Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 2 keer per jaar
Inhoud: Pag. 3 FIU-Nederland
Pag. 4 Interview met mr. H.F. van den Haak
Pag. 8 Wijziging klachtenbeleid notariaat financieel toezicht 2010
Pag. 9 De kwaliteit van liquiditeit en solvabiliteit van gerechtsdeurwaarderskantoren
Pag. 10
De kwaliteit van liquiditeit en solvabiliteit van gerechtsdeurwaarderskantoren. De gerechtsdeurwaarder is in de eerste plaats: openbaar ambtenaar. Daarnaast is de gerechtsdeurwaarder ook ondernemer. De uitdaging is om een evenwicht te vinden tussen normen en waarden van het ambt en een rendabele bedrijfsuitoefening. Door stijgende voorfinanciering en toenemende concurrentie kunnen de liquiditeit en solvabiliteit van het gerechtsdeurwaarderskantoor verslechteren en daardoor komt een gezonde bedrijfsvoering onder druk te staan. Gezien de huidige marktontwikkelingen zijn liquiditeit en solvabiliteit belangrijke aandachtspunten bij het door het Bureau Financieel Toezicht uit te oefenen financieel toezicht. Lees het hele artikel op pagina 9.
Versterking WNA-toezicht
Voorwoord directie
Pag. 12
Geachte lezers,
Column door Marcel Pheijffer
Wellicht kent u het gevoel, zo vlak voor je vakantie moet er nog van alles worden afgemaakt en weggewerkt. Nog even “schoon schip maken”. Zo vergaat het mij ook ten aanzien van dit voorwoord. De laatste dag voor de vakantie “nog even” een voorwoord schrijven. “Met de kennis van nu!”, om een link te leggen met de kritische beschouwing van Marcel Pheijffer elders in dit nummer, moet ik dat natuurlijk anders gaan doen. Immers, zaken direct oplossen en aanpakken is meestal de beste remedie, in plaats van te wachten en ze te laten liggen tot het laatste moment.
2
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
3
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
FIU-Nederland
In het voor u liggende blad Toezicht wordt ingegaan op actualiteiten en omgevingszaken die het BFT in zijn toezichtstaak raken.
Bij de FIU-Nederland (Financial Intelligence Unit) komen jaarlijks honderdduizenden meldingen
Zo wordt stil gestaan bij het door het
binnen van ongebruikelijke transacties. Deze meldingen zijn voor een belangrijk deel afkomstig van
FIU in te voeren nieuwe meldsysteem.
financiële instellingen, handelaren en vrije beroepsbeoefenaren.
Een web-based applicatie waarmee, nog eenvoudiger dan nu, zaken kunnen
Binnen FIU-Nederland worden deze meldingen geanalyseerd en op basis van vastgestelde criteria
worden gemeld aan het FIU. Qua
verdacht verklaard. Verdachte transacties worden ter beschikking gesteld aan opsporingsdiensten
systematiek kan hier een vergelijking worden getrokken met eveneens web-
in binnen- en buitenland waardoor witwassen en financiering van terrorisme wordt voorkomen en
based systeem DiginBFT. Een systeem
bestreden.
wat zijn waarde inmiddels heeft bewezen. Verder wordt ingegaan op het nieuw in te voeren klachtbeleid financieel toezicht van het BFT. Het klachtbeleid
Nieuw systeem voor melden ongebruikelijke transacties in zicht
Wel zal de nieuwe wijze van invoeren
Meer informatie
tijdelijk extra inspanning kosten, temeer
Meldende instellingen worden de
omdat de nieuwe applicatie is ontwikkeld
komende maanden per brief of per email
Het huidige systeem waarop meldingen
voor FIU’s wereldwijd en niet specifiek op
nader geïnformeerd over de invoering van
een eerdere versie. Naar het zich laat
zeker nader worden geïnformeerd.
van ongebruikelijke transacties
de Nederlandse situatie is toegesneden.
het nieuwe systeem. Meer informatie is te
aanzien, zal het op 1 augustus 2010 van
Daarnaast nog een interview met
binnenkomen en worden verwerkt is sterk
FIU-Nederland stimuleert met deze
vinden op www.fiu-nederland.nl.
kracht worden. Vervolgens zal in het
mr. H.F. van der Haak naar aanleiding
verouderd. Het is niet compatibel met
aanschaf standaardisatie van de
najaar eveneens een klachtenbeleid
van het door hem geschreven boek over
moderne systemen en zorgt voor hoge
FIU-werkprocessen en draagt bij aan
voor de gerechtsdeurwaarders worden
20 jaar ontwikkelingen in het notariële
kosten. Ook is de applicatie onvoldoende
internationale informatieuitwisseling.
Toezicht is een uitgave van
vervaardigd en gepubliceerd.
tuchtrecht. Een lezenswaardig en zeer
in staat (inter)nationaal aan te sluiten bij
Bureau Financieel Toezicht
Ten aanzien van de deurwaarders
informatief boek voor iedereen die iets
informatieuitwisseling.
Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht
wordt in dit nummer, naast een
met het notariaat en tuchtrecht notariaat
Daarom heeft de FIU-Nederland gekozen
Postbus 14052, 3508 SC Utrecht
knipoog in de strip van mr. Jesse van
te maken heeft.
om eind 2010 met een nieuwe applicatie
Telefoon: 030-2516984
Muylwijck, ingegaan op het belang van
Verder wil ik u nog wijzen op het
te gaan werken. Hiermee kunnen tevens
Fax: 030-2543785
een goede solvabiliteit en liquiditeit
eind juni verschenen BFT jaarverslag
bewerkingen en analyses efficiënter en
Website: www.bureauft.nl
binnen de deurwaarderij en wordt nog
over 2009. Daarin wordt stilgestaan
effectiever worden uitgevoerd. Zo worden
E-mail:
[email protected]
even kort stil gestaan bij het rapport
bij de actuele ontwikkelingen op
betere opsporingsresultaten bereikt
Voorfinanciering dat door het BFT in
het gebied van toezicht (zowel ten
wat een gunstige invloed heeft op de
Redactie: drs. Jan W.E. Nagtegaal RA
maart 2010 is gepubliceerd. Het rapport
aanzien van het notariaat, als ook op
financiële integriteit.
