Uitlaatbeleid. Uitlaatbeleid. Gemeente Boxtel. Augustus Openbare Werken, Joyce Bergmans. Pagina 1

Uitlaatbeleid

Uitlaatbeleid

Gemeente Boxtel Augustus 2009 Openbare Werken, Joyce Bergmans

Pagina 1

Uitlaatbeleid

Pagina 2

Uitlaatbeleid

Inhoudsopgave Leeswijzer ................................................................................................................................................. 4 Deel 1. Aanleiding .................................................................................................................................... 5 Hoofdstuk 1. Inleiding ............................................................................................................................. 5 § § § § §

1.1. Achtergrond ................................................................................................................................... 5 1.2. Aanleiding...................................................................................................................................... 6 1.3. Probleemstelling ............................................................................................................................ 7 1.4. Doelstelling .................................................................................................................................... 8 1.5. Projectorganisatie .......................................................................................................................... 8 § 1.5.1. Projectgroep................................................................................................................................ 8 § 1.5.2. Klankbordgroep............................................................................................................................ 8 § 1.5.3. Werkwijze ................................................................................................................................... 9

Deel 2. Situatie analyse ......................................................................................................................... 10 Hoofdstuk 2. Huidige situatie ............................................................................................................... 10 § § § § § § §

2.1. Communicatie ...............................................................................................................................10 2.2. Voorzieningen...............................................................................................................................11 2.3. Wettelijk kader...............................................................................................................................11 2.4. Participatie....................................................................................................................................12 2.5. Reiniging.......................................................................................................................................12 2.6. Huidige kosten hondenpoep .........................................................................................................13 2.7. Andere huisdieren.........................................................................................................................14 § 2.7.1. Katten........................................................................................................................................14 § 2.7.2. Paarden.....................................................................................................................................14 § 2.7.3. Pluimvee ....................................................................................................................................15 § 2.8. Conclusie ......................................................................................................................................16

Hoofdstuk 3. Methodiek........................................................................................................................ 17 § 3.1. Desk Research ..............................................................................................................................17 § 3.1.1 Communicatie..............................................................................................................................17 § 3.1.2. Voorzieningen.............................................................................................................................18 § 3.1.3. Wettelijk kader............................................................................................................................18 § 3.1.4. Reiniging....................................................................................................................................20 § 3.2. Projectgroep..................................................................................................................................20 § 3.3. Klankbordgroep ............................................................................................................................21 § 3.4. Inloopbijeenkomst.........................................................................................................................22 § 3.5 Conclusie .......................................................................................................................................23

Deel 3. Beleidsvoorstel......................................................................................................................... 24 Hoofdstuk 4. Beleid en strategie .......................................................................................................... 24 § § § § §

4.1. Voorzieningen...............................................................................................................................25 4.2. Communicatie ...............................................................................................................................33 4.3. Reiniging.......................................................................................................................................34 4.4. Handhaving ...................................................................................................................................35 4.5. Participatie....................................................................................................................................36

Hoofdstuk 5. Andere huisdieren.......................................................................................................... 37 Deel 4. Implementatie ............................................................................................................................ 38 Hoofdstuk 6. Maatregelen..................................................................................................................... 38 Hoofdstuk 7. Planning........................................................................................................................... 39 Hoofdstuk 8. Kostenraming.................................................................................................................. 40

Pagina 3

Uitlaatbeleid

Leeswijzer Allereerst wordt in deel één de aanleiding beschreven. Hierin wordt achtergrond informatie gegeven van de Gemeente Boxtel en van het huidige hondenbeleid. Daarna wordt de behoefte om een nieuw uitlaatbeleid te ontwikkelen beschreven, waarna de probleemstelling en doelstelling uiteen worden gezet. Ten slotte wordt de projectorganisatie beschreven, hieronder vallen de projectgroep, de klankbordgroep, de werkwijze en samenwerking met de belanghebbenden. In deel twee, situatie analyse, wordt de huidige situatie en de methodiek geschetst. De analyse van de huidige situatie (hoofdstuk 2) betreft een nulmeting en brengt in beeld hoe op dit moment wordt omgegaan met het uitlaten van honden en andere huisdieren. Dit wordt aan de hand van vijf beleidsinstrumenten gedaan: 1. communicatie 2. voorzieningen 3. wettelijk kader (handhaving) 4. participatie 5. reiniging Daarnaast worden de kosten beschreven die gemoeid zijn met de reiniging en het oplossen van hondenpoepoverlast. Tot slot wordt het uitlaatbeleid van andere huisdieren kort en bondig beschreven. Hoofdstuk twee wordt geconcludeerd door middel van een sterkte - zwakte analyse. In hoofdstuk drie wordt de methodiek uiteengezet op het gebied van de deskresearch, projectgroep, klankbordgroep en inloopbijeenkomst. Tot slot worden deze paragrafen geconcludeerd door middel van kansen/bedreigingen analyse. In deel drie wordt het beleidsvoorstel uiteengezet . Dit beleid is gebaseerd op de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen uit voorgaande hoofdstukken. Het beleidsvoorstel beschrijft alle vijf beleidsinstrumenten. Tot slot wordt in deel vier de implementatie beschreven, hier wordt ingegaan op de maatregelen die het beleid met zich meebrengt, de planning en de kosten.

Pagina 4

Uitlaatbeleid

Deel 1. Aanleiding Hoofdstuk 1. Inleiding Hondenpoep is een serieus probleem. Het staat in de top 10 van ergernissen. Mede hierdoor staat hondenpoep landelijk vaak hoog op de politieke agenda. De oplossing van het hondenpoepprobleem ligt niet zo voor de hand, het is met technische maatregelen nauwelijks op te lossen. De effectiviteit van de aanpak zit vooral in het écht aanpakken van het probleem met een slim en goed doordacht beleid en de inzet van communicatie tot handhaving. In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens de achtergrond, aanleiding, probleemstelling, doelstelling en projectorganisatie van dit beleid uiteengezet. § 1.1. Achtergrond Gemeente Boxtel Boxtel is een van de oudste kernen in Noord-Brabant en ligt midden in Het Groene Woud. Boxtel heeft zich ontwikkeld tot een centrumgemeente in de Meierij met ruim 30.000 inwoners. De Gemeente Boxtel kent 3 kernen, namelijk Boxtel, Liempde en Lennisheuvel. De kern Boxtel heeft 5 wijken op CBS-niveau, te weten: 1. Munsel - Selissen - In Goede Aarde; 2. Oost; 3. Breukelen; 4. Centrum; 5 1 5. Selissenwal. Boxtel wordt verdeeld door de Noord-Zuid as in Oost en West. Binnen “West” vallen de wijken, Selissenwal, Breukelen, Centrum en Lennisheuvel. De wijken Munsel Selissen - In Goede Aarde, Oost en Liempde vallen onder “Oost”.

3

4

2

In de volksmond worden de wijken binnen Boxtel niet uniform genoemd en ingedeeld. Om een eenduidige richtlijn te gebruiken wordt Boxtel in dit uitlaatbeleid verdeeld op basis van de CBS-wijken. Figuur 1.1. CBS-wijken Gemeente Boxtel

Hondenbeleid (1998) In 1998 is er een hondenbeleid met betrekking tot bestrijding van hondenpoepoverlast opgesteld en door het College van B&W vastgesteld. In het beleid was er een budget gereserveerd voor de ontwikkeling van de faciliteiten, maar niet voor het onderhouden van deze faciliteiten. Dit wil niet zeggen dat er geen onderhoud wordt uitgevoerd. Het onderhoud dat momenteel wordt uitgevoerd, wordt bekostigd met het budget van Openbare Werken en valt onder verschillende budgethouders.

Pagina 5

Uitlaatbeleid

Het hondenbeleid uit 1998 bevatte verschillende maatregelen om de overlast aan te pakken, hieronder wordt dit schematisch uit een gezet. Daarnaast komt ook de realisatie van de maatregel aan bod, hier wordt gekeken in welke mate de realisatie is volbracht. Doelstelling

Een openbare ruimte die vrij is van hondenpoep. Wanneer een hond poept, moet worden bewerkstelligd dat de eigenaar of houder deze hondenpoep op verantwoorde wijze opruimt, tenzij de hond heeft gepoept op speciaal daartoe door de gemeente aangewezen plaatsen.

Maatregelen 1. Beïnvloeding houding en

Realisatie en uitvoering Communicatiecampagne met maatwerk

mentaliteit;

Het voorgenomen communicatieplan is nooit van de grond gekomen.

2. Handhaving

Aanstelling en handhaving van Boa’s

Gerealiseerd in 2006. Sinds eind 2008 wordt

3. Faciliteiten

Hondenpoepbakken (Depo-Dogs)

Gerealiseerd.

Uitlaatplaatsen/Hondentoiletten

Gerealiseerd.

Bebording verboden terreinen

Gerealiseerd.

Hondenpoepzuiger

Gerealiseerd.

Registratie en identificatie van honden

Gerealiseerd, maar in 2002 is deze afgeschaft. Reden hiervan was, dat de kosten van de

dit proportioneel uitgevoerd.

4. Hondenbelasting

Controle van naleven hondenbelasting

administratie voor de hondenbelasting bijna gelijk waren aan de opbrengsten. 5. Opnemen uitlaatmogelijk-

Niet gerealiseerd.

heden bestemmingsplannen nieuwe woonwijken 6. Voorlichting

Regelmatig vanuit Openbare Werken

Niet volledig gerealiseerd, er wordt voorgelicht door middel van krantenartikelen. Deze zijn laatstelijk gepubliceerd op 25 oktober 2007, 14 mei 2008 en 18 september 2008. Tabel 1.1. Hondenbeleid uit 1998

§ 1.2. Aanleiding De Gemeente Boxtel heeft verschillende signalen van haar inwoners gekregen. Deze geven aan dat hondenpoep en ander huisdierenpoep (katten, paarden) één van de grotere ergernissen op straat is. Tijdens de wijkbezoeken van het college van B&W in 2008 is er veel geklaagd over hondenpoep. Er kan gesteld worden dat er een hondenpoepprobleem is in de Gemeente Boxtel. Daarnaast heerst onduidelijkheid bij de hondenbezitters waar ze hun hond(en) uit mogen laten, waar dit aangelijnd moet en waar uitlaatplaatsen te vinden zijn, oftewel wat het huidige hondenbeleid is. Op 21 september 2008 heeft de fractiepartij SP kritische vragen gesteld omtrent de overlast en daarnaast deed de partij verschillende voorstellen om de overlast op te lossen. Het college van B&W heeft hier vervolgens schriftelijk op gereageerd dat er in 2009 meer duidelijkheid rondom dit onderwerp zou komen. Dit beleid is het directe antwoord op de vragen van de SP en de reactie van het college.

Pagina 6

Uitlaatbeleid

§ 1.3. Probleemstelling Op dit moment ontbreekt er een duidelijk/volledig uitlaatbeleid. Erkend is dat er in geheel Boxtel een hondenpoepprobleem is, daarbij zijn er specifieke gebieden waar de overlast zichtbaar is. Voor een overzicht van geregistreerde meldingen omtrent hondenpoep verwijs ik u naar Bijlage A. Dit uitlaatbeleid geeft antwoord op de probleemstelling: Op welke wijze kan een nieuw uitlaatbeleid ingericht worden om de overlast van hondenpoep te verminderen? Het hondenpoepprobleem in Boxtel wordt veroorzaakt door een vijftal modules waar verbeteringen wenselijk zijn. De analyse wordt gedaan op basis van het door de NVRD1, CROW 2 en Stadswerk opgestelde “Handreiking Schoon” waarin gebruik wordt gemaakt van het vijfknoppenmodel (zie figuur 1.2.). In het model staan drie actoren centraal, namelijk regie (gemeentebestuur), uitvoering en consument (burgers), zij beïnvloeden de reinheid van de openbare ruimte en daarmee de samenhangende effecten. De uitvoering wordt bepaald door vijf beleidsinstrumenten (vijf knoppen) op het gebied van: 1. Communicatie, alle activiteiten rondom voorlichting en informeren van betrokken partijen. 2. Voorzieningen, bijvoorbeeld hondentoiletten, uitrenstroken, Depo Dogs etc. 3. Handhaving, preventief toezicht, aanspreken, waarschuwen en eventueel verbaliseren van overtreders. 4. Participatie, de zelfwerkzaamheid van bewoners, maar ook bijvoorbeeld van andere partijen als hondenclubs en wijkorganen. 5. Reiniging, het daadwerkelijk schoonhouden van de voorzieningen en openbare ruimte.

