traumapost editie 12, februari 20 13
Leer van elkaar: rampen trekken zich niets aan van regiogrenzen CBRN leeft. Dat is de afgelopen jaren wel duidelijk geworden. En niet alleen bij de mensen die bezig zijn met activiteiten gericht op een goede voorbereiding op dergelijke rampen en crises. Dat is ook niet voor niets. In 2010 tijdens het symposium ‘Gevaarlijke stoffen: een rampscenario!’ constateerden wij immers dat we zeker nog niet goed voorbereid zijn op dergelijke calamiteiten. Het onderwerp CBRN had toen nog een grote lading en was vooral complex.
Leden projectgroep CBRN Op de foto, van links naar rechts: Corina de Groot (TraumaNet AMC), Ben Rozema (GGD Amsterdam), George van Leeuwen (Veiligheidsregio NHN), Linda van Gelder (TraumaNet AMC), Pieter Janssen (Spectrigon) en Arjan Lindeboom (Westfriesgasthuis). Op de foto ontbreken: Jan van Asperen (GHOR Amsterdam-Amstelland), Ingrid Vroom (Meldkamer Flevoland), Victor Hakkenberg van Gaasbeek (AMC) en Nicole Nijhuis (GGD Amsterdam).
De afgelopen twee jaar is er veel gebeurd.
stapjes, maar maak het groot als het gaat om
We hebben duidelijk gemaakt om het van
kennis delen en een gezamenlijke aanpak.
klein naar groot aan te pakken; als je één
Daarom hebben wij gedurende dit project
slachtoffer kan opvangen, kun je makkelijker
steeds nauwer opgetrokken met het Netwerk
de stap maken naar de opvang en behan-
Acute Zorg Zwolle en Acute Zorg Euregio.
deling van meerdere slachtoffers. Ook is
TraumaNet AMC wil initiatieven en kennis
aangetoond dat iedere SEH deze categorie
delen en staat open voor input van anderen,
patiënten ook nu al kan verwachten en dat de
bij rampen is er immers ook geen sprake van
aanwezigheid van basiskennis noodzakelijk is.
regiogrenzen. Ons motto was dan ook: Leer
Wat moeten we doen als een besmet slacht-
van elkaar! De frequentie van CBRN-inciden-
offer zich meldt? Wie vragen we als dit nodig
ten is te laag om zelf het wiel uit te vinden.
is om deskundig advies? Van awareness naar
Begrippenlijst CBRN
Chemische, Biologische, Radiologische, Nucleaire incidenten
CSCATTT-model Comand and Control, Safety, Communication, Assessment,
Triage, Treatment and Transport
GAGS
Geneeskundig Adviseur Gevaarlijke Stoffen
GHOR
Geneeskundige Hulpverlenings Organisatie in de Regio
LPA
Landelijke Protocol Ambulancezorg
MMA
Medisch Manager Ambulancezorg
OTO
Opleiden, Trainen en Oefenen
ZiROP
Ziekenhuis Rampen Opvang Plan
kennis dat was de uitdaging.
Met deze extra editie van de TraumaPost doen we verslag van alle stappen die de
TraumaNet AMC heeft vanuit zijn verantwoor-
afgelopen twee jaar gezet zijn. Vanuit hier
delijkheid in 2010 direct de zaken die nodig
gaan we verder met verbetering; zie het als
waren op een projectmatige wijze aangepakt.
een tussenstand. Afgesproken is dat we over
Eerst nadenken over een logisch stappenplan
twee jaar weer een symposium organiseren.
en vervolgens met alle ketenpartners werken
Ook dan zijn we weer een stap verder en
aan verbetering. Gaandeweg is daarin steeds
hopen we echt te kunnen zeggen; CBRN:
meer duidelijk geworden. Pak CBRN niet
Een ramp, maar geen rampscenario.
te groots aan maar houdt het pragmatisch. Blijf niet te lang hangen in planvorming,
Frank de Groot
maar start met opleiden. Maak kleine
Manager TraumaNet AMC
Corina de Groot, stafadviseur TraumaNet AMC, projectleider projectgroep CBRN
Regionale Projectgroep CBRN: de volgende stap Is Nederland klaar voor de opvang van slachtoffers van een CBRN-ramp? ‘Nee’, lieten vele deelnemers na afloop van het symposium weten, maar het symposium heeft heel wat losgemaakt. Of zoals een deelnemer zei: ‘Ik vond het eigenlijk schokkend dat ik zo weinig van deze problematiek wist. Ik realiseer me dat ik aan de slag moet. Ik heb vandaag genoeg gehoord waardoor ik geïnspireerd ben en zie al zoveel mogelijkheden waarmee ik morgen kan beginnen’.
de zwakke schakels binnen de CBRN-
betrekken bij het kennis-platform CBRN.
opvang te signaleren. Een regionaal project
Voor beide groepen was het nu nog te vroeg
moet met de verschillende partners binnen
om actief betrokken te raken. De ambulance-
de regio opgelost worden.
dienst heeft immers nog geen afgestemd protocol ‘omgang besmette patiënten’ in
“Besmette patiënten komen niet op de SEH... vergeet het maar! Die komen wel en die hebben zorg nodig. Dat is onze verantwoordelijkheid.”
het LPA en daardoor geen opleidingsplan. De huisartsen(posten) tonen belangstelling in de opvang van besmette patiënten en naar verwachting zullen de SEH-afdelingen de huisartsen(posten) betrekken bij de implementatie van de handreiking voor het eigen ziekenhuis.
Een leuk en leerzaam project met tastbare resultaten, concrete stappen met overzicht
Deze conclusie van het CBRN-symposium
den. Een van mijn taken als projectleider
in 2010 was voor TraumaNet AMC aanlei-
was dat ik contact zou houden met andere
Al met al is er nu, twee jaar later, een
van een aantal zaken waar nog verder aan
ding om met haar regionale ketenpartners
traumanetwerken/ acute zorg netwerken.
handreiking ontwikkeld waar de regio voor
gewerkt gaat worden, zoals een aanvullende
de volgende stap te zetten. Initiatiefnemer
De samenwerking met het Netwerk Acute
opgeleid is om mee te gaan werken, een
generieke RN-richtlijn en een microbio-
was Kees Jan Ponsen, destijds trauma-
Zorg Zwolle en Acute Zorg Euregio was
intensivering van het contact met de GAGS,
logische richtlijn. Het geeft een goed gevoel
chirurg AMC en sinds maart vorig jaar
het meest intensief. We hielden elkaar op
de aanstelling van de CBRN-experts, het
om met een stel enthousiaste mensen de
werkzaam in het MCA. In samenwerking
de hoogte van ontwikkelingen binnen de
kernteam en het kennisplatform CBRN en
boel verder op weg te hebben geholpen.
met de GAGS en extern adviseur Pieter
eigen projectgroepen en hebben de handen
misschien wel het allerbelangrijkste, het
Janssen werd een projectplan geschre-
ineen geslagen om met elkaar het CBRN-
vertrouwen dat CBRN in de ziekenhuizen
Kijk voor een compleet overzicht van alle
ven gericht op alle ketenpartners. Alleen
symposium te organiseren dat plaats heeft
de aandacht krijgt die het nodig heeft.
informatie van het CBRN-project op onze
door samenwerking konden resultaten
gevonden op donderdag 29 november 2012.
