Jaarverslag 2010
Profielschets H.E.S. Beheer N.V., opgericht in 1908, is houdstermaatschappij van bedrijven
Concept en realisatie
die logistieke diensten in havens verlenen. Stuwadoren is de kernactiviteit.
C&F Report Amsterdam B.V.
Fotografie C&F Report Amsterdam B.V.
Het gaat om het lossen en laden van droge en natte bulkproducten in en uit
Aerolin
zeeschepen, coasters, lichters, treinen en vrachtauto’s. Deze bulkproducten
Mark van den Brink photography
zijn voornamelijk bestemd voor industriële eindgebruikers. Voorbeelden van bulkproducten zijn grondstoffen voor de energiemarkt, de staal- en aluminiumindustrie en de voedingsmiddelenindustrie. Op jaarbasis wordt door de bedrijven binnen de HES groep 50 à 70 miljoen ton aangevoerde tonnen gelost. Het leeuwendeel van de activiteiten ligt in Nederland. Daarnaast is de vennootschap actief in het Verenigd Koninkrijk. De HES-bedrijven beschikken over grootschalige apparatuur voor snelle lossing, belading en bewerking. Daarnaast hebben zij ruime opslagfaciliteiten. Alle Nederlandse bedrijven liggen aan diep vaarwater en hebben directe toegang tot de belangrijkste Europese waterwegen en het Europese railnetwerk. Wereldwijd behoren zij tot de grootste in hun soort. HES Beheer is een onafhankelijke, volledige structuurvennootschap. Aandelen HES Beheer zijn sinds 28 januari 1982 verhandelbaar via de Amsterdamse effectenbeurs. De voornaamste taken en werkzaamheden van HES Beheer als houdstermaatschappij zijn het participeren in overslagbedrijven met verwante kenmerken, het oprichten van nieuwe bedrijven, het overnemen van bedrijven, het vaststellen van de groepsstrategie en het ontplooien en ondersteunen van nieuwe activiteiten. Hierbij staan rendement, groei van de onderneming en spreiding en beheersing van risico’s centraal. Zoveel als in haar vermogen ligt, stimuleert HES Beheer de binnen de groep aanwezige synergie. Vanuit de holding wordt waar nodig interne ondersteuning geboden, inclusief tijdelijk management, en worden overnames en/of (des)investeringen begeleid. Ook het aantrekken van eigen en vreemd vermogen behoort tot de taken, evenals het onderhouden van contacten met kapitaalverschaffers en het verschaffen van informatie aan aandeelhouders, beurs en pers. Dit alles met het uiteindelijke doel om de continuïteit van het concern te waarborgen, meerwaarde te creëren en te bevorderen dat de onderliggende bedrijven optimaal functioneren. H.E.S. Beheer N.V. Elbeweg 115 3198 LC EUROPOORT ROTTERDAM Postbus 1192 3180 AD ROZENBURG Zh Telefoon
0181 – 258100
Telefax
0181 – 258152
E-mail
[email protected]
Internet
www.hesbeheer.com
Havennummer 5820 Ingeschreven bij het Handelsregister te Rotterdam onder nr. 24056286
Inhoudsopgave Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening
2
Kerngegevens
4
Voorwoord van de directie
8
Verslag van de Raad van Commissarissen
13
Verslag van de directie
19
Algemene beschouwing
19
Strategie en doelstellingen
19
Marktontwikkelingen
20
Investeringen
25
Risico’s
25
Financiële gang van zaken
28
Gang van zaken bij groepsmaatschappijen en deelnemingen
36
Maatschappelijk verantwoord ondernemen
56
Personeel
58
Toekomst
59
Jaarrekening 2010
61
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
62
Geconsolideerde balans
64
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen
66
Geconsolideerd kasstroomoverzicht 2010
68
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening
69
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
80
Toelichting op de geconsolideerde balans
89
Enkelvoudige balans
112
Enkelvoudige winst- en verliesrekening
114
Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening
115
Overige gegevens
122
Uittreksel uit de statuten inzake winstbestemming
122
Bestemming van het resultaat
122
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
122
Organisatie
124
Personalia Raad van Commissarissen
124
Personalia Directie
125
Personalia Managementteam
125
Directeuren belangrijkste deelnemingen
126
Organisatieschema
126
Belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen
127
Vennootschappelijke informatie
128
Aandeelhoudersinformatie
128
Corporate Governance
130
Bestuursverklaring
132
Rapport van de Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V.
133 1
H E S JAAR VERSL AG 2010
Kernpunten uit het verslag van de directie en de jaarrekening KE R NP UNTE N 2010
> Nettoresultaat € 21,9 miljoen > record > Proportionele aanvoer 28,1 miljoen ton > Omzet € 75,8 miljoen > ROFA* 9,7%
> Solvabiliteit 65,4%
72,4%
> EMO: Nieuwe 85 tons brugkraan en bijbehorend transportbandensysteem besteld; tweede kwartaal 2012 gebruiksklaar verwacht. Bouw additionele kolentreinbelader op schema. Medio 2011 operationeel. Akkoord omtrent 11,5 hectare extra terrein op de Hartelstrook en optie op nog eens 12 hectare terrein. Bouw twee kolen-/biomassacentrales op en naast EMO-terrein vordert gestaag.
activa) = genormaliseerde EBITDA /
> 1 hectare extra opslagterrein Ovet Vlissingen in gebruik genomen. Contract getekend met Zeeland Seaports in verband met bouw nieuwe zeekade Vlissingen en optie op nieuw terrein van 5 hectare.
(aanschafwaarde van de materiële en immateriële activa + balanswaarde financiële vaste activa).
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
2
€ 200,0 miljoen 23,8%
> Bouw nieuwe 60 tons brugkraan OBA in eindstadium; in de zomer van 2011 operationeel verwacht. Nieuwe kadeband sinds zomer 2010 in gebruik. Tweede mobiele belader, waarmee afslagcapaciteit is verbeterd, in gebruik genomen.
Fixed Assets (rendement op vaste
€ 22,85
> Rendement op eigen vermogen (per 1 januari 2010) 27,1%
> EBS: uitbreiding opslagterrein Laurenshaven en nieuwe transportband. Huurcontract 4,8 hectare extra terrein in Botlekgebied.
nemingsniveau. ROFA = Return On
8,7%
€ 0,95
> Overeenstemming met Havenbedrijf Rotterdam over huurovereenkomst tweede fase Botlek Tank Terminal (350.000 m3 tankopslag); vergunningaanvragen in behandeling.
meten, zowel op holding- als deel-
€ 66,5 miljoen
> Dividendvoorstel van € 1,25 per aandeel (waarvan € 0,56 reeds als interim-dividend is uitgekeerd)
> Bouw eerste fase Botlek Tank Terminal (200.000 m3 tankopslag) goed op schema, eind 2011 gereed verwacht.
het rendement op investeringen te
23,8 miljoen ton
€ 1,91
> Beurswaarde ultimo 2010 € 288,8 miljoen
ROFA is een interne ratio van HES om
€ 16,7 miljoen
> Nettoresultaat per aandeel € 2,50
> Slotkoers € 33,00
*
2009
K ER NP U NT E N VA N HE T B E LE ID
> Verbreding activiteiten door grootschalige op- en overslag van natte bulk > Investeren in de droge bulk in Nederland en het Verenigd Koninkrijk via onze huidige deelnemingen > Actieve rol als aandeelhouder en commissaris bij de deelnemingen > Stimuleren van synergie
F I N ANCI Ë LE D O E LSTE LLINGE N
> Financieel gezond en stabiel groeiend bedrijf dat langetermijnaandeelhouderswaarde creëert > Jaarlijkse groei van de proportionele omzet > Jaarlijkse groei van het totaalresultaat en resultaat per aandeel > ROFA van 10% > Rendement op eigen vermogen van minimaal 15% > Solvabiliteit van minimaal 35% > Dividenduitkeringen van 50% van het genormaliseerde resultaat
V ER WACH T I N G LA N GE R E TE R MIJN
De vooruitzichten voor de wat langere termijn blijven onverminderd goed. Deze verwachting is vooral gestoeld op de verwachte groei van de kolenaanvoer en de geplande uitbreiding in de natte bulk. De verwachte groei in de voor HES relevante markten in de droge bulk kan worden opgevangen door de bestaande portfolio. Daarnaast is er nog voldoende ruimte voor verdere verbeteringen, zodat de efficiency verder kan toenemen.
3
H E S JAAR VERSL AG 2010
Kerngegevens Bedragen in € 1.000, tenzij anders vermeld
2010
2009
2008
2007
2006
75.825
66.478
78.292
69.901
63.212
0
0
881
2.252
0
Genormaliseerd nettoresultaat
21.867
16.725
13.519
12.124
8.845
Nettoresultaat
21.867
16.725
14.400
14.376
8.845
Investeringen materiële vaste activa
29.125
13.167
5.789
9.188
7.172
6.612
5.917
6.066
5.583
4.660
Eigen vermogen
92.770
80.756
70.227
66.610
57.318
Schulden aan kredietinstellingen
21.320
6.278
7.417
8.191
7.177
141.926
111.488
102.927
97.793
84.931
Omzet Bijzondere resultaten*
Afschrijvingen en amortisaties
Balanstotaal
9,7
8,7
8,3
7,4
6,0
Genormaliseerd nettoresultaat/omzet (%)
28,8
25,2
17,3
17,3
14,0
Nettoresultaat/omzet (%)
28,8
25,2
18,4
20,6
14,0
eigen vermogen** (%)
27,1
23,8
20,3
21,2
17,1
Nettoresultaat/eigen vermogen** (%)
27,1
23,8
21,6
25,1
17,1
Eigen vermogen/totaal vermogen (%)
65,4
72,4
68,2
68,1
67,5
8.752.136
ROFA (%)
Genormaliseerd nettoresultaat/
G EG E V E N S P E R A A NDE E L VAN € 1,00
8.752.136
8.752.136
8.752.136
8.752.136
Genormaliseerd nettoresultaat
2,50
1,91
1,54
1,39
1,01
Nettoresultaat
2,50
1,91
1,65
1,64
1,01
Aantal geplaatste aandelen per 31 december
Koers-winstverhouding Slotkoers van het jaar Dividend (2010: voorstel) Pay-out A A N TA L M E D E W E R KE R S P E R 31 DE C E MB E R
*
Materiële posten die een bijzonder karakter hebben.
**
Eigen vermogen per 1 januari.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
4
11,2
10,2
11,7
11,2
12,5
33,00
22,85
16,20
22,50
14,12
1,25
0,95
0,75
0,70
0,50
50,0%
49,7%
48,6%
50,5%
49,5%
291
283
300
312
297
Genormaliseerd nettoresultaat [in miljoenen euro’s]
Nettoresultaat [in miljoenen euro’s] 21,9
22,5 20,0
20,0
17,5
17,5
16,7
15,0
10,0
14,4
14,4
2007
2008
2009
8,3
8,7
2008
2009
12,5 10,0
8,8
7,5
7,5
5,0
5,0
2,5
2,5
0
8,8
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
Omzet [in miljoenen euro’s]
69,9
72
*
75,8
18 16
66,5
63,2
63
2010
ROFA [in procenten] 78,3
81
14
54
12
45
10
36
8
27
6
18
4
9
2
0
9,7 7,4 6,0
0 2006 *
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2010
Effect 50% consolidatie RBT
Schulden aan kredietinstellingen [in miljoenen euro’s]
Solvabiliteit [in procenten]
45
90
40
80
35
70
30
60
25
21
20
68
68
68
2006
2007
2008
72 65
50 40
15
30 7
8
7
20 6
5
10
0
0 2006
2007
2008
2009
2010
Genormaliseerd nettoresultaat per aandeel [in euro’s] 2,7
2,50
2009
2010
Nettoresultaat per aandeel [in euro’s] 2,7
2,50
2,4
2,4 2,1
2,1
1,91
1,8
1,91
1,8
1,54
1,5 1,2
16,7
15,0
13,5 12,1
12,5
10
21,9
22,5
1,64
1,65
2007
2008
1,5
1,39
1,2
1,01
0,9
0,9
0,6
0,6
0,3
0,3
1,01
0
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2009 5
2010 H E S JAAR VERSL AG 2010
Bouw 60-tons brugkraan in eindfase OBA GROUP B.V. Amsterdam
Voorwoord van de directie Harmen Sliep, Directeur
Beste aandeelhouders, Het is weer een eer om het jaarverslag aan u te presenteren. Het verheugt ons dat HES Beheer vele zeer loyale aandeelhouders heeft en dat de belangstelling voor ons bedrijf toeneemt. Het is om die reden extra plezierig dat wij u mooie cijfers over 2010 kunnen laten zien en dat de vooruitzichten voor het bedrijf goed zijn. Sterk jaar achter de rug Zowel omzet als resultaat liet een verdere verbetering zien. Gestimuleerd door de groei in de wereldhandel en de sterke Duitse economie trok de aanvoer van bulkgoederen aan. De vraag naar opslagcapaciteit was sterk, zelfs nog sterker dan in het voorafgaande jaar. De proportionele omzet groeide met ruim 14%, terwijl het nettoresultaat met 31% toenam tot € 21,9 miljoen, een nieuw record. Het genormaliseerde nettoresultaat bedroeg eveneens € 21,9 miljoen. Hiermee werd de in 2001 ingezette opgaande lijn ononderbroken doorgetrokken. Kennis en kwaliteit personeel op hoog niveau De HES-bedrijven opereren in een dienstverlenende sector, waarin kennis, kwaliteit en inzet van personeel belangrijk zijn voor het succes van een onderneming. De HES-bedrijven kenmerken zich door informele en open communicatielijnen en een sterke teamspirit. Er is continu aandacht voor behoud en verbetering van kwaliteit van mensen, op alle niveaus. Wij zijn trots op de door de directies, managementteams en overige medewerkers geleverde prestaties in het afgelopen jaar. Zij hebben wederom bewezen in staat te zijn de efficiency en resultaten van hun bedrijven naar een hoger niveau te tillen. Deze verbeteringen staan aan de basis van het succes van de HES groep in de afgelopen jaren. Verbreding activiteiten daadwerkelijk gestart Om onze marktpositie binnen onze kernactiviteiten verder te verstevigen, wordt de productrange – en hiermee ook onze potentiële markt – belangrijk uitgebreid. De natte bulk moet een belangrijke tweede pijler onder HES Beheer worden. Deze markt biedt interessante perspectieven door toenemende handelsstromen, zowel binnen de EU als mondiaal en de groeiende opslagbehoefte binnen de zogenaamde ARA- (AmsterdamRotterdam-Antwerpen) range aan minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën. Daarnaast constateren wij meer vraag naar toegevoegde waardeactiviteiten, zoals het mengen van producten. Wij willen al deze producten kunnen op- en overslaan en bewerken. Snel, HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
8
betrouwbaar en efficiënt. Wij willen dan ook een zo breed mogelijk scala aan producten kunnen behandelen. Onze eerste stap in de natte bulkmarkt wordt gezet via Botlek Tank Terminal, waar daadwerkelijk is gestart met de bouw van een nieuwe tankterminal, volgens de laatste stand der techniek. De eerste paal werd eind april 2010 geslagen en de bouw verloopt voorspoedig. Verwacht wordt dat de eerste fase, 200.000 m3 opslagcapaciteit, eind 2011 in gebruik kan worden genomen. Met deze eerste fase is een investering van € 70 miljoen gemoeid. Tegelijkertijd zijn al voorbereidingen getroffen voor de tweede fase, nog eens 350.000 m3. Met de bouw van een natte bulkterminal is een belangrijke strategische keuze gemaakt. Onze ambities reiken verder dan alleen deze terminal. Wij willen een speler van formaat worden in de natte bulk, terwijl wij onze belangrijke positie in de droge bulk verder willen uitbreiden. Markt en kosten als basis voor verdere groei winstgevendheid Met onze strategie spelen wij in op de marktontwikkelingen. Mijnsluitingen en nieuwe kolencentrales in Nederland en Duitsland betekenen een verdere toename van de kolenaanvoer via de Nederlandse zeehavens. Behalve op groei in de kolenmarkt, richten wij ons op nieuwe bulkstromen en de natte bulk. De hieruit voortvloeiende groei zal in onze visie ruimschoots compensatie bieden aan ontwikkelingen in marktstromen die een dalende tendens vertonen of stabiel zijn. Via diversificatie van de markt willen wij de risico’s beter proberen te spreiden. De HES-bedrijven hebben de afgelopen jaren flink geïnvesteerd in opslagvoorzieningen. Zij beschikken over ruime en efficiënte faciliteiten om tegemoet te komen aan de toenemende opslagbehoefte van klanten. Verdere verbetering van de efficiency is een blijvend punt van aandacht. In combinatie met investeringen is hier al veel bereikt, maar ook de komende jaren zal er veel energie worden gestoken in verbeterpunten, zodat de omzet per werknemer verder zal kunnen stijgen. Vooral investeren in nieuwe markten en uitbreidingen De komende tijd zal vooral geïnvesteerd worden in capaciteitsuitbreidingen in voor HES nieuwe markten (natte bulk) en bestaande activiteiten (droge bulk). Daarnaast blijft er continu gewerkt worden aan optimalisering van het gebruik van de terreinen en verhoging van de efficiency, zodat schaalvoordelen zo goed mogelijk worden benut en kosten worden bespaard. Sterke positie door goede locaties en financiële soliditeit De Nederlandse HES-bedrijven zijn gevestigd in de Nederlandse zeehavens, de belangrijkste doorvoerhavens voor Duitsland, de economische motor van Europa, en Nederland. Deze havens zijn daarenboven belangrijke logistieke knooppunten voor de internationale goederenhandel. De HES-bedrijven onderscheiden zich door schaalgrootte, efficiency en gunstig gelegen locaties. Een deel van de dienstverlening is ‘captive’ vanwege een directe verbinding met nabijgelegen elektriciteitscentrales, waarvoor de toevoer van grondstoffen wordt verzorgd. Gegeven de bouw van nieuwe elektriciteitscentrales op de Maasvlakte zal deze ‘captive’ lading de komende jaren toenemen. Daarnaast nemen onze bedrijven de doorvoer van kolen naar elektriciteitscentrales in ons directe achterland voor hun rekening. HES is eigenaar of mede-eigenaar van grote, vooraanstaande stuwadoorsbedrijven. In geval van gedeeld eigendom zijn de partners stabiele bedrijven. De financiële positie van HES en de individuele deelnemingen is ronduit solide te noemen. Aandelenkoers sterk gestegen, hoger dividend De slotkoers van het aandeel HES steeg in 2010 met 44% naar € 33,00 (slotkoers 2009 € 22,85), een sterkere stijging dan de indices van de 75 meest verhandelde aandelen op de Amsterdamse effectenbeurs. De AEX-Index steeg met 6%, de AMX-Index met 25%, terwijl de AScX-Index met 11% klom.
9
H E S JAAR VERSL AG 2010
De gunstige resultaatontwikkeling rechtvaardigt ons inziens een hoger dividend. Aan aandeelhouders wordt voorgesteld om een dividend van € 1,25 per aandeel uit te keren (over het boekjaar 2009 € 0,95). Dit komt neer op een pay-out van 50%. Hiermee wordt het consistente dividendbeleid, waarbij in principe 50% van het genormaliseerde resultaat wordt uitgekeerd, voortgezet. Niet alles rozengeur en maneschijn Ondanks alle geschetste positieve ontwikkelingen, zijn er ook onzekerheden. Als dienstverlener zijn onze bedrijven afhankelijk van hun omgeving. Vooral politieke besluitvorming kan bepalend zijn voor toekomstige ontwikkelingen. Verantwoord EU-beleid, zowel op politiek als financieel vlak, is van groot belang. Ditzelfde geldt voor economische ontwikkelingen in ons achterland. Hoewel Nederland en vooral Duitsland snel zijn hersteld van de economische crisis, is het herstel nog enigszins broos. Verder zijn de fysieke mogelijkheden in de belangrijke Nederlandse zeehavens om terreinen uit te breiden of nieuw te ontwikkelen beperkt. Goede vooruitzichten voor bedrijf en aandeelhouders Onvoorziene omstandigheden voorbehouden, zijn de vooruitzichten voor de lange termijn goed. Doelstelling is een jaarlijkse groei van het resultaat door verbreding van het productenpakket, meer aanvoer en voortgaande efficiencyverbeteringen. Het dividend zal parallel aan de winstontwikkeling mee bewegen. In principe wordt 50% van het genormaliseerde resultaat uitgekeerd als dividend. Hartelijk dank voor uw vertrouwen in ons bedrijf. Wij doen er alles aan om dit vertrouwen waard te blijven!
Drs. Harmen Sliep Algemeen directeur
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
10
Bouw volautomatische wagonbelader EUROPEES MASSAGOED-OVERSLAGBEDRIJF [ EMO ] B.V. Rotterdam Maasvlakte
Nieuwe kade OVET B.V. Vlissingen
150311
Verslag van de Raad van Commissarissen Aan de aandeelhouders De Nederlandse zeehavens waarin de HES-bedrijven zijn vertegenwoordigd, vormen de belangrijkste toegangspoorten voor droge en natte bulk in Europa. Na het qua aanvoer moeilijke jaar 2009, waarin het volume droge bulkproducten in deze havens door de economische crisis sterk terugviel, is in 2010 een sterk herstel opgetreden en kon de winstgevendheid verder worden verbeterd. Lag het accent in 2009 vooral op het beteugelen van de invloed van de economische crisis op de HES-bedrijven, in 2010 werd vooral gefocust op investeringen in de natte en droge bulk. Het afgelopen boekjaar kwam de raad van commissarissen viermaal bijeen. Alle vergaderingen werden gehouden in aanwezigheid van de directie, met uitzondering van de laatste, die deels buiten aanwezigheid van de directie plaatsvond; daarbij hebben wij collectief gesproken over het functioneren van de raad als geheel en de individuele leden, het gewenste profiel, de samen-
Mr. J.P. Peterson,
stelling en de competentie van de raad, het optiebeleid alsmede het functioneren van de directie.
Voorzitter
Meer dan anders heeft ons college aandacht besteed aan de samenstelling van de raad op wat langere termijn. Bij drie vergaderingen was ons college compleet. Eén commissaris moest eenmaal verstek laten gaan. Wij hebben getracht de directie met raad en daad bij te staan, waarbij gebruik is gemaakt van de binnen de raad aanwezige kennis en ervaring. Naast de reguliere agendapunten, de gang van zaken bij de verschillende deelnemingen, de maand-, kwartaal- en jaarrapportage, de financiële positie en de strategie van HES Beheer hebben wij onder meer aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: > business development, inclusief mogelijke uitbreiding terreinen > investeringen > samenstelling raad van commissarissen > beloning commissarissen > commissariaten deelnemingen > opvolging directeur OBA in 2011 > fiscaal compensabele verliezen > corporate governance > reserverings- en dividendbeleid > optiebeleid > pensioenen Naast de verdere ontwikkeling van de droge bulkbedrijven, is de meeste aandacht uitgegaan naar de voortgang van de nieuwbouwactiviteitein bij Botlek Tank Terminal. Twee van onze vergaderingen zijn gehouden op deze terminal. Ook is een bezoek aan de bouwlocatie gebracht. Bij de bespreking van de strategie en de mogelijkheden tot uitbreiding van terreinen, hebben wij de directie gevraagd sterk te focussen op de huidige infrastructuur en vooralsnog prioriteit te geven aan het zo veel mogelijk zelfstandig verder ontwikkelen van de natte bulkactiviteiten op bestaand terrein, zonder de mogelijkheden tot ontwikkeling van nieuwe terreinen uit het oog te verliezen. Bij de jaarlijkse bespreking van het accountantsverslag is speciale aandacht besteed aan de voor HES mogelijk relevante toekomstige wijzigingen in IFRS. In het verslag van de directie en/of de jaarrekening wordt nader ingegaan op de meeste van voornoemde onderwerpen. Op de samenstelling van de raad van commissarissen wordt later in dit verslag nader ingegaan.
13
H E S JAAR VERSL AG 2010
Kernpunten van de strategie voor de komende jaren zijn het verbreden van de productrange, een verdere verbetering van de winstgevendheid, het nog meer ontwikkelen van de inherente mogelijkheden bij de deelnemingen en het optimaal benutten van de strategische positie van de bedrijfslocaties.
C O R P O R ATE GO VE RNANCE
De hoofdlijnen van het corporate-governancebeleid worden in een apart hoofdstuk van het jaarverslag uiteengezet. De hoofdlijnen van de corporate-governancestructuur en de naleving van de Code zullen aan de algemene vergadering van 2011 worden voorgelegd als onderdeel van de bespreking van het jaarverslag. De Monitoring Commissie Corporate Governance heeft in haar in december 2010 uitgebrachte rapport bijzondere aandacht besteed aan aandeelhouders en (de samenstelling van) de raad van commissarissen. Eén van de opvallende conclusies is dat er bij nieuwe benoemingen meer gebruik is gemaakt van de mogelijkheid om de diversiteit binnen de raad te vergroten, maar dat 30 van de 35 raden van commissarissen van de lokale fondsen geen vrouwelijke leden tellen. Zoals blijkt uit de paragraaf ‘Samenstelling Raad van Commissarissen’ vormt HES Beheer geen uitzondering hierop. Bij voordrachten in de komende jaren blijven wij streven naar een gemengde samenstelling. Bij de voordracht van een kandidaat zal relevante ervaring en expertise echter te allen tijde zwaarder wegen dan geslacht. Hoofdstuk III van de Code heeft betrekking op de raad van commissarissen. De meeste principes en best-practicebepalingen van dit hoofdstuk worden door ons onderschreven c.q. (zullen worden) toegepast. Het bezoldigingsbeleid is in het verslagjaar ongewijzigd gebleven. Voor het vaststellen van de remuneratie van de statutair directeur hanteert de raad van commissarissen een stelsel met drie componenten, te weten een vaste component (salaris en overige primaire en secundaire arbeidsvoorwaarden), een variabele component en een component bestaande uit een optieregeling. De gekozen prestatiecriteria worden in dit verslag niet nader beschreven, omdat deze gevoelige informatie bevatten. Sinds de aanstelling van de huidige statutair directeur worden jaarlijks bepaalde doelstellingen vastgesteld die de hoogte van de variabele beloning bepalen. Deze worden na afloop van het jaar geëvalueerd. Daarnaast wordt de totale prestatie van de statutair directeur meegewogen. De hoofdlijnen van de jaarlijkse toepassing van het remuneratiebeleid worden in een vergadering van de raad buiten aanwezigheid van de directie besproken, waarna twee commissarissen alle componenten definitief ter bespreking met de statutair directeur vaststellen. In de jaarrekening 2010 is op pagina 88 onder het kopje ‘Bezoldiging bestuurder’ een uitsplitsing gegeven van de bedragen die in verband met de bezoldiging van de bestuurder ten laste van het resultaat zijn gekomen. Voor het lopende boekjaar en de daaropvolgende jaren wordt op dit moment geen materiële wijziging in het bezoldigingsbeleid verwacht. D.d. 8 augustus 2008 is het Besluit van 26 juli 2008 tot uitvoering van artikel 41 van de Richtlijn betreffende de wettelijke controles van jaarrekeningen in werking getreden. Dit artikel bepaalt dat organisaties van openbaar belang in beginsel een Auditcommissie moeten hebben en geeft regels voor de samenstelling van deze commissie. In het geval de raad van commissarissen uit maximaal vier personen bestaat, zoals bij HES Beheer, is het toegestaan om een ander orgaan van de vennootschap aan te wijzen dat soortgelijke taken kan uitoefenen als een Auditcommissie. De vennootschap heeft de volledige raad van commissarissen, bestaande uit de heren drs. W. Cordia, mr. S.W.A. Lak, mr. J.P. Peterson en F. Tielrooij daartoe aangewezen, temeer omdat het, gegeven de beperkte omvang van de vennootschap, niet zinvol wordt geacht om een aparte Auditcommissie in te stellen. HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
14
Bij de (her)benoeming van de drie voorgedragen commissarissen zullen de taken van de Auditcommissie tijdelijk door alle zes commissarissen worden uitgeoefend. Alle commissarissen zijn onafhankelijk in de zin van de Code. Ten minste één lid beschikt over de nodige deskundigheid op het gebied van boekhouding en controle. Aan commissarissen zijn geen opties op aandelen HES Beheer toegekend. Evenmin zijn leningen, voorschotten of garanties verstrekt aan commissarissen. Alle commissarissen genieten een vaste jaarlijkse honorering die niet afhankelijk is van de resultaten van HES Beheer in enig jaar. De bezoldiging van commissarissen is opgenomen in de jaarrekening, op pagina 88. Deze bezoldiging werd d.d. 24 mei 2006 vastgesteld door de algemene vergadering van aandeelhouders. Aan de algemene vergadering van 12 mei 2011 zal worden voorgesteld om de honoraria van commissarissen te verhogen.
S A M E NS T E LLI NG R AAD VAN C O MMISSAR ISSE N
Zoals hierboven reeds vermeld, hebben wij in het verslagjaar meer dan anders aandacht besteed aan de samenstelling van ons college op wat langere termijn, dat wil zeggen na het aftreden te zijner tijd van de commissarissen die in 1997 deel uitmaakten van het consortium dat de claimemissie van HES Beheer heeft onderschreven, de heren drs. W. Cordia en mr. J.P. Peterson. Conform onze voordracht heeft de algemene vergadering van aandeelhouders d.d. 3 mei 2010 de heer Cordia herbenoemd als commissaris voor een periode van vier jaar. Hierbij is aangetekend dat het waarschijnlijk is dat de heer Cordia niet de volledige nieuwe termijn zal uitdienen. De heer Peterson is in 2013 aftredend. Wij streven een geleidelijke transitie na. Leidraad hierbij is handhaving van het vertrouwen van aandeelhouders. Daarnaast moeten essentiële deskundigheid en ervaring gewaarborgd blijven en hechten wij veel belang aan het oordeel van de ondernemingsraad van EBS, als OR van een afhankelijke maatschappij. De heer mr. S.W.A. Lak is tijdens de op 12 mei 2011 te houden jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders volgens rooster aftredend als commissaris. Bovenstaande leidt tot ons voorstel om de heren B. Vree (57) en J.E. Tjaden (61) per 12 mei 2011 te benoemen tot commissaris voor een periode van vier jaar en de heer Lak te herbenoemen voor eenzelfde periode. De heer Vree heeft ruime ervaring in de haven. Na diverse functies, onder meer bij tankopslagbedrijf Van Ommeren/Vopak, is hij vele jaren werkzaam geweest bij Smit Internationale, van 2002 tot 2010 als voorzitter van de raad van bestuur. Tot 1 januari 2011 maakte de heer Vree deel uit van de raad van bestuur van Koninklijke Boskalis Westminster. De heer Tjaden heeft ruime ervaring in de financiële sector, laatstelijk als statutair directeur van Janivo Holding (1993 – 1 juli 2010), een investeringsmaatschappij die vooral opereert op de Nederlandse markt. De heer Lak heeft de afgelopen vier jaar bewezen een zeer constructief-kritische commissaris te zijn, met verstand van zaken op een breed front en ruime ervaring in de haven. Mocht de algemene vergadering ons voorstel overnemen met betrekking tot de benoeming van commissarissen, dan bestaat de raad tijdelijk uit zes personen en wordt een lichte daling van de gemiddelde leeftijd bereikt. Wij hebben geen voorkeur voor een commissaris van het mannelijke of vrouwelijke geslacht. Voor ons staat op dit moment voorop goede kandidaten met een havenachtergrond en specifieke kennis en ervaring op het gebied van natte bulk, omdat HES Beheer de ambitie heeft om verder te groeien in de droge en natte bulkmarkt. Daarnaast is een goede kandidaat met ruime evaring in de financiële sector een welkome aanvulling. De voorgedragen kandidaten passen uitstekend in dit profiel.
15
H E S JAAR VERSL AG 2010
De diversiteit qua geslacht wordt met de benoeming van deze kandidaten niet vergroot, wel blijft de raad naar onze mening evenwichtig samengesteld qua kennis en ervaring, waarbij rekening is gehouden met het streven naar een groter gewicht van de natte bulksector binnen de groep. De ondernemingsraad van EBS heeft de voordrachten positief beoordeeld. Conform de structuurregeling worden commissarissen benoemd door de algemene vergadering, op voordracht van de raad van commissarissen.
