op maandagnamiddag zodat we een parallel aanbod voor werkers en niet-werkers konden voorzien (cf. onderwijs). In de vakantieperiodes werden extra inspanningen geleverd om het sportaanbod extra in de kijker te zetten. Vooral in de zomerperiode resulteerde dit in een mooi extra aanbod: zo werd een reeks Start 2 Run georganiseerd, B Fit (conditietesten), een sessie Streetdance, een toernooi Tafeltennis (ook eens tegen een buitenploeg) en Fietsen op rollen (tijdens de Ronde van Frankrijk). Tot en met de eerste helft van het jaar werden werken uitgevoerd om de Wandeling A van de gevangenis te vernieuwen. Gelukkig konden we tijdens de


21 zomerperiode toch al af en toe gebruik maken van deze buitenruimte voor de sportactiviteiten. Later in het jaar werden 3 nieuwe fitnesstoestellen (onderdeel Fitpoint) op de wandeling geplaatst om gedetineerden op die manier de kans te geven extra met sport en bewegen bezig te zijn. In het najaar werden gesprekken gestart met badmintonclub BC Drive uit Dendermonde. Dit resulteerde in een samenwerking waarbij wekelijks op woensdagvoormiddag een badmintontraining gegeven wordt aan een vaste groep deelnemers. Voor dit aanbod selecteerden we gedetineerden die een langere verblijfsduur in de gevangenis van Dendermonde voor de boeg hebben (per definitie dus veroordeelden). Deze werking wordt begin 2011 geëvalueerd. Nog in het najaar werd o.a. een tweede sessie Streetdance gegeven alsook enkele sessies Tennisvoetbal en een training Verantwoord fitnessen waarbij de theorie onmiddellijk gekoppeld werd aan de praktijk in de fitnesszaal. Naast de uitbreiding van het aanbod werden heel wat andere initiatieven genomen die de lokale sportwerking ten goede kwamen. Zo zijn vanaf maart 2010 alle sportmonitoren werkzaam via Vlabus. Er werd een ‘pool’ van sportmonitoren opgericht binnen Oost-Vlaanderen (overkoepelend voor de gevangenissen van Gent, Oudenaarde en Dendermonde). Deze groep van monitoren werd door de sportfunctionaris een aantal keer samengebracht i.f.v. een optimale werking. Door deze manier van werken was het bijv. steeds mogelijk vlot vervanging te voorzien bij afwezigheid van een sportmonitor. Eén van de sportmonitoren stond ook een aantal uren in voor administratie en ondersteuning van het sportaanbod. De samenwerking met de Sportdienst van de Stad Dendermonde resulteerde concreet in een extra uur sport in de gevangenis. Ook logistiek zijn er mogelijkheden om de sportwerking te optimaliseren. Een meer doorgedreven samenwerking uitbouwen behoort tot de mogelijkheden. Hiervoor kunnen in 2011 de nodige pistes verkend worden. Zoals eerder vermeld in hoofdstuk 2 werd eind 2010 de vzw Over de Muur opgericht. Deze zal in 2011 verder vorm krijgen en er zal afstemming gezocht worden met andere partners in het werkveld. Algemeen kunnen we stellen dat 2009 en 2010 zich vooral kenmerkten door een uitbreiding van het aanbod. Dit willen we in 2011 zeker en vast bestendigen. Daarnaast willen we ook meer focussen op andere aspecten zoals de beeldvorming rond sport en detentie, sport in functie van reclassering, etc.

6. Cultuur

Stagiaire ergotherapie Van maart tot en met mei was er voor de eerste keer een stagiaire ergotherapie aanwezig in de gevangenis. Het was deels een sprong in het duister aangezien er geen precedenten op dat vlak waren. Maar deze stage bleek absoluut een meerwaarde te bieden en bracht een en ander teweeg in de gevangenis. Door haar werk werd onder meer duidelijk dat er een concrete vraag naar culturele en creatieve activiteiten is. Haar focus lag op het creatief bezig zijn en op de vader-kind relatie. In het kader daarvan ontwikkelde ze een aantal activiteiten