Het OLVG, het AMC en het WFG zijn al bezig
website: www.TraumaNetAMC.nl
met de handreiking en de komende maan-
geboekt worden. Eind 2010 werd het plan gepresenteerd aan de ROAZ en werden
De kracht van de groep zit erin dat we goed
den zal iedere SEH in de regio zich binnen
een aantal projectstappen uiteengezet.
omgaan met elkaar. Met de projectleden,
het vastgestelde kader van de handreiking
Tot zover een stukje achtergrond over de
een afvaardiging van de gehele keten,
op zijn manier voorbereiden op de opvang
projectgroep die voor twee jaar aangesteld
gingen we kijken waar we onderdelen
van CBRN-patiënten. Deze planontwikkeling
werd; een groep die moest bestaan uit de
konden verbeteren. Daar kwam direct het
samen met trainen en oefenen van de
diverse ketenpartners die betrokken zijn bij
sterke punt van de samenstelling tot uiting;
collega ’s op de SEH is het komende jaar een
de opvang van patiënten met een CBRN-
we keken in elkaars keuken, er ontstond
uitdaging voor iedere SEH in de regio.
besmetting. Het uitgangspunt was dat we
begrip voor de ander en iedereen voelde
In de toekomst willen we ook de ambulance-
niet het wiel opnieuw zouden gaan uitvin-
zich ‘veilig’ binnen de groep om met elkaar
verpleegkundigen en de huisartsen(posten)
Victor Hakkenberg van Gaasbeek, Verpleegkundig hoofd SEH AMC
Alle losse initiatieven bij elkaar De projectgroep CBRN bestond uit alle actoren uit de keten; een goede samenstelling waardoor we snel konden schakelen en ideeën en plannen direct konden toetsen op haalbaarheid. Mijn rol binnen de projectgroep was het beschikbaar stellen van onze kennis en ervaring vanuit de SEH van een academisch ziekenhuis. Met elkaar hebben we geïnventariseerd wat er al allemaal was op het gebied van CBRN, we wilden niet het wiel opnieuw uitvinden en daar hebben wij op voortgeborduurd. Alle losse initiatieven kwamen bij elkaar en hebben geleid tot een aantal mooie resultaten.
voldoende geschoold zijn en moet CBRN
Mijn eigen leerpunt? Met CBRN blijft het een
eigenlijk net zo’n vanzelfsprekendheid zijn als
uitdaging om ervoor te zorgen dat je aan de
bijvoorbeeld de BHV. Eigenlijk kun je onze
ene kant het onderwerp wakker en actueel
inspanningen zien als een steen in het water
houdt, terwijl je aan de andere kant hoopt
die een groot effect heeft op de betrokken
dat de toepassing van alle kennis nooit nodig
omgeving.
is. Om daar een goede balans in te vinden is het de moeite waard om daar tijd in te stop-
De CBRN-cursussen hebben plaatsgevon-
pen, want dat is me wel duidelijk geworden,
den in het AMC, waar de in onbruik geraakte
we moeten voorbereid zijn. Ik kijk met plezier
decontaminatie-ruimte als ‘skills-lab’ werd
terug op deze projectgroep; een goede
ingericht. Tijdens de cursussen is gebleken
samenstelling met deskundige inbreng, prima
dat er nog een aantal infrastructurele
voorzitter en secretariële ondersteuning. We
aanpassingen moeten worden gerealiseerd
hebben met elkaar lekker gewerkt en slagen
om te voldoen aan een volwaardige
kunnen maken.
decontaminatie-ruimte. Betreffende aanpassingen worden uitgevoerd, zodat
Kort samengevat heeft de projectgroep
In 2012 zijn 20 CBRN-experts (zie onder-
deze ruimte medio 2013 weer als volwaar-
CBRN regionaal een nieuwe ingang
staand overzicht) opgeleid conform het
dige decontaminatie-ruimte gebruikt kan
geboden voor de aangesloten zieken-
train-de-trainer principe, zodat zij hun
worden.
huizen binnen onze ROAZ-regio op het
kennis ook weer verder kunnen uitdragen
gebied van CBRN. Een duidelijke website,
en op hun eigen afdeling kunnen uitzetten.
goede producten en de handreiking bieden
Medio 2013 zullen betrokken medewerkers
ziekenhuizen handvatten waarmee ze zelf aan de slag kunnen. Dat ‘zelf aan de slag kunnen’ was een belangrijk uitgangspunt voor onze werkzaamheden en eigenlijk een voorwaarde om ook echte slagen te kunnen maken op het gebied van de opvang van CBRN patiënten. Iedere SEH-omgeving is toch weer anders ingericht en binnen het totaal moet er ruimte zijn om nuances aan te brengen. We hebben met elkaar gekozen om binnen de aangesloten ziekenhuizen CBRN-experts aan te stellen die aangestuurd gaan worden door een kernteam.
“Het onderwerp CBRN is in concurrentie met de dingen van de dag. De opvang van mogelijke CBRNpatiënten hebben we als projectgroep daarom zoveel mogelijk proberen te borgen in de dagelijkse situatie.’’
Chemische, Biologische, Radiologische en Nucleaire (CBRN) incidenten C
Besmettingen met chemische stoffen komen bij CBRN-incidenten het meest voor. Het kan gaan om een vaste stof, een vloeistof, een gas of een damp.
B
Biologische besmettingen kunnen zich voordoen in reguliere situaties (bijv. MRSA), als pandemieën (bijv. SARS) of als terroristische incidenten (bijv. Sarin).
R/N
Radiologische incidenten ontstaan door blootstelling aan radioactief materiaal of radioactieve straling. Het kan gaan om een transportof laboratoriumon-gevallen, maar ook om aanslagen, bijvoorbeeld met een ‘vuile bom’.Nucleaire incidenten betreffen incidenten met kerncentrales of nucleaire wapens.
Pieter Janssen, extern adviseur Spectrigon
Ingrid Vroom, regionale meldkamer Flevoland/centralist/werkbegeleider
Nu begint het pas
Iets hoeft niet meteen af te zijn, maar blijft in beweging
Corina en ik zijn vanaf het begin af aan betrokken geweest bij het project. Ik heb het project mee opgestart en de afgelopen twee jaar de projectgroep ondersteund met projectmatige en inhoudelijke advisering. Misschien goed om iets meer over de rol van TraumaNet te zeggen. Als netwerkorganisatie zet TraumaNet AMC een project zoals dit CBRN-project in gang met ketenpartners, die ieder hun eigen verantwoordelijkheid hebben. Je probeert de keten te smeden, maar kunt niets afdwingen; er spelen altijd meerdere belangen. De rol
‘‘Als je over een half jaar de thermometer erin doet, zien we pas echt wat gerealiseerd is.’’
