Vooruit in vertrouwen Jaarverslag Jaarverslag

Vooruit in vertrouwen

Jaarverslag 2010

Jaarverslag 2010 1

Inhoud Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen streeft toegankelijkheid en transparantie na. De verslaglegging van onze organisatie vindt plaats in dit jaarverslag voor onze begunstigers en onze relaties. Daarnaast beschikken we over de financiële jaarrekening, waarin financiële verantwoording wordt afgelegd. In beleidsdocumenten zijn visie, beleid en aanpak beschreven. Onze website www.mooigelderland.nl bevat een schat aan informatie over ons werk. De jaarstukken zijn te bestellen of in te zien op deze website.

5

Vooruit in vertrouwen

7

GLGK luistert Begunstigers en breder publiek Publieksonderzoek en inloopavonden Begunstigersexcursie en –vergadering Bezoekerscentra

9

GLGK kiest Meerjarenvisie Keuzes maken Kennis en onderzoek Plannen voor de toekomst Nog meer plannen

2 Jaarverslag 2010

Foto: Bart Wullings

Koninginnepage fourageert op een speerdistel in een weiland in de Achterhoek.

Foto cover: Jennie Burgers Foto achterkant: Frank Peters

31

Doelen en resultaten

33

Jaarverslag Raad van Toezicht

34

Beknopte jaarcijfers

GLGK werkt Beheren voor behoud Transparant Projecten uitvoeren Financiële bijdragen aan resultaten

41

Bestuurlijke organisatie Raad van Toezicht Raad van Advies Beheer Advies Commissie Vermogens Beheer Commissie

17

GLGK omarmt Begunstigers Bijzondere evenementen Zorg voor goed gastheerschap Samenwerking

43

Verantwoordingsverklaring Stichting Het Geldersch Landschap

45

Bedrijfsrelaties

47

Behouden voor de toekomst

Colofon

Teksten: Mirjam Lammertink, Jeanine Perryck, Ton Roozen, Marjan Visscher Interviews: Karlijn van Onzenoort Beeldredactie: Karlijn van Onzenoort, Jennie Burgers Eindredactie: Omomo, Den Haag Vormgeving: Pim Smit, Amsterdam Coördinatie: Ine Sanders

GLGK beweegt De wereld verandert Kritisch Samenwerking Duurzaamheid Automatisering Onze mensen Kennis

13

Vastgesteld door de Directie op 5 april 2011, goedgekeurd door de Raad van Toezicht op 25 mei 2011.

Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen Postbus 7005 6801 HA Arnhem (026) 355 25 55 www.mooigelderland.nl

25

20

GLGK fascineert Dubbele Mooi Gelderlandprijs Ecopassages en bijenstal op Doorwerth Heerlijkheid Hernen herleeft Biodiversiteit en waarnemingen Cannenburch Compleet Catharina van Arkel terug naar Ammersoyen Muntencatalogus Charlotte Sophie van Aldenburg Bentinck Molen Waardenburg weer in bedrijf Publicaties Terugkeer portretten Ter Borch naar Zypendaal Meerjarenconservering Jaarverslag 2010 3

Vooruit in vertrouwen Uitkomst van deze evaluatie is dat de uitvoering van de meerjarenovereenkomst met de provincie goed op schema ligt. Wel hebben we moeten constateren dat de provincie minder grond heeft geleverd die wij vervolgens ook niet hebben kunnen inrichten.

Ons thema in 2010 was ‘Vooruit in vertrouwen’. Vertrouwen vooral in onze eigen kracht in een tijd van politieke en financiële onzekerheden. Het was bemoedigend te zien dat ons vertrouwen werd bevestigd door de vele hoogtepunten die we in het afgelopen jaar mochten meemaken: de opening van ons nieuwe bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden in Leur, de viering van 750 jaar Doorwerth, de start van het herstel van het stuifzand in natuurgebied De Haere en de oplevering van kasteel en park Cannenburch na een restauratieperiode van drie jaar. Ook zagen we onze langjarige beheersinspanningen beloond met een flink aantal waarnemingen van zeldzame planten- en diersoorten in onze terreinen. Orchideeën in het Wisselse Veen, de mierenboktor in Hernen en de gevlekte witsnuitlibel in het Teeselinkven. Dat zijn sprekende resultaten die ons nog meer vertrouwen geven in de verdere toekomst.

Stappen gezet Ook in projecten op lokaal niveau boekten we vooruitgang, zoals de bouw van een bijenstal op Doorwerth, de uitbreiding van parkeerplaatsen op de Veluwe, de start van de inrichting van het Vossenbroek bij Epe, de realisatie van de ecopassage bij Doorwerth en de afsluiting van het succesvol verlopen project ‘Stappen in de Toekomst’. Verder hebben we voor het landgoed Biljoen een toekomstvisie geformuleerd en de eerste aanzet gegeven om tot herstel en onderhoud van het kasteel en omgeving te komen. De omliggende bebossing hebben we inmiddels ook aangepakt.

Ambities herbezien Vooraf bestempelden we 2010 als een ijkjaar. Vanuit een realistische begroting wilden we opnieuw naar onze ambities kijken. Dit hebben we gedaan en dat heeft een nieuwe meerjarenvisie voor 2011 tot 2015 met bijbehorende meerjarenbegroting opgeleverd. De aangekondigde korting van de provinciale bijdrage in 2014, de toenemende personele kosten en de wellicht nog doorwerkende bezuinigingen van de rijksoverheid vroegen in het afgelopen jaar al om terughoudendheid in onze bedrijfsvoering. Een enkele vacature werd niet ingevuld en een aantal projecten werd voorlopig aangehouden.

Fuut met jongen op de rug. Eenden leggen wel acht tot twaalf eieren, futen meestal drie tot vier. De eerste weken zijn de jongen niet waterbestendig; zo’n lift komt dan goed uit. 4 Jaarverslag 2010

Foto: Marc Pluim

In 2010 hebben we de doelstellingen van onze stichtingen - het beheer, de instandhouding en de ontwikkeling van ons natuurlijk en cultuurhistorisch erfgoed - onverkort nagestreefd en zo een bijdrage geleverd aan ons mooie Gelderland. Met trots bied ik u dan ook ons jaarverslag aan! Peter van den Tweel, directeur

Foto: Ernst Dirksen

Het werk gaat door Dat wil niet zeggen dat we hebben stilgezeten! Het dagelijkse beheer en onderhoud van de terreinen en gebouwen is gecontinueerd. We hebben natuurterreinen gemaaid, bossen waar nodig gedund en de huizen en tuinen hebben onderhoudswerkzaamheden ondergaan. Ook is in veel parken onderhoud gepleegd zodat onze bezoekers daar op een veilige manier kunnen blijven genieten. Daarnaast hebben we hard gewerkt aan onze inhoudelijke projecten, zoals u in dit jaarverslag kunt lezen. Een groot aantal projecten is opgenomen in het Investeringsbudget Landelijke Gebied (ILG), het contract met de provincie dat in 2010 is geëvalueerd.

Start begunstigerswerving In 2010 vond ook de aftrap plaats van onze campagne om meer begunstigers te werven. De eerste resultaten hiervan zijn positief. Parallel aan dit wervingstraject zijn we gestart met de positionering van onze organisatie: hoe willen we onszelf als organisatie presenteren en met welke boodschap? De basis voor die positionering is het ensembledenken dat onze werkwijze kenmerkt: de eenheid van huis en tuin en een geïntegreerd beheer en exploitatie van het natuurlijk en cultureel erfgoed.

Jaarverslag 2010 5

GLGK luistert

De grootoorvleermuis overwintert in de kelders van kasteel Nederhemert. In tegenstelling tot andere vleermuissoorten schreeuwt deze vleermuis niet: hij luistert en ‘fluistert’ meer als hij op jacht gaat.

Op allerlei manieren kwam GLGK in 2010 in contact met haar begunstigers en een breder publiek en luisterde ze naar hun wensen en ideeën. Dit gebeurde niet alleen telefonisch en elektronisch, maar ook door middel van een publieksonderzoek en inloopavonden. Daarnaast boden de (nieuwe)

bezoekerscentra en bijeenkomsten, zoals de begunstigersexcursie en – vergadering, goede gelegenheid om te horen wat er leeft onder onze donateurs. Zo toonde GLGK ook in het afgelopen jaar een proactieve houding in de richting van haar doelgroepen.

In gesprek over verdwenen huizen en geliefde wandelroutes

Foto: René Janssen

Begunstigers en breder publiek Zelfs in deze financieel moeilijke tijden kunnen we ons verheugen in de steun van bijna 39.000 begunstigers. Dit aantal is zelfs licht gegroeid. Dit zien we als een waardering voor ons werk, maar ook als resultaat van een actieve en open communicatie met onze omgeving. We zijn ook blij met de nog steeds toenemende aandacht voor onze activiteiten in de media. Het totale aantal vermeldingen steeg dit jaar naar 2250. Onze mogelijkheden om met publiek in contact te komen nemen ook toe. Steeds vaker weten belangstellenden ons te vinden via de website Mooigelderland.nl dat in het afgelopen jaar ruim 240.000 bezoeken telde. We zijn via de website of e-mail meer dan tweeduizend maal benaderd voor informatie over bijvoorbeeld de opengestelde kastelen, de verkoop van brandhout, wandelfolders, webcams, vacatures, stagemogelijkheden, etc. Ook de digitale nieuwsbrief, die naar meer dan tienduizend e-mailadressen wordt verstuurd, zorgt dat mensen onze organisatie tegenwoordig gemakkelijk weten te bereiken. Naar aanleiding van ons werk krijgen we soms klachten, in 2010 een kleine honderd. Die kunnen we niet altijd naar tevredenheid oplossen, maar iedere klacht wordt serieus in behandeling genomen en de klager krijgt een persoonlijke reactie en uitleg.

6 Jaarverslag 2010

Publieksonderzoek en inloopavonden We luisteren naar wensen en ideeën van omwonenden, gebruikers en bezoekers van de terreinen en kastelen. Zo hebben we in 2010 op enkele opengestelde kastelen bezoekers gevraagd naar de beweegredenen voor hun bezoek. Die informatie gebruiken we voor het aantrekke-

lijker maken van onze bezittingen in de publiciteit. Voordat we met de uitvoering van projecten beginnen, worden inloopavonden georganiseerd. Zo is een inloopavond georganiseerd voor het stuifzandproject op De Haere bij Wapenveld en voor de uitvoering van de natuurherstelplannen in het Vossenbroek bij Epe. Met beide projecten is het afgelopen jaar een begin gemaakt. Dat we serieus rekening houden met de publieke opinie, illustreert de ontwikkeling rond de herstelplannen voor het landgoed Laag Oorsprong bij Oosterbeek. Bij onze plannen wilden we in het hart van het park – op de plaats van het voormalige huis – weer een gebouw neerzetten. Maar aangezien hiervoor onder omwonenden te weinig draagvlak was, besloten we in overleg met de gemeente Renkum om de plannen voor het gebouw in te trekken. Een ander voorbeeld is de voorgenomen kap van een populierenlaantje op Biljoen, die we hebben uitgesteld om eerst met omwonenden in gesprek te gaan. Begunstigersexcursie en –vergadering Soms moeten we om heel andere redenen onze plannen bijstellen. De begunstigersexcursie wilden we in 2010 organiseren in de omgeving van Batenburg en Hernen. Om onnodige risico’s te vermijden hebben we een alternatief programma opgesteld in een Q-koortsvrij gebied. Een formelere mogelijkheid om met begunstigers van gedachten te wisselen is de jaarlijkse begunstigersvergadering die plaatsvond op 2 oktober op de Cannenburch. Zo’n vijfhonderd begunstigers zijn daar geïnformeerd over de activiteiten van het afgelopen jaar en over de plannen voor 2011. Begunstigers hadden die middag het voorrecht om als eersten kennis te nemen van het

prachtig gerestaureerde park, de vernieuwde inrichting van het kasteel en het erfgoedcentrum van de Cannenburch. Bezoekerscentra Bezoekerscentra zijn bij uitstek geschikt om direct in contact te komen met bezoekers en inwoners van Gelderland. 2010 was in dat opzicht een oogstjaar. In april werd het nieuwe bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden in de door ons gerestaureerde Vlaamse schuur op landgoed Leur geopend. In oktober volgde de oplevering van de omvangrijke herstelwerkzaamheden aan kasteel Cannenburch. Hier hebben het erfgoedcentrum en de daarin ondergebrachte winkel een belangrijke publieksfunctie gekregen. Luisteren naar en inspelen op wat leeft onder de bevolking heeft nadrukkelijk inhoud gekregen in het vernieuwende project ‘Stappen in de Toekomst’. Dit project werd na een periode van vijf jaar afgesloten. Als gebiedsregisseur heeft GLGK verantwoordelijkheid genomen voor samenwerking in het Land van Maas en Waal. Door intensief overleg is een brede coalitie tot stand gekomen tussen particulieren, boeren, gemeenten, waterschap, landbouworganisatie en leefbaarheidsgroepen. Het resultaat is een groot aantal projecten op het gebied van leef- en beleefbaarheid, natuur en landschap. Het eerder genoemde bezoekerscentrum in Leur is een van de aansprekende resultaten. Luisteren houdt niet op bij de landsgrenzen. Als lid van de International National Trusts Organisation (INTO) maken we gebruik van de kennis en ervaring van vergelijkbare organisaties die elders in de wereld actief zijn. Jaarverslag 2010 7

GLGK kiest Continuïteit in beheer en beleid is voor een erfgoedorganisatie van groot belang. Waardevolle bezittingen met een veelal lange geschiedenis verdienen het om voor de verdere toekomst te worden veiliggesteld. De doelen staan dan ook niet snel ter discussie, maar wel de manier waarop deze doelen gerealiseerd kunnen worden.

Dat vraagt om regelmatige herijking. In 2010 hebben we gewerkt aan een nieuwe meerjarenvisie. Gelet op de huidige politieke en financiële situatie is keuzes maken onvermijdelijk. Hierbij zijn kennis en onderzoek onmisbaar. Al met al liggen er voor de komende jaren mooie plannen op de plank.

Een realistische begroting en bijgestelde ambities

Blessen is het selecteren en markeren van bomen die gekapt moeten worden, om een toekomstboom ruimte te geven. Tegenwoordig gebeurt dit met verf: de te vellen bomen krijgen een roze streep. 8 Jaarverslag 2010