22 zoals kalligrafie, gezelschapsspelen, de ‘Week van de poëzie’, twee maal een voorbereiding van het kinderbezoek met de vaders, een Paascadeau maken voor de kinderen, capoeira en combat, het ontwerpen van eigen kaarten en ‘Op een andere manier creatief zijn’. Verder deed ze ook een bevraging i.f.v. de uitbreiding van het kinderbezoek zonder partner. Crea en Ontspanning Een zeer gesmaakt aanbod -en ondertussen vaste waarde - is het Creatief Atelier begeleid door een cursusmedewerker van De Rode Antraciet. Daarnaast werd in 2010 ingespeeld op de rondgang van het ‘Ros Beiaard’, een grote belevenis één keer om de 10 jaar in de Stad Dendermonde. Zo werd het creatief atelier enkele weken in het teken hiervan omgetoverd. Er werden schilden ontworpen die in de gevangenis werden opgehangen en een grote vlag voor aan de buitenmuur, zichtbaar voor de Dendermondenaren. Verder werd een affichewedstrijd en een chocoladeworkshop georganiseerd. Op zondag 30/05, de dag van de Ommegang, kreeg iedereen een aangepaste menukaart en het resultaat van de chocoladeworkshop als dessert. Normaal was er ook nog een Jazz-optreden voorzien, maar omwille van vakbondsacties is dit niet doorgegaan. Door het afhaken van de vrijwilliger die Open Pen begeleidde, is dit gevangeniskrantje voor en door gedetineerden noodgedwongen eind februari stop gezet. Tot op heden is er geen vervanger gevonden hoewel we dit aanbod graag zouden heropstarten. Van februari tot juni is er een reeks gitaarlessen geweest. Dit vnl. op vraag van verschillende gedetineerden. We hebben immers geen muzikaal aanbod. Toch was het geen onverdeeld succes. Er was zeker interesse, maar het enorme verschil in niveau in combinatie met een vrij groot verloop, maakte dat iets opbouwen moeilijk was. Wat dan weer frustrerend was voor diegenen die al wat beter konden spelen In 2010 zijn er ook enkele optredens geweest. Zo is er midden februari een ‘comedy night’ geweest met 2 stand up comedians. Er werd een selectie van de deelnemers doorgevoerd op basis van de taal. Dit was een zeer gesmaakt initiatief en voor herhaling vatbaar. Later op het jaar, in mei, is er een optreden geweest van de Lebbeekse dansgroep Incar. Het was de bedoeling om via dans iedereen, ook de anderstaligen, te kunnen bereiken. Ondanks het relatief goede aantal inschrijvingen, kwamen er weinig mensen opdagen. De redenen hiervoor zijn wellicht divers maar voor ons onduidelijk. Het doet in ieder geval nadenken over de verhouding tussen de inspanningen die verschillende diensten leveren en het succes bijvoorbeeld naar opkomst toe. Op het einde van het jaar was er natuurlijk de Kerstshow. Ook hier kunnen gelijkaardige conclusies getrokken worden en wordt bekeken hoe we hier in 2011 mee omgaan. In het kader van Wereldboekendag werd in samenwerking met ‘Wablieft’ een actie rond leesbevordering georganiseerd. Er werden 10 boeken (‘Diamant’) verdeeld. Na enkele weken kwam één van de auteurs naar de gevangenis voor een boekbespreking. Er was een lage interesse en een lage opkomst. Het gesprek zelf verliep zeer goed, maar het werken rond leesbevordering blijkt niet zo evident te zijn. Dit kan meegenomen worden in de ontwikkelingen i.v.m. de bibliotheek (zie verder). De vrijwilligers van JWD zorgden in de zomer voor een ludieke quiz en voor een ontspannende kaartnamiddag. Op 5 juli waren er ook enkele activiteiten op de wandeling naar aanleiding van het 5-jarig bestaan van De Rode Antraciet (o.a conditietesten, een schrijfmuur, etc.).


23 In de eindejaarsperiode werden 4 sessies van ‘Creatief schrijven’ georganiseerd. Dit met de bedoeling nieuwe impulsen of stimulansen te geven aan de gedetineerden om in de pen te kruipen. Na opstart van deze cursus bleken de verwachtingen niet helemaal overeen te stemmen met de inhoud van de cursus, een aantal mensen haakten hierop af. Vormingen Doorheen het werkingsjaar 2010 werden 4 verschillende vormingen ingericht. Eind januari werd gestart met een cursus Overleven op cel. Deze was eind 2009 uitgesteld geweest. Er was een goede opkomst en een goede verstandhouding binnen de groep deelnemers. In april is de cursus Vader zijn in de gevangenis (6/04 tot 22/04; 6 sessies) doorgegaan. Dit was voor een beperkte groep deelnemers (specifieke doelgroep ook) maar werd positief geëvalueerd. In september was er een cursus Omgaan met lastige situaties. Ook deze reeks werd met heel wat uitval geconfronteerd. Het is telkens zoeken naar een evenwicht tussen de intensiteit waarmee een cursus aangeboden wordt en het tegemoet komen aan mogelijke uitval omwille van vnl. transfers. Na de positieve reacties vorig werkjaar werd opnieuw twee maal Prison Smart georganiseerd (april en november). Er werd met een voorafgaandelijke infosessie gewerkt om het aanbod bekend te maken. Er was telkens een groep geïnteresseerden. Het aanbod werd op één week, iedere dag een sessie, gegeven. Bibliotheek De bibliotheekwerking op zich is in 2010 niet veranderd t.o.v. 2009. Maar er is het voorbije jaar wel enorm gewerkt met het oog op de toekomst. Er zal op 4 vlakken geïnvesteerd worden in de gevangenisbibliotheek, namelijk wat betreft infrastructuur (een nieuwe locatie), hard- en software, de collectie en een professionele kracht om de bibliotheek te helpen runnen. Dit is mogelijk dankzij de convenant die eind maart ondertekend werd (subsidies van de Vlaamse Overheid), de inbreng van de Provincie Oost-Vlaanderen en de gevangenis zelf (cf. hoofdstuk 2). De focus dit jaar lag op de eerste twee aspecten. Zo werd in samenwerking met studenten van de opleiding Interieur en Vormgeving van de Katholieke Hogeschool Mechelen de nieuwe inrichting ontworpen. Daarnaast werden de eerste contacten gelegd en afspraken gemaakt om met dezelfde software te werken zoals in de Openbare Bibliotheek. Het is immers de bedoeling dat de gevangenisbibliotheek als een filiaal beschouwd wordt. In 2011 zullen de afspraken uit de afsprakennota in praktijk omgezet worden en zo leiden tot een vernieuwde gevangenisbibliotheek en bibliotheekwerking. Andere Het voorbije jaar werd naar een samenwerking gezocht met Youth in Action. Dit om een groep jongeren (die er in de gevangenis toch is) samen aan het werk te zetten om hun ideeën naar de praktijk om te zetten. Er werd tot 2 keer toe een proces opgestart, maar al snel stootten we op een aantal beperkingen. Vooral het grote verloop speelde parten en maakte het uitwerken van een idee naar een werkbaar concept niet mogelijk. De ideeën die er werden opgeworpen worden wel meegenomen in de verdere uitbouw van het aanbod. En tot slot is er de ‘speelzaal’. Dit is de ontspanningszaal waar gedetineerden kunnen poolen, darts spelen, etc. Door de afschaffing van het onderscheid tussen het zomer- en het winterregime, is dit aanbod in 2010 het hele jaar door aangeboden. Er zijn twee momenten per week voorzien. Het beheer ervan is in handen van de PA’s.