die TraumaNet AMC heeft in een dergelijk
Mijn deelname in deze projectgroep, waarbij ik meer ‘meespeelde’ dan dat ik een onderdeel met een eigen verantwoordelijkheid was, was voor mij erg leerzaam. Mijn werk op de meldkamer is uitsluitend gericht op resultaten boeken en in deze projectgroep doe je mee aan een bewegend, dynamisch geheel; resultaten boeken heeft tijd nodig. Het onderwerp CBRN heeft zoveel verschillende facetten en er zijn zoveel partijen bij betrokken dat je je moet overgeven aan de dynamiek van het geheel. Je bent afhankelijk van andere partijen en je moet echt de boer op om meerdere onderdelen gemeenschappelijk te maken.
project is dus altijd een ondersteunende
Staat er nu voldoende om regionaal mee aan
adviesrol. Als een ziekenhuis niet meedoet,
de slag te gaan? De handreiking wordt
doet hij niet mee. TraumaNet AMC kan dus
regionaal gebruikt en afgestemd op de
Communicatie tussen ambulance en de SEH
en handel je daar automatisch ook naar.
alleen dingen realiseren door mensen op
eigen situatie, CBRN-experts zijn opgeleid
is essentieel om te zorgen dat patiënten met
Wat zou het mooi zijn als een klein stukje
inhoud en oplossingen mee te krijgen en is
en worden aangestuurd door een kernteam
een blootstelling aan gevaarlijke stoffen als
van dat automatisme ook bij de opvang
dus per definitie gericht op het belang van
CBRN-experts, een kennisplatform CBRN is
zodanig herkend worden en er een juiste
van CBRN-patiënten zou plaatsvinden.
de ander. Alleen als ‘die ander’ voordeel
samengesteld dat verbetering en innovatie
overdracht plaats vindt naar de SEH.
ziet heb je gewonnen. Een sterke kant van
bewaakt en de projectgroep is ontbonden.
Een van de aanbevelingen van de project-
de projectgroep CBRN was dat vanaf het
Je zou dus zeggen dat projectmatig alles
groep is om de huidige vooraankondiging
begin af aan deze taakverdeling duidelijk en
op de rit zit. Nu gaat het dus eigenlijk pas
van prehospitaal naar SEH uit te breiden en
geaccepteerd was. Alle ketenpartners ver-
beginnen. Nu moet gaan blijken of alle
te protocolleren. Ik heb dit besproken met
tegenwoordigd in de projectgroep besefte
betrokkenen de noodzaak zien van de
mijn eigen meldkamer en ook zij zien dit als
dat je iets met CBRN als thema moest en
producten die de projectgroep heeft ont-
een verbetering. Vanuit de MMA wordt dit
dat je dat niet solistisch kan oppakken;
wikkeld. Hier is een belangrijke taak
verder opgepakt.
zo’n initiatief doe je samen. Dat was een
weggelegd voor de CBRN-experts die
mooi begin, de fase van bewustwording
CBRN in hun eigen omgeving wakker
Ik werk op een geïntegreerde meldkamer
was achter de rug, we konden ons meteen
moeten houden. Zij nemen het onderwerp
ambulancezorg en brandweer. Daardoor
richten op het vinden van pragmatische
over van de projectgroep en gaan het
moeten wij denken vanuit twee disciplines
handvatten voor de regio.
uitdragen aan u allen.
Anniek Verheijde, calamiteiten coördinator en Lydi Jansen, afdelingshoofd SEH en SEH-verpleegkundige in het OLVG en beide CBRN-expert
Laatst nog met de GAGS gebeld… Hoe ga je als SEH om met een besmette zelfverwijzer? We schaffen middelen aan die we nodig hebben en creëren de routing. Gaat het om een tot drie patiënten dan kan de SEH die straks prima aan, gaat het om meerdere slachtoffers? Dan pakken we het regionaal op en is het AMC als traumacentrum met een grote decontaminatie-ruimte een beter alternatief. Dat was voor mij de eye-opener van de cursus in mei 2012 die ik samen met mijn collega Lydi Jansen gevolgd heb. De opvang van CBRN-patiënten is op deze manier behapbaar geworden en de taken zijn duidelijk. Lydi en ik weten wat ons te doen staat in het OLVG. Lydi heeft een verpleegkundige achtergrond en dat maakt ons tot een ideale combinatie om de opvang van CBRN-patiënten in ons ziekenhuis op te pakken; zij weet hoe het op de werkvloer gaat en ik regel alles eromheen. Bovendien ben ik zo’n zes jaar werkzaam bij de vrijwillige brandweer en weet vanuit die functie veel over persoonlijke bescherming. En ik heb daar geleerd om vooral ook nuchter te blijven.
de vragenlijst bij de baliemedewerker? Dan ben je er misschien nog sneller bij... of het uittrekken van kleren. Is 90% schoon ook schoon? In hoeverre is een patiënt besmet en wanneer is die schoon? Aandacht voor logistiek organisatorische aspecten; als je een besmette patiënt naar de wachtkamer verwijst, wordt de wachtkamer ook besmet. Weliswaar een secundaire besmetting, maar toch... Een paar voorbeelden die je tegenkomt als je met de handreiking CBRN aan de slag gaat en waar je zelf als ziekenhuis een besluit over moet nemen.
Iedereen die met CBRN bezig is of gaat zal het spanningsveld kennen tussen hoe vaak een CBRN-besmetting voorkomt en de moeite die je erin moet stoppen om je goed voor te bereiden. Ook op de werkvloer zitten ze daar niet op te wachten, hoe mooi en duidelijk de handreikingen ook geschreven worden. Wij proberen realistisch te blijven en gaan het hoognodige doen; geen hele tenten aanschaffen, maar
We konden onze kennis al snel in praktijk
ten te signaleren en gezamenlijk op te
wel een route en een ruimte in orde maken
brengen. Laatst hadden we een medewer-
lossen. Ook zijn we met de ‘Handreiking’
om te douchen. Bovendien inventariseren
ker van de vrachtafhandeling op Schiphol
bezig om deze aan te passen aan onze
we wat we hebben op het gebied van per-
die in aanraking was geweest met een
situatie en te implementeren op onze
soonlijke beschermingsmiddelen en deze
pakketje met een penetrante geur. Wij heb-
SEH. Zo kwamen we bijvoorbeeld op een
waar nodig uitbreiden. De SEH verpleeg-
ben meteen de GAGS om advies gevraagd,
mogelijke aanpassing van ons uitvraag-
kundigen gaan we zelf opleiden. Naast
daarna wisten we precies wat we moesten
protocol zodat we sneller een besmetting
CBRN-experts voor ons ziekenhuis hebben
doen en is het met een sisser afgelopen.
kunnen signaleren; niet iedere besmet-
Lydi en ik ook een expertfunctie binnen
We hebben de GAGS trouwens ook
ting is immers te zien. Gaan we de triage
de regio en zitten we in het kennisplatform
gevraagd om samen met ons door het
verpleegkundige trainen op een goede en
CBRN.