en Douwe A. Steensma RA
Voorfinanciering is terug te vinden op de
de terreinen van Wwft, advocatuur,
website van het BFT.
gerechtsdeurwaarders, etc.).
heeft meer structuur gekregen en is hier en daar aangescherpt ten opzichte van
Colofon
Vormgeving en realisatie:
In dit nummer treft u ook een artikel
Peter van der Poel
aan waarin wordt ingegaan op de
Rest mij u een fijne en welverdiende
Gevolgen voor meldende instelling: tijdelijk extra inspanning
ontwikkelingen binnen (en buiten)
vakantie te wensen en ik hoop dat u veel
Er kan straks alleen nog via de
het BFT ten aanzien van het nieuwe
plezier beleeft aan het lezen van deze
webapplicatie worden gemeld. Een
Wna-toezicht. Binnen het BFT zijn we
aflevering van het blad Toezicht!
meldende instelling kan daarbij kiezen
Toezicht verschijnt twee keer per jaar.
om een webformulier in te vullen of om
Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste
bezig met het opzetten van een nieuw
zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de
toezichtsmodel. Een model dat risico
Augustus, 2010
informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter
gericht is en uitgaat van een afdoende
Geert Pieter Vermeulen
voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet
informatiepositie (ten aanzien van
Voor meldende instellingen die nu
de onder toezicht gestelden) voor
de MOT-explorer gebruiken geldt: de
de toezichthouder. Een uitdaging
applicatie hoeft niet langer te worden
van formaat om daaraan een nadere
gedownload. De webbased applicatie is
toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad
invulling te geven. In de komende
via www.fiu-nederland.nl te openen en
opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op
nummers van dit blad, maar ook bij
documenten kunnen eenvoudig via de
enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.
andere gelegenheden, zult u daarover
webapplicatie worden bijgevoegd.
aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het
een bestand met transactiegegevens te
verzenden.
Barbara Stolte namens FIU Nederland
4
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
“De notaris in appel”
5
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
wetgevingsonderhoud hebben
de in bijna 20 jaar uitgesproken notarieel-
gecompenseerd. Zij hebben dat
tuchtrechtelijke appelbeslissingen van
Als belangrijke onderwerpen in het
in hoofdzaak op twee manieren
het Hof naar onderwerp systematisch
boek waarover het Hof in onwikkelende
gedaan. Aan open begrippen in
verzameld. Van pakweg de eerste
zin besliste op basis van bij het Hof
bestaande regelgeving zijn concreet
tien jaar waren deze al in mijn archief
ingediende klachten, zijn onder meer
in de uitspraken handen en voeten
aanwezig. Over de uitspraken van de
de volgende:
gegeven Dat gebeurde veelal in
jaren daarna heb ik de beschikking
overeenstemming met in daarvoor
gekregen dank zij hulp en bijstand
1. De verhouding tussen enerzijds
toonaangevende kringen algemeen
van het Hof. Kortom, het belang van
financieel-economisch succesvolle
aanvaarde nieuwe inzichten. En in de
tuchtrechtontwikkeling als zodanig en het
notariële bedrijfsvoering en anderzijds
praktijk gebleken lacunes in bestaande
tekort aan enig toegankelijk systematisch
de voor de beroepsuitoefening van een
regelgeving zijn staatsrechtelijk
overzicht ervan hebben mij sterk
notaris geldende beroepsgebonden
verantwoord inhoudelijk opgevuld.
gemotiveerd om het boek te schrijven.”
normen die ik eerder al noemde.
Toezicht: Welke onderwerpen komen aan bod in het boek?
2. De verhouding tussen enerzijds de
Het opvullen gold met name de Wet op het notarisambt, Wna, en de Verordening beroeps- en gedragsregels van de KNB, de Koninklijke Notariële
maatschappelijk van grote betekenis zijnde geheimhoudingsplicht van de
Beroepsorganisatie. Zo heeft het Hof
Van den Haak: “Heel veel. Nu noem
notaris en anderzijds het noodzakelijk
zijn rechtsontwikkelende functie,
ik maar een klein aantal belangrijke.
gebleken BFT-toezicht op de notaris.
ook rechtsvormende functie te
Daarbij ga ik voor de goede orde uit
Zo kan toezicht bij voorbeeld inzage
noemen, als hoogste rechtscollege
van het algemene begrip tuchtrecht.
vereisen in geheim te houden cliënten-
op tuchtrechtelijk gebied vervuld.
Teruggebracht tot de kern luidt de
dossiers, wil toezicht effectief zijn.
Het is geen andere functie dan die
definitie van tuchtrecht : als recht
Interview met mr. H.F. van den Haak
van hoogste rechters op andere
geldende beroepsethiek. De ook op het
3. Transacties via de notaris met
Door: Jan Nagtegaal en Douwe Steensma
rechtsgebieden.
notarisberoep van toepassing zijnde
name op de vastgoedmarkt. Zijn
Mr. H.F. van den Haak, voormalig president van het Gerechtshof te Amsterdam, oud-voorzitter van de tuchtrechtelijke appelkamer voor het notariaat en ex-bestuurslid van het Bureau Financieel Toezicht schreef het boek: “De notaris in appel”. Het verscheen in november 2009 in de Prinsengrachtreeks. De Prinsengrachtreeks is een uitgave van het Gerechtshof te Amsterdam en Ars Aequi.
grondnorm ervan heet betamelijkheid of
dienstverlening daarbij kan tevens
Er was nog geen bruikbaar boek voor
behoorlijkheid in de beroepsuitoefening
medewerking impliceren aan witwassen
wie zich rechtstheoretisch en/of ten
en wat daarmee samenhangt. Deze open
of terrorisme-financiering.
behoeve van de notariële praktijk in het
grondnorm is in het boek vertaald in vier
bijzonder wil oriënteren in en op notariële
vereisten voor notarieel functioneren.
