Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken De Nederlandse bancaire vorderingen 1 op het buitenland zijn onder invloed van de economische crisis en het uiteenvallen van ABN AMRO tussen het derde kwartaal van 2007 en het derde kwartaal van 2009 met meer dan een derde (35%) afgenomen. Gerekend in euro’s daalden de bancaire vorderingen op partijen uit de Verenigde Staten het sterkst, met meer dan EUR 200 miljard. Ruwweg twee derde van de internationale vorderingen van Nederlandse banken betreft partijen uit Europa. In vergelijking met banken uit andere landen hebben de Nederlandse banken relatief veel vorderingen op partijen uit België, Turkije en Australië. Ook voor Spaanse en Poolse partijen zijn Nederlandse banken belangrijke financiers.
Inleiding De economische crisis die zich vanaf 2008 wereldwijd heeft doen gelden, heeft het landschap van de Nederlandse bancaire sector sterk veranderd. In dit artikel wordt nader ingegaan op de gevolgen van de crisis voor de internationale oriëntatie van de Nederlandse bancaire sector. In deze benadering wordt er bij de vordering van een bank op het buitenland rekening gehouden met eventuele risicoverschuivingen van en naar andere landen in
de vorm van garantiestellingen of derivaten. Daarbij zijn vorderingen toegerekend aan het land van het bedrijf dat er uiteindelijk voor garant staat. Zo kan bijvoorbeeld een Japans bedrijf garant staan voor de schulden van een dochteronderneming in Polen.
Wereldwijde daling vorderingen Nederlandse bankensector De vorderingen van de Nederlandse bancaire sector op het buitenland zijn tussen september 2007 en september 2009 met meer dan een derde (35%) afgenomen van EUR 1.700 miljard naar EUR 1.100 miljard. Deze sterke teruggang weerspiegelde de financiële crisis, die gepaard ging met wantrouwen op de financiële markten en een wereldwijde economische teruggang. Een tweede oorzaak was het uiteenvallen van ABN AMRO dat zijn internationale bankactiviteiten in omvang zag afnemen. Zoals uit grafiek 1 is op te maken zijn de internationale vorderingen van de Nederlandse banken voornamelijk gericht op Europese partijen (64%). Deze daalden van EUR 1.025 naar EUR 725 miljard (29%). De Verenigde Staten vormen naar individueel land gemeten de grootste buitenlandse tegenpartij
Grafiek 1 Vorderingen Nederlandse banken op verschillende werelddelen Miljarden euro’s 1.200
1.000
800
600
400
200
0
Europa
III-2007
Noord Amerika Azië
Oceanië
Midden en Zuid Amerika
Midden-Oosten Caribisch gebied
Afrika
III-2009
DNB / Statistisch Bulletin maart 2010
33
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
van de Nederlandse bankensector. Tussen september 2007 en september 2009 is het totale volume aan vorderingen op de Verenigde Staten met meer dan 50% teruggelopen naar EUR 200 miljard. Deze daling, zichtbaar bij meerdere grootbanken, was in absolute termen de grootste voor een individueel land. Procentueel namen de vorderingen op ZuidAmerika (min 71%) het sterkste af. Deze daling wordt vrijwel volledig veroorzaakt door de verkoop van Banco Real door ABN AMRO in 2008 waardoor de bancaire vorderingen op Brazilië met ongeveer EUR 30 miljard terugliepen.