ziekenhuis te gaan en eventuele knelpun-
snelle diagnose of ga je iets toevoegen aan
Ben Rozema, GAGS bij GGD Amsterdam en CBRN-expert
Van angst naar nuchterheid Belang van het project? Ervoor zorgen dat de mensen in het veld, iedereen in brede zin die geneeskundige hulp verleent, zich meer bewust wordt wat er allemaal kan gebeuren met gevaarlijke stoffen wanneer patiënten daarmee in aanraking zijn geweest. Bewustwording en het aanleren van vaardigheden om er mee om te gaan. Dat is voor mij de grootste winst van het CBRN-project met als afsluiter het symposium CBRN blijft prikkelen in november 2012. Hier heb ik ambulancechauffeurs gezien, SEH-verpleegkundigen, huisartsen. Dat doet me deugd. Betrokkenen zijn vertrouwd met CBRN,
Binnen de projectgroep heb ik een inven-
weten wat van de toxicologische kennis
tarisatie gemaakt van de opleidingsmoge-
en de grootschalige impact die veroorzaakt
lijkheden die er nationaal en internationaal
kan worden zoals te zien was bij de
zijn. Hieruit bleek dat bestaand materiaal
terror-istische Sarin-aanslag in Tokyo.
niet goed genoeg aansloot bij wat wij
Daarmee is het begrip CBRN tot
wilden bereiken, daarom heeft de project-
realistischere proporties teruggebracht;
groep besloten dat we zelf een cursus
CBRN-incidenten komen in feite dagelijks
CBRN-expert moesten ontwikkelen. Ik
voor, daar moeten we ons op voorbereiden
heb in de projectgroep CBRN de plaats
en de GAGS kan daarbij een adviesrol
overgenomen van Nicole Nijhuis die de
vervullen. Je merkt dat hulpverleners
laatste maanden afwezig was, maar het is
ons weten te vinden. Onlangs werden
Nicole die de grote drager is geweest bij
we gebeld door een SEH verpleegkundige
het opzetten van de cursus. Daar verdient
van het OLVG over een medewerker
zij alle credits voor.
op Schiphol. Een ander voorbeeld; ambulancemedewerkers waren bij een fabriek waar actieve kool wordt vervaardigd en waar een medewerker onwel geworden was bij het verschonen van een filter.
“Geen kennis van de inhoud van de stoffen: bel de GAGS.’’
Vanuit onze kennis en expertise en de
Als GAGS moeten wij goed contact hebben
beschikbare database kunnen we deze
met de medewerkers op de werkvloer en
hulpverleners heel goed telefonisch
daar is door dit project nu meer bekend-
ondersteunen.
heid aangegeven. Voor ons was deelname
aan het project daarom ook belangrijk. De opvang van CBRN-patiënten wordt in de ziekenhuizen opgepakt en ingepast in het ZiROP. Twee jaar geleden was CBRN nog een onbekend terrein bekleed met angstbeelden. Nu zie je dat men door de kennis die is opgedaan zich beter in staat voelt om dit type patiënten op te vangen. Met elkaar krijgen we er steeds meer grip op; van angst naar nuchterheid. Wat mij betreft de winst van de afgelopen twee jaar.
Kernteam CBRN experts Ellen de Haan SEH verpleegkundige WFG Lydi Jansen SEH afdelingsleider OLVG Anniek Verheijde Calamiteiten coördinator OLVG GAGS GHOR Amsterdam-Amstelland Nicole Nijhuis Ben Rozema GAGS GHOR Amsterdam-Amstelland Corina de Groot Stafadviseur OTO TraumaNet AMC
George van Leeuwen, MMA (tot mei 2012), Veiligheidsregio Noord-Holland Noord
Veld met veel spelers Vanuit mijn defensieverleden (George van Leeuwen was werkzaam bij CBRN Vught) heb ik veel ervaring met CBRN-bescherming; al sinds de tweede wereldoorlog heeft defensie met strijdgassen te maken. De projectgroep CBRN had de focus op de SEH, dus ik kon tot op zekere hoogte mijn inhoudelijke deskundigheid kwijt; aan de projectgroep heb ik een presentatie gegeven over de opvang van stralingsslachtoffers. Ik vind dat er efficiënt is gewerkt binnen de projectgroep en er is in twee jaar veel gerealiseerd; mede door de aansluiting en samenwerking met andere partners; andere ziekenhuizen, de GAGS... Het is een veld met veel spelers. Ook op het gebied van opleiden is samenwerking gezocht. Met elkaar moeten we streven naar een landelijke standaard. Dat
Arjan Lindeboom, unithoofd SEH Westfriesgasthuis
Niet zelf het wiel opnieuw uitvinden; sterke dwarsverbanden met Zwolle en Groningen Samen met Victor Hakkenberg van Gaasbeek uit het AMC had ik als verpleegkundig hoofd van de SEH inbreng vanaf de werkvloer en waren wij verantwoordelijk voor een continue toetsing van de praktische kant van de plannen om te voorkomen dat we bezig waren met hogere raketengineering. Victor praatte vanuit de academische omgeving en ik vanuit de periferie. Binnen het Westfriesgasthuis ben ik tevens ZiROP-begeleider en zit dus erg dicht bij de opvang. Bij een perifeer ziekenhuis zijn er korte lijnen; als je iets wilt doorvoeren, krijg je dat sneller voor elkaar. Dat is wel een verschil met het AMC.
kost tijd en daarvoor moet je soms letterlijk
Qua samenstelling was de projectgroep
In het begin liepen we vrij snel in de valkuil
door grenzen heen. Een ramp houdt geen
breed opgezet; alle ketenpartners hadden
van de ‘grootschalige CBRN-besmettingen’.
rekening met een grens tussen het ene
hun eigen inbreng en ook de kennis over
Een omslag binnen de projectgroep kwam
traumanetwerk en het andere. Corina heeft
de materie verschilde per persoon. De een
nadat we bovenregionaal contact zochten
regelmatig de aansluiting gezocht bij het
dacht in hoofdlijnen en de ander bracht
met de acute zorg regio’s in Groningen
Netwerk Acute Zorg, regio VUmc en er zijn
kennis in over de inwerking van chemicaliën
en Zwolle. Door deze dwarsverbanden op
presentaties gegeven tijdens verschillende
op moleculair niveau. Het was voor ieder
te zoeken leerden we van de producten
(bestuurlijke) overleggen over de voortgang
van ons een uitdaging om juist die kennis
kennen die zij al ontwikkeld hadden. De
in te brengen die op dat moment relevant
‘Handreiking opvang chemisch besmette
was.
patiënten’ bracht ons terug naar de enkele
van ons project. heb ik wel gezien dat de ziekenhuizen in de Bij de aangesloten ziekenhuizen van het
regio van TraumaNet AMC de kar hebben
Netwerk Acute Zorg, regio VUmc is interesse
getrokken. De aanleiding van deze regionale
voor de cursus CBRN-expert en daar
projectgroep was de leidraad CBRN die
hebben zij ook aan deelgenomen. Verder
mede door het AMC is ontwikkeld en dat is
heeft Corina samen met Arjen en Victor,
een goed uitgangspunt voor ons geweest.
beide verpleegkundige hoofden van een
Met de producten van deze projectgroep is
SEH, ziekenhuizen van beide regio’s bezocht
weer een grote stap gezet… gewoon door-
en informatie verstrekt. Als ‘buitenstaander’
gaan; anders kom je nooit ergens.
