1
Jaa
rve
rsla
g2
014
J
2
A
A
R
V
E
R
S
L
A
G
2 0 1
4
Inhoud
Voorwoord van de directie 4 Bestuur 5 Feiten en cijfers 6 Algemeen 6 Gerealiseerde bezoekersaantallen 6 Bezoekersaantallen per maand 6 Bezoekersprofiel 2014 7 Verbouwing Stadsmuseum 9 Heropening Stadsmuseum 10 Tentoonstellingen 12 Trots op Harderwijk 12 Visserstruien bij de vleet 13 Expositie begane grond 14 It’s Treasure Time 14 Hira Hira – Agnes Duijves 15 Blue LOOP 16 Illustraties van ’t Pietenhuis 17 Foto-expositie Africa Together 17 Overige activiteiten 18 Multitouch-tafel 18 Koffieconcert - Het Embergher Kwartet 18 Presentatie Geschiedenis van Nederland 18 Herdenking 200 jaar Koloniaal Werfdepot 19 Uitmarkt 19 Open Monumentendag 19 Bijeenkomsten Apollo’s Kamer 20 Officiële opening barak en maquette Belgenkamp Harderwijk 20 Gelderse Museumdag 21 Bijeenkomsten en ontvangsten 21 Website | Social media | nieuwsbrief 22 Collectie 23 Vissershuisje 23 Schenkingen en bruiklenen 24 Stadsmuseum ontvangt zeldzaam Noors paardgewichtje 24 Figuratief werk van Cees Kortlang 24 Glaswerk 25 Vereniging Vrienden Stadsmuseum Harderwijk 26 Organisatie 27 Medewerkers 27 Vrijwilligers 27 De financiën in 2014 28
3
Voorwoord van de directie
Het Stadsmuseum Harderwijk beleeft in 2014 de feestelijke heropening van het museum. De verbouwing wordt op tijd en binnen de begroting gerealiseerd en zorgt vanaf de eerste openingsdag voor een enorme stroom aan bezoekers. De eerste vijf maanden van 2014 staan in het teken van de voltooiing en inrichting van het vernieuwde Stadsmuseum. Met een team enthousiaste mensen en ervaren bestuursleden hebben we in 2014 keihard gewerkt aan een nieuw Stadsmuseum. Aan het Stadsmuseum is een serre gebouwd waardoor we veel meer ruimte hebben gecreëerd. De serre van metaal en glas is indrukwekkend. Daarnaast zijn de expositieruimtes veranderd in moderne, witte zalen. Tentoonstellingen komen hier veel beter tot hun recht. De nieuwe lift biedt ook mensen met een lichamelijke beperking de mogelijkheid deze tentoonstellingen te bekijken. Op de begane grond kan iedereen tijdens openingsuren zonder kaartje binnenlopen en genieten van de architectuur, de wisselexposities in de Smeepoortzaal bezoeken, een kop koffie drinken, gezellig lunchen, de museumwinkel bezoeken of de binnentuin bekijken. De begane grond blijkt direct vanaf de opening de museale en culturele ontmoetingsplaats te zijn geworden die we bij het schrijven van het Businessplan 2014-2017 voor ogen hadden.
J
4
A A R V
Het jaar 2014 was memorabel voor het Stadsmuseum. We reikten ruim 12.000 Hanzepaardjes en de bijbehorende flyers uit waardoor nu 12.000 mensen een tastbaar stukje geschiedenis van Harderwijk in huis hebben. De kinderen op de basisscholen in Harderwijk beschilderden een Hanzepaardje. Ook zij weten nu meer over de geschiedenis van de stad waarin zij opgroeien. De tentoonstellingen Trots op Harderwijk en Visserstruien bij de Vleet waren een mooie start van ons nieuwe aanbod. Wisselende tentoonstellingen en exposities waarmee het Stadsmuseum een belangrijke rol is gaan spelen in het culturele leven van Harderwijk.
E S L A G 2 0 1 4
Corien van der Meulen directeur Stadsmuseum Harderwijk
R
De verandering is voor de medewerkers van het Stadsmuseum misschien nog wel het grootst. Veel meer bezoekers, groot aantal wisselende tentoonstellingen en exposities, uitbreiding van de openingstijden en aansluiten bij lokale culturele activiteiten. Dat alles wordt gerealiseerd met een kleinere personele bezetting. Een hele opgave. De korting op de subsidie bedroeg 41% per 1 januari 2014, een bedrag dat gelijk staat aan de gemiddelde personeelskosten van de jaren ervoor. Ondanks het succes van de heropening en de toegenomen bezoekersaantallen ziet het financiële plaatje er voor de komende jaren spannend uit, er is nog steeds sprake van een overlevingsscenario. Het zal een grote uitdaging worden om met het huidige aantal medewerkers en de vastgestelde subsidie de kwaliteit te bieden die de bezoekers van ons mogen verwachten. Een wens voor de toekomst is om meer arbeidsplaatsen te creëren. Met meer medewerkers, vrijwilligers en betaalde krachten, kan het Stadsmuseum Harderwijk ook de komende jaren het succes van dit openingsjaar voortzetten en intensiveren.