REGIE

UITVOERING

Communicatie

BURGER

EFFECTEN

Vervuiler

Aanbod hondenpoep

Participant

Reinheid

Beoordelaar

BELEVING

1

2

Voorzieningen

BELEID

3

Handhaving

4

Participatie

5

Reiniging

Figuur 1.2. Vijfknoppenmodel

1

Koninklijke vereniging voor afval- en reinigingsmanagement

2

Het nationale kennisplatform voor infrastructuur, verkeer, vervoer en openbare ruimte Pagina 7

Uitlaatbeleid

De Gemeente Boxtel (regie) kan door middel van aanpassingen te treffen binnen de vijf aspecten van de huidige situatie, de gewenste effecten/situatie realiseren. De eerste drie beleidsinstrumenten zijn vooral gericht op preventie van hondenpoep en het vierde en vijfde beleidsinstrument vooral op het verwijderen van hondenpoep. Om aanpassingen in kaart te brengen wordt in dit uitlaatbeleid antwoord gegeven op de probleemstelling. § 1.4. Doelstelling Hondenpoep is niet de enige poepoverlast binnen Boxtel, ook wordt geklaagd over andere huisdierenpoep. Dit is de reden dat dit uitlaatbeleid ook ingaat op de poepoverlast van andere huisdieren. Daar waar mogelijk is wordt ingezoomd op tips om huisdierenpoep te verminderen en/of voorkomen. Uitgaande om voor honden een duidelijk en volledig beleid te maken en daar waar mogelijk is andere huisdieren te benoemen zijn een hoofddoelstelling en subdoelstelling opgesteld. Hoofddoelstelling Inzicht verkrijgen in de huidige situatie rondom uitlaatbeleid van honden en de mogelijkheden, verbeteringen te treffen om de overlast van hondenpoep te verminderen. Subdoelstelling Inzicht verkrijgen in de huidige situatie rondom poepoverlast van andere huisdieren ten einde mee te liften op de verbeteringen rondom het uitlaatbeleid om tips te communiceren naar de inwoners van Boxtel om de overlast van huisdierenpoep te verminderen. § 1.5. Projectorganisatie § 1.5.1. Projectgroep Vanuit het traineeprogramma “Talent in Brabant” is de projectleider verworven. De projectleider heeft vanuit de opdrachtomschrijving een interne projectgroep (werkgroep) samengesteld waarin alle facetten, die te maken hebben met een nieuw uitlaatbeleid, zijn uitgenodigd om als adviesorgaan te fungeren. Functie / Afdeling

Projectrol

Frits Fastenau

Afdelingshoofd / Openbare Werken

Opdrachtgever

Joyce Bergmans

Beleidsmedewerker / Openbare Werken

Projectleider

Wim van Erp

Wethouder openbare ruimte en financiën

Politiek & Bestuurlijk advies

Jean-Marie van den Wildenberg

Coördinator Bestuurlijk Juridische Zaken

Juridisch advies

Gijs Schampers

Wijkambtenaar

Wijkgerichte volksvertegenwoordiger

Bas Schel

Voorlichting/Communicatie

Communicatie advies

Peter van de Sande

Wijkcoördinator Oost

Advies rondom oost

Frank Zoontjens

Wijkcoördinator West

Advies rondom west

Ronald Poort

Ruimtelijke Ontwikkeling

Planologisch advies Tabel 1.2. Projectgroep

§ 1.5.2. Klankbordgroep Hondenpoep is een veelbesproken onderwerp in Boxtel, daarnaast is het ook een feit dat het in de top tien ergernissen staat. Dit betekent dat er veel belanghebbenden zijn. De projectgroep heeft alle belanghebbenden in kaart gebracht en vervolgens uitgenodigd om deel te nemen aan de klankbordgroep en op te treden als volksvertegenwoordiger. In onderstaand schema is te zien wie zijn uitgenodigd en wie daar positief op hebben gereageerd om vervolgens deel te nemen aan de klankbordgroepbijeenkomsten. Pagina 8

Uitlaatbeleid

Belangengroep

Organisatie

Naam

Deelname

Hondenbezitters

De Hondenacademie

Dhr. J. van Bragt

X

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Munsel –

Stichting Wijkberaad Munsel,

Dhr. F. van der Kallen

X

Selissen – In Goede Aarde

Selissen en In Goede Aarde

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Oost

Wijkorgaan Oost

Dhr. M. Schuurmans

X

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Selissenwal

Wijkplatform Selissenwal

Dhr. C. Ruijs

X

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Liempde

Wijkorgaan Liempde

Dhr. M. Timmermans &

X

Dhr. D. van Zoggel Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Centrum

Buurtvereniging Bosscheweg

Mvr. D. van de Vries

X

Hondenbezitters, wijkgericht Centrum

Uitlaatservice Fun’n Run

Mvr. C. Sanders

X

Volksvertegenwoordiger, huurders

Woonstichting Sint Jozef

Mvr. F. de Laat

X (schriftelijk)

Vertegenwoordiging Winkeliers, Centrum

Detailhandel

Dhr. A. Witteveen

X (schriftelijk)

Hondenbezitters

PHV Wacht U voor de hond

Dhr. de Man

X (schriftelijk)

Adviesorgaan Duurzaamheid College

ADO

Dhr. Wirtz

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Lennisheuvel

Stichting Rond Kerk & Orion

Dhr. v/d Breekel

Volksvertegenwoordiger, wijkgericht Centrum

Buurtvereniging Smalwatervallei

N. Husmann

Volksvertegenwoordiger, handhaving

Politie Boxtel

Teamchef H. Schilder Tabel 1.3. Klankbordgroep

§ 1.5.3. Werkwijze Projectgroep overleg De projectgroep heeft elke twee à drie weken overleg gehad met betrekking tot de stand van zaken en eventuele nieuwe ontwikkelingen die meegenomen dienen te worden in het proces. Tijdens deze overleggen had de projectleider de voorzittersrol en de andere projectleden fungeerden als adviseur van de desbetreffende afdeling. Klankbordgroepbijeenkomsten De klankbordgroep is twee keer uitgenodigd om bijeen te komen en te fungeren als adviesgroep. De eerste bijeenkomst was op donderdag 7 mei. Vooraf is de samengestelde klankbordgroep een uitnodiging gestuurd met daarbij een “blanco beleid”, zodat de klankbordgroep vooraf aan de bijeenkomst de mogelijkheid kreeg om een visie te vormen. Het participatieniveau van deze bijeenkomst was meedenken en meewerken. De projectgroep heeft met de resultaten van de eerste bijeenkomst, twee mogelijke scenario’s opgesteld. Deze scenario’s zijn op de tweede bijeenkomst gepresenteerd. De tweede bijeenkomst was gepland op dinsdag 19 mei. De klankbordgroep heeft gezamenlijk de mogelijkheid gekregen om tot een voorkeursscenario te komen vanuit de twee mogelijke scenario’s. Dit voorkeursscenario werd vervolgens gepresenteerd op de inloopbijeenkomst. De klankbordgroep kreeg de mogelijkheid om mee te praten en te denken. Inloopbijeenkomst Naast het vormen van een klankbordgroep die de belangen vanuit de bevolking vertegenwoordigt is het ook van belang dat de inwoners van Boxtel de mogelijkheid krijgen om vooraf het vaststellen van het beleid kennis te nemen met de plannen en eventueel suggesties kunnen geven. Op donderdag 28 mei was de inloopbijeenkomst georganiseerd.

Pagina 9

Uitlaatbeleid

Deel 2. Situatie analyse Hoofdstuk 2. Huidige situatie In dit hoofdstuk wordt de huidige situatie omtrent uitlaten van honden en andere huisdieren in de Gemeente Boxtel beschreven, het betreft een nulmeting. De vijf beleidsinstrumenten en de kosten van dit beleid worden geanalyseerd. § 2.1. Communicatie Onder communicatie wordt verstaan: informatie over het uitlaten van honden en andere huisdieren die aan alle Boxtelaren wordt overgebracht. Dit wordt door middel van aanduidingen bij de voorzieningen en communicatie via pers en website gedaan. Aanduidingen Er worden verschillende aanduidingen gebruikt binnen de Gemeente Boxtel, namelijk: Antihondenpoep tegel; tegel van 50x50 waarop een poepende hond met een rood kruis erdoor staat. Honden in de goot tegel; tegel van 30x30 waarop honden in de goot staat . Honden uitlaatzone = poepen toegestaan; groen verkeersbord met een hond met honden uitlaatzone. Antihondenpoep paaltje; een paaltje met een hond met een rood kruis. Hondentoilet; groen verkeersbord met hondentoilet erop. Antihondenpoep verkeersbord; verkeersbord met hond en rood kruis. Door de verschillende aanduidingen is het uitlaatbeleid voor de inwoners van Boxtel niet helder, hierdoor is veel ve rwarring ontstaan. Communicatie pers/website In het uitlaatbeleid van 1998 is opgenomen dat afdeling Voorlichting een communicatiecampagne rondom het destijds nieuwe uitlaatbeleid zou maken. Dit communicatieplan is niet gerealiseerd. Daarnaast is ook in het gedateerde beleid opgenomen dat er een regelmatige voorlichting vanuit Openbare Werken zou komen. Op directe klachten vanuit Boxtel zijn er in 2007 één persbericht en in 2008 twee persberichten gepubliceerd. Verder is de voorlichting de laatste jaren uitgebleven. Tot slot is op de website (www.Boxtel.nl) niets terug te vinden over het houden en uitlaten van honden. OW Servicelijn De afdeling Openbare Werken heeft een servicelijn waar Boxtelaren met hun meldingen (klachten, vragen, oplossingen, etc.) terecht kunnen. De meldingen omtrent hondenpoep zijn de laatste jaren incidenteel geregistreerd en hier is een inventarisatie van gemaakt zie Bijlage A. Aangenomen kan worden dat in werkelijkheid beduidend meer klachten zijn. De onbeschreven regel die wordt gehandhaafd: “op extensief gras is het toegestaan om honden te laten poepen”, zorgt allereerst voor veel verwarring bij de Boxtelaren. De onduidelijkheid en verschillendheid van de aanduidingen versterken de verwarring. Daarnaast is de communicatie en voorlichting enkel incidenteel gerealiseerd is. De OW Servicelijn zorgt voor het aanhoren en incidenteel oplossen en verminderen van klachten.

Pagina 10

Uitlaatbeleid

§ 2.2. Voorzieningen De voorzieningen in Boxtel omvatten de hondentoiletten, uitlaatzones en Depo Dogs. De infrastructuur van de voorzieningen is in kaart gebracht (zie Bijlage B voor dit overzicht). In geheel Boxtel kennen we negen hondentoiletten, twee uitlaatzones, 20 Depo Dogs, waarvan twee Depo Dogs niet meer functioneren door vandalisme. § 2.3. Wettelijk kader Handhaving op het gebied van uitlaten van honden houdt in dat hondenbezitters op vervuilend gedrag worden aangesproken en eventueel een boete opgelegd krijgen. De regelgeving omtrent het uitlaten van honden is vastgelegd in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV). Daarnaast zijn hondenbezitters ook juridisch aansprakelijk. Handhaving De handhaving wordt uitgevoerd door opsporingsambtenaren. Gemeente Boxtel kent verschillende opsporingsambt enaren, waaronder Boa’s (Buitengewoon Opsporing Ambtenaar) en de politie, zij zijn bevoegd om te handhaven. Er zijn twee Boa’s met werktijden van 24 en 32 uur, op een inwonersaantal van 30.000 burgers, werkzaam voor de Gemeente Boxtel. De Boa’s zien toe op naleving van de APV en bekeuren indien nodig. Dit betreft de volgende handhaving: Honden uitlaten in een speeltuin betekent een bon van € 90, -. Als een hond zijn behoefte heeft gedaan op een plek waar dat niet mag en de hondenbezitter ruimt de poep niet op, dan kan dat een bekeuring opleveren van € 60,-. Is de hond niet aangelijnd, dan riskeert de hondenbezitter een boete van € 60, -. Momenteel wordt er gehandhaafd met gepaste terughoudendheid. In situaties waar niet handhaven geen optie is, wordt uiteraard gehandhaafd. Reden van deze mate van handhaving is omdat er geen duidelijk/helder beleid is en dit niet (goed) volledig gecommuniceerd wordt. Daarnaast kunnen de opsporingsambtenaren een zeer beperkt aantal alternatieve aanbieden. Dit alles maakt de handhaving moeilijk. Daarom worden op verschillende plaatsen in Boxtel honden “gedoogd”. Het betreft de plekken: Op de rijbaan in de goot; Langs “De Dommel”; In de berm langs de Noord-Zuidas (Brederodeweg) voor zover er geen faciliteiten voor voetgangers zijn; Het braakliggend (vervuilde grond) terrein op de hoek van de Jan Kruisenstraat en de Molenstraat; Achter de sportvelden aan de A2; Slootkant in park Lierenland. Zodra er een nieuw beleid wordt vastgesteld en gedragen, speelt handhaving weer een optionele rol in het uitlaatbeleid. APV In de Algemeen Plaatselijke Verordening (APV) zijn drie artikelen opgenomen met betrekking tot het uitlaten van honden. Deze artikelen zijn opgesteld naar aanleiding van overlastproblemen en zijn dus oplossingbiedend. Het betreft de volgende artikelen: Art. 2.4.12 Loslopende honden, verboden plaatsen, identificatie Art. 2.4.13 Verontreiniging door honden Art. 2.4.14 Gevaarlijke honden