4. Provisieregelingen en notariële
tuchtrechtspraak. Tuchtuitspraken
Zij komen overeen met vier erkende
onafhankelijkheid.
werden in het verleden wel her en der en
beroepseigen waarden of primaire
op uiteenlopende manieren gepubliceerd.
eigenschappen. Dat zijn: Zorgvuldigheid,
Maar coördinatie, systematiek,
Deskundigheid, Onafhankelijkheid
5. Bewaring en beslag.
Het boek was aanleiding voor een
De belichte periode betreft uitspraken,
Van den Haak: “Het notariële
publicatiecriteria, analyse, regelmatige
- inclusief daarin wortelende
interview met mr. Van den Haak. Het
gedaan in de afgelopen bijna twintig
tuchtrecht, zoals het zich heeft
wetenschappelijke annotaties/
Onpartijdigheid - en Integriteit. Tot dit
leverde voldoende stof op voor twee
jaar, 1990 - 1 juli 2009, die ontwikkeling
ontwikkeld, heeft tot voor betrekkelijk
kritiek en - vooral - vindbaarheid van
kwartet is een aantal in de betrokken
7. Gelding van notarieel tuchtrecht ook
artikelen in Toezicht. In dit - eerste
van het notariële tuchtrecht laten zien.
kort jarenlang te weinig aandacht
uitspraken ervan ontbraken. Wat het
regelgeving concreet uitgewerkte normen
buiten de exclusief wettelijke taak van
- artikel staat het boek: “De notaris
de notaris.
6. Derdenbelangen.
Het geheel is “ingelijst” in een schets
gekregen. Ten onrechte om twee
laatste betreft, eerst op 14 oktober
te herleiden. Maar die normen zijn bepaald
in appel” centraal. In het volgende
van een notarieel-culturele (r)evolutie
redenen. In de eerste plaats is er
2009 heeft de Staatssecretaris van
niet uitputtend. Ze passen dus ook niet
nummer van Toezicht verschijnt
en van een verhoopte of te verwachten
het vitale belang van de gemengd
Justitie de website www.rechtspraak.
steeds zonder meer op elke te beslissen
8. Interdisciplinaire samenwerking
een - tweede - artikel, gewijd aan
notariele tuchtwetgeving-vernieuwende
publiek-/ privaatrechtelijke positie
nl geopend. Dat was het resultaat van
casuspositie die zich bij de tuchtrechter
met behoud van professioneel
de aankomende nieuwe Wet op het
toekomst.
van de notaris in het maatschappelijk
samenwerking tussen de ministeries
aandient. Betamelijkheid in de notariële
onafhankelijke zeggenschap en zo
verkeer. Van dat verkeer maakt het
van Justitie en Binnenlandse Zaken
beroepsuitoefening is dan ook per saldo
voorts. Deze beperkte opsomming
rechtsverkeer waarbij een notaris
en Koninkrijksrelaties, de Raad voor
de open restnorm die de tuchtrechter als
gaat alleen over materieel notarieel
functioneel eenvoudig onmisbaar is
de Rechtspraak en deelnemende
toets moet hanteren. Dat in zulke situaties
beroepsgedrag.
een essentieel deel uit. Bovendien zijn
tuchtcolleges. De realiteit zal leren of dit
rechtsontwikkeling door de rechter, als
Er is daarnaast ook het door het
het juist tuchtrechtuitspraken geweest
een afdoende antwoord is op de behoefte
resultaat ook wel rechtersrecht genoemd,
Hof ontgonnen terrein van notarieel
die nu eenmaal onvermijdelijke
aan de vereiste toegankelijkheid van de
ontstaat, ligt voor de hand. Het doet zich
tuchtprocesrecht, de spelregels bij
wetgevingstekorten en achterstallig
nodige rechtspraak-informatie. Zelf heb ik
ook elders in de rechtspraak voor.
procedures. De Wna is met name
Notarisambt. Ook daaraan is in het boek al aandacht gegeven. “De notaris in appel” geeft een overzicht van notariële tuchtrechtspraak van het Gerechtshof te Amsterdam als hoogste tuchtrechter.
Toezicht: Voor de hand liggende vraag bij aanvang van het interview is waarom het boek “De notaris in appel” geschreven diende te worden.
6
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
op dat terrein summier. Dat vormt
Toezicht behalve wanneer de Kamer een
Van den Haak: “ Het notariaat is
op zichzelf geen serieus probleem.
beginsel van behoorlijke procesgang
de afgelopen twintig jaar belangrijk
Algemene beginselen van behoorlijke
geschonden zou hebben.
veranderd. De weerslag ervan vind
7
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
Toezicht: Bleef het daar dan bij? Speelde de positie van de notaris als geheimhouder nog een rol?
van de in dat verkeer een rol spelende
titel wordt, samenvattend, pro-actief
notaris. Die uitzondering was uitsluitend
optreden van de notaris verlangd. Voor
toegestaan onder zeer uitzonderlijke
notariële lijdelijkheid is in zoverre
procesvoering gelden als houvast
je opvallend terug in de notariële
omstandigheden. Hier heeft het Hof zich
geen plaats meer. Wilscontrole heeft
gevende uitgangspunten ook voor
4. Persoonlijke verschijning van
tuchtrechtspraak. Vooral het jaar 1999
De wetgever heeft aldus het al bestaand
terecht op het standpunt gesteld dat de
als activiteit een hoger soortelijk
het tuchtprocesrecht. Belangrijke
een notaris op een openbare zitting
geeft in het notariële speelveld een
gedeeltelijk privaatrechtelijk karakter
wetgever het verlossende woord moet
normstellend gewicht gekregen.
ontwikkelingsonderwerpen op het terrein
van het Hof voor de mondelinge ten
vrij radicale cultuuromslag te zien van
van het notariskantoor als onderneming
spreken.”