Foto: KINA

Meerjarenvisie De wereld verandert. Het klimaat, de samenstelling van de bevolking, de betrokkenheid van burgers bij hun leefomgeving, de manier waarop zij natuur en landschap beleven of willen beleven. Tegelijk ontstaan nieuwe communicatiemedia en zien we nieuwe vormen van samenwerking. Dit vraagt periodiek om bezinning. Om die reden is het afgelopen jaar gewerkt aan de meerjarenvisie voor 2011-2015. Daarin worden keuzes gemaakt voor de komende jaren. Een van de onderdelen betrof de positionering van GLGK. Wij hebben gekozen voor het verder versterken van het ensemble van het natuurlijk en cultureel erfgoed dat in het bijzonder op onze landgoederen met hun kastelen, tuinen, parken, boerderijen, bossen en natuurterreinen zo fraai ontwikkeld en beleefbaar is. Daarmee onderscheiden we ons. Voor de positionering baseren we ons op drie pijlers: erfgoed, ecologie en economie. Economie betekent een verantwoorde exploitatie van de bezittingen en het economisch benutten van hetgeen de terreinen voortbrengen. Het resultaat hiervan komt weer ten goede aan het beheer en onderhoud van het bezit waardoor de financiële bijdrage van de overheid - die onmisbaar is - toch beperkt kan blijven. Keuzes maken Het veranderende politiek-bestuurlijke en financiële klimaat dwingt ons tot het maken van keuzes. De reeds aangekondigde korting op de provinciale bijdrage in 2014 van in totaal € 600.000 moet worden opgevangen. Vandaar dat we 2010 hebben aangemerkt als een ‘ijkjaar’, een jaar waarin we op basis van een realistische begroting opnieuw naar de ambities van de organisatie zouden

gaan kijken. Dat hebben we gedaan. We hebben kritisch gekeken naar onze uitgaven, verdere efficiencymaatregelen verkend en onderzocht hoe we meer inkomsten kunnen krijgen. Er zijn al keuzes gemaakt. Zo zullen we in verband met de sterk verhoogde pachtprijs het terrein de Volenkampen bij Culemborg niet langer op onze kosten pachten. Ook sluiten we het bezoekerscentrum in huis Aerdt bij Gendringen. Er kwamen te weinig bezoekers voor een sluitende exploitatie. Bovendien hebben wij geen bezittingen in de directe omgeving van huis Aerdt. Ook worden keuzes gemaakt in het houden van zeldzame huisdierrassen. De bezuinigingen van de rijks- en provinciale overheid werken ook op een andere wijze door. De provincie heeft in 2009 het Actieplan Grond vastgesteld. Daarmee is de provinciale ambitie om grond aan te kopen voorlopig sterk teruggebracht. Als gevolg hiervan heeft de provincie in het afgelopen jaar geen gronden geleverd aan GLGK voor het afronden van de terreinen en voor het ontwikkelen van nieuwe bossen en natuurterreinen. Met de aangekondigde bezuinigingen van de rijksoverheid ziet het ernaar uit dat de Ecologische Hoofdstructuur niet volgens plan gerealiseerd zal worden. Er zullen keuzes moeten worden gemaakt. GLGK staat op het standpunt dat het beheer van bestaand bezit absolute prioriteit heeft en dat gebieden die van grote betekenis zijn of kunnen zijn voor zeldzame of bedreigde planten en diersoorten, op een adequate wijze afgerond en ingericht moeten worden. Kennis en onderzoek Om verantwoorde keuzes te kunnen maken zijn kennis en onderzoek onmisbaar. We weten gelukkig steeds

meer over klimaatveranderingen, hydrologie, verdroging, veranderingen van biodiversiteit, over de optimale condities voor planten en dieren in de terreinen, en ook over de klimaatcondities voor de bijzondere collecties in de opengestelde huizen. Veel van die kennis komt via universiteiten en hogescholen en onze Beheer Advies Commissie – de wetenschappelijke adviesraad van GLGK – de organisatie binnen. Ook door eigen onderzoek en inventarisatiewerkzaamheden neemt de kennis over de terreinen toe. Het afgelopen jaar is een monitoringprogramma opgesteld dat voorziet in een systematische inventarisatie van de terreinen. Nauwkeuriger dan voorheen kunnen we ontwikkelingen van de flora en fauna volgen en leren we meer over terreincondities, bijvoorbeeld de grondwaterstanden. Mede met behulp van dit monitoringprogramma kunnen we in de komende jaren zorgvuldiger verantwoording afleggen over de afspraken die met de provincie zijn gemaakt over het beheer van de terreinen. Al met al zijn we steeds beter op de hoogte van de ontwikkelingen in de terreinen en de effecten van de beheersmaatregelen die we uitvoeren, en kan waar nodig het beheer worden bijgestuurd. In het afgelopen jaar is het gehele bosbezit onder de loep genomen. We hebben de kenmerken van de verschillende bossen geïnventariseerd en de ontwikkeling in de afgelopen tien jaar nauwkeurig in beeld gebracht. De houtvoorraad in onze bossen blijkt flink toegenomen. Net als het aandeel inheems loofhout en de hoeveelheid dood hout. Dood hout is van grote waarde voor tal van organismen, zoals paddenstoelen en insecten, maar ook voor holenbroeders. De conclusie is weliswaar dat onze bossen gevarieerder zijn geworden, maar op een aantal > Jaarverslag 2010 9

plaatsen is het bos nog te dicht. De aanwas en ontwikkeling van natuurwaarden blijven hier achter. Met de waardevolle gegevens die het onderzoek heeft opgeleverd, zal het komende jaar het bosbeleid verder worden aangescherpt. We gaan bijvoorbeeld kijken of er meer hout uit onze bossen kan worden geoogst. Plannen voor de toekomst Ook bij het opstellen van plannen in het afgelopen jaar zijn prioriteiten gesteld, alternatieven gewogen en uiteindelijk keuzes gemaakt. We hebben plannen uitgewerkt om het stuifzand in het Wekeromse Zand enigszins uit te breiden en de wind meer ruimte te geven om het zand in beweging te houden. Het areaal stuivend zand kan met circa dertig hectare worden uitgebreid. Het bos dat hiervoor wijkt, wordt gecompenseerd. Met de uitbreiding leveren we een belangrijke bijdrage aan de Europese doelstellingen voor het Natura2000-gebied de Veluwe. Het Stroomhuis bij Neerijnen krijgt een publieksfunctie 10 Jaarverslag 2010

Simon Marsman, student van de Hogeschool Van Hall Larenstein, maakte het winnende ontwerp voor nieuwe wildobservatieposten.

voor het landgoed. Bezoekers krijgen er informatie, het is startpunt voor wandelingen, er kan worden geluncht en fietsers kunnen er de e-bike (de elektrische variant van de snorfiets) opladen. De plannen zijn gereed en worden in 2011 gerealiseerd. Ook voor een aantal boomgaarden zijn plannen uitgewerkt. Er worden enkele nieuwe boomgaarden aangelegd. Bestaande worden ingeboet en zorgvuldig gesnoeid. Er zal zo veel mogelijk gebruik gemaakt worden van oude hoogstamrassen zoals de cox, de sterappel, de notarisappel en de kweepeer. Ten slotte zijn de eerste plannen uitgewerkt voor een aantal wildkansels voor publiek. Voor het ontwerp is een beroep gedaan op studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein. Zij hebben als leeropdracht een aantal ontwerpen gemaakt waarvan het ontwerp van Simon Marsman het meest in de smaak viel. De vormgeving is eigentijds en laat zien dat bossen van GLGK worden

geëxploiteerd. Het hout voor deze kansels kan lokaal worden gekapt. Dat is duurzaam en kostenbesparend. Nog meer plannen Naast plannen ontwikkelen stelt GLGK adviezen op en schrijven we notities die voor het onderhoud en beheer van belang zijn en waarover nog de nodige besluiten genomen moeten worden. In boerderij Kerkzicht op landgoed Staverden was zo’n 75 jaar een klein pittoresk kruidenierswinkeltje gevestigd. Voor de restauratie van deze boerderij is de bijzondere, cultuurhistorisch waardevolle winkelinventaris zorgvuldig gefotografeerd, gedocumenteerd en overgebracht naar het centrale depot van GLGK. We zijn nu bezig met de uitwerking van het plan om het winkeltje op Staverden ergens op het lanfgoed te handhaven en tijdens de jaarlijkse Monumentendag open te stellen. In 2009 is in Winterswijk een belangrijk scholtegoed verworven. Deels betrof dit een legaat van de laatste

Foto: Eline Verwoerd

Foto: GLGK/Communicatie



Kasteel Rosendael en omgeving is een fraai voorbeeld van een ensemble.

Voor het pittoreske kruidenierswinkeltje op Staverden – bijgenaamd de V&D van Staverden – wordt een plek gezocht op het landgoed.

eigenaar. Op de afdeling Visie, Advies en Kwaliteit van GLGK is voor de landbouwgronden een inrichtingsadvies opgesteld, dat is gericht op het herstel van het kleinschalige scholtegoederenlandschap met bijbehorende waarden. Het plan omvat de aanplant van heggen en houtwallen, enkele poelen voor de zeldzame kamsalamander en de verbouw van historische graangewassen. Dat biedt nieuwe kansen voor zeldzame akkeronkruiden en voor vogelsoorten als de ortolaan die nagenoeg uit het cultuurlandschap verdwenen is. Over de historische huisdierrassen is afgelopen jaar een basisrapport geschreven. Het geeft een overzicht van de door GLGK gehouden dieren, zoals brandrode runderen, heidekoeien, heideschapen, witte pauwen, Gelderse slenken (duiven), etc. In 2011 worden adviezen uitgewerkt voor het beheer. Het accent komt te liggen op de brandrode runderen en op de heidekoe.

Vorig jaar werkten we de plannen uit voor de aanleg van nieuwe boomgaarden met vooral oude hoogstamrassen zoals cox, sterappel (op de foto) en kweepeer.

Harry Keereweer (61), van 2003 tot 2010 namens de PvdA gedeputeerde bij de provincie Gelderland:

Wat vindt de provincie van GLGK als partner? ‘Ik zit elke maand bij Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen aan tafel. GLGK is voor de provincie namelijk uitvoerder van het Investeringsbudget Landelijk Gebied. Hierbij gaat het jaarlijks om bijna vijftig miljoen euro die de provincie van het Rijk ontvangt ter verbetering van het landelijk gebied. GLGK is voor ons een bijzonder constructieve en serieuze partner in dit project. Ze is in staat mee te denken in natuurontwikkeling en in het creëren van draagvlak daarvoor. Daarnaast neemt ze zelf initiatieven op het gebied van natuur- en landschapsverbetering. Het mooie van GLGK vind ik dat haar mensen integraal denken,

anders gezegd: ze kijken niet per sector, maar richten de blik in de volle breedte op natuur, plattelandsontwikkeling, recreatie en cultuurhistorie. Persoonlijk vind ik het als Gelderlander prettig om te ervaren dat er, naast Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten, een organisatie is die zich inzet voor het Gelders erfgoed. Een pluspunt daarbij is dat Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen zich niet alleen hard maakt voor de natuur, maar ook voor het landschap. Een eeuwenoude houtwal of een verkavelingsgebied is voor GLGK net zo belangrijk als een bijzonder plantje of een fraai bos.’

Jaarverslag 2010 11

GLGK werkt GLGK blijft werken aan een mooie en gezonde leefomgeving. Dat doen we door ons natuurlijk, landschappelijk en cultureel erfgoed met zorg te beheren voor behoud. Als maatschappelijke organisatie willen we graag het goede voorbeeld geven, transparant en volgens bepaalde keurmerken. In het dagelijks beheer en wan-

neer wij projecten uitvoeren. Ook dit jaar hebben we veel kunnen doen, mede dankzij de financiële bijdragen die wij ontvingen. Want ook al investeren wij zelf, steun van derden blijft onmisbaar voor het behoud van ons Gelders erfgoed — ons rijke verleden — in de toekomst.

Ruim 750 mensen zetten zich in voor onze stichting. Dat zijn 120 medewerkers in vaste dienst, 66 seizoenskrachten, 38 leden van toezicht- en adviesorganen en meer dan 500 vrijwilligers. 12 Jaarverslag 2010

Foto: Koos Dansen

Op de Tongerense Heide laat de zeldzame klokjesgentiaan zich steeds vaker zien Beheren voor behoud Er moet veel werk verzet worden om alle terreinen, gebouwen en elementen in goede staat te houden. Beekjes schonen, paden herstellen, gras maaien, vuilnis weghalen en slagbomen schilderen. Zomaar een greep uit de dagelijkse werkzaamheden. Een zware storm richtte op 14 juli veel schade aan in de Achterhoek. We hebben veel afgewaaide takken en omgevallen bomen moeten opruimen. In het Reirinkbos zelfs twee hectare zeer oud eikenbos. Het najaar was extreem nat en ook dat hebben we gemerkt. Niet alle natuurterreinen konden worden gemaaid en de tuinen en gazons bij huis Scherpenzeel en de Schaffelaar ondervonden schade als gevolg van auto’s die parkeerden buiten de daarvoor bestemde plaatsen. Onze beheerders hebben dit weer op orde gebracht. Veel eikenbomen werden in het voorjaar volledig en massaal kaalgevreten door de rupsen van de kleine wintervlinder en de groene eikenbladroller. Een verschijnsel dat zich de laatste jaren vaker voordoet en met beheer helaas niet te beïnvloeden is. Beheer bij GLGK doen we met liefde voor het vak op basis van kennis, ervaring en gevoel. We zijn verheugd dat de zeldzame klokjesgentiaan en het vetblad door kleinschalige plagwerkzaamheden, bekalking en begrazing op de Tongerense Heide en het Wisselse Veen in aantallen zijn toegenomen. Beide soorten worden als gevolg van slechte milieuomstandigheden bedreigd in hun voortbestaan. Beheer zorgt soms ook voor verrassingen, zoals bij het Korte Broek. Een deel van de jonge aanplant uit 2009 bleek een waar tafeltjedek-je voor hongerige reeën. Die deden zich tegoed

aan de verse twijgjes die zich plots presenteerden nadat het onkruid tussen de boompjes was verwijderd. Dit was een onbedoeld neveneffect van ons zorgvuldige beheer. Een bijzonder aspect van het beheer vormt de zorgplicht. Elke terreinbeheerder heeft verplichtingen als het gaat om het waarborgen van de veiligheid van bezoekers in de terreinen. Daarvoor hebben wij in alle regio’s bij veel bomen gevaarlijke, dode takken verwijderd. Ook bij de 350 jaar oude Mariabeuk van Klooster Hulsbergen, die als gevolg van aantasting door zwammen moest worden ontdaan van zijn laatste zware takken. Helaas hadden we in 2010 ook weer te maken met vandalisme. Wij signaleerden extreem veel motorcrossers op het Wekeromse Zand en troffen geregeld zwerfvuil aan op de Sysselt. Ook hangjongeren blijven ons op sommige locaties bezighouden, zoals bij huis Scherpenzeel. We hebben concrete afspraken gemaakt met de huurders, de gemeente en de politie om de overlast en vernielingen aan te pakken. Ook onze dieren hebben dagelijks zorg nodig. Een deel van de bijzondere en zeldzame collectie witte pauwen op Staverden bleek met wormen besmet. Enkele vogels lieten het leven, maar dankzij intensieve zorg, begeleiding van een dierenarts en aanpassing van het voer verkeert de groep nu weer in blakende gezondheid. Het gaat goed met de heidekoetjes, waarvan de eerste nakomelingen na een tijdelijk verblijf op de Loenermark weer grazen op het Wekeromse Zand. Tien brandrode runderen werden geslacht en verwerkt tot biologisch vlees. Van de opbrengst hebben we nieuwe koeien aangeschaft.

Transparant Als maatschappelijke organisatie hechten wij grote waarde aan een verantwoorde omgang met alles wat de samenleving ons toevertrouwt. Van financiële middelen tot terreinen en objecten. Dit blijkt onder andere uit de diverse keurmerken die wij in de loop der jaren hebben mogen ontvangen. Zo werken wij volgens het Milieukeur, de FSC-certificering voor duurzaam bosbeheer en het CBF-Keur voor goede doelen. Dit jaar vonden er in opdracht van de twee laatstgenoemde keurmerken onafhankelijke controles plaats. Daaruit bleek dat we nog steeds voldoen aan de criteria. We hebben veel werk verzet om de interne bedrijfsvoering verder te professionaliseren. Met de komst van een afdeling Bedrijfsvoering is er nieuw beleid ontwikkeld voor de inkoop en het gebruik van goederen, waaronder bedrijfsauto’s. Ook hebben we regulier technisch systeembeheer opgezet. Automatisering is niet meer weg te denken uit onze organisatie. Denk aan de opslag van allerhande gegevens over de terreinen en administratie rondom projecten. Het archief is opgeschoond en er is een bewaarlijst opgesteld om te bepalen welke documenten eeuwig en welke tijdelijk bewaard moeten worden. In het kader van het meerjarenplan conservering hebben we het schilderijendepot op kasteel Cannenburch teruggebracht van twee ruimtes naar één ruimte. Objecten in bruikleen die aanwezig waren in sommige kastelen, zijn vervangen door eigendommen. Dat leverde een besparing op in kosten voor zorg, onderhoud en opslag. Jaarverslag 2010 13

>

14 Jaarverslag 2010

het Amsterdamse papieren behangsel met Chineesachtige afbeeldingen, dat sinds de bouw van het huis in 1788 de wanden siert. De enorme schilderingen worden volgens een vernieuwde methode door twee Gelderse restauratoren in een atelier in Barchem hersteld en zullen in 2012 weer te bezichtigen zijn. GLGK is toegetreden tot het bestuur van de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM). In het FIM komen particuliere monumentenorganisaties op voor de landelijke belangen van gebouwde, archeologische, groene en mobiele monumenten. Nadat de rijksoverheid een streep haalde door de vrijstelling van betaling van overdrachtsbelasting bij de verkoop van monumenten, heeft de FIM bij het Rijk met succes op compensatie aangedrongen. De FIM is in dat kader gevraagd een voordracht te doen voor de verdeling van twee maal acht miljoen euro subsidie die voor Aangewezen Monumentenrestaurerende Organisaties is bestemd.

Voor GLGK betekent dit dat er geld beschikbaar komt voor de restauratie van het interieur, de tuin en het park van landgoed Biljoen, de molen van landgoed Waardenburg, het koetshuis van Verwolde, de toren van Wisch en het sluishoofd en de kademuur van Ruïne Batenburg. In 2010 hebben we ook een aanvraag voorbereid voor een bijdrage voor de instandhouding van groene elementen bij monumenten in het kader van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim). Voor gebouwen maken we al gebruik van deze regeling. We hopen een extra te ontvangen voor de instandhouding van groene elementen, zoals parken en tuinen. Tot op heden waren dat objecten die buiten reguliere regelingen vielen.

Foto: Jennie Burgers

Foto: Rijksdienst voor de Monumentenzorg

In 2010 bleken enkele witte pauwen op Staverden met wormen besmet. Inmiddels verkeert de groep weer in blakende gezondheid.