Bestuur De uit 2005 stammende (herziene) statuten van het Stadsmuseum gaan uit van het zogenaamde bestuursmodel, dat wil zeggen het model waarin het beleid wordt vastgesteld door het bestuur en de voorbereiding en uitvoering ervan door de directie. Het bestuur heeft eerder uitgesproken de Governance Code Cultuur (2013) als leidend toe te passen. In 2014 heeft het bestuur conform gehandeld. In 2014 hebben voorzitter, secretaris/penningmeester en een algemeen lid van het bestuur in een in beginsel tweewekelijks overleg met de directie de gang van zaken binnen het museum besproken; het beleid is vastgesteld door het voltallige bestuur dat eenmaal per 4 en later in het jaar per 6 weken bij elkaar is geweest. In 2014 heeft het museum zijn cultureel ondernemerschap ontwikkeld en uitgebouwd; dat heeft van bestuur en directie veel inspanning gevraagd. Inmiddels is sprake van een zekere ondernemingsstructuur met een behoorlijke organisatorische stabiliteit. Daarnaast heeft het bestuur een strak financieel beleid gevoerd zoals in een commerciële instelling gewoon is. Het bestuur heeft gezorgd voor tijdige managementinformatie om zijn missie zo adequaat mogelijk uit te kunnen voeren. Door de aard van zijn ondernemerschap blijft het museum een groot risico dragen, doch het bestuur doet er alles aan om dit risico beheersbaar te houden. Het bestuur heeft nog geen aanleiding gezien om het gehanteerde bestuursmodel te evalueren; in de bestaande situatie bestaat er volgens het bestuur geen beter alternatief. In juni 2014 heeft het jaarlijkse overleg van het bestuur met de accountant plaatsgevonden, waarbij de jaarrekening is besproken. De accountant gaf aan dat er sprake is van een goed financieel beleid en een financieel gezonde organisatie. Directie en bestuursleden hebben eind 2014 aangegeven geen nevenfuncties te vervullen die strijdig kunnen zijn met de belangen van het museum. Bestuurswisselingen/herbenoemingen Jan Pel (voorzitter) nam per 1 juni 2014 afscheid van het bestuur; Clemens van Zeijl volgde hem per die datum (als voorzitter) op. Voor het overige hebben zich geen wisselingen of herbenoemingen in het verslagjaar voorgedaan.
Bestuurssamenstelling per 31-12-2014 benoemd
herbenoembaar
Jan Pel voorzitter maart 2009 Clemens van Zeijl voorzitter juni 2014 Liek Mulder penningmeester / september 2011 secretaris Eef Wemes lid namens VVSH januari 2001 Ronald Zuidgeest lid februari 2011 Nicolien Peters lid december 2012 Johan van der Sluis lid april 2013 Susanne aan’t Goor lid oktober 2013 Machalina van Dijk notulist juli 2013
afgetreden juni 2014 juni 2018 september 2015
februari 2015 december 2016 april 2017 oktober 2017 juli 2017
5
Feiten en cijfers
Algemeen In 2014 bezochten 25.648 mensen het Stadsmuseum. Vanaf de opening op 16 mei 2014 bezochten 20.607 mensen de gratis toegankelijke begane grond met de wisselende exposities, het CultuurCafé, lezingen of andere bijeenkomsten. Daarnaast betaalden 5.041 mensen entree om ook de vaste collectie en de tentoonstellingen te kunnen bezoeken.
Gerealiseerde bezoekersaantallen Tentoonstellingen Begane grond
2014 (7 maanden) 5.041 20.607
2013 4.124 346
2012 5.437 559
Bezoekersaantallen per maand
A A R V
betalende gratis juli 557 1.966 augustus 830 2.093 september 539 3.473 oktober 926 2.302 november 672 2.252 december 660 2.710
J
6
betalende gratis januari 59 0 februari 0 0 maart 0 0 april 0 0 mei 413 3.993 juni 385 1.818
E
20.607
S
5.041
R
totaal
L A G 2 0 1
december
november
oktober
augustus
juli
juni
mei
april
maart
februari
januari
4000
gratis bezoekers
september
betalende bezoekers
4
3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0
Bezoekersprofiel 2014
3% 4% 4%
6%
entree jongeren entree groep volwassenen
20%
entree volwassenen entree tijdens ombouw
2% 61%
museumkaart volwassenen museumkaart jongeren diversen
7
Verbouwing Stadmuseum Harderwijk Mogelijk gemaakt door de Provincie Gelderland en de Gemeente Harderwijk Opening 16 mei 2014
door Commissaris van de Koning van Gelderland, de heer C.G.A. Cornielje en burgemeester H.J. van Schaik
architect: aannemer:
i n s ta l l at i e s :
loodgietersbedrijf: ingenieursbureau:
Leveranciers:
Met speciale dank aan:
A A R V E R S L
AMC Ton Pors De Waal Foundation Fred Kapelle Galerie Arneri Gerard ten Heggeler Hans Goedkoop Harry van Beek Jeannette Nijhuis Monique Spapens Ralph Keuning Susanne Duijff YiPP interactive people
J
8
A
Alle medewerkers, vrijwilligers en bestuursleden van het Stadsmuseum Harderwijk
G 2 0 1 4
ABC Logistiek BV ABK kunststofvloeren Aesy Liften Betecom B.V. Coenen Wonen De Timmerman Ambachtelijke meubelmakerij De Mik Multiservice Schoonmaak & Bedrijfsdiensten Dickenson Douwe Egberts Drukkerij Wedding Hofland Electronica B.V. IBM Montage B.V. Interieurbouw Haklander Jaap de Paauw Schildersbedrijf V.O.F. Jamal Raoudi Bestratingen Locus Flevum Renselaar Horeca Apparatuur BV Silo 6 Tegel- & Sanitaircentrum Brinkman Stitselaar Textline Reclamecentrum Ticket Team Tracopen UWOON vastgoedbeheer Van de Mheen Foodservices Veiligheidsregio Noord- en Oost-Gelderland Vereniging Vrienden van het Stadsmuseum Harderwijk Wuestman WV Trappen Wijd & Zijd Ontwerpers
4D Architecten Nijkerk | Alex Drost Aannemersbedrijf Bos en Vrijhof B.V. Van den Bosch Technische Installaties B.V. Loodgietersbedrijf Van den Bosch & Mulder Kooij & Dekker
Corien van der Meulen en bestuursvoorzitter Jan Pel geven uitleg over de verbouwing aan burgemeester Harm-Jan van Schaik en wethouder Laurens de Kleine.
Verbouwing Stadsmuseum Op 6 januari 2014 werd gestart met de grondige verbouwing van ons museum. Het Stadsmuseum Harderwijk is sinds 1952 gevestigd in drie historische panden, het hoofdgebouw is een voormalige achttiende-eeuwse patriciërswoning in de historische binnenstad van Harderwijk. Met provinciale en gemeentelijke subsidie is het Stadsmuseum in de gelegenheid gesteld het pand toegankelijker en aantrekkelijker te maken voor publiek. Aan het pand werd een serre gebouwd en door de plaatsing van een lift werden de eerste en tweede etage van het Stadsmuseum beter toegankelijk voor mensen met een lichamelijke beperking. Het Stadsmuseum sloot de deuren voor het publiek van 6 januari tot 16 mei 2014. In deze periode werd ook een deel van de presentatie van de stadsgeschiedenis vernieuwd.