24

7. Algemene tendensen Doorheen het werkingsjaar 2010 kunnen we een aantal algemeenheden of tendensen waarnemen wat betreft het hulpen dienstverleningsaanbod. Allereerst is het zo dat we het jaar gestart zijn met het wegvallen van een aantal middelen vanuit het Hoofdbestuur van Justitie. Het betrof gelden voor herstelgerichte activiteiten, culturele activiteiten en affectieve relaties. Dit bracht een grotere druk op het Steunfonds van de gevangenis met zich mee. Er is dan ook werk gemaakt van een begroting en budgettering voor het hulpen dienstverleningsaanbod (cf. bijlage 2). Daarnaast werd reeds aangegeven (cf. onderwijs) welke puzzel soms gemaakt moet worden om het hele aanbod zo optimaal mogelijk in te plannen. We moeten rekening houden met verschillende factoren zoals de overlap met de wandeling of de uren van de werkers, bezoekuren, maar bijvoorbeeld ook met de veelheid van het aanbod. We proberen maximaal 2 activiteiten tegelijkertijd aan te bieden (in functie van de belasting op het dagritme van de gevangenis maar ook om niet te veel op hetzelfde moment in dezelfde vijver van potentiële deelnemers te vissen) en een goede spreiding te voorzien in het soort van activiteiten, de duur van cursussen, ook in de vakantieperiodes een gevarieerd aanbod voorzien, etc. Aangezien we met de hoeveelheid van het aanbod toch bijna aan de grenzen zitten van wat mogelijk en haalbaar is binnen de gevangenis van Dendermonde zullen dergelijke planningsen afstemmingsoefeningen in 2011 wenselijk en noodzakelijk blijven. Hierbij willen we de gevangenisdirectie ook bedanken voor de flexibiliteit die soms aan de dag werd gelegd om een bepaald aanbod toch mogelijk te maken. In de loop van 2010 (eind maart) werd het onderscheid tussen het zomer- en het winterregime opgeheven. Dit had een (minimale) invloed op onze werking. Doordat de wandeling in de voormiddag nu telkens van 9u tot 11u is (i.p.v. 10-11u), zien we dat het aanbod dat start om 9u30 toch een aantal potentiële deelnemers verliest. De namiddagwandeling blijft tot 17u het hele jaar door i.p.v. tot 17u30 wat ’s avonds meer ruimte biedt voor activiteiten. Verder is er het hele jaar door speelzaal (cf. supra). Een andere factor die blijft meespelen en waar we als arresthuis geen grip op hebben, is de overbevolking. Midden 2010 is er een aantal maanden een lagere populatie geweest (cf. hoofdstuk 1) die de gevangenis deed herademen (o.a. effect van Tilburg en van de transferstop n.a.v. de werken op Wandeling A). Jammer genoeg zijn deze periodes van korte duur en werd in het najaar een nieuwe piek bereikt van wel 250 gedetineerden. De werksituatie wordt o.a. daardoor bemoeilijkt en de wrevel die daaruit ontstaat, durft wel eens mee aanleiding te geven voor bepaalde vakbondsacties of stakingen. Zo zijn er eind mei enkele stakingsdagen geweest en waren er ook in het najaar enkele dagen die een invloed hadden op ons hulpen dienstverleningsaanbod. Enkele cursussen werden vroegtijdig stop gezet (bijv. gespreksgroep zelfbeeld, verantwoordelijkheid en herstel), uitgesteld (bijv. kinderbezoek) of afgelast (bijv. Jazz-optreden, lessen Frans, fitness, …). Tot slot hebben we dit jaar ook moeten vast stellen dat we te maken krijgen met een soms lage opkomst of met heel wat uitval. Het doet ons nadenken over wie we bereiken en vooral over wie we niet bereiken. Hierover leest u meer in hoofdstuk 4.

8. Conclusies en toekomstperspectieven Globaal kunnen we stellen dat het aanbod aan hulpen dienstverlening in 2010 nog is uitgebreid. Behalve deze uitbreiding mogen we ook vast stellen dat het aanbod, net zoals de verschillende functies, steeds meer ingebed raakt in de gevangenis, dat het een vaste