Dankzij subsidie van de Federatie Instandhouding Monumenten komt er onder andere geld beschikbaar voor de restauratie van de toren van Wisch.

In april opende het bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden in Leur zijn deuren. De eerste maanden na de opening ontvingen we al tienduizend bezoekers.

Froukje Veenje (44) uit Apeldoorn schenkt samen met haar man GLGK via de lijfrenteconstructie:

‘Belangrijk dat Gelderse natuur in stand gehouden wordt’

Foto: Michiel Naaldenberg

Financiële bijdragen aan resultaten Uitvoering van projecten is niet mogelijk zonder financiële steun van derden, waarvoor wij zeer erkentelijk zijn. Dankzij bijdragen van het Prins Bernhard Cultuurfonds en de provincie Gelderland kan een waardevol behangsel in de Chinese kamer van huis Verwolde worden hersteld en geconserveerd. De Chinese kamer is genoemd naar


Projecten uitvoeren Ook dit jaar konden we diverse projecten uitvoeren. Voor een deel dankzij legaten en bijdragen van fondsen, voor een ander deel dankzij de financiële bijdrage van de provincie Gelderland vanuit het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). In het kader van dit ILG is in 2008 een zevenjarige overeenkomst gesloten met de provincie. Hierin staan afspraken die we hebben gemaakt over de uitvoering van diverse projecten. In 2010 werd bij De Haere tien hectare stuifzand hersteld. Stuifzanden zijn bijzonder in Europa en trekken bijzondere diersoorten, zoals graafwespen. Bij kasteel Doorwerth werd een bijenstal en een educatieve grondwatermeter geplaatst. Beide objecten zijn opgenomen in het activiteiten- en presentatieprogramma van het kasteel. We gingen van start met een natuurontwikkelingsproject bij het Vossenbroek. Na de graafwerkzaamheden zal hier elzenbroekbos, natte heide en blauwgrasland tot ontwikkeling komen. Op het Wekeromse Zand en bij de Sysselt zijn de parkeerplaatsen verbeterd en vergroot. Het succesvolle project ‘Stappen in de Toekomst’ in het Land van Maas en Waal hebben we afgesloten. Dit project heeft in de afgelopen jaren zo’n tachtig hectare natuur, een gerestaureerde Vlaamse schuur, die ingericht is als bezoekerscentrum, en veel wandelvoorzieningen opgeleverd. De oevers van de Bonte Morgen bij Lienden hebben we van nieuwe natuurvriendelijke oeverbescherming voorzien. We hebben daarvoor hout gebruikt uit de hoogstamgriend bij Neerijnen. Het onderhoud van grienden is arbeidsintensief en duur omdat de bomen elke twee tot drie jaar met de hand gehakt moeten worden. Gebruik van dit hout betekende een besparing in deze kosten. Grienden zijn van grote betekenis voor natuur, landschap en cultuurhistorie. De kwijnende stoven zitten boordevol leven, zoals mossen, planten, insecten en holenbroeders.

De zeldzame klokjesgentiaan, die als gevolg van slechte milieuomstandigheden in zijn voortbestaan wordt bedreigd, is op de Tongerense Heide en het Wisselse Veen in aantal toegenomen.

‘Bijna elke zondag trekken wij de natuur in. Onze jongens van elf en negen jaar vinden dat inmiddels niet altijd meer even leuk, maar wij vinden het belangrijk dat ze in hun opvoeding wat meekrijgen van de natuur. Mijn man en ik dragen de natuur allebei een warm hart toe, iets wat we van huis uit hebben meegekregen. Wij proberen zo milieubewust mogelijk te leven en de natuur beleven hoort daar volgens ons ook bij. Voor onze jongens is het belangrijk dat een uitstapje een beetje speels is. De Bedriegertjes van Rosendael vinden ze prachtig en ook een paddenstoelentocht met de boswachter is echt een uitje.

Kort na onze bruiloft in mei 2000, die op kasteel Staverden plaatsvond, vatten wij het plan om aan een goed doel te schenken via een lijfrenteconstructie. De eerste vijf jaar kozen we voor Oxfam Novib, sinds 2007 is dat Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen. Onze betrokkenheid bij Staverden heeft bij die keuze een rol gespeeld. Elk jaar gaan we rond onze trouwdatum samen met de kinderen daar een wandeling maken. Maar in het algemeen vinden we het belangrijk dat de mooie natuur en fraaie landgoederen in Gelderland in stand gehouden worden, zodat iedereen ervan kan genieten, nu en in de toekomst.’

Jaarverslag 2010 15

GLGK omarmt Onze organisatie kan niet zonder de trouwe bijdragen van begunstigers en vrijwilligers. We zijn dankbaar voor alle steun die we ook dit jaar weer mochten ontvangen. We organiseerden een groot aantal bijzondere evenementen voor verschillende doelgroepen, van jong tot oud. Alles bij elkaar bezoeken jaarlijks zo’n drie miljoen

mensen onze terreinen. Daarom besteedden wij dit jaar extra aandacht aan de zorg voor goed gastheerschap. We zochten samenwerking met diverse partijen, waaronder de ANWB waarmee we een wandelgids hebben uitgegeven. Zo raken nog meer mensen bekend met onze terreinen. Mensen die het Gelders erfgoed hopelijk een warm hart toedragen.

De porseleinzwam, hier gefotografeerd bij kasteel Staverden, groeit dikwijls zeer hoog op beukenstammen en vormt daar blinkend witte toefjes. De hoed is zeer kleverig. 16 Jaarverslag 2010

Foto: Ernst Dirksen

Luisteren, voelen en ruiken op Warnsborn Begunstigers Steun van begunstigers is onmisbaar voor het behoud van ons Gelders erfgoed. Niet alleen in financiële zin, maar ook als signaal in de richting van de politiek. Dat is nodig omdat ons natuurlijk, landschappelijk en cultureel erfgoed op die plek niet vanzelfsprekend de aandacht krijgt die het nodig heeft. Na een daling van het aantal begunstigers in de afgelopen jaren, liet 2010 – in tegenstelling tot de landelijke trend – weer een stijging zien. Dit jaar mochten wij netto zevenhonderd extra begunstigers verwelkomen. Daarmee kwam het totaal eind 2010 uit op 38.707 begunstigers. Een deel daarvan mochten we begroeten na een wervingscampagne op de Veluwe. De campagne bestond uit gerichte activiteiten en ging van start met advertenties in huis-aan-huisbladen. Bij foto’s stond de nieuwsgierigmakende titel ‘Weet u waar dit is?’ Mensen werden zo bekendgemaakt met onze organisatie, terreinen en kastelen. Na de advertenties ontvingen 25.000 huishoudens op de Noord-Veluwe een brief waarin we mensen vroegen om begunstiger te worden. Vijfduizend mensen in de omgeving van de Cannenburch hebben we hier ook telefonisch voor benaderd. De komende jaren houden we soortgelijke acties in andere delen van de provincie. Voor medewerkers van opengestelde kastelen en bezoekerscentra hebben we een training ontwikkeld die hen moet inspireren in hun rol als gastheer. Werving van begunstigers op locatie is daar een onderdeel van. Bijzondere evenementen In 2010 organiseerden we een groot aantal evenementen. Van vogelbustochten en wandelingen in verscheidene ge-

bieden tot een kerstmarkt op de Cannenburch en een kasteelfestijn op huis Verwolde. Op deze laatste locatie bleek de tentoonstelling ‘Pronken met Porselein’ een groot succes. Maar ook op kasteel Doorwerth was weer heel wat te beleven. Zo herbeleefden 13.000 bezoekers de belegering van het kasteel in 1493. De reguliere zomerconcerten en de voorstellingen trokken eveneens veel publiek. Op de dag van het oogstfeest kwamen meer dan 2.100 mensen proeven van de gemoedelijke sfeer en de biologische producten. De vier voorstellingen van ‘Peter en de Wolf’ waren in een mum van tijd uitverkocht. Kasteel Ammersoyen kende een zomer vol speurtochten, huwelijken, schoolreisjes, feesten en allerlei andere activiteiten. In september vond er de boekpresentatie plaats van het spannende jeugdboek ‘Het verraad van Ammersoyen’. Dit boek van auteur Jan Groenendijk handelt over de veertiende-eeuwse oorlogen tussen Gelre en Brabant. In april opende het bezoekerscentrum Land van de Heerlijkheden in Leur zijn deuren. Bezoekers kunnen hier terecht voor informatie over de Heerlijkheden in het Land van Maas en Waal en het Rijk van Nijmegen, wandelen fietsmogelijkheden, bezienswaardigheden, (cadeau)artikelen en koffie en thee. Het centrum voorziet duidelijk in een behoefte. De eerste maanden na de opening ontvingen we al tienduizend bezoekers. Op 14 oktober beleefde Gelderland de Gratis Museumdag. In het kader van de Museum Inspectie Junior (een bezoek van jeugdige mystery guests) inspecteerden drie enthousiaste kinderen kasteel Rosendael. Na afloop van hun rondgang reikten zij een speciale

oorkonde uit. Het kasteel heeft nu een driesterrenstatus op het gebied van gezinsvriendelijkheid. Zorg voor goed gastheerschap Goed gastheerschap is een visitekaartje voor onze organisatie. Wij vinden het belangrijk dat bezoekers overal ‘dezelfde’ boswachters tegenkomen. Een werkgroep van boswachters heeft een handleiding gemaakt voor boswachters hoe ze hun werk moeten doen. De handleiding schetst slechts de kaders van hun functioneren, waarbij we niet uit het oog mogen verliezen dat het mooie boswachtersvak mensenwerk is dat gedaan wordt door unieke personen in diverse terreinen! Een boswachter moet in de terreinen aanwezig zijn zodra er publiek is. Zijn rol is informatie verstrekken, bezoekers te woord staan en uitleg geven over de terreinen en het beheer. Ook moet hij bijdragen aan het gevoel van veiligheid. In sommige gevallen, bijvoorbeeld in onveilige situaties of bij onrechtmatigheden, moeten onze boswachters handhavend optreden. Enkele medewerkers beschikken over politiebevoegdheden en zijn aangesteld als buitengewoon opsporingsambtenaar. Goed gastheerschap uit zich ook op andere manieren. Wij vinden het belangrijk dat mensen met een verstandelijke of lichamelijke beperking eveneens kunnen genieten van onze gebieden. Vanzelfsprekend is niet alles altijd en overal mogelijk, maar we proberen een zo breed mogelijk aanbod neer te zetten. Sommige van onze terreinen, waaronder Mariëndaal, kasteel Staverden en kasteel Hernen, beschikken over speciale rolstoelpaden. Bij de uitvoering van projecten is rolstoelge> Jaarverslag 2010 17

bruik ook altijd een specifiek aandachtspunt. Zo is het Westelijk Bouwhuis van de Cannenburch bij de in 2010 gereedgekomen restauratie rolstoeltoegankelijk gemaakt. Bijzonder en nieuw waren de speciale wandelingen voor blinden en slechtzienden op Warnsborn onder leiding van onze educatieve boswachter. Op verzoek van het Rode Kruis organiseerden we een paar wandelingen waaraan enkele tientallen mensen, hun geleidehonden en een groep begeleiders deelnamen. Luisterend, voelend en ruikend deden de deelnemers een bijzondere natuurervaring op. Het was dankbaar werk en krijgt zeker een vervolg. Het Rode Kruis heeft belangstelling getoond voor meer van dit soort excursies, evenals een blindeninstituut. Om in het algemeen aandacht te vragen voor de toegankelijkheid van natuur- en recreatieterreinen voor mensen met een handicap, zit een van onze medewerkers in de redactiecommissie van de website Natuur zonder Drem18 Jaarverslag 2010

Onder leiding van onze educatieve boswachter maakte een groep blinden en slechtzienden begin mei een wandeling op landgoed Warnsborn.

pels (www.natuurzonderdrempels.nl). De website is een initiatief van het Kenniscentrum Groen & Handicap en geeft informatie over recreatiemogelijkheden voor mensen met een lichamelijke beperking. Er is ook informatie voor beheerders over de technische voorzieningen die nodig zijn om mensen met een handicap drempelvrij te kunnen laten bewegen en genieten in natuurterreinen. Ook aan onze kleintjes is gedacht. We hebben de kinderwebsite www.kasenroos.nl vernieuwd. Na bijna acht jaar was het uiterlijk toe aan een opfrisbeurt en werd het tijd voor nieuwe functionaliteiten. Zo is het onderdeel ‘fun’ flink uitgebreid en zijn er knutseltips toegevoegd. Medewerkers van GLGK vertellen in filmpjes over hun werk. De spreekbeurtteksten zijn vernieuwd en er zijn foto’s toegevoegd die kinderen kunnen gebruiken bij hun spreekbeurt of voor een werkstuk of ander schoolproject. Onveranderd is dat de website een bron van informatie is voor leuke en educatieve uitstapjes voor

kinderen met hun (groot)ouders of klas. Verder is er informatie te vinden over opengestelde kastelen, activiteiten op kastelen, excursies met boswachters, schoolreisjes en kinderfeestjes. Samenwerking GLGK werkt als organisatie veel samen met verschillende partijen en individuen. Bijzonder is de samenwerking met de havo Notre Dame des Anges in Beek-Ubbergen. Deze middelbare school ligt in een kwetsbaar natuurgebied en was toe aan sloop en nieuwbouw. Met de school hebben we een plan gemaakt voor een goede inpassing van het gebouw en de versterking van de ecologische samenhang en kwaliteit van het gebied. De werkzaamheden worden in 2011 afgerond en het natuurontwikkelingsproject wordt gebruikt bij het biologieonderwijs van de school. Een andere samenwerking is die met Edu-Art, een Gel-



Foto: Tom van Deelen

Foto: Carine van Ketwich

Ter gelegenheid van de jubileumviering ‘Doorwerth 750 jaar’ werd begin juli onder grote publieke belangstelling de belegering van het kasteel nagespeeld door re-enactmentgroepen.

Drie enthousiaste kinderen inspecteerden als jeugdige mystery guests kasteel Rosendael. Na afloop kreeg het kasteel een driesterrenstatus op het gebied van gezinsvriendelijkheid.

derse organisatie die zich bezighoudt met het ontwikkelen van cultuureducatie. Met Edu-Art maken we nieuw, op de locatie toegesneden lesmateriaal voor al onze opengestelde kastelen en bezoekerscentra. Vragen die leerlingen uiteindelijk moeten kunnen beantwoorden, zijn: waarom is het kasteel op deze plek gebouwd en welke rol heeft het landschap daarbij gespeeld? In 2011 zal worden proefgedraaid met het materiaal voor kasteel Hernen (in combinatie met het bezoekerscentrum Leur) en het gerestaureerde kasteel Cannenburch. De andere locaties volgen in een later stadium.

In de zomermaanden ging onze wervingscampagne op de Veluwe van start, met onder andere drie verschillende advertenties in huis-aan-huisbladen.

Annemieke Baas (38) uit Oud-Beijerland nam deel aan een excursie voor visueel gehandicapten

Wandelen in het donker ‘In de herfst wandelde ik mee met de boswachter tijdens een excursie die het regionale Rode Kruis samen met Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen organiseerde op landgoed Warnsborn. Wandelen in het donker – zo noemde de boswachter het. Ik was de enige die van zo ver kwam. Maar het was de moeite zeker waard. De boswachter gaf veel informatie over de natuur en liet ons bomen voelen en paddenstoelen ruiken. Ook kon hij vertellen welke vogels en andere dieren we hoorden. Dat is interessant want als ik alleen in het bos ben, weet ik niet welke vogel ik hoor,

omdat ik hem niet kan waarnemen. Het was wel anders dan ik me had voorgesteld. Het was meer een excursie dan een wandeling. Anders gezegd: het accent lag niet op het bewegen maar op het beleven van de natuur. Maar ik vind dit soort initiatieven om met blinden en slechtzienden de natuur in te trekken ontzettend leuk. Ik hoop dan ook dat deze excursies in het hele land komen, ook in de duinen. Het is voor ons een uitkomst! Een visueel gehandicapte kan immers moeilijk tegen zijn hond zeggen dat hij de gele paaltjes moet volgen…’

Jaarverslag 2010 19

GLGK fascineert Heerlijkheid Hernen herleeft

Foto: Tatiana Klinkert

In samenwerking met Staatsbosbeheer zijn op landgoed Doorwerth voorzieningen getroffen die de trek van padden, maar ook van kikkers en salamanders, veiliger moet maken. In het voorjaar gaan de dieren op weg van hun ‘winterverblijf’ in het hellingbos naar de plassen, poelen en ondergelopen stukken land in de uiterwaarden van de Nederrijn om zich voort te planten. Zonder vrijwilligers om ze over te zetten, worden ze op de openbare weg in groten getale overreden. Met Staatsbosbeheer hebben we onder de weg door zes ecopassages aangelegd. De reptielen kunnen nu ongehinderd naar de uiterwaarden en later in het jaar weer veilig terug. In de boomgaard hebben we een bijenstal gebouwd van hout uit eigen bos. De nieuwe bijenstal biedt ruimte voor acht korven en aan de imkers van Imkervereniging De Korenbloem uit Oosterbeek die er vertellen over hun vak. Met hulp van veel vrijwilligers is de moestuin in oude glorie hersteld.