van het procesrecht zijn:
uitvoerlegging van een opgelegde
wettelijke beroepsbescherming naar
in 1999 geaccentueerd. Dat riep
berisping of waarschuwing. Het Hof heeft
vrij ondernemen. Een steen viel in
tegelijkertijd als tegenwicht versterking
1. Toepassing mogelijk maken van
deze verschijning gemotiveerd en wel
praktisch stilstaand water. Sindsdien
van publiekrechtelijk toezicht op in de
het buitengewoon rechtsmiddel van
afgeschaft.
bleef het stromen. De oorzaak ervan lag
vorm van het BFT. Effectief toezicht staat
daarin dat de wetgever per 1 oktober
of valt met informatie van de kant van de
herziening. De Wna zwijgt daarover. De
In hetzelfde licht moet gezien worden
Toezicht: Zijn er nog andere trends te onderkennen in de tuchtrechtspraak?
de extra zorg die een notaris dient te besteden aan controle van de geestvermogens van een cliënt, wanneer diens attitude kan wijzen op
rechtsherstelfunctie als grondslag voor
5. De in de Wet op het notarisambt
1999 het stelsel van vaste tarieven
notaris, zoals bij voorbeeld te putten uit
Van den Haak: “De tuchtrechtspraak
mogelijke stoornis van die vermogens.
de rechtsfiguur van herziening is op het
geregelde klachtbevoegdheid
voor notarisdiensten grotendeels heeft
de inhoud van zijn cliëntendossiers. Maar
van het Hof laat ook andere trends zien.
Denk aan Alzheimer. Passeren van een
civiele, straf- en bestuursrechtterrein
van het BFT. Ook als het gaat om
afgeschaft. Dat gebeurde onder invloed
de notaris heeft geheim te houden wat
Zo is het Hof gaandeweg strengere eisen
akte kan onder omstandigheden niet
algemeen erkend. Op die drie terreinen
overtredingen van de Wet identificatie
van het door de politiek ook voor het
hem als notaris is toevertrouwd. Treffend
gaan stellen aan wat in artikel 43 lid 1
toelaatbaar zijn zonder voorafgaand
heeft de wetgever herziening ook al
bij dienstverlening en de Wet melding
notariaat aanvaard economisch leerstuk
en in die zin ook opvallend is daarom dat
Wna heet: aan bij een akte betrokken
raadplegen van een externe deskundige
sinds jaren geregeld. Het Hof ontleent
ongebruikelijke transacties, later
dat marktwerking heet met haar daaraan
de tuchtrechter en in laatste instantie het
partijen “toelichting geven” op de inhoud
inzake wilsbekwaamheid.”
via analogie daaraan het rechtsmiddel
opgegaan in de Wet ter voorkoming
verbonden vrije mededinging, dus
Hof beslissende keuzes had te maken in
ervan en “zo nodig wijzen op gevolgen
herziening als in beginsel ook op
van witwassen en financieren van
ook vrije prijsconcurrentie. De nieuwe
zich voordoende klachtzaken waarin het
ervan” voor hen. Of iets “zo nodig” is,
tuchtrechtelijk procesterrein van
terrorisme van 1 augustus 2008. Het Hof
verhouding tussen markt en beroep eiste
nijpende dilemma centraal stond van de
acht het Hof afhankelijk van daartoe
toepassing.
heeft geoordeeld dat het BFT over deze
en eist van de tuchtrechter van geval tot
waarde van de geheimhoudingsplicht
voor een oplettende notaris aanleiding
bevoegdheid beschikt.”
geval blijvend afweging van de bij elk van
tegenover de waarde van
gevende indicaties. Hetzelfde geldt voor
beide factoren betrokken belangen. De
waarheidsvinding door onderzoek van het
wat in artikel 4 lid 1 van de Verordening
waarden van het vrije notarisberoep laten
BFT. Dit deed zich met te meer klem voor
beroeps- en gedragsregels van de
zich niet vermarkten.
in het licht van het aan het BFT in 2003
KNB is geregeld over “voorlichting”
toevertrouwde publiekrechtelijke toezicht
van partijen bij een rechtshandeling
Van den Haak: “1 Juli 2011 heb ik
het versterken van de positie van een
op de naleving door het notariaat van de
waarvoor de tussenkomst van de
bewust niet afgewacht. Voordat de
klager in een door hem voorgenomen
achtereenvolgende wetten ter bestrijding
notaris is ingeroepen. Het Hof gebruikt
hopelijk echt vernieuwde, definitieve
civiele procedure tot vergoeding van
van witwassen en terrorismefinanciering
bij dit onderwerp dan ook termen
tekst van de Wet op het notarisambt
schade. In die procedure kan klager
die ik eerder al aanstipte.
als waarschuwen voor gevolgen. Als
in werking treedt, kon ik in het boek
voorbeeld daarvan geldt wijzen op
nu alvast, al was het vanzelfsprekend
mogelijk risico op beleggingsterrein.
in voorlopige zin naar aanleiding
2. Belang hebben bij een klacht als eis voor toelating tot een procedure. Daarin is het Hof ruimhartig. Zo is een klacht toelaatbaar als het belang bestaat in
Toezicht: Wat valt op bij bestudering van de notariële Tuchtrechtspraak?
als eiser aanvoeren dat de al eerder
Toezicht: Had U niet beter kunnen wachten met het uitbrengen van het boek totdat de nieuwe Wna, naar verwachting per 1 juli 2011 van kracht was geworden?
door de tuchtrechter vast gestelde fout
Het dilemmatisch thema dat ik noemde
van de notaris geweest die volgens
vormt in feite ook het politieke
eiser de te vergoeden schade heeft
hoofdonderwerp van de beoogde, te
Andere voorbeelden van wat termen
aantal kritische kanttekeningen kwijt.