Indicatieve marktaandelen Nederlandse banken zijn vooral sterk vertegenwoordigd in België, zo blijkt wanneer hun vorderingen op België worden vergeleken met die van banken uit een aantal andere landen die daarover, net als Nederland, rapporteren aan de Bank voor Internationale Betalingen (BIS)2. Hoewel deze cijfers geen volledig beeld geven vanwege het feit dat sommige grote
landen niet aan de BIS rapporteren kunnen deze cijfers een indicatie geven van de mate waarin Nederlandse banken een groot of klein aandeel hebben in de internationale vorderingen op één land. Merk op dat in dit geval wordt uitgegaan van internationale vorderingen, in deze benadering wordt dus louter gekeken naar het relatieve aandeel van buitenlandse banken in de vorderingen op één land. Ter illustratie, vorderingen van Amerikaanse banken op Amerikaanse partijen worden buiten beschouwing gelaten. Het hoge aandeel in België van 28 % (grafiek 2) hangt samen met de sterke, lokale aanwezigheid van meerdere Nederlandse banken in België. Zo is ruim 60% van de vorderingen van de Nederlandse banken op Belgische partijen afkomstig vanuit lokale kantoren. Verder valt het grote aandeel van de Nederlandse banken op in de bancaire vorderingen op Australië en Turkije. Hoewel de vorderingen van de Nederlandse banken op Turkije in euro’s gemeten beperkt zijn, hebben de Nederlandse banken, vergeleken met banken uit andere landen, een relatief groot aandeel in de wereldwijd gerapporteerde buitenlandse, bancaire vorderingen op Turkije. Ook in Australië en Spanje zijn de Nederlandse
Grafiek 2 Vorderingen van Nederlandse banken per land In miljarden euro’s (schaal rechts) en als percentage van de wereldwijde vorderingen van buitenlandse banken op het betreffende land per september 2009
35
250
30 200 25 150
20
15
100
10 50 5
0
0
België
Aandelen Nederlandse banken
34
Australië Turkije
Spanje
Polen
Duitsland
Canada
India
Frankrijk Roemenië
Rusland Zwitserland
VS
Vorderingen Nederlandse banken, schaal rechts
DNB / Statistisch Bulletin maart 2010
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Grafiek 3 Relatief aandeel Nederlandse banken in vorderingen van buitenlandse banken op een aantal landen Procenten 30
25
20
15
10
5
0 mrt. 07
Brazilië
mei
juli
Polen
sept.
Turkije
nov.
jan. 08
mrt.
mei
sept.
nov.
jan. 09
mrt.
mei
juli
sept.
Spanje
banken vergeleken met banken uit andere landen sterk vertegenwoordigd. In euro’s gemeten heeft Nederland veel bancaire vorderingen op Duitsland en de Verenigde Staten. Toch maken de vorderingen van de Nederlandse banken een relatief beperkt deel uit van de totale buitenlandse, bancaire vorderingen op deze landen, vooral als er rekening mee wordt gehouden dat data van Chinese en Russische banken niet in deze cijfers zijn verwerkt.
Groeiende markten Bezien over de periode maart 2007-september 2009 is vooral de vertegenwoordiging van Nederlandse banken in Brazilië door de verkoop van Banco Real sterk teruggevallen (grafiek 3). Daarentegen is het relatieve aandeel van de Nederlandse banken in de buitenlandse vorderingen op Polen, Turkije en Spanje in de afgelopen twee jaar, ondanks de economische crisis, constant gebleven of zelfs gegroeid. Zo namen de vorderingen op Turkse partijen vanuit lokale vestigingen van Nederlandse banken tussen september 2007 en september 2009 fors toe, een groei die mede werd gedreven door een uitbreiding van de activiteiten van meerdere Nederlandse banken door middel van acquisities (zoals die van de Oyak Bank) en autonome groei. Ook de vorderingen vanuit lokale DNB / Statistisch Bulletin maart 2010
juli
kantoren in Polen zijn voor de Nederlandse banken in twee jaar tijd, mede door verschillende acquisities (zoals de BGZ Bank), ruim verdubbeld. Een verklaring voor deze relatief sterke aanwezigheid van de Nederlandse banken in Turkije en Polen is de rol van deze landen als mogelijke groeimarkt voor de Nederlandse bancaire sector.
