Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Toezicht Toezicht is een uitgave van het Bureau Financieel Toezicht en verschijnt 2 keer per jaar
Inhoud: Pag. 2-3 Drie vragen aan de directie van het BFT
Pag. 4 Interview met mr. H.F. van den Haak
Pag. 8 Versterking WNA-toezicht
Pag. 12 Column door Marcel Pheijffer
Voorwoord directie Geachte lezers, Aan het eind van het jaar is het goed om zowel vooruit als terug te kijken. Het jaar 2010, met zijn turbulente economische ontwikkelingen, kenmerkt zich door intensief financieel toezicht op notarissen. Verschillende notarissen hadden (en hebben het nog steeds) het moeilijk en sommigen moesten stoppen, vanwege de slechte omstandigheden. Voorts heeft het BFT zich verder voorbereid om zijn toekomstige taak, waarbij een keur aan externe deskundigen geraadpleegd is.
2
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Beroepsorganisaties, collega-
(werkprogramma’s, een proeve van een
toezichtstaak zal nog steeds de nodige
toezichthouders, hoogleraren,
risicomodel met een expertisemodel)
aandacht vragen, maar de nieuwe taak
ervaringsdeskundigen op gebied van
zijn ontwikkeld en een vooronderzoek
biedt nu al voldoende uitdagingen. Het
notariaat, toezicht, handhaving en
heeft plaatsgevonden naar een
BFT begint langzaam uit te zien naar de
integriteit zijn bevraagd, waarbij het
automatiseringsoplossing.
vaststelling van de ingangsdatum. De
doel was om onze gedachten vooral te
weg er naar toe zal nog wel de nodige
spiegelen aan theorie en (werkende)
De terreinen integriteit, witwassen
praktijk. Het BFT heeft deze gespreken
en vastgoed hebben in 2010 de
als zeer waardevol ervaren en zal de
nodige aandacht gehad. De WWFT-
We wensen u goede feestdagen en een
inbreng zeker gebruiken bij het inrichten
melders hebben de afgelopen jaren
gezond 2011.
van het toezicht voor de nieuwe en
verschillende (goede) ontwikkelingen in
bestaande taken.
het meldgedrag laten zien. Het aantal
Mede namens collega’s en het bestuur
meldingen is zowel kwalitatief als
van het BFT.
Het BFT heeft intern diverse
inspanningen vragen.
kwantitatief toegenomen.
werkgroepen geformeerd, waarbij de
F.J. Winkel RA.
verschillende disciplines (accountants,
Het BFT zal in 2011 meer naar buiten
(notarieel) juristen) goed samenwerken.
treden ten aanzien van de invulling
Verschillende deelproducten
van zijn toekomstige taak. De huidige
Colofon
Drie vragen aan Folkert Winkel RA, Directeur Bureau Financieel Toezicht.
Toezicht is een uitgave van Bureau Financieel Toezicht Euclideslaan 201, 3584 BS Utrecht
1. Welke consequenties heeft de nieuwe WNA voor het BFT?
Postbus 14052, 3508 SC Utrecht Telefoon: 030-2516984
Door de invoering van de aangepaste
Fax: 030-2543785
WNA gaat het BFT het toezicht van de 19
Website: www.bureauft.nl
voorzitters van de Kamers van Toezicht
E-mail:
[email protected]
overnemen. Hiermee wordt het BFT, behalve voor het huidige financiële
Redactie: drs. Jan W.E. Nagtegaal RA
toezicht en het toezicht op de naleving
en Douwe A. Steensma RA
van de WWFT verantwoordelijk voor het integraal toezicht voor het notariaat. Voor
Vormgeving en realisatie:
het BFT betekent dit een verandering.
Peter van der Poel
Wij zijn inmiddels een aantal maanden geleden gestart met de voorbereiding op
Toezicht verschijnt twee keer per jaar.
de komende veranderingen.
Het Bureau Financieel Toezicht besteedt de uiterste
2. Wat wordt beoogd met de veranderingen in de WNA ten aanzien van het BFT?
zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de informatie in dit blad. Onjuistheden kunnen echter voorkomen. Het Bureau Financieel Toezicht is niet aansprakelijk voor onjuistheden of enig handelen
naar aanleiding van de commissie Hammerstein, maar worden ook ingegeven door ontwikkelingen in
De wetgever heeft het toezichtdomein
de vastgoedmarkt. Er komt met de
van de BFT uitgebreid. Door uitbreiding
invoering van de wet een volledige
van de taken van het BFT wordt een
scheiding tussen het toezicht en het
toegestaan de in dit van het BFT afkomstige blad
uitgebreider toezicht op het notariaat
tuchtrecht. De Kamer van Toezicht heeft
opgenomen informatie geheel of gedeeltelijk op
nagestreefd. Deze wijziging komt
op dit moment zowel tuchtrechtspraak
enigerlei wijze over te nemen en/of te verspreiden.
met name voort uit de voorstellen
als toezichttaken in haar pakket. Die
op grond van de in dit blad geschreven artikelen. Uitsluitend met schriftelijke toestemming en met uitdrukkelijke bronvermelding van het BFT is het
3
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
toezichttaken worden overgedragen aan het BFT. De taak van het BFT wordt
3. Hoe bereid het BFT zich voor op de aanstaande veranderingen?
het integraal toezicht (inclusief toezicht
breed” uitgevoerd. Alle medewerkers van het BFT zijn in meer of mindere mate bij de realisatie van het project betrokken.