20 Jaarverslag 2010

Gevlekte witsnuitlibel. Foto: KINA

de Staverdense Beek zijn bijzondere soorten als geelhartje, parnassia, moeraswespenorchis en heidekartelblad gevonden. De grote populatie vetblad, niet ver daarvandaan, die bijna in zijn geheel door wilde zwijnen was omgewoeld, is massaal terug met tienduizenden nieuwe plantjes! Uitzonderlijk is de ontdekking van de kleine poppenrover op Landfort. Deze grote loopkeversoort is een van de weinige dieren die rupsen en poppen van de eikenprocessierups opeten. Te Hernen werd de zeldzame mierenboktor waargenomen. Ook broedgevallen van de middelste bonte specht (Hesselink) en de wielewaal (Wittebrink) mogen niet onvermeld blijven. We hebben zeldzame libellen gezien: de beekoeverlibel, de tengere grasjuffer, de venglazenmaker en de gevlekte witsnuitlibel.

gedund en hakhout gekapt. Hierdoor wordt de soortenrijkdom van de bossen versterkt en krijgen de dassen in het bos uiteindelijk een betere bescherming. Rond het kasteel zijn de gracht en het grand canal uitgebaggerd. Daarbij zijn bijzondere archeologische vondsten gedaan die nog worden geanalyseerd en gedateerd. Uit de gracht kwam een aandoenlijk kinderklompje tevoorschijn.

Cannenburch compleet

Foto: Paulien Keijzer

Het jaar 2010 was door de Verenigde Naties uitgeroepen tot het Internationale jaar van de Biodiversiteit. Voor GLGK is elk jaar een jaar van de biodiversiteit. We doen veel om de soortenrijkdom op onze terreinen in stand te houden en bij voorkeur te verbeteren. Achttien jaar na de start van onze werkzaamheden op het Wisselse Veen groeien daar inmiddels 33 soorten die op de Rode Lijst van bedreigde planten staan, waaronder vier soorten orchideeën. Afgelopen jaar zagen we daar ook de eerste welriekende nachtorchis. Op de proefvlakken langs


Tijdens de jaarlijkse begunstigersvergadering in oktober 2010 werd traditiegetrouw de Mooi Gelderlandprijs uitgereikt. Dit jaar was het een dubbele nominatie. De prijs ging naar de Stichting Molen de Koe voor de restauratie van de gelijknamige molen en naar Peter van de Velde voor zijn inzet voor natuur en milieu in de gemeente Ermelo. Koos Kruit, lid van de Raad van Toezicht, reikte de prijs uit.

De schenking van kasteel Hernen in 1940 en de restauratie die daarop volgde, leidde destijds tot de oprichting van de Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen. De omgeving van het kasteel is in 2010 grondig aangepakt. De lindelaan en de parkeerplaats zijn opgeknapt en de paden zijn geschikt gemaakt voor rolstoelgebruikers. In het bos zijn op het stuifduin grove dennen

Biodiversiteit en waarnemingen

Foto: Claudine Bonzet

Dubbele Mooi Gelderlandprijs

Ecopassages en bijenstal op Doorwerth Foto: Eline Verwoerd

We willen bijzondere monumenten en terreinen laten zien, alle onderdelen belichten en verhalen vertellen. Vandaar dat we ons telkens weer bezinnen op nieuwe manieren om ons bezit zo toegankelijk mogelijk te maken. We beleefden de voltooiing van het project Cannenburch Compleet, de restauratie van de molen in Waardenburg en het herstel van het kasteelterrein in Hernen. In onze natuur hebben we in het internationale jaar van de biodiversiteit in onze terreinen weer zeldzame planten en dieren gezien. Ook hebben we ecopassages aangelegd voor padden, kikkers en salamanders. Terug kregen we een muntencatalogus en schilderijen van vroegere bewoners van onze kastelen. Bezit van GLGK kreeg aandacht in publicaties. Aandacht voor onze schilderijen was er ook van restauratoren als onderdeel van de meerjarenconservering.

Een groot project dat in 2010 werd afgerond, was de revitalisering van het voormalig landgoed Cannenburch. Na de voltooiing van de tuin en het park kon de restauratie van het Westelijk Bouwhuis en de toren van het kasteel worden uitgevoerd. Uit de vloer van het bouwhuis kwam een brok bewerkt zandsteen tevoorschijn waarin een hondje was uitgehouwen. Waarschijnlijk vormde de steen ooit een decoratief onderdeel van de gevelversiering van het zestiende-eeuwse jachtslot uit de tijd van legeraanvoerder Marten van Rossem. Het Westelijk Bouwhuis vormt nu de entree van het landgoed. Een inleidende film toont de geschiedenis van de Cannenburch. Vervolgens worden bezoekers via een audiotour door vroegere bewoners – van kasteelheer tot tuinbaas – door vijf eeuwen kasteelen parkgeschiedenis meegenomen. Bezoekers ervaren hoe het geheel van huis, tuin en park de huidige vorm heeft gekregen.

Jaarverslag 2010 21

Catharina van Arkel terug naar Ammersoyen

Ons werk kan op veel belangstelling rekenen in de (vak)bladen. Zo berichtte het blad ‘Monumenten’ in twee afleveringen over de Foto: Teylers Museum/Rijksmuseum

Met de overdracht van de molen van Waardenburg voor het symbolische bedrag van één euro is de historische eenheid van het landgoed Waardenburg en Neerijnen verder hersteld. De geschiedenis van de zeskante molen gaat terug tot eind achttiende eeuw, toen deze de eerdere standerdmolen verving. Na ophoging van de Waalbanddijk, in de jaren negentig van de vorige eeuw, dreigde de molen geen wind meer te vangen, waarna deze tot het niveau van de nieuwe dijk is opgevijzeld. De restauratie van de molen is gestart. Dankzij de vrijwillige molenaarster kan dit industrieel monument blijven malen en worden opengesteld.

Muntencatalogus Charlotte Sophie van Aldenburg Bentinck

22 Jaarverslag 2010

kwamen. Haar omvangrijke verzameling is beschreven in drie boeken met illustraties van de graveur Carl Wilhelm Weiszbrod. Deze catalogus is in Zwitserland teruggevonden en kon worden toegevoegd aan de collectie op kasteel Doorwerth. Charlotte Sophie van Aldenburg Bentinck, die het kasteel Doorwerth eind achttiende eeuw in bezit kreeg, is een van de bekendste en meest tot de verbeelding sprekende bewoonsters van dit kasteel geweest. We kennen haar vooral uit het boek ‘Mevrouw Bentinck’ van Hella Haasse.

Meerjarenconservering

Foto: Jorien Jas


Van Charlotte Sophie van Aldenburg Bentinck weten we dat ze een uitgebreide muntenverzameling had. Ze kocht, maar verzamelde ook de munten die bij het omploegen van de grond door boeren omhoog

Terugkeer portretten Ter Borch naar Zypendaal Twee indrukwekkende portretten van schilder Gerard ter Borch komen terug naar huis Zypendaal (Arnhem): die van (het echtpaar) Willem Everwijn en Johanna Kelffken. Deze schilderijen waren al eens te zien tijdens de expositie ‘Gelderse Gezichten’ in museum Het Valkhof in 2002 ter gelegenheid van het vijftigjarig bestaan van de Brantsen van de Zyp Stichting. De eigenaren hebben de portretten nu in bruikleen gegeven met het doel deze in zeven jaar aan de stichting over te dragen (lijfrenteschenking). Ter Borch portretteerde in 1653 het echtpaar weliswaar in bescheiden formaat, maar in zichtbare welstand. Zij bezaten tot 1661 de buitenplaats Zypendaal met boomgaard, hoven, zaailanden en houtgewas. Hun dochter Nalida trouwde met Hendrik Willem Brantsen. Uiteindelijk komt Zypendaal in 1743 in handen van de kleinzoon van het echtpaar en blijft het tot 1929 eigendom van de familie Brantsen.

Foto: Karlijn van Onzenoort


Molen Waardenburg weer in bedrijf

vorig jaar voltooide restauratie van kasteel Waardenburg. Kasteel Biljoen krijgt in hetzelfde tijdschrift met grote regelmaat publiciteit, de laatste keer de stuczaal. Het minder bekende atelier in het kasteel kreeg aandacht in het kunsthistorisch tijdschrift ‘Desipientia’. De Chinese kamer op huis Verwolde kwam uitvoerig aan de orde in het jaarverslag van het Prins Bernhard Cultuurfonds.


Publicaties Bijna driehonderd jaar hing het portret van een achtjarige Catharina van Arkel op Ammersoyen, waarna het ging zwerven. Dankzij bijdragen van fondsen en begunstigers konden we dit portret in 2010 verwerven en kan Catharina in 2011 terugkeren naar kasteel Ammersoyen. De Van Arkels zijn vanaf 1494 bijna tweehonderd jaar de eigenaren geweest van Ammersoyen. Catharina heeft geen gewone jeugd gehad en heeft haar ouders bijvoorbeeld niet echt gekend. Een jaar na haar geboorte is er een grote brand in het kasteel waarbij haar vader overlijdt. Haar moeder sterft twee jaar later. Uit rentmeestersrekeningen van het kasteel weten we dat in 1598 voor drie kinderportretten aan schilder Henrick van Zijll 32 gulden is betaald.

Het meerjarenplan preventieve conservering schilderijen, dat in 2008 van start is gegaan, hebben we voortgezet. We stellen daarmee een belangrijk en zichtbaar deel van de collectie veilig, waaronder ook de door ons beheerde collectie Gelderse familieportretten van de Brantsen van de Zyp Stichting. In 2010 zijn de schilderijen op kasteel de Cannenburch bekeken. Alle schilderijen zijn door de handen gegaan van de restauratoren Pauline Marchand en Annefloor Schlotter. Ze kijken naar de inlijsting, de ophangsystemen en de achterkantbescherming. Voor schilderijen die aan ingrijpender herstel toe zijn, worden restauratieplannen gemaakt en wordt gezocht naar financiële middelen om dit mogelijk te maken. Jaarverslag 2010 23

GLGK beweegt

In 2010 organiseerden we vele wandelingen door onze terreinen. Op de foto een impressie van een langeafstandswandeling rond Wolfheze.

De wereld om ons heen verandert. Anticiperen op maatschappelijke en politiekeconomische ontwikkelingen is onontbeerlijk in ons werk. Het is noodzakelijk kritisch te kijken naar bijvoorbeeld de baten en lasten van onze bezittingen en naar de ingebruikgeving van onze gebouwen. Onze ambitie en koersrichting hebben we voor de komende jaren vastgelegd. We hebben nagedacht over

onze positionering en samenwerking. Overheidssteun is in mist verhuld. Hoe ver gaat het huidige kabinet? En welk effect kunnen we verwachten na de Provinciale Statenverkiezingen in maart 2011? Een actueel thema als duurzaamheid gaan we niet uit de weg. Ook hebben we onze automatisering verbeterd. We blijven trots op de ruim zevenhonderd mensen die zich met kennis en kunde inzetten voor GLGK.

Foto: Hans Broekhuizen

Over zwerfvuil, keukenmeiden en tekenbeten

24 Jaarverslag 2010

De wereld verandert Onze ambitie en koersrichting hebben we voor de komende vijf jaar opgetekend in een meerjarenvisie. Onze doelstellingen, zoals ze zijn vastgelegd in onze statuten, veranderen niet. GLGK draagt door het uitgesproken ensembledenken en een geïntegreerd beheer van huis, collectie, tuin, park, landschap en natuur, nadrukkelijk bij aan de Gelderse omgevingskwaliteit. De terreinen die niet gekoppeld zijn aan een ensemble, beheren we vanuit een landschappelijke en natuurwetenschappelijke visie. Hier verbinden we cultuurhistorisch beheer aan extensieve landbouw met als doel het behoud van natuurrijke cultuurlandschappen. Onderdeel van de meerjarenvisie is een omgevingsanalyse. De blik naar buiten, naar de veranderende wereld om ons heen, dwingt ons om na te denken over de toekomst. Het levert nieuwe ideeën op om onze doelstellingen verder inhoud te geven en het draagvlak daarvoor in de samenleving verder te vergroten. Het streven is om de kwaliteit van de bezittingen op peil te houden en om extra middelen te verkrijgen. Die zijn nodig om ambities voor de komende jaren waar te maken en om kansen te grijpen als ze zich aandienen. GLGK blijft rekenen op steun en draagvlak in de Gelderse samenleving. Ieder jaar zullen we kijken waar we staan ten opzichte van onze meerjarenvisie en dat zal de leidraad zijn voor onze jaarplannen. Het stelsel van subsidies voor natuur en landschap is in 2010 gewijzigd. Programma Beheer gaat plaatsmaken voor het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer (SNL). Het nieuwe stelsel is eenvoudiger en gaat uit van

een effectiever en efficiënter natuurbeheer. GLGK heeft haar terreinbezit reeds ingedeeld naar de systematiek van de SNL-index. In het SNL kunnen beheerders gecertificeerd worden. Zij krijgen een verklaring dat ze voldoen aan kwaliteitseisen. Hierbij staat vertrouwen centraal. Vertrouwen in de kwaliteit en professionaliteit van de beheerder en in zijn motivatie en inspanning om kwalitatief goed beheer uit te voeren. Ook moet hij transparant en open zijn over de manier waarop hij dat doet. Wij zijn het traject van certificering ingegaan omdat certificering de communicatie met de overheid over subsidies, monitoring en dergelijke vergemakkelijkt. Kritisch De huidige politiek-economische ontwikkelingen hebben tot gevolg dat ook wij kritisch moeten kijken naar de baten en lasten van onze bezittingen en activiteiten en de streefdoelen die we daarbij hebben. Van landgoed Staverden is daartoe in 2010 een verhelderende bedrijfseconomische analyse gemaakt. Het gaat hier om een compleet landgoed met kasteel, park, watermolen, boerderijen, landbouwgronden en bossen van circa 726 hectare groot. De koers in het beheer op Staverden is om cultuurhistorie, de hoge soortenrijkdom aan natuurwaarden en de ecologische landbouw met elkaar te harmoniseren. In de analyse die is gemaakt, is geconstateerd dat de huidige situatie kostendekkend is. Daarnaast is een aantal mogelijke scenario’s uitgewerkt. Denk hierbij aan het opzetten van een agrarisch kringloopbedrijf of het intensiever betrekken van de bewoners van

het landgoed bij activiteiten. Ons beleid voor ingebruikgeving van gebouwen is aangescherpt en verduidelijkt. Aanleiding waren een aanpassing in weten regelgeving en een behoefte aan transparantie en toetsbaarheid. Het was ook nodig om een betere keuze te kunnen maken tussen huur, pacht of erfpacht wanneer we gebouwen uitgeven. Het aantal dienstwoningen zal minder worden en er ontstaat een eenduidig en eerlijk beleid voor woningen die aan medewerkers worden verhuurd. De verhuur van woningen zal op termijn een marktconformere opbrengst geven doordat meer woningen dan nu in de vrije sector verhuurd zullen worden. Samenwerking De samenwerking met collega-organisaties, particulieren, gemeenten en waterschappen is, gezien de gemeenschappelijke belangen, kansrijk en kan verder uitgebreid worden. Voor nauwere organisatorische samenwerking op het gebied van beheer en onderhoud kijken we naar organisaties die zich net als GLGK bezighouden met bezitsbeheer. In samenwerking met collega-organisaties hebben we het Document Groene Aandachtspunten voor een mooi, aantrekkelijk, duurzaam en bereikbaar Gelderland opgesteld. Dit document hebben we in de aanloop naar de verkiezingen van de Provinciale Staten op 2 maart 2011 verspreid onder de politieke partijen. We willen bereiken dat politici onze doelstellingen meenemen bij het opstellen van de verkiezingsprogramma’s en bij stellingname. Trots zijn we op de samenwerking met de bewoners op Schouwenburg. Zij hebben zelf de uitwerking en uitvoeJaarverslag 2010 25