Pagina 11

Uitlaatbeleid

Artikel 2.4.12 beperkt het loslopen van honden in twee situaties: op de weg binnen de bebouwde kom, zonder dat de hond is aangelijnd en op kinderspeelplaatsen e.d. In Artikel 2.4.13 is opgenomen dat honden zich in de gehele Gemeente Boxtel niet mogen ontdoen van hun uitwerpselen in het voetgangersgebied en in een kinderspeelplek, mits het wordt opgeruimd. Uit betreffende artikel kan geïnterpreteerd worden dat honden zich overal mogen ontdoen van uitwerpselen mits de hondenbezitter het opruimt. Dit is echter niet het juiste uitgangspunt, omdat daarmee immers de strafbaarstelling van het zich ontdoen in een zandbak e.d. door aanvullende handelingen kan worden opgeheven, terwijl met name in die situaties de strafbaarstelling overeind moet blijven omwille van de ernst van de overtreding. In Bijlage C is een totaal overzicht te vinden met bijbehorende analyse. Juridische aansprakelijkheid Boek 6 van het Burgerlijk Wetboek, artikel 179: “De bezitter van een dier is aansprakelijk voor de door het dier aangerichte schade, tenzij de schade op grond van de vorige afdeling (onrechtmatige daad) zou hebben ontbroken indien hij de gedraging van het dier, waardoor de schade werd toegebracht, in zijn macht zou hebben gehad.”

Er is sprake van risicoaansprakelijkheid dat wil zeggen dat er in zeer beperkte mate uitzonderingen mogelijk zijn, waarbij de bezitter niet aansprakelijk gesteld kan worden. Hondenbezitters moeten altijd rekening houden met het onberekenbare karakter van hun hond en ervoor zorgen dat hun aansprakelijkheidsverzekering in orde is. § 2.4. Participatie Participatie en communicatie zijn onder één noemer te scharen. Communicatie richting de burger heeft als doel participatie, ofwel opruimen van uitwerpselen en aanspreken van hondenbezitters , van dezelfde burger. Participatie geldt dus voor hondenbezitters en niet hondenbezitters. Communicatie richting andere partijen, zoals hondenverenigingen en scholen, kan als doorgeefluik fungeren richting hondenbezitters. Onder participatie wordt verstaan: “De gemeenschap of een burger, welke zelf taken uitvoert op het beleidsgebied op basis van communicatie, bewustwording en reiniging”. Bijvoorbeeld een ludieke vlaggetjes actie in elke hondenpoep. De participatie van Boxtelaren verloopt via de wijkorganen, zij kaarten de problemen met het uitlaten van huisdieren aan bij het ambtelijk wijkteam. Via het wijkteam en Openbare Werken verzorgt afdeling Communicatie dan berichtgeving op de gemeentepagina in Brabants Centrum en op de website: www.boxtel.nl. Dit is momenteel incidentgericht, communicatie en participatie worden niet planmatig ingezet. § 2.5. Reiniging De reiniging van de uitwerpselen van honden/huisdieren geschiedt door de WSD groep. De Gemeente Boxtel, Openbare Werken, heeft zelf een poepzuiger in bezit. Echter is het niet efficiënt om de hondentoiletten, uitlaatstroken en Depo Dogs in eigen beheer te onderhouden. Reden hiervan zijn geld, capaciteiten en middelen. Hondentoiletten en uitlaatstroken De WSD groep zorgt elke woensdagochtend in drie werkuren dat de negen hondentoiletten en de uitlaatstrook bij het Hoog Heemcomplex weer poepvrij zijn. Dit betekent dat alle toiletten en de uitlaatstrook één keer per week worden gereinigd. De reiniging gebeurt door twee vaste werknemers met een vaste zuigunit. Deze zuigunit bestaat uit een bus en een poepzuiger. De mest die wordt opgevangen wordt afgevoerd naar een centraal bedrijf waar de WSD de mest mag lozen. Pagina 12

Uitlaatbeleid

Depo Dogs De WSD groep leegt samen met het zwerfvuil ook de Depo Dogs één keer per week. Daarbij dient een kanttekening gemaakt te worden, de Depo Dogs aan de Pastoor de Beerpad en aan de Kleine Beemd functioneren niet meer. § 2.6. Huidige kosten hondenpoep De totale kosten omtrent het faciliteren van hondenvoorzieningen bestaan uit de reiniging, het bieden van faciliteiten en oplossingbiedende maatregelen. Dit betekent dat er jaarlijkse kosten zijn van de reiniging, gemiddeld onderhoud en oplossingbiedende maatregelen. Daarnaast zijn er investeringskosten van aanschaf/ontwikkeling van een voorziening. De kosten komen gemiddeld per jaar uit op een bedrag van € 21.000,-. In deze paragraaf worden de kosten van reiniging, faciliteiten en oplossingbiedende maatregelen achtereenvolgens uiteengezet. Reiniging De WSD groep zorgt voor de reiniging van de hondentoiletten. Per jaar wordt door de WSD groep ongeveer 160 uur gereinigd dit met een uurloon van € 62,80. In de prijs zitten de uren van de werknemers, gebruik van de zuigunit en de afvoer van de mest. De kosten per jaar komen gemiddeld uit op: € 10.048, -. Faciliteiten & oplossingbiedende maatregelen Om oplossingbiedende maatregelen te bieden voor de hondenpoepoverlast zijn er kosten gemoeid. Daarnaast is het plaatsen van een nieuwe faciliteit niet kosteloos, bijvoorbeeld aanduidingen of een hondentoilet . Ook kost het repareren en onderhouden van een voorziening geld. Personele kosten Per jaar wordt er ongeveer 100 uur besteed door de medewerkers van de gemeente Boxtel aan het repareren van hondenfaciliteiten en het verminderen van hondenpoep overlast. Dit komt op een gemiddeld totaal bedrag per jaar uit van € 5000,Hondentoiletten Per hondentoilet verschilt de prijs van de aanschaf. Gemiddeld wordt een tarief van € 40,- per strekkende meter voor de afrastering gerekend. Dit betekent dat een toilet van 5 x 2 m ongeveer € 560,- kost. Aanduidingen Om uitlaatzones, hondentoiletten of gebieden die verboden zijn voor honden aan te duiden worden verkeersborden of stoeptegels gebruikt. De kosten van de aanduidingen (verkeersborden) bedragen gemiddeld € 99,- ex. per aanduiding. Depo Dogs Een Depo Dog bestaat uit een prullenbak voorzien van een zelfzettende voet, een binnenbak, slot + slothaak, groene opvangzakken en opruimzakjes. De investering bedraagt € 595,53 per Depo Dog en de jaarlijkse kosten voor één Depo Dog met 20 reinigingsbeurten bedraagt € 299,60 (exclusief schoonmaakkosten). Oplossingbiedende maatregelen, o.a. groenvoorzieningen, onderhoud, reparaties Per jaar blijken veel voorzieningen niet bruikbaar te zijn gemaakt door onder andere vandalisme. Om deze voorzieningen weer te repareren zijn kosten gemoeid, soms is er een geheel nieuwe voorziening nodig. Daarnaast zijn er probleemgebieden in Boxtel die door middel van communicatie niet verholpen kunnen worden. Hier wordt dan een andere oplossing geboden, bijvoorbeeld het planten van rozenperken of het plaatsen van een lage omheining. Deze oplossingbiedende maatregelen kosten per jaar gemiddeld € 5000,- aan materiaal. Pagina 13

Uitlaatbeleid

Overige kosten De afgelopen jaren heeft op beperkte schaal communicatie plaatsgevonden en dit liep via afdeling Communicatie, deze gemaakte kosten zijn onder “overhead” geplaatst. Daarnaast zijn er geen specifieke kosten gemaakt met betrekking tot de handhaving. § 2.7. Andere huisdieren Om de subdoelstelling niet uit het oog te verliezen wordt ook kort ingegaan op de huidige situatie rondom andere huisdieren. In deze paragraaf worden de aspecten; communicatie, voorzieningen, wettelijk kader, participatie en reiniging, die van toepassing zijn, kort benoemd. § 2.7.1. Katten Voorzieningen De Gemeente Boxtel kent geen voorzieningen in de openbare ruimte voor katten. Wel blijkt dat kattenpoep een ergernis is van Boxtelaren, dit omdat katten vrij rond lopen en hun behoefte doen in tuinen, kinderspeelplaatsen, zandbakken, etc. Deze uitwerpselen zijn niet opvallend aanwezig waardoor het moeilijk is om probleemgebieden aan te wijzen. Daarnaast is er ook veel overlast en hinder van loslopende katten in andermans tuinen, bijvoorbeeld voor vogelhouders. Wettelijk kader Over het houden en “uitlaten” van katten is niets in de APV en in het gemeentelijke beleid opgenomen. Daarnaast wordt ook niets vermeld over de kattenpoep. Reiniging Reiniging gebeurt momenteel incidenteel, daar waar kattenpoep wordt aangetroffen wordt gereinigd, dit is bijvoorbeeld het geval bij basisscholen waar kattenpoep in de zandbakken wordt aangetroffen. Bij dat soort situaties wordt direct gereinigd. § 2.7.2. Paarden Voorzieningen In het buitengebied van de Gemeente Boxtel zijn voorzieningen gerealiseerd, zoals de aanduidingen van paden waar paarden mogen lopen. Binnen de bebouwde kom zijn geen voorzieningen. Daarentegen is er binnen de bebouwde kom wel overlast van paardenpoep. Dit betreft onder andere de poep die blijft liggen van de bereden politie (politiewacht te paard). Wettelijk kader Over het houden van paarden is niets in de APV en in het gemeentelijke beleid opgenomen. Daarnaast wordt ook niets vermeld over uitwerpselen van paarden. Het “uitlaten” van paarden in natuurgebieden komt wel aan de orde, dit is toegestaan op aangegeven paden en zolang het de natuur niet schaadt. Reiniging De reiniging van paardenpoep in het centrum is incidenteel en kan langer blijven liggen omdat het geen prioriteit heeft.

Pagina 14

Uitlaatbeleid

§ 2.7.3. Pluimvee Voorzieningen Er zijn geen gemeentelijke voorzieningen getroffen in de openbare ruimte voor pluimvee. Daarentegen is er bij woningcomplex Hof ter Aa in Selissenwal, wel overlast van (wilde) duiven en hun poep. Dit komt bij meer hoogbouw in Boxtel voor, de gemeentelijke organisatie verwijst hiervoor naar het burgerlijk recht en is niet verantwoordelijk. Wettelijk kader Onder pluimvee vallen kippen, (sier/post)duiven en kanaries/parkieten. Over het houden van pluimvee is een paragraaf opgenomen in de APV. Daarnaast wordt niets vermeld over de uitwerpselen en het “uitlaten” van pluimvee. Reiniging Dit wordt momenteel incidenteel georganiseerd. Bij het beschreven probleem rondom woningcomplex Hof ter Aa heeft de woonstichting een “ongedierte bestrijder” betrokken die door middel van lokkooien de duiven vangt en ergens anders weer los laat. Dit resulteerde in een vermindering van 43 duiven en poepoverlast.