op kwaliteit en integriteit) van het
Voor het BFT is het een uitdaging om
Er dient nog veel werk te worden verzet
notariaat. Hierin is mede begrepen het
de komende periode het toezicht, zoals
maar als de nieuwe wet van kracht wordt,
toezicht op handelingen in strijd met
bedoeld in de gewijzigde wetgeving,
zal het BFT goed voorbereid aan haar
de zorgplicht van de notaris en toezicht
op een effectieve en doelmatige wijze
nieuwe taak kunnen beginnen.
op onbetamelijk gedrag van de notaris.
invulling te geven. Binnen het BFT is
Een goed notariaat wordt door de
daarvoor een project opgestart. De
wetgever als een belangrijke voorwaarde
doelstelling van deze projectgroep is
gezien voor de goede ordening van het
een optimaal WNA toezichtmodel te
rechtsverkeer in Nederland.
ontwikkelen. Het project wordt “BFT-
Drie vragen aan Geert Pieter Vermeulen RA, Directeur Bureau Financieel Toezicht. 1. Wat betekent de nieuwe WNA voor (het toezichtmodel van) het BFT?
3. Wat zijn de kritische succesfactoren voor het functioneren van het BFT Het BFT komt als toezichthouder het beste tot zijn recht indien hij, naast de huidige gebruikelijke periodieke toetsing, adequaat en actief kan reageren
De nieuwe WNA betekent dat de
op signalen uit de praktijk. In aanvulling
taken van het BFT belangrijk worden
op onze bevindingen voorkomend uit ons
uitgebreid. Wij zijn na het bekend
eigen onderzoek hebben wij behoefte
worden van de concept-teksten van
aan een diversiteit aan gegevens.
de nieuwe wet onmiddellijk begonnen
Aan de hand van deze gegevens
met ons voor te bereiden op de
kunnen onze onderzoeksmiddelen en
uitbreiding van de toezichtstaken. Een
–methoden efficiënt worden ingezet.
brede interne projectgroep is bezig
De informatiepositie van het BFT is,
met de voorbereidingen op de nieuwe
naast de onderzoeksdeskundigheid
situatie. Door het organiseren van
en het risicomodel van het BFT, van
rondetafelconferenties met ketenpartners
essentieel belang om risicovolle zaken
(inclusief het KNB bestuur) en andere
bij kantoren en onder toezicht gestelden
belanghebbenden, bijeenkomsten waarin
te kunnen vaststellen en de beperkte
het nieuwe BFT toezichtmodel met die
toezicht van het BFT. Verder is het
onderzoekscapaciteit effectief in te
partijen wordt bediscussieerd om het
belangrijk om de door het BFT in het
zetten.
zoveel mogelijk te optimaliseren .
kader van het integraal toezicht te verrichten werkzaamheden goed af te
2. Wat is uw mening over de kwaliteitstoetsing door de KNB onder de nieuwe WNA?
stemmen op de werkzaamheden bij kwaliteitstoetsingen van de KNB. Door middel van een goede afstemming en zo mogelijk een gegevensuitwisseling,
Op grond van artikel 6 van de WNA
in overleg met de KNB, zal een
krijgt de KNB de bevoegdheid (en is
toezichtmodel worden gerealiseerd
daarmee verantwoordelijk geworden)
waarbij enerzijds de kwaliteit van het
voor het uitvoeren van kwaliteitstoetsen
notariaat in Nederland wordt bevorderd
bij haar leden. De bevindingen uit deze
en anderzijds het BFT niet blijft verstoken
KNB-audits kunnen nuttige informatie
van relevante gegevens die nodig zijn om
opleveren voor het risicogericht
adequaat toezicht te kunnen uitvoeren.”
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
“De notaris in appel” Deel 2
Interview met mr. H.F. van den Haak Door: Jan Nagtegaal en Douwe Steensma
Mr. H.F. van den Haak, voormalig president van het Gerechtshof te Amsterdam, oud-voorzitter van de tuchtrechtelijke appelkamer voor het notariaat en oud-bestuurslid van het Bureau Financieel Toezicht schreef het boek: “De notaris in appel”. Dit boek verscheen eind 2009 in de Prinsengrachtreeks. De Prinsengrachtreeks is een uitgave van het Gerechtshof te Amsterdam en Ars Aequi Libri.
4
5
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Dit boek was aanleiding voor een
Deze heeft de werking van de huidige
verdienste van het wetsontwerp.
interview met mr. Van den Haak. Dit
Wna-1999 kritisch geëvalueerd. In het
Ik noem als voorbeeld maar enkele
interview leverde voldoende stof
wetsontwerp is conform het rapport
winstpunten. Zo zijn op het terrein
op voor twee artikelen. Het eerste
onder meer voorzien in een aantal al
van de beroepsgeheimhoudingsplicht,
artikel waarin ontwikkelingen in het
jaren bestaande dringende behoeften.
een hoofdthema van het wetsontwerp,
notarieel tuchtrecht onder invloed van
Maar op het invoeren van die zozeer
noodzakelijk geworden stappen
de tuchtrechtspraak in appel centraal
nodige voorzieningen moet nu weer
gezet ten behoeve van vergroting
stonden, is geplaatst in het vorige
gewacht worden.
van de effectiviteit van toezicht en
nummer van Toezicht. Hieronder het
Terugkomend op uw eerste vraag, vond
daarmee verbonden onderzoek. De aan
tweede en laatste deel van het interview.
ik de in het concept ontwerp wijziging
intercollegiale toetsing onderhevige
Onderwerp van gesprek: de beoogde
Wna concreet gemaakte nieuwe
notaris is wettelijk niet langer gebonden
wijziging van de Wet op het notarisambt
inzichten al zo belangrijk dat daarover in
aan zijn geheimhoudingsplicht ten
(Wna).