JAAR R E KE NING
De raad van commissarissen biedt u hierbij de door de directie opgestelde jaarrekening over het boekjaar 2010 aan. Deze jaarrekening is door PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. gecontroleerd en door de raad van commissarissen met de externe accountant besproken. Commissarissen hebben deze jaarrekening ondertekend om te voldoen aan hun wettelijke verplichting op grond van artikel 2:101 lid 2 BW. De controleverklaring is weergegeven op pagina 122. Wij adviseren u de jaarrekening vast te stellen en voorts decharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beleid en aan de raad van commissarissen voor het gehouden toezicht op dit beleid gedurende het boekjaar 2010. Tevens stellen wij u voor het voorstel van de directie met betrekking tot de bestemming van het resultaat, zoals opgenomen op pagina 122, over te nemen. Hierin is vervat een voorstel aan aandeelhouders om een dividend van € 1,25 (over boekjaar 2009 € 0,95) per aandeel van € 1,00 nominaal uit te keren. Aangezien er d.d. 9 augustus 2010 reeds een interim-dividend van € 0,56 per aandeel is gedistribueerd, betekent dit een slotdividend van € 0,69 per aandeel. Europoort/Rotterdam, 16 maart 2011 Namens de raad van commissarissen: Mr. J.P. Peterson – Voorzitter
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
16
Voorbereiding tankfundering BOTLEK TANK TERMINAL B.V. [ B T T ] Rotterdam Botlek
Realisatie nieuwe opslagtanks BOTLEK TANK TERMINAL B.V. [ B T T ]
Rotterdam Botlek
Verslag van de directie A L G E M E N E B E S CH OUWING
De overslag van bulkgoederen is in 2010 belangrijk gegroeid. De opleving in de staalindustrie was de belangrijkste stuwer. Na de conjuncturele dip in 2009 steeg de EU staalproductie in het verslagjaar met 24,5%. Ofschoon een grote stap in de goede richting werd gezet, is de aanvoer nog niet terug op het niveau van 2008. De vraag naar opslag bleef ook in 2010 sterk. Algemeen directeur Drs. Harmen Sliep
De economie in Europa is weer aangetrokken. Duitsland – het belangrijkste industriegebied van Europa – en Nederland, ons belangrijkste achterland, doen het relatief goed. Vooral de export profiteerde van de sterke groei in de ontwikkelingslanden. De havens waarin de HES-bedrijven zijn gevestigd, zijn de belangrijkste Europese doorvoerhavens. De proportionele omzet verbeterde met 14,7% tot € 137,2 miljoen. Het nettoresultaat klom van € 16,7 miljoen in 2009 naar € 21,9 miljoen in 2010, een nieuw record. Deze groei is te danken aan hogere positieve resultaten bij alle dochters en deelnemingen in Nederland, bij een gelijkblijvend goed resultaat van het Engelse dochterbedrijf. De directies van deze bedrijven en hun medewerkers hebben goede prestaties neergezet. Het genormaliseerde nettoresultaat ad € 21,9 miljoen betekende eveneens een nieuw record, en een tiende stijging op rij.
S T R AT E G I E E N D O ELSTE LLINGE N
Het beleid van HES Beheer is gericht op behoud en uitbreiding van een belangrijke positie als stuwadoor van bulkproducten. De dienstverlening bestaat uit de overslag, opslag en bewerking van droge en natte bulkproducten in de belangrijkste Nederlandse zeehavens. Daarnaast heeft HES een kleiner op- en overslagbedrijf voor droge bulk in het Verenigd Koninkrijk. De huidige werkzaamheden zijn sterk gefocust op het Noordwest-Europese achterland. In de droge bulk gaat het om kolen, industriële mineralen, agribulk en biomassa, in de natte bulk om producten als minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën. HES participeert in de belangrijkste onafhankelijke Nederlandse stuwadoorsbedrijven op het gebied van droge bulk. Daarnaast heeft zij een Engels dochterbedrijf. Met behulp van investeringen in overslag- en opslagapparatuur kunnen zij hun operationele prestaties continu verbeteren en hun activiteiten verder uitbreiden. Er liggen nog voldoende kansen en uitdagingen om de omzet per medewerker verder te verhogen. HES wil haar sterke positie in de droge bulkmarkt, die kansrijk is en interessant blijft, waar mogelijk verder verstevigen door acquisities in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Dit kan zelfstandig en/of met partners worden gerealiseerd. Waar mogelijk worden de deelnemingspercentages in de huidige deelnemingen vergroot. Er zal worden ingespeeld op nieuwe goederenstromen. Mochten zich mogelijkheden voordoen, dan is HES geïnteresseerd in het ontwikkelen van nieuwe terreinen. Door een toenemend verbruik van minerale oliën, biobrandstoffen en eetbare oliën biedt de natte bulkmarkt eveneens interessante perspectieven. HES heeft aspiraties om een belangrijke speler te worden in deze markt, die in de toekomst een substantieel deel van de groei en winstgevendheid zal moeten genereren.
19
H E S JAAR VERSL AG 2010
De natte bulkmarkt moet de tweede belangrijke pijler onder HES worden. Naast de bouw van de BTT-terminal, moeten onze ambities verder worden verwezenlijkt door het ontwikkelen van nieuwe terminals en de acquisitie van nieuwe terreinen en bedrijven in Nederland, zelfstandig dan wel samen met partners. Andere belangrijke beleidspunten zijn: > het bevorderen van de synergie tussen de deelnemingen; > optimalisering van het gebruik van bestaande terreinen; > investeren in mensen en middelen om de kwaliteit verder te verbeteren. Voor alle potentieel interessante investeringen geldt dat deze aan bepaalde eisen moeten voldoen. Strategische overwegingen, risico’s, rentabiliteit en synergie zijn hierbij maatgevend. Via aandeelhouderschap en commissariaten wordt invloed uitgeoefend op het beleid van de onderliggende vennootschappen, met als doel toegevoegde waarde te creëren voor het desbetreffende bedrijf. In het verslagjaar werd gefocust op expansie in de natte bulk en investeringen in de droge bulk, vooral op het gebied van terreinuitbreiding, verdere verbetering van de operationele prestaties en vergroting van de efficiency. In de natte bulk werd € 31,5 miljoen geïnvesteerd, in de droge bulk € 46,4 miljoen (op basis van 100%). De financiële doelstellingen zijn een rendement op het eigen vermogen van minimaal 15%, een solvabiliteit van ten minste 35%, een ROFA van minimaal 10% en jaarlijkse groei van het totaalresultaat en het resultaat per aandeel. Behoudens bijzondere omstandigheden is de vennootschap voornemens om een dividend uit te keren van 50% van het genormaliseerde nettoresultaat. Daarmee moet het mogelijk zijn om een financieel gezond en stabiel groeiend bedrijf te behouden dat langetermijnaandeelhouderswaarde creëert.
MAR KTO NTWIKKE LING EN
Algemeen Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk zijn de belangrijkste afzetgebieden van de HESbedrijven. De Duitse economie, de machinekamer van de eurozone, groeide in 2010 met 3,5% (-/- 5% in 2009), het sterkste groeicijfer op jaarbasis voor het bruto binnenlands product (bbp) sinds de Duitse hereniging in 1990. De Nederlandse economie liet in 2010 een groei van 1,7% zien (-/- 4% in 2009). In het Verenigd Koninkrijk, waar HES twee kleine vestigingen heeft, groeide het bbp met 1,3%. De wereldeconomie zal in 2011 naar verwachting verder aantrekken. Binnen de EU zal vooral Duitsland het relatief goed doen, terwijl ook de Nederlandse en Britse economie zullen blijven groeien. Ramingen blijven echter onzeker. Vooral internationaal blijven er risico’s aanwezig die neerwaartse effecten zouden kunnen hebben. Voorbeelden zijn wisselkoersonzekerheid, die de wereldhandel kan belemmeren, milieumaatregelen en protectionisme. De bestedingen van huishoudens en bedrijven staan nog steeds onder druk door aanhoudende onzekerheden over de overheidsfinanciën en het noodzakelijke bufferherstel, nu de staatsschulden en begrotingstekorten bij vele Europese landen door het stimuleringsbeleid gedurende de crisis in korte tijd zijn opgelopen. Ook de spanningen in het Midden-Oosten, waardoor de olieprijzen zijn opgelopen, en de onrust op de financiële markten als gevolg van de perikelen in Griekenland, Portugal en Ierland kunnen invloed hebben op het herstel van het consumentenvertrouwen. Op grond van de groeiverwachtingen voor de Duitse, Nederlandse en Britse economie zijn wij positief gestemd en verwachten wij dat de aanvoer van grondstoffen voor de diverse basisindustrieën in 2011 licht verder zal aantrekken.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
20
De bedrijven waarin HES participeert, zijn actief in de volgende marktsegmenten: > kolen; > industriële mineralen en ijzererts; > agribulk en droge biomassa; > natte bulk. In 2010 is de aanvoer van kolen fractioneel afgenomen, terwijl de overige marktsegmenten groei lieten zien. Ten opzichte van het voorafgaande jaar is de proportionele aanvoer van droge bulkproducten met 18,0% gestegen tot 28,1 miljoen ton (2009 23,8 miljoen ton). De aanvoer van natte bulk bestond uitsluitend nog uit boord-boordoverslag en bedroeg 0,2% van de totale aanvoer. Kolen De proportionele aanvoer van kolen daalde van 15,4 naar 15,2 miljoen ton. Naar evenredigheid van haar participatie in de verschillende deelnemingen, was HES Beheer qua aangevoerde tonnen in 2010 voor 54,0% afhankelijk van deze markt (2009 65,5%). Het relatieve aandeel was minder omdat in 2009 de aanvoer van ijzererts een forse deuk had opgelopen, waardoor het aandeel van kolen zwaarder woog en omdat de aanvoer van energiekolen in 2010 een krimp vertoonde. De kolenmarkt kan ruwweg worden opgesplitst in twee hoofdstromen, te weten energiekolen voor elektriciteitscentrales en metallurgische kolen (inclusief cokes) voor de staalindustrie. Het merendeel van de in de Nederlandse havens behandelde kolen is bestemd voor de elektriciteitscentrales. Het gebruik van energiekolen nam af door een verschuiving in de mix van energieverbruik ten gunste van aardgas, vanwege de lage aardgasprijzen. Daarnaast werd ingeteerd op in 2009 opgebouwde voorraden en was een energiecentrale die door OBA wordt voorzien van kolen bijna vier maanden uit bedrijf voor groot onderhoud. De overslag van metallurgische kolen bewoog daarentegen mee met de toenemende staalproductie. De import van zowel energie- als metallurgische kolen wordt sterk beïnvloed door de al jaren geleden ingezette stapsgewijze sluiting van Duitse kolenmijnen, waardoor de binnenlandse productie verder afneemt en de staalindustrie en de energiecentrales meer kolen moeten importeren. Reeds eerder had de Duitse overheid besloten om de binnenlandse productie te verminderen van 26 miljoen ton in 2006 naar 16 miljoen ton in 2012. Eind januari 2007 hebben de Duitse regeringspartijen een belangrijk besluit genomen over de sluiting van de nog resterende acht kolenmijnen en de afbouw van subsidies voor het winnen van steenkool; men wil uiterlijk in 2018 de subsidiëring van de steenkoolmijnbouw staken, onder voorbehoud dat de Bondsdag in 2012 nogmaals moet beoordelen of het beëindigen van de eigen steenkoolwinning uit oogpunt van energievoorziening nog steeds te rechtvaardigen is. Samen met de plannen voor nieuwbouw van kolencentrales in Duitsland en Nederland zal dit mogelijk leiden tot een groei van de aanvoer van kolen via met name de havens van Amsterdam en Rotterdam. Behalve de aangekondigde sluiting van kolenmijnen in Duitsland en de verminderde productie van kolen in Polen, zijn voor de toekomstige import van kolen via de Nederlandse havens mede van belang de algehele economische ontwikkelingen, (politieke) discussies over de toekomstige kolenproductie en -consumptie in de Europese Unie en het plan van de EU om de uitstoot van broeikasgassen (vooral CO2 dat vrijkomt bij de verbranding van fossiele brandstoffen) door de Europese industrie aan banden te leggen. Daarnaast speelt de concurrentie van andere energiedragers, zoals aardgas, kernenergie en alternatieve energiebronnen een rol. Verwacht wordt dat het gebruik van biomassa door bijmenging in kolengestookte elektriciteitscentrales zal groeien. In welke mate dit effect heeft op de geïmporteerde tonnages biomassa is verder mede afhankelijk 21
H E S JAAR VERSL AG 2010
van het subsidiebeleid en de beschikbaarheid van biomassa. Ook zal het percentage duurzame energie naar verwachting toenemen (zie ook de paragraaf ‘agribulk en droge biomassa’). Dit neemt niet weg dat kolen onontbeerlijk blijven om de energievoorziening in Europa veilig te stellen. De wereldvoorraad kolen is nog voor ten minste tweehonderd jaar verbruik toereikend, en wellicht zelfs veel langer. Kolen zijn een belangrijk wapen in het streven naar brandstofdiversificatie, om de afhankelijkheid van olieproducerende landen en gasleveringen vanuit een klein aantal exporterende landen te verkleinen. Duurzame alternatieve opwekkingsmethoden kunnen de komende decennia nog niet tegemoet komen aan de vraag naar energie. Kolencentrales blijven dan ook nog hard nodig om aan de groeiende vraag naar elektriciteit te kunnen voldoen. De kolengestookte elektriciteitsproductiebedrijven nemen hun kapitaalintensieve investeringsbesluiten op basis van rationele inschattingen van toekomstige marktontwikkelingen. Belangrijk daarbij zijn de inschatting van verkrijgbaarheid van brandstof op lange termijn en het prijsniveau. De investeringsbeslissingen hangen daarnaast af van de mogelijkheden om het rendement van de omzetting van brandstof in elektriciteit zo hoog mogelijk op te voeren. Kolen kunnen vanuit vele vindplaatsen op de wereld eenvoudig worden aangevoerd. Het feit dat kolen vanuit verschillende continenten wordt aangevoerd, verkleint de afhankelijkheid en de risico’s van een hapering in de toevoer. Met zijn ligging aan zee en uitstekende doorvoerroutes naar het Duitse achterland heeft Nederland een bevoorrechte positie voor de afhandeling van deze aanvoer. Er zijn zelfs mogelijkheden om op termijn stroom te exporteren, terwijl Nederland nu een netto-importeur is. Kolen zijn eenvoudig te koop op de wereldmarkt en de prijsstelling is meestal lager dan de prijs van gas. Door de overstromingen in Australië is de kolenprijs begin 2011 echter flink gestegen, terwijl de productie in dat land behoorlijk is ingezakt. Met name Queensland is een belangrijk mijnbouwgebied. De Australische kolen worden voornamelijk afgezet in Azië, maar de overstromingen hebben de kolenprijzen op de internationale markten flink opgedreven. Het effect van de hogere kolenprijs op het verbruik in Nederland en Duitsland kunnen wij in dit stadium nog niet inschatten. Er zijn in Europa meerdere nieuwe kolencentrales in aanbouw die deels oudere centrales, met een slecht rendement en een hoge CO2-uitstoot, vervangen. Elektriciteitsproductiebedrijven zijn zich sterk bewust van de noodzaak om de uitstoot van broeikasgas te beperken en nemen dan ook stringente maatregelen om tot een schoner productieproces, CO2-reductie en CO2-afvang te komen. Op vele plaatsen wordt dan ook technologie ontwikkeld om de CO2 af te vangen en ondergronds op te slaan, de zogenaamde Carbon Capture and Storage (CCS). CCS brengt echter hoge kosten met zich mee en is niet uitsluitend een technische exercitie. Omdat CCS een breed scala aan wetten raakt, moet hiervoor ook nog een wettelijk kader worden geschapen. Het is wel de vraag wanneer deze CCS daadwerkelijk gerealiseerd gaat worden. De huidige technologie heeft een belangrijk nadeel in relatie tot de schaarste van grondstoffen. De efficiencywinst die de afgelopen dertig jaar is gerealiseerd, wordt met CO2-afvang tenietgedaan omdat er met de huidige technologie circa 25% meer kolen benodigd is om dezelfde netto-energieopbrengst te bewerkstelligen. Grote energiebedrijven bouwen (deels) kolengestookte elektriciteitscentrales op de Rotterdamse Maasvlakte. Volgens de huidige planning zouden deze nieuwe centrales in 2012/2013 operationeel moeten zijn. In het verslag over de gang van zaken bij EMO wordt nader hierop ingegaan. Wegens de sluiting van mijnen in Duitsland en de verminderde kolenproductie in Polen zal de doorvoer van kolen via Nederlandse havens toenemen. In Duitsland zijn momenteel zes nieuwe centrales in aanbouw. Oudere centrales zijn en worden aangepast voor verwerking van importkolen, die kwalitatief minder goed zijn dan de in Duitsland gedolven kolen (lagere calorische waarde), zodat er meer tonnen product nodig zijn om eenzelfde energie-opbrengst te verkrijgen.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
22
Gegeven de bovengeschetste ontwikkelingen verwachten wij voor 2011 een bescheiden groei van de kolenoverslag. Hierna zal de kolenaanvoer verder groeien, vanaf 2012/2013 zelfs fors. HES Beheer is actief in deze markt via EMO, OBA, EBS, OVET en RBT. Industriële mineralen en ijzererts De proportionele aanvoer van industriële mineralen en ijzererts steeg van 5,5 naar 9,5 miljoen ton. Volumematig is HES Beheer pro rata voor 33,8% afhankelijk van deze markt (2009 23,3%), die wordt gedomineerd door de ferro- en non-ferro-industrie. Daarnaast gaat het om grondstoffen bestemd voor een groot aantal andere basisindustrieën, zoals de bouw en de papier- en coatingindustrie. De aanvoer van ijzererts wordt bepaald door de ontwikkelingen in de West-Europese – vooral Duitse – staalindustrie en concurrentie vanuit vooral Azië en Oost-Europa. De Europese staalindustrie, die in 2009 harde klappen kreeg door de economische crisis, heeft zich in 2010 flink hersteld, waardoor de vraag naar ijzererts fors toenam. De grote Nederlandse havens spelen een prominente rol in de overslag, opslag en doorvoer van ijzererts voor met name staalproducenten in het Duitse achterland. De vraag naar staal door vooral de Duitse autoproducenten nam sterk toe. De aanvoer van industriële minerale bulkproducten is eveneens fors hersteld van de in 2009 opgetreden sterk verminderde vraag vanuit verschillende basisindustrieën. De belangrijkste gebruikers, de chemische industrie en de staalindustrie, herstelden zich goed. De bouwsector is laatcyclisch en vertoonde nog geen opleving; verschillende indicatoren wijzen in de richting van herstel vanaf 2012. Ontwikkelingen in de komende jaren zijn afhankelijk van de economische ontwikkelingen en de positionering van de betrokken industrieën. Vooral dit laatste heeft de afgelopen jaren geleid tot een daling van de aanvoer via Nederlandse havens; massaproductie werd geconcentreerd, en steeds vaker in landen buiten West-Europa. Tegelijkertijd neemt de hoogwaardigheid van diverse via de havens aangevoerde bulkproducten voor industriële eindverbruikers toe, doordat deze in het land van herkomst al een eerste bewerking hebben ondergaan. Dit leidt tot kleinere volumes en hogere eisen aan de kwaliteit van de dienstverlening. De verwachting voor de aanvoer van ijzererts in 2011 is gematigd positief. Ondanks prijsstijgingen van grondstoffen wordt een iets grotere productie van ijzer en staal verwacht. Ook gaan wij uit van een wat sterkere vraag naar grondstoffen voor diverse basisindustrieën, zodat de aanvoer van industriële mineralen eveneens op een hoger niveau kan uitkomen. HES Beheer is via EBS, EMO, OVET, NHBS, RBT en OBA actief in het marktsegment ijzererts en industriële mineralen. Agribulk en droge biomassa De proportionele aanvoer van agribulk en droge biomassa steeg van 2,9 naar 3,3 miljoen ton. Pro rata is HES Beheer – in aangevoerde tonnen uitgedrukt – voor 11,9% afhankelijk van deze markt (2009 11,2%). De aanvoer in dit marktsegment is in het verslagjaar sterk toegenomen. De agribulkmarkt kan worden opgesplitst in producten voor de oliezadenverwerkende industrie – de zogenaamde crush markt –, de veevoederindustrie en de export.
23
H E S JAAR VERSL AG 2010
De aanvoer van agribulkproducten is afhankelijk van vele factoren, zoals oogsten, de ontwikkeling van de veestapel, het gebruik van biobrandstoffen, de prijzen op de wereldmarkt en het EU-landbouwbeleid. De aanvoer van agribulk is in 2010 toegenomen, mede dankzij meer exportlading en het gebruik van granen als grondstof voor de bioethanolproductie. Het hoogwaardige bijproduct dat op de markt komt als veevoedergrondstof kan een deel van de ingevoerde veevoedergrondstoffen gaan verdringen. Twee derde van de duurzame energie in Europa komt uit biomassa. Het aandeel duurzame energie is echter nog steeds veel minder dan de EU-doelstelling van 12% voor het jaar 2010. Deze doelstelling is overigens niet bindend. In Nederland bedroeg de productie van duurzame elektriciteit in 2009 9% van het binnenlands elektriciteitsverbruik. Voor de havens in de ARA-range en ook in het Verenigd Koninkrijk zien wij goede mogelijkheden om een sterke positie te verwerven in de grootschalige verwerking van biomassa, waarbij biomassa meervoudig gebruikt kan worden. De plannen van elektriciteitsproductiebedrijven om kolencentrales te bouwen die fors biomassa bijmengen, kunnen hierbij een belangrijke voortrekkersrol vervullen. De HES-bedrijven zijn goed uitgerust voor de behandeling van biomassa. Zij hebben veelal reeds jarenlange ervaring met de overslag en opslag van deze producten. De behandeling van biomassa is specialistisch werk en dient met grote nauwkeurigheid te geschieden. De aanvoer van biomassa is in het verslagjaar toegenomen. Per saldo verwachten wij dat de agribulkmarkt in 2011 ongeveer gelijk zal blijven aan 2010. Vanwege de ambitieuze doelstellingen van de EU en Nederland lijkt de markt voor droge biomassa goede mogelijkheden te bieden. De afhankelijkheid van subsidies en de beschikbaarheid van het product vormen echter onzekere factoren. Op grond van de bovengeschetste ontwikkelingen verwachten wij dat deze markt de komende jaren zal groeien, zij het vooralsnog bescheiden. Via EBS, NHBS, OBA, OVET en RBT is HES Beheer actief in deze markt. Natte bulk Op dit moment is HES Beheer, via haar deelneming in Botlek Tank Terminal (BTT), actief in deze markt. De activiteiten van BTT beperkten zich in 2010 hoofdzakelijk tot boord-boordoverslag, omdat er volop wordt gewerkt aan een nieuwe terminal. De overslag van natte bulk in de Rotterdamse haven vertoonde in 2010 een krappe 6% stijging. De aanvoer van ruwe olie nam met 4% toe naar het niveau van 2008. De vraag naar olieproducten in West-Europa leed onder de economische crisis en leidde tot sluiting of productiebeperking van minder efficiënte raffinaderijen in Noord-Frankrijk en Noord-Duitsland. Dit strekte tot voordeel van de grotere en meer flexibele raffinaderijen in Rotterdam. De aan- en afvoer van olieproducten groeide naar recordhoogte. Ook de overslag van overig nat massagoed nam toe. Belangrijkste oorzaak hiervan was de productietoename van de Europese chemie. Daarnaast werden er begin van het jaar veel voorraden aangevuld en groeide de export. De aanvoer van plantaardige oliën, vooral palmolie, liep iets terug. De afvoer bleef stabiel. De overslag van biobrandstoffen heeft de opgaande lijn nog niet gevonden. De uitvoer, naar vooral het Verenigd Koninkrijk, nam wel toe. Door een onbalans in bepaalde producten neemt de vraag naar tankopslag sterk toe. In Europa is er een tekort aan diesel en kerosine, terwijl er een overschot is aan benzine. Diesel moet worden ingevoerd uit de Verenigde Staten en het Midden-Oosten, kerosine moet worden geïmporteerd uit het Midden-Oosten. Benzine wordt daarentegen geëxporteerd naar de Verenigde Staten en Afrika. Voor de langere termijn wordt verwacht dat er steeds meer schone brandstoffen uit het Midden-Oosten zullen komen – in plaats van ruwe aardolie –, gegeven het grote aantal raffinadeHES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
24
rijen dat momenteel in rap tempo in het Midden-Oosten wordt gebouwd. Er is een toenemende vraag naar nieuwe producten zoals bioethanol en biodiesel. Rotterdam, met zijn vele raffinaderijen, is een ideaal draaipunt voor brandstoffen en is belangrijk voor de handel en prijsvorming.
I N VE S T E R I NGE N
EBS
6,0
Investeringen deelnemingen
NHBS
0,2
2010 (op basis van 100%)
OBA
15,2
BTT
31,5
RBT
0,1
EMO
21,6
OVET
3,3
(x € 1 miljoen)
In het verslagjaar werd door de deelnemingen voor € 77,9 miljoen geïnvesteerd. Het ging vooral om uitbreidingsinvesteringen ter vergroting van de overslag-, opslag- en doorvoercapaciteit, en om investeringen die de operationele en commerciële slagkracht verbeteren, zodat de betrokken bedrijven sterk concurrerend kunnen blijven opereren. Daarnaast werd geïnvesteerd in de ontwikkeling van de natte bulksector. De belangrijkste investeringen waren voor: > EBS: transportbandensysteem, revisie drijfkranen, ontijzersysteem, hulpapparatuur en beveiliging; > NHBS: hulpapparatuur, milieu en IT; > OBA: nieuwe brugkraan, transportbandensysteem en revisie weegtoren; > BTT: bouw natte bulkterminal; > RBT: revisie apparatuur; > EMO: nieuwe brugkraan en transportbandensysteem, kolenwagonbelader, uitbreiding magazijn en terminal management systeem; > Ovet: werkplaats, aanpassing fenderpontons, revisie drijfkranen. In het hoofdstuk ‘Gang van zaken bij groepsmaatschappijen en deelnemingen’ wordt nader ingegaan op de meeste van bovengenoemde investeringen per bedrijf. Wij verwachten dat de deelnemingen ook de komende jaren een groot deel van hun financiële middelen zullen aanwenden voor klantgerichte uitbreidingen en zaken die de operationele prestaties verhogen.
RISICO’S
Belangrijkste risicofactoren (in volgorde van belangrijkheid) I
Politieke besluitvorming Consistentie in politieke besluitvorming, vooral ten aanzien van subsidies en milieuvraagstukken zoals kern-, zonne- en windenergie, zowel op Nederlands als Europees niveau, is voor HES van het grootste belang (zie ook de paragraaf ‘Markt’ hieronder). Ook de discussies omtrent de uitstoot van broeikasgassen en (dure) ondergrondse opslag van CO2 hebben een hoog politiek karakter. Een ander voorbeeld is de landbouwpolitiek (subsidies en protectionisme). Sluiting van oude kolencentrales, met name in Duitsland, mede in relatie tot de bouw van nieuwe centrales, is eveneens van belang. 25
H E S JAAR VERSL AG 2010
Binnen de EU is de aandacht voor het belang van de eigen basisindustrieën, zoals de staal- en aluminiumindustrie, naar onze mening gering. Tegelijkertijd nemen de eisen die aan deze industrieën worden gesteld, vooral die van milieutechnische aard, toe. Industrieën worden hierdoor mogelijk gedwongen hun basis te verplaatsen naar landen buiten de EU, met een verdere afname van de toevoer van basisgrondstoffen tot gevolg. Ook diverse andere macro-economische ontwikkelingen, vooral EU-regelgeving en andere overheidsmaatregelen, kunnen een belangrijke invloed hebben op het te behandelen volume. II
Economische ontwikkeling Duitsland en Nederland Duitsland en Nederland vormen het belangrijkste achterland voor de HES-bedrijven. Ofschoon de geografische spreiding relatief klein is, gaat het wel om de belangrijkste industrielanden in de EU. Duitsland is de grootste economie van de EU, terwijl Nederland tot de economisch sterke lidstaten van de EU behoort. Beide landen kwamen in 2009 uit de recessie. Onder invloed van de economische neergang en steunmaatregelen is de Nederlandse en Duitse staatsschuld wel fors opgelopen. Vertrouwen in de politiek en de stabiliteit van de euro zijn belangrijke determinanten voor het herstel van het consumentenvertrouwen. Herstel van de wereldhandel is eveneens een belangrijke factor, omdat Duitsland en Nederland sterk exportgedreven industrieën hebben. Duitsland is met afstand de belangrijkste exportbestemming voor Nederland, terwijl de export vanuit Duitsland in 2011 waarschijnlijk tot recordhoogte zal stijgen. De belangrijkste groeiregio’s voor in Duitsland geproduceerde goederen zijn Azië, Brazilië, Rusland en het Midden-Oosten.
III
Markt De droge bulkmarkt is sterk afhankelijk van voornamelijk de ontwikkelingen in de energiesector, de staalindustrie en – tegenwoordig in veel mindere mate – de landbouw. De voor HES relevante natte bulkmarkt is afhankelijk van de vraag naar (bio)brandstoffen en plantaardige oliën. Een aantal basisindustrieën, vooral de staalindustrie, is conjunctuurgevoelig. Dit bleek maar al te sterk in 2009, in welk jaar de aanvoer van ijzererts, metallurgische kolen, cokes en diverse industriële mineralen een ongekende terugval ondervond door de economische crisis. Voor de groep is het besluit van de Duitse regeringspartijen over de afbouw van subsidies op het winnen van eigen steenkool en uiteindelijke sluiting van alle nog resterende Duitse kolenmijnen van groot belang. Dit besluit betekent een belangrijke impuls voor de doorvoer van kolen via Nederlandse zeehavens. Door de aangekondigde verdere concentratie van Europese energieconcerns is het niet ondenkbaar dat uiteindelijk slechts een zeer beperkt aantal energiereuzen de Europese energiemarkt gaat domineren. Het is onzeker of dit consequenties gaat hebben voor de mix van energievormen. Hetzelfde geldt voor de (politieke) besluitvorming over de bouw en sluiting van kolencentrales en kerncentrales. Met het oog op de welvaart in de wereld, die sterk afhankelijk is van de continuïteit in energiestromen, staat het belang van een geleidelijke transitie, met oog voor milieu en welvaart, naar een duurzame energiehuishouding buiten kijf. Zoals al eerder in dit verslag is vermeld, neemt de druk op verduurzaming van de energievoorziening en grondstoffengebruik toe. Er is al veel technologie ontwikkeld voor energieconversie uit hernieuwbare bronnen, maar de economische haalbaarheid daarvan is vaak nog beperkt.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
26
Zowel in Nederland als in Duitsland zijn nieuwe kolengestookte elektriciteitscentrales in aanbouw. Zou de bouw van (een groot deel van) deze centrales worden stopgezet, dan zou dit de toekomstige groei van het kolenverbruik beperken. Ditzelfde zou gelden voor grootschalige toepassing van kernenergie. In verband met de tijd die benodigd is voor de goedkeuringsprocedures en de bouw van dergelijke centrales zou het effect hiervan zich pas na tien jaar doen gevoelen. De afhankelijkheid van HES spitst zich toe op een beperkt aantal types industriële eindgebruikers. Teneinde de risico’s meer te spreiden, wordt gewerkt aan verbreding van de productrange door uitbreiding in de natte bulk. IV
Concurrentie Stuwadoorsbedrijven worden gekarakteriseerd door hoge investeringen en hoge vaste kosten. De bezettingsgraad van de bedrijfsmiddelen voor overslag en opslag van bulkproducten vormt een belangrijk element voor het succes van deze ondernemingen. Mogelijk nieuwe toetreders brengen het risico van overcapaciteit met zich mee. Dit risico wordt verkleind door een constante verbetering van de efficiency en dienstverlening. HES-bedrijven onderscheiden zich door efficiency en een kwalitatief goede dienstverlening. Prijsconcurrentie wordt zo goed mogelijk het hoofd geboden door een juiste prijs-kwaliteitverhouding. Het nationale milieubeleid krijgt een steeds grotere invloed op de overslag van bulkgoederen en heeft hogere investeringen ten behoeve van het milieu tot gevolg. Regelgeving kan de keuzen die klanten met betrekking tot hun activiteiten maken, beïnvloeden, vooral indien de milieuwetgeving of de handhaving daarvan in de omliggende concurrerende havens soepeler is.