Pagina 15

Uitlaatbeleid

§ 2.8. Conclusie Uit voorgaand hoofdstuk blijkt dat de gemeente de afgelopen jaren verschillende maatregelen heeft getroffen om het probleem omtrent het uitlaten van honden te verminderen. In een aantal gevallen werken de maatregelen wel. In andere opzichten hebben deze niet of nauwelijks tot een waarneembare vermindering van de overlast geleid. Een van de oorzaken is dat de Boxtelaren niet goed/volledig zijn geïnformeerd over het huidige hondenbeleid. Daarnaast kan niet in alle gevallen de regelgeving van de APV een regel formuleren waar een handhaver mensen op kan aanspreken. Een handhaver mag pas optreden wanneer hij iemand op heterdaad betrapt. Een andere oorzaak is dat er niet altijd voldoende alternatieve voorzieningen in de omgeving aanwezig zijn. De voorzieningen die er zijn worden als te klein, niet schoon of niet in goede staat ervaren. Daarnaast geeft niet elke wijk de hondenbezitter de mogelijkheid om honden los te laten lopen binnen de bebouwde kom van de gehele Gemeente Boxtel en te laten poepen op plaatsen waar het mag. De hoofdzaak van het probleem ligt ook bij de mentaliteit van de Boxtelaren. Er zijn nog altijd burgers die weigeren de regels na te leven. Dit wordt mede in de hand gewerkt door het feit dat er geen goede en volledige communicatie omtrent uitlaten is. Daarnaast is er te weinig controle op het beleid. Ook het ontbreken van bovengenoemde alternatieven voor het uitlaten van honden speelt mee in het creëren van een bepaald gedrag bij mensen. Sterkten Communicatie

1.

Zwakten Er wordt gebruik gemaakt van aandui-

1.

Onduidelijkheid van de aanduidingen.

dingen.

2.

De burgers zijn niet op de hoogte van het huidige beleid, de mogelijkheden, gevaren, risico’s rec hten en plichten; geen communicatie.

3.

Niets op gemeentelijke website terug te vinden over huisdieren.

Voorzieningen

1.

Veel mogelijkheden om meer facilitei-

1.

ten te realiseren. 2.

voor 30.000 inwoners met (naar schatting) 3.000 hon-

De faciliteiten die er zijn worden goed en veel gebruikt.

Gebrek aan alternatieven / voorzieningen, te weinig

den. 2.

Voorzieningen te klein, geen goed onderhoud, niet schoon.

Wettelijk kader

1.

Politie

2.

Boa’s.

1.

De APV omvat niet alle onderdelen en is in sommige gevallen ontoereikend.

2.

Op het gebied van handhaving is er te weinig controle, er wordt gehandhaafd met gepaste terughoudendheid.

Participatie

Reiniging

Kosten

1.

Een veelbesproken onderwerp.

2.

Politieke aandacht.

3.

Burgerinitiatief.

1.

Wekelijks; goed en volledig.

2.

Incidenteel goede organisatie.

1.

Kosten zijn relatief laag.

1.

Communicatie en participatie worden niet planmatig ingezet; het is incidentgericht.

1.

Probleemgebieden kunnen niet schoongemaakt worden, enkel in het maaiseizoen.

2.

Sommige Depo Dogs worden niet meer geleegd.

3.

Incidenteel.

1.

Er is geen doelbelasting waardoor de relatie tussen de kostendekking en de veroorzaker uit beeld verdwijnen. Tabel 2.1. Sterkten - zwakten analyse Pagina 16

Uitlaatbeleid

Hoofdstuk 3. Methodiek § 3.1. Desk Research Informatie over het uitlaten van honden in het algemeen is verkregen door internetbronnen en vakbladen. Door beleid in andere (vergelijkbare) gemeenten te vergelijken met de situatie in de Gemeente Boxtel is er gezocht naar praktijkvoorbeelden. In dit hoofdstuk is een regionale en landelijke inventarisatie terug te vinden met betrekking tot de mogelijkheden op gebied van de vijf beleidsinstrumenten. § 3.1.1 Communicatie Voorlichting Voor de bestrijding van hondenpoep is verandering van de mentaliteit noodzakelijk. Geef duidelijk de rechten en plichten van hondenbezitters aan. Gemeente Maassluis communiceert duidelijk en helder naar haar burgers. Dit doet de gemeente aan de hand van de media met persberichten: “Hondenbeleid in Maassluis” In de persberichten zijn alle regels, rondom het uitlaten van honden, op een rijtje gezet. Het persbericht vertegenwoordigt het gemeentelijke beleid. Gemeente Maassluis communiceert jaarlijks naar haar inwoners, daarnaast zijn de persberichten incidenteel.

Informatievoorziening Website Regionaal is er veel terug te vinden op gemeentelijke websites. Niet alleen hondenbelasting is te vinden, maar ook de APV. Daarnaast wordt gecommuniceerd over de voorzieningen onder andere waar de verschillende uitlaatmogelijkheden te vi nden zijn en wat men dient te doen als een hond zijn behoefte niet op kon houden tot de aangewezen plek. Informatiefolder Landelijk, maar ook regionaal, worden er folders verspreid met het hondenbeleid van de desbetreffende gemeenten. In verschillende folders is een plattegrond te vinden waar de voorzieningen op staan, zie Bijlage D voor twee praktijkvoorbeelden. Gemeente Veldhoven brengt jaarlijks een informatiefolder uit, onder de naam “Overlast hondenpoep… strontvervelend. Een hond bezitten in Veldhoven! Wat moet ik weten?”. Deze folder is opgesteld om participatie te stimuleren. In de folder is dan ook een spraakmakende inleiding terug te vinden. Daarnaast is informatie te vinden over hondenbelasting, waar de hond uitgelaten mag worden, wanneer de poep opgeruimd moet worden, waar de hond niet mag komen en waar men terecht kan met vragen en klachten. Aan de achterkant van de folder is een plattegrond te vinden waar alle voorzieningen voor honden zijn.

Meldpunt Een meldpunt voor de klachten zorgt voor incidentele maatregelen, dit bevordert een snellere afhandeling van klachten en vragen. Daarnaast kunnen inwoners terecht met vragen en geeft het meldpunt meteen antwoord/reactie. Pagina 17

Uitlaatbeleid

§ 3.1.2. Voorzieningen Uitlaatroutes Routes die zijn benoemd als uitlaatroute voor de hond. Hier geldt een opruimplicht en aanlijnplicht. De knelpunten worden incidenteel gereinigd door de gemeente. Het risico van deze voorziening is dat het een gewoonte wordt waardoor men niet meer opruimt en er een mentaliteitsprobleem ontstaat. Gemeente Veghel heeft een plattegrond ontwikkeld waarop uitlaatroutes staan die gefaciliteerd zijn met uitlaatstroken, uitrengebieden en Depo Dogs.

Losloopterreinen / Uitraasstrook / Uitrenstrook / Speelweide Zoals te zien zijn er vele benamingen voor de mogelijkheid om honden los uit te laten. In deze gebieden heeft de hond de mogelijkheid los maar wel onder toezicht, van het baasje, te kunnen rennen. Daarbij dient gekeken te worden naar de grote van het gebied en er dient geen hinder ondervonden te worden van medegebruikers en omwonenden. De terreinen zijn eventueel begrensd met een haag of hek, zodat honden verhindert worden de weg op te rennen. In de nabijheid van deze terreinen zijn, over het algemeen, geen kinderspeelplaatsen of scholen gelegen die niet fysiek van deze losloopterreinen gescheiden zijn. Het zijn groenstroken die duidelijk zijn aangegeven, eventueel afgerasterd, maar wel groot qua oppervlakte. Op deze stroken is geen aanlijnplicht en geen opruimplicht. De reiniging geschiedt door de gemeente. De verkeersveiligheid is een risicofactor van deze voorziening. Daarnaast dient ook rekening gehouden te worden met eventuele agressie van de hond ten opzicht e van andere honden. Er is dus een goede hondenkennis nodig van de hondenbezitter. Uitlaatstrook Groenstroken die duidelijk zijn aangeduid als uitlaatstrook, middels bebording of afrastering. Op deze uitlaatstroken dient de hond aangelijnd te zijn en geldt geen opruimplicht. Deze stroken worden door een drollenzuiger gereinigd of worden gemaaid wat de natuurlijke reiniging bevorderd. Daarnaast kan extensief gemaaid (1 à 2 keer per jaar) gras ook als uitlaatstrook aangewezen worden. De uitwerpselen mogen blijven liggen. Risicofactoren zijn hygiëne (hondenziektes) en vervuiling van hondenbezitters. Hondentoilet Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden: Betonnen bak (gemeente Best) Omheining door beplanting Omheining door hekwerk Zelfreinigende bak Grasondergrond Zandondergrond Depo Dogs Hier kunnen hondenbezitters de uitwerpselen van hun hond in deponeren en die extra zijn voorzien met zakjes waar de uitwerpselen in kunnen. De reiniging van deze bakken is voor rekening van de gemeente. § 3.1.3. Wettelijk kader Aanlijnplicht Binnen de bebouwde kom een aanlijnplicht aanstellen in de APV. Met uitzondering van specifiek aangewezen plekken.

Pagina 18

Uitlaatbeleid

Opruimplicht (hulpmiddel altijd bij) Binnen de bebouwde kom is de hondenuitlater verplicht de uitwerpselen op te ruimen. Hiervoor dienen ze altijd een opruimmiddel bij zich te hebben. Verboden voor honden Kinderspeelplekken zijn in ieder geval verboden voor honden, daarnaast dienen andere gebieden wellicht gemarkeerd te worden als verboden voor honden. Argumenten hiervoor zijn hygiëne en bijtincidenten. Handhaving Bij overtreding van de APV heeft de handhaver het recht een boete uit te schrijven. Juist in de ochtend- en avonduren is controle het beste, aangezien dan veel honden worden uitgelaten. Hondenbelasting Artikel 226 Gemeentewet: “Onder de naam hondenbelasting kan door de gemeente een belasting worden geheven ter zake van het houden van een hond. De belasting wordt geheven aan de houder van een hond en veelal naar het aantal honden dat wordt gehouden.”

Het overgrote deel van gemeenten int hondenbelasting. Het gemiddelde tarief in 2009 is € 42,51 hondenbelasting voor de eerste hond. Voor de tweede hond rekenen gemeenten gemiddeld € 63,-. Niet alle gemeenten heffen hondenbelasting. Ruim 71 % van de gemeenten in Nederland doen het wel. De hondenbelasting wordt minder populair, 6 gemeenten hebben namelijk dit jaar de belasting afgeschaft. Geen enkele gemeente heeft de hondenbelasting opnieuw ingevoerd. 3 Niet iedere gemeente kan echter inzichtelijk maken waar de belastingopbrengst aan wordt besteed. Hondenbelasting schept daarentegen wel een verwachting bij de burger, men betaalt er immers voor. Belangrijk is dat wanneer er hondenbelasting wordt geïnd, dit gemeentebreed gebeurt en ook wordt gecontroleerd. De controle kan bijvoorbeeld uitgevoerd worden door middel van huisbezoeken, maar ook door het invoeren van een hondenpenning. Het afschaffen van hondenbelasting heeft ook ongewenste effecten tot gevolg. Sommige huishoudens gaan namelijk meer honden bezitten en worden hier niet meer in geremd. In de regio van de Gemeente Boxtel innen vier gemeenten hondenbelasting. Dit betreft de gemeente St. Michielsgestel, Schijndel, Best en Oirschot. In onderstaand tabel is te zien hoe de gemeenten, de kosten hebben georganiseerd en de eventuele controle. Gemeente

St. Michielsgestel

Schijndel

Best

Oirschot

Prijzen /

€ 42,- voor 1ste hond

€ 63,96 per hond

€ 66,00 voor elke hond

€ 46,56 voor 1ste hond

hoe

€ 63,- voor 2de hond en meer

€ 191,88 per kennel

€ 381,00 per kennel

€ 67,44 voor 2de hond

€ 210.12 per kennel

€ 83,16 voor meerdere honden € 192,24 per kennel

Controle

Ja; huis aan huis controle.

Ja; honden krijgen een

**

**

penning. Deze moet de hond zichtbaar dragen. Tabel 3.1. Regionale hondenbelasting inning

3

Bron: www.cijfernieuws.nl Pagina 19

Uitlaatbeleid

§ 3.1.4. Reiniging Reiniging en onderhoud Om te voorkomen dat de uitwerpselen ziekten als canine-parvo en spoelwormen zouden verspreiden is het aan te raden de aangewezen terreinen regelmatig te ruimen. Het reinigen kan bestaan uit: o het opruimen van uitwerpselen (drollenzuiger); o het maaien van gras om de natuurlijke reiniging te bevorderen; o opruimplicht . Gemeente Brunssum zet alle mogelijkheden in om hondenpoep op te ruimen. De uitwerpselen worden opgeruimd door een ingehuurde drollenzuiger en daarnaast wordt het gras gemaaid. De gemeente Brunssum verplicht de hondenbezitters ook om zelf de drollen op te ruimen. Opmerkelijk is dat de gemeente Brunssum rekening houdt met de eisen van de lengte van het gras voor honden. Te lang gras is namelijk niet wenselijk voor de hond en voor de reiniging. Het maaibeleid is dus in overeenstemming met het hondenbeleid.