het boek niet gezwegen mocht worden.
opzichte van zijn collega-notaris/
“De notaris in appel” is geïnspireerd
auditor die de KNB onder haar
door het begrip ontwikkeling. Daarin
verantwoordelijkheid laat uitvoeren.
paste het om vooruit te zien aan de hand
Dezelfde gebondenheid is vervallen
van het toen voorliggende concept dat
ten behoeve van de tuchtrechtspraak
als een letter of intent zijn schaduwen
voor het notariaat. Dat is ook het geval
al duidelijk als zeer serieus te nemen
ten opzichte van onderzoekers ten
vooruit wierp. De als ontwikkeling te
behoeve van een door de voorzitter
verwachten toekomstige Wna was al in
van een Kamer in eerste instantie of
Van den Haak:
het spel. Maar nu gaat het in het in een
van de betrokken appelkamer van
Intussen is het departementaal-
volgende fase van ontwikkeling over een
het Amsterdamse Hof te gelasten
ambtelijk concept uitgegroeid tot een
potentieel-toekomstige Wna in de vorm
onderzoek en daarvoor aan te wijzen
wetsvoorstel tot wijziging van de Wna en
van een wetsvoorstel. Dat verdient bij
personen, zoals bij het BFT werkzame
enkele andere wetten. Het wacht sinds
nadere beschouwing ervan bepaald in
onderzoekers. Hetzelfde geldt eveneens
de aanbieding ervan aan de Tweede
verschillend opzicht wèl verbetering.
ten opzichte van medewerkers van
Kamer op 3 december 2009 inclusief een
Wat dat verbeteren betreft biedt
het BFT ten behoeve van uitoefening
nota van wijziging van eind maart 2010
de huidige vertraging van de
van BFT-toezicht . Voor dat toezicht
op behandeling ervan. De kabinetscrisis,
parlementaire behandeling toch nog
kunnen die medewerkers krachtens de
daarop gevolgde verkiezingen en veel
een onverwacht voordeel. Zij geeft
Wna zijn aangewezen of, waar het de
tijd vergende kabinetsformatie zijn er
aan ieder, in “het veld” en binnen het
Wet ter voorkoming van witwassen en
oorzaak van dat de behandeling van het
departement van Veiligheid en Justitie,
financieren van terrorisme betreft, de
wetsontwerp voorlopig stil ligt.
alsnog , een goede gelegenheid over
Minister van Financiën.
enkele sleutelonderwerpen van het
Om ook de schijn van gebrek aan
wetsontwerp verder dóór te denken
onafhankelijke rechtspraak uit te
Toezicht: Uw boek gaat vooral over de ontwikkeling van het notarieel tuchtrecht. Waarom dan ook, weliswaar in de epiloog van uw boek, aandacht voor het concept van de nieuwe Wna?
Toezicht: Is dat erg?
en tot heroverweging en verbetering
sluiten, is functiescheiding tussen
Van den Haak:
te komen. Dat is ook in het belang van
toezicht en rechtspraak in het
Het wetsontwerp heeft natuurlijk niet
de op enig moment voort te zetten,
wetsontwerp helder tot uitdrukking
de hoge graad van urgentie van door de
parlementaire behandeling, in de eerste
gekomen, in het bijzonder door
Kamer te behandelen begrotingen voor
plaats in de Tweede Kamer, waar als
zuivering van de rol van de voorzitter
2011, extra belangrijk in het perspectief
synoniem voor verbeteren de term
van de nieuw in te richten Kamer van
van de daarmee samenhangende,
amenderen gebruikt wordt.
Toezicht, in het wetsvoorstel Kamer
ver strekkende bezuinigingen, zoals door het kabinet gepland. Maar de vertraging is wel jammer. Met het wetsontwerp is grotendeels gevolg
voor het notariaat genoemd. Ten slotte
Toezicht: Is er dan niet nu al winst te behalen met het wetsontwerp zoals het er nu ligt?
gegeven aan het rapport “Het beste
is een uit het oogpunt van adequate sanctionering pijnlijke lacune in het sanctie-assortiment van artikel 103 Wna-1999 opgevuld door opneming
van twee werelden” van september
Van den Haak:
van de geldboete in dat artikel van het
2005 van de Commissie-Hammerstein.
Ja zeker. Dat is ongetwijfeld een
wetsvoorstel.
6
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Toezicht: Wat is volgens u de harde kern of de sturende gedachte van de nieuwe Wna? Van den Haak: Het wetsvoorstel samen met Memorie van Toelichting (MvT) maakt als geheel duidelijk dat de leidende gedachte van de beoogd nieuwe Wna is het versterkt waarborgen van de kwaliteit en integriteit en van de notariële beroepsuitoefening. Deze gedachte, ingegeven door gewijzgde maatschappelijke omstandigheden en politiek bepaalde inzichten wordt omgezet in realiteit door versterking van het tuchtrecht en uitbreiding van de bevoegdheid van het BFT als toezichthouder met ingrijpende gevolgen van dien voor het notariaat en de rechtspraak. Ik noemde er al een aantal concrete voorbeelden van.