V
Financiële risicofactoren Door hun activiteiten zijn de deelnemingen onderhevig aan verschillende financiële risico’s: marktrisico (waaronder valutarisico, renterisico en prijsrisico), kredietrisico, liquiditeitsrisico, kasstroomrisico en risico ten aanzien van belastingen, waaronder kolenbelasting en btw. HES Beheer is werkzaam in Nederland en het Verenigd Koninkrijk. De groep loopt valutarisico op de netto-investering in het Verenigd Koninkrijk. Dit risico is relatief gering en wordt dan ook niet afgedekt. De groep heeft geen significante concentraties van kredietrisico. De groep maakt gebruik van kredietfaciliteiten bij de bank. Voor zover noodzakelijk, worden nadere zekerheden verstrekt aan de bank voor beschikbare kredietfaciliteiten. In verband met de dynamiek van de bedrijfsactiviteiten wordt gestreefd naar flexibiliteit in financiering door het beschikbaar houden van kredietfaciliteiten. Omdat de groep geen belangrijke rentedragende activa heeft, hebben fluctuaties in de marktrente geen belangrijke invloed op het resultaat en op de kasstromen uit operationele activiteiten. De groep loopt renterisico over de rentedragende vorderingen en rentedragende langlopende en kortlopende schulden. Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de groep risico ten aanzien van toekomstige risico’s over de marktwaarde. Het aangaan van nieuwe leningen ten behoeve van substantiële uitbreidingen of grootschalige projecten is lastiger dan voorheen, omdat de voorwaarden van financiers veel stringenter zijn geworden. Dit kan leiden tot het benaderen van een groter aantal financiers en/of het spreiden of uitstellen van bepaalde investeringen. Voor het verlengen van bestaande financieringsarrangementen worden geen problemen verwacht. Het grootste gedeelte van de afgesloten pensioenen ten behoeve van het personeel valt onder zogenaamde toegezegde-bijdrageregelingen (beschikbare-premiestelsel). Daarentegen zijn er tevens pensioenen afgesloten ten behoeve van een kleine groep medewerkers die, al dan niet 27
H E S JAAR VERSL AG 2010
gedeeltelijk, een eindloonkarakter hebben, de zogenaamde toegezegd-pensioenregelingen. Wat betreft de eerste categorie loopt de groep in beginsel geen financieel risico, aangezien deze pensioenen een vaste afdracht kennen, gebaseerd op een percentage van de loonsom. Ten aanzien van de laatste categorie loopt de groep wel een financieel risico met betrekking tot de in dienst zijnde werknemers, vanwege de afhankelijkheid van onder andere loonontwikkelingen, inflatie en rendement op beleggingen. Conform de richtlijnen is er een voorziening voor personeelsbeloningen in de balans opgenomen. Voor het overige wordt verwezen naar hoofdstuk 4 van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. Risicomanagement HES Beheer streeft ernaar een goede balans te vinden tussen de beheersing van risico’s die voortvloeien uit de normale bedrijfsuitoefening en professioneel en slagvaardig ondernemerschap. Mede vanwege de bijzondere structuur van HES Beheer, met twee dochterondernemingen, drie 50/50 joint ventures en verder een aantal belangrijke geassocieerde deelnemingen waarover HES Beheer weliswaar invloed van betekenis maar geen beslissende zeggenschap kan uitoefenen, is het risicobeheersings- en controlesysteem van HES Beheer toegesneden op de praktische werkomgeving waarin de vennootschap opereert, met korte lijnen. Hierbij is een evenwicht gevonden tussen risicobeheersing, -controle en kosten. Dit systeem bestaat uit een kritische analyse van de maandrapportages van de deelnemingen en frequente directe contacten door de directie van de vennootschap met de directieleden en de controllers van de onderliggende bedrijven. HES Beheer heeft een zetel in de directie van twee van haar deelnemingen. Via een of meerdere commissaria(a)at(en) is HES Beheer naar rato vertegenwoordigd in de raad van commissarissen van al haar overige deelnemingen die een raad van commissarissen hebben ingesteld, waardoor er direct toezicht op deze deelnemingen wordt gehouden. Daarnaast is HES Beheer direct betrokken bij de financiële commissie van de belangrijkste geassocieerde deelneming, EMO/EKOM. Daarenboven worden er bij alle grotere, individuele deelnemingen aparte accountantscontroles uitgevoerd en is er direct contact tussen de accountants van de deelnemingen en HES Beheer. In het verslagjaar zijn geen significante wijzigingen aangebracht in het risicomanagementsysteem.
FINANC IË LE GANG VAN ZAKEN
Grondslagen De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard binnen de Europese Unie. Volledig geconsolideerd worden HES Beheer, EBS en NHBS. De bedrijven OBA Group, Rotterdam Bulk Terminal en Botlek Tank Terminal worden proportioneel, elk voor 50%, geconsolideerd. De winst of het verlies van de niet-geconsolideerde deelnemingen, waarvan EMO en OVET Holding de belangrijkste zijn, wordt in overeenstemming met het deelnemingspercentage in de winst- en verliesrekening vermeld onder ‘aandeel in resultaat deelnemingen’. Voor een uitgebreide toelichting op de grondslagen voor de financiële verslaggeving wordt verwezen naar pagina 69 e.v. van de jaarrekening.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
28
Resultaten Geconsolideerde winst- en 2010
verliesrekening
2009
(x € 1 miljoen)
75,8
Netto-omzet
66,4
6,6
5,9
Overige bedrijfslasten
57,7
51,8
Bedrijfsresultaat
11,5
8,7
Aandeel resultaat deelnemingen
12,2
9,5
Bedrijfsresultaat plus resultaat deelnemingen
23,7
18,2
0,5
0,4
– 0,3
– 0,3
Afschrijvingen
Overige rentebaten Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen
23,9
18,3
Belastingen
– 2,0
– 1,6
Genormaliseerd nettoresultaat
21,9
16,7
–
–
21,9
16,7
Bijzondere resultaten Nettoresultaat
Om een beter inzicht te geven in de omzet- en resultaatontwikkeling zijn hieronder en in de paragraaf gesegmenteerde informatie in de jaarrekening een pro forma verkorte resultatenrekening opgenomen, waarin alle deelnemingen proportioneel zijn geconsolideerd (OBA voor het economisch belang van 66,67%).
2010
Netto-omzet Afschrijvingen Overige bedrijfslasten
Gesegmenteerde informatie
EBS
NHBS
OBA
OVET Holding
EMO/ EKOM
Overig
Totaal
41,0
5,7
35,5
11,8
41,5
1,7
137,2
3,3
0,6
3,4
0,7
3,1
0,2
11,2
31,7
3,6
23,9
8,3
26,8
3,9
98,2
6,0
1,5
8,2
2,8
11,7
– 2,4
27,8
Financiële baten en lasten
–
–
– 0,1
–
– 0,2
0,6
0,3
Resultaat voor belastingen
6,0
1,5
8,1
2,8
11,5
– 1,8
28,1
–
– 0,5
– 2,1
– 0,7
– 2,9
–
– 6,2
6,0
1,0
6,0
2,1
8,6
– 1,8
21,9
–
–
–
–
–
–
–
6,0
1,0
6,0
2,1
8,6
– 1,8
21,9
Bedrijfsresultaat
Belastingen Genormaliseerd nettoresultaat Bijzondere resultaten Nettoresultaat
(x € 1 miljoen)
29
H E S JAAR VERSL AG 2010
Gesegmenteerde informatie (x € 1 miljoen)
EBS
NHBS
OBA
OVET Holding
EMO/ EKOM
Overig
Totaal
33,9
5,1
31,9
9,5
36,9
2,6
119,9
2,2
0,5
3,2
0,8
2,7
0,8
10,2
27,6
3,2
21,9
6,6
24,7
3,5
87,5
Bedrijfsresultaat
4,1
1,4
6,8
2,1
9,5
– 1,7
22,2
Financiële baten en lasten
0,1
–
– 0,2
–
– 0,5
– 0,1
– 0,7
Resultaat voor belastingen
4,2
1,4
6,6
2,1
9,0
– 1,8
21,5
–
– 0,4
– 1,6
– 0,5
– 2,3
–
– 4,8
4,2
1,0
5,0
1,6
6,7
– 1,8
16,7
–
–
–
–
–
–
–
4,2
1,0
5,0
1,6
6,7
– 1,8
16,7
2009
Netto-omzet Afschrijvingen Overige bedrijfslasten
Belastingen Genormaliseerd nettoresultaat Bijzondere resultaten Nettoresultaat
Omzet De proportioneel geconsolideerde omzet nam met 14,4% toe tot € 137,2 miljoen. De omzetstijging was te danken aan 18% meer aangevoerde tonnen, uitbreiding van het opslagterrein en een betere bezetting van de ruime opslagfaciliteiten. De afgelopen jaren is de opslagbehoefte bij klanten gestegen in verband met de toenemende behoefte aan voorraadvorming in havens. Het aantal opgeslagen tonnen in relatie tot het volume overgeslagen tonnen is de laatste jaren duidelijk gegroeid. Aanvoer (proportioneel)
2010
2009
EBS
8,3
6,0
NHBS
0,9
0,9
OBA (66,7%)
6,6
6,7
Ovet
2,0
1,8
EMO
9,5
7,9
Overig
0,8
0,5
28,1
23,8
[x miljoen ton]
Totaal
De geconsolideerde omzet steeg van € 66,4 miljoen naar € 75,8 miljoen (+14,2%).
2009
O ve r i g
2,0
O
O
EM
EM
29,9 30,3
28,3 30,8
NH
BS
4,3 NH
4,2 8,6
7,9
T
E
ET
OV
OV 25,8
OBA
30
S
S
[in %]
EB
EB
2009 en 2010
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
O ve r i g
1,2
BS
Aandeel per deelneming 2010 in proportionele omzet in
26,7
OBA
Bedrijfslasten De proportioneel geconsolideerde bedrijfslasten (exclusief afschrijvingen) namen met € 10,7 miljoen toe naar € 98,2 miljoen (+ 12,2%). Deze stijging is vooral gerelateerd aan de toegenomen bedrijfsdrukte, waardoor de kosten voor inhuur personeel, uitbesteed werk, energie en andere productiegebonden kosten stegen. De geconsolideerde bedrijfslasten (exclusief afschrijvingen) stegen met 11,4% naar € 57,7 miljoen. Deelnemingsresultaten Opbouw deelnemingsresultaten in de geconsolideerde winst- en verliesrekening: 2010
Opbouw deelnemings-
2009
resultaten 8,6
6,7
– exclusief bijdrage OBA
2,1
1,6
– bijdrage OBA (33,3% van 50%)
1,5
1,2
12,2
9,5
EMO/EKOM
[x € 1 miljoen]
OVET Holding
Totaal
Het aandeel in het resultaat van de deelnemingen steeg van € 9,5 miljoen in 2009 naar € 12,2 miljoen in 2010, door hogere bijdragen van EMO/EKOM en Ovet Holding. Belastingen 2010
2009
Geconsolideerde bedrijven
2,0
1,6
Niet-geconsolideerde bedrijven (proportioneel)*
3,7
2,8
5,7
4,4
Verantwoorde belastinglast [x € 1 miljoen]
Totaal *
Wordt direct verwerkt in deelnemingsresultaat.
In 2010 was de directe belastingdruk € 2,0 miljoen (2009 € 1,6 miljoen). Bij de niet-geconsolideerde deelnemingen (proportioneel) werd € 3,7 miljoen vennootschapsbelasting als last verantwoord (2009 € 2,8 miljoen), waardoor de totale afdracht € 5,7 miljoen bedroeg (2009 € 4,4 miljoen). Nettoresultaat 2010
2009
21,9
16,7
Bijzondere deelnemingsresultaten
–
–
Waardeveranderingen vaste activa
–
–
21,9
16,7
Opbouw nettoresultaat [x € 1 miljoen]
Nettoresultaat
Genormaliseerd nettoresultaat
31
H E S JAAR VERSL AG 2010
Bijdrage per deelneming
2010
2009
EBS
6,0
4.2
NHBS
1,0
1,0
OBA
6,0
5,0
OVET
2,1
1,6
EMO
8,6
6,7
– 1,8
– 1,8
21,9
16,7
aan het nettoresultaat
Overig Totaal
Bijdrage per deelneming 2010
2009
aan het nettoresultaat
EB
EB
S
S
EM
EM
25,3
36,2
4,2
8,9
ET
5,4
NHBS
36,3
OV
22,7
O
O
[in %]
8,7
25,3
A OB
OV
NHBS
[x € 1 miljoen]
27,0
OB
ET
A
Het nettoresultaat ad € 21,9 miljoen was 30,7% hoger dan het voorgaande jaar (2009 € 16,7 miljoen). De bijdrage van EMO was het grootst, gevolgd door OBA en EBS (ex aequo), Ovet en NHBS. In het verslagjaar werden geen bijzondere resultaten geboekt (2009 evenmin). De ROFA van HES Beheer steeg van 8,7% naar 9,7%. De winst per aandeel kwam uit op € 2,50 (2009 € 1,91). 2010
2009
Genormaliseerd
2,50
1,91
Netto
2,50
1,91
Winst per aandeel [x € 1,–]
Balans, solvabiliteit en liquiditeit Het groepsvermogen steeg van € 80,8 miljoen naar € 92,8 miljoen. Het balanstotaal steeg met € 30,4 miljoen naar € 141,9 miljoen. Aan de debetzijde zijn de materiële vaste activa toegenomen door opslagtanks in aanbouw en investeringen in machines en installaties bij EBS en OBA (zie ook de paragraaf ‘Investeringen’). De langlopende leningen zijn met € 13,6 miljoen toegenomen tot € 17,5 miljoen, voornamelijk door de banklening van BTT voor de bouw van de eerste fase tankopslag. De totale bankschulden en leaseverplichtingen beliepen € 21,3 miljoen (ultimo 2009 € 6,3 miljoen). Het eigen vermogen in procenten van het balanstotaal nam af van 72,4% naar 65,4%.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
32
Wij zien de huidige, stevige balans als een goede uitgangspositie om in een concurrerende omgeving investeringen te doen ten behoeve van de verdere ontwikkeling van de droge bulk en verbreding van de activiteiten via investeringen in de natte bulk. Cash flow De nettokasstroom uit operationele activiteiten ad € 21,1 miljoen bleef gelijk aan het voorgaande jaar. De kasuitgaven voor investeringsactiviteiten bedroegen € 32,3 miljoen, ten opzichte van € 13,0 miljoen in 2009. Deze stijging hield verband met investeringen in bedrijfsmiddelen (zie ook de paragraaf investeringen op pagina 25). De kasstroom uit financieringsactiviteiten beliep € 5,8 miljoen (2009 -/- € 7,7 miljoen). De belangrijkste verschillen zitten in de posten ontvangsten uit langlopende verplichtingen en betaald dividend. De toename in de langlopende verplichtingen houdt voor het leeuwendeel verband met een langlopende lening voor nieuwbouw bij BTT. Het uitgekeerde dividend was in 2010 € 3,8 miljoen hoger dan het voorgaande jaar. Het totaal aan liquide middelen nam af van € 18,4 miljoen ultimo 2009 naar € 13,0 miljoen per 31 december 2010.
33
H E S JAAR VERSL AG 2010
Aanleg nieuw transportbandensysteem EUROPEAN BULK SERVICES [ E . B . S . ] B.V.
Rotterdam Laurenshaven
GANG VAN Z AKE N BIJ G ROEPSM AAT SCHAPPIJ EN EN DEELNEM ING EN
EBS en NHBS zijn groepsmaatschappijen die volledig worden geconsolideerd. OBA Group, Botlek Tank Terminal en Rotterdam Bulk Terminal worden elk voor 50% geconsolideerd. Het resultaat van de niet-geconsolideerde deelnemingen EMO, OVET Holding en Vulcaanhaven Storage wordt voor 31%, 33% respectievelijk 15% meegenomen en vermeld onder ‘aandeel in resultaat deelnemingen’. De getallen genoemd in de verslaggeving over onderstaande joint ventures en deelnemingen zijn gebaseerd op 100%, niet op het proportionele aandeel van HES Beheer in deze bedrijven, tenzij anders vermeld. European Bulk Services (E.B.S.) B.V. (100%)
Omzet groeide van € 33,9 miljoen naar € 41,0 miljoen; nettowinst van € 4,2 miljoen naar € 6,0 miljoen. EBS behandelt met haar twee terminals in Rotterdam kolen, industriële mineralen, agribulk en biomassa en heeft een ruim en gevarieerd aanbod aan opslagfaciliteiten.
2010
2009
Aanvoer (x miljoen ton)
8,3
6,0
Omzet (x miljoen euro)
41,0
33,9
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
6,0
4,2
Nettoresultaat (x miljoen euro)
6,0
4,2
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
6,0
4,2
Investeringen (x miljoen euro)
6,0
4,3
14,6%
12,4%
6,6%
5,0%
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet ROFA
Omzet EBS
Genormaliseerd resultaat EBS
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
54
6,0
48 42
5,6
45,5 41,0
40,3
4,9
4,6
37,0
36
4,2
33,9
4,2
3,7
30
3,5
24
2,8 2,1
18 12
1,4
1,1
0,7
6
0
0 2006
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
6,3
36
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
Na de ongekend snelle en forse daling van het ladingaanbod in 2009 door de economische crisis, heeft de aanvoer in 2010 een flink herstel laten zien. Vooral door de opleving van de staalindustrie steeg de aanvoer met 38,8% naar 8,3 miljoen ton. De ruime opslagfaciliteiten waren redelijk bezet. De omzet groeide met 21,0%, terwijl de kostenstijging beperkt bleef tot 18,2%. Het nettoresultaat ad € 6,0 miljoen betekende een aanzienlijke verbetering ten opzichte van 2009 (€ 4,2 miljoen). Onder invloed van het hogere resultaat verbeterde de ROFA van 5,0% naar 6,6%. Het opslagterrein in het Botlekgebied is c.q. wordt belangrijk uitgebreid. Een deel van het bestaande terrein op de Laurenshaven Terminal is geoptimaliseerd. Oude gebouwen en een damwand op de plek waar tot voor kort schroot werd opgeslagen, zijn verwijderd, waardoor een groter aaneengesloten terrein is ontstaan. Na egalisering en (her)bestrating is in februari 2011 extra opslagcapaciteit gecreëerd voor minimaal 100.000 ton kolen. In januari 2011 werd met het Havenbedrijf Rotterdam overeenstemming bereikt over de huur van een terrein van circa 4,8 hectare, grenzend aan de Laurenshaven Terminal. Dit extra terrein zal eveneens worden bestraat en kan vanaf 2012 worden gebruikt voor opslag van droge bulk. Het terrein biedt ruimte aan circa 250.000 tot 300.000 ton opslag. Op de Laurenshaven Terminal is het bandencircuit aanmerkelijk verbeterd, waardoor de productiviteit is verhoogd en de betrouwbaarheid vergroot. Er is een nieuw bandensysteem gebouwd, waarmee lichters sneller kunnen worden beladen en wachttijden kunnen worden teruggebracht. Dit nieuwe afslagsysteem is 600 meter lang. Met de nieuwe installatie kan er tegelijkertijd op- en afslag plaatsvinden en zijn de zwakke schakels uit het bandentraject verdwenen. In het verlengde hiervan is een 108 meter lange verbindingsband gebouwd, die zodanig is gebouwd dat mors en stoptijden worden gereduceerd. Verder is geïnvesteerd in een professioneel ontijzersysteem, vooral voor Russische kolen. Boven de transportbanden zijn elektromagneetinstallaties aangebracht. De drie drijfkranen van EBS hebben een metamorfose ondergaan. Als onderdeel van een volledige revisie zijn zij in de huisstijl geverfd en voorzien van het nieuwe EBS-logo. Een langslepend dispuut over de opslag van vervuild zinkconcentraat in een van de silo’s op de Laurenshaven Terminal heeft ook in het verslagjaar veel aandacht gekregen. Er wordt hard aan gewerkt om dit in 2011 definitief op te lossen. In april 2010 werd het GMP (Good Manufacturing Practice)-certificaat voor de Europoort Terminal voor drie jaar verlengd. In 2009 werd geïnvesteerd in twee volautomatische vrachtautobeladers om de bevoorrading van de fabriek van een nieuwe klant aan het Calandkanaal soepel en snel te laten verlopen in de opstartfase. Beide beladers hebben in het verslagjaar uitstekend gedraaid. Chauffeurs rijden een pendeldienst tussen de Europoort Terminal en de fabriek. De auto is in 6 à 7 minuten beladen. In verband met het streven om op de Europoort Terminal additionele activiteiten te gaan ontwikkelen vindt overleg plaats met het Havenbedrijf Rotterdam over het bestemmingsplan van deze locatie. Eind december 2010 werd besloten om het eigen Pensioenfonds EBS in 2011 op te heffen en de pensioenen geheel onder te brengen bij een externe verzekeraar. Het risicoprofiel blijft echter ongewijzigd. In totaal werd in het verslagjaar voor € 6,0 miljoen geïnvesteerd bij EBS.
37
H E S JAAR VERSL AG 2010
New Holland Bulk Services Ltd. (100%)* *
In deze verslaggeving wordt de
Omzet groeide van € 5,1 miljoen naar € 5,7 miljoen; nettowinst ad € 1,0 miljoen werd gehandhaafd.
commerciële naam gebruikt. De omzet en resultaten betreffen H.E.S. UK Ltd.
NHBS behandelt met haar terminal in North Lincolnshire en haar vestiging in Hull agribulk, biomassa en industriële mineralen. Het bedrijf beschikt over ruime opslagfaciliteiten.
2010
2009
Aanvoer (x miljoen ton)
0,9
0,9
Omzet (x miljoen euro)
5,7
5,1
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
1,5
1,4
Nettoresultaat (x miljoen euro)
1,0
1,0
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
1,0
1,0
Investeringen (x miljoen euro)
0,2
2,8
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
26,3%
27,5%
ROFA
10,0%
9,3%
Omzet NHBS
Genormaliseerd resultaat NHBS
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
1,8
6,3 5,6
5,7
5,6 5,1
5,2
1,6
5,1
1,4
4,9
1,2
4,2 1,0
3,5
1,0
0,8
2,8 0,6
2,1
0,6
0,6
0,4
1,4
0,4 0,2
0,7
0
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
NHBS heeft wederom uitstekend gepresteerd. De aanvoer bleef gelijk aan het voorgaande jaar. Tegenover een geringe daling van de importlading stond een geringe stijging van de exportlading. De opslagloodsen waren nog beter bezet dan in 2009, in welk jaar de bezettingsgraad al hoog was. Vooral de vraag naar opslag van biomassa is verder toegenomen. De recente investeringen in twee nieuwe vlakloodsen hebben duidelijk hun vruchten afgeworpen. Er wordt momenteel gekeken naar een verdere uitbreiding van de opslagfaciliteiten. Het resultaat voor belasting was hoger dan in 2009, maar door een grotere belastingdruk bleef de nettowinst gelijk aan het voorgaande jaar. De ROFA steeg van 9,3% naar 10,0%. De kleinere locatie in Hull en de activiteiten op het gebied van scheepsagenturen genereerden een goede bijdrage. De efficiency werd verder verbeterd. Dit vertaalde zich in een verbetering van de omzet per werknemer. Veiligheid, kwaliteit en milieu stonden wederom hoog op de agenda. NHBS investeerde onder meer in hulpapparatuur, een nieuwe grijper, apparatuur ter verdere vergroting van de bedrijfszekerheid en IT. In totaal werd voor € 0,2 miljoen geïnvesteerd. HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
38
1,0
Nieuw transportbandensysteem OBA Group B.V.
Amsterdam
Nieuw transportbandensysteem OBA Group B.V.
Amsterdam
OBA Group B.V. (50,0%)
Omzet groeide van € 47,9 miljoen naar € 53,2 miljoen; nettowinst van € 7,4 naar miljoen € 9,0 miljoen. OBA behandelt met haar terminal in de Amsterdamse Westhaven kolen, industriële mineralen, agribulk en biomassa en heeft ruime opslagfaciliteiten.
Aanvoer (x miljoen ton)
2010
2009
9,9
10,1
Omzet (x miljoen euro)
53,2
47,9
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
12,1
10,0
9,0
7,4
6,0
5,0
Nettoresultaat (x miljoen euro) Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro) (economisch belang 66,7%)
0,0
0,0
15,2
9,1
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
22,8%
20,8%
ROFA
10,0%
9,6%
Bijdrage aan bijzondere resultaat HES (x miljoen euro) Investeringen (x miljoen euro)
Omzet OBA
Genormaliseerd resultaat OBA
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
53,2
54 46,2
48 42
41,8
9,9 9,0
47,9
8,8
43,1 7,4
36
7,7 6,6
5,9
5,5
30 4,1
24
4,4
3,2
18
3,3
12
2,2
6
1,1 0
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
De aanvoer bleef 2,0% achter bij vorig jaar. Deze daling werd veroorzaakt door minder kolenaanvoer wegens groot onderhoud van de nabijgelegen elektriciteitscentrale, die door OBA wordt beleverd. De centrale was bijna vier maanden buiten gebruik. De aanvoer van industriële mineralen en agribulk vertoonde een stijging. Mede dankzij de goede bezettingsgraad van de opslagterreinen en vlakloodsen en een goede kostenbeheersing slaagde OBA erin de recordwinst van 2009 (€ 7,4 miljoen) met € 1,6 miljoen te overtreffen tot € 9,0 miljoen. De ROFA steeg van 9,6% naar 10,0%. De bouw van de nieuwe 60-tons brugkraan, die een 30-tons brugkraan uit 1954 zal vervangen, verloopt goed. Eind 2010 werd gestart met de assemblage van de onderdelen op de bouwlocatie, waarna de kraan grotendeels werd voorzien van elektrische bekabeling om vervolgens uitvoerig te worden getest alvorens zij naar Amsterdam wordt verscheept.
41
H E S JAAR VERSL AG 2010
Realisatie nieuwe opslagtanks BOTLEK TANK TERMINAL B.V. [ B T T ]
Rotterdam Botlek
De nieuwe kraan zal naar verwachting in de zomer van 2011 in gebruik worden genomen. Met deze nieuwe brugkraan worden de loscapaciteit en efficiency verder verbeterd. Ten behoeve van deze kraan zijn tevens nieuwe transportbanden en een nieuwe kraanbaan, met een lengte van 330 meter, voorzien. De nieuwe kadeband kwam al in de zomer van 2010 gereed. Sindsdien geeft deze nieuwe band al meer flexibiliteit, omdat OBA aan de kade nu over een dubbel bandensysteem beschikt en daarmee tegelijkertijd twee zeeschepen kan lossen. Eind december 2010 werd een tweede mobiele belader in gebruik genomen, waarmee de afslagcapaciteit belangrijk werd verbeterd. Na de opening in juni 2010 van de railaansluiting bij Meteren/Geldermalsen heeft het Amsterdamse havengebied een directe aansluiting op de Betuwespoorlijn, waarmee de concurrentiekracht is toegenomen. De eerste kolentrein – met 48 goederenwagons – die vanuit Amsterdam over de Betuwelijn ging, werd bij OBA beladen. In totaal werd voor € 15,2 miljoen geïnvesteerd. Botlek Tank Terminal B.V. (50%)
Omzet daalde van € 3,3 miljoen naar € 1,7 miljoen; nettoresultaat bleef gehandhaafd op breakeven. Bij BTT wordt momenteel gebouwd aan een terminal in de Rotterdamse Botlek voor de overslag, opslag en bewerking van K1-K3 en ongeclassificeerde producten. Op dit moment worden al boord-boordoverslagactiviteiten geboden en opslag van niet geclassificeerde producten.
Omzet (x miljoen euro)
2010
2009
1,7
3,3
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
0,0
0,0
Nettoresultaat (x miljoen euro)
0,0
0,0
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
0,0
0,0
Bijdrage aan bijzondere resultaten HES (x miljoen euro)
0,0
0,0
31,5
2,2
0,0%
0.0%
Investeringen (x miljoen euro) Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
Het jaar 2010 werd net boven breakeven afgesloten (2009 € 0,0 miljoen). De omzet bleef achter bij vorig jaar, omdat er in de eerste drie kwartalen van 2009 nog omzet uit opslag van agribulk werd gegenereerd. Vanwege de sloop van de graansilo, om ruimte te maken voor nieuwbouw, werd deze opslag vanaf het vierde kwartaal 2009 stapsgewijs gestaakt. De omzet in 2010 komt voornamelijk uit de opbrengsten van opgelegde schepen en boordboordoverslag. Sinds 1 maart 2010 is BTT in staat en gecertificeerd om snel en efficiënt boordboord over te slaan. In het tweede kwartaal van 2010 is gestart met de bouw van de eerste fase van de nieuwbouw. Het gaat in totaal om 34 tanks, met een gezamenlijke opslagcapaciteit van 200.000 m3. Hiervan is 130.000 m3 bestemd voor minerale oliën en 70.000 m3 voor eetbare oliën en biodiesel. De bouw van deze fase zal eind vierde kwartaal 2011 zijn afgerond. BTT beschikt dan over een state-of-theart-terminal met voldoende ligplaatsen aan diep vaarwater, geschikt voor de overslag en opslag van een gevarieerd pakket natte bulkproducten, zoals minerale oliën, ethanol, eetbare oliën en biobrandstoffen. Daarnaast komen er faciliteiten om producten te mengen. HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
44
In juli 2010 werd met het Havenbedrijf Rotterdam een huurovereenkomst getekend in verband met de tweede fase van de beoogde uitbreiding van de tankopslagcapaciteit. Het Havenbedrijf heeft zich hiermee in principe verplicht tot het dempen van een deel van de haven in de Botlek, grenzend aan de huidige BTT-locatie. BTT zal het na demping ontstane terrein van ruim 4 hectare met kademuur huren. De huidige terminal wordt hiermee in omvang verdubbeld. De huurovereenkomst heeft een looptijd van 25 jaar vanaf de datum van oplevering van het nieuwe perceel, met een optie tot verlenging met nog eens 25 jaar. Het is de bedoeling om op dit extra terrein circa 350.000 m3 tankopslag te realiseren. Gesprekken met potentiële klanten zijn gaande. Na succesvolle afronding hiervan, de vereiste goedkeuringsprocedures en de financiering zou het Havenbedrijf Rotterdam in het tweede halfjaar 2011 kunnen starten met de tenderprocedure voor het dempen. Dit tijdpad volgend, zou de bouw in het tweede kwartaal 2012 kunnen beginnen en medio 2014 worden afgerond. Na voltooiing van deze tweede fase zal BTT over circa 550.000 m3 opslagcapaciteit beschikken voor een gevarieerd pakket natte bulkproducten, zoals minerale oliën, ethanol, (bio)diesel en plantaardige oliën. Met de totale uitbreiding is een investeringsbedrag van maximaal € 150 miljoen gemoeid. Ongeveer € 70 miljoen hiervan komt voor rekening van de eerste fase. Met het Havenbedrijf Rotterdam zijn gesprekken gaande over het uitdiepen van de haven van 13,65 meter naar 15 meter. De bouw van deze natte bulkterminal past in het streven van HES Beheer om het productenpakket te verbreden. In 2010 werd voor € 31,5 miljoen geïnvesteerd.
45
H E S JAAR VERSL AG 2010
Rotterdam Bulk Terminal (R.B.T.) B.V. (50%)
Omzet groeide van € 3,8 miljoen naar € 4,1 miljoen; nettoresultaat van -/- € 0,1 miljoen naar + € 0,1 miljoen. RBT behandelt met haar terminal in Vlaardingen kolen, industriële mineralen, agribulk en biomassa en beschikt over ruime opslagfaciliteiten.
2010
2009
Aanvoer (x miljoen ton)
1,1
0,8
Omzet (x miljoen euro)
4,1
3,8
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
0,1
– 0,1
Nettoresultaat (x miljoen euro)
0,1
– 0,1
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
0,1
– 0,1
Bijdrage aan bijzondere resultaten HES (x miljoen euro)
0,0
0,0
Investeringen (x miljoen euro)
0,1
1,2
2,8%
– 2,5%
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
Omzet RBT
Genormaliseerd resultaat RBT
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
6,3 5,6
1,0
6,0 5,5
0,8 5,0
0,6
4,9 4,1
4,2
0,4
3,8
3,5
0,1
0,1 0,0
2,8
– 0,7
– 0,1
0,0
2,1
-0,2
1,4
-0,4
0,7
-0,6 -0,8
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
Na de forse terugval in de aanvoer in 2009, trad in 2010 een duidelijk herstel op, vooral in de tweede helft van het jaar. De hoeveelheid aangevoerde tonnen kwam 32,4% hoger uit. De opbrengsten uit gesloten opslag bleven daarentegen achter bij 2009. De omzet steeg met 8,1%. De kosten namen met slechts 2,5% toe, waardoor het kleine verlies van 2009 kon worden omgebogen in een kleine winst. De kostenstijging werd mede gedempt door een wijziging in de afschrijvingsmethodiek, waardoor een aantal activa nu is gewaardeerd met een restwaarde. Veel aandacht werd besteed aan verbetering van de kwaliteit van de dienstverlening en verhoging van de efficiency door revisie van apparatuur. Ook werd veel energie gestoken in de verdere ontwikkeling van agribulk en biomassastromen. Vanaf eind 2010 ligt er veel agribulk opgeslagen, zodat de in het voorgaande jaar behaalde GMP-certificering zijn nut heeft bewezen. In het verslagjaar werd voor € 0,1 miljoen geïnvesteerd.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
0,2
46
Bouwtekening 85-tons brugkraan EUROPEES MASSAGOED-OVERSLAGBEDRIJF [ EMO ] B.V. Rotterdam Maasvlakte
E.ON-centrale in aanbouw
HUIDIGE EMO-TERREIN VAN 180 HECTARE
ELECTRABEL - CENTRALE IN AANBOUW
11,5 HECTARE EXTRA TERREIN HARTELSTROOK
OPTIE OP NOG EENS 12 HECTARE
Uitbreiding terrein EUROPEES MASSAGOED-OVERSLAGBEDRIJF [ EMO ] B.V. Rotterdam Maasvlakte
Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V. (31%) Erts- en Kolen Overslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V. (31%)
Omzet groeide van € 119,0 miljoen naar € 133,9 miljoen; nettowinst van € 21,7 miljoen naar € 27,3 miljoen. EMO behandelt met haar terminal aan de Mississippihaven/Amazonehaven op de Rotterdamse Maasvlakte kolen en ijzererts. Zij beschikt over een enorm opslagterrein.