veroorzaakt. Het Hof is uitdrukkelijk in
vernieuwen Wet op het notarisambt. Het
als “toelichten”, “voorlichten” of
Kritisch in de oorspronkelijke betekenis
het algemeen van oordeel dat voor de
past ook in de waar te nemen algemene
“wjjzen op gevolgen” meebrengen zijn
van onderscheidend, dus zowel in
vraag wie klachtrecht heeft de voor het
tendens van herwaardering van het
adviseren eerst een taxatiedeskundige
prijzende als in misprijzende zin. De
verkrijgen van bij voorbeeld een afschift
recht op privacy in zijn verhouding tot
te raadplegen, toetsen van de
bedoeling ervan was suggesties tot
van een akte vereiste hoedanigheid van
de noodzaak de waarheid in beweerde
betrouwbaarheid van een hem,
verbetering te doen. Die bedoeling
direct belanghebbende te beperkt is. De
fraude-activiteiten en dergelijke aan
notaris, gegeven instructie om door
heb ik nu nog trouwens. Wachten met
klachtrechtgrens ligt bij misbruik van
het licht te brengen. Het vrij algemeen
partijen geleend geld over te maken
suggesties zou, wat ze ook waard zijn,
tuchtprocesrecht.
gevoelen ontstond dat voortgaand in
op de privé-rekening van de betrokken
hoe dan ook mosterd na de maaltijd
van een voorlopig wetsontwerp, een
ongunstige zin veranderend gebruik
hypotheekbemiddelaar, doorvragen
geweest zijn. Zie mij in deze overigens
Andere belangrijke onderwerpen op
van het financiële stelsel in het
naar bij partijen levende bedoelingen
niet meer of anders dan als een
procesrechtelijk gebied zijn:
handelsverkeer was gaan wringen met
eventueel in combinatie met hun
externe, onbezoldigde, onafhankelijk
de beperkte ruimte die de geldende
hoge leeftijd. Dit alles is blijkens
meedenkende vrijwilliger.
3. Tussenbeslissingen. Er is geen
vaste rechtspraak in het algemeen
beslissingen van het Hof een uitwerking
afzonderlijk hoger beroep mogelijk van
toestond om een uitzondering te maken
van de norm notariële zorg voor de
Aan de helaas vertragende factor van
tussenbeslissingen van een Kamer van
op de geheimhoudingsplicht onder meer
cliënt, ofwel zorgvuldigheid. Op die
een demissionair kabinet en van de
8
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
lastige kabinetsformatie zit in zoverre
en spreiding van Kamers voor het
bij de tijd te brengen in de vorm van
een gelukkige kant dat er voor iedere
notariële tuchtrecht in eerste instantie,
een herziene uitgave ervan of een
betrokkene minst genomen wat meer
de rechtspositie van die Kamers,
supplement erop of anderszins. Het
tijd ontstaat om, nu er intussen wel
hun personele samenstelling, hun
zou dan ook wenselijk zijn daarin, als
een echt wetsvoorstel ligt, opnieuw
rechtsmacht en de aard van sommige
dat mogelijk en opportuun is, de eerste
na te denken over daarin opgenomen
op te leggen sancties.”
uitspraken over de vernieuwde Wna van
essentiële onderwerpen. Zo heeft
commentaar te voorzien.”
Toezicht: Hoe moet het nu verder met het boek?
(Wordt vervolgd)
staat soms stil. Denken nooit. Daarbij
Van den Haak: “De stof van het
In het volgende nummer zal met
denk ik onder meer in het bijzonder aan
boek is typerend voor de aard van het
mr. Van den Haak verder worden
dubbele toetsing van notarieel doen en
tuchtrecht als vervolgverhaal, zoals elk
gepraat over de nieuwe Wet op het
laten zowel door de KNB als het BFT,
rechtsysteem dat per definitie is. Mijn
notarisambt, welke naar voorlopige
geheimhouding, organisatie van de
wens zou daarom zijn het boek over
verwachting per 1 juli 2011 van kracht
tuchtrechtspraak op het punt van aantal
enige tijd te vervolgen en dan opnieuw
wordt.
voortschrijdend nieuw inzicht nu nòg een kans en kan dat alsnog zijn nieuw regelgevend beslag krijgen. Wetgeving
Wijziging klachtenbeleid notariaat financieel toezicht 2010 Deze zomer zal “het klachtenbeleid notariaat Financieel Toezicht van het BFT” gewijzigd worden. Hierbij alvast een korte introductie.
9
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
De kwaliteit van liquiditeit en solvabiliteit van gerechtsdeurwaarderskantoren Een gezonde financiële positie voor gerechtsdeurwaarderskantoren De gerechtsdeurwaarder is in de eerste plaats: openbaar ambtenaar. Daarnaast is de gerechtsdeurwaarder ook ondernemer. De uitdaging is om een evenwicht te vinden tussen normen en waarden van het ambt en een rendabele bedrijfsuitoefening. Door stijgende voorfinanciering en toenemende concurrentie kunnen de liquiditeit en solvabiliteit van het gerechtsdeurwaarderskantoor verslechteren en daardoor komt een gezonde bedrijfsvoering onder druk te staan. Gezien de huidige marktontwikkelingen zijn liquiditeit en solvabiliteit belangrijke aandachtspunten bij het door het Bureau Financieel Toezicht uit te oefenen financieel toezicht.
In het vorig nummer van Toezicht is
maart 2010 de notitie “Voorfinanciering
het in de onderneming aanwezige
aandacht besteed aan voorfinanciering
door gerechtsdeurwaarders, een
risicodragende eigen vermogen teneinde
Met name punt 1 inzake de negatieve
door gerechtsdeurwaarderskantoren.
korte beschouwing over de risico’s”
te kunnen voldoen aan de kort- en
bewaringspositie is veranderd ten
Duidelijk waarneembare tendens is dat
uit te brengen. In deze notitie wordt
langlopende financiële verplichtingen
aanzien van het vorige klachtenbeleid. In
de omvang van de voorfinanciering in de
ondermeer gewezen op de impact van
van de onderneming. In de rapportage
beginsel zal bij een negatieve bewaring
loop van de jaren sterk is toegenomen.
voorfinanciering op de financiële positie
Verantwoord ondernemen wordt
altijd een klacht worden ingediend.