“Binnen de projectgroep werd de praktische kant van de plannen steeds direct getoetst door gegarandeerde inbreng van de werkvloer.’’
patiënt die bij de SEH met een individuele besmetting komt. Zwolle had de aanpak van klein naar groot, die sprak ons erg aan en hebben we geadopteerd. Voor mij de eye-opener van het project. Het zette ons meteen met beide benen op de grond.
Linda Van Gelder, managementassistent TraumaNet AMC, projectassistent projectgroep CBRN
Jan van Asperen, Beleidsmedewerker OTO bij GHOR bureau Amsterdam-Amstelland
Zinvol project
Praktisch, hanteerbaar en overzichtelijk
Het project CBRN was een enorme uitdaging waar ik veel van geleerd heb. Net nadat ik de cursus projectmanagement had afgerond kreeg ik de kans om projectassistent te worden. Mijn taak bestond uit een stuk voorbereiding van de maandelijkse bijeenkomsten en het maken van de actielijsten.
Evenals TraumaNet AMC is de GHOR een netwerkorganisatie. Binnen de projectgroep voelde ik mij dan ook het beste thuis in de ‘helikopter’-rol; even boven de materie uitvliegen, de inhoudelijke deskundigheid ontstijgend en toetsend wat het effect in de totale geneeskundige keten zal zijn.
In het begin wist ik weinig van het onderwerp
sium. Daar heb ik een belangrijke rol in gehad,
en het vakjargon dat daarbij hoort; ‘deconta-
al zeg ik het zelf. Het uitzoeken van de locatie,
mineren, CBRN, toxidroom’... termen waar ik
contact met de locatie over de catering, het
Met elkaar hebben we in de projectgroep
ziening/GHOR) aangevuld worden met de
nooit van gehoord had. Google was destijds
programma, de AV-middelen die nodig zijn, de
een proces doorgemaakt; van CBRN
opmerking dat Radiologische en Nucleaire
mijn beste vriend. Ik ben me in het onderwerp
registratie van de aanmeldingen, de publiciteit
grootschalig, naar kleinschalig, naar de
(RN) patiënten primair of secundair naar
gaan verdiepen en ik kreeg steeds meer vat
rond het evenement, het in elkaar zetten van
individuele patiënt. En dat vanuit volledige
een traumacentrum moeten worden
op de materie. Ik denk trouwens dat dat ook
de website... soms was het best hectisch,
harmonie en een aandachtig oor voor ieder
vervoerd.
een must is, anders ga je interesse in je werk
maar uiteindelijk kunnen we terugkijken op
zijn verhaal en belang. Met elkaar vonden
verliezen en dat wil ik niet. In de afgelopen
een heel succesvolle dag. Van dit project heb
we het belangrijk dat iedereen die
Ik denk dat we best trots mogen zijn op
twee jaar heb ik er steeds meer taken bij ge-
ik geleerd dat je van tevoren duidelijke de
betrokken is bij de opvang van CBRN-
onze resultaten. Op dit moment ligt er
kregen die met CBRN te maken hebben, zoals
taken af moet kaarten, zodat jezelf en anderen
besmettingen zich binnen zijn eigen
genoeg waar iedere organisatie afzonderlijk
ook de organisatie van het afsluitende sympo-
weten wat ze kunnen verwachten.
setting goed kan voorbereiden, zonder
mee aan de slag kan gaan en waar de eigen
dat grootschalige materialen aangeschaft
situatie in gepast kan worden. Persoonlijk
moeten worden. Daar waren al onze
vond ik de sfeer binnen de projectgroep
werkzaamheden op gericht en dat maakte
prettig, de vergaderingen goed voorbereid,
Kennisplatform CBRN
het werk praktisch, hanteerbaar en
geleid en vastgelegd. Juist omdat we het
overzichtelijk. Verder hebben we goed
echt over inhoud hadden en hoe die te
De laatste bijeenkomst met de projectgroep CBRN is achter de rug. Hoe gaan we nu verder? Vanuit de eerste groep CBRN-experts die we in mei 2012 bij de pilot hebben opgeleid is een kernteam gevormd, die vervolgens ondersteuning heeft geboden bij het opleiden van de overige experts in de laatste maanden van 2012. Het is zo goed om te zien hoe de kennis zich op deze manier als een olievlek verspreidt. Het kernteam CBRN aangevuld met een GAGS, de CBRN experts en de ZiROP coördinatoren van de SEH afdelingen van ziekenhuizen vormen samen het kennisplatform CBRN. Concrete taken van het kennisplatform? Alle ziekenhuizen met een opgeleide CBRN-expert worden door het kernteam CBRN ondersteund bij de planvorming voor een goede opvang van CBRN patiënten. In het kennisplatform is kennisuitwisseling een belangrijke taak; ontwikkelingen bijhouden en deze delen met de regio, bijscholingen organiseren en andere ingebrachte onderwerpen. Het kennisplatform komt vier keer per jaar bijeen en wordt bezocht door de ZiROP-coördinatoren, de CBRN experts en de GAGS.
bekeken wat wel en wat niet veranderd
vertalen naar handvatten en opleidings-
moet worden. Bij gewondenspreiding
activiteiten was de projectgroep voor mij
bijvoorbeeld hebben we als projectgroep
een groot plezier. Ik leerde veel van de
besloten dat het reguliere, gewonden-
andere organisaties en vond het echt
spreidingsplan als basis wordt genomen
jammer als ik er een keertje niet bij kon
en dat we niet een specifiek CBRN-
zijn.
gewondenspreidingsplan gaan ontwikkelen. Wel zal het huidige gewondenspreidingsplan door de beheerder (ambulancevoor-
Handreiking chemisch besmette patiënten op de SEH De nadruk legden we op de structuur en systematiek en we gebruikten hiervoor het CSCATTT-model (Command and control, Safety, Communication, Assessment, Triage, Treatment and Transport). CSCATTT biedt de mogelijkheid om vanuit gestandaardiseerde principes bij grootschalige incidenten als witte kolom adequaat te kunnen optreden. Het vormt de kapstok die voor het managen van een ramp, zowel in de pre- als in de hospitale fase, uitstekend toepasbaar. Gaandeweg het traject kwam steeds meer het besef dat we het niet alleen over grote groepen slachtoffers hadden, maar juist over individuele gevallen die als zelfverwijzer bij het ziekenhuis binnenkomen. Als we ons daar goed op konden voorbereiden zouden ook grotere groepen slachtoffers gemanaged kunnen worden. Van klein naar groot, naar het voorbeeld van Zwolle. Een ommekeer in onze gedachten, we moesten ziekenhuizen handvatten geven om het bij de eigen voordeur goed te regelen; de handreiking opvang besmette patiënten op de SEH’s werd het instrument voor het bieden van veilige zorg. De handreiking is toepasbaar voor alle ziekenhuizen en kan aangepast worden aan de eigen situatie en biedt de eerste verantwoordelijke voor de opvang van deze groep patiënten een houvast; angst door onvolledige informatie maakt hierdoor plaats voor vertrouwen in het eigen handelen.