25 waarde wordt. Anderzijds blijft het werken aan een draagvlak zeker en vast een uitdaging (cf. hoofdstuk 5). Voor wat betreft het domein Welzijn zien we nog een grote uitdaging voor het team JWD. Enerzijds om de functie van organisatieondersteuner optimaal in te vullen (cf. inzet op vlak van kinderbezoek deels overdragen naar vrijwilligers), anderzijds om de functie van trajectbegeleider te gaan concretiseren en implementeren. Dit o.a. in afstemming met de (verwachtingen van de) gevangenis (cf. in functie van reclassering). Daarnaast blijft JWD -in 2011: het jaar van de vrijwilliger- verder investeren in hun vrijwilligerswerking. Ook het herstelgerichte aanbod zal worden gecontinueerd en verder ingebed worden. Met het aanbod voor burgers willen we dit opentrekken naar de ruimere maatschappij. Als we kijken naar het domein Gezondheid dan stellen we vast dat er een beperkt aanbod uitgebouwd is. Misschien moet in 2011 dit domein verder verkend worden en bekeken worden op welke manieren een aanbod in de gevangenis mogelijk kan zijn. Verder wordt aangegeven dat de werking van het CGG Eclips in de gevangenis zeker en vast een meerwaarde biedt en een antwoord op een aanwezige nood. Het CGG wil naar 2011 toe hun postpenitentiaire werking verder uitbouwen, maar ook bekijken hoe bijvoorbeeld intra muros een groepsaanbod kan georganiseerd worden. Via die weg kan eventueel een antwoord geboden worden op de gesignaleerde vraag rond agressiebegeleiding/therapie. Zoals reeds eerder aangegeven zal het onderwijsaanbod in 2011 blijvend geëvalueerd en bijgestuurd worden in functie van een zo optimaal mogelijke inplanning. Werkpunten blijven de afstemming tussen vraag, aanbod en gevangeniscontext (bijv. aanbod NT2 uitbreiden?). Binnen het domein Tewerkstelling zal naast het reguliere aanbod van VDAB en Vokans bekeken worden op welke manier een samenwerking met bijvoorbeeld Resoc en Voka kan uitgewerkt worden. We zien hier verschillende mogelijkheden in die ruimer gaan dan de gevangenismuren. Naast louter informeren kan dit ook een vorm van sensibiliseren van potentiële werkgevers zijn. Op het vlak van Sport zal 2011 een jaar worden om op het positieve elan verder te gaan en de geleverde inspanningen te bestendigen. Ook de samenwerking met de Sportdienst en het provinciale verhaal bieden nog mogelijkheden om de sportwerking lokaal te verstevigen. Tot slot willen we nog even stil staan bij het domein Cultuur. Er zijn in 2010 zeker inspanningen geleverd om dit aanbod stilaan uit te breiden. Er is ook duidelijk gebleken dat dit aan een vraag beantwoordt. We zien ook de meerwaarde van een ergotherapeut op dit vlak in de gevangenis. Door het ontbreken van een sociaal-cultureel werker (cf. hoofdstuk 2) is dit domein lang wat op de achtergrond gebleven, maar door één van de doelstellingen in het GPA rond het culturele aanbod te formuleren, hopen we hier in 2011 toch een aantal stappen vooruit te zetten. Uiteraard zal de realisatie van de vernieuwingen voor de gevangenisbibliotheek een belangrijk aandachtspunt zijn in 2011. Wanneer de grootste veranderingen achter de rug zijn, kunnen we ook verder gaan nadenken over hoe de bibliotheek ook een meerwaarde kan betekenen voor het andere aanbod, bijv. door een link met NT2, Open Leren, etc.


26

Hoofdstuk 4: Profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod (strategie 2) In hoofdstuk 4 staat de profilering van het hulpen dienstverleningsaanbod centraal. De bekendmaking van het aanbod is essentieel om gedetineerden ervan gebruik te laten maken. Hiervoor dienen de gedetineerden geïnformeerd, geadviseerd, gesensibiliseerd en gemotiveerd te worden.

1. Werving Een aantal zaken aangaande de werving voor het hulpen dienstverleningsaanbod werden behouden (cf. jaarverslag 2009). Zo wordt ook nu nog steeds in de eerste plaats gebruik gemaakt van flyers die op cel bedeeld worden (één per gedetineerde) en van de infoborden die zich op sectie 1 en sectie 4 bevinden. Een aanbod dat ook voor anderstaligen toegankelijk is, wordt in verschillende talen aangekondigd. Het organiseren van een infosessie voor gedetineerden bleek vorig jaar een succesvolle formule voor een minder gekend aanbod. Dit hebben we opnieuw herhaald voor o.a. Prison Smart. Wat betreft de werving en toeleiding spelen de trajectbegeleiders uiteraard een belangrijke rol. Dit start al in de onthaalfase waar een overzicht van het hulpen dienstverleningsaanbod wordt toegelicht. Vanaf mei werd in dit onthaal het algemene nummer van Krant X -met een voorstelling van de lokale diensten en functies- meegegeven aan de Nederlandstalige gedetineerden. Zoals in hoofdstuk 3 regelmatig werd aangehaald, zorgen de trajectbegeleiders doorheen het hele jaar en verspreid over de verschillende domeinen voor de toeleiding naar het aanwezige hulpen dienstverleningsaanbod. We kunnen stellen dat deze vorm van werven het voorbije jaar zeker vermeerderd is.

2. Personeel Justitie Naast de werving en toeleiding waar we zelf voor instaan, is het ook belangrijk het personeel van de gevangenis te betrekken. Het is belangrijk hen voldoende te informeren zodat ook zij een rol kunnen spelen in het doorverwijzen. Het bewakend kader heeft immers dagdagelijks nauw contact met de gedetineerden, evenals aalmoezeniers, mensen van de PSD, etc. Als zij het aanbod binnen de gevangenis voldoende kennen, kunnen ze gedetineerden sneller en gerichter op weg helpen naar een geschikte dienstverlening. Hiertoe proberen we verschillende communicatiekanalen op te zetten (bijvoorbeeld Suggnomè die aan nieuwe medewerkers van PSD uitleg geeft). In hoofdstuk 5 (draagvlak) gaan we hier dieper op in.

3. Nieuwe initiatieven Naast bovenstaande gekende manieren, werden toch enkele nieuwe acties ondernomen in de loop van 2010.