Toezicht: Maar wat valt er dan eigenlijk nog te verbeteren? Van den Haak: Op diverse terreinen zijn alsnog te bereiken verbeteringen nuttig en nodig. Nu beperk ik mij tot drie van de belangrijkste thema’s. Het eerste betreft geheimhoudingsplicht in het kader van intercollegiale toetsing, het tweede rechtsmachttoedeling in verband met sanctionering, en het derde rechtspositie, aantal en samenstelling van nieuw te vormen
ik zei het al, de gebondenheid van de
houden toetsingsgegevens aan het BFT
Kamers, belast met tuchtrechtspraak in
aan de toetsing onderworpen notaris
over te dragen, voor zover die gegevens
eerste instantie.
aan zijn geheimhoudingsplicht op. Deze
ernstige misstanden aan het licht
Wat betreft het eerste onderwerp
bepaling is thans inhoudelijk in sterkere
brengen.
moet ik vooropstellen dat de KNB al
termen opgenomen in artikel 3 lid 1
Het wetsontwerp heeft het gebrek
per 2 januari 2009 een Verordening op
laatste volzin van de Verordening: “Zij
dat daarin deze uitzondering op de in
de kwaliteit heeft ingevoerd, waarin
(de notarissen VdH) zijn niet bevoegd
verband met intercollegiale toetsing
intercollegiale kwaliteitstoetsing is
zich op hun geheimhoudingsplicht te
staande geheimhoudingsplicht
geregeld. Deze toetsing is van het
beroepen tegenover hun toetsers.”
niet regelrecht in de voorgestelde
niveau verordening naar dat van de
Deze bepaling zal, naar ik aanneem, te
wetstekst is opgenomen. Het
formele wet verhoogd doordat De KNB
zijner tijd overruled worden door het
maatschappelijk belang dat met
in artikel 61a wetsvoorstel voor de
vernieuwde artikel 61 a lid 3 Wna. Uit
de beroepsgeheimhoudingsplicht
uitvoering ervan verantwoordelijk wordt
de Memorie van Toelichting volgt dat de
van notarissen en de bestuurlijke
gesteld. Hetzelfde artikel heft in lid 3,
KNB bevoegd is in beginsel geheim te
geheimhoudingsplicht van de KNB in
7
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
deze gemoeid is, heeft een zodanig
in eerste instantie uit Kamers en in
procedure. Ik kies dus uitdrukkelijk
zwaar soortelijk gewicht dat dit
hoger beroep de Afdeling Rechtspraak
voor één enkele rechtspraakkolom met
gebrek alsnog zou moeten worden
van de Raad van State als appelrechter.
dubbele rechtsmacht. Dat respecteert
opgeheven door aanvulling van
Al naar gelang overtreding van een van
het onderscheid tussen tuchtrecht en
artikel 61a wetsvoorstel. Voor zover
de betrokken bepalingen van de Wna
bestuursrecht als zodanig gaaf. Mijn
geheimhouding ook buiten het wettelijk
voor de rechter wordt aangebracht via
oplossing is niet meer of anders dan
tuchtrecht onderwerp van bindende
een klacht danwel via een beroep tegen
een organisatorische aangelegenheid,
regelgeving is, betreft het steeds
een door het BFT als toezichthouder
maar biedt wel de beste waarborg
regelgeving op het niveau van de
reeds opgelegde bestuurlijke boete of
voor berechting van overtredingen
formele wet.
last onder dwangsom, is het de Wna-
van dezelfde bepalingen op de voet
Wat de legitimatie van de uitzondering
procedure die de tuchtrechter heeft
van rechtseenheid en rechtsgelijkheid
betreft is de Memorie van Toelichting
toe te passen of, organisatorisch apart
waar het gaat om met die bepalingen
in het licht van het buiten de
daarvan, de bestuursrechter die de
verbonden begrippen en sanctionering.
wetskst gehouden, maar krachtens
bestuursrechtelijke procedure heeft te
Bovendien, geldboete als sanctie blijft
jurisprudentie rechtens erkend leerstuk
volgen.
geldboete ongeacht herkomst van de
over geheimhouding en met name
Deze apartheidsconstructie draagt als
Wna of de Algemene wet bestuursrecht.
uitzonderingen daarop onvoldoende
zodanig het niet aanvaardbare risico in
Last onder dwangsom komt als
helder. Het verwijst algemeen naar wat
zich dat fundamentele rechtsbeginselen
sanctie materieel overeen met een
heet “afgeleide geheimhoudingsplicht”.
als rechtseenheid wat betreft de inhoud
geldboete die - als mogelijk volgens
Dat lokt vragen uit die verschillend te
van dezelfde in beide kolommen te
een ambtelijk voorontwerp Kaderwet
beantwoorden zijn. En dat geeft weer
hanteren begrippen en rechtsgelijkheid
tuchtprocesrecht - voorwaardelijk is
aanleiding tot onnodige procedures.
wat betreft het sanctiebeleid niet
opgelegd Het verschil in de herkomst
Ook daarom is man paard noemende,
als vereist gewaarborgd zijn. Dit
zit, alleen uit procedureel oogpunt, in
eenduidige aanvulling van artikel 61a
klemt te meer in hoger beroep, de
de rechtsbescherming van de notaris.
wetsvoorstel nodig met een daarop
instantie waaraan dat waarborgen
In geval van een klacht leidt beweerd
gebaseerde verantwoording ervan in de
functioneel bij uitstek is toevertrouwd.
misdoen tot rechterlijke toetsing
Memorie van Toelichting.