9
A
Heropening Stadsmuseum
J
10
A R V E R S L A G
Vrijdag 16 mei openden de Commissaris van de Koning van Gelderland, de heer C.G.A. Cornielje en burgemeester H.J. van Schaik het vernieuwde Stadsmuseum. Een dag later werd het het publiek in het museum verwelkomd. De opening was het sluitstuk van een unieke samenwerking tussen de provincie Gelderland, de gemeente Harderwijk en het Stadsmuseum. Samen realiseerden zij een totaal vernieuwd museum, in het centrum van Harderwijk. Architect Alex Drost van 4D architecten uit Nijkerk maakte het ontwerp voor het vernieuwde Stadsmuseum. De firma Bos en Vrijhof voerde de verbouwing uit.
2 0 1 4
Commissaris van de Koning van Gelderland, C.G.A. Cornielje tijdens de heropening van het Stadsmuseum Harderwijk.
11
Bij de heropening is het volgende gerealiseerd: • de kantoren zijn verplaatst van de begane grond naar de 1e etage (4 werkplekken) • in de vrijgekomen ruimte is een uitgebreide toiletvoorziening gekomen • er is een lift geplaatst die een groot deel van het museum ontsluit • er is een hefplateau geplaatst dat de hoogteverschillen tussen de twee delen van het pand overbrugt • vanwege de plaatsing van de lift is het trappenhuis grondig aangepast • de constructie van het pand is op onderdelen gerenoveerd • er is een rolstoelingang gerealiseerd • er is een serre / CultuurCafé aangebouwd • de winkel is gemoderniseerd en toegankelijker gemaakt • de vloeren zijn geëgaliseerd, drempels zijn overbrugd • de tuin is aangepast aan de nieuwe situatie • de expositiezalen zijn gemoderniseerd De begane grond van het Stadsmuseum is voortaan gratis toegankelijk. Bezoekers kunnen genieten van steeds wisselende exposities in de Smeepoortzaal en van het CultuurCafé, de museumwinkel en de schitterende binnentuin met de imposante eeuwenoude Oosterse plataan waaraan de uiterste zorg wordt besteed.
Corien van der Meulen, Ralph Keuning en Hans Goedkoop tijdens de opening van ‘Trots op Harderwijk’.
A R
Trots op Harderwijk | ontmoetingen met Bekende Harderwijkers 12.07.14 – 21.09.14
A
Tentoonstellingen
J
12
V E R S L A G 2 0 1 4
De identiteit van een mens - zijn unieke kenmerken - wordt voor een deel bepaald door de stad of het dorp waar zij of hij opgroeit. Omgekeerd beïnvloeden de identiteiten van de inwoners ook weer het karakter van de woonplaats. Hans Goedkoop, televisiemaker en presentator van o.a. het televisieprogramma Andere Tijden, en Ralph Keuning, directeur van Museum de Fundatie in Zwolle, groeiden beiden op in Harderwijk. Zij riepen met succes andere Bekende Harderwijkers op om een object dat speciale betekenis voor hen heeft, in bruikleen te geven ter gelegenheid van de heropening van het Stadsmuseum Harderwijk. Het resultaat is een bijzondere tentoonstelling geworden met beelden, schilderijen en andere eigendommen van Bekende Harderwijkers, te weten: Fikret Koç, Hans Goedkoop, HarmJan van Schaik, Henk Schiffmacher, Henk van Os, Iris Hond, Jan Douwe Kroeske, Jan Postulart, John Berends, Johan de Groot, Johan van de Gronden, Liza Sips, Marion Baars, Marten Foppen, Menno Veldhorst, Micha Klein, Monique Jansen, Onno Klein, Paul Baars, Ralph Keuning, Ricardo McDougal, Willem Brauckmann en Bé Klein †. De objecten en de bijbehorende verhalen onderstrepen de rol die onze prachtige stad Harderwijk in al die levens heeft gespeeld. Bovendien geven ze aan hoeveel kleurrijke inwoners onze stad had en heeft. In de tentoonstelling was ondermeer een werk van Land Art-kunstenaar David Nash te zien, een portret uit de Artificial Beauty serie van Micha Klein en een ets van Rembrandt, De blinde Tobit (1651). De objecten werden gecombineerd met verhalen en herinneringen aan een jeugd of een leven in Harderwijk.
13 Visserstruien bij de vleet 3.10.2014 – 01.03.2015 Een groot aantal visserstruien uit de collectie van Stella Ruhe was van 4 oktober 2014 tot 1 maart 2015 te bewonderen in het Stadsmuseum Harderwijk. De tentoonstelling is eerder te zien geweest in het Katwijks Museum en in museum Kaap Skil op Texel. Daar overtroffen de bezoekersaantallen alle verwachtingen. In het Stadsmuseum waren alle zestig truien te zien, in combinatie met historische foto’s, originele gebruiksvoorwerpen van vissers uit de eigen museumcollectie en schilderijen met de visserij als onderwerp. Het visserijverleden van Harderwijk werd op een verrassende wijze (weer) onder de aandacht gebracht. Over haar zoektocht die bizarre wendingen, verrassende toevalligheden en interessante ontdekkingen opleverde, vertelde Stella Ruhe tijdens de drukbezochte lezing in het Stadsmuseum op 9 december 2014.