De gevestigde markten Het overgrote deel van de vorderingen van Nederlandse banken is op partijen uit de eurozone. Binnen de eurozone staan de meeste Nederlandse bancaire vorderingen uit op partijen uit Duitsland, gevolgd door België, Spanje en Frankrijk. De afgelopen twee jaren zijn de vorderingen op Duitse en Spaanse partijen, in vergelijking met die op andere landen slechts weinig gedaald met respectievelijk 6% en 1%. De vorderingen op Belgische partijen namen in deze periode met 40% af. Deze daling hangt voor een groot deel samen met de ontwikkelingen bij Fortis aan het eind van 2008. In Frankrijk deed zich tussen het derde kwartaal van 2007 en het derde kwartaal van 2009 een daling voor van ongeveer EUR 68 miljard (47%), eerst voornamelijk op de interbancaire markt en vanaf eind 2008 steeds meer op de markt voor partijen uit de private sector. Ook de bancaire vorderingen op Italiaanse partijen liepen 35
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
Grafiek 4 Vorderingen van Nederlandse banken op partijen binnen de eurozone Miljarden euro’s 800
700
600
500
400
300
200
100
0 III 07
Duitsland
IV
I 08
België
Spanje
II
III
Frankrijk
IV
Italië
I 09
II
III
Overige eurolanden
tussen het derde kwartaal van 2007 en 2009 sterk terug, maar dat kwam voornamelijk door de verkoop van Antonveneta begin 2008.
De Nederlandse bancaire vorderingen op de eurozone zijn in twee jaar tijd met 25% afgenomen. De totale internationale, bancaire vorderingen in de
Grafiek 5 Vorderingen van Nederlandse banken op het buitenland naar sector Miljarden euro’s 2.000 1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 I 07
Banken
36
II
Overheid
III
IV
I 08
II
III
IV
I 09
II
III
Private Sector
DNB / Statistisch Bulletin maart 2010
Veranderingen in de internationale positie van Nederlandse banken
eurozone namen in dezelfde periode ook af, maar deze afname is met 9% aanmerkelijk lager dan voor de Nederlandse banken. Een mogelijke verklaring hiervoor ligt in de afgenomen omvang van de structured finance en investment bank activiteiten van de Nederlandse bankensector. Het grootste deel, bijna 60%, van de buitenlandse vorderingen van de Nederlandse banken betreft de private sector. Zoals uit grafiek 5 valt op te maken heeft de sterke daling van de vorderingen op het buitenland zijn weerslag met name gevonden bij partijen uit de private sector en bij de bancaire sector. Zo daalden de vorderingen op buitenlandse partijen uit de private sector tussen september 2007 en september 2009 met 34%, terwijl de interbancaire vorderingen in deze periode bijna halveerden (min 46%).
Slotopmerking De vorderingen van de Nederlandse bancaire sector op het buitenland zijn in de afgelopen twee jaren onder invloed van de ontmanteling van ABN AMRO en de economische crisis ongebruikelijk sterk gekrompen. Ondanks een afgenomen aanwezigheid in een aantal grote markten, zoals Brazilië en de VS, vormen de Nederlandse banken, vergeleken met banken uit andere landen, nog steeds een grote buitenlandse partij in nieuwe markten zoals Polen en Turkije. 1 In dit artikel wordt met een Nederlandse bank een kredietinstelling (inclusief bancaire dochterondernemingen) bedoeld waarvan het hoofdkantoor in Nederland gevestigd is. 2 Ten behoeve van de BIS International Consolidated Banking Statistics rapporteren: Australië, Oostenrijk, België, Brazilië, Canada, Chili, Taiwan, Denemarken, Finland, Frankrijk, Duitsland, Griekenland, Hong Kong, India, Ierland, Italië, Japan, Luxemburg, Mexico, Nederland, Panama, Portugal, Singapore, Spanje, Zweden, Zwitserland, Turkije, Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
DNB / Statistisch Bulletin maart 2010
37