De verwachting is dat, vooral ook
van het gerechtsdeurwaarderskantoor.
geadviseerd dat het eigen vermogen 20
Een aantal factoren wordt daarbij in
vanwege de aangekondigde stijging van
Het BFT zal het komend najaar
procent van het balanstotaal bedraagt,
beschouwing genomen zoals o.a. de
de griffierechten, de voorfinanciering
tijdens onderzoeken speciale
of met andere woorden 20 procent
verwijtbaarheid van het ontstaan van de
door gerechtsdeurwaarders in de
aandacht besteden aan de
van de totale bezittingen dient te zijn
negatieve bewaring of het zelfstandig
komende jaren verder zal toenemen.
ontwikkeling in de financiële positie
gefinancierd met eigen vermogen.
melden door de notaris aan het BFT
Door deze ontwikkeling zullen de risico’s
van gerechtsdeurwaarderskantoor.
hiervan.
voor gerechtsdeurwaarderskantoren
Belangrijke indicatoren om de kwaliteit
Het BFT zal bij de onderzoeken
Het BFT geeft in zijn nieuwe
de inzageplicht, verboden handelingen,
Aangezien het BFT in zijn onderzoeken en
navenant stijgen. Deze ontwikkeling is
van de financiële positie te bepalen zijn
in het najaar van 2010 bij de
klachtenbeleid aan dat als reactie op
deugdelijke administratie en
bevindingen reeds geruime tijd aandacht
voor het BFT aanleiding geweest om in
de liquiditeit en de solvabiliteit.
gerechtsdeurwaarderskantoren
normschendingen zich, in beginsel,
betaalorganisatie, renteregeling,
besteedt aan het volledig doorvergoeden
de volgende modaliteiten kunnen
liquiditeits- of solvabiliteitspositie)
van de rente, heeft het BFT dit nu in zijn
Onder liquiditeit wordt verstaan de mate
aan de ontwikkelingen ten aanzien
voordoen:
niet wordt nageleefd, zal, in beginsel,
klachtenbeleid opgenomen.
waarin het kantoor in staat is direct aan
van de liquiditeit en solvabiliteit. De
1. Bij het op enig moment constateren
een termijn worden geboden om
De andere veranderingen zijn
haar financiële verplichtingen op korte
bevindingen zullen in het afrondende
van een negatieve bewaringspositie
de normoverschrijding op te heffen
voornamelijk redactioneel van aard met
termijn te voldoen. De liquiditeitspositie
gesprek met de gerechtsdeurwaarder
zal het BFT overgaan tot het indienen
teneinde alsnog aan de regelgeving te
uitzondering van het onderdeel omtrent
van het kantoor blijkt ondermeer uit
aan de orde worden gesteld. De KBvG
van een klacht, tenzij nader te noemen
voldoen.
de solvabiliteits- en liquiditeitspositie
de verslagstaten zoals die bij het BFT
heeft inmiddels aangekondigd binnen
omstandigheden tot een andere
4. In geval van overige constateringen,
welke is aangescherpt.
worden ingediend. In het KBvG-rapport
afzienbare termijn een verordening uit
afweging leiden.
zoals o.m. bewust verkeerde voorstelling
Verantwoord Ondernemen wordt als
te brengen met als onderwerp de eisen
2. In de gevallen aangaande (kort
van zaken bij een ondernemingsplan
Het nieuwe klachtenbeleid is
eis aan de liquiditeit gesteld dat de
die aan de liquiditeit en solvabiliteit
gezegd) administratieverplichtingen c.a.
of gevaar van de financiële soliditeit
gepubliceerd in de Staatscourant van 12
uitkomst van de deling:
van een gerechtsdeurwaarderskantoor
zal het BFT overgaan tot het indienen
van de notariële praktijk, zal het
augustus 2010 en tevens op de website
kortlopende activa /kortlopende
zullen worden gesteld. Hetgeen
van een klacht, nadat de notaris daarvan
BFT in die gevallen, afhankelijk
van het BFT te vinden onder
passiva tenminste 1,10 dient te
het belang dat de KBvG hecht aan
door middel van een constateringsbrief
van omstandigheden, overgaan tot
www.bureauft.nl.
bedragen. Hetgeen impliceert dat in de
een gezonde bedrijfsvoering door
op de hoogte is gebracht.
het informeren van de KvT omtrent
kortlopende activa een zekere buffer
gerechtsdeurwaarders onderstreept.
3. In het geval geconstateerd wordt
geconstateerde bevindingen dan wel
Mw. mr. (Sigrid) S.F.H.M. Staal-Doensen,
dient zijn opgenomen ten opzichte van
dat (een onderdeel van) bepaalde
overgaan tot het indienen van een
beleidsmedewerker BFT.
de kortlopende verplichtingen.
(Douwe) D.A. Steensma RA,
regelgeving (aangaande bijvoorbeeld
klacht.
Onder solvabiliteit wordt verstaan
onderzoeker BFT
gerichte aandacht gaan besteden
10
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
Versterking WNA-toezicht
wordt onafhankelijk en zal in het
Wetsontwerp wijziging van de wet op het notarisambt
werking.