‘Life is a glas prison’ van Kees de Waal
A R
It’s Treasure Time 16.05.14 – 04.07.14
A
Expositie begane grond
J
14
V E R S L A G 2 0 1 4
Kees de Waal (Bussum, 1922), een gedreven kunstenaar, maakt schilderijen, kleuretsen, aquarellen, grafiek, boekillustraties en linoleum- en houtsneden. Voorbestemd voor het textielbedrijf van zijn vader ging Kees de Waal na de middelbare school naar de Hogere Textielschool in Enschede. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd hij door zijn opvallend expressieve tekeningen van mensen aangenomen op de Academie te Arnhem, waar hij van 1943 tot 1945 een opleiding schilderen en grafiek volgde. Uiteindelijk zou De Waal na de oorlog een succesvol zakenman worden in de modewereld, maar hij is zich tegelijkertijd blijven ontwikkelen als kunstenaar. Zo volgde hij een atelieropleiding etsen en lithograferen en wijdt hij zich vanaf 1984 geheel aan het kunstenaarsvak. De veelheid aan thematiek en de kleurige figuratieve prenten spreken jong en oud aan. Niet alleen zijn voorstellingen maar ook de teksten en titels verduidelijken wat De Waal bezighoudt. Daarbij maakt hij vaak gebruik van collages van onder meer oude scheepskaarten, kasboeken, kloosterboeken, bankbiljetten of muziek. Een ‘Kees de Waal’ is al uit de verte als een Kees de Waal te herkennen en dat pleit voor zijn eigen unieke handschrift. De Waal woont en werkt voornamelijk in Greenwich Village (USA) en hij heeft vele succesvolle nationale en internationale exposities gehad, onder meer in het Amstelveense Museum Jan van der Togt en Slot Zeist.
‘Momiji’ van Agnes Duijves.
15 Hira Hira – Agnes Duijves 06.07.14 – 21.09.14 Agnes Duijves is van origine medisch biologe. Na een korte universitaire loopbaan werkte zij in de culturele communicatie en marketing onder meer bij De Nieuwe Kerk en het Joods Historisch Museum in Amsterdam. Ze verhuisde van de hoofdstad naar de Veluwe toen ze een drieling kreeg. Sinds enige jaren legt zij zich toe op schilderen. Symboliek uit de Japanse cultuur en het shintoïsme is de rode draad in de schilderijen van Agnes Duijves. In haar werk spiegelt het schone en kwetsbare zich aan de heftigheid van het sublieme. Weelderig bloeiende roze en witte bloesems vormen een leidmotief in haar werk. Zoals de schoonheid van de kortdurende en uitbundige bloei ook steeds opnieuw terugkomt. Inspiratiebronnen zijn Japanse prenten, de bloesem van Vincent van Gogh, de ijlheid van Claude Monet en de heftigheid van Santiago Sierra. Een keuze van haar schilderijen toonde zij in het Stadsmuseum onder de naam Hira Hira, Japans voor sneeuwbui van bloesems. Daarnaast waren er fotowerken van haar te zien: Project WAKARU. In dit project, dat zij samen met de fotografe Ursula van der Bunte ontwikkelde, nodigde zij studenten van de kunstvakopleiding CIBAP in Zwolle uit, te reageren op haar oeuvre. De studenten fragmenteerden haar schilderijen in afzonderlijke motieven waarna zij deze weer samenvoegden tot nieuwe werken en daarmee nieuwe verhalen. Het procedé van fragmenteren om vanuit het detail het grotere concept te kunnen overzien en te begrijpen, heet in Japan Wakaru en wordt daar in de kunst en wetenschap toegepast.
A
Blue LOOP 4.10.14 - 7.11.2014
J
16
A R
Aan de basis van alle visserstruien staat het lichtblauwe Blue LOOP DNA. Door met krachtige machines oude afgedragen spijkerbroeken te ontrafelen worden lichtblauwe vezels herwonnen. Een schone grondstof uit kleding die normaal verbrand zou worden of onder de grond zou verdwijnen en waar geen water en heel weinig CO2 en energie voor nodig is. Dit recycleproces noemt Blue LOOP Originals ‘from WORN to REBORN’. Het ontrafelen gebeurt in Twente, in het oude centrum van de textielindustrie. Vervolgens worden in Italië de garens gesponnen en de truien gebreid.
G
V
Tijdens de tentoonstelling Visserstruien bij de Vleet werd de expositieruimte ingericht door de Nederlandse start-up Blue LOOP. Een gezamenlijke passie voor authenticiteit en een nostalgische liefde voor de nautische geschiedenis van Nederland brachten Stella Ruhe en Blue LOOP originals ertoe de truien en de verhalen nieuw leven in te blazen. Stoere zeelieden en vissers die het geweld van rivieren en zeeën trotseerden, droegen deze truien met trots. Elke Blue LOOP Originals Visserstrui by Stella Ruhe draagt dan ook dan naam van de vissersplaats waar ze vandaan komt.
E R S L A 2 0 1 4
Adri de Visser en zijn vrouw Regine openen de foto-expositie ‘Africa together’
Illustraties van ’t Pietenhuis 11.11.2014 - 5.12.2014 Kim den Dulk studeerde in 2012 af aan de Hogeschool voor Kunsten Artez in Zwolle, waar zij zich ontplooide tot illustratrice. Inmiddels illustreert ze al weer drie jaar voor ’t Pietenhuis Harderwijk. Speciaal voor het vijfjarig bestaan van ’t Pietenhuis exposeerde Kim in het Stadsmuseum Harderwijk. De expositie in het Stadsmuseum was onderdeel van het uitgebreide programma in ‘t Pietenhuis dat jaarlijks door Cultuurkust wordt georganiseerd. Cultuurkust is het regionale centrum voor cultuureducatie en amateurkunst in Harderwijk.
Foto-expositie Africa Together Het levenswerk van Adri de Visser maar vooral ook een hommage aan de natuur van Afrika. 9.12.14 – 25.01.15 Adri de Visser ( 1961) woont in Harderwijk. Adri was amateurfotograaf en met zijn vrouw Regine reisde hij elk jaar naar Afrika. Met zijn tweeën trokken ze met hun eigen landrover gedurende drie tot vier maanden per jaar door wildparken, onder andere in Zuid-Afrika , Botswana, Namibië, Tanzania, Kenia. Slapen onder de sterren , omringd door wilde dieren. Adri had zijn camera altijd bij de hand. Gedurende deze trips naar Afrika maakte hij duizenden foto’s . In november 2012 raakt Adri zwaar gewond als hij wordt overvallen in Nairobi , de hoofdstad van Kenia. Hij verliest tijdens de overval het licht in zijn ogen en de kracht in zijn lichaam. Met zes kogels in zijn lichaam overleeft hij de laffe aanslag ternauwernood. Zijn passie voor fotografie en liefde voor Afrika is gebleven en komt tot leven in het indrukwekkende boek Afrika Together. Het is het levenswerk van Adri de Visser maar vooral een hommage aan de natuur van Afrika. De gratis toegankelijke foto tentoonstelling van Adri de Visser was een groot succes. De opening was een samenwerking tussen het Stadsmuseum en diverse horeca ondernemers uit Harderwijk, die Adri de Visser een warm hart toedragen. Geheel belangeloos verzorgden zij de aankleding en catering tijdens de zeer druk bezochte opening op zondag 7 december 2014. Mede vanwege de aandacht in de landelijke pers en het tv programma RTL Late Night was de belangstelling voor de tentoonstelling enorm. In drie weken tijd bezochten circa 2500 personen de expositie.