Benoemen en opleiden CBRN-experts Om de opvang van CBRN-patiënten te reguleren in de ziekenhuizen hebben we CBRNexperts benoemd die opgeleid worden. In het kader van OTO, om de experts goed voor te bereiden op hun taak, is de vertaling gemaakt van het opleidingsplan naar een cursusdag. Het ontwikkelen van de cursus en de reader met achtergrondinformatie ten behoeve van de cursus is voornamelijk gedaan door de GAGS. Nicole Nijhuis van de GGD Amsterdam heeft dit ter hand genomen samen met een extern adviseur. De CBRN cursus, vormgegeven volgens de train-de-trainer methode, bevatte onderdelen als: wat heb je nodig aan achtergrondinformatie en basiskennis, hoe kijk je naar de patiënten, hoe bereid je de opvang voor, hoe kun je met behulp van de handreiking chemisch besmette patiënten je eigen SEH opvangplan maken en dit afstemmen op de situatie in jouw ziekenhuis... Tijdens het middagprogramma hebben we een decontaminatie casus geoefend. De pilot van de cursus heeft in mei 2012 plaatsgevonden in het AMC en werd goed ontvangen door de eerste zes CBRN experts. De realisatie van deze pilot was een enorme mijlpaal in het gehele project. Inmiddels hebben alle ziekenhuizen in onze regio een of meerdere opgeleide CBRN-experts, in totaal 23 personen, en kunnen zij hun kennis weer doorgeven aan de medewerkers van de SEH binnen hun eigen ziekenhuis.
CBRN blijft prikkelen Houd het simpel en pragmatisch Op donderdag 29 november 2012 organiseerde TraumaNet AMC in samenwerking met Netwerk Acute Zorg Zwolle, Acute Zorg Euregio en Netwerk Acute Zorg, regio VUmc het symposium ‘CBRN blijft prikkelen’. Het symposium vond plaats in de sfeervolle locatie de Rijtuigenloods in Amersfoort. Deze locatie was tot 2000 in gebruik als onderhoudsloods voor rijtuigen van de NS. In de loods ligt nog steeds de rails, de takels aan het dak en de monumentale rolbrug op de parkeerplaats. Tegenwoordig vormen zij de stille getuigen van de rijke historie. De naamgeving van de verschillende ruimten grijpt terug naar deze historie. De ondertitel van het symposium ‘Houd
Eerste spreker was Frank de Groot, manager
het simpel en pragmatisch’ stond deze dag
TraumaNet AMC, die een helder overzicht
centraal waarbij de circa 150 deelnemers
gaf van de stappen die de afgelopen twee
handvatten kregen om in hun eigen organi-
jaar zijn genomen. De boodschap van zijn
satie verder aan de slag te kunnen. Net als bij
presentatie heeft u kunnen lezen in het voor-
het symposium twee jaar geleden was Kees
woord van deze special. De tweede plenaire
Jan Ponsen (traumachirurg MCA) voorzitter
spreker was Henk Jans, arts MG medische
van deze dag. Hij gaf in het plenaire gedeelte,
milieukunde, chemicus en Health Advisor/
dat plaatsvond in ‘De Wagenloods’, gelegen-
HAZMAT. Daarnaast is hij voorzitter van het
heid tot vragen en discussie waarbij hij de
landelijk GAGS platform. Hieronder volgt een
zaal en de sprekers wist te prikkelen.
kort verslag van zijn presentatie.
Contact met gevaarlijke stoffen en dan?
en daar wordt het opvangplan op afgestemd.
Henk Jans laat aan de hand van een aantal
Hieronder een paar take-home-messages:
Henk Jans neemt ons mee in de wereld
De regio West Brabant bijvoorbeeld, waar
praktijkvoorbeelden waarbij de GAGS
• Als je iets niet weet, denk dan aan je
van incidenten met gevaarlijke stoffen.
Moerdijk ligt, heeft een heel ander risico-
ingeschakeld werd de vele dilemma’s zien
eigen veiligheid. Ook om verdere be-
Er kan onderscheid gemaakt worden tussen
profiel dan een regio in de provincie Friesland
waarmee je te maken kan krijgen. ‘Laat je
smetting te voorkomen.
accidentele chemische incidenten (wan-
en dat heeft gevolgen voor de SEH’s in die
informeren voordat je gaat behandelen en
• Zorg dat de juiste mensen het hele pro
neer je per ongeluk iets over je heen hebt
regio. Voor de SEH’s zijn de GAGS en het
zorg dat je het beeld van het incident op
ces in werking zetten en dat je een goede
gekregen), intentionele incidenten (wanneer
NVIC belangrijke adviseurs. In de Brabant wa-
je netvlies hebt. Wat zijn de klachten in de
verbinding met ‘buiten’ hebt.
er bewust chemische stoffen gebruikt worden
ren er ongeveer 60 incidenten waarbij wij als
eerste periode geweest? Veranderen de
• Besmetting met waterstoffluoride (HF).
bij bijvoorbeeld een poging tot zelfdoding)
adviseur werden ingeschakeld. GAGS
klachten? Leg reacties over de klachten
HF reageert gewoon door en kan tot op
en natuurlijke incidenten (bij een vulkaan-
hebben een bereikbaarheid van 24 uur per
en blootstelling vast, is de blootstelling te
het bot doorvreten. Spoelen, spoelen,
uitbarsting). Deze incidenten kunnen allen
dag, zeven dagen per week. Ongeveer de
duiden, gebruik de checklist bij het bepalen
spoelen en dat op een manier dat je jezelf
voorkomen; van kleinschalig tot grootschalig,
helft van de GAGS is arts waardoor ze een
van de beeldvorming en draag informatie
als hulpverlener niet besmet. Dus denk
dus daar moeten we op voorbereid zijn. ‘Het
goede gesprekspartner zijn. Ik ben overi-
goed over, de overdracht van de informatie
aan persoonlijke beschermingsmiddelen.
is mijn overtuiging dat indien men goed is
gens voorstander van een hoger percentage
uit het veld bepaalt hoe je moet handelen.
• Een chemische brandwond is erger dan
voorbereid op kleine reguliere incidenten met
artsen. GAGS hebben een centrale rol in het
Maar mijn allereerste advies blijft toch:
een thermische brandwond.
gevaarlijke stoffen met 1 tot 3 slacht-
werkveld. Ze zijn een spin in het web van de
blijf goed nadenken.’ Dit laatste illustreert
• Een gevaarlijk stof die in een laars valt
offers, men ook goed voorbereid is op grote
gemeente, politie, brandweer en de GHOR,
hij met een voorbeeld van een slachtoffer
kan ernstige verbrandingen aan de
CBRN-incidenten met meer slachtoffers’,
staan nauw in contact met landelijke kennis-
van de brand bij Chemie-Pack Moerdijk.
voeten veroorzaken.
aldus Jans. ‘Het merendeel van de slacht-
instituten als MOD, NVIC, TNO en ministeries
Naast bloedonderzoek waren er ook functie-
offers komt meestal heel gereguleerd binnen.
en hebben een adviserende rol naar huisarts-
testen gedaan naar de nier en lever, met als
Workshop carrousel
In de regio’s worden risicoprofielen gemaakt
en, ziekenhuizen en de GGD.’
resultaat een afwijkende functie. Was de
Na het plenaire deel gingen de deelnemers
afwijking het gevolg van de brand? Nee, de
uiteen in een carrousel van drie workshops.
man bleek een chronisch alcoholgebruiker
Voordeel van deze opzet waren de kleinere
te zijn. Je zag de krantenkoppen al voor je:
groepen waardoor actieve inbreng werd
‘leverafwijking door brand’.
gestimuleerd. Na de eerste workshop carrousel was er een lunchbuffet en waren de deelnemers in de gelegenheid ervaringen te delen. Na de lunch volgden er nog twee workshop rondes waardoor iedere deelnemer uiteindelijk alle workshops heeft doorlopen. Hieronder volgt een kort overzicht van de inhoud van deze workshops.