27 Zo werd eind juni een proclamatie georganiseerd voor iedereen die de voorbije maanden een deelattest had behaald. Dit initiatief gaf toch wat ruchtbaarheid aan het onderwijsaanbod en stimuleerde zo nieuwe inschrijvingen. Daarnaast werd op 27 augustus een heuse onderwijsbeurs georganiseerd. Dit had plaats op de wandeling van de gevangenis (een keer in de voormiddag en een keer in de namiddag). Op die manier probeerden we mensen zo laagdrempelig mogelijk te bereiken. Bovendien konden ze zo rechtstreeks en zonder verplichtingen aan de leerkrachten informatie vragen over de inhoud van de lessen. Er kwamen heel wat vragen, blijken van interesse en ook een pak inschrijvingen. Ook vermeldenswaardig is de installatie van een vast sportblok op dinsdagvoormiddag. We merken dat dit toch zorgt voor meer zichtbaarheid en zo voor een groter draagvlak en betere inbedding, zowel naar personeel als naar gedetineerden toe.

4. De gedetineerde zelf Gedetineerden naar het aanbod toegeleid krijgen is één aspect, daarnaast moet er continu geïnvesteerd worden in het stimuleren van mensen om er blijvend gebruik van te maken. We hebben sowieso al te maken met een uitval omwille van transfers of vrijgaanden. De uitval omwille van andere redenen proberen we dus binnen de perken te houden. Dat dit geen eenvoudige opdracht is, kon u al lezen in hoofdstuk 3. Het voorbije jaar werden we regelmatig geconfronteerd met voldoende inschrijvingen, voldoende interesse, maar eens het aanbod gestart was, was er vaak een (te) lage opkomst. Eind 2010 zijn we op zoek gegaan naar een aantal strategieën om hier mee om te gaan. Eerst en vooral is het belangrijk dat we de redenen waarom iemand afwezig is beter kennen. Hiertoe hebben we een oproep gedaan aan de PBA’s om ons die informatie zo correct mogelijk te verschaffen. Zij vullen immers op de deelnemerslijst in wie van hun sectie naar de activiteit gaat en wie niet, met de reden waarom niet. Hoe duidelijker die omschreven staat, hoe beter wij kunnen inspelen op de redenen van afwezigheid. Daarnaast hebben we binnen het CORT de afspraak gemaakt om consequent dezelfde strategie te volgen, namelijk bij 2 afwezigheden zonder geldige reden wordt iemand van de deelnemerslijst geschrapt. Hiermee willen we de ‘laissez-faire’ attitude en het shoppinggedrag tegen gaan. Tegelijkertijd hebben we een oproep gedaan aan de gedetineerden om ons bij een afwezigheid zelf een rapportbriefje te sturen met de reden waarom ze er niet kunnen zijn (bijv. bezoek, ziek, advocaat, …)(cf. bijlage 3). We vinden het immers belangrijk om gedetineerden zelf aan te spreken en op hun verantwoordelijkheid te wijzen. Tot slot hebben we zelf een eerste poging gedaan om de verschillende redenen van afwezigheid in kaart te brengen. Voorzichtige eerste conclusies waren dat redenen enorm divers kunnen zijn. Het gaat van structurele redenen (bijv. overlap met wandeling of werk), over occasionele redenen (bezoek, advocaat, …) en onvoorziene redenen (ziek, uithaling door de politie, …) tot zeer individuele redenen (geen 3u zich kunnen concentreren, er is geen rookpauze, niet in groep willen deelnemen, …). In 2011 willen we opnieuw een week de uitval en vooral de redenen van afwezigheid volledig in kaart brengen om deze bevindingen aan te vullen. Hoe meer informatie we hierover vergaren, hoe meer we kunnen bekijken hoe we hier me omgaan of kunnen op inspelen.


28

5. Conclusies en toekomstperspectieven Er is het voorbije jaar zeker geprobeerd de werving, toeleiding, bekendmaking en het blijvend stimuleren van gedetineerden te optimaliseren. Toch blijft dit een continu aandachtspunt dat steeds voor verbetering vatbaar is. Ook in 2011 gaan we dus op zoek naar nieuwe, andere, betere methoden om ons aanbod kenbaar te maken aan álle gedetineerden in de gevangenis van Dendermonde. Hierbij willen we zeker speciale aandacht hebben voor bijvoorbeeld laaggeletterden en anderstaligen. We zijn er ons van bewust dat deze doelgroepen nu nog vaak in de kou blijven staan. Via de werkgroep onderwijs of een werkgroep diversiteit kunnen misschien nieuwe initiatieven ontwikkeld worden. Tot slot blijft ook volgende kernvraag brandend actueel: naast wie bereiken we met ons aanbod, wie bereiken we niet?!


29

Hoofdstuk 5: Verkrijgen vergroten van het draagvlak (strategie 4) Een draagvlak creëren gebeurt nooit vanzelf. Het is bovendien niet vanzelfsprekend om een draagvlak te vergroten en uit te bouwen. Dit hoofdstuk staat stil bij de initiatieven die de Vlaamse partners ondernomen hebben om deze 4e strategie te realiseren.