>

ring van de restauratie ter hand genomen. De bewoonster is architect en heeft met haar man gedurende de werkzaamheden in het koetshuis gewoond. Dat heeft er mede toe geleid dat de restauratie in veel opzichten als een voorbeeld kan worden gezien. De uitvoering van de revitalisering van de tuin en het park van Schouwenburg wordt gedaan in samenwerking met Stichting Landschapselementen Elburg. Het landgoed Belmonte te Wageningen was tot 1951 eigendom van GLGK en is in dat jaar onder voorwaarden overgedragen aan de Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR). Nu heeft de WUR aangegeven het arboretum elders te willen onderbrengen. Dat is vanwege de kosten en omdat ze het arboretum niet langer nodig hebben voor onderzoek. GLGK denkt mee hoe arboretum Belmonte als park en wandelgebied behouden kan blijven en hoe de plantencollecties veiliggesteld kunnen worden. We zijn daarvoor onder andere in gesprek met de Arboretumstichting Wageningen. GLGK kan iets betekenen in het beheer, maar we beschikken 26 Jaarverslag 2010

Vrijwilligers zijn onmisbaar voor onze organisatie. Hier is een groep in natuurgebied De Sysselt (Ede) bezig met het uit de grond trekken van jonge boompjes (berken, grove den) om te voorkomen dat de hei dichtgroeit.

niet over expertise op het gebied van wetenschappelijk collectiebeheer. GLGK, de gemeente Ede en Stichting Het Luntersche Buurtbos startten in 2010, medegefinancierd door de Nationale Postcode Loterij, het project ‘De Goudsberg: Middelpunt van Nederland’. Op deze unieke plek in Nederland, aan de westzijde van de Veluwe, zullen de deelnemende partijen het verhaal van natuur tot landschap gezamenlijk vormgeven. Via een goede infrastructuur van onder andere fietsroutes zullen bezoekers geleid worden langs bijvoorbeeld een nog te reconstrueren ijzerboerderij in het Wekeromse Zand en een te bouwen passer bij het middelpunt van Nederland, waarmee afstanden in tijd en ruimte tot andere betekenisvolle plekken letterlijk kunnen worden gemeten. Duurzaamheid In 2010 hebben we een CO2-footprint opgesteld. Deze footprint is een ijkpunt voor de totale CO2-productie van GLGK. Met name de uitstoot door energieverbruik

(in gebouwen) en de automobiliteit zijn gekwantificeerd. Onze ambitie is om de komende vijf jaar de hoeveelheid geproduceerde CO2 tenminste met 5 procent te verminderen. Naast de footprint is ook de Barometer Duurzaam Terreinbeheer, die eigendom is van de Stichting Milieukeur, op onze organisatie toegepast. Hieruit blijkt dat wij duurzaam en zorgvuldig omgaan met onze terreinen. De interne werkgroep milieubeheer heeft naar onze milieuzorg in breedste zin gekeken. Van verlichting tot isolatie van gebouwen, van duurzame energiebronnen tot het gebruik van middelen en materialen bij het beheer, het onderhoud en bij de uitvoering van projecten. Gebleken is dat we al veel doen op milieugebied. Zo zijn op een aantal plaatsen, onder andere bij kasteel Rosendael en de Vlaamse Schuur te Leur, de gloeilampen systematisch vervangen door spaar- en ledverlichting. Bij het Stroomhuis Neerijnen en de Cannenburch wordt gebruik gemaakt van aardwarmte. Om nog een duurzame slag te slaan loopt een proef op kasteel Doorwerth. Daar kijken we hoe we milieuwinst kunnen boeken in be-



Foto: Familie Anneveld

De restauratie van huis Schouwenburg, die door de bewoners zelf ter hand is genomen, kan in veel opzichten als voorbeeld worden gezien.

In april genoten onze vrijwilligers van een uitstapje naar kasteel Ammersoyen. Tijdens deze vrijwilligerscontactdag werden ze in de bloemetjes gezet en konden ze bijpraten met collega’s.

bouwde monumentale objecten zonder afbreuk te doen aan het bijzondere karakter van de gebouwen. Aan de hand van de analyses en aanbevelingen zal het milieubeleid de komende jaren verder worden vormgegeven. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid, ecologie en historie is (veel) buitenverlichting niet wenselijk. Minder licht is energiezuinig, spaart flora en fauna en draagt ook bij aan de beleving van een geheimzinnig verleden. Als onderdeel van het project ‘Veluwe Donker en Stil’, dat is opgezet in samenwerking met de provincie Gelderland, heeft GLGK nieuwe richtlijnen opgesteld voor de verlichting van gebouwen en terreinen. Het uitgangspunt is dat

wij geen verlichting willen toepassen, ‘tenzij’. De nieuwe richtlijnen geven een afwegingskader. Wegingsfactoren zijn sfeerbeleving, natuur- en cultuurhistorische waarden, veiligheid, duurzaamheid en commerciële belangen. Automatisering Om beter en efficiënter te werken is onze automatisering heringericht en zal in 2011 het Gelders Informatie Systeem (GEIS) operationeel zijn. GEIS zorgt voor procesondersteuning en levert gegevens waarmee beslissingen in het dagelijks beheer of het strategisch beleid worden ondersteund.

2010

2009

2008

Aantal vrijwilligers

533

494

482

Aantal bezoekers van huizen en kastelen

132.706

140.931

129.549

Aantal begunstigers

38.707

38.017

41.486

Onze mensen Ruim 750 mensen zetten zich in voor GLGK. Dat zijn 120 medewerkers in vaste dienst, 66 seizoenskrachten, 38 leden van onze toezicht- en adviesorganen en, last but not least, onze 533 vrijwilligers. Medewerkers in vaste dienst dragen zorg voor de primaire processen binnen onze organisatie: directie, lijnafdelingen en de staf. Ze werken bijvoorbeeld als rentmeester op het centrale kantoor in huis Zypendaal, als kasteelbeheerder op de zeven voor publiek opengestelde kastelen, als timmerman voor het onderhoud van de ruim zeshonderd opstallen of buiten bij het beheer van de bijna 12.000 hectare terreinen. Seizoenskrachten verzorgen in het seizoen de rondleidingen op onze kastelen. De Raad van Toezicht ziet toe op en adviseert de directie. De Raad van Advies adviseert over alle facetten van ons werk. De wetenschappelijke kwaliteit van ons werk wordt mede geborgd door een onafhankelijke Beheer Advies Commissie. De Vermogens Beheer Commissie adviseert over vermogens- en beleggingsbeleid. Jaarverslag 2010 27

>

We gaan duurzaam om met het milieu. Zo wordt onder andere bij het Stroomhuis Neerijnen gebruikgemaakt van aardwarmte.

Vrijwilligers doen aanvullend werk en zijn onmisbaar voor onze organisatie. Bijvoorbeeld rondom Vorden zijn wekelijks vijftien fanatieke vrijwilligers in de weer. Ze ruimen het zwerfvuil op, zetten singels af, bestrijden prunus, snoeien de paden op, enzovoort. En op kasteel Doorwerth zouden de ‘toevallige ontmoetingen’ met Baron van Brakel of zijn keukenmeiden geen doorgang kunnen vinden zonder de inzet van acterende vrijwilligers. Voor al deze mensen die zich met passie voor onze organisatie inzetten, is volop waardering. Als blijk hiervan organiseren we ieder jaar de vrijwilligerscontactdag. Op 10 april 2010 togen 225 vrijwilligers per touringcar naar kasteel Ammersoyen waar ze in de watten werden gelegd en konden bijpraten met collega’s. Als we kijken naar de groep vaste medewerkers, zien we ook een ongekende betrokkenheid. Ons ziekteverzuim is opnieuw onder de 3 procent gebleven. Maar op het persoonlijke vlak was 2010 voor een aantal medewerkers een lastig jaar. Op 2 februari werd een van onze 28 Jaarverslag 2010

Tijdens de jaarlijkse cursus Bedrijfshulpverlening stond veilig werken opnieuw centraal, met dit keer als praktijkoefening het werken met een brandblusser.

medewerkers het slachtoffer van een ernstig ongeval tijdens het vellen van een boom. Hij heeft maanden in het ziekenhuis doorgebracht. Daarnaast kreeg een opvallend aantal medewerkers te maken met een ernstig zieke naaste of verlies van een dierbare. Ook denken we aan de medewerkster, oud-medewerkers en vrijwilligers die ons in 2010 ontvallen zijn. Een verhoogd gezondheidsrisico voor medewerkers die veel buiten werken, is de ziekte van Lyme. Zij wordt veroorzaakt door de beet van een besmette teek. In 2010 hebben we, in samenwerking met het UMC St Radboud te Nijmegen, opnieuw een Lymeonderzoek uitgevoerd onder onze medewerkers. Dit houdt in dat bij mensen bloed is afgenomen dat wordt getest op de ziekte van Lyme. Behalve dat de medewerkers gebaat zijn bij de onderzoeksuitslag en de eventuele behandeling door gespecialiseerde artsen, kan het Radboud de uitkomsten ook

gebruiken voor hun wetenschappelijk onderzoek. Zij willen bijvoorbeeld weten waarom de een veel tekenbeten kan verdragen zonder ziek te worden, terwijl een ander heel ziek wordt na een enkele beet. In 2010 hebben 126 medewerkers meegedaan aan het onderzoek. Van 97 deelnemers kon met zekerheid vastgesteld worden dat zij geen Lyme hebben. Bij achttien medewerkers is een doorgemaakte Lyme geconstateerd (zij hebben Lyme een keer gehad). Er zijn zes nieuwe gevallen (medewerkers die bij eerder onderzoek geen Lyme hadden) en vijf medewerkers die mogelijk Lyme hebben. Medewerkers die onze organisatie verlaten om elders hun carrière voort te zetten, zijn een uitzondering. Lange dienstverbanden zijn de regel en regelmatig eren we jubilarissen. In 2010 vierden twee medewerkers hun 121/2-jarig dienstverband

Kennis Kennis delen is een belangrijke verrijking van ons werk. Dat doen we op verschillende manieren. Zo werken we veel met stagiairs. Dat is niet alleen een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Stagiairs kunnen uitstekend meewerken, een praktisch probleem oplossen of als eyeopener fungeren. Wij delen onze kennis, maar met een stagiair wordt veelal ook kennis binnengehaald. In 2010 hebben stagiairs onderzoeken verricht op uiteenlopende thema’s, zoals aflammeren, de effectiviteit van public relations op kastelen, ons akkerbouwbeleid en herbestemming van de boerderij Hijink. Bovendien deed een Belgische stagiair een onderzoek naar het graasgedrag van onze heidekoeien. Meewerkstages vonden volop plaats in onze terreinen en op de afdeling Bouwkunde. Kennis van onze eigen medewerkers houden we op peil. In het kader van veilig werken in de terreinen en op de kastelen volgden 165 medewerkers de jaarlijkse Bedrijfshulpverleningscursus (BHV). Dit keer niet, zoals gebruikelijk, op onze eigen kastelen, maar op locatie bij de cursusgever waar noodsituaties uitstekend werden nagebootst. Een praktijkoefening was bijvoorbeeld een boerderijbrand waaruit mensen gered moesten worden. Onze boswachters met opsporingsbevoegdheid volgden bijspijkercursussen. Timmerlieden leerden bouwstijlen herkennen en fristen hun kunde op in het herstellen van ramen, deuren en kozijnen. In Schotland woonde onze conservator een symposium over pronken staatsieledikanten bij. Hier wisselden internationale deskundigen kennis en ervaringen uit over deze bijzondere interieurstukken. Met het Rijksmuseum is gesproken over het ledikant uit hun collectie dat afkomstig is uit kasteel Rosendael. Dat zouden we graag op Rosendael terugzien. Het Victoria & Albert Museum in Londen is een inspirerend voorbeeld. Dit museum gaf reeds enkele ledikanten terug aan kastelen waar deze van afkomstig zijn.

Foto: Koos Dansen

Foto: Lenie Burgers


en drie medewerkers hun 25-jarig jubileum. Medewerkers waren in 2010 bij ons gemiddeld elf jaar in dienst.

Zo’n 120 medewerkers in vaste dienst, onder wie hovenier Hans Hoogstraaten op de foto, dragen zorg voor de primaire processen binnen onze organisatie, zoals voor het beheer van de bijna 12.000 hectare terreinen.

Jan Hissink (70) uit Dieren werkte 35 jaar bij Gazelle en is sinds 2005 een van onze vijfhonderd vrijwilligers:

‘Blij als ik weer naar de tuin kan’ ‘Elke dinsdag sta ik om 7.00 uur klaar. Ik word dan opgehaald door de opzichter van Rosendael, die langs Dieren rijdt op weg naar zijn werk. Mijn belangrijkste taak in de zomer is de waterwerken van het park schoonhouden, zoals de Bedriegertjes en de fonteinen in de schelpengalerij. Als er bladeren of ander afval in de roostertjes of spuitertjes zit, raakt de hele boel gauw verstopt. Ook schrob ik de Bedriegertjes af en de stapsteentjes in de sprengenbeekjes. Daarnaast help ik ’s zomers mee met schoffelen, grasmaaien en snoeien. In de winter staat het blad blazen op het

programma en de grote bloembakken schilderen. En natuurlijk zijn er altijd kleine klusjes te doen, zoals sloten repareren, vleermuisnestjes ophangen in de ijskelder enzovoort. Omdat ik een echt buitenmens ben, vind ik het heerlijk om op Rosendael te werken. In alle seizoenen. Vooral als ik ’s ochtends vroeg in de schemer de tuin in ga, zie ik nog wel eens wat. Herten, reeën en zelfs een keer een vos! Thuis heb ik hobby’s genoeg, zoals figuurzagen en schilderen, maar ik ben altijd blij als ik dinsdag weer naar de tuin kan.’

Jaarverslag 2010 29

Doelen in 2010:

Door het uitgesproken ensembledenken en een geïntegreerd beheer van huis, collectie, tuin, park, landschap en natuur dragen we nadrukkelijk bij aan de Gelderse omgevingskwaliteit. Op de foto kasteel Doorwerth en omgeving.

l uitgevoerd n loopt s (nog) niet uitgevoerd

Voornemen en resultaat Beleid l Afronden Woodstock-inventarisatie bossen s Opstellen recreatievisie l Bezoekerscentrum Cannenburch voorzien

van aardwarmte l Afronden visie Biljoen l Voortzetting conservering schilderijencollectie

s Start digitaliseren oude foto’s van opengestelde huizen Integrale projecten n Ammersoyen, opwaardering omgeving t.b.v. recreatie s Batenburg, publieksvoorziening eendenkooi l Cannenburch Compleet l Doorwerth, bijenstal met publieksvoorziening l P-Veluwe, aanleg en uitbreiding parkeerplaatsen l Stappen in de Toekomst, Heerlijkheden

n Stappen in de Toekomst, omgeving Hernen n Wildobservatieposten

Toelichting De inventarisatie van ons totale bosbezit wordt benut voor het bepalen van bosbeheer en houtoogst in de toekomst. De voorbereiding van de recreatievisie is gestart. De in 2010 opgestelde meerjarenvisie met positionering vormt de belangrijkste bouwsteen voor de in 2011 af te ronden recreatievisie. Een van de resultaten van het omvangrijke herstelproject voor de Cannenburch is het realiseren van een zeer duurzame warmtevoorziening voor het bezoekerscentrum. De toekomstvisie van Biljoen is afgerond. Eerste aanzet gegeven tot herstel en onderhoud van het kasteel en omgeving. In 2010 zijn de schilderijen op kasteel Cannenburch nagezien door restauratoren en waar nodig geconserveerd. Dit project is doorgeschoven naar 2011.

De vergunningen voor dit project zijn verkregen en de aanbesteding is afgerond. In 2011 worden parkeervoorziening, bestrating en verlichting vernieuwd en worden wandelpaden in de omgeving opgeknapt. Vanwege de realisatie van het nieuwe bezoekerscentrum in Leur is de noodzaak voor publieksopvang in de nabijgelegen, toch al kwetsbare eendenkooi van Batenburg komen te vervallen. Het omvangrijke herstelproject voor de Cannenburch is op 2 oktober 2010 afgesloten. In de historische moestuin bij kasteel Doorwerth is een nieuwe bijenstal gerealiseerd. Op het Wekeromse Zand en de Sysselt zijn de parkeerplaatsen vergroot. In april is als belangrijkste onderdeel van dit project het bezoekerscentrum in Leur geopend. De lindenlaan is hersteld, de parkeerplaats opgeknapt, de gracht gebaggerd en de paden rolstoelvriendelijk gemaakt. Door studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein is in het kader van een leeropdracht een inspirerend ontwerp gemaakt dat in 2011 op enkele plaatsen wordt gerealiseerd.