§ 3.2. Projectgroep Naast de praktijkvoorbeelden van andere gemeenten over het uitlaten van honden, is er ook specifiek gekeken naar de mogelijkheden binnen de Gemeente Boxtel op ambtelijk niveau. Hiervoor is een projectgroep samengesteld met verschillende expertises. Deze projectgroep heeft randvoorwaarden en voorkeursvoorzieningen met bijbehorende spelregels opgesteld. Randvoorwaarden Algemeen

-

Communicatie

Voorzieningen

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

Reiniging / bestrijding

1. 2. 3.

Een hele en schone omgeving zorgt voor participatie; Er zitten raakvlakken tussen alle beleidsinstrumenten, let dus op waar een actie of verandering in wordt doorgevoerd en wat dat voor gevolgen heeft voor de andere beleidsinstrumenten; Zorg voor een goede combinatie van burgerinitiatief en stimulering vanuit de gemeente; Proces: 1. voorzieningen (wat/waar vanuit de bevolking) 2. communicatie 3. reiniging 4. handhaving (sociale controle, niet meer regels) 5. participatie (leefomgeving schoon); Niet meer regels Toon dient positief te zijn; Eenduidigheid, persoonlijk, regelmatig, centraal en tijdig; Creëer discussie onder de burgers; Betrek Boxtelaren bij ontwikkelingen; Probleem + oplossing in beeld brengen à zo zien burgers, dat er iets mee gebeurt; Participatieniveau afstemmen; Adviserende rol van gemeente, geen opleggende rol. Netwerk van voorzieningen; Wandelroute die stimuleert om honden uit te laten; Hondenvoorzieningen met andere voorzieningen combineren (centreren van voorzieningen, bv. Kindervoorziening + hondenuitrenplek) Let op! Wel daar waar de ruimte het toelaat. Koppeling van voorzieningen, maar daarbinnen een duidelijke scheiding; Leveren van maatwerk; Mogelijkheden in alle groenstroken van de Gemeente Boxtel; Faciliteren op route naar voorziening; Houd rekening met integraal beleid, zoals speeltuinen, riolering, groen; Drie gebieden met spelregels (zie hieronder); a. verboden voor honden; b. honden aangelijnd; c. honden los. De uitstraling van een schone omgeving heeft een positief effect; Biedt faciliteiten aan die bijdragen aan de reiniging; Natuurlijke reiniging, mist deze aanwezig is, niet onderschatten.

Pagina 20

Uitlaatbeleid

Handhaving

Participatie

1. 2. 3. 4. 5. 1. 2. 3.

Sociale controle stimuleren; Leefomgeving beïnvloedt de participatie; Stel prioriteiten + tijden van acties; Burgers laten participeren in handhaving, niet strafrechtelijk, maar sociale controle!; Zonder APV is handhaving niet mogelijk; uitgangspunt is wel zo min mogelijk regels. Sociale controle stimuleren; Maak een goede combinatie van burgerinitiatief en stimulering vanuit de gemeente; De gemeente dient klantgericht/dienstverlenend met klachten om te gaan. Tabel 3.3. Randvoorwaarden beleidsinstrumenten projectgroep

Voorkeursvoorzieningen Binnen een wijk wordt gestreefd om voorkeursvoorziening nummer 1 te realiseren, wanneer dit niet mogelijk is in verband met de openbare ruimte wordt opeenvolgend een voorkeursvoorziening afgewogen. Per voorkeursvoorziening zijn spelregels en randvoorwaarden gekoppeld. Gebied rood = aanlijnplicht & opruimplicht Gebied oranje = aanlijnplicht, géén opruimplicht Gebied groen = géén aanlijnplicht & géén opruimplicht

Voor de gehele Gemeente Boxtel (gebied rood) geldt bij voorkeur een opruimplicht en een aanlijnplicht, tenzij anders aangegeven (gebieden groen en oranje). Let op! Waar je iets verbied moet je ook handhaven. 1.

Losloopstrook/zone (gebied groen) -

3.

Liefst niet afgerasterd; tenzij nodig in verband met verkeer (beperking kosten aanleg en onderhoud) Honden mogen hier loslopen; De uitwerpselen van de honden mogen blijven liggen (behalve op verhardingen) De gemeente bepaalt de reinigingsfrequentie; gemeente is wel verantwoordelijk; Hondenbezitter blijft te allen tijde (juridisch) verantwoordelijk voor zijn/haar hond. Hondentoilet (gebied groen)

2.

-

Bijvoorkeur een natuurlijke afrastering; Bijvoorkeur een zand ondergrond; Minimale grote 20m2; Optimale grote 200m2; Honden mogen los lopen; De uitwerpselen van de honden mogen blijven liggen; De gemeente reinigt minimaal één keer per week een hondentoilet, aan de hand van de gebruikersintensiteit wordt de reinigingsfrequentie bepaald.

Uitlaatstrook/gebied (gebied oranje) -

4.

Liefst niet afgerasterd; tenzij nodig in verband met verkeer (beperking kosten aanleg en onderhoud) Honden moeten aangelijnd zijn; De uitwerpselen van de honden mogen blijven liggen (behalve op verhardingen) De gemeente bepaalt de reinigingsfrequentie; gemeente is wel verantwoordelijk; Hondenbezitter blijft te allen tijde (juridisch) verantwoordelijk voor zijn/haar hond. Depo dogs (gebied rood) -

In geheel Boxtel wordt op een veelgebruikte route naar een voorziening gefaciliteerd met Depo Dogs en/of afvalbakken; Op deze route is een aanlijnplicht en opruimplicht; Depo dogs faciliteren de hondenbezitters van het opruimen van de uitwerpselen.

Tabel 3.4. Voorkeursvoorzieningen

§ 3.3. Klankbordgroep Naast de praktijkvoorbeelden en de ambtelijke randvoorwaarden is er ook specifiek gekeken naar de hondenpoepoverlast in de Gemeente Boxtel, hiervoor is een klankbordgroep samengesteld. De klankbordgroep is twee keer bijeengekomen. De eerste bijeenkomst stond in het teken van hun visie op een nieuw uitlaatbeleid. Naar aanleiding van de eerste bijeenkomst zijn twee scenario’s opgesteld (scenario A en B). Deze twee scenario’s waren het startpunt van de tweede bijeenkomst. In deze bijeenkomst werd een voorkeursscenario opgesteld. Het voorkeursscenario (zie onderstaand tabel) is door de klankbordgroep gevormd en wordt daar ook door gedragen. Dit scenario is op procesniveau en is voor de gehele Gemeente Boxtel. Pagina 21

Uitlaatbeleid

Scenario A Uitgangspunt

Scenario B

De hondenbezitter “moeilijk” maken;

X De hondenbezitters “gemakkelijk” maken; voor-

opstellen van striktere regels en strengere

zieningen ontwikkelen en verminderen van con-

handhaving. Achterliggende

Hondenbezitter verantwoordelijk maken.

gedachten

Sociale controle stimuleren.

Voorziening

Er worden geen nieuwe voorzieningen

flict situaties. X

Hondenbezitter tegemoet komen. Overlast verminderen. X Voorzieningen opknappen, ontwikkelen en onder-

getroffen. Er wordt een kliklijn ontwikkeld;

houden. Per wijk voorzien in de behoeftes.

waar overlast van hondenpoep anoniem gemeld kan worden. Communicatie

Boodschap: boetes, verbodsborden.

X X

Boodschap: bewustwording, voorzieningen, gebodsborden.

Participatie

Door de strenge handhaving wordt ingezet

X

Door middel van communicatie, voorzieningen en

op de sociale controle.

vrijheid van de hondenbezitter zal er een hoog participatieniveau gecreëerd worden.

Reiniging

Gehele verantwoordelijkheid van de hon-

X

De gemeente draagt zorg voor de reiniging van

denbezitter -> opruimplicht. Handhaving

de aangewezen voorzieningen.

Er wordt volop geïnvesteerd in handhaving:

X

Mochten de getroffen maatregelen geen effect

het zijn puur regels & handhaving.

hebben; dan pas wordt er gehandhaafd op basis van de APV.

Probleemgebieden

Probleemgebieden worden door middel van

X

handhaving verholpen. Gedragsregels

Cursus

Belasting

1)

Aanlijnplicht:

2)

Opruimplicht

3)

Identificatieplicht

Burgers die een hond hebben of willen

Door middel van een voorziening of herinrichting een oplossing geboden.

X

X

1)

Aanlijnadvies

2)

Opruimadvies

In de communicatie wordt aangegeven dat het erg

aanschaffen worden dringend aanbevolen

van belang is om te weten wat er in je hond om-

om op eigen kosten een gedrags -

gaat. Daarom wordt een honden gedragscursus

/puppycursus te volgen.

financieel gestimuleerd.

Wel innen.

X Niet innen. Tabel 3.5. Resultaat tweede klankbordgroepbijeenkomst

§ 3.4. Inloopbijeenkomst De inloopbijeenkomst is georganiseerd voor alle Boxtelaren met als doel kennis te nemen van het nieuwe voorstel en eventueel suggesties te doen om het voorstel te optimaliseren. De inloopbijeenkomst is rustig verlopen in totaal zijn er 13 Boxtelaren geweest, allen met een serieuze melding of suggestie voor het aanwijzen van nieuwe voorzieningen.

Pagina 22

Uitlaatbeleid

§ 3.5 Conclusie Uit de methodiek zijn veel bruikbare praktijkvoorbeelden naar voren gekomen, deze kwamen goed overeen met de visies van de klankbordgroep. Onderstaand tabel geeft de kansen en bedreigingen uit de resultaten weer.

Communicatie

Kansen

Bedreigingen

1.

1.

Voorlichting; Meer duidelijkheid van rechten en plichten

2.

3.

communicatie. De communicatie moet dus aan-

Informatievoorziening; op de website en in een foldervorm het hondenbeleid communi-

sprekend, goed en volledig zijn. 2.

1.

alleen gewerkt met verbodsborden. Het verwijde-

Meldpunt voor de klachten, overlast, meldin-

ren van verbodsborden creëert onrust in Boxtel

Uitrenstrook; het faciliteren van de honden-

en is kapitaalvernietiging. 1.

bezitter. Geen aanlijnen opruimplicht. 2.

makkelijker liggen op verhardingen. 2.

Uitrenstrook zorgt voor een hogere verkeerson-

Hondentoiletten en Depo Dogs zijn mooie

veiligheid en risico is de agressie tussen ver-

oplossingen, in een gebied waar geen tot

schillende honden.

weinig mogelijkheden zijn. 4.

Uitlaatroutes vergroten de kans op een mentaliteitsprobleem: hondenpoep blijft vaker en ge-

Uitlaatstrook; het faciliteren van de hondenbezitter.

3.

Geen verbodsborden meer; momenteel wordt er

ceren. In de vorm van een plattegrond.

gen, etc. Voorzieningen

Participatie wordt mede mogelijk gemaakt door

3.

3 soorten zones realiseren; rood, oranje en groen.

Uitlaatstroken en hondentoiletten zijn onhygiënisch en een bron van vervuiling.

4.

Het opnieuw faciliteren binnen de Gemeente Boxtel brengt kosten van aanleg en onderhoud met zich mee.

5.

Een kliklijn heeft een negatief imago, waardoor conflicten kunnen oplopen.

Wettelijk kader

1.

Aanlijn- en opruimplicht; door het stellen van

1.

striktere en heldere regels kan ook beter gehandhaafd worden.

Het stellen van nieuwe en striktere regels betekent ook beter en frequenter handhaven.

2.

Hondenbelasting is een doelbelasting en de hondenbezitter verwacht daar concreet iets van terug te zien.

Participatie

1.

Klankbordgroep is het over het algemeen

1.

goed eens met elkaar.

Participatie onder de Boxtelaren is moeilijk te genereren. Dit blijkt uit de geringe opkomst van de inloopbijeenkomst.

Reiniging

1.

Hondenbezitter verantwoordelijk maken voor

1.