Workshop 1 in het ketelhuis
het gebouw ingaan en geen handelingen
• Ontkleden?
• Slachtoffer mag pas op de SEH als hij
Besmette slachtoffers aan de voorkant
verrichten’. Dat zit er goed in, maar daar
- Besmetting met gas: niet ontkleden;
schoon is; iedere SEH heeft een douche
van de zorg. Leidraad decontaminatie
aangekomen bleek dat het slachtoffer zo
- Besmetting met damp: damp zijn kleine
maar waar is die gesitueerd? Vaak mid-
- Bart Goorts, SEH-verpleegkundige
benauwd was dat hij frisse lucht nodig had;
druppeltjes, dus ontkleden;
den of achterin de SEH!
Catharine Ziekenhuis Eindhoven
hij was naar buiten gegaan. Ongewild wor-
- Besmetting met poeder: altijd helemaal
Logistiek is dus van belang, een douche
- Hay Geurts, Ambulanceverpleegkundige
den de twee ambulancemedewerkers het
ontkleden en nooit met water
aanbrengen in de ambulancesluis is de
RAV Brabant MWN
incident ingezogen en moesten zij de half
decontamineren.
beste situatie.
- Rik van de Weerdt, GAGS GGD
ontkleedde man, de overall was door de
• Hebben ambulancemedewerkers
• Decontamineren door de brandweer of
Gelderland Midden
BHV-er uitgedaan, vervoeren naar het
voldoende kennis over de
door de SEH?
ziekenhuis. De behandeling van deze case
soort besmetting? Bij twijfel GAGS
Kiezen in de keten wie gaat er ontsmet
Prehospitaal
leidde tot een zinvolle discussie met de
bellen en zo nauwkeurig mogelijke
ten en daar moet naar gehandeld worden.
‘Achteseweg-Noord in Acht, ongeval
zaal. Hieronder puntsgewijs de resultaten
informatie geven
Dubbele ontsmetting betekent tijdverlies
gevaarlijke stof, bijtende stof in damp/
die helaas vaak nog vragen bleken te zijn:
poedervorm, opvang door bhv bij hoofd-
en kans op onderkoeling. Alle kolommen Hospitaal
moeten goed communiceren met elkaar
ingang, 1 slachtoffer met ademhalings-
• Behoefte aan grijze zone waar de
Inmiddels is de ambulance met het slacht-
en goede procedures maken.
klachten, 3 ambu’s, brandweer’.
brandweer samen met goed gekleed,
offer bij het ziekenhuis gearriveerd.
• De deelnemers aan de workshop uiten
beschermd en gespecialiseerd
De SEH heeft de vooraankondiging ge-
een noodkreet om het decontaminatie-
Met deze informatie op het scherm gingen
ambulancepersoneel samenwerkt.
kregen; 1 slachtoffer, de patiënt is stabiel,
protocol van in het LPA eindelijk vast
de ambulances op weg naar het bedrijf
Ambulancemedewerkers verrichten toch
niet geïntubeerd, niet op de wervelplank.
te stellen.
H&ST. Wat zou de gemiddelde
handelingen in het onveilige werkgebied,
De SEH heeft zelf contact opgenomen met
• Houd rekening met secundaire
ambulancemedewerker doen? De zaal
laten we daar dan ook op anticiperen.
de GAGS, dus het plaatsje lijkt compleet,
besmetting door uitdamping van huid
reageert meteen: ‘Wachten tot sein veilig
maar de situatie is veranderd. De ambulan-
en braaksel
van de brandweer, dus tot die tijd niet zelf
cechauffeur en -verpleegkundige hebben
• Blijf logisch nadenken.
ook klachten. Er zijn nu dus drie patiënten die ontkleed, ontsmet en gezien moeten worden door de arts. Een kwartiertje later kwamen drie mensen die door de brandweer gedecontamineerd zijn ook in het ziekenhuis en stonden twee zelfverwijzers aan de balie van de SEH. Het Catharine Ziekenhuis kiest voor opnieuw te decontamineren. De deelnemers aan de workshop reageren hier op en met elkaar komen ze tot de volgende aandachtspunten:
Workshop 2 in de Droogcabine
ermee? Gastvrij ontvangen of isoleren en ze
Een besmetting wordt bij binnenkomst op de
Voorbereiding op radiologische en
de mogelijkheid van zorg ontnemen, terwijl
SEH vastgesteld door een ‘veegproef’ (een
nucleaire incidenten
de risico’s vaak best meevallen. Maarten
gemakkelijk uitvoerbare proef, waarbij het
- Jeroen Minkema, Manager Health,
Huikeshoven neemt ons in volgelvlucht mee
resultaat binnen dertig minuten bekend is)
Safety and Environment (HSE) bij
in de wereld van nucleaire en radiologische
of meting met een GM monitor waarmee een
NRG in Petten
besmettingen. Wat is de kans dat het voor-
eventuele besmetting direct bekend is.
komt? Nucleaire incidenten, die desastreuze
Indien besmet wordt de patiënt gedeconta-
gevolgen kunnen hebben, blijken behoorlijk
mineerd. Als dan na een tweede meting de
Tijdens de workshop vertelt Jeroen Minkema
goed beveiligd te zijn, waardoor mensen die
patiënt wordt aangemerkt als licht besmet,
in Petten, zich voorbereid op noodsituaties
van de workshop. Iedereen is het ermee eens
kwaad willen dit minder snel zullen inzetten.
bestaat er geen stralingsgevaar meer voor de
waarbij altijd gezocht wordt naar de balans
dat stralingsdeskundigen van bedrijven een
Anders ligt het bij radiologische incidenten,
omgeving. Deze patiënten worden vervolgens
tussen maatwerk (nodig bij gecombineerde
ondersteunende bijdrage kunnen leveren aan
waarbij de gevolgen beperkter zijn.