17
Overige activiteiten
Naast twee tentoonstellingen en vijf gratis toegankelijke exposities organiseerde het Stadsmuseum in 2014 ook de volgende activiteiten:
Multitouch-tafel
J
18
In de prachtige tuinzaal van het Stadsmuseum konden bezoekers vanaf mei kennismaken met een Multitouch-tafel. Dit is een interactieve tafel, ook wel een smart-table genoemd. Het grote beeld en de touchscreenfunctie maken de tafel zeer gebruiksvriendelijk en ook erg aantrekkelijk voor jonge mensen. Voor de Multitouch-tafel zijn op maat enkele applicaties ontwikkeld zoals bijvoorbeeld HizzQuiz, de erfgoedgame waarbij je op een leuke manier kennismaakt met objecten uit de collecties van Gelderse musea en ‘MijnGelderland op Tafel’ waarbij je op intuïtieve wijze via de kaart van Gelderland kunt bladeren door een grote hoeveelheid verhalen over de geschiedenis van Gelderland. Op de Multitouch-tafel was ook de fotoreportage te zien van de Harderwijker fotograaf Ton Pors over de verbouwing van het Stadsmuseum. De Multitouch-tafel is gerealiseerd door samenwerking van Gelders Erfgoed en veertien musea in Gelderland, met financiële ondersteuning van het ministerie van OCW en de Provincie Gelderland. A A
Koffieconcert - Het Embergher Kwartet
R V E R S L A G 2 0 1
Dit mandolinekwartet dankt zijn naam aan de beroemde Romeinse mandolinebouwer Luigi Embergher. Het ensemble speelt voornamelijk op concertinstrumenten van deze luthier die leefde van 1856 tot 1943. Alle vier musici zijn afkomstig uit het mandoline kamerorkest HET CONSORT o.l.v. Alex Timmerman. In dit orkest en andere samenstellingen verdienden deze mandolinisten al hun sporen. Zo gaf Sebastiaan de Grebber na het Cum Laude afronden van zijn Masterstudie aan het ArtEZ Conservatorium in Zwolle, bij Alex Timmerman en het Conservatorio Cesare Pollini in Padova-Italië, bij Ugo Orlandi, vele concerten in binnen- en buitenland. Ferdinand Binnendijk won in 2012 het Prinses Christina Concours en in 2013 het Raffaele Calace Concours. In 2014 studeerde hij voor zijn 1e Fase diploma mandoline, eveneens aan het ArtEZ Conservatorium .
4
Presentatie Geschiedenis van Nederland 18.05.2014 Liek Mulder, bestuurslid van het Stadsmuseum, is mede-auteur van het boek Geschiedenis van Nederland. Het verhaal van prehistorie tot heden. Liek Mulder, verzorgde samen met medeauteurs Anne Doedens en Yolande Kortlever een lezing over het boek.
Herdenking 200 jaar Koloniaal Werfdepot 03.06.14 – 06.07.14 In 2014 was het tweehonderd jaar geleden dat het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk gevestigd werd. Pas in 1909 verhuisde dit legeronderdeel naar Nijmegen. Het dagelijks leven in Harderwijk werd dus bijna een eeuw lang in belangrijke mate bepaald door de aanwezigheid van mannen uit tal van Europese landen. Zij werden hier in zes tot dertien weken opgeleid voor militaire taken in het toenmalige Nederlands-Indië. Naar schatting vertrokken vanuit Harderwijk zo’n 150.000 koloniale soldaten naar Indië. Ter gelegenheid van deze herdenking toonde het Stadsmuseum Harderwijk van 3 juni t/m 6 juli 2014 objecten die gerelateerd zijn aan het Koloniaal Werfdepot en werken van Ghanese kunstenaars. Deze tentoonstelling is tot stand gekomen in samenwerking met World Art House uit het Limburgse Well.
Uitmarkt 06.09.14 Op 6 september stond Harderwijk in het teken van de UIT markt Harderwijk. De UIT markt is een initiatief van verschillende culturele organisaties. Het Stadsmuseum was het podium voor livemuziek. Bandjes van de popschool traden op en we zagen voorproefjes van het komend muziekseizoen van Theater Harderwijk .
Open Monumentendag 13.09.14 Het Stadsmuseum Harderwijk is gevestigd in een gebouw dat bestaat uit minstens drie historische panden. Een deel van de zijvleugel dateert vermoedelijk uit de middeleeuwen. In 1793 werden deze panden eigendom van Heribert van Westervelt. Er volgde een ingrijpende verbouwing, met als resultaat het huidige statige herenhuis in Lodewijk XVI-stijl. In 1890 werd het grootste gedeelte van de zijvleugel verkocht door de erven van notaris H.C. Termaat. De erven van architect D. Kok verkochten het hoofdgebouw in 1950 aan de gemeente Harderwijk, onder voorwaarde dat er een museum zou worden gevestigd. In 1952 ging het museum daadwerkelijk open. In 1966 kocht de gemeente het afgesplitste deel van de zijvleugel dat in de jaren 19761979 bij het museum werd gevoegd. In 1977 volgde de aankoop van het achterste gedeelte. In het weekend van 13 en 14 september 2014 waren meer dan vierduizend prachtige monumenten in heel Nederland gratis toegankelijk voor iedereen. Het Stadsmuseum is er trots op gehuisvest te zijn in een van deze prachtige monumenten en iedereen was op deze dag van harte welkom.