Inrichtings- en overige projecten l De Haere

n Vossenbroek 1 l Bijdrage aan eco-passage Fonteinallee n Hijink, plan akkervogels l Zorgplicht

n Chinese kamer van huis Verwolde

Op De Haere is tien hectare bos gekapt, waarmee o.a. de windinvloed op het stuifzand is hersteld. In november zijn de werkzaamheden begonnen in het westelijk deel van het Vossenbroek. Bij kasteel Doorwerth zijn voorzieningen getroffen die o.a. de trek van padden naar de uiterwaarden weer mogelijk maken. De inrichting loopt. Weilanden zijn opnieuw ingerasterd, er is een drinkpoel opgeschoond ten behoeve van de kamsalamander. Begin 2011 worden bosranden en struwelen ingeplant. In alle regio’s zijn bij veel bomen langs wegen en paden gevaarlijke, dode takken verwijderd. Een waardevol behangsel in de Chinese kamer van huis Verwolde wordt hersteld en geconserveerd.

Communicatie en Bedrijfsvoering Foto: Carine van Ketwich

l Herijken financiële positie organisatie

30 Jaarverslag 2010

n Onderbrengen vastgoedgegevens in nieuwe applicatie n Werving 2500 betalende begunstigers l Opstellen nieuwe omgevingsanalyse l Gedachtewisseling over gedragscode

Dit onderwerp is permanent een punt van aandacht, o.a. in verband met de voor 2014 aangekondigde provinciale bezuiniging. Na het ontwerpen en implementeren van een nieuw automatiseringssysteem is het invoeren van gegevens, waaronder de vastgoedgegevens, een omvangrijk project dat in 2011 doorloopt. Wervingsactie voor nieuwe begunstigers was succesvol. Loopt in 2011 door voor andere regio’s. Ten behoeve van de in 2010 opgestelde meerjarenvisie voor 2011 tot 2015 is een omgevingsanalyse opgesteld die de basis vormde voor de toekomstige positionering van GLGK. Tijdens een personeelsbijeenkomst is op interactieve wijze aandacht besteed aan de gedragscode van GLGK. Jaarverslag 2010 31

Raad van Toezicht Jaarverslag

Schapen van onze kudde op de Loenermark. Jaarlijks worden er tussen eind januari en eind maart ongeveer Edelherten in het maïs 160 lammetjes geboren. 32 Jaarverslag 2010

Foto: Frank Peters

Stichting Het Geldersch Landschap, Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, Stichting Steunfonds Geldersch Landschap en Kasteelen en Stichting Vrienden van Kastelen Het jaar 2010 had als thema ‘Vooruit in Vertrouwen’. In dit jaarverslag worden, vanuit een andere gezichtshoek dan vorig jaar, veel activiteiten van onze stichtingen toegelicht en in beeld gebracht. Het jaarverslag vormt samen met de altijd even mooie en aansprekende uitgaven van ons tijdschrift ‘Mooi Gelderland’, en niet te vergeten de altijd schitterende kalender, een permanente verantwoording aan onze donateurs. Juist in deze tijd van bezuinigingen is het verantwoorden van ons doen en laten van groot belang. Immers, veel draait om het verkrijgen en behouden van het vertrouwen van niet alleen onze donateurs, maar ook van onze bedrijfsrelaties, de Nationale Postcode Loterij en de andere goededoelenfondsen. Een voor een organisatie als de onze uiterst belangrijke groep wordt gevormd door mensen die bij testament kleine en soms aanzienlijke bedragen aan ons nalaten. Mensen die vaak jarenlang de werkzaamheden van onze stichtingen hebben gevolgd en het van belang vinden om ons ook na hun overlijden in staat te stellen de door hen gesteunde doelen te realiseren. Deze erflaters verdienen onze grote dankbaarheid en respect. Het is te hopen dat de aangekondigde Geefwet nog meer mogelijkheden aan mensen gaat bieden om reeds bij leven fiscaal gunstig te schenken. Ook dit jaar heeft de Raad van Toezicht de directeur/bestuurder bijgestaan met adviezen over de uitvoering van het beleid. Ook zijn de gevolgen van de voorgenomen bezuinigingen bij provincie en Rijk een permanent thema voor de Raad van Toezicht. Veel tijd werd door leden van de raad geïnvesteerd in het meedenken over de tegenover de overheden te voeren strategie en de mogelijkheden tot beleidsbeïnvloeding. Uitgangspunt daarbij is niet alleen maar roepen dat er niets kan, maar op een constructieve wijze samen, zeker met de provincie Gelderland, te komen tot verstandige keuzes. Immers, als er minder geld beschikbaar komt, is het maken van keuzes van belang. Bij dit alles speelt zeker een rol dat GLGK de afgelopen tien jaar – mede dankzij de provincie Gelderland – heel veel tot stand heeft kunnen brengen. Juist daarom is het van groot belang dat de juiste keuzes worden gemaakt, zodat investeringen van vele jaren niet teloorgaan. In de loop van dit jaar heeft de Raad van Toezicht afscheid genomen van drie leden. Mevrouw Kruijssen verliet begin 2010 onze raad, zij emigreerde naar Schotland. De heer Kamp werd minister van Sociale Zaken en vertrok om die reden in oktober. Mevrouw De Gaay Fortman verliet eind november wegens overige werkzaamheden de raad na vijf-eneen-half jaar. Alle drie hebben met enthousiasme deel uitgemaakt van de raad en daaraan ieder op eigen wijze een bijdrage geleverd, waarvoor dank.

In de vacatures is – na het volgen van de in de statuten en het daarbij behorende reglement opgenomen regelingen – voorzien door de benoeming van de heer Welgraven en de heer Van der Voort . In 2011 zal meer bekend worden over de omvang en invulling van de aangekondigde bezuinigingen. Het gekozen jaarthema ‘Behouden voor de toekomst’ geeft prachtig weer waarvoor onze stichtingen staan. Met de onontbeerlijke steun van onze medewerkers, donateurs, talloze vrijwilligers, bedrijfsrelaties, de Nationale Postcode Loterij en overige goededoelenfondsen zullen de stichtingen ook in 2011 pal blijven staan voor onze doelstellingen. De Raad van Toezicht dankt de leden van de Raad van Advies, de leden van de Beheer Advies Commissie, de leden van de Vermogens Beheer Commissie en alle medewerkers en vrijwilligers voor hun grote inzet. Namens de Raad van Toezicht Huub Doek, voorzitter

Leden Raad van Toezicht • • • • • •

drs. H.A. Doek, wonende te Arnhem, fiscaal-econoom, lid Eerste Kamer der Staten-Generaal, oud-gedeputeerde van de provincie Gelderland, oud-waarnemend burgemeester gemeente Groenlo/Lichtenvoorde drs. E.H.J. Kok, wonende te Barneveld, bioloog/bedrijfskundige, vice-president Capgemini Consulting te Utrecht J.L. Kruit AC BA, wonende te Heukelum, fiscalist/econoom, advisering van kleine en middelgrote bedrijven in Afrika en Oost-Europa, gepensioneerd financieel directeur bij Quest International Nederland B.V., o.a. voorzitter Vereniging tot Behoud van het Lingelandschap, tevens lid van de Financiële Audit Commissie drs. J.M.M. van der Ven, wonende te Arnhem, econoom, manager/consultant, o.a. exe- cutive director MerweOord, ondernemingsadviseur bij o.a. Stichting Het Groene Woud, voorzitter Raad van Commissarissen RPC te Rotterdam, voorzitter Raad van Commis- sarissen Acta Marine te Den Helder, voorzitter Raad van Commissarissen theFactor.e B.V. te Groningen, voorzitter Raad van Toezicht Stichting Catharijneconvent te Utrecht mr. B.A.H. van der Voort, wonende op Rozendaal, jurist, Director Legal Affairs en Company Secretary Royal Haskoning te Nijmegen, lid Raad van Advies van het Instituut voor Bouwrecht, lid Bestuur Stichting Rotterdam Sustainability Initiative drs. A. Welgraven, wonende te Lunteren, econoom, oud-directeur Nationaal Restauratiefonds, oud-directeur Fondsenbeheer Nederland, o.a. voorzitter St. Het Luntersche Buurtbosh en lid Raad van Toezicht St. Openstelling Paleis Soestdijk Jaarverslag 2010 33

Verkort jaarverslag

Balans per 31 december 2010 (Alle bedragen in euro’s)

In het verkorte jaarverslag zijn de jaarcijfers gepresenteerd van de verslaggevende eenheid Stichting Het Geldersch Landschap gecombineerd, die uit de volgende stichtingen bestaat: Stichting Het Geldersch Landschap, Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen, Stichting Steunfonds Geldersch Landschap en Kasteelen en Stichting Vrienden van Kastelen. Als houder van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) is de volledig jaarrekening van de verslaggevende eenheid opgesteld overeenkomstig de herziene Richtlijn 650 Fondsenwervende Instelling. Indien u prijs stelt op de volledige jaarrekeningen van de afzonderlijke stichtingen, kunt u deze bestellen bij het secretariaat of via www.mooigelderland.nl. Op de begunstigersvergadering is gelegenheid tot het stellen van vragen of het maken van opmerkingen.

Accountantsverklaring De volledige jaarrekeningen zijn gecontroleerd door Deloitte Accountants B.V. De strekking van de afgegeven accountantsverklaring is als volgt: “Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van verslaggevende eenheid Stichting Het Geldersch Landschap gecombineerd per 31 december 2010 en van het resultaat over 2010 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 Fondsenwervende Instellingen. Wij melden dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening.” Arnhem, 3 mei 2011 Deloitte Accountants B.V. Drs. M. Knip RA

34 Jaarverslag 2010

Activa 31 dec 2010 Immateriële vaste activa 42.600 Materiële vaste activa Kantoorgebouw 950 Machines en installaties 448.650 Andere vaste bedrijfsmiddelen 686.250 Projectgebonden activa 250.000 1.385.850 Financiële vaste activa Vorderingen en overlopende activa Debiteuren Omzetbelasting Exploitatiesubsidies Externe (project)financiering

18.000 1.446.450

31 dec 2009 189.550

14.450 443.450 644.350 465.000 1.567.250 21.000 1.777.800

706.250 135.650 40.000 157.000

785.700 368.950 47.800 -

Overige vorderingen Nog te ontvangen inzake verwervingen Provincie Gelderland: aankoopsubsidie ILG Projectbestedingen Te ontvangen giften en nalatenschappen Overige Effecten Liquide middelen

1.777.100 998.950 1.828.400 3.579.900 1.046.950 10.270.200 10.720.650 3.867.450 24.858.300

3.301.900 2.351.500 1.444.550 5.451.900 1.442.400 15.194.700 10.528.850 1.998.800 27.722.350

Totaal activa

26.304.750

29.500.150

Passiva 31 dec 2010 31 dec 2009 Reserves en fondsen Reserves Continuïteitsreserve 9.811.200 9.303.750 Bestemmingsreserves 3.437.100 3.789.550 13.248.300 13.093.300 Fondsen Bestemmingsfondsen 5.133.900 4.562.700 18.382.200 17.656.000 Voorzieningen 664.200 643.800 Langlopende schulden 171.250 276.150 Kortlopende schulden Vooruitontvangen bedragen Provincie Gelderland: ILG 2.534.550 6.264.000 Overige 534.150 929.050 3.068.700 7.193.050 Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekerigen Overige schulden

1.208.000 472.450 423.900

1.387.900 458.850 354.550

Overlopende passiva Vooruitontvangen aankoopsubsidie Vooruitontvangen projectbijdragen Vakantietoeslag en vakantiedagen Vooruitgefactureerde huren en pachten

35.950 944.650 575.400 358.050 7.087.100

74.700 535.150 572.300 347.700 10.924.200

26.304.750

29.500.150

Totaal passiva

Toelichting opvallende balansposten ten opzichte van de begroting 2010 • In het beleggingsstatuut zijn de beleggingsdoelstelling en het beleggingsbeleid opgenomen. Primair doel is het waarborgen van de continuïteit van de stichtingen. Als secundaire doelstelling is bepaald dat het vermogen in reële termen in stand gehouden dient te worden. Het vermogen en het rendement ervan kunnen voor de realisatie van de doelstelling van de stichtingen worden aangewend. Het beleggingsbeleid is uit gedrukt in het risicoprofiel: het risicoprofiel ‘defensief’ geldt voor het deel van het vermogen dat langer dan vijf jaar beschikbaar is, en ‘zeer defensief’ voor het deel van het ver mogen dat tussen één en vijf jaar beschikbaar is. Vanaf 2010 wordt jaarlijks een duurzaamheidsverslag opgesteld door de vermogensbeheerder. Inmiddels voldoet 95,4% aan de gestelde duurzaamheidscriteria. De verdere omzetting vindt plaats zodra de betreffende beleggingen verhandelbaar zijn. Eind 2010 is het herziene beleggingsstatuut goedgekeurd. Hierin is opgenomen dat beleggingen aan geformuleerde duurzaamheidscriteria moeten voldoen. Tevens hebben vastrentende waarden een rating van minimaal AA, waarvan 75% een minimale rating heeft van AAA. De vastrentende waarden voldoen hier volledig aan. In het boekjaar is een ongerealiseerde koerswinst geboekt van € 500.000. Het rendement bedroeg 6,25%. Het rendement zal de komende jaren naar verwachting rond de 3-4% bedragen. • De liquide middelen zijn ten opzichte van 2009 toegenomen. In het boekjaar zijn aanzienlijke bedragen ontvangen uit erfenissen en legaten. • Het beleid inzake hoogte en samenstelling van het vermogen is geactualiseerd voor de periode 2010-2014. Belangrijkste punten uit dit beleid: het weerstandsvermogen bestaat uit de conti nuïteitsreserve en bestemmingsreserves; het minimaal vrij besteedbaar weerstandsvermogen dient € 10 miljoen te bedragen. Dit komt overeen met circa anderhalf keer de jaarlijkse personeels- lasten van de organisatie; het weerstandsvermogen voor de totale organisatie kan groeien tot maximaal € 25 miljoen. Het beheer en onderhoud kunnen daarmee zonder enig ander inkomen gedurende circa 2,5 jaar gegarandeerd worden; de bestemmings fondsen blijven bestaan, voor zover deze niet kunnen worden uitgeput, conform hun instellingsbepaling en anders totdat deze zijn benut voor hun bestemming. Nieuwe bestemmingsfondsen zullen op dezelfde wijze worden behandeld; de vorming van een nieuwe bestemmingsreserve voor groot onderhoud van gebouwen en terreinen tot een maximum van € 2,5 miljoen.

Jaarverslag 2010 35

Toelichting opvallende baten Baten uit eigen fondsenwerving • Het aantal begunstigers over 2010 is toegenomen tot ruim 38.700 (ultimo boekjaar). In 2010 is er een wervingscampagne gehouden om het begunstigersaantal te vergroten, als uiting van ons draagvlak in de maatschappij. • Baten uit erfstellingen zijn onverwacht hoog door verkrijging van een aantal erfenissen. Eén erfstelling betreft een specifiek doel, namelijk het stimuleren van projecten die gericht zijn op behoud en versterking van natuur en landschap. De erfstelling is opgenomen onder het bestemmings- fonds ‘Van der Ploeg Natuur- en Landschapsfonds’. Baten uit acties van derden • Als beneficiënt deelt Het Geldersch Landschap mee in de opbrengst van de Nationale Postcode Loterij. • Onder de overige acties zijn bijdragen opgenomen van Stichting van Tarel Bruins Fonds, Stichting Spiering Fonds, Gewin Storm de Grave Fonds, Fonds De Ehze en Van Ewijck Fonds. Subsidies van overheden • Betreft met name het ILG (Investeringsbudget Landelijk Gebied) dat is verstrekt onder provinciale verantwoordelijkheid, ten behoeve van subsidies voor regulier beheer, aankopen, inrichting van natuurterreinen en andere projecten. In verband met een subsidiestop zijn er in 2010 nagenoeg geen terreinen doorgeleverd. Baten uit beleggingen • In het boekjaar is een ongerealiseerde koerswinst geboekt van bijna € 0,5 miljoen. Baten uit bezitsbeheer • De kastelen trokken in 2010 bijna 133.000 bezoekers, een daling van 6% ten opzichte van 2009. • In 2010 waren hogere houtopbrengsten ten opzichte van 2009 als gevolg van hogere houtprijzen en een aanzienlijke hoeveelheid verkocht brandhout.