2010
Aanvoer (x miljoen ton)
30,6
25,5
Omzet (x miljoen euro)
133,9
119,0
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
36,7
29,1
Nettoresultaat (x miljoen euro)
27,3
21,7
8,6
6,7
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
0,0
0,0
21,6
6,0
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
27,4%
24,5%
ROFA
12,6%
11,1%
Bijdrage aan bijzondere resultaten HES (x miljoen euro) Investeringen (x miljoen euro)
Omzet EMO
Genormaliseerd resultaat EMO
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
133,9
135 120
2009
119,4 109,7
36
119,0
32
109,1 27,3
105 90
24
21,7
20
75
16,7
60
16,0
16
13,5
45
12
30
8
15
4 0
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
Met een nettowinst van € 27,3 miljoen (2009 € 21,7 miljoen) heeft EMO een nieuw recordresultaat geboekt. De ROFA verbeterde van 11,1% naar 12,6%. Na de gevoelige terugval in 2009 herstelde de aanvoer zich behoorlijk, van 25,5 miljoen naar 30,6 miljoen ton. Deze stijging is te danken aan het herstel in de Duitse staalindustrie, waardoor de aanvoer van ijzererts verdubbelde. De aanvoer van kolen bleef 7,0% achter bij 2009 door minder energiekolen. Het opslagterrein was wederom zeer goed bezet. De gemiddelde bezetting was zelfs nog iets beter dan het voorgaande jaar, met een piek van 7,2 miljoen ton in september en oktober, een recordhoeveelheid.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
28
50
EMO verkrijgt een terrein van 11,5 hectare op de zogenaamde Hartelstrook aan de zuidkant van de Missisipihaven op de bestaande Rotterdamse Maasvlakte, tegenover de huidige terminal. Daarnaast heeft EMO een optie op een aangrenzend terrein van 12 hectare. Deze uitbreiding houdt verband met afspraken die zijn gemaakt tussen EMO, ECT en het Havenbedrijf Rotterdam rond de verbreding van de Amazonehaven om ruimte te bieden aan steeds groter wordende containerschepen. EMO is zeker met dit extra terrein prima in staat om in te spelen op de verwachte groei van de overslag van kolen en biomassa. Het extra terrein aan diep vaarwater krijgt aansluiting op het spoor. Volgens de huidige planning zal het Havenbedrijf Rotterdam eind 2011 starten met de bouw van een diepwaterkade aan de Mississipihaven. De Hartelstrook zal dan medio 2013 operationeel kunnen zijn. In april 2010 werd opdracht gegeven voor de bouw van een nieuwe 85-tons brugkraan en bijbehorend transportbandensysteem. Volgens de huidige planning zal deze vijfde brugkraan in het tweede kwartaal van 2012 gebruiksklaar zijn. De nieuwe, volautomatische vierde wagonbelader, waarmee de treinbeladingscapaciteit van kolen zal worden verdubbeld van 5 naar 10 miljoen ton per jaar, zal medio 2011 in gebruik worden genomen. De afgelopen jaren is er al flink geïnvesteerd in verbetering en uitbreiding van de treinbeladingsfaciliteiten voor erts en kolen. De nieuwe investering is gebaseerd op de verwachte groei in het kolenvervoer per spoor naar elektriciteitscentrales in het Duitse achterland en naar eindbestemmingen die niet aan het water liggen en die thans nog worden beleverd vanuit de nog resterende Duitse kolenmijnen. Daarnaast willen centrales die wel aan het water liggen niet volledig afhankelijk zijn van de binnenvaart in verband met beperkingen bij laagwater in de grote rivieren. De bouw van de nieuwe kolen-biomassacentrale, met een capaciteit van 1.070 MWe, van buurbedrijf E.ON en de bouw van een kolen-biomassacentrale, met een capaciteit van 800 MWe, door Electrabel op het oostelijk deel van het EMO-terrein zijn in volle gang. Beide centrales zijn ultramodern, met gebruikmaking van de nieuwste technieken. Bovendien zijn zij veel efficiënter dan oudere kolengestookte centrales, zodat een hoog energierendement wordt behaald. Dit betekent minder uitstoot per kilowatt geproduceerde energie. Op termijn, mocht de techniek althans zover komen, kan de CO2 worden afgevangen. Bij het ontwerp van de centrales is hiermee in ieder geval rekening gehouden. Grote voordelen van een locatie in de haven van Rotterdam zijn de eenvoudige aan- en afvoer van producten en de aanwezigheid van koelwater. De nieuwe centrales zullen naar verwachting in 2012 respectievelijk 2013 in gebruik worden genomen en door EMO worden gevoed. In het verslagjaar werd door EMO voor een totaalbedrag van € 21,6 miljoen geïnvesteerd. De belangrijkste investeringen hadden betrekking op de nieuwe brugkraan en wagonbelader, uitbreiding van het bestaande magazijn en een nieuw terminalmanagementsysteem.
51
H E S JAAR VERSL AG 2010
Uitbreiding terrein OVET B.V. Vlissingen
OVET Holding B.V.* (33,3%) *
OVET Holding houdt, evenals
Omzet groeide van € 28,4 miljoen naar € 35,6 miljoen; nettowinst van € 4,7 miljoen naar € 6,4 miljoen.
HES Beheer, een 50%-belang in OBA Group. De bijdrage van OBA aan het resultaat van OVET Holding
Ovet B.V. (100% dochter van OVET Holding) is met terminals en drijfkranen actief in de overslag van kolen, industriële mineralen en biomassa in de havens van Terneuzen en Vlissingen en ankerplaatsen in de Westerschelde. De terminals hebben ruime opslagfaciliteiten.
is in deze rapportage buiten beschouwing gelaten, omdat in bovenstaande verslaggeving over de OBA Group is gerekend met het economische belang van HES in dit bedrijf (50% direct en 33,3% van
2010
50% indirect).
2009
Aanvoer (x miljoen ton)
6,2
5,3
Omzet (x miljoen euro)
35,6
28,4
Genormaliseerd resultaat voor belasting (x miljoen euro)
8,5
6,2
Nettoresultaat (x miljoen euro)
6,4
4,7
Bijdrage aan genormaliseerd nettoresultaat HES (x miljoen euro)
2,1
1,6
0
0
3,3
5,3
Genormaliseerd resultaat voor belasting/omzet
23,9%
21,8%
ROFA
16,6%
13,2%
Bijdrage aan bijzondere resultaten HES (x miljoen euro) Investeringen (x miljoen euro)
Omzet OVET Holding
Genormaliseerd resultaat OVET Holding
[x € 1 miljoen]
[x € 1 miljoen]
6,4
35,6
36
6,3 5,6
32 27,6
28 24
22,0
28,4
4,9
4,7
4,2
22,4 3,5
20 16
3,5 2,8
2,3
2,1
1,9
12 8
1,4
4
0,7 0
0 2006
2007
2008
2009
2010
2006
2007
2008
2009
2010
Het nettoresultaat van OVET Holding exclusief haar deelneming in OBA* bedroeg € 6,4 miljoen, tegenover € 4,7 miljoen in 2009. Deze hogere winst valt toe te schrijven aan een aanzienlijke winststijging bij dochterbedrijf Ovet. De aanvoer steeg met 17,0% naar 6,2 miljoen ton, een record (2009: 5,3 miljoen ton), terwijl de opslagterreinen en de vlakloods in Vlissingen zeer goed bezet waren. De huuropbrengsten waren hoger dan in 2009, mede omdat de terminal in Vlissingen nu het gehele jaar gebruik kon maken van de additionele opslagfaciliteiten die in 2009 in gebruik werden genomen, te weten een 5 hectare groot opslagterrein in augustus 2009 en een multi-purpose vlakloods eind oktober 2009. Het terrein in Vlissingen werd in 2010 met nog eens een hectare uitgebreid.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
54
De omzet groeide 25,4%, terwijl de kostenstijging beperkt bleef tot 21,8%. Vanwege margeverbetering steeg de ROFA van 13,2% naar 16,6%. De operationele winst van Ovet is een record sinds de oprichting van dit bedrijf in 1957. Eind oktober werd een contract getekend met Zeeland Seaports voor de aanleg van een nieuwe zeekade voor de terminal in Vlissingen. Op dit moment heeft deze terminal een diepzeekade van circa 275 meter, een binnenvaartkade van 400 meter lang en een zeekade van 280 meter. De gebruiksmogelijkheden van de binnenvaartkade zijn beperkt in verband met de beschikbare diepte. Deze kade wordt omgebouwd tot een diepzeekade voor een scheepsdiepgang van 16,50 meter. Gelet op de lopende studie naar de verdieping van de Kaloothaven in Vlissingen naar 17,50 meter, wordt de nieuwe diepzeekade technisch al geschikt gemaakt voor deze diepte. Ovet zal straks beschikken over een diepzeekade van 650 meter en een zeekade van 310 meter. Hiermee is het mogelijk om gelijktijdig twee capesize schepen en één Panamax size schip te behandelen in Vlissingen. Daarnaast kan een nieuw terrein van 5 hectare in gebruik worden genomen indien de door Zeeland Seaports verleende optie wordt uitgeoefend. Volgens de huidige planning zal de bouw van de kade in het najaar van 2011 starten. De verwachte bouwtijd bedraagt ten minste twaalf maanden. De vlakloods in Vlissingen werd GMP+-gecertificeerd voor de op- en overslag van diervoeders. In maart ontving Ovet een AEO-certificering (Authorised Economic Operator-certificaat), waarmee de Douane erkent dat Ovet zelf alle waarborgen en veiligheidsprocedures op een adequate manier bewaakt. Vanwege de toegenomen bedrijfsdrukte is de personele bezetting versterkt. Er zijn 15 nieuwe medewerkers aangenomen, terwijl er 5 vertrokken. De totale bezetting is hiermee gestegen van 100 naar 110. In 2010 werd voor een totaalbedrag van € 3,3 miljoen geïnvesteerd. Het resultaat van OVET Shipping, waarin Ovet Holding een belang van 75% houdt, was dankzij het grotere ladingaanbod goed. De aanvoer van petcokes bleef op het niveau van 2009, maar door lagere kosten was de bijdrage van OVET Screening (67,5%) hoger dan in 2009. Overslagbedrijf De Feijter (50%), dat zich richt op overslag met mobiele overslagkranen van ZuidNederland tot Noord-Frankrijk, draaide rond breakeven. Vulcaanhaven Storage B.V. (15,0%) VSBV beschikt over twee opslagloodsen voor droge bulk in Vlaardingen. RBT verzorgt de lossing in en belading vanuit de loodsen. VSBV slaat goederen op in opdracht van haar aandeelhouders. Bij een gelijkblijvende omzet kwam VSBV licht boven breakeven uit (2009 € 0,0 miljoen).
55
H E S JAAR VERSL AG 2010
MAATSC HAP P E LIJK V ERANT WOORD ONDERNEM EN
HES Beheer en haar deelnemingen houden zo veel mogelijk rekening met de belangen van de verschillende belanghebbenden van de onderneming, inclusief de voor de onderneming relevante maatschappelijke aspecten van het ondernemen. Kortom, het gaat om zorg voor mens, milieu en omgeving. Een goed MVO-beleid draagt uiteindelijk bij aan een langetermijnaandeelhouderswaarde. De HES-bedrijven zijn ervan doordrongen dat duurzaamheidgerelateerde factoren een steeds grotere impact hebben op de bedrijfsvoering, die niet uitsluitend door financiële resultaten wordt gedreven. Ondernemingen die actief zijn in de distributie van bulkgoederen opereren over het algemeen in een relatief milieuvriendelijke bedrijfstak. Het leeuwendeel van de in de Nederlandse havens aangevoerde bulkgoederen is bestemd voor de belangrijkste spelers in Europa’s meest prominente industriële centra. De havens zijn hun link in de logistieke keten. Het gaat meestal om het vervoer van flinke hoeveelheden ineens, die over het water worden aangevoerd en voor het allergrootste deel via de binnenvaart worden afgevoerd. Vervoer over water is voor bulkproducten de meest milieuvriendelijke transportwijze. Ook bij de afvoer via het spoor gaat het veelal om behoorlijke volumes op lange trajecten. Door de Betuwelijn en een shift naar meer duurzame vervoersoplossingen is het vervoer van bulkgoederen over het spoor de afgelopen jaren duidelijk toegenomen. Ook het spoor is een milieuvriendelijke manier van vervoeren. Zorg voor het milieu staat hoog in het vaandel van de HES-bedrijven. Om aan de steeds strengere milieueisen te voldoen, worden terreinen besproeid om stuiven van producten te voorkomen. Het ontwateren van terreinen gebeurt volgens speciale regels. Er mag geen verontreinigd water in het oppervlaktewater terechtkomen. Het water moet derhalve gezuiverd worden en wordt vervolgens hergebruikt. Onze deelnemingen hebben regelmatig contact met omwonenden en instanties om uitleg te geven over de maatregelen die getroffen worden om stof- en/of geluidsoverlast te beperken en om hen te informeren over de maatregelen die op milieugebied worden genomen. Bij de dochters en deelnemingen wordt constant gezocht naar optimalisatie van de werkmethodes. Ter illustratie een kleine greep uit de talloze maatregelen, onderzoeken en aandachtsgebieden in het verslagjaar: bij een van de bedrijven is overgegaan op een dieselolie die speciaal is ontwikkeld voor gebruik in moderne dieselmotoren. Gebruik van deze olie zorgt voor minder CO2-uitstoot en andere schadelijke emissies, zodat de werkomgeving schoner is geworden. Deze brandstof reinigt voortdurend de motor en heeft bovendien een extra hoog cetaangetal, waardoor motoren soepeler en schoner lopen. Continue aandacht is er voor geluidsvermindering. Zo is door een van de bedrijven naar aanleiding van klachten van enkele medewerkers en omwonenden een aantal geluidsmetingen gestart van de waarschuwingssignalen op installaties en machines. Rijsignalering behoort volgens de regelgeving een zodanig geluidsniveau te hebben dat het alle achtergrondgeluiden overstemt en duidelijk herkenbaar is. Het geluidsniveau van de rijsignalering van een brugkraan is intussen aangepast op basis van het gemiddelde achtergrondniveau. Ook zijn proeven gedaan ter maximering van het geluidsniveau van de signaalgevers van wielladers. Diverse grote machines zijn vervolgens uitgerust met een signaal dat minder geluid produceert dan het originele alarm. Partijen kolen worden afgedekt met een laagje papiercellulose om stofoverlast zo veel mogelijk te voorkomen. Om de kwaliteit van deze papiercellulose te verbeteren, heeft een van de bedrijven op eigen terrein met behulp van een meng-mixinstallatie papierpulp verwerkt tot een mengsel dat dunner is dan papier-maché en zich goed laat opspuiten. Nu dit in eigen hand is genomen, kunnen schone tankwagens worden gebruikt, die geen geur afgeven. 100 ton papiercellulose is voldoende om 500.000 ton kolen af te dekken.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
56
Bij een van de andere bedrijven is alle apparatuur om stof te bestrijden, zoals vaste sproei-installaties, mobiele stofbestrijdingsapparaten, een nevelkanon, pompensets en slangen in het verslagjaar ondergebracht in speciale hallen. Bij ditzelfde bedrijf werd een nieuwe reinigingsinstallatie voor autobanden geïnstalleerd. Bij een zusterbedrijf werd een automatische reinigingsinstallatie voor vrachtauto’s voorzien van nieuwe sproeiers en nieuw leidingwerk (dikwandige PVC-buizen) en werd de sproeipomp vernieuwd. Een ander voorbeeld van duurzaam ondernemen is vervanging van de pompen en besturing van een bedrijfswaterinstallatie, gebruikt om wegen en bunkers van de brugkranen te besproeien. Met deze vervanging is de druk constant geworden, onafhankelijk van de watervraag. De pompen worden automatisch gestart en gestopt, afhankelijk van de watervraag op het terrein. Door toepassing van frequentiegeregelde aandrijvingen wordt energie bespaard. Daarnaast is er minder onderhoud nodig omdat de draaiuren afnemen. Zogenaamde morsgoederen worden bij een van de deelnemingen gesplitst en hergebruikt. De afgelopen jaren zijn er toenemende inspanningen geweest om de veiligheid te verhogen. Vooral werken aan cultuur- en gedragsverandering is een continu proces. Speciale veiligheidscampagnes richten zich op verschillende thema’s, zoals het afdalen in zeeschepen, het werken op hoogte, het aan- en afkoppelen van materiaal en het gebruiken van valbescherming. Ter bevordering van het veiligheidsbewustzijn zijn workshops met als thema ‘Verhogen van het veiligheidsbewustzijn’ gehouden. Tijdens deze sessies zijn vele verbeterideeën naar voren gekomen. Het beleid met betrekking tot persoonlijke beschermingsmiddelen van medewerkers, zoals helmen, veiligheidsschoenen e.d., maakt deel uit van het streven naar goede arbeidsomstandigheden. Bij de grotere bedrijven komt dit beleid tot stand in overleg met de Arbeidsinspectie, betrokken directies, ondernemingsraden en Commissies VGWM (Veiligheid, Gezondheid, Welzijn en Milieu). Tijdens de bouw van de opslagtanks van BTT wordt veel aandacht besteed aan het veiligheidsaspect en worden de voorschriften stringent nageleefd. Continue aandacht is er voor verbetering van de werkomstandigheden. Bij een van de deelnemingen werd de cabine van een drijfkraan verend opgehangen, ter vergroting van het bedieningscomfort. Bij een ander bedrijf is als proef een laadschop uitgerust met GPS. Dag en nacht zijn nu de posities van deze laadschop, kaderand en binnenvaartschip zichtbaar. De installatie geeft een akoestisch signaal wanneer de laadschop de kaderand of het binnenvaartschip te dicht nadert. Dit verkleint de kans op schade en verhoogt de veiligheid. Op dezelfde locatie werd een oude wenteltrap om naar de bedieningsruimte te gaan vervangen door een nieuwe, ergonomische trap met platform. Medewerkers mogen regelmatig meedoen aan persoonlijke medische onderzoeken, waarbij zij uitgebreide tests ondergaan. Evaluatie van deze onderzoeken geeft soms aanleiding tot aanscherping van het beleid. Zo was gehooronderzoek bij de medewerkers van een van de deelnemingen aanleiding om nog beter toe te zien op het (verplicht) gebruik van gehoorbeschermingsmiddelen. Een van de HES-bedrijven heeft zitting in het bestuur van de Stichting Rotterdam Biomass Commodities Network (RBCN). De RBCN, opgericht op 1 januari 2011, wil de Nederlandse bioenergiesector en biobased economy versterken en promoten. Deze stichting is een initiatief van het bedrijfsleven en verenigt producenten, handelaren, logistieke dienstverleners, consumenten en andere commerciële partijen die actief zijn in de keten van groene grondstoffen. Zij zet zich in om de kansen voor het bedrijfsleven van een duurzame energievoorziening en bioproducten te ontwikkelen en te benutten.
57
H E S JAAR VERSL AG 2010
P E R SO NE E L
Het aantal medewerkers in actieve dienst vertoonde een geringe stijging. De totale personeelsbezetting bedroeg aan het eind van het jaar 291, ten opzichte van 283 ultimo 2009. Bij onze deelnemingen wordt veel aandacht besteed aan ziekteverzuim, training en opleidingen. Bij deze bedrijven komen wisselende omstandigheden en uitdagende situaties voor. Het werken bij deze bedrijven betekent werken in een dynamische omgeving met imponerende apparatuur, water, het komen en gaan van schepen en teamgeest. Er wordt gestreefd naar het boeien en binden van kwalitatief goede medewerkers, met aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden en ontwikkelingsmogelijkheden in een inspirerende werkomgeving, zodat de kwaliteit van de medewerkers optimaal wordt benut. In de diverse bedrijfs-cao’s zijn afspraken gemaakt over onderwerpen als scholing, vorming, voorlichting, veiligheid en de hoofdlijnen van het sociaal statuut. Op het gebied van arbeidsomstandigheden streven onze bedrijven een omgeving na waarin het veilig en prettig werken is. Hierbij wordt rekening gehouden met de aard en omvang van de arborisico’s die de medewerkers lopen. Dit wordt bereikt door een open communicatie, het maken van betrouwbare afspraken en, individueel, heldere taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. Duidelijke regels werken hieraan mee. In het verslagjaar hebben vele medewerkers deelgenomen aan een preventief medisch onderzoek. Ook op het gebied van educatie hebben de bedrijven niet stilgezeten. De medewerkers krijgen volop de gelegenheid om groeps- of individuele trainingen te volgen. Zo zijn er cursussen gevolgd voor onder andere HBO Logistiek en Management, Middle Management, Praktijkdiploma Loonadministratie, teamleider, leidinggeven in de praktijk, manager havenoperaties, medewerker havenoperaties, bedrijfshulpverlening, hogere veiligheidskunde, EHBO, AED, KAM, VGW, VCA, perslucht, kraanmachinist, kraansimulatortraining, machinist grondverzetmachines, schipper, mechanische aandrijftechniek, TIG lassen, hoogspanning, laagspanning en vaarbewijs I en II. Daarnaast zijn er OR-scholingscursussen gevolgd. Gemiddeld tweemaal per jaar wordt een vergadering gehouden van de KAM- (Kwaliteit, Arbo en Milieuzaken)coördinatoren van alle Nederlandse HES-deelnemingen. Vrijwel alle terminals hebben te maken met vergelijkbare problemen op dit gebied. Met de uitwisseling van gegevens en oplossingen kunnen zaken vaak sneller en soms gemeenschappelijk worden aangepakt.
Personeelsbestand
450
HES-groep
400
[per 31 december]
383
397
350
2009
300
2010
250 200
172 178
150
119 121
113 121
100 50 0
3
HES
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
58
29 27
28 28 3
EBS
NHBS
OBA
EMO/ OVET EKOM
RBT
13 15
BTT
De medewerkers binnen onze groep staan aan de basis van de uitvoering en daarmee aan de basis van het beleid van HES Beheer. De kwaliteit en betrokkenheid van alle medewerkers bepalen immers in hoge mate het succes van HES Beheer en haar deelnemingen. Door de uitstekende inzet van de directies, managementteams en overige medewerkers van alle deelnemingen zijn de HES-bedrijven in staat geweest om hun eigen prestaties en die van HES verder te verbeteren. Een compliment en woord van dank aan alle vrouwen en mannen van onze deelnemingen zijn op hun plaats.
TOEKO M S T
Gegeven de solide basis van HES Beheer, de goede tot uitstekende locaties, de stevige marktpositie en gelet op de kansen op groei en verdere efficiencyverbetering binnen de huidige portfolio, blijven de vooruitzichten voor de langere termijn onverminderd goed. Deze verwachting is vooral gestoeld op de verwachte groei van de kolenaanvoer, de geplande uitbreiding in de natte bulk en de effecten van verdere efficiencyverbetering. De uitbreiding van onze activiteiten in de natte bulk is in 2010 zichtbaar geworden. De verschillende stadia van de bouw bij BTT zijn duidelijk waarneembaar. Volgens de huidige planning mogen de eerste omzetten uit de eerste fase eind vierde kwartaal 2011 worden verwacht. In 2012 zal de proportionele omzet naar verwachting voor circa 4% voortkomen uit de natte bulkactiviteiten (2010: 0,6%). De verwachte investeringen voor de tweede fase van BTT zullen vanaf 2012 een rol gaan spelen. Het is de bedoeling om deze, evenals de eerste fase, te financieren via eigen vermogen van aandeelhouders en vreemd vermogen. De overige dochters en deelnemingen kunnen in principe zelf in hun financieringsbehoefte voorzien. Het aantal personeelsleden zal naar verwachting redelijk stabiel blijven.
59
H E S JAAR VERSL AG 2010
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
60
Jaarrekening 2010
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2010 x € 1.000
1
O M ZE T
Kosten uitbesteed werk Onderhoudskosten 2
Personeelsbeloningen Afschrijvingen en amortisaties
3
Overige bedrijfskosten
2010
2009
75.825
66.478
12.246
9.613
7.582
6.494
22.151
21.089
6.612
5.917
15.744
14.656
Som der bedrijfslasten
64.335
57.769
Bedrijfsresultaat
11.490
8.709
Aandeel in resultaat deelnemingen
12.208
9.515
23.698
18.224
B E D R IJFSR E SULTAAT P LUS RE S ULTAAT DE E LNE MINGE N
467
439
– 283
– 313
23.882
18.350
– 2.015
– 1.625
NE T TO R E SULTAAT
21.867
16.725
GE NO R MALISE E R D NE TTO R E SULTAAT 1
21.867
16.725
NE T TO R E SULTAAT P E R AANDE E L
2,50
1,91
Verwaterd nettoresultaat per aandeel
2,49
1,90
4
Rentebaten
5
Financieringskosten R E S ULTAAT VO O R B E LASTINGE N
6
8
9
Belastingen
Per aandeel van € 1,00
Bedragen in € 1,00
1
Betreft nettoresultaat waaruit materiële posten die een bijzonder karakter hebben zijn geëlimineerd.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
62
Geconsolideerde totaalresultaat over 2010 x € 1.000
2010
2009
21.867
16.725
Koersverschillen
218
341
Overige rechtstreekse mutaties in het vermogen
191
–
22.276
17.066
N E T TO R E SULTAAT
TOTAAL INKO ME NSC O MP O NE NTE N 1
1
Totaal inkomenscomponenten betreft het nettoresultaat inclusief winsten en verliezen direct verantwoord in het eigen vermogen.
63
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Geconsolideerde balans per 31 december 2010 x € 1.000
31-12-2010
31-12-2009
VA S TE AC TIVA
16
Immateriële activa Goodwill Overige
1.555
1.555
131
110 1.686
17
1.665
Materiële activa Bedrijfsgebouwen
11.425
12.038
Machines en installaties
32.062
25.052
2.716
2.435
23.324
7.526
Andere vaste bedrijfsmiddelen Vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering
69.527
47.051
Financiële activa 18
Geassocieerde deelnemingen
39.789
19
Vorderingen op deelnemingen
4.003
24
Activa inzake personeelsbeloningen Totaal vaste activa
34.025 512 43.792
34.537
157
332
115.162
83.585
306
214
V LOTTE NDE AC TIVA
Voorraden 20
Vorderingen Handelsdebiteuren Vorderingen op deelnemingen Overige vorderingen Overlopende activa
11.224
6.878
358
4
1.655
2.070
225
292 13.462
9.244
Liquide middelen
12.996
18.445
Totaal vlottende activa
26.764
27.903
141.926
111.488
Totaal activa
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
64
31-12-2010
31-12-2009
E I G E N VE R MO GE N
Gestort kapitaal Agio Share based payment Wettelijke reserves Overige reserves Onverdeeld resultaat 21
8.752
8.752
26.547
26.547
201
172
35.704
27.374
-301
1.186
21.867
16.725 92.770
Aan aandeelhouders toewijsbaar vermogen
80.756
LA NGLO P E NDE VE R P LIC HTINGE N
17.537
22
Leningen o/g
23
Latente belastingverplichtingen
1.220
3.983 639
24
Voorziening voor personeelsbeloningen
3.049
2.943
25
Overige voorzieningen
2.940
2.054 24.746
9.619
KO RT LO P E NDE VE R P LIC HTINGE N
26
Schulden aan kredietinstellingen
3.783
2.295
Schulden aan leveranciers
8.747
8.279
Schulden aan deelnemingen
148
310
Vennootschapsbelasting
888
491
sociale verzekering
739
760
Pensioenverplichtingen
490
78
Overige kortlopende schulden
7.036
6.516
Overlopende passiva
2.579
2.384
Overige belastingen en premies
27
Totaal eigen vermogen en verplichtingen
24.410
21.113
141.926
111.488
65
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen x € 1.000
Totaal eigen vermogen
Toerekenbaar aan houders van aandelen van de vennootschap Aandelenkapitaal
Agioreserve
Share based payments
Overige reserves
Onverdeeld resultaat
8.752
26.547
166
20.362
14.400
70.227
16.725
16.725
B A LA NS P E R 1 JA NUAR I 2009
N E T TO R E SULTAAT
Omrekening koersverschillen deelnemingen
341
341
Totaal overige resultaten
–
–
–
341
–
341
Totaal inkomenscomponenten
–
–
–
341
16.725
17.066
Transacties met aandeelhouders Personeelsopties: > Waarde van de geleverde diensten
83
> Inkoop aandelen > Uitoefening opties
83 – 374
– 374
230
230
> Reclassificatie share – 77
based payments Dividend 2008
77
– – 3.501
– 3.501
– 10.899
–
Bestemming onverdeeld resultaat 2008
10.899
Interimdividend 2009
– 2.975
– 2.975
Totaal transacties met aandeelhouders Balans per 1 januari 2010
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
66
–
–
6
7.857
– 14.400
– 6.537
8.752
26.547
172
28.560
16.725
80.756
Totaal eigen vermogen
Toerekenbaar aan houders van aandelen van de vennootschap Aandelenkapitaal
Agioreserve
Share based payments
Overige reserves
Onverdeeld resultaat
8.752
26.547
172
28.560
16.725
80.756
21.867
21.867
B A LA NS P E R 1 JA NUAR I 2010
N E T TO R E SULTAAT
Omrekening koersverschillen deelnemingen
218
218
191
191
Correctie deelneming voorgaande jaren Totaal overige resultaten
–
–
–
409
–
409
Totaal inkomenscomponenten
–
–
–
409
21.867
22.276
Transacties met aandeelhouders Personeelsopties: > Waarde van de geleverde 103
diensten > Inkoop aandelen > Uitoefening opties
– 385
103 – 385
259
259
> Reclassificatie share 74
–
– 5.338
– 5.338
– 74
based payments Dividend 2009 Bestemming onverdeeld resultaat 2009
16.725
Interimdividend 2010
– 4.901
– 16.725
– – 4.901
Totaal transacties met aandeelhouders Balans per 31 december 2010
–
–
29
6.434
– 16.725
– 10.262
8.752
26.547
201
35.403
21.867
92.770
67
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Geconsolideerd kasstroomoverzicht x € 1.000
2010
2009
23.882
18.350
> Afschrijvingen en amortisaties
6.612
5.917
> Renteontvangsten
– 467
– 439
> Rentebetalingen
283
313
> Reserveringen optierechten
103
83
– 12.208
– 9.515
6.635
4.792
– 4.042
4.018
– 93
35
1.438
– 883
K A S STR O O M UIT O P E R ATIO NE LE ACT IV IT EITEN
22.143
22.671
Betaalde winstbelasting
– 1.037
– 1.538
N E T TO KASSTR O O M UIT O P E R ATIONELE ACTIV IT EITEN
21.106
21.133
0
0
RE S ULTAAT VO O R B E LASTINGE N
Aanpassingen voor: 16 17
21 18 19 18
> Deelnemingen Dividend uit geassocieerde deelnemingen Veranderingen in werkkapitaal: > Mutatie vorderingen > Mutatie voorraden > Mutatie schulden exclusief kredietinstellingen
18
(Des)investering deelnemingen
19
Investering overige vorderingen en effecten Desinvestering langlopende vorderingen
17
Investeringen in materiële vaste activa
17
Desinvesteringen in materiële vaste activa
16
Investeringen in immateriële vaste activa
16
Desinvesteringen in immateriële vaste activa K A S STR O O M UIT INVE STE R INGSACTIV IT EITEN
27
– 3.511
0
20
33
– 29.125
– 13.167
411
169
– 120
– 44
9
0
– 32.316
– 13.009
Ontvangsten uit langlopende verplichtingen
15.722
1.939
Aflossingen van langlopende verplichtingen
– 1.202
– 1.741
1.488
– 1.370
Toe-/afname kortlopende schulden kredietinstellingen Rentebaten
467
439
Rentelasten
– 283
– 313
21
Uitoefening opties
259
230
21
Inkoop aandelen
– 385
– 374
21
Betaald dividend
– 10.239
– 6.476
5.827
– 7.666
K A S STR O O M UIT FINANC IE R INGSACT IV IT EITEN
N E T TO KASSTR O O M
– 5.383
458
Liquide middelen per 1 januari
18.445
17.951
– 66
36
12.996
18.445
Koers- en omrekeningsverschillen Liquide middelen per 31 december
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
68
Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening 1
A LGE ME E N
H.E.S. Beheer N.V. (de Vennootschap) en haar dochterondernemingen, joint ventures en geassocieerde deelnemingen (tezamen de Groep) verlenen logistieke diensten in havens. Deze dienstverlening is primair gericht op de overslag, opslag en bewerking van een gevarieerd pakket droge en natte bulkproducten voor industriële gebruikers. Het leeuwendeel van de activiteiten ligt in Nederland. Daarnaast is de Groep actief in het Verenigd Koninkrijk. De juridische vorm van de onderneming is een Naamloze (structuur) Vennootschap. De NV is opgericht en gevestigd in Nederland. Het adres van de statutaire vestigingsplaats is Elbeweg 115, Europoort-Rotterdam. In 2010 zijn, ten behoeve van een fiscale herstructurering, een tweetal 100% dochterondernemingen van H.E.S. Beheer N.V. opgericht. Beide vennootschappen hebben geen ander doel dan het mogelijk maken van een fiscale herstructurering en zijn daarom in de toelichting verder niet gespecificeerd en toegelicht. De aandelen van de Vennootschap zijn genoteerd aan de Officiële Markt van Euronext Amsterdam N.V. Deze jaarrekening is opgemaakt door het bestuur op 16 maart 2011. Tot deze datum zijn gebeurtenissen na balansdatum verwerkt.