19
Overige activiteiten
Bijeenkomsten Apollo’s Kamer 14.09.14 Apollo’s Kamer stelt zich ten doel het literaire, poëtische en culturele leven in Harderwijk en omstreken te stimuleren. Regelmatig organiseert Apollo op zondagmiddag een themamiddag of een Open Podium met lezingen, voordrachten en muziek. De toegang is gratis en iedereen is welkom op deze bijeenkomsten. Vanaf september 2014 vinden de bijeenkomsten plaats in het Stadsmuseum.
Officiële opening barak en maquette Belgenkamp Harderwijk 15.10.14
J
20
A A R V E R S L A G 2 0 1 4
Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) weken vanwege het oorlogsgeweld ongeveer veertigduizend Belgische militairen uit naar het neutrale Nederland. Volgens internationaal recht was Nederland verplicht deze militairen te ontwapenen en op te sluiten zodat ze niet meer aan de oorlog konden deelnemen. Het Belgenkamp in Harderwijk bood plaats aan zo’n dertienduizend militairen. Het Belgenkamp was gesitueerd op een terrein naast het huidige Bouw & Infrapark. Er zijn geen fysieke resten van het kamp meer aanwezig. Op begraafplaats Oostergaarde bevindt zich een Belgisch Militair Ereveld. Hier liggen 225 Belgen begraven die tijdens hun verblijf in ons land zijn overleden. De bewoners van het Belgenkamp in Harderwijk waren onder meer op cultureel gebied erg actief. Zo werden regelmatig revues geproduceerd en gespeeld. Ook op sportief gebied waren de toenmalige bewoners van het Belgenkamp intensief bezig. Bekend is de wielerbaan – destijds de grootste in Europa – die ze in het kamp bouwden. Het Stadsmuseum in Harderwijk is in het bezit van een maquette van het Belgenkamp. Ter gelegenheid van het herdenkingsjaar 2014 hebben wij YiPP, een bureau voor multimedia, interactieve installaties en games, gevraagd om de honderd jaar oude Belgenkampmaquette tot leven te brengen. We hebben gekozen voor een techniek bekend onder de naam ‘projection mapping’. Simpel gezegd is dat projecteren over een fysiek object, in dit geval de gehele maquette, wat een magisch effect geeft. De truc van projection mapping is om precies daar te projecteren waar de animator dat wil. Na uren monnikenwerk is een exact model nagebootst van de maquette en wordt het mogelijk om bijvoorbeeld alleen op de toegangspoort of het voetbalveld te projecteren. Regen en onweer barst los boven het kamp, het licht in de barakken gaat een voor een aan, of vult het voetbalveld met juichende supporters. Om de maquette helemaal tot zijn recht te laten komen vroegen we Props, een decorbedrijf voor het maken van props, decors, blowups, sets en aankleding voor events en tv programma’s, om een barak na te bouwen in het Stadsmuseum. Het resultaat is magisch: de honderd jaar oude maquette is met moderne techniek tot leven gebracht. De verhalen over het Belgenkamp zijn levensecht, bezoekers reageren enthousiast en zijn onder de indruk.
Gelderse Museumdag 18.10.14 Op 18 oktober 2014 vond de Gelderse Museumdag plaats. Dankzij een subsidie van de Provinciale Staten van Gelderland konden 81 musea hun deuren openen voor maar 1 euro entree en organiseerden zij allerlei extra activiteiten voor gezinnen met kinderen. Voor kinderen organiseren wij op deze dag een leuke speurtocht door de tentoonstelling Visserstruien bij de Vleet. Met kunstenaar en docent Marjolein Grote kon je bovendien je eigen Visserstrui ontwerpen.
Bijeenkomsten en ontvangsten In de visie, beschreven in het Businessplan 2014/2017 komt een groter accent te liggen op cultureel ondernemerschap, om daardoor structureel meer inkomsten te genereren die het voortbestaan en de permanente vernieuwing garanderen. Naast bovengenoemde activiteiten bood het Stadsmuseum ruimte aan vele bijeenkomsten en ontvangsten. Hier is in het verslagjaar druk gebruik van gemaakt. Van boekpresentaties, ontvangsten van overheden en bedrijfsleven tot huwelijken.
21
A
Website | Social media | Nieuwsbrief
J
22
A R V
Kort voor de opening in mei 2014 lanceerden we een nieuwe website geheel in de lijn van het frisse, dynamische nieuwe Stadsmuseum.
E S L A G 2 0 1 4
Ter gelegenheid van de heropening maakte Vinke Vision in opdracht van het Stadsmuseum twee korte films. In het eerste filmpje roepen Hans Goedkoop en Ralph Keuning andere bekende Harderwijkers op een bijdrage te leveren aan de openingstentoonstelling Trots op Harderwijk (https://www.youtube.com/watch?v=P_IJorzZ8LY). In het tweede filmpje (https://www.youtube. com/watch?v=dweZ1Uj5Q6o) vertelt Hans Goedkoop over het Koloniaal Werfdepot in Harderwijk. Beide filmpjes werden volop gedeeld via social media en ze werden in het Stadsmuseum getoond.
R
De Facebookpagina en het Twitteraccount van het Stadsmuseum werden in 2014 intensief gebruikt om de activiteiten in het vernieuwde Stadsmuseum te promoten. Eind 2014 was het aantal Facebook vrienden gegroeid tot ruim 600. Op Twitter werden we door 300 mensen gevolgd. In 2014 verzonden we viermaal een digitale nieuwsbrief aan ruim 2000 personen die zich hiervoor hadden aangemeld.