1. Intern Allereerst worden een aantal initiatieven specifiek gericht op de interne werking in de gevangenis toegelicht. Enorm belangrijk is in de eerste plaats het voldoende informeren (cf. hoofdstuk 4) van de verschillende diensten en partners werkzaam in de gevangenis. Door mensen op de hoogte te stellen van wat je doet, waarom je iets doet, wanneer het zal gebeuren, waarom je iets belangrijk vindt, etc. zorgt dat voor meer kennis en ook voor meer begrip. Dikwijls gaat dit in de praktijk over het ‘nut’ of de ‘zin’ van een bepaalde activiteit of cursus. Daarbij is het niet onze bedoeling iedereen te overtuigen, dat zou een utopie zijn, maar wel diegenen die oordelen op basis van onwetendheid, voldoende te informeren zodat zij een genuanceerd oordeel kunnen vellen. Hiertoe worden verschillende kanalen gebruikt. Zo is er de wekelijkse Activiteitenkalender, met een overzicht van wanneer welke activiteiten plaats vinden. Deze wordt ruim verspreid, zowel via mail als in papieren versie. Daarnaast hebben we ondertussen een vaste rubriek in het personeelskrantje van de gevangenis, nl. “t Bakske”. Begin 2010 brachten we zelf nog een ‘Infoflash’ uit met informatie over onze eigen werking. Ondertussen is dit geïntegreerd in het bovenvernoemd tijdschrift. Zoals ook in de hoofdstukken 2 en 3 reeds vermeld werd, worden ook infosessies voor het personeel georganiseerd. Soms worden er ook infonota’s opgesteld met extra (veelal praktische) informatie die zoals een dienstnota verspreid worden. In navolging van 2009 waarin het overleg met een aantal PBA’s, het ‘Infokanaal Ploegverantwoordelijken’, werd opgericht, is dit in 2010 twee keer doorgegaan. Er werd in de eerste plaats informatie gegeven, maar dit forum werd ook aangewend om een conflict tussen PBA en hulpverlener op een constructieve manier uit te praten. In de toekomst zal een gelijkaardig initiatief genomen worden naar de Ploegchefs toe om hen ook meer te informeren. Ook cursisten van het OCPP komen regelmatig bij ons terecht met een aantal vragen over de hulpen dienstverlening. Voor nieuwe PBA die in Dendermonde starten is dit nog niet systematisch het geval, maar hiervoor zullen in de loop van 2011 afspraken gemaakt worden. Ook stagiairs krijgen steeds de nodige uitleg. Naast het informeren an sich, zijn er nog enkele kleinere initiatieven het vermelden waard die zeker ook het werken aan een draagvlak ten goede komen. Zo werd eind 2010 een verkoop van sportkledij aan zeer democratische prijzen voor het personeel georganiseerd (contacten via de sportfunctionaris) en conditietests voor personeel. Daarnaast krijgen zij bijvoorbeeld telkens een exemplaar van het nieuwe nummer van krant X. En uiteraard blijven de informele contacten op de dagdagelijkse werkvloer zeker belangrijk en is dat een investering die door alle partners gedragen wordt.


30

2. Extern Een draagvlak rond onze ‘core business’ is niet enkel nodig binnen de muren van de gevangenis, maar ook ver daarbuiten kunnen we dagelijks vast stellen dat er werk aan de winkel is. De gevangenis is lang een gesloten wereld geweest en bovendien is de berichtgeving in de media niet altijd even genuanceerd, zodat we ook daaraan vanuit onze verschillende functies kunnen en moeten werken. Ook hier weer is informeren een eerste stap die gezet kan worden. Bijvoorbeeld de studenten van de KH Mechelen die betrokken werden om de nieuwe ruimte van de bibliotheek te ontwerpen, kregen vooraf een heleboel uitleg over de gevangenis, de hulpen dienstverlening, etc. Op die manier werd hun beeldvorming over de gevangenis toch enigszins bijgesteld. In juni werd er door de gevangenis een rondleiding georganiseerd voor het personeel en hun familieleden. Ook hierop werd allerlei informatie gegeven en hebben we vanuit Vlaamse gemeenschap ons aanbod en onze werking kunnen toelichten. Naar de brede samenleving toe kunnen de activiteiten in het kader van het Ros Beiaard vernoemd worden. We hebben dit in de lokale media gebracht en door de vlag ontworpen door de gedetineerden aan de buitenzijde van de gevangenis op te hangen, werd de burger in Dendermonde betrokken. Jammer genoeg waren er in die periode net vakbondsacties, wat een schaduw wierp op bovenstaand initiatief. In 2011 zal het aanbod voor burgers (cf. herstel) binnen deze doelstelling een meerwaarde opleveren. Daarnaast is het ook belangrijk (nieuwe) organisaties te betrekken en samen uit te zoeken of zij naar gedetineerden of naar de gevangenis toe een taak kunnen hebben. De contacten met o.a. Resoc kunnen we hierin kaderen.

3. Conclusies en toekomstperspectieven Het werken aan een draagvlak is een blijvend aandachtspunt. Hier wordt dagelijks in geïnvesteerd op allerlei manieren, van bewuste acties tot informele contacten. Alle betrokken partners zijn zich bewust van en bevestigen het belang hiervan. We willen blijvend werken aan dit draagvlak, zowel intern in de gevangenis zelf, als extern, naar organisaties en samenleving toe. Alleen op die manier kan het aanbod hulpen dienstverlening verder ingebed worden en zich verder ontplooien.


31

Hoofdstuk 6: Een HRM- en Organisatieontwikkelingsbeleid (strategie 5) Met deze vijfde strategie trachten we te komen tot een HRM- en organisatieontwikkelingsbeleid om alle interne en externe medewerkers van de Vlaamse gemeenschap te motiveren, te ontplooien en optimaal efficiënt en effectief in te zetten in hun opdracht voor hulpen dienstverlening in de Vlaamse gevangenissen. In dit hoofdstuk worden de initiatieven die daartoe ondernomen werden in het voorbije jaar toegelicht.