Toelichting lasten • In de kostenverdeelstaat zijn alle kosten opgenomen toegespitst naar onze doelstellingen. • Belangrijke verwervingen in 2010: De Haere en Eester Loo. • In 2010 zijn vele en bijzondere projecten uitgevoerd. In oktober werd het project Cannenburch Compleet onder grote belangstelling opgeleverd en het project Stappen in de Toekomst afgerond. Inrichtingsprojecten als Vossenbroek 36 Jaarverslag 2010

Staat van baten en lasten over 2010

Toelichting op de Staat van baten en lasten over 2010

(Alle bedragen in euro’s) Werkelijk 2010 Begro0t 2010 Baten Baten uit eigen fondsenwerving 4.418.100 1.779.000 Baten uit acties van derden 1.434.050 1.542.400 Subsidies van overheden 6.380.400 7.902.500 Baten uit beleggingen 846.900 505.100 Baten bezitsbeheer 5.613.850 5.499.500 Overige baten 243.550 60.000 Som der baten 18.936.850 17.288.500 Lasten Besteed aan de doelstelling Behoud en beheer bezittingen 15.627.800 16.009.700 Voorlichting en educatie 708.100 780.150 16.335.900 16.789.850 Werving baten Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties derden Kosten verkrijging overheidssubsidies Kosten van beleggingen Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Som der lasten Resultaat Resultaatbestemming Toevoeging/onttrekking aan Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves Bestemmingsfondsen

Werkelijk 2009 5.945.250 1.757.850 17.615.050 1.502.900 5.089.700 1.131.850 33.042.600

31.218.200 877.600 32.095.800

320.650 32.500 188.850 65.500 607.500

443.850 26.600 187.000 69.900 727.350

440.950 20.200 176.500 59.450 697.100

1.267.250

1.312.250

1.380.850

18.210.650

18.829.450

34.173.750

726.200

-1.540.950

-1.131.150

507.450 -352.450 571.200

-74.000 -1.466.950 -

-1.399.550 901.950 -633.550

726.200

-1.540.950

-1.131.150

Werkelijk 2010 Begro0t 2010 Werkelijk 2009 Baten uit eigen fondsenwerving Begunstigers 903.150 950.000 914.300 Giften en schenkingen 230.950 309.000 321.350 Erfstellingen en legaten 2.983.300 90.000 4.240.700 Resultaat verkopen artikelen 57.750 70.000 88.750 Projectbijdragen 242.950 360.000 380.150 4.418.100 1.779.000 5.945.250 Baten uit acties van derden Nationale Postcode Loterij 937.500 1.041.650 1.041.650 Prins Bernhard Cultuurfonds 11.950 13.500 101.550 VSB-fonds 404.850 381.250 517.100 Overige acties 79.750 106.000 97.550 1.434.050 1.542.400 1.757.850 Subsidies van overheden Europese subsidies - - 25.100 Rijkssubsidies Verwerving van natuurterreinen - - 70.000 RACM - - 343.300 SN, FIM 33.250 - 8.600 33.250 - 421.900 Provinciale subsidies Budgetsubsidie Geldersche Kasteelen 916.350 975.000 960.450 ILG: instandhouding en beheer 3.049.850 3.055.000 3.082.300 ILG: integrale projecten 1.805.300 1.602.500 1.419.950 ILG: inrichting natuur 474.500 2.250.000 863.200 ILG: aankopen 8.400 - 10.363.450 Afrondingsaankopen - - 263.650 Projectsubsidies 87.050 20.000 107.850 6.341.450 7.902.500 17.060.850 Gemeentelijke subsidies 5.700 - 107.200 6.380.400 7.902.500 17.615.050 Overige baten Opbrengsten uitgifte erfpacht - - 840.000 Opbrengst verkoop melkquotum 72.900 - 43.750 Verwerving van natuurterreinen 51.250 - 57.550 Overige 119.400 60.000 190.550 243.550 60.000 1.131.850 Behoud en beheer bezittingen Aankoopkosten natuurterreinen 450.450 - 14.441.050 Lasten bezitsbeheer 8.710.000 9.151.750 9.320.000 Projectkosten bezitsbeheer 5.291.150 6.646.950 6.200.350 Overige kosten bezitsbeheer 1.176.200 211.000 1.256.800 15.627.800 16.009.700 31.218.200

en stuifzandproject De Haere werden gestart. In 2010 is bijna € 3,5 miljoen besteed aan integrale ILG-projecten. Aan inrichtingsprojecten werd een bedrag van ruim € 464.000 uitgegeven. Voor onze stichting betekende dit een eigen bijdrage van bijna € 2 miljoen. Deze bijdrage werd voor circa € 1,56 miljoen gedekt uit het Steunfonds en de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. In 2010 is gestart met de restauratie van de Chinese kamer op Verwolde. Aan het einde van het boekjaar is een bijzonder portret aangekocht van Catharina van Arkel. • Het areaal natuurterrein, bossen en landgoederen is in 2010 met ruim 73 hectare uitgebreid. • Kosten eigen fondsenwerving: in 2010 is er een wervingscampagne gehouden op de Veluwe. Doel van de campagne is het werven van donateurs. De campagne bestaat uit de volgende wervingsacties: direct mailing op de Noord-Veluwe, telemarke- ting rondom de Cannenburch en freepublicity. De volgende acties zijn genomen om begunstigers te behouden: telemarke- ting opzeggers, wanbetalers en cadeaulidmaatschappen. Personeel • Het gemiddeld aantal personeelsleden is gedaald: van 124,7 in 2009 naar 123,3 in 2010 (begroot 126,2). • De leden van onze Raad van Toezicht ontvangen geen bezoldiging. • Circa 530 vrijwilligers zetten zich in voor onze organisatie! • Het ziekteverzuimpercentage is gelijk gebleven ten opzichte van 2009: 2,65%. Bezoldiging directie De Raad van Toezicht heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Hierbij volgt zij de Adviesregeling Beloning Directeuren van Goede Doelen van VFI en de Code Wijffels. Het beleid wordt periodiek geactualiseerd. De Adviesregeling geeft aan de hand van zwaartecriteria een maximumnorm voor het jaarinkomen. De weging van de situatie bij Stichting Het Geldersch Landschap vond plaats door de Raad van Toezicht. Dit leidde tot een zogenaamde BSD-score van 465 punten met een maximaal jaarinkomen van € 124.233. Het voor de toetsing aan VFI-maxima relevante werkelijke jaarinkomen van de directie bedroeg € 106.551. Deze beloning bleef binnen VFI-maxima. De hoogte en samenstelling van de bezoldiging wordt in de jaarrekening toegelicht in de Toelichting op de Staat van baten en lasten. Jaarverslag 2010 37

Kostenverdeelstaat 2010

Beheer en Werkelijk Begroot Werkelijk Doelstelling Werving baten administratie 2010 2010 2009 Behoud en beheer Voorlichting Eigen fondsen- Acties Subsidies Beleggingen bezittingen en educatie werving derden Aankoopkosten natuurterreinen 450.450 450.450 - 14.441.050 Uitbesteed werk 2.242.800 339.650 164.350 42.200 2.789.000 3.391.400 3.354.900 Materiaal en materieel 696.000 696.000 655.000 698.050 Personeelskosten 4.821.900 236.250 78.750 188.850 654.950 5.980.700 6.073.500 6.090.100 Vaste lasten (belasting en assurantie) 666.900 666.900 697.300 724.550 Huisvestingskosten kastelen 146.350 146.350 200.000 134.300 Overig 136.050 136.050 24.000 146.300 Lasten bezitsbeheer 8.710.000 Projectkosten bezitsbeheer 5.291.150 122.800 77.550 5.491.500 6.881.950 6.615.950 Rente en kosten bank, leningen, rek.crt 23.300 Huisvestingskosten kantoor 3.950 40.250 Bijdrage De 12Landschappen 32.500 48.700 Overige bijdragen externe organisaties 35.300 33.250 Kantoorkosten 124.750 2.300 355.550 Algemene kosten 317.100 7.100 134.550 Overige lasten 695.100 15.627.800 708.100 320.650 32.500 188.850 65.500 1.267.250

23.300 25.000 18.300 44.200 45.100 31.850 81.200 66.500 50.550 68.550 33.500 73.300 482.600 533.000 536.600 458.750 203.200 453.100 695.100 - 804.850 18.210.650 18.829.450 34.173.750

Kengetallen

Half juli vonden op kasteel Rosendaal voor de achtste keer de Nederlandse Agapanthusdagen plaats, die opnieuw ongeveer duizend belangstellenden trokken. 38 Jaarverslag 2010

Foto: Hugo Stempher

Kostenpercentage fondsenwerving Werkelijk 2010 Begroot 2010 Werkelijk 2009 Verhouding van de kosten eigen fondsenwerving in relatie tot de totale baten (in %): Baten eigen fondsenwerving 4.418.100 1.779.000 5.945.250 Kosten eigen fondsenwerving 320.650 443.850 440.950 Kostenpercentage fondsenwerving 7,3% 24,9% 7,4% Kostenpercentage bestedingen aan de doelstelling Verhouding van de totale kosten besteed aan de doelstelling in relatie tot de totale baten (in %): Bestedingen aan de doelstellingen 16.335.900 16.789.850 32.095.800 Totale baten 18.936.850 17.288.500 33.042.600 Kostenpercentage bestedingen aan de doelstelling 86,3% 97,1% 97,1% Kostenpercentage beheer en administratie Verhouding van de kosten van beheer en administratie in relatie tot bestedingen aan de doelstelling (in %): Kosten beheer en administratie 1.267.250 1.312.250 1.380.850 Bestedingen aan de doelstelling 18.210.650 18.829.450 34.173.750 Kostenpercentage beheer en administratie 7,0% 7,0% 4,0%

Toelichting op kengetallen • De kosten eigen fondsenwerving mogen niet meer bedragen dan 25% van de baten uit eigen fondsenwerving. • Het kostenpercentage bestedingen aan de doelstelling is relatief laag ten opzichte van de begroting 2010 en werkelijk 2009. Belangrijkste oorzaak is het niet-direct besteden van ontvangen erfenissen in het lopende boekjaar. Daar erfenissen/legaten niet in het lopende jaar begroot worden en direct b esteed worden, varieert in principe het kostenpercentage b estedingen op jaarbasis. Dit zien wij in het boekjaar 2010 v oor het eerst. Op de balans is dit een bedrag van ruim € 1.5 miljoen. Als deze post meegerekend zou worden, dan z ou het bestedings percentage 94,3% bedragen. • Het bestuur heeft bepaald dat maximaal 10% mag worden besteed aan de kosten van beheer en administratie van de eigen organisatie. Jaarverslag 2010 39

Bestuurlijke organisatie Raad van Toezicht Voor het jaarverslag van de Raad van Toezicht wordt verwezen naar pagina 33. Overigens wordt de Raad van Toezicht bijgestaan door de Financiële Audit Commissie - bestaande uit twee leden van de Raad van Toezicht - die de raad adviseert.

In 2010 hebben we plannen uitgewerkt om het stuifzand in het Wekeromse Zand enigszins uit te breiden en de wind meer ruimte te geven om het zand in beweging te houden. 40 Jaarverslag 2010

Foto: John ter Horst

Raad van Advies De Raad van Advies vergaderde in 2010 twee maal om vanuit een breder maatschappelijk en Gelders perspectief het werk van de organisatie te bekijken. De vergaderingen werden voorafgegaan door bezoeken aan projecten van GLGK. In juli werd het landgoed Waardenburg en Neerijnen bezocht, waar gewerkt wordt aan de revitalisering van tuin en park en de ontsluiting via het Stroomhuis. Ter gelegenheid van de voltooiing van Cannenburch Compleet werd in het najaar aldaar in het gerestaureerde Westelijk Bouwhuis vergaderd. Voor de toekomstige rol van de organisatie is het van belang een beeld te krijgen van de ontwikkelingen in de samenleving en welke mogelijkheden en kansen deze voor GLGK bieden. De bezuinigingen van de overheid is een van de factoren, zoals ook de invoering van de zogenoemde maatschappelijke stages in het voortgezet onderwijs. Deze omgevingsanalyse is van belang om richting te geven aan de positionering van de organisatie. De raad sprak in beide vergaderingen uitvoerig over deze onderwerpen. Hierbij werd de nadruk gelegd op de maatschappelijke positionering van GLGK als bezitsorganisatie, in het bijzonder de rol in de samenwerking met de omgeving van zowel omwonenden en eigenaren als vrijwilligers en jongeren. Duurzaamheid, vakmanschap en zichtbaarheid mogen daarbij niet uit het oog worden verloren. De uitkomsten van de discussie hebben bijgedragen aan de meerjarenvisie 2011-2015, die met aanvullende adviezen in de loop van het jaar tot stand is gekomen. In het verslagjaar heeft de Raad van Advies zijn eigen rol geëvalueerd. Een werkgroep vanuit de raad heeft het voortouw genomen om aan de hand van een enquête de leden hierover te bevragen. Hieruit kwam naar voren dat men een groter beroep op de expertise van de Raad van Advies op prijs zou stellen. Dit strekt zich uit van een grotere vergaderfrequentie tot de aard van de advisering, die nadrukkelijk op het beleid en het functioneren van de organisatie gericht moet blijven. Opmerkelijk is de constatering dat geen van de leden vergoeding voor hun raadswerk wenst te ontvangen. De Raad van Advies is in het verslagjaar uitgebreid door het toetreden van de heer Alferink. Beheer Advies Commissie De statutaire taak van de Beheer Advies Commissie is het gevraagd en ongevraagd, als commissie maar ook als lid van de commissie, adviseren van de directie ter zake van beleidsnota’s, beheervisies, ingrijpende restauraties en projecten, programmering en planning van het beheer en/of beheersmaatregelen. De leden van de commissie beschikken over grote expertise op hun vakgebied. Naast hun adviserende rol bieden zij de organisatie toegang tot het wetenschappelijk kennisnetwerk onder meer op universiteiten en hogescholen. De commissie kwam in 2010 drie keer bijeen voor een reguliere vergadering. Daarnaast hebben de leden deelgenomen aan een gecombineerde bijeenkomst van de Raad van Advies en de Raad van Toezicht, waarbij aan de hand van een eerdere omgevingsanalyse is gediscussieerd over de toekomstige positionering. Tijdens de reguliere vergaderingen is onder andere gesproken over de opzet van het moni-

toringplan voor de flora en fauna en over de ontwikkelingen rond het arboretum Belmonte in Wageningen. Verder heeft de commissie een aanzet gegeven tot een standpuntbepaling over de wolf die vroeg of laat in Nederland kan opduiken, en is geadviseerd over het beleid voor de zeldzame huisdierrassen. Ten slotte is in de commissie gesproken over de werkzaamheden op kasteel Biljoen en over de voortgang van de lopende restauratieprojecten. In september bracht de commissie een bezoek aan de Cannenburch, waar kort daarvoor de restauratiewerkzaamheden waren afgesloten. Nadat eerder mevrouw Oldenburger en de heer Renes hun werkzaamheden voor de commissie beëindigden, is in de loop van dit jaar ook de heer Baaijens teruggetreden uit de commissie. De drie vacatures zijn inmiddels weer vervuld. Voor het vakgebied historische geografie is de heer Keunen in de commissie benoemd en voor het vakgebied historische parken en tuinen mevrouw Bleeker. De vacature op het gebied van de ecohydrologie is ingevuld door de heer Roelofs. Met deze drie personen is veel expertise aangetrokken en is de commissie weer op volle sterkte gekomen. Vermogens Beheer Commissie De Vermogens Beheer Commissie adviseert de directie en Raad van Toezicht over het ontwikkelen en wijzigen van het beleid voor het beleggingsstatuut en de uitvoering van het vermogensbeheer. De commissie bestaat uit drie leden en is zodanig samengesteld dat zo veel mogelijk disciplines die van belang zijn voor een verantwoord beheer van het vermogen zijn vertegenwoordigd. In 2010 is het beleggingsstatuut aangepast. Belangrijkste wijziging in het beleggingsstatuut is de opname van duurzaamheidscriteria waaraan de onderliggende beleggingen moeten voldoen. De portefeuille wordt ieder kwartaal op duurzaamheid gescreend. Ook is er in het beleggingsstatuut opgenomen dat de vastrentende waarden voor 75 procent minimaal de rating AAA hebben en voor het overige geldt een minimale rating van AA. Het beleggingsprofiel is niet aangepast, deze blijft zeer defensief. Het gewijzigde beleggingsstatuut is in 2010 goedgekeurd door de Raad van Toezicht. Directie ir. P.A. van den Tweel, tevens bestuurslid landgoed Linschoten Leden Raad van Advies drs. H.A. Doek, voorzitter G.H.M. Alferink jhr. ir. W.H.J. de Beaufort H.T.H. van den Berg drs. G. Berkhout MBA BRE drs. M.C.M. Bongaerts ir. J.C. Boxem dr. M.N.B.M. Driessen M.H.M. Gremmen

mw. ing. A.E.H. van Helvoirt-Looman ir. A.A.A. van der Linden prof. dr. J.R. ter Molen drs. O.R. Mudde dr. P.H. Nienhuis ir. G. Nijland drs. C. Nobbe ir. J.H. te Paske dr. J.G.W. Scheltinga Leden Beheer Advies Commissie prof. dr. K.V. Sykora, ´ voorzitter mw. ir. A. Bleeker

dr. K.J. Canters mw. dr. C.L. van Groningen drs. S.W. Jager ir. L.J. Keunen prof. dr. ir. G.M.J. Mohren prof. dr. J.G.M. Roelofs mw. drs. K.E. SchaffersBodenhausen dr. A.H.F. Stortelder Leden Vermogens Beheer Commissie H.C. Berends drs. A. Hogervorst J.A.F. van Osch Jaarverslag 2010 41

Verantwoordingsverklaring Stichting Het Geldersch Landschap

Na decennia van afwezigheid kwam de das – mede dankzij onze inspanningen – in ieder geval in 2010 weer terug op Bergharen, waar ooit de grootste dassenburcht van West-Europa lag.