Er is daarna behalve via het zeldzaam
ervan voorafgaand aan de eventueel
voorkomende middel van herziening
op te leggen sanctie. Die toetsing
geen mogelijkheid meer onjuiste
gebeurt achteraf als het gaat om een
beslissingen recht te trekken.
door het BFT opgelegde sanctie. De
Toezicht: Wat mankeert er nu nog aan het rechtspraaksysteem als toch het sanctieassortiment wordt uitgebreid met geldboete? Van den Haak: Behalve de tuchtrechtelijke geldboete introduceert het wetsvoorstel voor
notaris behoeft in het eerste geval pas
Toezicht: We kennen nu eenmaal tuchtrecht en bestuursrecht. Dat algemeen geldend onderscheid is structureel wel zinnig. Hoe wilt U daaraan voorbijgaan?
overtreding van enkele artikelen van de
te “bloeden”, als een veroordelende beslissing niet meer herroepen kan worden. In het tweede geval begint hij met “bloeden” en moet hij dat achteraf ongedaan zien te maken. Overigens, als volgens een ambtelijk
beoogde Wna de bestuursrechtelijke
Van den Haak:
ontwerp Kaderwet tuchtprocesrecht
geldboete en de last onder
Aan dat onderscheid ga ik niet
tuchtrechtelijk opgelegde sancties
dwangsom. Daarmee is, zoals volgt
voorbij in mijn oplossing van de in de
direct uitvoerbaar kunnen worden
uit de Memorie van Toelichting,
Memorie van Toelichting voorgestelde
verklaard, dan verdwijnt ook dat
tegelijkertijd een tweesporig
rechtspraaktweedeling met het risico,
verschil.
rechtspraaksysteem ingevoerd. Dat
dat ik noemde. De twee te volgen,
bestaat uit twee organisatorisch
verschillende procedures blijven
gescheiden rechtspraakkolommen:
gerespecteerd in mijn oplossing. Ik pleit
een tuchtrechtelijke kolom, in eerste
er namelijk sterk voor aan de nieuwe
instantie bestaande uit Kamers met
Kamers voor het notariaat in deze
in hoger beroep het Gerechtshof
zowel rechtsmacht conform de Wna-
Amsterdam als appelrechter, en een
procedure toe te delen als rechtsmacht
bestuursrechtelijke kolom, bestaande
conform de bestuursrechtelijke
Toezicht: Maar bij het volgens u wèl zo belangrijke punt van het hoger beroep kun je in uw éénkolomssysteem nog kiezen tussen de Afdeling Bestuursrechtspraak of het Gerechtshof.
8
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Van den Haak:
dress rechtspraak, staan op hetzelfde
Ongeacht wat er verder over kan
niveau als de bijzondere kamers
worden gezegd, zie ik het als een
van rechtbanken en hoven, waarin
groot voordeel dat het Hof al sinds
gemengd rechters en deskundigen als
1 oktober 1984 ervaring heeft met
regulier onderdeel zijn opgenomen,
hoger beroep in notariële tuchtzaken.
zoals de ondernemingskamer, de
Dat is toen geconcentreerd bij het
douanekamer, de kwekerskamer, de
Hof met als uitdrukkelijke opdracht
pachtkamers, de kamer inzake vervroegde
van de wetgever het bewaken van de
invrijheidstelling, de penitentiaire kamer,
rechtseenheid. Om die reden kies ik
de militaire ambtenarenkamer e.d. Ze
ook nu voor het Hof.
zijn aan dezelfde tucht onderworpen als de rechters. Beperk het aantal
Toezicht: En de Kamers? Kunt u over de Kamers tot slot uw mening nog kort geven?
ervan tot 10, op te nemen in dezelfde 10 rechtbanken die volgens een beoogde nieuwe gerechtelijke kaart in Nederland zullen worden aangewezen. Tenslotte,
Van den Haak:
laat de personele bezetting ervan, voor
Kort samengevat komt het hierop
zover het de rechters-leden betreft aan
neer. Integreer de nieuwe Kamers in
krijgen onderdak in de gebouwen van
de wijsheid van de gerechtsbesturen
de organisatie van de Rechterlijke
rechtbanken, meer niet. Nu dient een
over. Hun richtsnoer zal daarbij zijn een
Macht. Ze hangen er nu bij als losse
historisch gemaakte systeemfout te
kwaliteitsbeleid afgestemd op de functie
commissies die rechtspraak bedrijven,
worden rechtgezet. Ze plegen immers full
van de Kamers.
Versterking WNA-toezicht (Wetsontwerp wijziging van de wet op het notarisambt) Door mr. Dirk Kolkman en mr. Robert Wisse.
Volgens het wetsontwerp ‘wijziging van de wet op het Notarisambt (Wna) zal het Bureau Financieel Toezicht dé integraal toezichthouder worden op het notariaat. Het is nog niet duidelijk wanneer het wetsontwerp Wna in werking zal treden, waarschijnlijk 1 juli 2011 of 1 januari 2012. Het wetsontwerp Wna is inmiddels aangemeld voor plenaire behandeling bij de Tweede Kamer. Dit betekent dat de schriftelijke behandeling is afgerond en het wetsontwerp Wna binnenkort op de agenda komt voor plenaire behandeling. In dit artikel worden enkele belangrijke wijzigingen van de Wna besproken en de gevolgen daarvan voor het BFT-toezicht en de notariële praktijk.
Scheiding toezicht en tuchtrechtspraak
houden van toezicht zijn deze Kamers
Op dit moment wordt het toezicht op de
tuchtrechtspraak in eerste aanleg.