1. Onthaalprocedure In 2009 werd een onthaalprocedure voor nieuwe medewerkers ontwikkeld. Dit omdat we iedere nieuwe medewerker in het kader van hulpen dienstverlening goed willen onthalen en informeren, maar ook omdat we op die manier aan de kwaliteit van onze hulpen dienstverlening willen werken. Deze procedure werd in 2010 verder op punt gesteld en verfijnd. Binnen dit onthaal wordt o.a. informatie gegeven over het ruime kader van het strategisch plan, de werking van de gevangenis, de gedragscode wordt overlopen, mensen worden geïnformeerd over de gezondheidsrisico’s e.d. Hieraan willen we nog een evacuatieplan toevoegen, maar een geactualiseerde versie is tot op heden niet voorhanden. Sinds de tweede helft van 2010 is de afspraak gemaakt dat ook nieuwe vrijwilligers van JWD een onthaalgesprek volgens de onthaalprocedure krijgen.

2. Dag van de hulpen dienstverleners Reeds vorig jaar speelden we met de idee de hulpen dienstverleners eens samen te brengen (cf. jaarverslag 2009). Er komen ondertussen immers heel wat mensen in de gevangenis binnen in het kader van een of ander aanbod, maar ze kennen mekaar niet of bijna niet. En toch worden ze met dezelfde context, successen en knelpunten geconfronteerd. Op 24 september organiseerden we in het stadhuis een eerste namiddag voor medewerkers aan de hulpen dienstverleners, voornamelijk toegespitst op diegenen die een groepsaanbod verzorgen in de gevangenis. Niet iedereen kon aanwezig zijn, maar het initiatief werd wel gesmaakt. Er was ruimte voor een open dialoog, een forum voor ervaringsuitwisseling, een aantal afspraken werden hernieuwd, mensen kregen een kleine attentie, etc. Kortom: voor herhaling vatbaar!

3. Ondersteuning Globaal gezien wordt de ondersteuning aan de hulpen dienstverleners gezien als een gezamenlijke taak van de sleutelfiguren en de domeinspecialisten. De organisatieondersteuner en de beleidsmedewerker profileren zich nog iets sterker op dit thema en zorgen ervoor dat ze zo veel als mogelijk aanspreekbaar zijn. De vrijwilligers van JWD kunnen op een specifieke ondersteuning rekenen van het hele team JWD. Ook in 2010 werd er heel wat aandacht geschonken aan een goede opvolging en ondersteuning van deze groep (die in de loop van het jaar uitgebreid werd – cf. hoofdstuk 3). Zo hebben er vijf groepssupervisies plaatsgevonden. In het voorjaar werd ook een infosessie


32 slachtoffer-dader bemiddeling georganiseerd samen met de vrijwilligers van Slachtofferhulp (CAW). In het najaar heeft er een uitwisseling plaats gevonden met twee medewerkers van de PSD. De nieuwe vrijwilligers van het kinderbezoek hebben daarenboven in september een basisopleiding genoten met daaraan gekoppeld een rondleiding in de gevangenis. Er werd naar jaarlijkse traditie ook een nieuwjaarsreceptie en een daguitstap voor de vrijwilligers georganiseerd. En met elke vrijwilliger heeft er een functioneringsgesprek plaats gevonden. De sportmonitoren werkzaam in de gevangenissen van Gent, Oudenaarde en Dendermonde zijn enkele keren samen gekomen onder impuls van de sportfunctionaris. Op deze manier kon makkelijk informatie uitgewisseld worden, maar er was ook ruimte voor coaching en ondersteuning naar deze groep toe. Verder werd met de gevangenisdirectie ook afgesproken dat de medewerkers van de hulpen dienstverlening indien zij dit wensen bij incidenten ook beroep kunnen doen op het opvangteam van de gevangenis. Dit is gelukkig nog niet nodig geweest.

4. Logistiek Je werk goed kunnen doen, begint vaak bij goede arbeidsomstandigheden. Hierbij kunnen twee initiatieven vernoemd worden. Zo werd het lokaal ‘van de Vlaamse gemeenschap’ net voor de zomer grondig opgekuist en geherstructureerd zodat het een aangenamere werkplek werd. Daarnaast werd het voorbije jaar door het Consortium IX i.s.m. de gevangenis geïnvesteerd in vernieuwingen in het leslokaal o.a. door de aankoop van nieuwe beeldschermen.

5. Vorming en opleiding Nieuwe medewerkers werden uitgenodigd voor de introductietweedaagse georganiseerd door de Vlaamse Overheid. Een aantal van de medewerkers zijn daar op ingegaan. Verder wordt binnen iedere organisatie specifiek tijd en ruimte vrij gemaakt voor de nodige vormingen en opleidingen.

6. Conclusies en toekomstperspectieven Na het geslaagde initiatief waarbij we verschillende hulpen dienstverleners samen brachten, strekt het zeker tot aanbeveling dit ook in 2011 te organiseren. Eventueel kan de groep verder uitgebreid worden naar diegenen die eerder met een individueel aanbod bezig zijn om zo álle lokale hulpen dienstverleners te bereiken. Een ander werkpunt is het verder werken aan de nodige functieprofielen en -beschrijvingen met afstemming tussen de verschillende functies. Hieraan wordt reeds stapsgewijs gewerkt (cf. hoofdstuk 2) Tot slot blijft het dromen van een stabiele ploeg. We zien toch jaar na jaar verschillende wissels in personen en functies, wat de standvastigheid, de opbouw van expertise en het doorgroeien als organisatie belemmert of remt.