Opruimplicht is moeilijk te handhaven.

de uitwerpselen van zijn/haar huisdier. Tabel 3.6. Kansen-bedreigingen analyse

Pagina 23

Uitlaatbeleid

Deel 3. Beleidsvoorstel

De combinatie van de sterkten, zwakten, kansen en bedreigingen heeft geleid tot een voorkeursscenario. Dit voorkeursscenario is ontstaan door alle informatie, succesverhalen van praktijkvoorbeelden en de verschillende belangen af te wegen binnen de projectgroep. Vervolgens is de projectgroep gezamenlijk tot een gewenste situatie gekomen. Deze gewenste situatie beschrijft de vijf beleidsinstrumenten, van het vijfknoppenmodel4, en snijdt nog enkele discussiepunten aan.

Hoofdstuk 4. Beleid en strategie Het uitgangspunt van het nieuwe beleid luidt: De hondenbezitter “gemakkelijk” maken en conflictsituaties verminderen door middel van het realiseren en opknappen van voorzieningen. De achterliggende gedachten hierbij is dat de hondenbezitter verantwoordelijk is voor het doen en laten van zijn/haar hond, denk hierbij aan de ontlasting en toegebrachte schade aan derden. De hondenbezitter heeft de plichten die een hond met zich meebrengt en is hier verantwoordelijk voor. Dit wil zeggen dat er een aanlijnplicht en een opruimplicht is binnen de bebouwde kom van geheel Boxtel, beha lve daar waar anders aangewezen is. De gewenste situatie wordt aan de hand van een proces vormgegeven en loopt langs de volgende punten:

1 Realisatieproces

2

5 Uitlaatbeleid voor honden

4

1. 2. 3. 4. 5.

Voorzieningen Communicatie Reiniging Handhaving Participatie

3

Gedurende het proces, de ontwikkeling en de implementatie van het beleid is er geregeld een evaluatiemoment. Dit evaluatiemoment geeft antwoord op de vragen: 1. Is het plan van aanpak uitgevoerd zoals bedoeld; zijn de activiteiten volgens planning uitgevoerd en heeft de uitvoeringsorganisatie gefunctioneerd zoals bedoeld? 2. Welke resultaten zijn behaald en hoe verhouden deze zich tot de doelstellingen? 3. Welke factoren hebben positief en negatief bijgedragen aan het bereikte resultaat? 4. Hoe kunnen we het vervolg van het proces optimaliseren?

4

Zie figuur 1.2. Vijfknoppenmodel Pagina 24

Uitlaatbeleid

Gedragsregels Bij het nieuwe beleid horen ook nieuwe gedragsregels. Deze gedragsregels zullen in de gehele gemeente Boxtel gaan gelden, tenzij anders aangegeven: 1. Hondenbezitters zijn te allen tijde verantwoordelijk voor het doen en laten van hun hond, zoals de ontlasting en aangebrachte schade bij derden. 2. Aanlijnplicht binnen de bebouwde kom. 3. Opruimplicht binnen de bebouwde kom. De eigenaar is verplicht een opruimmiddel bij zich te hebben en deze ook te gebruiken om de hondenpoep op te ruimen. Zones Binnen de Gemeente Boxtel worden drie soorten zones gerealiseerd. Geheel Boxtel binnen de bebouwde kom is zone rood, tenzij anders aangegeven (zone groen en oranje). Zone rood = aanlijnplicht & opruimplicht Zone oranje = aanlijnplicht, géén opruimplicht op de groenstroken* Zone groen = géén aanlijnplicht & géén opruimplicht op de groenstroken* *In artikel 2.4.13 van de APV staat beschreven hondeneigenaren ervoor moeten zorgen dat een hond zicht niet ontdoet van zijn uitwerpselen op verhardingen waar ook voetgangers komen.

§ 4.1. Voorzieningen Voorzieningen zijn bedoeld om hondenpoep in de openbare ruimte te voorkomen. Naast tastbare voorzieningen als afvalbakken / Depo Dogs, worden ook zones ingericht. Het nieuwe beleid brengt met zich mee dat voorzieningen wijkgericht opgeknapt, ontwikkelt en onderhouden worden. Waar overlast van hondenpoep is wordt door middel van een voorziening of herinrichting, inclusief communicatie, een oplossing geboden. Pas wanneer dat geen effect heeft, wordt het probleem op basis handhaving opgelost. Voorzieningen die binnen de bebouwde kom opgeknapt en/of ontwikkeld worden zijn: Voorziening Aanlijnplicht Losloopzone

Opruimplicht

Bij voorkeur niet afgerasterd, tenzij het een verkeersonveilige situatie betreft. Zone Groen

Hondentoilet

Bij voorkeur natuurlijk afgerasterde zandbak. Zone Groen

Uitlaatzone

Zone Oranje

Afvalbakken - Depo Dogs

Het faciliteren van opruimmogelijkheden. Zone Rood

X X

X

Tabel 4.1. Soorten voorzieningen

Bovengenoemde voorzieningen worden wijkgericht opgeknapt en/of ontwikkeld. Per wijk wordt aangegeven op welke locatie een voorziening dient gerealiseerd te worden of opgeknapt dient te worden.

Pagina 25

Uitlaatbeleid

Centrum Locatie

Voorziening

Opknappen of realiseren

Pelgrimspad

Hondentoilet (al aanwezig)

Vergroten en opknappen

Grasstrook Pelgrimspad

Uitlaatzone

Realiseren (aanduiden 2x)

Magdalena’s pad

Uitlaatzone


Grasstrook Brederodeweg

Uitlaatzone


Braakliggend terrein

(tijdelijk) Losloopzone


Hondentoilet

Realiseren

Spoorstraat

Afvalbak - Depo Dog

Realiseren

Breukelsplein

Hondentoilet (let op! Herinrichting)

Realiseren

Grasstrook Ossenpad

Uitlaatzone


Berm Jac. Roelandstraat

Uitlaatzone


Konijnhoolsedreef

Losloopzone

(aan kant van het park)

Molenstraat – Jan Kruisenstraat Breukelsestraat – Pastoor Eversstraat (hoek)

Realiseren (aanduiden 2x) Tabel 4.2. Voorzieningen Centrum

Vanuit het zwerfvuilplan is geadviseerd om in het centrum meer afvalbakken te plaatsen (10 stuks), voorstel is dan ook om hiermee mee te liften en deze afvalbakken ook beschikbaar te maken voor het deponeren van hondenpoep.

Figuur 4.1. Plattegrond Centrum

Pagina 26

Uitlaatbeleid

Breukelen Locatie

Voorziening


v/d Voortweg


Vergroten en opknappen

v/d Voortweg

Uitlaatzone



Uitlaatzone


Grasstrook Bosscheweg

Uitlaatzone


Ridder van Cuijkstraat

Uitlaatzone


Uitlaatzone


Losloopzone


Losloopzone


Park Molenweide

Uitlaatzone


Molenweide

Depo Dog (al aanwezig)

Nvt

Jan van Brabantstraat


Nvt.

Annastraat


Nvt.

Ursulinapad


Nvt.

Schepenen – Corpus


Nvt.

Achter hondentoilet aan Dommelkant

Tussen weg en spoor Angelapad aan Smalw ater (centrum kant) Wandel-/fietspad aan Smalwater Verlengde van Molengraafseweg Park Molenweide Grasveld tussen spoor en dieren wandelpark

Figuur 4.2. Plattegrond Breukelen

Doorsteek Liduinahof

Tabel 4.3. Voorzieningen Breukelen Pagina 27

Uitlaatbeleid

Selissenwal Locatie

Voorziening


Parkweg


Nvt

Sparrenrijk

Uitlaatzone


Brandevrouwenlaan -

Uitlaatzone

Realiseren (aanduiden

Parkweg – Molenwijkse-

10x)

weg - Halderheiweg Aan de kant van Sparrenrijk Keizerstraat - Van Ran-


Opknappen

Losloopzone


Hondentoilet

Realiseren

Ronduutje

Uitlaatzone


Pastoor de Beerpad


Nvt.

derodestraat De witte hoeve (pad langs de Dommel) Grasveld aan Boschs eweg - Dommeldal

Tabel 4.4. Voorzieningen Selissenwal

Figuur 4.3. Plattegrond Selissenwal Pagina 28

Uitlaatbeleid

Munsel – Selissen – In Goede Aarde Locatie

Voorziening


Grasstrook Bosscheweg

Uitlaatzone


en Brederodeweg

10x)

De Aanloop

Uitlaatzone


Den Hofpad – Schei-

Uitlaatzone in combinatie met een


dingsweg – Voetboog

Losloopzone

16x)

Weikespad

Losloopzone (al aanwezig)

Opknappen (aanduiden 2x)

Newtonplein

Depo Dog (al 2x aanwezig)

Nvt.

Tabel 4.5. Voorzieningen Munsel – Selissen – In Goede Aarde

Figuur 4.4. Plattegrond Munsel – Selissen – In Goede Aarde Pagina 29

Uitlaatbeleid

Oost

Locatie

Voorziening


De lange loop

Losloopzone



Uitlaatzone


Puttersdreef (Dommelkant)

Uitlaatzone


Voetakkerspad (Park Liereland)

Losloopzone


Hoog Heemcomplex

Uitlaatzone (al aanwezig)

Opknappen (optimaliseren / 10x)

Apollopad

Uitlaatzone


Maastrichtsestraat


Opknappen en vergroten

Hendrik Verheeslaan


Opknappen

Lijsterbesgaard


Opknappen en vergroten

Europalaan – De Beukums


Opknappen

Aangewezen grasstroken

Uitlaatzone


Uitlaatzone


Uitlaatzone


Europalaan – Nieuwe Nieuwstraat

Afvalbak / Depo Dog

Realiseren

Benneluxlaan


Nvt.

Hobendonkseweg


Nvt.

Dommeloord


Nvt.

Kleine Beemd

Depo Dog (al 6x aanwezig)

Opknappen

Groenstroken tussen fietspad en voetpad

Europalaan Maastrichtsestraat Groenstroken tussen fietspad en voetpad Grasstrook Schijndelseweg Tussen rotonde en gaardwijken

Figuur 4.5. Plattegrond Oost

Tabel 4.6. Voorzieni ngen Oost Pagina 30

Uitlaatbeleid

Liempde Locatie

Voorziening


De Bleek – Oude Dijk

Uitlaatzone


Losloopzone


Smaldersestraat

Uitlaatzone


Oude Dijk – Europalaan

Hondentoilet

Realiseren

Dn Achterhoef

Hondentoilet

Realiseren

Keefheuvel – Smidsepad

Hondentoilet

Realiseren

Heuvelstraat


Nvt.

Smidsepad – Den Dries


Nvt.

Den Dries


Nvt.

Vendelstraat – Keefheuvel


Nvt.

Aan de kant van de A2 Groenstroken rondom “trimmersbosje” Tussen Schuttersdreef en Oude Dijk

Tabel 4.7. Voorzieningen Liempde

Figuur 4.6. Plattegrond Liempde Pagina 31

Uitlaatbeleid

Lennisheuvel Locatie

Voorziening


Pastoor Mandersstraat

Uitlaatzone

Realiseren (aanduiden 2x) Tabel 4.8. Voorzieningen Lennisheuvel

Bestemmingsplannen Naast het bovengenoemde advies om nieuwe voorzieningen te realiseren in de bestaande openbare ruimte, verdient het een aanbeveling om in de toekomst bij nieuwe bestemmingsplannen uitlaatmogelijkheden op te nemen.