Het bestuur en Raad van Toezicht van Stichting Het Geldersch Landschap onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en handelt overeenkomstig. In deze verantwoordingsverklaring legt het bestuur en Raad van Toezicht verantwoording af over drie algemeen geldende principes: • Onderscheid de functies toezicht houden, besturen en uitvoeren. • Optimaliseer de effectiviteit en efficiency van bestedingen. • Optimaliseer de omgang met belanghebbenden.

Foto: KINA

Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren Stichting Het Geldersch Landschap heeft in haar statuten de functie ‘toezicht houden’ duidelijk gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. De stichting wordt eenhoofdig bestuurd (directeur), waarop toezicht wordt gehouden door de Raad van Toezicht. In verband met een eenhoofdig bestuur wordt de Raad van Toezicht bijgestaan door een Financiële Audit Commissie. Raad van Toezicht De Raad van Toezicht vervult de statutair vastgelegde taak van toezichthouder. Belangrijke taken zijn het toezicht op het door de directeur gevoerde beleid en goedkeuring van (meerjaren)begrotingen en jaarstukken. De Raad van Toezicht voorziet zelf in zijn vacatures. Er is een profiel opgesteld waaraan een lid moet voldoen. Benoeming geschiedt voor een termijn van vier jaar en herbenoeming is mogelijk voor maximaal een periode van vier jaar. Aftreding geschiedt conform een rooster van aftreden. Financiële Audit Commissie De Financiële Audit Commissie bestaat uit twee leden van de Raad van Toezicht en brengt alle relevante zaken ter kennis van de Raad van Toezicht. Belangrijke taken zijn het toezicht op het door de directeur gevoerde financiële beleid, kritisch beoordelen van de (meerjaren)begroting en jaarstukken en toetsing van de interne administratieve organisatie. Bestuur Het bestuur bestaat uit een eenhoofdige directie. De directie is belast met het besturen van de stichtingen. De directie bepaalt het beleid en stuurt en coördineert alle processen die het resultaat en de kwaliteit van de werkzaamheden van de stichtingen dienen. Het bestuur legt door middel van het jaarverslag en jaarrekening verantwoording af over het gevoerde beleid. Leden van de directie worden benoemd door de Raad van Toezicht.

42 Jaarverslag 2010

Naast deze bestuurlijke organen kent de stichting nog vier adviserende organen: Raad van Advies Deze raad adviseert gevraagd en ongevraagd de directie en Raad van Toezicht, met name ter zake van jaarplanrapportage, en adviseert op verzoek van de directie delen van de organisatie over alle facetten van het werk van de stichtingen. Vergadering van begunstigers Doel is het onderhouden van de band tussen de begunstigers en de stichtingen in het belang van het bereiken van de doelstellingen van de stichtingen. Beheer Advies Commissie Deze commissie adviseert gevraagd en ongevraagd de directie ter zake van beleidsnota’s, beheersvisies, ingrijpende restauraties en projecten, programmering en planning van het beheer en/of beheersmaatregelen. Vermogens Beheer Commissie Deze commissie adviseert gevraagd en ongevraagd

de directie en Raad van Toezicht ter zake van het ontwikkelen en wijzigen van het beleid voor het beleggingsstatuut en het rapporteren omtrent de uitvoering van het vermogensbeheer. Effectiviteit en efficiency van bestedingen Door het vaststellen van het meerjarenbeleidsplan en de meerjarenbegroting en de daaruit voortvloeiende jaarplannen en begrotingen geeft het bestuur richting aan de doelstellingen van de Stichting Het Geldersch Landschap. In het meerjarenbeleidsplan staan richtinggevende doelstellingen geformuleerd. Deze doelstellingen worden in het jaarplan geconcretiseerd. Vanuit het jaarplan worden per budgethouder werkplannen opgesteld waarin doelstellingen per product zijn geformuleerd. Het monitoren en evalueren van de uitvoering van processen en activiteiten vindt plaats door een kritische beoordeling van het jaarverslag door de Raad van Toezicht waarbij het jaarverslag ook getoetst wordt aan het meerjarenbeleidplan. Het managementteam monitort en evalueert de uitvoering van activiteiten en processen. De administratieve organisatie en interne controle wordt jaarlijks getoetst door de accountant. Omgang met belanghebbenden De Stichting Het Geldersch Landschap streeft naar een open dialoog met belanghebbenden die zijn onder te verdelen in vrijwilligers en medewerkers, begunstigers, schenkers, relaties, bedrijven, overheden, subsidiënten, pachters en huurders, bezoekers, natuur- en milieuorganisaties en andere betrokkenen. De inhoud en kwaliteit van de verstrekte informatie wordt door de leidinggevenden gewaarborgd. De afdeling Communicatie is verantwoordelijk voor het stroomlijnen en optimaliseren van de externe communicatie. De specifieke doelgroepen worden met diverse communicatiemiddelen geïnformeerd, zoals het kwartaalblad, het jaarverslag, de digitale nieuwsbrief, de website, persberichten en door deelname aan diverse overlegorganen en samenwerkingsverbanden. Het communicatiebeleid van de stichting is vastgelegd in het meerjarenbeleidsplan. In het communicatieen marketingplan is het meerjarenbeleidplan nader uitgewerkt. Op de website is een samenvatting van het communicatieen marketingplan gepubliceerd. Het communicatiebeleid is erop gericht om optimale relaties te hebben met belanghebbenden en hen gericht te informeren, bijvoorbeeld over natuur- en landschapsbelangen, culturele belangen, activiteiten van de stichtingen, de ontwikkelingen in de natuurgebieden en de besteding van de ontvangen gelden. De informatieverstrekking vindt door de verantwoordelijke afdeling plaats via verschillende uitingen gericht op de relevante doelgroep, zoals beleidsnota’s, publicaties, overleggen met overheden, deelname aan netwerken en overlegorganen. Om daarnaast goed te kunnen voorzien in de informatiebehoeften van de belanghebbenden, zijn de diverse algemene communicatie-uitingen zoals kwartaalblad, folders, nieuwsbrief en website ondergebracht bij de afdeling Communicatie. De stichting beschikt over een vastgelegde procedure om eventuele klachten correct af te handelen. Tijdens de jaarlijkse begunstigersvergadering bestaat de mogelijkheid tot het stellen van vragen over het gevoerde beleid. Daarnaast wordt voeling gehouden met belanghebbenden door middel van enquêtes en evaluaties. Dit is een ingekorte versie; de volledige verantwoordingsverklaring is op te vragen bij de stichting. Jaarverslag 2010 43

Bedrijfsrelaties

In 2010 konden we starten met de restauratie van een waardevol behangsel in de Chinese kamer van huis Verwolde. 44 Jaarverslag 2010

Foto: Frank Peters

Deze bedrijven steunen ons! In 2010 is de recessie ons parten blijven spelen. Een aantal bedrijfsrelaties zag zich genoodzaakt het bedrijfslidmaatschap op te geven. Einde 2010 bedroeg het totaal aantal relaties 78. In 2009 waren dat er nog 95. Gelukkig is er momenteel sprake van stabilisering en lijkt de lijn weer enigszins stijgende. Op 2 oktober vond een geslaagde bijeenkomst van bedrijfsrelaties plaats tijdens de feestelijke heropening van de Cannenburch te Vaassen. Onze bedrijfsrelaties zijn, evenals onze begunstigers, als eersten in de gelegenheid geweest om het resultaat van het project Cannenburch Compleet – dat mede door hun steun mogelijk is gemaakt – te aanschouwen. De samenwerking met het bureau dat voor ons een aantal acquisitieactiviteiten verrichtte, is opgezegd en zal per oktober 2011 eindigen. In 2011 zullen we een eigentijdse structuur opzetten die een succesvolle werving en behoud van bedrijfsrelaties mogelijk maakt. Een aantal bestaande bedrijfsrelaties zal meewerken aan een evaluatie. Daarbij zal zeker aan de orde komen wat zij van het bedrijfsrelatieschap verwachten. Duidelijk is dat onze relaties zich zeer betrokken voelen bij ons werk. GLGK is hen zeer erkentelijk voor hun steun. Kring Gelderland AB Oost Bedrijfsverzorging, Barchem BAM Utiliteitsbouw BV, regio Arnhem, Arnhem Biohorma BV, Elburg Burgers van der Wal, Doetinchem Dekker van de Kamp BV, Elst Dirkzwager advocaten & notarissen, Arnhem Drukkerij Gelderland, Arnhem Eelerwoude, Goor Energy Circle BV, Voorthuizen IPC Groene Ruimte, Arnhem KEMA, Arnhem Koninklijke Ginkel Groep, Veenendaal Koninklijke Grolsch NV, Enschede Nysingh advocaten-notarissen, Arnhem Oostveen Meesterschilders, Velp ProRail, Utrecht Rabo Vastgoedgroep, Hoevelaken

Remeha BV, Apeldoorn Rosmersholm Professional Services, Lunteren Syntus, Doetinchem Van Wijnen Holding NV, Baarn Regiokring Achterhoek Arbor Boomverzorging, Markelo Arfman Hekwerk BV, Holten Bouwbedrijf Hoffman BV, Beltrum/Zutphen Fa. Pelgrom Landbouwmechanisatie, Hummelo Harmsen Vakschilders, Hengelo Kamphuis Hoogwerkers BV, Zutphen Kasteelfeesten, Ede/Barneveld Kremer Groep, ’s-Heerenberg Landgoed Ehzerwold, Almen Leidekkersbedrijf Koenders BV, Neede Pape Rietdekkers en Zn BV, Doetinchem Slotboom Steenhouwers BV, Winterswijk Smederij Oldenhave, Vorden SmitsRinsma, Zutphen Van der Poel Consult BV, Laren/Markelo Viverion, Lochem Woningcorporatie De Woonplaats, Enschede

Boks Elektra BV, Eerbeek Bolletje BV, Almelo BV Architektenburo Slager B.N.A., Ermelo CiCom Infra BV, Barneveld Dijkhof Bouw BV, Klarenbeek Hans Achterberg Vastgoed BV, Lunteren Hartkamp Installatietechniek BV, Barneveld Hekkers & Van ’t Spijker Antiekrestauratie, Wilp Installatiebedrijf P.H. de Jong, Apeldoorn KBB BV, Barneveld LMB W. van den Brink, Harskamp Mata Kunststoffen BV, Noordwijkerhout Meiling Meesterschilders, Putten Mulder Installatie Techniek BV, Deventer Navobi BV, Ermelo Permar WS Groen & Schoon, Ede ProComm Partners BV, Barneveld R.M. Veldhuis en Zn, Klarenbeek Schildersbedrijf F. van Triest BV, Vaassen Schildersbedrijf Gabriël, Eerbeek Schuiteman Corporate Consultants, Barneveld T. Gundelach Vastgoed BV, Zwartebroek Vaarkamp, Ede Wolfswinkel Groentechniek, Hoenderloo

Regiokring Knooppunt Arnhem-Nijmegen Bronnen Bomen, Helenaveen De Kempenaer Advocaten, Arnhem Hagen Schilders, Velp Loodgieters- en Leidekkersbedrijf Van Wely, Groessen Ned Tax BV, Nijmegen Regiokring Rivierengebied Aannemingsbedrijf Nico de Bont BV, Vught De Bonth van Hulten Bouwonderneming BV, Vlijmen De Jong en Zn. BV, Beesd Gebr. Van Doorn Geldermalsen BV, Geldermalsen Loonbedrijf Jos Steeg, Hernen RPS BCC, Leerdam Van Vliet Kastanjehout, Langbroek Regiokring Veluwe ABL Boomverzorging v.o.f., Ede Boeve en Hop, Uddel Jaarverslag 2010 45

Behouden voor de toekomst

Het thema van ons Jaarplan 2011 is ‘Behouden voor de toekomst’. Om de karakteristieke wilgen voor het landschap rondom Neerijnen te behouden worden deze periodiek geknot.

‘Behouden voor de toekomst’ is het thema van ons Jaarplan 2011. Hierin ligt de nadruk op instandhouding van de kwaliteit van onze terreinen en gebouwen. In 2011 willen we het kostenniveau houden op dat van 2010 en meer inkomsten maken, zodat we over enkele jaren de verminderde ondersteuning vanuit de provincie kunnen opvangen. Met steun van de Gelderse samenleving moet ons dat op termijn lukken.

flora- en faunasoorten, beheer van het nieuwe natuurgebied Bojenkamp en Rosandepolder en de realisatie van drie nieuwe wildobservatieposten. Vervulde wensen Enkele lang gekoesterde wensen zien we in vervulling gaan, dankzij extra investeringsmiddelen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Dit betreft de restauraties van koetshuis Verwolde, de toren van Wisch, de kademuur en woning Batenburg, de molen van Waardenburg, de stuczaal en wandtapijten Biljoen.

Tering naar nering Nu de rol van de overheden onzeker is, gaan we in 2011 de tering naar de nering zetten. Dat brengt met zich mee dat we diverse efficiencymaatregelen op het gebied van interne bedrijfsvoering zullen doorvoeren, waaronder het centraal inkopen van onder andere energie en de verdere implementatie van ons automatiseringsproject Gelders Informatie Systeem (GElS).

Xxxxxxxxxxxxx xxxxxxxx

Foto: Koos Dansen

Verslaglegging Stichting Het Geldersch Landschap De verslaggevende eenheid Stichting Het Geldersch Landschap gecombineerd bestaat uit de volgende stichtingen: • Stichting Het Geldersch Landschap • Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen • Stichting Steunfonds Geldersch Landschap en Kasteelen • Stichting Vrienden van Kastelen.

Foto: Marc Pluim

Ambitie hoog, maar uitgezet in de tijd Daarnaast moeten we onze ambities hier en daar in de tijd uitzetten. Dat betekent dat niet alle onderdelen van de plannen nu kunnen worden uitgevoerd. Zo zullen sommige projecten – al dan niet in het kader van het ILG-contract – gedeeltelijk worden opgepakt, bijvoorbeeld herstel en inrichting van landgoed Neerijnen/Waardenburg en landgoed Laag Oorsprong. Verder zullen meer onderhouds- en restauratiewerkzaamheden in eigen beheer worden verricht. Ook in het terreinbeheer kijken we kritisch naar ons ambitieniveau, dat evenwel hoog is en blijft. Zo staan onder meer op het programma: meer aandacht voor het verkrijgen van de beste prijs voor hout, extra aandacht voor bijzondere

Ensembles als speerpunt Van cruciaal belang voor onze toekomst is het behouden en werven van begunstigers en van bedrijfsrelaties. Daarom zal onder andere de wervingscampagne via regionale kranten en mailings een vervolg krijgen. Geldersch Landschap en Geldersche Kasteelen heeft ten opzichte van andere organisaties een unieke positie. Onze ensembles van geheel ingerichte historische huizen en kastelen mét hun tuin, omringend park, bos of natuurterrein, vormen een speerpunt in de belevingsmogelijkheden voor het publiek. Daarom zullen we met onze communicatie fors daarop inzetten.

Stichting Het Geldersch Landschap statutaire naam: Stichting Het Geldersch Landschap vestigingsplaats: Arnhem rechtsvorm: stichting Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen statutaire naam: Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen vestigingsplaats: Arnhem rechtsvorm: stichting

Al met al gaan we met een professionele, resultaatgerichte organisatie vol vertrouwen de uitdagingen aan die voor ons liggen! Peter van den Tweel, directeur

Stichting Steunfonds Geldersch Landschap en Kasteelen statutaire naam: Stichting Steunfonds Geldersch Landschap en Kasteelen vestigingsplaats: Arnhem rechtsvorm: stichting Stichting Vrienden van Kastelen statutaire naam: Stichting Vrienden van Kastelen vestigingsplaats: Arnhem rechtsvorm: stichting Jaarverslag 2010 47

Thema Jaarplan 2011: Behouden voor de toekomst

48 Jaarverslag 2010

Vooruit in vertrouwen Jaarverslag Jaarverslag

Recommend Documents