11
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
bijzonder gericht zijn op een preventieve Het BFT krijgt ten behoeve van
Op 3 december 2009 is het wetsontwerp “Wijziging van de wet op het notarisambt” ingediend bij de Tweede Kamer. Als het wetsontwerp wordt aangenomen, zal het Bureau Financieel Toezicht (BFT) dé integraal toezichthouder worden op het notariaat. De verwachting is dat het wetsontwerp per 1 juli 2011 in werking zal treden.
het toezicht nieuwe wettelijke bevoegdheden: • op het toezicht wordt titel 5.2 van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) van toepassing verklaard (het BFT krijgt mogelijkheden tot inzage, het betreden van plaatsen etc.); • het notariële beroepsgeheim kan niet
onderzoeksplicht, de informatieplicht, de
onpartijdige wijze en met de grootst
moet het BFT in staat stellen zijn
tegen het BFT worden ingeroepen;
zorgplicht en de voortvarendheid van de
mogelijke zorgvuldigheid.” “De notaris
integrale (preventieve) toezichtstaak op
(kandidaat-)notaris.
gedraagt zich in de uitoefening van zijn
de (kandidaat-)notarissen daadkrachtig,
• het BFT krijgt de mogelijkheid
Het huidige toezicht op het notariaat
vertrouwen in het notariaat. Het is aan
bepaalde overtredingen bestuurlijk af
In het wetsontwerp krijgt de KNB een
beroep en daarbuiten zodanig dat de
volledig, transparant, onafhankelijk
BFT deze toekomstige taak zelf én in
te doen.
wettelijke taak de kwaliteit van het
eer en het aanzien van het notariaat niet
en efficiënt uit te oefenen. Het BFT
Momenteel wordt het toezicht op de
overleg met samenwerkingspartners
Door deze wettelijke maatregelen kan
notariaat te bevorderen door middel
worden of kunnen worden geschaad.”
neemt initiatieven tot vroegtijdig
naleving van de Wet op het notarisambt
binnen en buiten het notariaat een breed
het toezicht door het BFT effectief
van intercollegiale kwaliteitstoetsen.
Het notariaat kan als beroepsgroep
overleg met externe partijen en staat
(Wna) met inbegrip van verordeningen
gedragen invulling te geven.
worden uitgeoefend, en wordt de
Op grond van de verordening op de
alleen functioneren als het eer en
nadrukkelijk open voor zienswijzen
tuchtrechter ontlast.
kwaliteit vinden de kwaliteitstoetsen
aanzien heeft, dat wil zeggen, als
van (externe partijen) die bijdragen
sinds 2007 plaats. Deze intercollegiale
het publiek vertrouwen heeft in zijn
aan het ontwikkelen van het optimale
en besluiten van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) uitgeoefend
Met de invoering op termijn van het
door de 19 Kamers van toezicht. Deze
wetsontwerp zal het BFT verantwoordelijk
Kwaliteit
kwaliteitstoetsen door de KNB, hebben
onafhankelijkheid, onpartijdigheid en
Wna-toezichtsmodel. De projectgroep
Kamers van toezicht zijn gevestigd
worden voor het integraal toezicht op het
Zoals hiervoor aangegeven zal het BFT
als afzonderlijke activiteit naast het
integriteit.
zal voortdurend inventariseren welke
bij de 19 rechtbanken. De Kamers van
notariaat. Naast toezicht op de naleving
toezicht gaan houden op de kwaliteit
toezicht van het BFT een belangrijke
Genoemde regels uit de Wna en de
informatie nodig is voor het toezicht. Het
toezicht zijn tegelijkertijd belast met de
van de Wwft en financieel toezicht op
oftewel of de notaris de bepalingen
meerwaarde. Kwaliteitstoetsing en
verordening gelden overigens voor
sluiten van convenanten of het komen
tuchtrechtspraak in eerste aanleg.
het notariaat zal het BFT toezicht gaan
uit de Wna, de verordeningen en de
toezicht vullen elkaar aan en versterken
het gedrag van iedere notaris bij zijn
tot andersoortige samenwerkingsvormen
De toezichtstaken van het BFT op het
houden op de niet financiële zaken, te
reglementen naleeft/heeft nageleefd.
elkaars effectiviteit.
beroepsuitoefening en daarbuiten, dus
met onder meer de KNB, de Kamer
notariaat zijn nu het toezicht op de
weten: kwaliteit en integriteit van de
Onder het begrip kwaliteit vallen
Het BFT probeert in samenspraak
ook in privé en ook bij een optreden
van Koophandel, de Gemeentelijke
naleving van de Wwft en het financieel
(kandidaat-)notarissen. Het toezicht
bijvoorbeeld de ministerieplicht, de
met onder andere KNB te komen tot
als partijadviseur. Daarnaast zal voor
Basis Administratie, het Kadaster,
het voorkomen van onnodige overlap
de invulling van het begrip integriteit
de Belastingdienst en het Openbaar Ministerie, is daar ook onderdeel van.
toezicht.
en een daaraan gekoppelde dubbele
aansluiting gezocht moeten worden bij
Toekomstig toezicht op het notariaat
lastenbeleving door de notaris.
de jurisprudentie over de (kandidaat-)
De toekomstige wijzigingen in de
Integriteit
Wna zijn mede naar aanleiding van
Naast toezicht op de kwaliteit van de
Optimaal Wna-toezichtsmodel
zal het toezicht en het tuchtrecht in
de rapporten van de commissies
notaris, zal het BFT toezicht moeten gaan
Het BFT heeft intern de projectgroep
het notariaat worden gescheiden. Het
Hammerstein en Huls (2004) ingediend.
houden op de integriteit van:
‘versterking Wna-toezicht’ ingesteld.
BFT wordt de integraal toezichthouder
Deze commissies hebben onder meer
• de (kandidaat-)notarissen;
Het doel is met de intern aanwezige
op het notariaat. Het toezicht wordt
geadviseerd over het toezicht in het
• de bedrijfsvoering van de
deskundigheid, en in samenspraak
risico-gebaseerd met het doel preventief
met externen van binnen en buiten het
risico’s in het notariaat te minimaliseren.
notariaat. Een goed functionerend
notarissen.
kantoororganisatie;
Conclusie Indien het wetsontwerp wordt ingevoerd
toezicht kan volgens de commissie
• het notariaat.
notariaat, het optimale toezichtsmodel
Het BFT werkt hard aan de invoering van
Hammerstein worden bereikt door het
Belangrijke artikelen in de Wna die het
ontwikkelen en het BFT tijdig toe te
het toezichtmodel, waardoor effectief en
toezicht en tuchtrecht te scheiden,
begrip integriteit voor de (kandidaat-)
rusten op de integrale toezichtstaak.