Figuur 4.7. Plattegrond Lennisheuvel

Pagina 32

Uitlaatbeleid

§ 4.2. Communicatie Communicatie vindt plaats via de krant, folders, brieven, internet, posters, borden en mondeling. De continue aandacht en communicatie werken beter dan een eenmalige, grote projectmatige campagne. De communicatie zal als doel hebben het verminderen en voorkomen van conflictsituaties, de boodschap zal zich dus richten op bewustwording. Hierdoor zal de communicatie de participatie bevorderen. Onder communicatie valt het communiceren van het nieuwe beleid; de voorzieningen, regels, plichten, tips en boetes. Het betreft een actieve, positieve communicatie; huis-aan-huis. De doelgroep van dit nieuwe beleid is geheel Boxtel, dat wil dus zeggen alle hondenbezitters en alle niet hondenbezitters. Er wordt bewust geen onderscheidt gemaakt tussen de (niet) hondenbezitters om zo de sociale controle te stimuleren. Communicatiecampagne Randvoorwaarde voor een goede externe communicatie is een goede interne communicatie. Intern gaat voor extern, dat wil zeggen dat er goede afspraken worden gemaakt over de woordvoering en alle medewerkers van de gemeente Boxtel dienen op de hoogte gebracht te zijn van het nieuwe beleid. Daarnaast is er een uniform contactpersoon naar buiten, zo is er bij externe partijen en de burgers duidelijk wie binnen de gemeente verantwoordelijk is voor het uitlaatbeleid. De doelgroep dient door de campagne de volgende dingen te weten: wat het nieuwe beleid is; wat de gedragsregels zijn; dat conflictsituaties (hondenpoep) gezamenlijke maatschappelijke problemen zijn; dat de Gemeente Boxtel conflictsituaties aan probeert te pakken en wat het doel is. De doelgroep dient een andere houding ten opzichte van uitlaten van honden te hebben: de doelgroep dient aan het einde van de campagne een positieve houding aan te nemen ten opzichte van de boodschap die de Gemeente Boxtel wil uitzenden (informatie); de doelgroep dient een positieve houding aan te nemen ten opzichte van het niet uitlaten van honden op plaatsen waar dit niet hoort (preventie); de doelgroep dient in te zien dat zij een bijdrage kunnen leveren aan de vermindering van conflictsituaties in de Gemeente Boxtel (preventie en participatie). De doelgroep dient een gedragsverandering te ondergaan: de doelgroep dient zelf de verantwoordelijkheid te nemen om minder conflictsituaties te veroorzaken; de doelgroep dient zelf actief te gaan meewerken aan een schonere leefomgeving door conflictsituaties te voorkomen. Enkele tips die in de communicatie terug komen, zijn: burgers die een hond hebben of willen aanschaffen worden sterk aanbevolen om een puppy - en/of hondengedragscursus te volgen. (Cursusadvies); in de voorzieningen die door de gemeente worden aangeboden, wordt geadviseerd om de hondenpoep, daar waar mogelijk, wél op te ruimen. (Opruimadvies)

Pagina 33

Uitlaatbeleid

In alle communicatievormen wordt door middel van de plattegrond, bijbehorende gedragsregels of een verwijzing naar de website en/of gemeentegids 2010, het nieuwe beleid helder en volledig gecommuniceerd. Website Op de website is er de mogelijkheid om per wijk in te zoomen op de voorzieningen binnen de wijk. Daarnaast worden gedragsregels helder en volledig gepresenteerd. Ook de APV zal niet ontbreken op de website. Communicatiestunt Het aanbieden van een opruimmiddel om zo de opruimplicht te communiceren. Daarnaast stimuleert het de acceptatie van de Boxtelaren. Het opruimmiddel kan op één centrale locatie afgehaald worden, bijvoorbeeld in de publiekshal van het gemeentehuis of op de werf. Perspublicaties Wanneer conflictsituaties weer vaker voorkomen en de meldingen op de OW -servicelijn toenemen, wordt er door middel van incidentele perspublicaties extra aandacht geschonken aan het uitlaatbeleid. Wat is het huidige uitlaatbeleid, de perspublicaties moeten bewustwording stimuleren en meer inzicht en duidelijkheid verschaffen. Gemeentegids In de gemeentegids wordt in een rubriek aandacht besteed aan het nieuwe hondenbeleid, hierin zijn de gedragsregels terug te vinden en een plattegrond. Op deze plattegrond is per wijk terug te vinden waar de voorzieningen zich bevi nden, waar honden mogen komen en wat mogen ze doen binnen de bebouwde kom. Informatiefolder Dit is een korte en krachtige tekst waarin hondenbezitters op de hoogte worden gebracht van het nieuwe beleid en de bijbehorende gedragsregels. Deze folder is te verkrijgen bij de dierenartsen, hondenscholen en uitlaatservice. OW Servicelijn De servicelijn van Openbare Werken wordt geoptimaliseerd, dit betekent dat de registratie van hondenpoepoverlast beter en efficiënter geregistreerd gaan worden. Aanduidingen Ook de aanduidingen van voorzieningen behoren tot de communicatie, doel is om de aanduidingen zo eenduidig te maken. Met het oog op de positieve communicatie wordt er met betrekking tot de verbodsborden een uitsterfbeleid gehanteerd. Daar waar verbodsborden nodig zijn, om het beleid te ondersteunen, blijven ze staan, daar waar ze verwarring veroorzaken en in strijd zijn met het beleid worden ze verwijderd. Daarnaast worden de versleten en oude aanduidingen verwijderd en niet vervangen (tenzij dit nodig bevonden word). § 4.3. Reiniging De hondenbezitter is verantwoordelijk. In de hele Gemeente Boxtel geldt de opruimplicht binnen de bebouwde kommen. Dat betekent dat de hondenbezitter, altijd een opruimmiddel bij zich moet hebben om de hondenpoep op te ruimen. De hondenbezitter heeft de mogelijkheid om de hondenpoep te deponeren in de afvalbakken (incl. de aangewezen Depo Dogs).

Pagina 34

Uitlaatbeleid

De gemeente is verantwoordelijk. De afvalbakken en Depo Dogs worden wekelijks geleegd door de gemeente middels de zwerfvuilbus. Daarnaast worden de aangewezen voorzieningen voor honden, afhankelijk van de gebruiksintensiteit en ligging, door de Gemeente Boxtel gereinigd. De hondentoiletten worden wekelijks gereinigd door de zuigunit van de WSD-groep. De uitlaatstroken/zones en losloopzones worden gemaaid aan de hand van het maaibeleid om de natuurlijke reiniging te bevorderen. Binnen de uitlaatstroken/zones en losloopzones zijn wel uitzonderingen te benoemen voor de reinigingsmethode en frequentie. In onderstaand schema worden deze weergegeven. Locatie

Voorziening

Reinigingsmethode

Reinigingsfrequentie

Mandersstraat

Uitlaatzone

Zuigunit

Wekelijks

Grasstrook Pelgrimspad

Uitlaatzone

Zuigunit

Ad hoc (indien nodig)

Magdalena’s Pad

Uitlaatzone

Zuigunit


Berm Grote Beemd

Uitlaatzone

Zuigunit


Berm Jac. Roelandstraat

Uitlaatzone

Zuigunit


v/d Voortweg

Uitlaatzone

Zuigunit


Park Molenweide

Losloopzone

Zuigunit


Ronduutje

Uitlaatzone

Zuigunit


De lange Loop

Losloopzone

Zuigunit op conflictsituaties


Voetakkerspad

Losloopzone



Hoog Heemcomplex

Uitlaatzone

Zuigunit

Wekelijks

Apollopad

Uitlaatzone



Maastrichtsestraat

Uitlaatzone



Tabel4.9. Uitzonderingen in reinigingsmethode en reinigingsfrequentie

§ 4.4. Handhaving Handhaven is het sluitstuk in de aanpak van hondenpoep. Niet-hondenbezitters voelen zich serieus genomen en zien gerechtigheid. Hondenbezitters zien een boete (meestal) als voldoende stimulans om poep op te ruimen of de hond op plaatsen uit te laten waar het wel mag. Bij handhaven is het goed regels te stellen waarbij duidelijk wordt benoemd waarop gehandhaafd wordt. Handhaving bevordert de bewustwording. In dit nieuwe beleid komt handhaven aan bod wanneer de getroffen maatregelen; voorzieningen en communicatie, geen effect hebben. Dan wordt er gehandhaafd op basis van de APV, hiervoor dient de APV aangepast te worden. Dat wil zeggen dat er een aanlijnplicht binnen de bebouwde kom en dat er een opruimplicht, inclusief het bij hebben van een opruimmiddel, toegevoegd moet worden aan de APV. Hierop wordt dan gehandhaafd. Daarnaast zijn een aantal zones aangewezen waar de hondenbezitters meer vrijheden hebben, maar ook daar wordt gehandhaafd op basis van de gedragsregels behorende aan de zones. Daarnaast zou er ook door middel van hondenbelasting of een hondenpenning gehandhaafd kunnen worden, deze mogelijkheid is onderzocht echter is de conclusie en het advies om niet opnieuw hondenbelasting te innen. Reden hiervan is dat er te veel perceptiekosten op de opbrengst zijn, daarnaast hebben de projectgroep en de klankbordgroep beide geadviseerd om geen hondenbelasting te innen. Zo wordt er voorkomen dat hondenbezitters een niet gewenst gedrag gaan vertonen, zoals “Ik betaal hondenbelasting dus laat de gemeente het maar opruimen”. Voorstel is om elke twee jaar het uitlaatbeleid te evalueren en wanneer niet het gewenste en optimale resultaat bereikt is dan het invoeren van hondenbelasting te overwegen. De politie en de Boa’s controleren of de regels op het gebied van uitlaten van honden worden nageleefd. Mocht dit niet het geval zijn, dan wordt daarop gehandhaafd. Pagina 35

Uitlaatbeleid

§ 4.5. Participatie Door middel van een volledige, positieve en actieve communicatie, voorzieningen en handhaven van de APV wordt de participatie bevorderd. Binnen de gemeente is een aantal wijkorganen en buurtverenigingen actief. Een actieve houding naar de wijken en buurten toe leidt tot meer participatie. De buurtverenigingen zijn vaak betrokken en begaan met hun eigen leefomgeving en gemeente. Zij worden actief benaderd om als doorgeefluik te fungeren naar (niet) hondenbezitters voor het nieuwe honden uitlaatbeleid. Daarnaast worden ook hondenscholen, uitlaatservices, dierenwinkels en dierenartsen ingeschakeld om huisdierbezitters bewust te maken van de conflictsituaties en het nieuwe beleid. Er worden informatiefolders verspreid bij de desbetreffende organisaties zodat huisdierbezitters deze mee kunnen nemen en krijgen.

Pagina 36

Uitlaatbeleid

Hoofdstuk 5. Andere huisdieren In dit hoofdstuk wordt kort antwoord gegeven op de subdoelstelling. Voorzieningen Voor andere huisdieren worden er geen voorzieningen door de gemeente gerealiseerd of aangereikt. Huisdierbezitters kunnen wel informatie over voorzieningen voor huisdieren krijgen bij hun dierenarts en/of een dierenwinkel. Communicatie Om conflictsituaties rondom andere huisdierenpoep te verminderen worden er een tweetal communicatiemiddelen ingezet. Website Op de website zijn tips & tricks te vinden die conflictsituaties verminderen en voorkomen. Zo kunnen burgers zelf actie ondernemen om iets te doen tegen huisdierenpoep. Bijvoorbeeld:

Last van katten in de tuin?! Hier zijn een paar tips opgenomen om dit probleem te helpen voorkomen, zonder dat er problemen ontstaan tussen de eigenaar(s) van de kat(ten) en de tuinbezitter.

Er zijn veel methodes en middeltjes die ervoor kunnen zorgen dat katten het hazenpad kiezen. 1. Meer planten in je tuin zetten zodat de bodem volledig dicht groeit. 2. Je kunt ook planten in de tuin plaatsen waar de katten een hekel aan hebben, waardoor ze uit de tuin blijven.

Perspublicaties Wanneer er conflictsituaties gemeld worden of wanneer er perspublicaties uitgaan voor het uitlaatbeleid van honden, kan hier op ingespeeld worden door tips & tricks te communiceren naar de andere (niet) huisdierbezitters. Reiniging Voor het reinigen van andere huisdierenpoep kan de gemeente enkel faciliteren in het opruimen van de paardenpoep die blijft liggen in het centrum. Wanneer er een melding wordt gemaakt bij de OW servicelijn kan de gemeente inc identeel reinigen. Handhaving Op het uitlaten van andere huisdieren kan niet gehandhaafd worden. Daarom worden in de APV hiervoor geen regels opgenomen omtrent andere huisdieren. Participatie Door middel van dierenartsen worden huisdierbezitters bewust gemaakt van de conflictsituaties en tips & tricks voor vermindering van overlast van andere huisdieren. Er worden informatiefolders verspreid bij de desbetreffende organisaties zodat huisdierbezitters deze mee kunnen nemen en krijgen.

Pagina 37

Uitlaatbeleid

Deel 4. Implementatie Hoofdstuk 6. Maatregelen Om het beleidsvoorstel, deel drie, te realiseren dient er per beleidsinstrument een aantal maatregelen genomen te worden. In dit hoofdstuk worden deze maatregelen besproken. Beleidsinstrument Voorzieningen

9 losloopzones realiseren 26 uitlaatzones realiseren 9 hondentoiletten opknappen 6 hondentoiletten realiseren 2 nieuwe Depo Dogs (naast de afvalbakken die geadviseerd waren in het zwerfvuilplan) 73 groene losloopzones borden 16 losloopzones; toiletten borden 148 oranje uitlaatzones borden Opnemen van uitlaatmogelijkheden in bestemmingsplannen

Communicatie

Campagne met maatwerk (ook voor andere huisdieren) Website ontwikkelen Gemeentegids, rubriek aan uitlaten van honden Informatiefolder ontwikkelen Ow Servicelijn optimaliseren, registratie van meldingen optimaliseren.