Collectie Directie en bestuur hebben de wens meer ‘grip’ te krijgen op de collectie en het collectiebeleid. In het verleden is veel werk verzet op het gebied van registratie en digitalisering, maar daarbij zijn geen duidelijke prioriteiten gesteld. Er is behoefte aan controle van de bestaande informatie en een advies (Plan van Aanpak) op basis waarvan de komende jaren gewerkt kan worden. Daarnaast zou de beheer- en behoudtaak van het museum beter ingebed moeten worden in de dagelijkse gang van zaken in de museale organisatie. We zoeken naar instrumenten en (standaard)documenten waarin de gang van zaken bij schenkingen, bruiklenen, transporten e.d. wordt vastgelegd. Ook bestaat de wens de collectie verder digitaal te ontsluiten, voor een nog groter publiek. Vanwege de hectiek rondom de verbouwing en heropening en het gebrek aan specifieke kennis (het Stadsmuseum heeft geen conservator in dienst) is besloten dit onderdeel in 2015 op te pakken.
Vissershuisje De Stichting Ginkgo Biloba stelt al jaren de benedenverdieping van het vissershuisje aan de Kleine Markstraat ter beschikking. Het Stadsmuseum gebruikt de ruimte voor een permanente schilderijenexpositie en een historisch interieur van een vissershuisje. Het vissershuisje wordt veel bezocht, bijvoorbeeld bij Stadswandelingen.
23
Laurens de Kliene overhandigt het paardgewichtje aan Corien van der Meulen.
A
Stadsmuseum ontvangt zeldzaam Noors paardgewichtje
A
Schenkingen en bruiklenen
J
24
R V E R S L A G 2 0 1
Op 15 januari ontvangt Corien van der Meulen namens de Gemeente Harderwijk uit handen van cultuurwethouder Laurens de Kleine een zeldzaam Noors paardgewichtje uit circa 1300 in bruikleen. Het paardgewichtje is (al) in 1999 door de Harderwijker John ten Pierick aangetroffen in een bouwput voor zwembad De Sypel. Het Stadsmuseum is dolblij met de schenking. De directeur: “We kunnen nu iets tastbaars tonen uit het Harderwijkse Hanzeverleden. Slechts eenmaal eerder werd er een paardgewicht in Nederland gevonden maar dat exemplaar is niet zo oud als dat van ons en bovendien is het in particulier bezit. Tijdens de opening van het vernieuwde Stadsmuseum in mei 2014 kunnen inwoners van Harderwijk het paardgewichtje op de gratis toegankelijke begane grond komen bewonderen.’
4
Figuratief werk van Cees Kortlang Op 26 september 2014 ontvingen we een bijzondere schenking. Atie Westendorp schonk het Stadsmuseum een vroeg figuratief werk van Cees Kortlang. Cees Kortlang werd in 1926 in Harderwijk geboren als oudste zoon in een gezin met drie kinderen. Na het doorlopen van de HBS ging hij van 1946-1952 naar de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag, waar zijn hoofdvak tekenen was. Cees Kortlang maakte schilderijen, etsen en gouaches. Later schreef hij ook enkele boeken, waaronder het autobiografische boek Balans. Aanvankelijk werkte Kortlang figuratief, maar in 1958 ging hij over op het maken van abstract
werk. In de jaren zestig begon hij, naast het maken van schilderijen, met het vervaardigen van etsen. De vroegst bekende etsen van Kortlang dateren uit 1960. Aanvankelijk werkte hij in zwart. Na wat voorzichtige experimenten met kleur brak vanaf 1966 kleur definitief door in zijn oeuvre. Werk van Kortlang is niet vertegenwoordigd in de collectie van het Stadsmuseum. Het werk heeft een bottervooronder met een vuurduveltje tot onderwerp, een weinig geschilderd motief. Curieus genoeg is aan de achterzijde van het schilderij een visser afgebeeld.
Glaswerk Van de Stads Archeologische dienst in Zwolle ontvingen we glaswerk dat gevonden is bij opgravingen aan de Bruggestraat in Harderwijk waar de vroegere herberg De Hollandsche Tuyn heeft gestaan. Het glaswerk komt uit de 16e en 17e eeuw. De archeologisch dienst heeft ruim duizend uur besteed aan de restauratie van het glaswerk. Deze bijzondere collectie is permanent te bewonderen in het CultuurCafé van het Stadsmuseum.
25
Vereniging Vrienden Stadsmuseum Harderwijk
Voor diegene die zijn betrokkenheid bij het Stadsmuseum wil tonen, bestaat er de mogelijkheid om ‘vriend’ te worden van het Stadsmuseum. Vrienden krijgen gratis toegang tot het museum. Daarnaast ontvangen zij de digitale nieuwsbrief en ontvangen zij 15% korting op aankopen in de winkel (met uitzondering van boeken). De Algemene Ledenvergadering van de Vrienden Stadsmuseum Harderwijk vond plaats op 14 mei 2014, 2 dagen voor de officiële heropening van het Stadsmuseum. De Vrienden kregen daarmee als eersten de gelegenheid het vernieuwde Stadsmuseum te bewonderen en de presentatie bij te wonen van de directeur over de nieuwe koers van het Stadsmuseum. In 2014 ontving het Stadsmuseum een bijdrage van de Vereniging Vrienden voor de herinrichting van de museumwinkel en de garderobe.
J
26
A A R V E R S L A G 2 0 1 4
Organisatie
Medewerkers Het Stadsmuseum Harderwijk is een semi-professionele organisatie met een vrijwillig bestuur, één betaalde medewerker (directeur), zes betaalde medewerkers die gedetacheerd, dan wel geplaatst zijn door Inclusief Intervens, één ZZP-er en vrijwilligers. Corien van der Meulen Gertjan Baron Peter Overeem Wout Prophitius Arja Bonestroo Tini van Bentum Feike Drost Dirk Eikelboom Judith Kluiver Marielle Kloosterman
- interim manager, per 1 april 2014 benoemd als directeur - registrator - medewerker collectiebeheer - gastvrouw - gastvrouw - huishoudelijk medewerkster - medewerker technisch onderhoud (uit dienst 01-04-2014) - medewerker technisch onderhoud - museummedewerker - museummedewerker (uit dienst per november 2014)
Willeke Stam, student Communicatie aan de Hogeschool Windesheim, liep tot en met mei 2014 stage bij het Stadsmuseum. Haar opdracht betrof het onderzoeken van de belangstelling voor en bij museumbezoek.