op een normale wijze behandeld. Indien de
scenario’s en onvoorziene situaties) en
ambulanceverpleegkundigen. Minkema: ‘Het
Bronnen liggen voor het oprapen en met
patiënt bij de tweede meting wordt aange-
het ontwikkelen van standaard scenario’s
is onze verplichting als bedrijf om zowel het
name het gebruik van een ‘dirty bomb’, die
merkt als besmet dan wordt de patiënt als
(gebouwontruimingsplannen en afschakel-
slachtoffer als de hulpverlener te informeren
veel eenvoudiger is te construeren dan een
zodanig behandeld en opgenomen op de
plannen). Bij standaard scenario’s kun je een
over de risico’s. We werken eraan om een
echt kernwapen, door terroristen wordt
afdeling Nucleaire Geneeskunde. Bij grote
vaste routine bepalen in het kader van alarme-
stralingsdeskundige mee te laten gaan in am-
gevreesd. De NATO heeft de dreiging van
aantallen worden de slachtoffers naar het
ring en afhandeling, deze situatie verandert
bulancevervoer; deze bedrijfsexperts kunnen
dergelijke incidenten in kaart gebracht zodat
Calamiteitenhospitaal in Utrecht overge-
meteen wanneer sprake is van een combina-
een veel grotere bijdrage leveren dan alleen
de lidstaten zich ertegen kunnen wapenen.
bracht.
tie van scenario’s. ‘De allereerste stap voor
een ingevuld formuliertje. Bovendien geeft
veilig werken is een inventarisatie van risico’s.
het de hulpverlener een gevoel van veilig-
Bij nucleaire en radiologische besmettingen is
Huikeshoven besluit zijn verhaal met de
Onderzoek toont aan dat in slechts 10% van
heid en rust; ‘als hij met mij de ambulance
een snelle triage van een grote stroom slacht-
opmerking dat een van de belangrijkste
de noodsituaties het risico geïnventariseerd
in gaat zal het wel veilig zijn om deze patiënt
offers en ‘worried well’ (de groep piekeraars
oorzaken voor het wel of niet correct handelen
en op de juiste waarde beoordeeld was.
te vervoeren. Bedrijven zoals wij moeten
die wil weten dat zij niet besmet zijn) perso-
in noodsituaties je eigen inschatting van het
In 70% van de gevallen was het risico niet
eigenlijk samenwerken met brandweer, SEH
nen van groot belang. De allereerste triage is
risico is. Juist bij radiologische en nucleaire
geïdentificeerd en in 20% wel geïdentificeerd
en de partners in de keten om samen stappen
dus om de echte gewonden eruit te halen en
incidenten, die weinig voorkomen kan deze
maar onderschat. Het allerbelangrijkste van
te maken en te kijken hoe we de keten beter
daarna wordt een onderscheid gemaakt tus-
risicoperceptie afwijken van het realistische
een noodprocedure is dus de eerste stap’,
op elkaar af kunnen stemmen. Wij gaan tot
sen de twee vormen van bestraling: uitwendig
risico. Verdiep je dus vooraf in de risico’s die
benadrukt Minkema stellig. ‘Een goede risico-
poort van de NRG maar willen eigenlijk verder
of inwendig. Bij de behandeling van slachtof-
je kent; onbekend maakt onbemind.
inventarisatie doe je nooit alleen, je werkt
kunnen.’
fers met uitwendige bestraling zijn geen extra
over de manier waarop NRG, een kernreactor
beschermingsmaatregelen nodig, de groep
De richtlijn ‘Patiënt bij radiologische /
andere vakinhoudelijke kennis en ervaring
- Maarten Huikeshoven, algemeen
met inwendige bestraling moet juist behan-
nucleaire calamiteiten’ verschijnt
meenemen.’
coördinator stralingsveiligheid AMC
deld worden met persoonlijke beschermings-
binnenkort op de website.
altijd samen met andere disciplines die weer
Aan de hand van een paar stellingen gaat Minkema in discussie met de deelnemers
middelen volgens protocol die wordt gebruikt Stralende patiënten, wat moet je er als SEH
op een afdeling Nucleaire Geneeskunde.
Workshop 3 in het Onderdelendepot
MRSA-drager blijkt te zijn, benadrukt hij
Plenaire afsluiting met ‘een lach
schat de echte risico’s goed in en bereid
Biologische incidenten. Risico’s op
nog het belang van openheid in communi-
met inhoud’
je daar op voor. Maaike werd geassisteerd
waarde schatten!
catie. ‘Praat in alle openheid over infectie-
Na afloop van de workshop carrousel
door twee jongleurs die op een voortreffelij-
- Jos van de Sande, programmadirecteur
ziekten. Geruststellen betekent dat je iets
kwamen alle deelnemers weer bijeen in
ke manier illustreren dat je ook dingen moet
Leefomgeving, GGD Hart voor Brabant
te verbergen hebt; ‘er is niets aan de hand’,
‘De Wagenloods’ waar Kees Jan Ponsen de
loslaten en vertrouwen moet hebben om
- Peter van Oost accountmanager/
gelooft niemand meer.
dag heeft samengevat en de deelnemers
met elkaar een stap te maken; een kleine
nogmaals prikkelde tot discussie.
stap voor jezelf maar een extreme league
Enkele uitspraken van deelnemers aan
Als afsluiter van de dag gaf hij het woord
voor CBRN. De deelnemers van het CBRN-
‘‘De feitelijke risico’s voor biologische
deze workshop:
aan ‘veranderologe’ Maaike van Dam van
symposium gingen naar huis met energie,
incidenten worden vaak onderschat of
• ‘Een hele goede manier om met anderen
de organisatie ‘More Balls Than Most’.
inspiratie en een lach.
overschat. Het SARS-virus bijvoorbeeld.
kennis te maken’
Op humoristische wijze kwamen de
Een hoop hectiek en het heel verkeerd af
• ‘Juist met een onderwerp waarover ieder
highlights van de dag voorbij; business as
Alle presentaties zijn terug te vinden op
kunnen lopen, maar de ramp is in Neder-
ziekenhuis of instantie eigenlijk een
usual, klein beginnen en groot opschalen,
onze website: www.TraumaNetAMC.nl
land meegevallen. Of de Mexicaanse griep,
andere mening heeft, is het zo waardevol
altijd eerst aan jezelf denken,
op het moment dat de vaccins besteld
om met elkaar te discussiëren. Het gaat
waren, was er niet veel meer aan de hand.
daarbij niet over ‘goed’ of ‘fout’, maar het
Een ander verhaal is de Q-koorts, deze
leren van elkaar en toetsen of je er in
infectieziekte had weer veel meer impact
jouw situatie morgen ook mee aan de
dan je had verwacht.’ Van de Sande geeft
slag kunt.’
met deze voorbeelden aan hoe lastig het is
• ‘Het protocol MRSA-bacterie is het
om bij biologische incidenten de risico’s in
uitgangspunt en niet meer de patiënt’.
te schatten. Voordat hij de groep opdeelt
• ‘Een gezond mens aan de antibiotica,
in kleine werkgroepjes en iedereen aan de
daar word je pas echt ziek van.’
hygiënist, GGD Hart voor Brabant
slag gaat met een case over een man die
Ambulance Amsterdam zorg met hoofd en hart
Regionale Ambulancevoorziening Gooi en Vechtstreek
Colofon: TraumaNet AMC is een regionaal samenwerkingsverband van betrokkenen bij de acute zorg. Het AMC is, als Level 1 traumacentrum, de coördinator van dit netwerk. Zie ook: www.TraumaNetAMC.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TraumaNet AMC.