2
B E LANGR IJKSTE WAAR DE R INGSG RONDSLAG EN
De belangrijkste waarderingsgrondslagen zijn hieronder weergegeven. De gehanteerde waarderingsgrondslagen zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van de vermelde voorgaande jaren. 2.1
Algemeen De geconsolideerde jaarrekening van H.E.S. Beheer N.V. is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie. De waarderingsgrondslagen zijn gebaseerd op historische kosten en kostprijzen. Het opstellen van een jaarrekening conform IFRS brengt het gebruik van bepaalde belangrijke schattingen met zich mee. Ook wordt bij het toepassen van waarderingsgrondslagen in de jaarrekening van de Vennootschap de directie veelal gevraagd oordelen te geven. Indien dergelijke oordelen significant of complex zijn, of indien de invloed van schattingen of oordelen significant is voor de jaarrekening, worden deze toegelicht in onderdeel 5. De enkelvoudige winst- en verliesrekening is opgesteld met inachtneming van Artikel 2:402 BW, zodat kan worden volstaan met een verkorte winst- en verliesrekening. Bepaalde nieuwe standaarden, aanpassingen en interpretaties op de huidige standaarden zijn gepubliceerd en zijn van kracht voor verslagjaren die aanvangen op of na 1 januari 2010. Onderstaand is in overeenstemming met IAS 8:30 nadere informatie opgenomen over de nieuwe relevante standaarden en interpretaties. Interpretaties en aanpassingen op de gepubliceerde standaarden effectief in 2010 met effect op de financiële verslaggeving van H.E.S. Beheer N.V. IAS 27 (herzien) – Geconsolideerde en enkelvoudige jaarrekeningen (effectief vanaf 1 januari 2010) De herziening betreft de wijze van verwerking van transacties met minderheidsbelangen en de wijze van verwerking in geval niet langer sprake is van beslissende zeggenschap.
69
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening]
IFRS 3 (herzien) – Bedrijfscombinaties (effectief vanaf 1 januari 2010) De herziening heeft onder meer betrekking op de wijze van verwerking van betalingen in verband met de verwerving van een (onderdeel van een) onderneming en de wijze van verwerking van de kosten die worden gemaakt in verband met de verwerving van een (onderdeel van een) onderneming. IAS 17 (herzien) – Leaseovereenkomsten (effectief vanaf 1 januari 2010) De herziening betreft de wijze van verwerking van huur en lease-overeenkomsten voor terreinen. Deze herziening heeft geen effect op de behandeling van dit soort contracten bij de onderneming. 2.2
2.2.1
Consolidatie Dochterondernemingen Dochterondernemingen zijn alle entiteiten waarover de Groep in staat is, direct of indirect, beslissende zeggenschap uit te oefenen doordat zij beschikt over de meerderheid van stemrechten of op enig andere wijze de financiële en operationele activiteiten kan beheersen. Hierbij wordt tevens rekening gehouden met potentiële stemrechten die per balansdatum direct kunnen worden uitgeoefend. Dochterondernemingen worden volledig geconsolideerd vanaf de datum waarop de beslissende zeggenschap kan worden uitgeoefend door de Groep. Deconsolidatie vindt plaats op het moment dat beslissende zeggenschap is overgedragen. De Groep past de overnamemethode toe voor de verwerving van dochterondernemingen. De overgedragen vergoeding van de overgenomen onderneming bestaat uit de reële waarde van de overgedragen activa, de uitgegeven eigen-vermogeninstrumenten en de verplichtingen aangegaan of overgenomen op de transactiedatum. Identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen overgenomen in een bedrijfscombinatie worden bij de eerste verwerking in de jaarrekening gewaardeerd tegen de reële waarde per overnamedatum. Een eventueel minderheidsbelang wordt gewaardeerd op het proportionele deel van de reële waarde van de overgenomen activa en verplichtingen. Het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs van de overgenomen entiteit en de reële waarde van aan de Groep toerekenbare en identificeerbare activa en verplichtingen wordt verantwoord als goodwill. Indien de verkrijgingsprijs van de overgenomen entiteit lager is dan de reële waarde van de aan de Groep toerekenbare en identificeerbare activa en verplichtingen van de overgenomen entiteit, wordt het verschil direct verantwoord in de winst- en verliesrekening (zie onderdeel 2.7). Intercompanytransacties, balansposten en ongerealiseerde resultaten op transacties tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen worden niet geëlimineerd als de transactie aantoont dat sprake is van een bijzondere waardevermindering van een actief. Waar noodzakelijk worden waarderingsgrondslagen van dochterondernemingen in lijn gebracht met die van de Groep.
2.2.2
Joint ventures Ingeval er sprake is van een deelneming in een joint venture wordt de desbetreffende deelneming proportioneel geconsolideerd. Van een joint venture is sprake indien, als gevolg van een overeenkomst tot samenwerking, de zeggenschap door de deelnemers gezamenlijk wordt uitgeoefend. De verkrijgingsprijs van het aandeel in de joint venture bestaat uit de reële waarde van de overgedragen activa, de uitgegeven eigen-vermogeninstrumenten en de verplichtingen aangegaan of overgenomen op de transactiedatum. Het positieve verschil tussen de verkrijgingsprijs van het aandeel in de overgenomen entiteit en de reële waarde van aan de Groep toerekenbare en identificeerbare activa en verplichtingen wordt verantwoord als goodwill. Indien de verkrijgingsprijs van de overgenomen entiteit lager is dan de reële waarde van de aan de Groep toerekenbare en identificeerbare activa en verplichtingen van de overgenomen entiteit, dan wordt het verschil direct verantwoord in de winst- en verliesrekening (zie onderdeel 2.7).
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
70
Proportionele consolidatie vindt plaats vanaf de datum waarop de samenwerking effectief is geworden. Deconsolidatie vindt plaats op het moment dat de samenwerking is beëindigd. Intercompanytransacties, balansposten en ongerealiseerde resultaten op transacties tussen joint ventures en/of groepsmaatschappijen worden geëlimineerd. Ongerealiseerde verliezen worden niet geëlimineerd als de transactie aantoont dat sprake is van een bijzondere waardevermindering van een actief. Waar noodzakelijk worden waarderingsgrondslagen van joint ventures in lijn gebracht met die van de Groep. 2.2.3
Geassocieerde deelnemingen Geassocieerde deelnemingen zijn alle entiteiten waarover de Groep invloed van betekenis, doch geen beslissende zeggenschap, kan uitoefenen, meestal door middel van het beschikken over 15% tot 50% van de stemrechten. Investeringen in geassocieerde deelnemingen worden door middel van de equitymethode verantwoord; de eerste verwerking in de jaarrekening geschiedt tegen verkrijgingsprijs. De waardering van geassocieerde deelnemingen is inclusief goodwill zoals bepaald op de overnamedatum (zie onderdeel 2.5). Goodwill die ontstaan is bij de acquisitie van geassocieerde deelnemingen wordt opgenomen in de boekwaarde van de post geassocieerde deelnemingen. De boekwaarde van geassocieerde deelnemingen, inclusief goodwill, wordt getoetst voor bijzondere waardevermindering (zie onderdeel 2.5). Resultaten van geassocieerde deelnemingen worden verwerkt in de winst- en-verliesrekening. Het aandeel van de rechtstreekse mutaties in de reserves van een deelneming die na overnamedatum aan de Groep toerekenbaar is, wordt opgenomen in het totaalresultaat van de deelnemingen. De cumulatieve mutaties na overname worden op de verkrijgingsprijs van de deelneming gecorrigeerd. Indien het aandeel van verliezen toerekenbaar aan de Groep de verkrijgingsprijs van de deelneming (inclusief overige niet door zekerheden gedekte vorderingen) overschrijdt, worden verdere verliezen niet meer opgenomen tenzij er door de Groep zekerheden zijn gesteld ten behoeve van de deelneming dan wel dat er verplichtingen zijn aangegaan of betalingen namens de geassocieerde deelneming zijn verricht. Ongerealiseerde resultaten op transacties tussen de Groep en haar geassocieerde deelnemingen worden geëlimineerd naar rato van het belang van de Groep in de geassocieerde deelnemingen. Ongerealiseerde verliezen worden niet geëlimineerd als de transactie aantoont dat sprake is van een bijzondere waardevermindering van een actief. Waar noodzakelijk worden waarderingsgrondslagen van geassocieerde deelnemingen in lijn gebracht met die van de Groep.
2.3
Gesegmenteerde informatie Gesegmenteerde informatie wordt verstrekt met als doel gebruikers van de jaarrekening in staat te stellen de financiële resultaten van de verschillende operationele activiteiten te evalueren. Hierbij is een belangrijk uitgangspunt voor de informatieverstrekking de wijze waarop het management van de Groep operationele activiteiten mede stuurt. Binnen de Groep wordt in dit kader aansluiting gezocht bij de verschillende onderdelen van de Groep, welk inzicht wordt verstrekt in de gesegmenteerde informatie (paragraaf 10).
2.4
2.4.1
Vreemde valuta Functionele en presentatievaluta De posten in de jaarrekeningen van de groepsmaatschappijen worden gewaardeerd met inachtneming van de valuta van de primaire economische omgeving waarin de entiteit actief is (de ‘functionele valuta’). Deze geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in euro’s, zijnde de functionele en presentatievaluta van de Vennootschap.
71
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening]
2.4.2
Transacties vorderingen en schulden Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar de functionele valuta tegen de koers op de transactiedatum. Koersverschillen die voortvloeien uit de afwikkeling van dergelijke transacties en van de omrekening per balansdatum van monetaire activa en verplichtingen die in vreemde valuta luiden, worden in de winst- en verliesrekening verwerkt. Omrekeningsverschillen van niet-monetaire posten, zoals vermogensinstrumenten tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening, worden verantwoord als onderdeel van verandering in reële waarde. Omrekeningsverschillen uit niet-monetaire posten, zoals vermogensinstrumenten geclassificeerd als voor verkoop beschikbare financiële activa, worden verantwoord in de reële waardereserve in het eigen vermogen.
2.4.3
Groepsmaatschappijen De resultaten en financiële positie van alle groepsentiteiten waarvan de functionele valuta afwijkt van de presentatievaluta, worden als volgt omgerekend naar de presentatievaluta: > activa en verplichtingen worden omgerekend tegen de koers per balansdatum; > baten en lasten in de winst- en verliesrekening worden omgerekend tegen de gemiddelde wisselkoers, bepaald op basis van het gemiddelde van de koers per 1 januari en per 31 december van het boekjaar; en > alle hieruit voortvloeiende koersverschillen worden opgenomen in een aparte component van het eigen vermogen. Bij de consolidatie worden alle valutakoersverschillen die voortvloeien uit de omrekening van de netto-investering in buitenlandse entiteiten, verantwoord in het eigen vermogen. Indien een buitenlandse activiteit wordt verkocht, worden deze valutakoersverschillen verantwoord in de winst- en verliesrekening als onderdeel van het uit de verkoop voortvloeiende resultaat. Goodwill en reële waardeaanpassingen die ontstaan door de verwerving van een buitenlandse entiteit worden beschouwd als activa en verplichtingen van de buitenlandse entiteit en omgerekend tegen de koers per balansdatum.
2.5
Immateriële vaste activa Goodwill Goodwill is het verschil tussen de verkrijgingsprijs van nieuw verworven deelnemingen en de reële waarde van de identificeerbare activa en verplichtingen op overnamedatum. Goodwill ontstaan bij de acquisitie van dochterondernemingen of joint ventures wordt verantwoord als immaterieel actief. Goodwill inzake de acquisitie van geassocieerde deelnemingen maakt onderdeel uit van de waardering van de geassocieerde deelneming. Goodwill wordt jaarlijks getest voor bijzondere waardeverminderingen en wordt gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs, onder vermindering van cumulatieve bijzondere waardeverminderingen. Voor het onderkennen van een bijzondere waardevermindering wordt de goodwill toegekend aan kasstroomgenererende eenheden; een operationeel segment is een kasstroomgenererende eenheid. De allocatie is gebaseerd op de kasstroomgenererende eenheden waarvan verwacht wordt dat ze voordeel hebben van de businesscombinatie waarbij de goodwill tot stand gekomen is. Bij verkoop van een entiteit wordt de boekwaarde van de aan de entiteit gerelateerde goodwill in het boekresultaat verwerkt. Computersoftware Gekochte licenties voor computersoftware worden geactiveerd op basis van verkrijgingsprijs, waaronder direct toerekenbare kosten om de software in gebruik te stellen. Op deze verkrijgingsprijs wordt afgeschreven over de economische gebruiksduur (3-5 jaar).
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
72
Kosten van onderhoud van computersoftware worden in de winst- en verliesrekening verantwoord zodra deze zich voordoen. 2.6
Materiële vaste activa De materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs onder aftrek van daarop gebaseerde afschrijvingen. De afschrijvingen worden bepaald door de aan de verschillende binnen de activa geïdentificeerde componenten toegekende geschatte gebruiksduur, rekening houdend met een eventuele restwaarde. De gebruiksduur is geschat op: > Bedrijfsgebouwen tot 30 jaar > Machines en installaties 5 tot 30 jaar > Andere vaste bedrijfsmiddelen 3 tot 10 jaar De bedrijfsgebouwen staan op met erfpacht bezwaarde of gehuurde terreinen. De restwaarden en gebruiksduur van activa worden jaarlijks op de balansdatum beoordeeld en, voor zover noodzakelijk, aangepast. Kosten na eerste verwerking in de jaarrekening worden begrepen in de boekwaarde van het actief dan wel als afzonderlijk actief verwerkt indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief naar de Groep zullen vloeien, en de kosten van het actief op betrouwbare wijze kunnen worden bepaald. De boekwaarde van een actief wordt onmiddellijk afgewaardeerd tot realiseerbare waarde als de realiseerbare waarde onder de boekwaarde van het actief ligt (toelichting 2.7). Winsten en verliezen op verkoop van activa worden berekend als het verschil tussen opbrengsten en boekwaarden en worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Indien voor te vervaardigen materiële vaste activa noodzakelijkerwijs een aanmerkelijke hoeveelheid tijd nodig is om deze gebruiksklaar te maken, worden de rentekosten opgenomen in de vervaardigingsprijs.
2.7
Bijzondere waardeverminderingen van niet-financiële activa Op activa met een onbepaalde gebruiksduur wordt niet afgeschreven, maar er vindt jaarlijks een toetsing op bijzondere waardeverminderingen plaats. Voor activa waar wel op wordt afgeschreven vindt jaarlijks een beoordeling plaats of er aanwijzingen zijn dat deze activa aan een bijzondere waardevermindering onderhevig zijn. Een bijzondere waardevermindering is het bedrag dat de boekwaarde van het actief de realiseerbare waarde te boven gaat. De realiseerbare waarde is de hoogste van de reële waarde van een actief, onder verrekening van verkoopkosten, en de bedrijfswaarde. Om bijzondere waardeverminderingen te kunnen bepalen worden individuele activa ingedeeld op het laagste niveau waarop kasstromen te identificeren zijn (kasstroomgenererende eenheden). Niet-financiële activa anders dan goodwill die onderhevig zijn geweest aan een bijzondere waardevermindering worden beoordeeld op een mogelijke terugneming van de bijzondere waardevermindering.
2.8
Financiële activa De Groep classificeert financiële activa in de volgende categorieën: tegen reële waarde met verwerking van waardeveranderingen in de winst- en verliesrekening, leningen en vorderingen en voor verkoop beschikbare financiële activa. De classificatie hangt samen met het doel van de investering. Management stelt de classificatie van investeringen vast bij eerste opname in de jaarrekening en beoordeelt deze classificatie op elk rapporteringmoment.
73
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening]
Leningen en vorderingen Leningen en vorderingen zijn niet-beursgenoteerde financiële activa (niet zijnde afgeleide financiële instrumenten) met vaste of bepaalbare aflossingen. Presentatie geschiedt onder vlottende activa, behalve wanneer de vervaldatum meer dan 12 maanden na de balansdatum ligt, in welk geval classificatie als vaste activa plaatsvindt. Leningen en vorderingen worden onder handels- en overige vorderingen in de balans opgenomen (toelichting 2.10). 2.9
Voorraden Voorraden worden gewaardeerd tegen gemiddelde kostprijs of lagere opbrengstwaarde. De kostprijs is de verkrijgingprijs. In de kostprijs is geen rente opgenomen. Opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in de normale bedrijfsuitoefening, onder aftrek van variabele verkoopkosten.
2.10
Handelsvorderingen Handelsvorderingen worden bij de eerste verwerking in de jaarrekening opgenomen tegen reële waarde en daarna tegen de geamortiseerde kostprijs met gebruik van de effectieve-rentemethode, onder aftrek van een eventuele voorziening voor oninbaarheid. Deze voorziening wordt gevormd als er indicaties zijn voor mogelijke oninbaarheid. De voorziening bedraagt het verschil tussen de boekwaarde van het actief en de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen, contant gemaakt tegen de effectieve rente. De dotatie aan de voorziening wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt.
2.11
Liquide middelen Liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en direct op te nemen bankdeposito’s, andere zeer liquide kortetermijnbeleggingen met een oorspronkelijke looptijd van ten hoogste drie maanden of minder, en bancaire rekeningcourantschulden. Rekening-courantschulden worden opgenomen onder leningen, als onderdeel van de kortlopende verplichtingen op de balans.
2.12
Latente belastingenvorderingen en -verplichtingen Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen tussen de fiscale waarden van activa en verplichtingen en de boekwaarden daarvan in de jaarrekening. Indien een latentie zou ontstaan bij de eerste verwerking in de jaarrekening van een actief of verplichting voortvloeiend uit een transactie (anders dan een bedrijfscombinatie) die noch de commerciële noch de fiscale winst (verlies) beïnvloedt wordt deze latentie niet verwerkt. Latenties worden berekend op basis van vastgestelde belastingtarieven (en -wetten) of waartoe materieel reeds op balansdatum besloten is en die naar verwachting van toepassing zullen zijn op het moment dat de gerelateerde latente belastingvorderingen gerealiseerd worden of de latente belastingverplichtingen betaald worden. Latente belastingvorderingen uit hoofde van verrekenbare tijdelijke verschillen en beschikbare voorwaartse verliescompensatie worden verwerkt voor zover het waarschijnlijk is dat er toekomstige fiscale winst beschikbaar zal zijn waarmee de tijdelijke verschillen benut kunnen worden en een reële inschatting daarvan mogelijk is. Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden opgenomen voor tijdelijke verschillen die ontstaan op investeringen in dochterondernemingen en geassocieerde deelnemingen, tenzij de Groep in staat is het tijdstip van afloop van het tijdelijke verschil te bepalen en het niet waarschijnlijk is dat het tijdelijke verschil in de voorzienbare toekomst zal aflopen.
2.13
Leningen o/g Leningen o/g worden bij eerste verwerking in de jaarrekening tegen reële waarde opgenomen, onder verrekening van transactiekosten en daarna tegen geamortiseerde kostprijs. Het verschil tussen de ontvangsten (onder verrekening van transactiekosten) en de aflossingswaarde wordt opgenomen in de winst- en verliesrekening gedurende de looptijd van de lening onder toepassing van de effectieve rentemethode.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
74
Leningen worden verantwoord als kortlopende verplichtingen tenzij de Groep een onvoorwaardelijk recht heeft om afwikkeling van de verplichting tot minstens 12 maanden na de balansdatum uit te stellen. 2.14
Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd wanneer de Groep een wettelijke of feitelijke verplichting heeft die voortvloeit uit gebeurtenissen in het verleden, het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen plaats zal vinden om aan de verplichting te voldoen en het bedrag van de verplichting op betrouwbare wijze kan worden geschat. Voorzieningen voor reorganisatiekosten omvatten ook kosten voor vroegtijdige beëindiging van leaseovereenkomsten en ontslagvergoedingen. Voorzieningen voor toekomstige exploitatieverliezen worden niet in aanmerking genomen. Indien sprake is van meerdere gelijksoortige verplichtingen wordt de waarschijnlijkheid dat een uitstroom van middelen zal plaatsvinden voor het afwikkelen ervan vastgesteld door deze verplichtingen als geheel te beoordelen. Een voorziening wordt opgenomen, ook als de waarschijnlijkheid van een uitstroom van middelen voor het afwikkelen van een individuele verplichting binnen deze groep klein is.
2.15
a
Personeelsbeloningen Voorziening voor personeelsbeloningen Groepsmaatschappijen hebben verschillende pensioen-, prepensioen- en VUT-regelingen. De regelingen worden in het algemeen gefinancierd door afdrachten aan verzekeringsmaatschappijen of pensioenfondsen, gebaseerd op periodieke actuariële berekeningen. De Groep heeft zowel toegezegd-pensioenregelingen als toegezegde-bijdrageregelingen. Onder een toegezegd-pensioenregeling wordt verstaan een regeling waarbij aan de werknemers een pensioen wordt toegezegd, waarvan de hoogte afhankelijk is van leeftijd, salaris en dienstjaren. Bij een toegezegde-bijdrageregeling worden vastgestelde premies betaald aan een bedrijfstakpensioenfonds of verzekeringsmaatschappij. Bij de toegezegde-bijdrageregeling heeft de Groep geen wettelijke of feitelijke verplichting om aanvullende premies te betalen indien het fonds of de maatschappij onvoldoende middelen heeft om huidige of toekomstige pensioenen te betalen. De in de balans opgenomen verplichting voor toegezegd-pensioenregelingen is de contante waarde van de brutoverplichting van toegezegd-pensioenregelingen op de balansdatum, minus de reële waarde van fondsbeleggingen. Hiermee worden verrekend de niet-verwerkte actuariële winsten en verliezen en nog niet opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd. Jaarlijks wordt de verplichting voor toegezegd-pensioenregelingen berekend door onafhankelijke actuarissen met gebruik van de ’projected unit credit’-methode. De contante waarde van de verplichting voor toegezegd-pensioenregelingen wordt berekend door het contant maken van geschatte toekomstige uitstromen van kasgelden. Daarbij wordt uitgegaan van rentetarieven die gelden voor hoge kwaliteit ondernemingsobligaties, die zijn uitgegeven in dezelfde valuta als waarin de pensioenen betaald zullen worden, en die een looptijd hebben die ongeveer gelijk is aan de looptijd van de gerelateerde pensioenverplichting. Actuariële winsten en verliezen worden verantwoord voor het deel dat groter is dan het hoogste bedrag van 10% van de brutoverplichting of 10% van de reële waarde van de fondsbeleggingen (‘bandbreedtebenadering’). Het saldo buiten de 10%-bandbreedte wordt verantwoord over de verwachte gemiddelde resterende diensttijd van de medewerkers. Actuariële winsten en verliezen die het gevolg zijn van wijzigingen in actuariële veronderstellingen worden ten gunste of ten laste van het resultaat gebracht gedurende de verwachte, gemiddelde toekomstige dienstjaren van de betreffende personeelsleden.
75
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening]
De nog niet verwerkte pensioenkosten van de verstreken diensttijd worden direct verwerkt in de winst- en verliesrekening, tenzij de wijzigingen in de pensioenregeling afhankelijk zijn van het in dienst blijven voor een bepaalde periode (de wachtperiode). In dit geval worden de lasten over verstreken diensttijd lineair verwerkt gedurende de wachtperiode. Voor toegezegde-bijdrageregelingen betaalt de Groep op verplichte, contractuele of vrijwillige basis premies aan pensioenfondsen en verzekeringsmaatschappijen. Behalve de betaling van premies heeft de Groep geen verdere verplichtingen. De premies worden verantwoord als personeelskosten op het moment dat deze verschuldigd zijn. Vooruitbetaalde premies worden opgenomen als een actief indien dit tot een terugstorting leidt of tot een vermindering van toekomstige betalingen. b
Andere langetermijnpersoneelsbeloningen Andere langetermijnpersoneelsbeloningen zijn onder meer jubileumuitkeringen. De verwachte kosten van deze beloningen worden toegerekend aan de periode van het dienstverband, waarbij dezelfde waarderingsmethode wordt gebruikt als voor de toegezegd-pensioenregelingen. Actuariële winsten en verliezen die voortvloeien uit ervaringsaanpassingen en veranderde actuariële veronderstellingen, worden ten gunste of ten laste van de winst- en verliesrekening gebracht.
c
Beloning op basis van aandelen De Groep heeft een aandelenoptieplan voor enkele van haar personeelsleden. De reële waarde van de door personeelsleden geleverde diensten in ruil voor het toekennen van de opties wordt verwerkt als een last. Het totaal als last te nemen bedrag gedurende de wachtperiode wordt vastgesteld als de reële waarde van de toegekende opties. Jaarlijks, per de balansdatum, worden schattingen van het aantal opties dat uitgeoefend zal worden herzien. Eventuele gevolgen van wijzigingen in de oorspronkelijke schattingen worden in de winst- en verliesrekening verwerkt, met overeenkomstige aanpassingen in het eigen vermogen gedurende de resterende wachtperiode. Zodra opties worden uitgeoefend, worden óf eigen aandelen ingekocht en/óf wordt het geplaatste kapitaal uitgebreid door het met de uitoefening van de opties gemoeide aantal aandelen uit te geven.
2.16
Dividenduitkeringen Dividenduitkeringen aan de aandeelhouders van de Vennootschap worden in de geconsolideerde jaarrekening als een verplichting verwerkt vanaf het moment dat de aandeelhouders hebben besloten tot een dividenduitkering.
2.17
Opbrengstverantwoording Opbrengsten worden bepaald als de reële waarde van de te ontvangen tegenprestatie bij verkoop van goederen en levering van diensten, onder aftrek van over de omzet geheven belastingen, kortingen en dergelijke, en na eliminatie van onderlinge transacties tussen dochtermaatschappijen en joint ventures (proportioneel). Opbrengsten worden als volgt verantwoord:
a
Leveren van diensten Opbrengsten uit dienstverlening worden verantwoord in de periode waarin de diensten verricht worden, naar rato van de geleverde prestaties, rekening houdend met nog te verrichten diensten.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
76
b
Rentebaten Rentebaten worden tijdsevenredig verantwoord onder toepassing van de effectieve rentemethode. Indien bij een vordering sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt de boekwaarde verlaagd tot de realiseerbare waarde. Deze wordt berekend op basis van de geschatte toekomstige kasstroom, contant gemaakt tegen de oorspronkelijke effectieve rentevoet van het instrument. De vrijval van disagio als rentebaten wordt in deze situatie voortgezet. Rentebaten op leningen met bijzondere waardeverminderingen worden verantwoord wanneer deze gerealiseerd zijn.
c
Dividendopbrengsten Dividendopbrengsten worden verantwoord op het moment dat het recht op dividend is verkregen.
2.18
Operationele leasing Leasecontracten waarbij een groot deel van de voor- en nadelen verbonden aan de eigendom niet bij de Groep ligt, worden verantwoord als operationele leasing. Verplichtingen uit hoofde van operationele leasing worden, rekening houdend met ontvangen vergoedingen van de lessor, op lineaire basis verwerkt in de winst- en verliesrekening naar rato van de looptijd van het contract.
2.19
Financial leasing De Groep least een deel van het machinepark; hierbij heeft de Groep grotendeels de voor- en nadelen verbonden aan de eigendom van deze activa. Deze activa worden geactiveerd in de balans op het tijdstip van het aangaan van het leasecontract tegen de reële waarde van het actief of de lagere contante waarde van de minimale leasetermijnen. De te betalen leasetermijnen worden op annuïtaire wijze verdeeld in een aflossings- en een rentecomponent, gebaseerd op een vast rentepercentage. De leaseverplichtingen worden exclusief de rentevergoeding opgenomen onder de langlopende schulden. De rentecomponent in de leasetermijnen wordt verantwoord in de winst- en verliesrekening. De relevante activa worden afgeschreven over de resterende economische levensduur of, indien korter, de leasetermijn.
2.20
Resultaat per aandeel Het resultaat per aandeel is berekend door het nettoresultaat te delen door het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen gedurende het boekjaar. Bij de berekening van het verwaterde nettoresultaat per aandeel wordt het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen aangepast voor het effect van de nog niet uitgeoefende opties onder de aandelenoptieplannen.
3
G R O N DSLAGE N VAN HE T KASSTROOM OV ERZICHT
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Onder geldmiddelen worden verstaan de liquide middelen. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen kasstromen uit operationele, investeringsen financieringsactiviteiten. Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend tegen een gemiddelde koers. Koersverschillen inzake geldmiddelen worden afzonderlijk in het kasstroomoverzicht getoond. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van ontvangen dividenden en winstbelastingen zijn opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten. Ontvangsten en uitgaven uit hoofde van interest zijn opgenomen onder de kasstromen uit financieringsactiviteiten.
77
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening]
4 4.1
F I N ANC IE E L R ISIC O B E HE E R
Financiële risicofactoren Door haar activiteiten is de Groep onderhevig aan verschillende financiële risico’s: marktrisico (waaronder prijsrisico, interestrisico en valutarisico), kredietrisico, liquiditeitsrisico, kasstroomrenterisico en risico ten aanzien van belastingen, waaronder kolenbelasting.
4.1.1
Marktrisico Valutarisico
De activiteiten van de Groep worden in euro’s gewaardeerd en betaald. Alleen voor de activiteit in Engeland wordt met Engelse ponden gerekend. Aangezien dit onderdeel van H.E.S. Beheer N.V. slechts een klein onderdeel vormt van het geheel wordt dit risico als gering beschouwd. De vestiging in Engeland werkt zelfstandig en zowel de uitgaven als de opbrengsten worden in Engelse ponden afgerekend. Bij een wijziging van de koersverhouding tussen de euro en het Engelse pond van € 0,10 heeft dit op het resultaat na belastingen van de Groep een effect van slechts 89 positief/negatief (2009: 55). Het effect op het eigen vermogen bedraagt 471 (2009: 462). Prijsrisico
De Groep heeft geen activa voor verkoop en commodity-handel en loopt derhalve geen prijsrisico hierover. Interestrisico
De Groep spreidt haar risico’s als gevolg van rentefluctuaties door zowel vastrentende leningen als leningen met variabele rente aan te houden. Er zijn beperkte activa die rentedragend zijn. Een stijging van het rentepercentage van schulden aan kredietinstellingen met 0,1% resulteert in een daling van het brutogroepsresultaat met 19 (2009: 6). 4.1.2
Kredietrisico De Groep heeft geen significante concentraties van kredietrisico. De Groep maakt gebruik van kredietfaciliteiten bij verschillende banken. Voor zover noodzakelijk worden nadere zekerheden verstrekt aan de banken voor beschikbare kredietfaciliteiten.
4.1.3
Liquiditeitsrisico Adequate liquiditeitsrisicobeheersing houdt in het aanhouden van voldoende liquide middelen en de beschikbaarheid van financiering door middel van toegezegde kredietfaciliteiten. In verband met de dynamiek van de bedrijfsactiviteiten wordt gestreefd naar flexibiliteit in financiering door het beschikbaar houden van kredietfaciliteiten. Decentraal worden deze risico’s beoordeeld en worden er beheersingsmaatregelen getroffen.