Scheiding toezicht en tuchtrechtspraak
(Wna) met inbegrip van verordeningen
De toekomstige wijzigingen in de Wna,
Op dit moment wordt het toezicht op de
en besluiten van de Koninklijke Notariële
mede naar aanleiding van de rapporten
naleving van de Wet op het notarisambt
Beroepsorganisatie (KNB) uitgeoefend
van de commissies Hammerstein (2005)
(Wna) met inbegrip van verordeningen
door de 19 Kamers van Toezicht. Deze
en Huls (2004), beogen een beter en
en besluiten van de Koninklijke Notariële
Kamers van Toezicht zijn gevestigd bij
efficiënter toezicht op het notariaat. Dit
Beroepsorganisatie (KNB) uitgeoefend
de 19 lokale rechtbanken. Naast het
wordt in het wetsvoorstel Wna bereikt
door de 19 Kamers van Toezicht. Deze
door een scheiding aan te brengen
van Toezicht tegelijkertijd belast met de
naleving van de Wet op het notarisambt
9
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Kamers van Toezicht zijn gevestigd bij
het toezicht slagvaardiger.
de 19 lokale rechtbanken. Naast het
De ‘toegevoegd notaris’ is bevoegd om namens en in dienst van de notaris, onder
houden van toezicht zijn deze Kamers
Ten behoeve van de effectiviteit en
zijn verantwoordelijkheid en toezicht akten
van Toezicht tegelijkertijd belast met de
efficiëntie zal het toezicht door het BFT
te passeren. De notaris beschikt over een
tuchtrechtspraak in eerste aanleg.
risico-gebaseerd zijn: Per notaris zullen
exclusieve instructiebevoegdheid ten
de financiële en integriteitsrisico’s in
aanzien van de notariële werkzaamheden
De toekomstige wijzigingen in de Wna,
kaart worden gebracht. Om de risico’s
van de toegevoegd notaris Omdat de
mede naar aanleiding van de rapporten
juist te kunnen inschatten, zal het BFT
toegevoegd notaris naast de notaris
van de commissies Hammerstein (2005)
een gegevensbestand opbouwen en
waar hij in dienst is akten kan passeren,
en Huls (2004), beogen een beter en
onderhouden, op basis waarvan dergelijke
wordt het maximum aantal toegevoegd
efficiënter toezicht op het notariaat. Dit
risico’s continu inzichtelijk zijn. Dit leidt tot
notarissen die onder een notaris werkzaam
wordt in het wetsvoorstel Wna bereikt
een afgewogen risico-analyse en maakt
kunnen zijn, op drie gesteld.
door een scheiding aan te brengen
een snel ingrijpen mogelijk. Daarbij is
tussen toezicht en tuchtrecht, zodat het
het van belang dat het BFT zich zoveel
Ook ten aanzien van de toegevoegd
tuchtrecht (en het toezicht) onafhankelijk
mogelijk beperkt tot de meest relevante
notaris zal vanuit het BFT aandacht
en onpartijdig kan functioneren.
“slimme-indicatoren”. Indien dergelijke
moeten zijn in het risicomodel,. Door de
De kamers van toezicht zullen zich
“slimme-indicatoren” indiceren dat er
introductie van de ‘toegevoegd notaris’
voornamelijk bezig gaan houden met
sprake is van een verhoging van het risico,
zijn bijvoorbeeld grotere aantallen akten
tuchtrechtspraak. Het BFT wordt de
zal het BFT een nadere toezichtactie
per kantoor mogelijk. Dat verhoogt
externe integrale toezichthouder op het
moeten ondernemen. Dit systeem leidt
bijvoorbeeld de eisen die aan de kantoor-
notariaat. Een effectief toezicht verstevigt
tot extra aandacht voor risicogevallen
organisatie en werkprocedures moeten
het maatschappelijk vertrouwen in het
en vermindert de lastendruk voor de
worden gesteld.
notariaat.
standaardpraktijk. Ook de hierna te
Geheimhoudingsplicht
bespreken ‘incidentenmelding’ draagt bij
De notariële geheimhoudingsplicht
Tegelijkertijd wordt het aantal Kamers van
aan de informatiepositie van het BFT en de
geeft cliënten de zekerheid dat in
Toezicht teruggebracht van 19 naar 5 en
risico-analyse.
vertrouwen met de notaris kan worden gesproken. Dat is een groot goed. De
worden de Kamers van Toezicht genaamd ‘Kamers voor het Notariaat’.
Toegevoegd notaris
notariële geheimhoudingsplicht mag
Ten behoeve van de effectiviteit van de
Naast de bestaande begrippen notaris en
er echter niet toe leiden dat relevante
tuchtrechtspraak kent het wetsontwerp
kandidaat-notaris wordt een nieuw begrip
zaken voor de kwaliteitsbevordering
Wna de Kamer voor het Notariaat een
geïntroduceerd: de toegevoegd notaris.
door de KNB, het toezicht door het BFT
nieuwe bevoegdheid toe. Dit betreft het
In de praktijk duurt het lang voordat een
of de tuchtrechtspraak door de kamers
opleggen van een geldboete. Ook het BFT
kandidaat-notaris uiteindelijk notaris
voor het notariaat onbelicht blijven.
krijgt als toezichthouder de mogelijkheid
wordt. Een kandidaat-notaris die notaris
Voorkomen moet worden dat de notariële
om een bestuursrechtelijke boete of
wil worden moet bovendien ondernemer
geheimhoudingsplicht wordt misbruikt
dwangsom op te leggen bij overtredingen
worden en een ondernemingsplan
voor malafide praktijken.
van voorschriften van administratieve aard,
indienen. In de praktijk blijkt dat niet iedere
In de nota van wijziging bij het
bijvoorbeeld het niet tijdig indienen van
kandidaat-notaris dit ondernemerschap
wetsontwerp Wna is dan ook opgenomen
jaarstukken door de notaris. Ook dit maakt
ambieert.
dat de geheimhoudingsplicht van de
10
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
notaris en zijn verschoningsrecht ten
Deze taak zal minder worden en het BFT
de deze incidentenmelding een tijdige
opzichte van de auditoren van de KNB, de
zal de toezichtsinspanningen met een
en betere risico analyse maken en zijn
toezichthouder (het BFT) en de notariële
risicobenadering zelf moeten starten naar
vroegtijdige toezichtsuitoefening daarop
tuchtrechter wordt opgeheven. Voor de
aanleiding van een adequate analyse
beter inrichten.