33

Hoofdstuk 7: Algemene conclusie Op basis van voorgaande hoofdstukken en de samenvattingen waarmee ieder hoofdstuk werd afgesloten, kunnen we volgende algemene conclusies en werkpunten formuleren. De implementatie van het strategisch plan in de gevangenis van Dendermonde heeft zijn tweede volledige werkingsjaar achter de rug. Stilaan worden paden geëffend en vallen zaken meer en meer in zijn plooi. Van de vijf strategieën vooropgesteld in het strategisch plan zijn we in dit jaarverslag gestart met de 3e, nl. het implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen. Dit omdat het een cruciale strategie is om de andere tot uitvoering te kunnen brengen. We kunnen stellen dat het voorbije jaar goede stappen gezet zijn om de samenwerking, in al zijn vormen, te verbeteren. Zowel tussen de Vlaamse partners onderling als met Justitie. Volgende stappen die kunnen ondernomen worden, zijn een werkgroep rond het thema Diversiteit (cf. zorg voor laaggeschoolden, anderstaligen, analfabeten, …), het werken naar meer geformaliseerde samenwerkingsovereenkomsten en zeker en vast ook de uitdaging om tot een gezamenlijke beleidsplanning te komen. Naast deze samenwerkingsvormen, zijn ook de sleutelfuncties, BM, OO en TB en de domeinspecialisten, OC, SF en VDAB detentieconsulent meer en meer ingewerkt en ingebed in de gevangenis (ondanks een aantal vervangingen het voorbije jaar). Het gaat veelal om deeltijdse functies, waardoor collegialiteit uitermate belangrijk is (bijv. afstemmen van agenda’s). De volgende stap is werk maken van goede afspraken en een goede afstemming (wie doet wat?) met scherp gestelde onderlinge verwachtingen. De inzet van een ondersteunende kracht zou hierbij een grote meerwaarde zijn opdat iedereen zich meer zou kunnen focussen op zijn kernopdrachten (nu ook vaak opgeslorpt door praktische taken). Daarnaast willen we blijvend het signaal geven dat er nood is aan de inzet van een sociaalcultureel werker. Al onze medewerkers in het kader van de hulpen dienstverlening willen we blijvend ondersteunen, motiveren, betrekken, zodat ze hun taken en opdrachten ten volle kunnen uitoefenen. Er kan een nieuw moment voor de hulpen dienstverleners gepland worden en de professionalisering kan verder gezet worden (cf. sportverhaal, inzet in de gevangenisbibliotheek, etc.). Wat het concrete aanbod aan hulpen dienstverlening betreft, kan iedereen vaststellen dat dit in 2010 nog is uitgebreid. Daarnaast mogen we constateren dat de activiteiten, cursussen, diensten, etc. toch stilaan meer ‘eigen’ aan de gevangenis worden. Grote uitdagingen liggen in een goede spreiding van alle activiteiten (hebben we een verzadigingspunt bereikt?!) en een evenwicht zoeken tussen vraag, aanbod en de context. We willen ook de gedetineerden zelf meer op hun verantwoordelijkheid wijzen bijv. door te verwittigen wanneer ze een keer afwezig zijn. Ook het meer en meer verleggen van de focus van wat zich binnen in de gevangenis afspeelt naar de overgang tussen binnen en buiten (cf. reclassering) vormt een torenhoge uitdaging voor de toekomst. Daarnaast willen we opnieuw proberen de populatie meer in kaart te brengen (o.a. in functie van een goede toeleiding). In 2010 zijn hiertoe geen nieuwe initiatieven genomen, maar in 2011 kunnen we bekijken welke gegevens we uit bestaande registratie kunnen genereren. We denken hierbij bijv. aan het Gedetineerdenopvolgsysteem (GOS). Bovendien, hoe meer zicht we hebben op de populatie, hoe beter we ons aanbod er op kunnen afstemmen. Een blijvend aandachtspunt hierbij is: wie bereiken we níet met ons aanbod? Vervolgens kunnen bij de verschillende domeinen -welzijn, gezondheid, onderwijs, tewerkstelling, sport en cultuur- enkele accenten herhaald worden (cf. conclusies hoofdstuk 3). In 2011 zal verder werk gemaakt worden van het verfijnen van de opdracht van trajectbegeleiding. De herstelgerichte activiteiten zullen verder ingebed worden en de bibliotheekwerking volop gemoderniseerd. Het sportaanbod zal naast de verbreding ook


34 meer verdiept worden. Een aantal nieuwe pistes zullen worden verkend: het culturele aanbod in de gevangenis, de contacten met Resoc, een aanbod rond agressie en het domein gezondheid exploreren. Aansluitend vinden we het belangrijk enkele beleidssignalen mee te geven aangaande het aanbod. Zo signaleren verschillende diensten de nood en het belang van de aanwezigheid van het CGG in de gevangenis, met de vraag hier verder in te investeren. De medewerkers van het CGG zelf constateren de nood aan een transferbeleid waarbij de ingebrachte middelen van het strategisch plan tot een betere efficiëntie zouden kunnen leiden (momenteel zijn de cesuren erg hard wanneer een gedetineerde op transfer gaat). Als gevolg van het feit dat Dendermonde voornamelijk een arresthuis is, kunnen de aantallen cursisten van het reguliere volwassenenonderwijs niet gehaald worden. Hier dient dat ook rekening mee gehouden te worden door de beleidsverantwoordelijken. Door het afschaffen van de BIS-cursussen (begeleid individueel studeren) hebben we momenteel geen geschikt antwoord op de vragen naar zelfstudie. Verder zien we mogelijkheden voor het werk van ergotherapie voor gedetineerden in de gevangenis (los van de doelgroep geïnterneerden). Tot slot is het belangrijk te blijven werken aan een draagvlak voor al onze activiteiten en diensten. We streven dan ook naar een optimale betrokkenheid van en samenwerking met het personeel van de gevangenis, in al zijn geledingen. Zij zijn immers een cruciale samenwerkingspartner om het recht op hulpen dienstverlening te kunnen waarborgen!


35

Bijlagen (zie apart document)


Hulp- en Dienstverlening. Gevangenis Dendermonde

Recommend Documents