efficiënt toezicht gehouden kan worden
zodat het tuchtrecht (en het toezicht)
notarissen en de integriteit van het
Ook na inwerkingtreding van het
op het notariaat. Hierbij wil het BFT nauw
onafhankelijk en onpartijdig kan
notariaat deels invullen zijn artikel 17
wetsvoorstel zal het BFT-toezichtsmodel
samenwerken met de KNB.
functioneren. Het toezicht behoort
Wna en artikel 1 Verordening beroeps-
blijvend intern geëvalueerd worden.
in handen te komen van degenen die
en gedragsregels: “De notaris oefent
De projectgroep heeft als uitgangspunt
daarvoor voldoende zijn toegerust
zijn ambt in onafhankelijkheid uit en
dat bij het uitoefenen van het Wna-
om het toezicht effectief te doen zijn.
behartigt de belangen van alle bij de
toezicht een risicobenadering zal worden
Een effectief toezicht verstevigt het
rechtshandeling betrokken partijen op
gehanteerd. Een dergelijk toezichtsmodel
Projectgroep versterking Wna-toezicht.
12
Zesde jaargang • Nummer 1 • Augustus 2010
Column
Dooddoener van het jaar: met de kennis van nu Het begon mij op te vallen na de presentatie van het rapport van
Minister De Jager neemt in
de Commissie-Davids over Irak. Een rapport dat tot zoveel gedraai
een reactie op het rapport-
van de regeringspartijen en de fractieleiders daarvan aanleiding
Scheltema namelijk duidelijk
gaf, dat het tot een kabinetsval kwam. Wat er opviel? Het gebruik
afstand van het oordeel van
van de frase ‘met de kennis van nu’. Regelmatig wordt het woord
DNB. Over de verstrekking van
‘kennis’ vervangen door ‘wetenschap’, hetgeen het niet minder
de bankvergunning bijvoorbeeld: ‘Maar ook met de wetenschap van
irritant maakt. Maar goed premier Balkenende begon ermee toen
toen had het anders gemoeten’ en hadden ‘strikte voorwaarden’
hij die formulering gebruikte in een brief aan de Tweede Kamer om
aan de vergunning moeten worden gesteld. Voorts stelt De
zich te redden uit de ongemakkelijke situatie waarin hij verzeild
Jager het met de Commissie eens te zijn ‘dat DNB effectiever en
was geraakt. Overigens zonder dat het hem uiteindelijk echt heeft
indringender had moeten optreden’. Dat de Minister vervolgens stelt
geholpen.
‘het volle vertrouwen’ in de directie van DNB te hebben omdat die zijn conclusies onderschrijft is ronduit potsierlijk.
Degenen die voor de Commissie-De Wit mochten verschijnen hadden goed naar de premier gekeken. Vooral DNB-voorman
Ook in de recente verkiezingsstrijd hoorden we veel politici
Wellink, die weldoordacht parafraseerde: ‘Er is gesproken met the
relativerende woorden spreken en fouten uit het verleden
benefit of hindsight. Ik zou willen dat ik als toezichthouder in een
vergoeilijken omdat ze toentertijd niet over vooruitziende gaven
wereld leefde waarin het mogelijk was om vandaag beslissingen
beschikten. En in dat vergoeilijken zit mijn pijn. De frase waar
te nemen met de kennis van morgen. Dat zou mijn ideale wereld
het om gaat wordt namelijk te makkelijk gebruikt. Alsof bepaalde
zijn. Het zou overigens ook een saaie wereld zijn.’ Maar eigenlijk
risico’s, gebeurtenissen, fouten en dergelijke niet te voorzien
wil Wellink nog verder in de toekomst kijken: ‘Het komt steeds
waren. Terwijl betrokkenen dat vaak wel degelijk hadden kunnen
terug op het punt van de ideale wereld versus een wereld waar de
weten, hadden moeten weten of daadwerkelijk wisten. Maar het
beslissingen vandaag genomen worden en waar de echte kennis
eenvoudigweg onderdrukten of ontkenden en het niet wilden weten.
pas overmorgen komt.’ Diezelfde Wellink relativeerde voorgaande,
Dat staat bekend als cognitieve dissonantie, het ongemakkelijke
de ideale wereld bestaat immers niet: ‘Je moet echter steeds op
gevoel dat ontstaat als iemand er twee tegenstrijdige gedachten,
basis van de kennis van vandaag zo zorgvuldig mogelijk handelen.
meningen of attitudes op na houdt.
Daar moet en kun je ook op worden afgerekend.’
Willem van der Does schreef er een alleraardigst boekje met voorbeelden over: Met de wetenschap van nu. Graaiers, draaiers
Op 29 juni jongstleden kwam het rapport van de Commissie-
en spijtoptanten. Aardig om te lezen, maar ook aardig om doorheen
Scheltema uit. Het handelt over de ondergang van DSB Bank.
te bladeren. Vanwege de altijd voortreffelijke tekeningen van één
Maar ook over het falen van DNB, die in haar commentaar op de
van mijn helden:cartoonist Peter van Straaten. Ik heb nagenoeg al
initiële bevindingen van de Commissie heeft aangegeven dat het
zijn werk, van onzedelijke schetsen tot zijn boardroom-observaties.
handelen in het verleden te veel met de kennis van nu is beoordeeld.
Koop het boekje van Van der Does. Lees het. Bekijk het. Maar
Scheltema is het daar niet mee eens en geeft aan dat de Commissie
beloof me: gebruik niet die ene onhebbelijke frase, de dooddoener
heeft getracht in voorkomende gevallen zo goed mogelijk aan te
van het jaar.
geven op grond van welke toen beschikbare kennis een oordeel van de Commissie tot stand is gekomen. DNB-president Wellink komt er dus niet mee weg. Niet bij Scheltema, niet in de Tweede Kamer – waar hij schoorvoetend ‘iets van excuses’ heeft gepreveld – en ook niet bij de verantwoordelijke Minister.
Marcel Pheijffer