KNB-auditoren, de BFT-toezichthouders
van de voorhanden zijnde informatie.
en de kamers voor het notariaat geldt
Toegespitste reguliere onderzoeken,
een afgeleide geheimhoudingsplicht. De
thematische aandacht en bijzondere
Centraal register voor het notariaat
opheffing van de geheimhoudingsplicht ten
onderzoeken zijn daar voorbeelden van.
Om doelmatig toezicht uit te voeren,
aanzien van de toezichthouder geldt ook
Dit alles ten behoeve van de hiervoor
dient de notaris periodiek gegevens
ten aanzien van het toezicht dat het BFT
genoemde belangen van het notariaat
te verstrekken aan de toezichthouder.
op grond van de Wet ter voorkoming van
zelf.
Ten behoeve van de juiste inschatting van de risico’s bij een notaris, is een
witwassen en financieren van terrorisme (‘Wwft’) kan uitoefenen. Het BFT kan door
Incidentenmelding
adequate informatiepositie van de
middel van deze wijziging het financieel
De notaris is en blijft primair
toezichthouder BFT noodzakelijk. Veel
toezicht, het Wwft-toezicht en het toezicht
verantwoordelijk voor het adequaat
informatie over de organisatie van
op kwaliteit en integer handelen bij
uitvoeren van notariswerkzaamheden
de notaris en de uitkomsten van de
notarissen volledig integreren. Ook dit
en zijn kantoororganisatie. Hij en
activiteiten van de Kamers voor het
bevordert de effectiviteit van het toezicht
niemand anders is verantwoordelijk
notariaat zullen worden vastgelegd in het
en gaat gepaard met vertrouwelijk gebruik
voor de ontplooide activiteiten, de
register voor het notariaat. Een goede
van de in het toezicht ter kennis gekomen
kwaliteit van werkzaamheden, de
gegevensuitwisseling met het register
informatie van de notaris.
bedrijfsvoering, de organisatie, etc.
verbetert de informatiepositie van het
Omdat het toezicht door het BFT
BFT en vermindert de administratieve
Veranderende rol BFT
‘risico-gebaseerd’ zal zijn, is het van
last bij de notaris. Gegevens die bij het
Waar de KNB tot taak heeft de kwaliteit
groot belang dat incidenten onverwijld
register bekend zijn, hoeven niet door de
van het notariaat te bevorderen, heeft het
bekend zijn bij de toezichthouder.
notaris te worden verstrekt.
BFT als toezichthouder toezicht te houden
Om daarin te voorzien wordt in artikel
De KNB gaat het nieuw centraal register
op het notariaat, op de persoon van de
25a van de Wna een nieuwe bepaling
voor het notariaat bijhouden, Basis
notaris, de notariële kantoororganisatie
opgenomen die de informatiepositie
Register Notariaat geheten. In dit
en de mensen die er werkzaam zijn. Om
van de toezichthouder verbetert.
register zijn de persoonlijke gegevens
een goede kwaliteit en integriteit van een
Dit betreft de incidentenmelding
van iedere notaris, toegevoegd notaris
financieel gezond notariaat te bewaken en
aan de toezichthouder, die ook bij
en kandidaat-notaris vastgelegd. Ook
ervoor zorg te dragen dat het publiek het
andere beroepsgroepen gebruikelijk
zijn onder meer de nevenbetrekkingen
vertrouwen in het notariaat behoudt, is
is (bijvoorbeeld bij accountants en
van deze personen alsmede jegens hen
een goede samenwerking tussen KNB en
financiële odnernemingen). Notarissen
uitgesproken maatregelen in het register
het BFT een noodzaak. Voor het toezicht,
hebben een onverwijlde meldingsplicht
opgenomen. Met een dergelijk centraal
maar ook voor de kwaliteitsbevordering
aan het BFT indien er zich gebeurtenissen
register is informatie over notarissen,
door de KNB, is samenwerking in de
voordoen die aanmerkelijke gevolgen
toegevoegd notarissen en kandidaat-
vorm van ondermeer afstemming en
hebben voor hun (financiële) positie.
notarissen beter inzichtelijk.
kennisoverdracht een randvoorwaarde om
Met de incidentenmelding kunnen
Voor een goede ondersteuning van de
tot een effectief en efficiënt en daarmee
eventuele toekomstige risico’s voor de
toezichtactiviteiten is het noodzakelijk
optimale toezichtsuitoefening te komen.
bewaringspositie of gebeurtenissen die
dat het BFT een geautomatiseerd
Gedragen door allen die het notariaat een
van invloed zijn op de solvabiliteit of
systeem tot zijn beschikking heeft
warm hart toedragen.
liquiditeit tijdig gesignaleerd worden.
waarin de hiervoor genoemde
Gedacht kan worden aan fusie of
verschillende toezichtgegevens kan
De toekomstige onafhankelijke
overname van andere kantoren, het toe of
worden opgeslagen. Met behulp hiervan
toezichthoudersrol van het BFT is al
uittreden van notarissen, een negatieve
kan geautomatiseerd een risicobeeld
met al een verandering ten opzichte van
bewaringspositie, een negatieve
en –analyse worden uitgevoerd
de huidige praktijk waar het BFT ook
liquiditeit, een probleem ten aanzien
die de medewerkers van het BFT
optreedt als onderzoeksinstrument van
van de continuïteit en inbreuken op de
ondersteunt in de uitvoering van de
de voorzitter van de Kamers van Toezicht.
integriteit. Het BFT kan als gevolg van
toezichtwerkzaamheden.