4.1.4
Kasstroomrisico Omdat de Groep geen belangrijke rentedragende activa heeft, hebben fluctuaties in de marktrente geen belangrijke invloed op het resultaat en op de kasstromen uit operationele activiteiten. De Groep loopt renterisico over de rentedragende vorderingen (voornamelijk onder financiële vaste activa en liquide middelen) en rentedragende langlopende en kortlopende schulden (waaronder schulden aan kredietinstellingen). Voor vorderingen en schulden met variabele renteafspraken loopt de Groep risico ten aanzien van toekomstige kasstromen, met betrekking tot vastrentende vorderingen en schulden loopt de groep risico’s over de marktwaarde.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
78
4.1.5
Kapitaalrisicobeheer De doelen van de Groep op dit punt betreffen het veiligstellen van het vermogen van de Groep op basis van going concern de activiteiten te continueren en uit te breiden om opbrengsten voor aandeelhouders en andere belanghebbenden te verkrijgen en de optimale kapitaalsstructuur te handhaven om kosten van kapitaal te verkleinen. Een belangrijke ratio hiertoe is de solvabiliteitsratio. Per 31 december 2010 bedroeg deze 65.4% (ultimo 2009 72,4%).
5
B E LANGR IJKSTE SC HATTINGE N E N BEOORDELING EN IN DE JAARREKENING
Schattingen en beoordelingen zijn gebaseerd op in het verleden opgedane ervaringen en andere factoren, waaronder ook verwachtingen over toekomstige gebeurtenissen zoals deze zich, naar de huidige stand van zaken, redelijkerwijs kunnen voordoen. Schattingen en beoordelingen worden continu geëvalueerd. De reële waarde van vorderingen is bepaald door individuele inschatting van de reële waarde gebaseerd op de ervaringen uit het verleden met betrokken klanten en de ouderdom van de openstaande vorderingen. Voor alle overige financiële instrumenten is dezelfde methode van individuele benadering gehanteerd. 5.1
Belangrijkste schattingen en aannames in de jaarrekening De Groep maakt schattingen en doet veronderstellingen over toekomstige ontwikkelingen. Schattingen zullen, per definitie, zelden gelijk zijn aan de werkelijke uitkomsten. De belangrijkste schattingen in deze jaarrekening hebben betrekking op de afschrijvingstermijn van vaste activa, de uitgangspunten bij het bepalen van de marktwaarde van de activa en voorziening voor personeelsbeloningen en de waardering van de latente belastingvorderingen. Voor een nadere toelichting omtrent deze schattingen wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde balans en winst- en verliesrekening.
5.2
Kritische uitgangspunten bij het toepassen van waarderingsgrondslagen De meest kritische uitgangspunten bij het toepassen van waarderingsgrondslagen zijn reeds genoemd in de belangrijkste schattingen en aannames in de jaarrekening (zie toelichting 5.1) en de genoemde actuariële uitgangspunten met betrekking tot de toepassing van IAS 19 zoals genoemd in toelichting 24.
6
G E S E GME NTE E R DE INFO R MATIE
Zie toelichting 10.
79
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
1
O M ZE T
De omzet werd vrijwel geheel behaald met de op- en overslag en het bewerken van bulkgoederen.
2
P E RSO NE E LSB E LO NINGE N
2009
17.347
16.570
Sociale lasten
2.518
2.549
Pensioenlasten toegezegde bijdrageregeling
1.273
1.100
Pensioenlasten toegezegd-pensioen regelingen (toelichting 25)
910
787
Aandelenopties toegekend aan bestuurders en overig personeel
103
83
22.151
21.089
2010
2009
Lonen en salarissen
Totaal
3
2010
O V E R IGE B E DR IJFSKO STE N
Elektra en gasolie
3.687
3.138
Huren en onderhoud
5.593
5.465
Kantoor- en administratiekosten Assurantie
564
469
1.483
1.577
Accountants- en advieskosten
1.106
1.178
Overige
3.311
2.829
15.744
14.656
Totaal
Accountantskosten In het boekjaar is een bedrag ad 114 (2009: 129) aan accountantshonoraria en een bedrag ad 191 (2009: 196) voor overige werkzaamheden ten laste van het resultaat gebracht in verband met werkzaamheden die bij H.E.S. Beheer N.V. en de in de consolidatie betrokken maatschappijen zijn uitgevoerd door de accountantsorganisatie zoals bedoeld in artikel 1, lid 1 Wta, alsook door binnenlandse en buitenlandse netwerkentiteiten, waaronder begrepen hun fiscale afdelingen en adviesafdelingen.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
80
4
RE NTE B ATE N
2010
2009
Banken
127
278
Uitgegeven leningen
302
51
38
110
467
439
2010
2009
Overige rentelasten
283
313
Totaal
283
313
2010
2009
6.090
4.680
Overige rentebaten Totaal
5
6
F I N ANC IE R INGSKO STE N
B E LASTINGE N
Nominaal belastingtarief in Nederland 25,5%
95
4
Vrijgesteld resultaat deelnemingen
– 2.720
– 2.426
Compensatie van winsten met verliezen uit verleden
– 1.518
– 698
68
65
Totaal
2.015
1.625
Effectieve belastingdruk
8,4%
8,8%
Afwijkende tarieven buitenland
Verliezen boekjaar die niet geactiveerd worden
81
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
Voor een toelichting op de compensabele verliezen van de Groep wordt verwezen naar pagina 100. De direct verantwoorde vennootschapsbelastinglast en de vennootschapsbelastinglast via de niet-geconsolideerde deelnemingen vormen tezamen de volgende belastingdruk:
2010
Directe vennootschapsbelastinglast
2.015
1.625
Vennootschapsbelastinglast niet-geconsolideerde deelnemingen
3.685
2.777
Totaal
5.700
4.402
20,7%
20,8%
Effectieve belastingdruk inclusief niet-geconsolideerde deelnemingen
7
2009
KO E R SVE R SC HILLE N
Door de omrekening van HES UK Ltd. van Engelse ponden naar euro’s voor de posten in de winst- en verliesrekening (tegen gemiddelde koers) en de activa en verplichtingen (tegen koers per balansdatum) ontstaan koersverschillen, welke via het totaal inkomenscomponenten ten gunste of ten laste van de reserve koersverschillen worden gebracht.
8
G E NO R MALISE E R D R E SULTAAT
Met het genormaliseerd resultaat na belastingen wordt hier bedoeld het nettoresultaat waaruit materiële posten, die een bijzonder karakter hebben, zijn geëlimineerd. De aanpassingen om tot een genormaliseerd resultaat te komen zijn als volgt samen te vatten:
Nettoresultaat Bijzondere deelnemingsresultaten
–
Waardeverandering vaste activa
–
Genormaliseerd nettoresultaat
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
82
2010
2009
21.867
16.725 – –
–
–
21.867
16.725
9
N E T TO R E SULTAAT P E R AANDE E L
Nettoresultaat (in €) Gewogen gemiddeld aantal aandelen
2010
2009
21.867.000
16.725.000
8.752.136
8.752.136
2,50
1,91
8.800.886
8.800.886
2,49
1,90
Nettoresultaat per aandeel (in €) Gewogen gemiddeld aantal aandelen aangepast voor het effect van de nog niet uitgeoefende optierechten Verwaterd resultaat per aandeel (in €)
10
G E S E GME NTE E R DE INFO R MATIE
De Groep is een houdstermaatschappij van stuwadoorsbedrijven. Het management van de Groep gebruikt voor zijn sturing en beoordeling van de onderdelen van de Groep mede de (genormaliseerde) resultaten van de verschillende onderdelen van de Groep. De proforma proportioneel geconsolideerde resultaten van onderdelen van de Groep zijn als volgt weer te geven:
2010
Netto-omzet Afschrijvingen Som der overige bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen
European Bulk Services (E.B.S.) B.V. 100%
H.E.S. UK Limited 100%
OBA Group B.V. 66,67%
OVET Holding B.V. 33,30%
EMO/ EKOM 31%
Overige
Eliminaties
Totaal resultaatoverzicht
40.965
5.687
35.458
11.859
41.519
3.039
– 1.356
137.171
3.280
588
3.366
668
3.070
219
31.783
3.590
23.922
8.315
26.771
4.830
– 987
98.224
5.902
1.509
8.170
2.876
11.678
– 2.010
– 369
27.756
50
– 20
– 103
– 35
– 169
233
369
325
5.952
1.489
8.067
2.841
11.509
– 1.777
–
28.081
–
– 474
– 2.055
– 737
– 2.948
–
–
– 6.214
5.952
1.015
6.012
2.104
8.561
– 1.777
–
21.867
–
–
–
–
–
–
–
–
5.952
1.015
6.012
2.104
8.561
– 1.777
–
21.867
11.191
Belastingen genormaliseerd resultaat Genormaliseerd nettoresultaat Bijzondere resultaten na belastingen Nettoresultaat
83
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
2009
Netto-omzet Afschrijvingen Som der overige bedrijfslasten Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen
European Bulk Services (E.B.S.) B.V. 100%
H.E.S. UK Limited 100%
OBA Group B.V. 66,67%
OVET Holding B.V. 33,30%
EMO/ EKOM 31%
Overige
Eliminaties
Totaal resultaatoverzicht
33.861
5.132
31.961
9.467
36.878
3.685
– 1.091
119.893
2.211
489
3.177
784
2.692
834
27.569
3.275
21.948
6.582
24.658
4.505
– 1.079
87.458
4.081
1.368
6.836
2.101
9.528
– 1.654
– 12
22.248
127
–4
– 177
– 41
– 515
– 98
12
– 696
4.208
1.364
6.659
2.060
9.013
– 1.752
–
21.552
–
– 352
– 1.698
– 482
– 2.295
–
–
– 4.827
4.208
1.012
4.961
1.578
6.718
– 1.752
–
16.725
–
–
–
–
–
–
–
–
4.208
1.012
4.961
1.578
6.718
– 1.752
–
16.725
10.187
Belastingen genormaliseerd resultaat Genormaliseerd nettoresultaat Bijzondere resultaten na belastingen Nettoresultaat
In de bovenstaande overzichten zijn de resultaten van de deelnemingen weergegeven, rekening houdend met het economisch belang van de Groep in de verschillende deelnemingen. Hierdoor zijn de resultaten van OBA Group B.V. weergegeven voor 66,67%, aangezien OVET Holding B.V. 50% van de aandelen van OBA Group B.V. houdt en H.E.S. Beheer N.V. 33,33% van de aandelen van OVET Holding B.V. In het overzicht van OVET Holding B.V. is het aandeel in het resultaat van OBA Group B.V. daartoe geëlimineerd. Aangezien ook de minderheidsdeelnemingen OVET Holding B.V. en EMO/EKOM onderdeel zijn van de economische belangen van de Groep zijn ook deze deelnemingen apart opgenomen in het overzicht. In de bovenstaande overzichten zijn de deelnemingen die minder dan 5% van de totale omzet vormen samengevoegd. Het genormaliseerde resultaat betreft nettoresultaat waaruit materiële posten die een bijzonder karakter hebben zijn geëlimineerd. In de bijzondere resultaten na belastingen zijn de belastingen direct verwerkt in het genoemde bedrag.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
84
De aansluiting kan als volgt worden weergegeven:
2010
Resultaatoverzicht
Eliminaties
V&W geconsolideerd
75.825
137.171
– 61.346
Afschrijvingen
11.191
– 4.579
6.612
Som der bedrijfslasten
98.224
– 40.501
57.723
Bedrijfsresultaat
27.756
– 16.266
11.490
Netto-omzet
325
– 141
184
–
12.208
12.208
Resultaat voor belastingen
28.081
– 4.199
23.882
Belastingen genormaliseerd resultaat
– 6.214
4.199
– 2.015
Genormaliseerd nettoresultaat
21.867
–
21.867
Bijzondere resultaten na belastingen
–
–
–
Belastingen bijzondere resultaten
–
–
–
Nettoresultaat
21.867
–
21.867
2009
Resultaatoverzicht
Eliminaties
V&W geconsolideerd
Netto-omzet
119.893
– 53.415
66.478
Financiële baten en lasten Aandeel in resultaat deelnemingen
Afschrijvingen
10.187
– 4.270
5.917
Som der bedrijfslasten
87.458
– 35.606
51.852
Bedrijfsresultaat
22.248
– 13.539
8.709
Financiële baten en lasten
– 696
822
126
–
9.515
9.515
Resultaat voor belastingen
21.552
– 3.202
18.350
Belastingen genormaliseerd resultaat
– 4.827
3.202
– 1.625
Genormaliseerd nettoresultaat
Aandeel in resultaat deelnemingen
16.725
–
16.725
Bijzondere resultaten na belastingen
–
–
–
Belastingen bijzondere resultaten
–
–
–
16.725
–
16.725
Nettoresultaat
Per 31 december 2010 bedraagt de boekwaarde van in het buitenland geïnvesteerde vaste activa € 6,4 miljoen (2009: € 6,5 miljoen). 85
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
11
PA RT IC IPATIE S IN JO INT VE NTUR ES
De Vennootschap heeft 50% directe belangen in OBA Group B.V., Rotterdam Bulk Terminal (R.B.T.) B.V. en Botlek Tank Terminal B.V. De onderstaande bedragen vormen het belang van 50% van het groepsaandeel in de activa en verplichtingen, omzet en resultaten van deze vennootschappen. Deze bedragen zijn begrepen in de geconsolideerde balans en resultatenrekening:
2010
2009
41.621
21.686
7.307
6.684
Langlopende verplichtingen
21.375
3.720
Kortlopende verplichtingen
10.335
9.861
Netto-activa
17.218
14.789
Opbrengsten
29.478
27.545
Kosten
24.851
23.879
4.627
3.666
ACT IVA
Vaste activa Vlottende activa V E RP LIC HTINGE N
Nettoresultaat
Het proportioneel aandeel in de niet uit de balans blijkende verplichtingen kan als volgt worden weergegeven: De investeringsverplichtingen per 31 december 2010 bedragen € 21,3 miljoen (2009: € 6,4 miljoen). De langlopende verplichtingen ter zake van huur en lease exclusief terreinen en havens bedragen per 31 december 2010 € 0,2 miljoen (2009: € 0,1 miljoen).
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
86
Langlopende huurverplichtingen zijn aangegaan voor terreinen, havens en kades met diverse looptijden als volgt:
Jaarlijkse verplichting
LO O PTIJD
2010
2009
Tot 31 december 2010
299
Tot 30 juni 2011
7
Tot 31 december 2011
74
Tot 31 december 2013
227
Tot 30 september 2014
43
Tot 31 december 2016
242
221
Tot 1 januari 2027
891
891
Tot 31 december 2029
246
242
1.680
1.703
Totaal
De huren zijn alle geïndexeerd. In 2010 is in de winst- en verliesrekening een totaalbedrag voor huur en lease, inclusief terreinen en havens, verwerkt van 1.464. Voor werknemers geboren tussen 1942 en 1949 geldt een vervroegde uittredingsregeling. Daartoe betaalt OBA Group B.V. 115 per jaar, uiterlijk tot 2014.
12
T RA N SAC TIE S ME T VE R B O NDE N PART IJ EN
Deze toelichting ziet op verbonden partijen anders dan geconsolideerde dochterondernemingen. Verbonden partijen waarmee transacties plaatsvonden waren uitsluitend deelnemingen waarin invloed van betekenis wordt uitgeoefend op het zakelijke en financiële beleid. Er is in beperkte mate sprake van werk voor deelnemingen en uitbesteed werk aan deelnemingen. Voor zover dit het geval is, geschiedt dit tegen marktconforme voorwaarden. Onder de netto-omzet is hiervoor begrepen 983 (2009: 571) en onder de kosten uitbesteed werk 1.251 (2009: 524). In de rentebaten is een bedrag van 139 (2009: 19) begrepen inzake rente op leningen aan deelnemingen. In de rentelasten is een bedrag van nihil (2009: nihil) begrepen voor rente op leningen van deelnemingen.
87
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
13
A A N TAL P E R SO NE E LSLE DE N
Het gemiddeld aantal personeelsleden gedurende het verslagjaar gemeten in hele dienstjaren was 285 (2009: 292). Hierin is het aantal van de proportioneel geconsolideerde maatschappijen naar rato van het deelnemingspercentage meegenomen (2010: 82 – 2009: 83). Een nadere onderverdeling is als volgt:
Geheel geconsolideerd
Directie Technische dienst Stuwadoors Staffunctionarissen
14
Proportioneel geconsolideerd
Totaal
3
2
5
32
18
50
146
53
199
22
9
31
203
82
285
B E ZOLDIGING B E STUUR DE R
Aan bezoldiging van de bestuurder drs. H. Sliep (tevens aangemerkt als key-management) is in het boekjaar een bedrag van 373 (2009: 353) ten laste van het resultaat van de Vennootschap gekomen, waarvan brutosalaris 193 (2009: 179), pensioen- en sociale lasten van 33 (2009: 29) en bonusbetalingen van 120 (2009: 120). Daarnaast is een bedrag ad 79 (2009: 65) ten laste van het resultaat gebracht zijnde de aan het boekjaar toegerekende waarde van de toegekende 12.500 opties (2009: 12.500 opties). De opties zijn nader toegelicht in de toelichting op de geconsolideerde balans (paragraaf 21). De bonusbetalingen zijn gebaseerd op het bereiken van vooraf bepaalde kwantitatieve en kwalitatieve doelen alsmede van de totale geleverde prestatie. De evaluatie van het bereiken van de doelstellingen voor 2010 vindt plaats in het eerste kwartaal van 2011. De uitkomst hiervan is niet in de cijfers verwerkt.
15
B E ZOLDIGING C O MMISSAR ISSE N
Aan bezoldiging van commissarissen is in het boekjaar een bedrag van 74 (2009: 74) ten laste van het resultaat van de Vennootschap gekomen. De bezoldiging per commissaris is als volgt:
2010
2009
Mr. J.P. Peterson
23
23
Drs. W. Cordia
17
17
Mr. S.W.A. Lak
17
17
F. Tielrooij
17
17
74
74
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
88
Toelichting op de geconsolideerde balans Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
16
I M MATE R IË LE VASTE AC TIVA
Overige
Goodwill
Stand 1 januari 2009 Aanschafwaarde Cumulatieve waardevermindering en amortisaties
1.534
1.555
– 1.398
0
136
1.555
44
0
2 – 72
0 0
– 26
0
Mutatie in de boekwaarde: > Investeringen > Koersverschillen > Amortisatie
Stand 1 januari 2010 Aanschafwaarde Cumulatieve waardevermindering en amortisaties
1.585
1.555
– 1.475
0
110
1.555
Mutatie in de boekwaarde: > Investeringen > Desinvesteringen > Koersverschillen > Amortisatie
120
0
–9
0
1 – 91
0 0
21
0
1.362
1.555
Stand 31 december 2010 Aanschafwaarde
– 1.231
Cumulatieve waardevermindering en amortisaties
131
1.555
In 2008 is, om te komen tot een joint venture in Botlek Tank Terminal B.V., het aandeel in deze onderneming uitgebreid tot 50%. Deze joint venture geeft de onderneming de kans om te investeren in een natte bulkterminal. De onderneming schat de netto reële waarde van de locatie als voldoende om de goodwill te blijven activeren.
89
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
17
M AT E R IË LE VASTE AC TIVA
Bedrijfsgebouwen
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering
Totaal
56.060
165.384
7.196
1.152
229.792
– 46.240
– 139.409
– 4.548
–
– 190.197
9.820
25.975
2.648
1.152
39.595
3.364
2.938
491
6.374
13.167
0
– 167
–2
–
– 169
Stand 1 januari 2009 Aanschafwaarde Cumulatieve waardeverminderingen en afschrijvingen
Mutaties in de boekwaarde: > Investeringen > Desinvesteringen > Koersverschillen > Afschrijvingen
253
24
26
–
303
– 1.399
– 3.718
– 728
–
– 5.845
2.218
– 923
– 213
6.374
7.456
59.759
164.813
6.979
7.526
239.077
– 47.721
– 139.761
– 4.544
–
– 192.026
12.038
25.052
2.435
7.526
47.051
446
11.739
1.142
15.798
29.125
– 399
– 12
–
– 411
250
15
18
–
283
– 1.309
– 4.345
– 867
–
– 6.521
– 613
7.010
281
15.798
22.476
Stand 1 januari 2010 Aanschafwaarde Cumulatieve waardeverminderingen en afschrijvingen
Mutaties in de boekwaarde: > Investeringen > Desinvesteringen > Koersverschillen > Afschrijvingen
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
90
Bedrijfsgebouwen
Machines en installaties
Andere vaste bedrijfsmiddelen
Vaste bedrijfsmiddelen in uitvoering
Totaal
60.604
174.987
7.886
23.324
266.801
– 49.179
– 142.925
– 5.170
–
– 197.274
11.425
32.062
2.716
23.324
69.527
Stand 31 december 2010 Aanschafwaarde Cumulatieve waardeverminderingen en afschrijvingen
Diverse materiële vaste activa met een boekwaarde van in totaal 49.412 zijn als zekerheid gesteld voor schulden aan banken. Voor nadere gegevens op dit punt wordt verwezen naar de toelichting op de zekerheden voor de lang- en kortlopende schulden aan kredietinstellingen. Bedrijfsgebouwen staan op terreinen in huur of erfpacht. Voor een nadere toelichting wordt verwezen naar punt 30 (niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen). De boekwaarden van activa onder financiële leasing zijn als volgt:
2010
2009
–
–
Machines en installaties
1.806
1.702
Totaal
1.806
1.702
Bedrijfsgebouwen
In de winst- en verliesrekening zijn operationele leasebetalingen verwerkt van 663 (2009: 493) en 4.476 (2009: 4.381) met betrekking tot machines respectievelijk terreinen.
91
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
18
G E A SSO C IE E R DE DE E LNE MINGE N
Het verloop in de geassocieerde deelnemingen is als volgt:
Stand op 1 januari Investeringen Correctie beginsaldo
2010
2009
34.025
29.302
–
–
191
–
Aandeel in resultaat
12.208
9.515
Ontvangen dividend
– 6.635
– 4.792
Stand op 31 december
39.789
34.025
Het aandeel van de Groep in de resultaten van haar geassocieerde deelnemingen en het aandeel in de activa is als volgt: NAAM
Activa
Verplichtingen
Reserves
Omzet
Winst/ (verlies)
Aandeel
15.160
3.482
11.678
9.467
2.805
33,3%
38.018
18.993
19.025
36.878
6.718
31,0%
145
100
45
71
–8
53.323
22.575
30.748
46.416
9.515
17.619
4.309
13.310
11.859
3.626
33,3%
41.262 110
18.459 72
22.803 38
41.519 71
8.561 21
31,0%
Overige deelnemingen1) Totaal
58.991
22.840
36.151
53.449
12.208
2009
Ovet Holding B.V. Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V. en Erts- en Kolen Overslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V. Overige deelnemingen Totaal 2010
Ovet Holding B.V. Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V. en Erts- en Kolen Overslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V.
1)
Op basis van voorlopige cijfers.
De post geassocieerde ondernemingen per 31 december 2010 bevat een bedrag ad 3.957 aan goodwill (2009: 3.957).
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
92
19
VO R DE R INGE N O P DE E LNE MINGE N
Stand op 1 januari Verstrekte leningen Aflossingen Waardeveranderingen Stand op 31 december
2010
2009
512
527
3.511
–
– 20
– 15
–
–
4.003
512
Van de vorderingen op geassocieerde deelnemingen is 3.935 (2009: 285) achtergesteld bij de schulden aan de kredietinstellingen van die deelnemingen. Het effectieve rentepercentage van de vorderingen per 31 december 2010 bedraagt 5,0% (2009: 4,8%). Voor analyse van de ouderdom van de vorderingen wordt verwezen naar punt 20 van de toelichting.
20
VO R DE R INGE N
De reële waarden van de vorderingen wijken niet in materieel opzicht af van de gepresenteerde boekwaarden. Vorderingen zijn als volgt naar ouderdom te specificeren:
0 – 1 mnd
1 – 3 mnd
3 – 6 mnd
> 6 mnd
Totaal
4.409
5.677
951
351
11.388
3.998
4.003
147
358
2010
Handelsdebiteuren Langlopende vorderingen op deelnemingen
5
Kortlopende vorderingen op deelnemingen
82
129
1.006
728
Overige vorderingen en overlopende activa Voorziening oninbaarheid Totaal
5.502
6.534
120
26
1.880
– 20
– 144
– 164
1.051
4.378
17.465
93
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
0 – 1 mnd
1 – 3 mnd
3 – 6 mnd
> 6 mnd
Totaal
4.303
2.562
105
176
7.146
–
–
–
512
512
2009
Handelsdebiteuren Langlopende vorderingen op deelnemingen Kortlopende vorderingen op deelnemingen Overige vorderingen
2
2
–
–
4
1.199
604
192
75
2.070
– 31
– 61
– 176
– 268
3.137
236
587
9.464
Voorziening oninbaarheid Totaal
5.504
De gemiddelde contractuele betalingstermijn bedraagt circa dertig dagen. Dit impliceert dat bij vorderingen tot dertig dagen de betalingstermijn niet wordt overschreden. Vorderingen die minder dan zes maanden de betalingstermijn hebben overschreden, worden in principe niet verondersteld onderhevig te zijn aan een impairment, omwille van het feit dat met de meeste van deze afnemers reeds lang bestaande relaties bestaan, waar in het verleden niet is gebleken dat vorderingen niet geïnd konden worden. Vorderingen worden individueel door het management beoordeeld en indien vorderingen beperkt inbaar worden geacht worden deze voorzien. Het verloop van de afwaardering van vorderingen kan als volgt worden weergegeven:
2010
2009
Stand 1 januari
268
128
Toevoeging
– 91
179
Onttrekking
– 13
– 39
Saldo 31 december
164
268
In de vorderingen is een bedrag van 530 begrepen dat in Britse ponden luidt. De overige vorderingen zijn alle gefactureerd in euro’s. Voor een toelichting op de als zekerheid aan banken verstrekte vorderingen wordt verwezen naar punt 29 van de toelichting.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
94
21
A A N AANDE E LHO UDE R S TO E WIJSBAAR V ERM OG EN
PE R 1 JA NUA RI 2 0 09
Geplaatst en gestort aandelenkapitaal
Agioreserve
Share based payment
Overige reserves
Onverdeeld resultaat
Totaal
8.752
26.547
166
20.362
14.400
70.227
16.725
16.725
Nettoresultaat Omrekening koersverschillen
341
341
Personeelsaandelenopties: > Waarde van geleverde diensten
83
> Opbrengst uitgegeven aandelen
– 77
> Uitoefening opties > Inkoop aandelen
83 77
Dividend 2008
– 374 – 3.501
Bestemming onverdeeld resultaat 2008
10.899
Interimdividend 2009
– 2.975
Per 1 januari 2010
– 230
230 – 374
8.752
26.547
172
28.560
Nettoresultaat
– 10.899
– 3.501 0 – 2.975
16.725
80.756
21.867
21.867
Omrekening koersverschillen
218
218
Correctie deelneming
191
191
Personeelsaandelenopties: > Waarde van geleverde diensten
103
> Opbrengst uitgegeven aandelen
– 74
> Uitoefening opties > Inkoop aandelen
103 74
–
259
259
– 385
– 385
Dividend 2009
– 5.338
Bestemming onverdeeld resultaat 2009
16.725
Interimdividend 2010
– 4.901
Per 31 december 2010
8.752
26.547
201
35.403
95
– 5.338 – 16.725
0 – 4.901
21.867
92.770
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt 22 miljoen, bestaande uit 11 miljoen gewone aandelen en 11 miljoen preferente aandelen (2009: 11 miljoen gewone aandelen en 11 miljoen preferente aandelen) elk van € 1 (2009: € 1). Hiervan zijn geplaatst en volgestort 8.752.136 gewone aandelen. Aandelenopties Op basis van de optieplannen 2007, 2008, 2009 en 2010 heeft de Groep de discretionaire bevoegdheid om werknemers opties aan te bieden tot een maximum van 2% van het geplaatste kapitaal in de vennootschap binnen vier weken na bekendmaking van de (half)jaarcijfers. Elke optieperiode duurt vijf jaar. Opties die door de optiehouder geaccepteerd zijn, kunnen in principe eerst na het verstrijken van een periode van drie jaar na de datum van uitgifte binnen het resterende gedeelte van de optieperiode worden uitgeoefend. De uitoefenprijs wordt bepaald door de Raad van Commissarissen en zal ten minste gelijk zijn aan het veertigdaags voortschrijdend gemiddelde van de koers van de aandelen ter beurze per de datum van het waarderingsmoment. Zodra opties worden uitgeoefend, worden óf eigen aandelen ingekocht en/of wordt het geplaatste kapitaal uitgebreid door het met de uitoefening van de opties gemoeide aantal aandelen uit te geven. Mutaties in het aantal openstaande aandelenopties en de uitoefenprijs zijn als volgt:
Aantal uitstaande optierechten 2009
01-01-2009
Toegekend
Uitgeoefend
31-12-2009
Uitoefenprijs in euro’s
Looptijd t/m
Uitoefenbaar vanaf
– 12.500
0
14,12
28-03-11
28-03-09
B E S TUUR DE R
Optieplan 2006
12.500
Optieplan 2007
12.500
12.500
15,90
27-03-12
27-03-10
Optieplan 2008
12.500
12.500
20,62
26-03-13
26-03-11
12.500
16,42
25-03-14
25-03-12
Optieplan 2009
12.500 37.500
12.500
– 12.500
37.500
O V E R IGE F U N C TIO NAR ISSE N
Optieplan 2006
3.750
Optieplan 2007
3.750
Optieplan 2008
3.750
Optieplan 2009
Totaal aantal
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
96
– 3.750
3.750
0
14,12
28-03-11
28-03-09
3.750
15,90
27-03-12
27-03-10
3.750
20,62
26-03-13
26-03-11
3.750
16,42
25-03-14
25-03-12
11.250
3.750
– 3.750
11.250
48.750
16.250
– 16.250
48.750
Aantal uitstaande optierechten 2010
01-01-2010
Toegekend
Uitgeoefend
31-12-2010
Uitoefenprijs in euro’s
Looptijd t/m
Uitoefenbaar vanaf
B E S TUUR DE R
Optieplan 2007
12.500
Optieplan 2008
12.500
Optieplan 2009
12.500
– 12.500
12.500
optieplan 2010 37.500
12.500
– 12.500
0
15,90
27-03-12
27-03-10
12.500
20,62
26-03-13
26-03-11
12.500
16,42
25-03-14
25-03-12
12.500
23,30
22-03-15
22-03-13
37.500
O V E R IGE F U N C TIO NAR ISSE N
Optieplan 2007
3.750
0
15,90
27-03-12
27-03-10
Optieplan 2008
3.750
3.750
20,62
26-03-13
26-03-11
Optieplan 2009
3.750
3.750
16,42
25-03-14
25-03-12
3.750
23,30
22-03-15
22-03-13
3.750
Optieplan 2010
Totaal aantal
– 3.750
11.250
3.750
– 3.750
11.250
48.750
16.250
– 16.250
48.750
Het totaal aantal opties bedraagt 0,56% (2009: 0,56%) van het totaal aantal uitstaande aandelen. Van de 48.750 openstaande opties (2009: 48.750 opties), kunnen 16.250 opties worden uitgeoefend vanaf 26-3-2011 (2009: 16.250 opties). De in 2010 uitgeoefende opties zijn gesetteld door middel van inkoop van aandelen. De koers van het aandeel op het moment van uitoefening bedroeg € 23,69. De reële waarde van opties toegekend in het verslagjaar wordt vastgesteld met gebruik van de Black-Scholes waarderingsmethode en bedroeg 120 (2009: 62). De belangrijkste variabele elementen in het rekenmodel zijn de aandelenkoers van € 23,70 (2009: € 15) op de toekenningsdatum, de bovengenoemde uitoefenprijs, een standaardafwijking van het verwachte aandelenrendement van 46,78% (2009: 47,2%), de bovengenoemde looptijd van de opties, en een jaarlijkse risicovrije rentevoet van 2,248% (2009: 2,1%). De volatiliteit, gemeten als de standaardafwijking van verwachte aandelenrendementen, is gebaseerd op een statistische analyse van dagelijkse aandelenkoersen gedurende de laatste drie jaar. Op 22 maart 2010 zijn 16.250 opties toegekend aan de bestuurder en overige personeelsleden tegen een uitoefenprijs die 1,7% onder de koers op die datum van € 23,70 ligt (uitoefenprijs € 23,30, looptijd tot en met 22 maart 2015).