Reiniging

Reinigingsschema Nieuw contract met WSD

Handhaving

Aanpassen van APV Boa’s en Politie op de hoogte stellen van nieuwe APV

Participatie

Beïnvloeding van houding en mentaliteit door middel van bovenstaande goed en volledig uit te voeren.

Pagina 38

Uitlaatbeleid

Hoofdstuk 7. Planning 2009 Kwartalen

de

3

2010 de

4

ste

de

1

2

Oost (opknappen en realiseren)

X

X

Centrum (opknappen en realiseren)

X

X

2011 de

3

de

4

ste

de

1

2

X

X

3de

4de

Voorzieningen Projectorganisatie: Openbare Werken en externe inhuur (aannemer)

Breukelen (opknappen en realiseren)

X

X

Selissenwal (opknappen en realiseren)

X

X

Munsel-Selissen-In Goede Aarde (opknappen en realiseren)

X

X

Lennisheuvel (opknappen en realiseren)

X

X

Liempde (opknappen en realiseren)

X

X

X

X

Onderhouden

X

X

X

X

Communicatie Projectorganisatie: Centrale ondersteuning, Communicatie in samenwerking met Openbare Werken Informatiefolder (realiseren & verspreiden) Website ontwikkelen

X

X

X

X

X

X

Website up-to-date

X

Gemeentegids (ontwikkelen & verspreiden)

X

X

Aanduidingen (bestellen en plaatsen)

X

X

X

X

X X

Perspublicaties (honden en andere huisdieren)

X Incidenteel

Reiniging Projectorganisatie: WSD Zuigunit

Hondentoiletten 1x p/w & Zones ad hoc

Maaien

Maaibeleid

Zwerfvuilbus

Depo Dogs 1x p/w

Ruimen van paardenpoep

Incidenteel

Handhaving Projectorganisatie: Centrale ondersteuning, Handhaving Aanpassen van APV

X

Handhaven volgens nieuwe APV

X X

X

X

X

X

X

X

X

Participatie Projectorganisatie: Openbare Werken en wijkambtenaar Wijk- en buurtverenigingen aanschrijven + activeren

X

X

Hondenscholen, dierenartsen en uitlaatservice

X

X

X

X

aanschrijven + activeren

Evaluatie

X

X

X

X

Projectorganisatie: Openbare Werken Tabel 7.1. Planning

Pagina 39

Uitlaatbeleid

Hoofdstuk 8. Kostenraming Totale (afgeronde) incidentele kosten Uitlaatbeleid Incidentele materiaalkosten Aanduidingen Depo Dogs

€ 7.600, € 700,-

Hondentoiletten (opknappen) Incidentele externe kosten Hondentoiletten (realiseren)

€ 4.500, € 12.000,-

Inhuur personeel en tractie Incidentele communicatiekosten

€ 3.900, € 5.000, -

Onvoorzien

€ 1.300,-

Totale incidentele kosten

€ 35.000,-

Structurele materiaalkosten

Totale (afgeronde) structurele kosten Uitlaatbeleid € 0,-

Structurele externe kosten Schoonmaak WSD Inhuur personeel en tractie

€ 6.300,€ 1.200,-

Structurele communicatiekosten

€

0,-

Totale incidentele kosten

€ 7.500,-

Pagina 40

Bijlage Uitlaatbeleid

Gemeente Boxtel Augustus 2009 Openbare Werken, Joyce Bergmans

Pagina 1


Bijlage A Overzicht meldingen hondenpoep Overzicht geregistreerde klachtenbrieven en telefonische meldingen via servicepunt Wijk West Selissenwal

Breukelen

-

Vendelhof jeus de boiles baan, bij de Parkweg

-

v/d Rodestraat voor de toilet

-

v/d Voortweg

-

Ronduutje

-

Aan smalwater (achter Deken Broekmanlaan)

-

Jan van Brabantstraat (in de goot) Gehele hoek. Hier is op korte afstand niet te vinden van een honden uitlaatroute.

-

Sportpark

-

Doornakkerlaan

-

Parallelweg Noord (tot aan het station)

-

Annatraat, bewoners laten de honden juist uit op grasstrook en de aanplant op de hoek Maria van Dieststraat / Annastraat

Centrum

-

Brugakker

-

Breukelsestraat (veldje bij de bakker)

-

Breukelsplein (voorheen hondentoilet, door nieuwbouw verwijderd)

-

Magdalena’s pad (achter gemeentehuis)

-

Spoorstraat

-

In de hoek v. Coothstraat / ten Brinckstraat / Fransstaelstraat weinig of niets aanwezig.

-

Prins Hendriksstraat

-

Geheel centrum (winkel) gebied

-

v/d Beekstraat

-

Stationsstraat

-

Achter Bergstraat

-

De Heerwaarde

-

Pastoor Mandersstraat

Munsel -

-

Schutsboom (tennisveld)

Selisen -

-

Bij begraafplaats (parkeerplaats) groenstrook. Tegenover kruisboog 16.

-

Grasveldje Europalaan/Nieuwe nieuwstraat

-

Taxandrialaan

-

Purcelstraat

-

Apollopad (buiten platsoenstrook)

-

Esdoorngaard

-

Europalaan (tussen gras en trottoir)

-

De Beukems

-

Molenweide

-

Hoogheem (Bij BIC en rondom andere flats, stroken bij de bomen (niet aangewezen plekken))

-

Veldjes bij Hazelaarsgaard, Lijsterbesgaard en Berkengaard (grasstroken; speelveldjes).

-

Hendrik Verheeslaan, op schoolroute

-

Oude dijk (in berm / sloot)

-

Buitengebied; brukelsestraat. Honden lopen los op particulier gebied.

Lennisheuvel Oost

In Goede Aarde Oost

Liempde

Pagina 2


Bijlage B Overzicht voorzieningen

Pagina 3


Aanbod Wijk

Hondentoilet

Honden uitlaatzone

Depo Dogs

West Selissenwal

1. Keizerstraat – van Randerodestraat

1. Pastoor de Beerpad

2. Parkweg Breukelen

1. v/d Voortweg

1. Jan van Brabantstraat 2. Annastraat 3. Ursulinapad 4. Schepenen-Corpus

Centrum

1. Pelgrimspad

1. Molenweide (doorsteek ludinahof)

Lennisheuvel Oost Munsel -

1. Weikespad

1. Newtonplein(2st)

1. Hoogheem complex

1. Benneluxlaan

Selisen In Goede Aarde Oost

1. Maastrichtsestraat 2. Hendrik Verheeslaan

2. Hobbendonkseweg

3. Europalaan – de Beukems

3. Dommeloord

4. Lijsterbesgaard

4. Kleine Beemd (6st totaal)

Liempde

1. Heuvelstraat

1. Smidsepad – Den Dries 2. Den Dries 2. Vendelstraat – Keeftheuvel

Pagina 4


Bijlage C APV Honden Art. 2.4.12 Loslopende honden, verboden plaatsen, identificatie 1. Het is de eigenaar of houder van een hond verboden die hond te laten verblijven of te laten lopen: a. Binnen de bebouwde kom op de weg zonder dat die hond aangelijnd is; b. Op een voor het publiek toegankelijk en kennelijk als zodanig ingerichte kinderspeelplaats, zandbak of speelweide of wezen plaats; c. Op de weg zonder voorzien te zijn van een halsband of een ander identificatiemerk dat de eigenaar of houder duidelijk doet kennen. 2. Burgemeester en wethouders kunnen wegen of terreinen aanwijzen waarvoor de in het eerste lid gestelde verboden niet of niet geheel gelden. 3. De verboden genoemd in het eerste lid onder a en b gelden niet voorzover de eigenaar of houder van een hond zich vanwege zijn handicap door een geleidehond laat geleiden en de hond als zodanig aantoonbaar gekwalificeerd is of indien een eigenaar of houder van een hond deze aantoonbaar gekwalificeerd opleidt tot geleidehond. Analyse Artikel 2.4.12 beperkt het loslopen van honden in twee situaties: op de weg zonder dat de hond is aangelijnd en op kinderspeelplaatsen e.d. In het kader van de deregulering is het begrip ‘weg ‘in artikel 1.1 sub A ingrijpend gewijzigd, waardoor daarin plantsoenen e.d. niet meer voorkomen. Dit betekent dat het laten loslopen van honden in plant soenen momenteel niet strafbaar is. Uiteraard moet wat het begrip ‘weg’ betreft weer een ruimere tekst terugkomen. Het college kan ook toepassing geven aan sub b en andere plaatsen aanwijzen, zoals plantsoenen. Overigens mag een blinde geleidehond los lopen. Buiten de bebouwde kom is geen aanlijnplicht. Het is verboden om een hond uit te laten op een ingerichte speelweide, kinderspeelplaats of zandbak. Art. 2.4.13 Verontreiniging door honden 1. De eigenaar of houder van een hond is verplicht ervoor te zorgen dat die hond zich niet van uitwerpselen ontdoet: a. Op een gedeelte van de weg dat is bestemd of mede is bestemd voor het verkeer van voetgangers; b. Op een voor het publiek toegankelijke en kennelijk als zodanig ingerichte kinderspeelplaats, zandbak of speelweide; c. Op een andere door burgemeester en wethouders aangewezen plaats. 2. De strafbaarheid wegens overtreding van het in het eerste lid gesteld gebod wordt opgeheven, indien de eigenaar of houder van de hond er zorg voor draagt dat de uitwerpselen onmiddellijk worden verwijderd. Analyse Ook hier wreekt zich de beperkte omschrijving van het begrip ‘weg’ in art. 1.1. Maar ook hier geldt, dat het college andere plaatsen kan aanwijzen waarvoor het verbod eveneens geldt. Honden mogen zich in de gehele Gemeente Boxtel niet ontdoen van hun uitwerpselen in het voetgangersgebied en in een kinderspeelplek. Uit bovenstaand artikel kan geïnterpreteerd worden dat honden zich overal mogen ontdoen van uitwerpselen mits de hondenbezitter het opruimt. Dit is echter niet het juiste uitgangspunt, omdat daarmee immers de strafbaarstelling van het zich ontdoen in een zandbak e.d. door aanvullende handelingen kan worden opgeheven, terwijl met name in die situaties de strafbaarstelling overeind moet blijven omwille van de ernst van de overtreding.

Pagina 5


Art. 2.4.14 Gevaarlijke honden 1. Het is de eigenaar of houder van een hond verboden die hond te laten verblijven of te laten lopen op of aan de weg of op het terrein van een ander: a. Anders dan kort aangelijnd, nadat burgemeester en wethouders aan de eigenaar of houder hebben bekendgemaakt dat zij die hond gevaarlijk of hinderlijk achten en zij een aanlijngebod in verband met het gedrag van die hond noodzakelijk vinden; b. Anders dan kort aangelijnd en voorzien van een muilkorf nadat burgemeester en wethouders aan de eigenaar of de houder hebben bekendgemaakt, dat zij die hond gevaarlijk of hinderlijk achten en zij een aanlijnen muilkorfgebod in verband met het gedrag van die hond noodzakelijk vinden. 2. In afwijking van art. 2.4.12, eerste lid onder c, geldt voor het bepaalde in het eerste lid bovendien dat de hond moet zijn voorzien van een optisch leesbaar, niet verwijderbaar identificatiekenmerk in het oor of in de buikwand, dat de eigenaar of houder duidelijk doet kennen. 3. In het eerste lid wordt verstaan onder: a. Muilkorf: een muilkof als bedoeld in art. 1 onder d. van de Regeling agressieve dieren; b. Kort aanlijnen: aanlijnen van een hond met een lijn met een lengte, gemeten van hand tot halsband, die niet langer is dan 1,50 m. 4. Het in het eerste lid gestelde verbod is niet van toepassing voor zover de Regeling agressieve dieren van toepassing is. Analyse Deze bepaling kan voor het hondenuitlaat beleid buiten toepassing blijven, omdat anders dan de andere bepalingen dit artikel alleen ziet op met name door het college bij afzonderlijk besluit aangeduide honden die dan, of hetzij kort aangelijnd of hetzij kort aangelijnd en gemuilkorfd moeten zijn omdat de hond gevaarlijk is.

Pagina 6


Bijlage D Praktijkvoorbeelden Veghel

Pagina 7


Veldhoven

Pagina 8

Uitlaatbeleid. Uitlaatbeleid. Gemeente Boxtel. Augustus Openbare Werken, Joyce Bergmans. Pagina 1

Recommend Documents