11
Toezicht • Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Activiteiten BFT-intern
van het op te zetten toezicht zijn
Wat onder toezicht staanden en
Voor de veranderende toezichtstaak
gesprekken gevoerd met diverse externe
samenwerkingspartners van het BFT in
is binnen het BFT een intern project
deskundigen zoals presidenten van de
zijn veranderende rol kan verwachten is
versterking Wna toezicht gestart om
Kamers van Toezicht en hoogleraren.
ook terug te vinden in de Gedragscode
optimaal toegerust de taak te kunnen
Ook wordt overleg gevoerd met de KNB
Bureau Financieel Toezicht. U vindt de
gaan vervullen. In de projectgroep zitten
over nauwe samenwerking en informatie-
Gedragscode voor de medewerkers van
leden met toezichtservaring en leden
uitwisseling. De uitkomsten van de
het BFT op de website van het BFT:
met ervaring als (kandidaat-)notaris
gesprekken worden benut bij de verdere
www.bureauft.nl.
in de notariële praktijk. Daarnaast zijn
uitwerking van het toezichtsmodel om te
alle medewerkers BFT-breed actief in
komen tot een optimaal toezicht op het
diverse werkgroepen. Ten behoeve
notariaat.
12
Zesde jaargang • Nummer 2 • December 2010
Column
Imago Geen beroep heeft zo’n saaie uitstraling als dat van notaris of accountant. Voor de insiders is wellicht alleen het beroep van actuaris nog saaier, maar wie kent er nu eigenlijk een echte actuaris? En eigenlijk vind ik het helemaal niet erg dat de genoemde functionarissen een dergelijk imago hebben. Het past bij hun beroepen, schept vertrouwen. Zoals het ook past bij bankiers, en is hun probleem nu juist niet dat zij te sexy zijn geworden? Te dynamisch, te commercieel, te hebzuchtig. Bovendien: het gaat slechts om imago. De praktijk is vaak anders. Zo twitterde er onlangs nog een dame het volgende: ‘Was in the lift with the new hot accountant ….’. Laat ik mij verder beperken tot de eigen beroepsgroep, de accountants. Zij keken wellicht teveel naar bankiers en geven blijk van de zojuist genoemde aan die beroepsgroep te relateren karakteristieken. Ondanks het voortdurende saaie imago is de accountancy de afgelopen dertig jaar drastisch veranderd. Uit relatief kleine accountantsorganisaties ontstanden grote kolossen, thans liefkozend de ‘big four’ geheten. Veel accountants werden van controleur opeens adviseur. Van degelijke beancounters tot flamboyante consultants. Van professie is het accountantsberoep een industrie geworden. En dat is slechts op onderdelen een vooruitgang. Maar het gaat me er nu niet om kritiek te spuien op een beroepsgroep waarbinnen ook veel goeds gebeurd. Ik wil juist laten zien dat er binnen de beroepsgroep ook sprake is van dynamiek, vernieuwingsdrang en vooruitgang. Zo is er een groep van twitterende accountants actief met een heuse hervormingsagenda voor het accountantsberoep. Omdat zij trots zijn op en passie vertonen voor het beroep. Omdat zij zich niet herkennen in de wijze waarop de gevestigde orde – vanuit de beroepsorganisatie en de top van de grote accountantskantoren – het accountantsberoep representeert. Zo reageert de beroepsorganisatie tamelijk defensief op de kritiek vanuit de toezichthouder, de politiek en de media.
Dat kan én moet anders, aldus de twitteraars in hun tweets. Tweets zijn een soort sms-jes, korte boodschappen van niet meer dan 140 karakters. Toen in een dergelijke boodschap een accountant aankondigde te overwegen zich kandidaat te stellen als voorzitter van de beroepsorganisatie, ontketende hij een tsunami aan tweets. Die betroffen vooral steunbetuigingen. En zetten een beweging in gang om te komen tot een hervormingsagenda. Middels een tweet-up. Ofwel een bijeenkomst van twitteraars. Het trok de aandacht van de media. Het Financieele Dagblad woonde de tweet-up bij en wijdde er een artikel aan. De tweede tweet-up haalde een column in het NRC Handelsblad. Het gebruik van sociale media, ook voor (het organiseren van) vaktechnische zaken, zal naar verwachting alleen nog maar toenemen. Zijn de oudgedienden nog maar net gewend aan email en sms, moeten ze nu aan de Twitter en kunnen zij de Ipad ontdekken. Of maken ze een account aan op Hyves, Facebook en/of Linked in. Om een netwerk te registreren en op te bouwen, nieuwe vrienden te maken. En om een aantal van hen weer te ontvrienden als ze met teveel zijn. Het oogt leuk, kan nuttig zijn en is mooi. Al roept het ook weleens de vraag op of het niet een overdaad aan informatie geeft. Of het nog wel ruimte geeft tot rust en reflectieve momenten zonder telkens nieuwe informatieimpulsen. Maar tot op zekere hoogte moet je van dit soort zaken wel op de hoogte zijn en erin meegaan. Ik doe dat als ‘oudere jongere’ van 42 jaar. Maar het geldt ook voor de saaie beroepsbeoefenaren. Opdat zij binnenkort niet als fossielen afgestoft worden of als Neanderthaler te boek komen staan. Marcel Pheijffer