97
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
Overige reserves De mutatie in de benoemde en overige reserves kan als volgt worden weergegeven:
Overige reserves Wettelijke reserve koersverschillen
Wettelijke reserve deelnemingen
Overige reserves
Onverdeelde winst
Totaal
– 1.616
21.697
281
14.400
34.762
B A LA NS P E R 1 JA NUAR I 2009
Mutatie reserve koersverschillen
341
341
Mutatie wettelijke reserve deelnemingen
6.952
– 6.952
–
Bestemming resultaat voorgaand boekjaar
– 10.899
–
Dividend 2008
10.899
– 3.501
– 3.501
Nettoresultaat
16.725
16.725
Personeelsopties: > Inkoop aandelen > Uitoefening opties > Share based payments Interimdividend 2009
– 374
– 374
230
230
77 – 2.975
77 – 2.975
B A LA NS P E R 1 JA NUAR I 2010
– 1.275
28.649
1.186
16.725
45.285
Mutatie reserve koersverschillen
218
218
Correctie beginsaldo deelneming
191
191
– 8.112
–
Mutatie wettelijke reserve 8.112
deelnemingen Bestemming resultaat
– 11.387
–
Dividend 2009
11.387
– 5.338
– 5.338
Nettoresultaat
21.867
21.867
voorgaand boekjaar
Personeelsopties:
> Share based payments Interimdividend 2010 Balans per 31 december 2010
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
98
– 385
– 385 259
> Inkoop aandelen > Uitoefening opties
– 1.057
36.761
259
74
74
– 4.901
– 4.901
– 301
21.867
57.270
22
LE N INGE N O /G
Schulden aan kredietinstellingen (inclusief financiële leaseverplichtingen)
2010
2009
17.537
3.983
–
–
17.537
3.983
Overige schulden
Van de totale langlopende schulden heeft 7.012 (2009: 1.015) een looptijd van meer dan vijf jaar. De aflossingsverplichting binnen één jaar ad 1.987 (2009: 1.143) is opgenomen onder de kortlopende schulden. Schulden aan kredietinstellingen bevatten overeenkomsten met vaste en overeenkomsten met variabele rente. Het gewogen gemiddelde rentepercentage per 31 december 2010 bedraagt 3,95% (2009: 4,05%). De rentewijzigingsdata van de leningen kunnen als volgt worden samengevat:
Binnen 6 maanden 6-12 maanden
2010
2009
4.037
2.426
177
680
1.848
1.449
13.462
571
19.524
5.126
Opgenomen onder kortlopende schulden
1.987
1.143
Opgenomen onder langlopende schulden
17.537
3.983
19.524
5.126
1-5 jaar Meer dan 5 jaar
De reële waarde van de leningen wijkt niet materieel af van de huidige boekwaarde.
99
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
De financiële leaseverplichtingen hebben betrekking op rijdend materieel en zijn als volgt nader te specificeren:
Aflossingscomponent
Verplichtingen ≤ 1 jaar Verplichtingen > 1 jaar en < 5 jaar
Leasetermijnen
2010
2009
2010
2009
527
455
602
541
1.304
1.233
1.348
1.301
–
–
–
–
1.831
1.688
1.950
1.842
– 119
– 154
1.831
1.688
Verplichtingen ≥ 5 jaar
Af: toekomstige rente 1.831
1.688
In de waardering van de financiële leaseverplichtingen zijn de koopopties meegenomen voor zover het management verwacht hiervan gebruik te maken. Aan het einde van de looptijd van het contract heeft de vennootschap de keuze om het actief tegen een vooraf overeengekomen bedrag te kopen. Er zijn geen mogelijkheden tot verlenging van de overeenkomst opgenomen.
23
LAT ENTE B E LASTINGVE R P LIC HTING EN
Latente belastingvorderingen en -verplichtingen worden gesaldeerd als daartoe een wettelijk afdwingbaar recht bestaat en indien de belastingen door dezelfde autoriteit worden geheven.
2010
2009
1.220
639
–
–
1.220
639
2010
2009
639
319
10
15
571
305
1.220
639
Latente belastingverplichtingen > Latente belastingverplichting te voldoen na meer dan 12 maanden > Latente belastingverplichting te voldoen binnen 12 maanden
De brutomutatie in latente belastingen is als volgt:
Stand op 1 januari Koersverschillen Naar de winst- en verliesrekening Stand op 31 december
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
100
Latente belastingvorderingen uit compensabele verliezen worden opgenomen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat toekomstige fiscale winst zal worden behaald. Situatie per 31 december 2009 De vennootschap vormde tot 2010 tezamen met haar 100% Nederlandse deelnemingen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. Deze groep had latente belastingvorderingen als gevolg van verliezen uit het verleden ter grootte van € 28,8 miljoen per 31 december 2009 (€ 113,0 miljoen compensabele verliezen). Ontwikkelingen in 2010 Met de belastingdienst is in 2009 overeenstemming bereikt om via een fiscale herstructurering een aanzienlijk deel van deze latente belastingvorderingen ‘te verjongen’, € 18,0 miljoen (€ 70,5 miljoen compensabele verliezen). In 2010 is deze herstructurering geëffectueerd. In 2010 is door een tweede fiscale herstructurering een situatie gecreëerd waardoor in 2010 en 2011 nog mogelijkerwijs een aanvullend bedrag zou kunnen worden ‘verjongd’. Hiertoe zijn twee nieuwe vennootschappen opgericht en zijn twee fiscale eenheden ontstaan om de fiscale structuur te optimaliseren. Situatie per 31 december 2010 Per 31 december 2010 heeft de vennootschap, tezamen met enkele van haar 100% Nederlandse deelnemingen, een latente belastingvordering ter grootte van € 11,3 miljoen (€ 44,5 miljoen compensabele verliezen). Van dit totaal is € 10,9 miljoen verrekenbaar tot en met 2011. Het restant is nog verrekenbaar tot en met 2012. Als de tweede fiscale herstructurering wordt geëffectueerd zou dit een ‘verjonging’ van de verliezen kunnen betekenen, waardoor de latente belasting met maximaal € 4,9 miljoen (€ 19 miljoen compensabele verliezen) zou kunnen afnemen. De latente belastingvordering tot en met 2011 kan dan worden verminderd tot € 6,0 miljoen. Het management van de onderneming volgt de consistente lijn die het de afgelopen jaren heeft gevolgd om deze latentie niet op de balans te waarderen, maar toe te lichten. Zij acht de waarschijnlijkheid van het realiseren van deze toekomstige fiscale winsten onvoldoende zeker en vindt het niet verantwoord om dit soort langlopende, onzekere actieve latenties op te nemen in het vermogen en resultaat, daar deze nog niet zijn gerealiseerd en afhankelijk zijn van eventuele, toekomstige fiscale winsten bij één van de dochterbedrijven. Hierdoor wordt tevens geen latente belastingvordering opgenomen voor tijdelijke verschillen welke ontstaan zijn doordat fiscaal geen voorziening voor personeelsbeloningen is toegestaan (per 31 december 2010 bedragen deze voorzieningen: € 2,9 miljoen). Bij de joint ventures in Botlek Tank Terminal B.V. en Rotterdam Bulk Terminal (R.B.T.) B.V. geldt dat de latente belastingvorderingen (op basis 100% € 0,8 respectievelijk € 0,2 miljoen) niet zijn gewaardeerd door de onzekerheid of verrekening in de toekomst mogelijk zal zijn. De tijdelijke verschillen bij OBA Group B.V. zijn wel gewaardeerd, aangezien daar verrekening in de toekomst waarschijnlijk is.
101
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
24
VO O RZ IE NING VO O R P E R SO NE E LSBELONING EN
Onderstaand overzicht bevat meerdere zelfstandige pensioenregelingen.
2010
2009
2.270
2.268
779
675
3.049
2.943
–157
– 332
2.892
2.611
2010
2009
Pensioenrechten
2.270
2.268
Overschot inzake pensioenrechten
– 157
– 332
Nettobalansverplichting voor pensioenrechten
2.113
1.936
In de winst- en verliesrekening verwerkte lasten voor (toelichting 18):
2010
2009
Pensioenrechten
910
787
Balans Verplichting inzake pensioenrechten (opgenomen onder langlopende verplichtingen) Verplichtingen inzake overige personeelsbeloningen (opgenomen onder langlopende verplichtingen) Voorziening voor personeelsbeloningen (opgenomen onder langlopende verplichtingen) Overschot inzake pensioenrechten (opgenomen onder financiële activa) Nettobalansverplichting
Pensioenrechten
Balansverplichting
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
102
De bedragen opgenomen in de balans zijn als volgt gespecificeerd:
Contante waarde van afgefinancierde verplichtingen Reële waarde van fondsbeleggingen
Contante waarde van niet-afgefinancierde verplichtingen Niet-opgenomen actuariële verliezen Balansverplichting
2010
2009
– 45.483
– 46.035
43.748
42.630
– 1.735
– 3.405
– 802
– 501
424
1.970
– 2.113
– 1.936
2010
2009
De in de winst- en verliesrekening verwerkte bedragen zijn als volgt:
Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Rentekosten
246
286
2.398
2.744
– 2.267
– 2.421
Netto actuariële verliezen opgenomen gedurende het jaar
374
83
Toegerekende lasten verstreken diensttijd
159
95
Totaal, opgenomen onder personeelskosten (toelichting 2)
910
787
2010
2009
46.035
47.668
Verwachte rendement op fondsbeleggingen
De mutatie in de contante waarde van afgefinancierde verplichtingen is als volgt:
Verplichting aan het begin van het jaar Aan het dienstjaar toegerekende kosten Rentekosten Betaalde bijdragen Actuariële winsten en verliezen Betaalde uitkeringen Toegerekende lasten verstreken diensttijd Verplichting aan het einde van het jaar
103
246
196
2.366
2.695
135
171
– 176
– 1.497
– 3.123
– 3.198
–
–
45.483
46.035
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
De mutatie in de reële waarde van fondsbeleggingen is als volgt:
2010
2009
42.630
42.071
Verwachte rendement op fondsbeleggingen
2.235
2.321
Actuariële winsten en verliezen
1.321
567
Betaalde bijdragen door werkgever
656
698
Betaalde bijdragen door werknemer
135
171
Betaalde uitkeringen
– 3.229
– 3.198
Reële waarde van fondsbeleggingen aan het einde van het jaar
43.748
42.630
Reële waarde van fondsbeleggingen aan het begin van het jaar
Het werkelijk rendement op fondsbeleggingen was 3.551 (2009: 3.518). Samenstelling van de fondsbeleggingen
2010
2009
–
–
–
–
39.415
90%
26.160
61%
Overig
4.333
10%
16.470
39%
Totaal
43.748
100%
42.630
100%
Aandelen Vastrentende waarden
Het verwachte rendement op fondsbeleggingen is voor een deel gebaseerd op de aanname dat er bij het verwachte rendement van vastrentende waarden een risicopremie van 3% ingesteld kan worden. Voor het restant is als verwacht rendement op fondsbeleggingen het rendement op jaarbasis per fictieve belegging vastgesteld en het totale jaarrendement uitgedrukt in de marktwaarde. De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn als volgt:
2010
2009
Disconteringsvoet
4,9-5,2%
5,2%
Verwacht rendement op fondsbeleggingen
4,9-5,4%
5,4%
1,9%
1,9%-2,0%
0,1-0,4%
1,5%-1,9%
Toekomstige salaristoename Toekomstige pensioentoename
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
104
Sterftekans
De uitgangspunten met betrekking tot toekomstige kansen op sterfte zijn gebaseerd op adviezen en gepubliceerde statistieken in Nederland (2010: AG prognosetafel 2010-2060, leeftijdscorrectie mannen – 1 jaar, vrouwen – 1 jaar/2009: AG prognosetafel 2005-2050, leeftijdscorrectie mannen – 1 jaar, vrouwen – 2 jaar). De gemiddelde levensverwachting in jaren van een pensioengerechtigde deelnemer die pensioneert op de leeftijd van 65 jaar per balansdatum is als volgt
2010
2009
Man
20,3
17,4
Vrouw
23,3
21,3
Verwachte te betalen premies over 2011
De verwachte te betalen premies over 2011 voor de toegezegd-pensioenregelingen voor het jaar eindigend op 31 december 2011 bedragen 591. Saldo tekort/overschot afgefinancierde pensioenrechten
2010
2009
Per 31 december – 45.483
– 46.035
Reële waarde van fondsbeleggingen
43.748
42.630
Tekort/(overschot)
– 1.735
– 3.405
Ervaringscorrecties op verplichtingen
– 1.497
– 1.497
1.589
567
Contante waarde van afgefinancierde verplichtingen
Ervaringscorrecties op fondsbeleggingen
De Groep heeft één pensioenregeling die kwalificeert als een multi-employer toegezegd-pensioenregeling. Deze regeling voorziet in het vervroegd uittreden van een bepaalde groep personeelsleden. De regeling wordt uitgevoerd door de STIVU (Stichting Vervroegd Uittreden Zeehavens 46-49). De premie voor deze regeling is gebaseerd op een doorsneepremie voor alle aangesloten bedrijven, waardoor de activa en de verplichtingen niet afzonderlijk aan de aangesloten bedrijven zijn toe te wijzen. De Groep heeft het fonds verzocht om informatie te verschaffen zodat zij het aandeel van de Groep in de pensioenvoorziening, de beleggingen en de servicekosten kan berekenen en in onderliggende jaarrekening kan verwerken. Het fonds heeft het verzoek tot informatie niet gehonoreerd. Derhalve vindt de verantwoording van deze regeling, in overeenstemming met de bepalingen daartoe in IAS 19, plaats als ware het een toegezegde-bijdrageregeling.
105
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
Overige personeelsbeloningen
2010
2009
779
675
131
103
2010
2009
Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten
36
35
Rentekosten
38
36
Netto actuariële verliezen opgenomen gedurende het jaar
57
32
131
103
2010
2009
675
674
Aan het dienstjaar toegerekende kosten
36
35
Rentekosten
38
36
0
– 102
Balansverplichting Overige personeelsbeloningen In de winst- en verliesrekening verwerkte lasten voor (toelichting 19): Overige personeelsbeloningen
De in de winst- en verliesrekening verwerkte bedragen zijn als volgt:
Totaal, opgenomen onder personeelskosten
De mutatie in de contante waarde van afgefinancierde verplichtingen is als volgt:
Verplichting aan het begin van het jaar
Betaalde bijdragen Actuariële winsten en verliezen Betaalde uitkeringen Toegerekende lasten verstreken diensttijd Verplichting aan het einde van het jaar
58
32
– 28
–
0
–
779
675
De belangrijkste actuariële veronderstellingen en sterftekans zijn voor zover hier van toepassing gelijk aan het vermelde bij de pensioenrechten, rekening houdend met verschil in looptijd. Verwachte te betalen premies over 2011
De verwachte te betalen premies over 2011 voor de toegezegde overige personeelsbeloningen voor het jaar eindigend op 31 december 2011 bedragen 76.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
106
25
O V E R IGE VO O R Z IE NINGE N
Stand op 1 januari
2010
2009
2.054
1.826
–
–
886
228
2.940
2.054
Onttrekkingen Ten gunste/ ten laste van het resultaat Stand op 31 december
Deze voorziening is ter zake van kosten samenhangend met de afvoer van gemengd materiaal ad 2.940 (2009: 2.054). Management verwacht dat de afvoer in het komende jaar plaats zal gaan vinden.
26
S CH U LDE N AAN KR E DIE TINSTE LL ING EN
Betreft het binnen een jaar vervallend deel van de langlopende schulden en bankschulden in rekening-courant. Voor een toelichting op de kredietfaciliteiten van de Groep wordt verwezen naar punt 29.
27
O V E R IGE KO RTLO P E NDE SC HULDEN
Vakantiedagen Te betalen kortingen Salarissen Rente Overige
107
2010
2009
1.872
1.695
75
101
790
630
19
–
4.280
4.090
7.036
6.516
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
28
V E RWAC HTE B E TALING VAN VE R PLICHT ING EN
Leningen o/g
Binnen 1 maand
Tussen 1 en 3 maanden
Tussen 4 en 6 maanden
Niet binnen halfjaar
Totaal
159
394
493
18.479
19.525
1.795
1.795
3.786
4.961
Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers
148
Overige kortlopende schulden
372
1.886
1.100
3.678
7.036
Overlopende passiva
424
743
538
874
2.579
65
127
190
364
746
4.954
8.111
2.321
25.190
40.576
Rente leningen Totaal
29
8.747
Schulden aan deelnemingen
148
ZE K E R HE DE N VO O R LANG- E N KO RTLOPENDE SCHU LDEN AAN KREDIETINST ELLING EN
Voor de schulden aan banken zijn, of zullen op eerste aanvraag van banken, door de Groep als zekerheid worden gesteld materiële vaste activa met een gezamenlijke boekwaarde van € 2,8 miljoen en de terminal in Engeland. Voorts is een negative pledge afgegeven voor de aandelen van Erts- en Kolenoverslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V., Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V., OBA Group B.V. en OVET Holding B.V. Onderdeel van de kredietvoorwaarden is dat er aan een solvabiliteitseis van 30% moeten worden voldaan. Aan deze voorwaarde wordt door de Groep ruimschoots voldaan. Voor het proportioneel geconsolideerde belang in OBA Group B.V. (50%) geldt dat door deze vennootschap de volgende zekerheden zijn gesteld: > hypothecaire zekerheid op bedrijfsgebouwen; > pandrecht op handelsvorderingen, machines en installaties. Voor het proportioneel geconsolideerde belang in Rotterdam Bulk Terminal (R.B.T.) B.V. (50%) geldt dat door deze vennootschap de volgende zekerheden zijn gesteld: > hypothecaire zekerheid op bedrijfsgebouwen; > pandrecht op boekvorderingen; > pandrecht op inventaris. > bij banken achtergestelde lening aandeelhouders
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
108
Voor het proportioneel geconsolideerde belang in Botlek Tank Terminal B.V (50%) geldt dat door deze vennootschap de volgende zekerheden zijn gesteld: > hypothecaire zekerheid op het recht van erfpacht en opstal; > pandrecht op boekvorderingen > pandrecht op inventaris en bedrijfsgebouwen. > bij banken achtergestelde lening aandeelhouders De Groep heeft totale kredietfaciliteiten van € 56,2 miljoen. Per 31 december 2010 wordt hiervan € 17,4 miljoen gebruikt (per 31 december 2009 : faciliteiten € 28,2 miljoen, gebruikt € 5,8 miljoen).
30
N I E T IN DE B ALANS O P GE NO ME N RECHT EN EN V ERPLICHT ING EN
Door OBA Group B.V. en Botlek Tank Terminal B.V. zijn per 31 december 2010 investeringsverplichtingen aangegaan voor in totaal € 21,3 miljoen. Dit betreft 50% van de door deze ondernemingen aangegane verplichtingen. Door geconsolideerde maatschappijen zijn langlopende verplichtingen aangegaan ter zake van huur en lease exclusief terreinen en kades voor een totaalbedrag van 524. Van dit totale bedrag vervalt 294 binnen een jaar en 230 tussen een en vijf jaar na balansdatum. Hierin zijn de verplichtingen van de proportioneel geconsolideerde maatschappijen naar rato van het deelnemingspercentage meegenomen. Daarnaast zijn langlopende huurverplichtingen aangegaan voor terreinen en kades met diverse looptijden als volgt:
Jaarlijkse verplichting LO O PTIJD
2010
2009
Tot 31 december 2010
0
299
Tot 30 juni 2011
0
7
74
0
Tot 30 september 2014
0
43
Tot 31 december 2014
227
0
Tot 31 december 2016
242
221
Tot 29 september 2018
504
485
Tot 1 januari 2027
891
891
Tot 31 december 2011
Tot 31 december 2029 Tot 30 juni 2036 Tot 31 december 2084 Totaal
244
242
2.430
2.339
48
47
4.660
4.574
De huren worden in vrijwel alle gevallen jaarlijks geïndexeerd.
109
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de geconsolideerde balans] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
In 2010 is in de geconsolideerde winst- en verliesrekening een totaalbedrag voor huur en lease, inclusief terreinen en havens verwerkt van 4.439 (2009: 5.009). Voor werknemers geboren tussen 1942 en 1949 geldt een vervroegde uittredingsregeling. Daartoe betalen European Bulk Services (E.B.S.) B.V. en OBA Group B.V. (50%) jaarlijks 345, uiterlijk tot 2014. De vennootschap vormt tezamen met een aantal van haar Nederlandse 100%-groepsmaatschappijen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. Elke vennootschap in de fiscale eenheid is mede hoofdelijk aansprakelijk voor de vennootschapsbelastingschulden van de eenheid. De Groep heeft voortvloeiend vanuit een reorganisatie in het verleden een voorwaardelijk recht op premiekorting van de STIVU verkregen (Stichting Vervroegd Uittreden Zeehavens 42-49), van per 31 december 2010 in totaal 0,3 miljoen (2009: 0,7 miljoen). Deze premiekortingen kunnen tot en met 2014 worden gerealiseerd. Contractueel heeft de Groep de verplichting om na beëindiging van de erfpachtcontracten de terreinen in de oorspronkelijke staat te herstellen. Het management is van mening dat voornoemde verplichting naar verwachting niet per saldo tot een uitstroom van middelen zal leiden en dientengevolge is er geen verplichting in de balans opgenomen.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
110
111
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Enkelvoudige balans per 31 december 2010 Voor verwerking van het resultaat, x € 1.000
31-12-2010
31-12-2009
VA S TE AC TIVA
Materiële activa Bedrijfsgebouwen Andere vaste bedrijfsmiddelen
–
–
18
30 18
31
30
Financiële activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen
48.050
41.273
Andere deelnemingen
39.760
34.008
8.307
1.428
Vorderingen op deelnemingen
Totaal vaste activa
96.117
76.709
96.135
76.739
V LOTTE NDE AC TIVA
Vorderingen Groepsmaatschappijen Deelnemingen Overige vorderingen
329
55
14
–
–
56 343
111
Liquide middelen
133
5.633
Totaal vlottende activa
476
5.744
96.611
82.483
Totaal activa
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
112
31-12-2010 32
31-12-2009
E I G E N VE R MO GE N
Geplaatst kapitaal Agio
8.752
8.752
26.547
26.547
201
172
Wettelijke reserve deelnemingen
36.761
28.649
Reserve koersverschillen
– 1.057
– 1.275
Share based payment
Overige reserves Onverdeelde winst
– 301
1.186
21.867
16.725 92.770
80.756
VO O R Z IE NINGE N
33
Voor pensioenen en vervroegde uittreding
187
181
31
Voor groepsmaatschappijen
814
713 1.001
894
KO RT LO P E NDE SC HULDE N
Kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Groepsmaatschappijen Belastingen en premies sociale verzekering Schulden ter zake van pensioenen Overige schulden Overlopende passiva
Totaal passiva
1.381
–
36
135
130
119
–
96
41
0
1.252
483
–
– 2.840
833
96.611
82.483
113
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Enkelvoudige winst- en verliesrekening over 2010 x € 1.000
2010
2009
37
Resultaat deelnemingen na belastingen
23.591
18.189
38
Overige baten en lasten na belastingen
– 1.724
– 1.464
21.867
16.725
Nettoresultaat
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
114
Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening A LG E ME E N
Grondslagen voor het opstellen van de enkelvoudige jaarrekening De enkelvoudige jaarrekening van H.E.S. Beheer N.V. wordt opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2 BW. Hierbij wordt gebruikgemaakt van de door artikel 2:362 lid 8 BW geboden mogelijkheid om in de enkelvoudige jaarrekening de grondslagen van waardering en resultaatbepaling toe te passen die in de geconsolideerde jaarrekening worden gehanteerd. Grondslagen van waardering en van resultaatbepaling De grondslagen van waardering en van resultaatbepaling voor de enkelvoudige jaarrekening zijn gelijk aan die voor de geconsolideerde jaarrekening. Indien geen nadere grondslagen zijn vermeld wordt verwezen naar de vermelde grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening. Financiële vaste activa Deelnemingen in groepsmaatschappijen (inclusief joint ventures) en andere deelnemingen met invloed van betekenis Deelnemingen in groepsmaatschappijen en joint ventures worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode, gebaseerd op de grondslagen zoals vermeld in de geconsolideerde jaarrekening. Deelnemingen waarin invloed van betekenis kan worden uitgeoefend worden gewaardeerd volgens de equitymethode (zie grondslagen in de geconsolideerde jaarrekening). Deelnemingen; verwerking van verliezen Indien het aandeel van verliezen toerekenbaar aan H.E.S. Beheer N.V. de boekwaarde van de deelneming (inclusief separaat gepresenteerde goodwill en overige niet door zekerheden gedekte vorderingen) overschrijdt, worden de verdere verliezen niet meer verwerkt tenzij door H.E.S. Beheer N.V. zekerheden zijn gesteld ten behoeve van de deelneming dan wel verplichtingen zijn aangegaan of betalingen namens de deelneming zijn verricht. In dat geval wordt door H.E.S. Beheer N.V. een voorziening opgenomen voor dergelijke verplichtingen. Deelnemingen; verwerking van ongerealiseerde resultaten Resultaten op transacties tussen H.E.S. Beheer N.V. en de deelnemingen worden indien van toepassing in enig boekjaar geëlimineerd naar rato van het belang van H.E.S. Beheer N.V. in deze deelnemingen voor zover deze resultaten niet door transacties met derden zijn gerealiseerd. Verliezen worden niet geëlimineerd als de transactie met een deelneming aantoont dat sprake is van een bijzondere waardevermindering van een actief.
115
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
31
F I N ANC IË LE VASTE AC TIVA
Stand op 1 januari 2009
Groepsmaatschappijen
Andere deelnemingen
Vorderingen op deelnemingen
Totaal
34.966
29.294
968
65.228
–
–
465
465
Investeringen
–
–
– 15
– 15
Aandeel in resultaat
Aflossingen
8.683
9.506
–
18.189
Ontvangen dividend
– 8.222
– 3.430
– 4.792
–
Koersverschillen
341
–
10
351
Herrubricering
713
–
–
713
41.273
34.008
1.428
76.709
200
191
7.000
7.391
–
–
– 138
– 138
Stand op 1 januari 2010 Investeringen Aflossingen Aandeel in resultaat
11.495
12.197
–
23.692
Ontvangen dividend
– 5.136
– 6.636
–
– 11.772
218
–
17
235
–
–
–
–
48.150
39.760
8.307
96.117
Koersverschillen Herrubricering Stand op 31 december 2010
Van de waardering van groepsmaatschappijen is 914 opgenomen als voorziening deelneming door de negatieve waardering van twee groepsmaatschappijen per balansdatum. In 2010 heeft een fiscale herstructurering plaatsgevonden, waarbij twee nieuwe vennootschappen zijn opgericht en eveneens twee fiscale eenheden zijn ontstaan om hiermee de fiscale structuur te optimaliseren. Onderdeel van deze herstructurering is de verhanging van enkele deelnemingen binnen de HES Beheer Groep hetgeen fiscaal tot onderlinge vordering- respectievelijk schuldverhoudingen heeft geleid met fiscale rentebaten respectievelijk lasten tot gevolg. In het licht van IAS 28 zijn de hierboven genoemde vordering respectievelijk schuldverhoudingen als gevolg van de verhangen deelnemingen niet in de commerciële jaarrekening van H.E.S. Beheer N.V. tot uitdrukking gebracht, maar nog steeds verwerkt als deelneming. Op pagina 127 van dit jaarverslag is een overzicht van de belangrijkste groepsmaatschappijen en deelnemingen opgenomen.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
116
32
E I G E N VE R MO GE N
Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap bedraagt 22 miljoen, bestaande uit 11 miljoen gewone aandelen en 11 miljoen preferente aandelen (2009: 11 miljoen gewone aandelen en 11 miljoen preferente aandelen) elk van € 1 (2009: € 1). Hiervan zijn geplaatst en volgestort 8.752.136 gewone aandelen. Met betrekking tot de toegekende opties aan werknemers wordt verwezen naar de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening (pagina 96).
Stand op 1 januari 2009
Geplaatst aandelenkapitaal
8.752
Agioreserve
Share based payment
Wettelijke reserve deelnemingen
Wettelijke reserve koersverschillen
Overige reserves
Onverdeelde winst
Totaal
26.547
166
21.697
– 1.616
281
14.400
70.227
10.899
– 10.899
0
– 3.501
– 3.501
Winstbestemming Uitbetaald dividend Koersverschillen deelnemingen
341
341
Toevoeging wettelijke reserve deelnemingen
6.952
Waarde van geleverde diensten
– 6.952
Uitoefening opties
83
– 77
– 67
Resultaat boekjaar
– 144 16.725
Interimdividend 2009 Stand op 1 januari 2010
0
83
– 2.975 8.752
26.547
172
28.649
– 1.275
Winstbestemming
– 2.975
1.186
16.725
80.756
11.387
– 11.387
0
– 5.338
– 5.338
191
Correctie beginsaldo deelneming Uitbetaald dividend
191
218
Koersverschillen deelnemingen
16.725
218
Toevoeging wettelijke reserve 8.112
deelnemingen Waarde van geleverde diensten
103
Uitoefening opties
– 74
– 8.112
0
– 52
– 126
103 21.867
Resultaat boekjaar – 4.901
Interimdividend 2010 Stand op 31 december 2010
8.752
26.547
201
36.761
– 1.057
– 301
117
21.867 – 4.901
21.867
92.770
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
Wettelijke reserve koersverschillen
Dit betreft de wettelijke reserve omrekeningsverschillen deelnemingen in vreemde valuta. Wettelijke reserve deelnemingen
Deze post betreft de reserve voor positieve resultaten uit deelnemingen en rechtstreekse vermogensmutaties bij deelnemingen waarvan uitkering niet zonder beperking kan worden bewerkstelligd. Overige reserves Resultaatbestemming 2009
In de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 3 mei 2010 is het resultaat over 2009 als volgt vastgesteld:
Uitgekeerd aan gewone aandeelhouders
5.338
Toegevoegd aan de overige reserves
11.387
Nettoresultaat
16.725
Dividend 2010 In 2010 is een interimdividend uitbetaald van 4.901 (2009: 2.975) dat in de jaarrekening ten laste is gebracht van de overige reserves. Het voorstel tot dividenduitkering (slotdividend) aan de houders van gewone aandelen, zoals opgenomen in de ‘Overige gegevens’, is niet verwerkt in de jaarrekening.
33
VO O RZ IE NING VO O R P E NSIO E NE N EN V ERV ROEG DE U IT T REDING
2010
2009
163
158
24
23
187
181
18
17
Balansverplichtingen Pensioenrechten Overige personeelsbeloningen
In de winst-en verliesrekening verwerkte lasten Pensioenrechten
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
118
De bedragen opgenomen in de balans zijn als volgt gespecificeerd:
Contante waarde van afgefinancierde verplichtingen Reële waarde van fondsbeleggingen
2010
2009
– 608
– 628
482
415
– 126
– 213
– 61
32
– 187
– 181
2010
2009
Contante waarde van niet-afgefinancierde verplichtingen Niet-opgenomen actuariële verliezen Balansverplichting
De in de winst- en verliesrekening verwerkte bedragen zijn als volgt:
4
2
32
31
– 24
– 21
6
5
18
17
2010
2009
Disconteringsvoet
5,2%
5,2%
Verwacht rendement op fondsbeleggingen
5,4%
5,4%
Toekomstige salaristoename
1,9%
1,9%
Toekomstige pensioentoename
0,1%
1,5%
Aan het dienstjaar toegerekende pensioenkosten Rentekosten Verwachte rendement op fondsbeleggingen Netto actuariële verliezen opgenomen gedurende het jaar Totaal, opgenomen onder personeelskosten
Het werkelijk rendement op fondsbeleggingen was 35 (2009: 59). De belangrijkste actuariële veronderstellingen zijn als volgt:
119
H E S JAAR V ERSL AG 2010
[Toelichting op de enkelvoudige balans en winst- en verliesrekening] Alle bedragen luiden in € 1.000 tenzij anders vermeld
34
B E ZOLDIGING B E STUUR DE R E N C OM M ISSARISSEN
Voor een toelichting op de bezoldiging van de bestuurder en commissarissen wordt verwezen naar paragraaf 14 en 15 in de geconsolideerde jaarrekening.
35
V E RB O NDE N PARTIJE N
Alle deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen worden aangemerkt als verbonden partij.