Vrijwilligers Begin 2014 is gestart met de werving van vrijwilligers voor het Stadsmuseum. De vrijwilligers ontvangen bezoekers en informeren hen over de tentoonstellingen en exposities, verkopen tickets en artikelen uit de museumwinkel en serveren een kopje koffie, thee en een broodje in ons CultuurCafé. Sinds de heropening beschikt het Stadsmuseum over een paracommerciële vergunning. Medewerkers en vrijwilligers in het Stadsmuseum mogen binnen vastgestelde tijden ook alcoholische dranken verstrekken. Het schenken van alcohol brengt grote verantwoordelijkheid met zich mee. Om vrijwilligers en medewerkers te helpen op een goede manier met deze verantwoordelijkheid om te gaan hebben wij in samenwerking met Tactus Verslavingszorg een bijeenkomst georganiseerd. Alle deelnemers ontvingen na afloop het IVA certificaat (Instructie Verantwoord Alcoholschenken). Op 31 december 2014 werkten er 25 vrijwilligers in het Stadsmuseum. Vrijwilligers in het Stadsmuseum ontvangen geen reis- of onkostenvergoeding. Wij zijn onze vrijwilligers ontzettend veel dank verschuldigd voor hun inzet en daarom organiseren we met grote regelmaat speciale bijeenkomsten voor deze groep mensen die zich belangeloos voor het Stadsmuseum inzet. Vrijwilligers worden uitgenodigd bij openingen van tentoonstellingen en exposities. Voorafgaand aan de tentoonstelling Visserstruien bij de Vleet gaf Stella Ruhe een exclusieve lezing voor vrijwilligers en medewerkers. Rond de kerstdagen organiseerden wij een feestelijke avond met een buffet en een eindejaarsattentie.
27
De financiën in 2014 J
28
A E R S L A G 2 0 1 4
Het CultuurCafé, de museumwinkel, kunstverkopen en speciale ontvangsten leverden het museum een netto-opbrengst op van € 16.191, het tienvoudige van 2013. Daarnaast waren er nog inkomsten uit huwelijksceremonies, verhuur, donaties en rentes tot een bedrag van € 7.164.
V
Daarnaast bleken al kort na de feestelijke opening de bezoekersaantallen vergeleken met vorige jaren aanzienlijk te stijgen. Ook de omzet van de museumwinkel was aanmerkelijk hoger dan vóór de verbouwing, terwijl het CultuurCafé een nieuwe omzet creëerde. De entreegelden, begroot op € 10.000, bedroegen uiteindelijk € 11.305, € 1.600 hoger dan een jaar eerder.
R
De eerste geruststelling was dat dankzij keihard werken van alle betrokkenen en zeer scherp onderhandelen de verbouwingskosten heel goed in de hand werden gehouden. De door de accountant goedgekeurde jaarrekening 2014 meldt dat die kosten uiteindelijk € 386.284 bedroegen, een overschrijding van het budget met minder dan 2 procent, een megaprestatie.
A
Het jaar 2014 was in financieel opzicht een spannend jaar. Immers, op 1 januari 2014 ging de bezuiniging van 41 procent op de gemeentelijke subsidie in. Dat betekende een financiële aderlating van circa € 120.000. Tel daarbij op dat de intensieve verbouwing van het museum gelijktijdig van start ging. Weliswaar hadden de gemeente Harderwijk en de provincie Gelderland voor de verbouwing een vorstelijke subsidie van € 380.000 toegezegd, maar verbouwingen plegen nog wel eens uit de hand te lopen. Daar kwam nog bij dat het Stadsmuseum Harderwijk pas op 16 mei 2014 de deuren opende, waardoor gedurende 4,5 maand wel de kosten doorliepen, maar geen inkomsten uit kaartverkoop en winkel werden verkregen. Daarom inderdaad: spannend.
Aan de kostenkant bleven de personeelskosten, de huisvestingskosten, het bedrijfsbeheer en bestuurs- en directiekosten binnen de begroting. Passend bij een modern museum werd fors geïnvesteerd in de public relations, zo’n € 8.000 meer dan begroot. Tentoonstellingen zijn van eminent belang om bezoekers te trekken en te bewegen terug te komen. Vandaar dat de tentoonstellingen Trots op Harderwijk en Visserstruien bij de vleet, fraai werden vorm gegeven en daardoor enthousiast onthaald en bezocht. De post tentoonstellingen was met € 25.716 hoger dan de begrote € 20.000. Dank zij het efficiënte beheer van vorige besturen was het Stadsmuseum Harderwijk in staat een fors bedrag uit de reserves te bestemmen voor de herinrichting van het museum. Een mooi gebouw verdient ten slotte ook een fraaie uitstraling. In totaal werd aan het inrichten van het CultuurCafé, de museumwinkel, de tuin en ophangsystemen € 67.260 uitgegeven. De inrichting van de nagebouwde Belgenbarak en het afronden van de inrichting van het eerste gedeelte van de Harderwijker geschiedenis vergden een investering van € 18.990. Financieel was het een spannend jaar, daarmee begon dit verslag. Spannend was het inderdaad. Uiteindelijk sloot de jaarrekening 2014 met een voordelig saldo van € 4.276. Een bijzondere prestatie gezien alle omstandigheden die hierboven zijn geschetst. Deze positieve uitkomst is een stimulans op de ingeslagen weg door te gaan, dat wil zeggen te blijven investeren in tentoonstellingen en een aantrekkelijke presentatie van de Harderwijker stadsgeschiedenis en daarnaast de inkomsten uit kaartverkoop, museumwinkel, CultuurCafé en speciale ontvangsten te verhogen. Dat is bittere noodzaak, niet alleen om te kunnen overleven, maar ook om uit te groeien tot dé museale ontmoetingsplek van Harderwijk die het Stadsmuseum Harderwijk wil zijn.
29
J
30
A
A
R
V
E
R
S
L
A
G
2 0 1
4
31
J
32
A A R V E R S L A G 2 0 1
Telefoon 0341-414468 E-mail
[email protected]
stadsmuseum-harderwijk.nl
Facebook StadsmuseumHarderwijk Twitter Stadsmuseum
4
Donkerstraat 4 3841 CC Harderwijk