36
N I E T IN DE B ALANS O P GE NO ME N RECHT EN EN V ERPLICHT ING EN
Voor de schulden aan banken van H.E.S. Beheer N.V. en haar Nederlandse groepsmaatschappijen is een negative pledge afgegeven voor de aandelen van Erts- en Kolenoverslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V., Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V., OBA Group B.V. en OVET Holding B.V. Latente belastingvorderingen uit compensabele verliezen worden opgenomen indien en voor zover het waarschijnlijk is dat toekomstige fiscale winst zal worden behaald. Situatie per 31 december 2009 De vennootschap vormde tot 2010 tezamen met haar 100% Nederlandse deelnemingen een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting. Deze groep had latente belastingvorderingen als gevolg van verliezen uit het verleden ter grootte van € 28,8 miljoen per 31 december 2009 (€ 113,0 miljoen compensabele verliezen). Ontwikkelingen in 2010 Met de belastingdienst is in 2009 overeenstemming bereikt om via een fiscale herstructurering een aanzienlijk deel van deze latente belastingvorderingen ‘te verjongen’, € 18,0 miljoen (€ 70,5 miljoen compensabele verliezen). In 2010 is deze herstructurering geëffectueerd. In 2010 is door een tweede fiscale herstructurering een situatie gecreëerd waardoor in 2010 en 2011 nog mogelijkerwijs een aanvullend bedrag zou kunnen worden ‘verjongd’. Hiertoe zijn twee nieuwe vennootschappen opgericht en zijn twee fiscale eenheden ontstaan om de fiscale structuur te optimaliseren. Per 31 december 2010 heeft de vennootschap, tezamen met enkele van haar 100% Nederlandse deelnemingen, een latente belastingvordering ter grootte van € 11,3 miljoen (€ 44,5 miljoen compensabele verliezen). Van dit totaal is € 10,9 miljoen verrekenbaar tot en met 2011. Het restant is nog verrekenbaar tot en met 2012. Als de tweede fiscale herstructurering wordt geëffectueerd zou dit een ‘verjonging’ van de verliezen kunnen betekenen, waardoor de latente belasting met maximaal € 4,9 miljoen (€ 19 miljoen compensabele verliezen) zou kunnen afnemen. De latente belastingvordering tot en met 2011 kan dan worden verminderd tot € 6,0 miljoen. Het management van de onderneming volgt de consistente lijn die hij de afgelopen jaren heeft gevolgd om deze latentie niet op de balans te waarderen, maar toe te lichten. Hij acht de waarschijnlijkheid van het realiseren van deze toekomstige fiscale winsten onvoldoende zeker en vindt het niet verantwoord om dit soort langlopende, onzekere actieve latenties op te nemen in het vermogen en resultaat, daar deze nog niet zijn gerealiseerd en afhankelijk zijn van eventuele, toekomstige fiscale winsten bij één van de dochterbedrijven.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
120
Hierdoor wordt tevens geen latente belastingvordering opgenomen voor tijdelijke verschillen welke ontstaan zijn doordat fiscaal geen voorziening voor personeelsbeloningen is toegestaan (per 31 december 2010 bedragen deze voorzieningen: € 2,9 miljoen). H.E.S. Beheer N.V. is hoofd van een fiscale eenheid voor de vennootschapsbelasting met een aantal van haar Nederlandse 100%-groepsmaatschappijen. Op grond daarvan is H.E.S. Beheer N.V. hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden inzake vennootschapsbelasting van de fiscale eenheid als geheel. De omvang van deze verplichting bedraagt ultimo 2010 nihil (2009: nihil).
37
N E TTO R E SULTAAT UIT DE E LNE MING EN
Het nettoresultaat uit deelnemingen betreft het aandeel van H.E.S. Beheer N.V. in de resultaten van haar deelnemingen.
38
O V E R IGE NE TTO R E SULTAAT
Het overige nettoresultaat omvat de kosten inclusief het saldo van de financiële baten en lasten van H.E.S. Beheer N.V. voor zover deze niet zijn doorbelast aan haar deelnemingen. Europoort/Rotterdam, 16 maart 2011 Raad van Commissarissen:
Directie:
Mr. J.P. Peterson
Drs. H. Sliep
Drs. W. Cordia Mr. S.W.A. Lak F. Tielrooij
121
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Overige gegevens U I T TR E KSE L UIT DE STATUTE N INZAKE WINSTBEST EM M ING
De statutaire regeling omtrent de bestemming van winst kan – voor zover van belang in de context van dit verslag – als volgt worden weergegeven: Op grond van artikel 26 van de statuten bepaalt de Directie, onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen, welk gedeelte van de winst wordt gereserveerd. De resterende winst staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
B E S TE MMING VAN HE T R E SULTAAT
Voorgesteld wordt uit de winst een dividend te declareren ten bedrage van 10.940 (€ 1,25 per aandeel) en het overblijvende deel van de winst ad 10.927 ten gunste van de overige reserves te brengen. Dit voorstel is niet in de jaarrekening verwerkt. In 2010 is reeds een interim-dividend uitbetaald van 4.901 dat in de jaarrekening ten laste is gebracht van de overige reserves.
CO N TR O LE VE R KLAR ING VAN DE ONAFHANKELIJ KE ACCOU NTANT
Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van H.E.S. Beheer N.V.
V E RKLAR ING B E TR E FFE NDE DE JAARREKENING
Wij hebben de in dit rapport op pagina 61 tot en met 121 opgenomen jaarrekening 2010 van H.E.S. Beheer N.V. te Rotterdam gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2010, de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening, het overzicht geconsolideerde totaalresultaat, geconsolideerd mutatieoverzicht eigen vermogen en geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2010 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de belangrijke grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW), alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.
HES JA A RVERS LAG 2 0 1 0
122
Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de vennootschap. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de vennootschap gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van H.E.S. Beheer N.V. per 31 december 2010 en van het resultaat en de kasstromen over 2010 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en Titel 9 Boek 2 BW.
V E RKLAR ING B E TR E FFE NDE O VE RIG E BIJ OF KRACHTENS DE WET G ESTELDE EISEN
Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW.
Rotterdam, 16 maart 2011 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Drs. M.R.G. Adriaansens RA
123
H E S JAAR V ERSL AG 2010
Organisatie Van links naar rechts: Drs. W. Cordia, Mr. S.W.A. Lak, F. Tielrooij en Mr. J.P. Peterson.
R AAD VAN C O MMISSARISSEN
Mr. J.P. Peterson (1943),
Directeur PPF Participatie Fonds B.V.
voorzitter
Benoemd in 1997, aftredend in 2013. Andere commissariaten: diverse commissariaten binnen de Peterson groep en aan de Peterson groep en HES Beheer gelieerde bedrijven en bij NV NIBA te Arnhem. Belangrijke nevenfunctie: voorzitter stichting Care to Move.
Drs. W. Cordia (1940)
Chairman of the Board of Incomare Resources, Inc. Benoemd in 1997, aftredend in 2014. Andere commissariaten: Van Heek-Ten Cate Holding B.V., Huisman Special Lifting Equipment B.V., Kerrco Inc., Nausch, Hogan & Murray, Rodinia Fund Ltd., Workships Group bv, Cambrian Asia en een aan HES Beheer gelieerd bedrijf. Belangrijke nevenfuncties: member Lloyd’s Committee London en member of Committee Det Norske Veritas. Voorzitter Productschap Vee en Vlees.
Mr. S.W.A. Lak (1954)
Benoemd in 2007, aftredend in 2011. Andere commissariaten: commissaris bij een aan HES gelieerd bedrijf. Belangrijke nevenfuncties: voorzitter Raad van Toezicht Stichting Vermogensbeheer Belangenbehartiging PVH, voorzitter Raad van Toezicht Pensioenfonds Productschappen, vicevoorzitter Economic Development Board Rotterdam, voorzitter Raad van Toezicht Stichting Pension Maaszicht & Stichting Maasjeugd en Toekomst en voorzitter bestuur Stichting Vrienden van Maaszicht. Adviseur van diverse bedrijven en gemeenten, met name op het terrein van waterbeheer
F. Tielrooij (1942)
en vastgoed, adviseur dan wel voorzitter (staats)commissies op het terrein van waterbeheer, vastgoed en ruimtelijke ordening, associé bij Boer & Croon Procesmanagement, voorzitter Platform Agrologistiek, voorzitter stuurgroep Drijvende Kassen, voorzitter Kustcommissie Zuid-Holland en lid Adviescommissie Water. Benoemd in 2000, aftredend in 2012. Andere commissariaten: Schiphol Area Development Company, Regionale Ontwikkelingsmaatschappij Noordzeekanaalgebied N.V. en een aan HES Beheer gelieerd bedrijf. Belangrijke nevenfuncties: voorzitter Steunstichting Goois Natuurreservaat en ambassadeur Nationaal Kennisprogramma Leven met Water. Alle commissarissen zijn van het mannelijk geslacht en hebben de Nederlandse nationaliteit. De volledige gegevens van commissarissen als bedoeld in artikel 2:142, lid 3 BW liggen ter inzage bij de vennootschap en kunnen kosteloos worden opgevraagd. Ditzelfde geldt voor het profiel en het reglement van de raad van commissarissen. Voornoemde documenten staan bovendien op de website van de vennootschap. Het totale effectenbezit van commissarissen bedraagt 9,54% van het geplaatste kapitaal. Het hieraan verbonden stemrecht bedraagt 9,54%. HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
124
D I R E CT I E
Drs. Harmen Sliep (1961) In dienst sinds 1997, benoemd tot directeur in 2000. Tevens directeur OVET Holding en Botlek Tank Terminal. Commissariaten bij HES-deelnemingen: EBS, NHBS, OBA, RBT, EMO/EKOM, Ovet en VSBV. Andere HES-gerelateerde functies: Lid financiële commissie EMO/EKOM en lid bestuur Stichting Pensioenfonds EBS. Andere commissariaten: Interjute B.V/Internationale Jute Maatschappij B.V.
MA N AG E M E N T T E A M
Algemeen directeur Drs. Harmen Sliep
Directeur Speciale Projecten & Secretaris van de Vennootschap Mevr. Elly L. Groenendijk (1954) In dienst sinds 1976, benoemd tot directeur speciale projecten in 1997. Tevens commissaris NHBS.
125
H E S JAAR VERSL AG 2010
DIR E C TE UR E N B E LANG RIJ KSTE DEELNEM ING EN
T. de Vries, EBS
J.H.M. Lyne, New Holland Bulk Services
H.J. Fijlstra, OBA Group
C.L. Broers-Keuning, RBT
C.M. Smissaert, BTT
J.A.C. Martin, Ovet
Ir. M.H. Pelsma, EMO + EKOM
Tot 1 april 2010, Drs. D.A. van Doorn, EKOM (vormde samen met M.H. Pelsma de directie)
VE R E E NVO UDIGD ORG ANISATIESCHEM A PER 16 M AART 2011 ( AC TIE VE VE NNO OTSCHAPPEN)
H . E . S . B E H E E R N .V.
E.B.S. B.V.
H.E.S. UK Ltd.
OBA Group B.V.
R.B.T. B.V.
Botlek Tank Terminal B.V.
Ovet Holding B.V.
EMO B.V.
Vulcaanhaven Storage B.V.
EKOM B.V. 100%
100%
50%
50%
50%
33,3%
31%
NHBS Ltd.
100%
Ovet B.V.
NHSF Ltd.
100%
OVET SHIPPING B.V.
100%
75%
NHBS Hull Ltd.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
126
100%
OVET SCREENING B.V. 67,5%
OBA Group B.V.
50%
Overslagbedrijf De Feyter B.V.
50%
15%
BEL A NGR I J K S T E GR O E P SMAATSC HAP P IJE N E N DEELNEM ING EN
NHBS Hull NHBS North Lincolnshire OBA Amsterdam OVET OVET Vlissingen Terneuzen
EMO EBS
EBS
BTT
Vennootschap
Vestigingsplaats
Aandeel in geplaatste kapitaal
Europoort/Rotterdam North Lincolnshire
100%
Rotterdam RBT Vulcaanhaven
Geconsolideerde maatschappijen E.B.S. Holding B.V. H.E.S. UK Limited
100%
Proportioneel geconsolideerde maatschappijen OBA Group B.V. 1)
Amsterdam
50%
Rotterdam Bulk Terminal (R.B.T.) B.V.
Vlaardingen
50%
Botlek Tank Terminal B.V.
Rotterdam
50%
Andere deelnemingen (gewaardeerd volgens de equitymethode) OVET Holding B.V.
Terneuzen
33,3%
Europees Massagoed Overslagbedrijf (EMO) B.V. en Erts- en Kolen Overslagbedrijf Maasvlakte (EKOM) B.V.
Rotterdam
31,0%
Vulcaanhaven Storage B.V.
Vlaardingen
15,0%
Voorts nog enkele vennootschappen welke op grond van artikel 363 lid 3 boek 2 BW niet zijn vermeld. 1)
OVET Holding B.V. houdt 50% van de aandelen in OBA Group B.V.
127
H E S JAAR VERSL AG 2010
Vennootschappelijke informatie AANDE E LHO UDE R SINFORM AT IE
Kapitaal, aandelen en relevante informatie ingevolge Besluit artikel 10 overnamerichtlijn Het maatschappelijk kapitaal bedraagt € 22 miljoen, verdeeld in 11 miljoen gewone aandelen van elk nominaal € 1,– en 11 miljoen preferente aandelen, elk eveneens nominaal groot € 1,–. Het geplaatste en volgestorte kapitaal bedraagt € 8.752.136,–, verdeeld in 8.752.136 gewone aandelen. Elk aandeel geeft recht op het uitbrengen van één stem. Alle gewone aandelen luiden op naam. Indien aandelen behoren tot een Verzameldepot of een Girodepot kunnen deze op naam worden gesteld van een aangesloten instelling respectievelijk het Girodepot van effecten van de desbetreffende soort bij Necigef. Voor de levering van een aandeel op naam is vereist een daartoe bestemde akte alsmede, behoudens in het geval de vennootschap zelf bij een rechtshandeling partij is, schriftelijke erkenning van de levering door de vennootschap. Indien een aandeel wordt geleverd ter opname in een Verzameldepot, wordt de levering aanvaard door de desbetreffende Aangesloten Instelling. Indien een aandeel wordt geleverd ter opname in het Girodepot wordt de levering aanvaard door Necigef. De gewone aandelen HES Beheer worden sinds 24 juli 2008 doorlopend verhandeld via Euronext Amsterdam. Voor bijzonderheden omtrent de preferente aandelen wordt verwezen naar het rapport van de Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V. op pagina 133. Tijdens de algemene vergadering van aandeelhouders van 3 mei 2010 werd de directie gemachtigd voor een periode van 18 maanden vanaf 3 mei 2010 tot inkoop van eigen aandelen, zulks tot maximaal 10% van het geplaatste kapitaal, ter beurze, of onderhands, waarbij de te betalen prijs niet hoger mag zijn dan 10% boven de dan geldende beurskoers van de aandelen. Tevens werd de directie aangewezen als bevoegd, voor de duur van 18 maanden, tot: a. het uitgeven – en het verlenen van rechten tot het nemen – van gewone aandelen tot een maximum van 10% van het aantal uitstaande aandelen en b. tot het beperken of uitsluiten van de voorkeursrechten, die krachtens de wet aan aandeelhouders toekomen bij uitgifte, respectievelijk verlening van rechten, overeenkomstig a, voor zover het betreft de aandelen die krachtens besluit van de directie worden uitgegeven. Met betrekking tot een minder belangrijke deelneming is HES Beheer partij bij een aandeelhoudersovereenkomst op grond waarvan HES Beheer verplicht is haar aandelen in deze deelneming aan te bieden aan de andere aandeelhouder van die deelneming in geval van, onder meer, een overdracht van de meerderheid van de aandelen in en/of het stemrecht van HES Beheer en in geval van een juridische fusie of een juridische splitsing. Dergelijke voorwaarden zijn tevens in de desbetreffende statuten opgenomen. De arbeidsovereenkomsten met vier werknemers binnen de groep, onder wie de bestuurder, bevatten clausules die voorzien in een uitkering bij beëindiging van het dienstverband naar aanleiding van een openbaar bod.
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
128
Koersverloop 2000 tot en
36 33 30 27 24 21 18 15 12 9 6 3 0
met 16 maart 2011 [in euro’s]
Januari Jan 2000 2001
Jan 2002
Jan 2003
Jan 2004
Jan 2005
Jan 2006
Laagste koers
Jan 2007
Jan 2008
Jan 2009
Jan 2010
Hoogste koers
Maart 2011
Koersverloop 2009, 2010
Slotkoers
2009
op 25 maart
14,90
op 13 november
23,30
2009
22,85
en 16 maart 2011
2010
op 5 februari
21,90
op 14 december
33,40
2010
33,00
[in euro’s]
16 maart 2011
34,75
Het aantal verhandelde aandelen is toegenomen van 340.404 in 2009 tot 556.441 in 2010. Het daggemiddelde steeg van 1.335 naar 2.157. De omzet (aantal x koers) ging van € 6,4 miljoen naar € 15,6 miljoen. Aandeelhouders met een belang van meer dan 5% De volgende aandeelhouders van HES Beheer hebben een substantiële deelneming (kapitaalbelang + stemrecht) in de vennootschap: Totale deelneming
Rechtstreeks reëel
Middellijk reëel
Datum meldingsplicht
21,27%
21,27%
0,00%
01-11-2006
PPF Participatie Fonds
9,85%
0,00%
9,85%
06-09-2010
Plimsoll N.V.
9,54%
9,54%
0,00%
01-11-2006
A. Strating
6,06%
0,00%
6,06%
01-11-2006
Gestion Deelnemingen V B.V.
5,87%
5,87%
0,00%
01-11-2006
Menor Investments B.V.
6,51%
6,51%
0,00%
09-01-2009
Roosland Beheer B.V.
5,20%
5,20%
0,00%
01-11-2006
I. Onderdijk
5,01%
0,00%
5,01%
17-12-2007
Exploitatiemaatschappij Westerduin B.V. Stichting Administratiekantoor
Voorts heeft de Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V. een rechtstreeks potentieel kapitaalbelang en stemrecht van 100%. Publicaties in 2010 ingevolge artikel 5:25f lid 1 Wft De jaarcijfers over 2009 werden op 17 maart 2010 gepubliceerd. Het jaarverslag over 2009 werd d.d. 16 april 2010 aan belanghebbenden verzonden, het halfjaarbericht op 30 juli 2010. Op 3 mei en 1 november werden tussentijdse verklaringen uitgegeven over het eerste respectievelijk derde kwartaal. Deze documenten zijn, samen met de overige persberichten die in 2010 werden uitgegeven, tevens algemeen verkrijgbaar gesteld via de website van de vennootschap www.hesbeheer.com.
129
H E S JAAR VERSL AG 2010
Belangrijke data in 2011 28 april, nabeurs
publicatie cijfers 1e kwartaal
12 mei, 14.30 uur
jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders in de Grand Ballroom van de S.S. Rotterdam te Rotterdam
29 juli, nabeurs
publicatie halfjaarcijfers
31 oktober, nabeurs
publicatie cijfers 3e kwartaal
C O R P O R ATE GO VE RNANCE
De raad van commissarissen en de directie van HES Beheer hechten veel waarde aan een goede corporate governance. Zij onderschrijven dat goed ondernemerschap, waaronder inbegrepen integer en transparant handelen door de directie, alsmede goed toezicht hierop door de raad van commissarissen essentiële voorwaarden zijn voor het stellen van vertrouwen in directie en het toezicht hierop door belanghebbenden. De waarborgen voor goed ondernemingsbestuur worden bij HES Beheer vooral gevonden in een cultuur, waarbij vaktechnisch professionalisme en normaal burgerlijk fatsoen kenmerkend zijn. Aandeelhouders ontvingen ruim voor de jaarlijkse algemene vergadering van 3 mei 2010 een geactualiseerd document met de integrale tekst van de Code, waarbij per best-practicebepaling is aangegeven of HES Beheer deze bepaling wel of niet toepast dan wel zal toepassen. Dit document staat tevens op de website van de vennootschap. De algemene vergadering is in de gelegenheid gesteld om zich over het gekozen corporategovernancebeleid van de vennootschap uit te spreken. Dit beleid bleek de unanieme instemming van aandeelhouders te hebben. Het in december 2010 verschenen tweede rapport van de Monitoring Commissie Corporate Governance Code over de naleving van de Nederlandse Corporate Governance Code is uitgebreid besproken met de raad van commissarissen. Het gaat om het eerste rapport over de naleving van de nieuwe Code, die met ingang van 1 januari 2009 van kracht is geworden voor beursgenoteerde ondernemingen. De Code heeft een zelfregulerend karakter en een breed draagvlak en moet ontvankelijk blijven voor ontwikkeling en aanpassing. Terecht vreest de Commissie dat het draagvlak voor de Code in het gedrang komt indien de overheid selectief onderwerpen uit de Code neemt en deze wettelijk vastlegt. Een omslag naar regulering zou afbreuk doen aan het draagvlak voor de Code bij de schragende partijen, zeker wanneer blijkt dat wetgeving de bewegingsruimte van betrokken partijen verder inperkt dan de Code. In haar onderzoek heeft de Commissie in het bijzonder aandacht geschonken aan aandeelhouders (institutionele beleggers) en de samenstelling van en de evaluatie van het functioneren van de raad van commissarissen. Uit het onderzoek naar diversiteit bij raden van commissarissen blijkt dat ondernemingen de ruimte die is ontstaan door vertrekkende commissarissen slechts beperkt hebben benut om meer vrouwen te benoemen. In de paragraaf ‘Samenstelling raad van commissarissen’ legt de raad van commissarissen HES Beheer uit waarom dit College vooralsnog geen vrouwelijke leden telt. Toetsing van de corporate-governancestructuur van HES Beheer aan de Code wijst uit dat HES Beheer de principes van de Code onderschrijft en dat de meeste principes en best-practicebepalingen goed aansluiten bij de reeds door HES gehanteerde uitgangspunten en gedragslijnen. Enkele onderdelen zijn voor HES Beheer minder geschikt. Een document met de integrale tekst van de Code, waarbij per best-practicebepaling is aangegeven of HES Beheer deze bepaling toepast of zal toepassen, kan worden geraadpleegd via de website van de vennootschap www.hesbeheer.com. Behoudens ons standpunt ten aanzien van principe III.5 (instelling kerncommissies) is de inhoud van dit document identiek aan de tekst van het document waarmee tijdens de algemene vergadering van 3 mei 2010 door aandeelhouders werd ingestemd. HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
130
Voornoemd principe wordt nog steeds onderschreven door de raad van commissarissen. Zouden de kandidaten die worden voorgedragen voor (her)benoeming tot commissaris door de algemene vergadering van 12 mei 2011 worden benoemd, dan zal de raad tijdelijk uit zes leden bestaan, om een goede transitie van taken te waarborgen. Gegeven het tijdelijke karakter van dit aantal, vindt de raad het onwenselijk om aparte kerncommissies te benoemen. De taken van deze commissies blijven plenair dan wel door een delegatie vanuit de raad van commissarissen behandeld. Voor een gedetailleerde verantwoording van de naleving van de Code verwijzen wij naar het document op de website. Conform de statuten wordt de vennootschap bestuurd door een directie die uit één of meer directeuren bestaat. Het aantal directeuren wordt vastgesteld door de raad van commissarissen. De vennootschap heeft een raad van commissarissen die uit ten minste drie natuurlijke personen bestaat. Het aantal commissarissen wordt vastgesteld door de algemene vergadering. De regels omtrent het functioneren van de directie en de raad van commissarissen zijn vastgelegd in de wet en de statuten van de vennootschap (zie www.hesbeheer.com). De corporate-governancecode bevat breed gedragen opvattingen over corporate governance. De in de Code opgenomen principes en concrete best practices bevatten gedragsnormen voor het bestuur, de commissarissen en aandeelhouders van Nederlandse beursvennootschappen. Zoals hierboven aangegeven, is een volledig overzicht van het standpunt van HES Beheer ten aanzien van de gedragsregels voor directie en commissarissen te vinden op de website. Voor de samenstelling van de directie en de raad van commissarissen wordt verwezen naar pagina’s 124 respectievelijk 125 van dit jaarverslag. De belangrijkste kenmerken van het interne beheers- en controlesysteem van de vennootschap in verband met het proces van financiële verslaggeving van de vennootschap en van de groep waarvan de financiële gegevens in de jaarrekening zijn opgenomen, zijn vermeld in de paragraaf ‘Risicomanagement’ op pagina 28. Aandeelhouders van HES Beheer oefenen hun rechten uit tijdens de jaarlijkse en buitengewone algemene vergaderingen van aandeelhouders. Op de agenda van de jaarlijkse algemene vergadering dienen bepaalde onderwerpen te staan zoals omschreven in de statuten van HES of opgenomen in de wet, waaronder de vaststelling van de jaarrekening. Buitengewone algemene vergaderingen van aandeelhouders worden gehouden op verzoek van de directie, de raad van commissarissen of een of meer aandeelhouders die alleen of gezamenlijk ten minste een tiende gedeelte van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen. Een onderwerp, waarvan de behandeling schriftelijk is verzocht door een of meer aandeelhouders die alleen of gezamenlijk ten minste een honderdste gedeelte van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen of waarvan de aandelen ten minste een waarde vertegenwoordigen van € 50 miljoen, wordt opgenomen in de oproeping of op dezelfde wijze aangekondigd indien HES het verzoek niet later dan op de dertigste dag voor die van de vergadering heeft ontvangen en mits geen zwaarwichtig belang van HES zich daartegen verzet. Op algemene vergaderingen van aandeelhouders kunnen besluiten worden genomen met een volstrekte meerderheid van de uitgebrachte stemmen, tenzij de statuten van HES of de wet een grotere meerderheid voorschrijven.
131
H E S JAAR VERSL AG 2010
De belangrijkste bevoegdheden van de algemene vergadering van aandeelhouders zijn: > vaststelling jaarrekening > goedkeuring voorstel bestemming van het resultaat > verlening van decharge aan de directie > verlening van decharge aan leden van de raad van commissarissen > vaststelling bezoldigingsbeleid directie > vaststelling van de bezoldiging van de leden van de raad van commissarissen > benoeming, schorsing en ontslag van de leden van de directie > benoeming, schorsing en ontslag van de leden van de raad van commissarissen > benoeming registeraccountant > machtiging van de directie tot inkoop eigen aandelen > uitgifte van aandelen en verlening van rechten tot het nemen van aandelen respectievelijk tot aanwijzing van de directie om gedurende een periode daartoe te mogen besluiten > uitsluiting of beperking van het voorkeursrecht van aandeelhouders bij uitgifte van aandelen en verlening van rechten tot het nemen van aandelen respectievelijk tot aanwijzing van de directie om gedurende een periode daartoe te mogen besluiten > goedkeuring van besluiten van de directie betreffende een belangrijke wijziging in de identiteit of het karakter van HES of haar onderneming > besluiten tot wijziging van de statuten, ontbinding, juridische fusie of splitsing van HES (tweederde meerderheid vereist). Voor de integrale tekst verwijzen wij naar de statuten van de vennootschap. De kapitaalstructuur en de mededelingen die conform de relevante leden van artikel 1 van het Besluit artikel 10 Overnamerichtlijn moeten worden gedaan, zijn opgenomen in het hoofdstuk ‘Aandeelhoudersinformatie’. Hierin staat tevens een overzicht van aandeelhouders met een substantieel belang.
B E STUUR SVE R KLARING
De directie van de vennootschap verklaart hierbij dat, voor zover haar bekend, > de jaarrekening, opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS), zoals aanvaard binnen de EU, een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie en de winst van HES Beheer en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen; > het jaarverslag een getrouw beeld geeft omtrent de toestand op de balansdatum, de gang van zaken gedurende het boekjaar van HES Beheer en de met haar verbonden ondernemingen waarvan de gegevens in haar jaarrekening zijn opgenomen; en in het jaarverslag de wezenlijke risico’s waarmee de vennootschap wordt geconfronteerd, zijn beschreven. De jaarrekening is ondertekend door de directie om te voldoen aan haar wettelijke verplichting op grond van artikel 2:101 lid 2 BW en artikel 5:25c lid 2 sub c Wft. Europoort/Rotterdam, 16 maart 2011 Directie H.E.S. Beheer N.V. Drs. H. Sliep
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
132
R A P P O RT VA N D E STIC HTING P R E FE R E NTE AANDELEN H.E.S. BEHEER N.V.
De Stichting Preferente aandelen H.E.S. Beheer N.V. werd op 8 juni 2005 opgericht. Bij besluit van de algemene vergadering van aandeelhouders H.E.S. Beheer N.V. d.d. 3 mei 2010 werd aan de directie van de vennootschap voor een periode van vijf jaar de bevoegdheid gedelegeerd tot uitgifte van of het verlenen van rechten tot het nemen van 11 miljoen preferente aandelen, elk nominaal groot € 1,– in het kapitaal van de vennootschap. Het doel van de Stichting is het behartigen van de belangen van de vennootschap en de bij haar betrokkenen en de waarborging van de zelfstandigheid en/of continuïteit en/of identiteit van de vennootschap en al hetgeen daartoe bevorderlijk is. De Stichting tracht dit doel te bereiken door het verwerven en beheren van preferente aandelen in het kapitaal van de vennootschap en het uitoefenen van stemrecht daarop. Tussen de vennootschap en de Stichting is een optieovereenkomst gesloten. Er kunnen maximaal 11 miljoen preferente aandelen aan de Stichting worden uitgegeven. Ingeval van uitgifte van preferente aandelen zal een algemene vergadering worden bijeengeroepen welke zal worden gehouden uiterlijk zes maanden na de dag waarop voor het eerst preferente aandelen zijn uitgegeven, onverminderd het bepaalde in bijlage X bij het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stock Market. De Stichting heeft een standby-krediet in rekening-courant bij ABN-AMRO Bank. Het bestuur van de Stichting bestaat uit drie natuurlijke, onafhankelijke personen, die worden benoemd door het bestuur. Het bestuur wordt gevormd door de heren mr. P.W. van Baal, dr. J.J.H. Jacobs en F.H. Schreve (voorzitter). In ieder geval zal een bestuursvergadering worden gehouden voor een algemene vergadering van aandeelhouders van de vennootschap of een vergadering van houders van preferente aandelen van de vennootschap. Het bestuur is in het verslagjaar eenmaal bijeengeweest en heeft de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders bezocht. Europoort/Rotterdam, 5 januari 2011 Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V. Het Bestuur
ON AF H A NK E LI J K H EIDSVE R KLAR ING
De directie van H.E.S. Beheer N.V. en het bestuur van de Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V. verklaren hiermede dat naar hun gezamenlijk oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onafhankelijkheid van bestuurders van de Stichting gestelde eisen als bedoeld in Bijlage X van het Algemeen Reglement Euronext Amsterdam Stock Market d.d. 1 juli 2005. H.E.S. Beheer N.V.
Stichting Preferente Aandelen H.E.S. Beheer N.V.
De Directie
Het Bestuur
133
H E S JAAR VERSL AG 2010
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
134
135
H E S JAAR VERSL AG 2010
HES JA A R VERS LAG 2 0 1 0
136
Profielschets H.E.S. Beheer N.V., opgericht in 1908, is houdstermaatschappij van bedrijven
Concept en realisatie
die logistieke diensten in havens verlenen. Stuwadoren is de kernactiviteit.
C&F Report Amsterdam B.V.
Fotografie C&F Report Amsterdam B.V.
Het gaat om het lossen en laden van droge en natte bulkproducten in en uit
Aerolin
zeeschepen, coasters, lichters, treinen en vrachtauto’s. Deze bulkproducten
Mark van den Brink photography
zijn voornamelijk bestemd voor industriële eindgebruikers. Voorbeelden van bulkproducten zijn grondstoffen voor de energiemarkt, de staal- en aluminiumindustrie en de voedingsmiddelenindustrie. Op jaarbasis wordt door de bedrijven binnen de HES groep 50 à 70 miljoen ton aangevoerde tonnen gelost. Het leeuwendeel van de activiteiten ligt in Nederland. Daarnaast is de vennootschap actief in het Verenigd Koninkrijk. De HES-bedrijven beschikken over grootschalige apparatuur voor snelle lossing, belading en bewerking. Daarnaast hebben zij ruime opslagfaciliteiten. Alle Nederlandse bedrijven liggen aan diep vaarwater en hebben directe toegang tot de belangrijkste Europese waterwegen en het Europese railnetwerk. Wereldwijd behoren zij tot de grootste in hun soort. HES Beheer is een onafhankelijke, volledige structuurvennootschap. Aandelen HES Beheer zijn sinds 28 januari 1982 verhandelbaar via de Amsterdamse effectenbeurs. De voornaamste taken en werkzaamheden van HES Beheer als houdstermaatschappij zijn het participeren in overslagbedrijven met verwante kenmerken, het oprichten van nieuwe bedrijven, het overnemen van bedrijven, het vaststellen van de groepsstrategie en het ontplooien en ondersteunen van nieuwe activiteiten. Hierbij staan rendement, groei van de onderneming en spreiding en beheersing van risico’s centraal. Zoveel als in haar vermogen ligt, stimuleert HES Beheer de binnen de groep aanwezige synergie. Vanuit de holding wordt waar nodig interne ondersteuning geboden, inclusief tijdelijk management, en worden overnames en/of (des)investeringen begeleid. Ook het aantrekken van eigen en vreemd vermogen behoort tot de taken, evenals het onderhouden van contacten met kapitaalverschaffers en het verschaffen van informatie aan aandeelhouders, beurs en pers. Dit alles met het uiteindelijke doel om de continuïteit van het concern te waarborgen, meerwaarde te creëren en te bevorderen dat de onderliggende bedrijven optimaal functioneren. H.E.S. Beheer N.V. Elbeweg 115 3198 LC EUROPOORT ROTTERDAM Postbus 1192 3180 AD ROZENBURG Zh Telefoon
0181 – 258100
Telefax
0181 – 258152
E-mail
[email protected]
Internet
www.hesbeheer.com
Havennummer 5820 Ingeschreven bij het Handelsregister te Rotterdam onder nr. 24056286
Jaarverslag 2010
