Thema 6 Innovatiemanagement
1. Innovatie: definitie, noodzaak & typologie •
Voorbeelden
Drijvend gasplatform
Ombouw van een olietanker naar een olieopslagplaats
1
Nespresso boutique in New York
Innovatief circus
‘Sport enhancement’
Virtual advertising
2
•
Definitie: ‘Het vinden van vernieuwende/creatieve ideeën en manieren om deze ideeën om te zetten in succesvolle producten of processen’ (Buelens et al. 2010)
– – – – •
I² Inspiratie EN integratie Meer dan creativiteit (Potentieel zeer) risicovol Producten & Processen Geen
creativiteit=mogelijkheid om ideeen op unieke wijze te combineren Innovatie= omzetten in winstgevende producten/processen garantie op succes
Innovatie-typologie
Nieuwe manier van -produceren -marketing -management (b.v. Google)
Vorm
Ombeschrijving
Productinnovatie
Verbeteren van producten en diensten
Procesinnovatie
Gericht op het efficiënter maken van het productieproces
mp3 speler, hybride auto online banking Automatische productielijn (robotten)
Componentinnovatie
Gericht op het verbeteren van 1 component
Snellere computerchips (intel)
Architecturale Gericht op het verbeteren van innovatie een gans systeem Incrementele innovatie
Verbeteringen aan bestaande producten, diensten en oplossingen
Radicale innovatie
Totaal nieuw en verschillend van eerdere producten en oplossingen
Voorbeelden
zakrekenmachine P2P (torrents) Lotus Speculaas koekjes Nieuwe processor van Intel Draadloze communicatie Airbnb
3
Zeer extreme vorm van radicale innovatie •
Disruptieve innovatie (disruptive innovation) is innovatie met een ontwrichtende inwerking op sectoren (en dus bedrijven) (Christensen, 1997). Mogelijke kenmerken zijn het verdwijnen van bestaande ‘spelers’ op de markt en gewijzigde voorkeuren van consumenten. – Voorbeelden
Uber
Google Wallet Apple Pay
Netflix, popcorn time (torrents)
massive open online courses (online leerplatform)
4
•
Waarom is innovatie noodzakelijk? Hierdoor is het mogelijk de concurrentiepositie van zowel ondernemingen als landen te behouden of te verbeteren en dit door - extra opbrengsten te genereren en/of - kosten te verminderen
Voorbeeld: Tijdslijn in Facebook
Voorbeeld: productie beeldschermen Barco
“Innovatie is cruciaal. Wie in de eerste wedstrijd van het seizoen in poleposition staat, maar niet innoveert, eindigt in de laatste wedstrijd helemaal achteraan.” Luca Mazzocco, marketingmanager Formule 1-team Lotus
5
Examen: wat is innovatiemanagement?
2. Innovatiemanagement •
Innovatiemanagement verwijst naar HOE dat in ondernemingen innovatie kan worden gestimuleerd, volgehouden en gemanaged.
•
Innovatiemanagement vereist inzicht in – – – – – – – – –
Bronnen van innovatie (ontstaan ideeën) Voorwaarden voor innovatie (bedrijfscontext) Innovatieproces Kansen op succes en doorlooptijd Pionier of snel volgen? Samenwerkingsvormen rond innovatie Beschermen van innovatie Levenscyclus van innovatie Business model van een innovatie
Beide kunnen samen voorkomen. b.v. O&O-centrum Coca-Cola in Anderlecht +/- 500 proces-en productinnovaties per jaar 5% technology push (b.v. ingredienten) 15% market pull warenhuizen 80% market pull consumenten (focusgroepen) a.
Bronnen van innovatie
b.v.: “ een lekker en volwassen alternatief Kan ontstaan bij individuen, universiteiten, de overheid, uit voor wie op recepties samenwerkingsverbanden tussen bedrijven en/of bedrijven en geen alcohol drinkt” onderzoeksinstellingen, verschillende afdelingen binnen een bedrijf, >> TUMULT … (Frankrijk)=fake bier Onderscheid tussen (Schiller, 2008) Schiller maakt een onderscheid tussen:
–
– •
Technology push innovatie Dit is innovatie die ontstaat vanuit de R&D (O&O) afdeling van bedrijven
•
Market pull innovatie Innovatie die ontstaat op basis van ‘signalen’ van de markt (de klant)
b.v.: CDO’s bij banken
b.v.: AB Inbev lanceert sixpack pet-flessen in Rusland
6
Website om een Starbucks-idee mee te delen
Market pull innovatie bij Starbucks (http://mystarbucksidea.force.com/)
b. Voorwaarden voor innovatie? (bedrijfscontext) – Er bestaat niet zoiets als een ‘universele methode’ die op elke onderneming van toepassing is. – Het volstaat niet om enkele creatieve personen te hebben, er moet ook een juiste omgeving zijn (= SYSTEEMPERSPECTIEF VAN INNOVATIE) Culturele variabelen
Structurele variabelen
… stimuleren innovatie
Human resource variabelen
Bron: Robbings & Coulter (2008)
7
Structurele variabelen
Organische structuur dwz organisatie met weinig formalisering, weinig centralisatie en taakspecialisatie Voldoende (financiële) bronnen Minimaliseren van externe tijdsdruk
Bv. 3M= 15% tijd aan eigen projecten besteden
Veel communicatie tussen organisatieleden (open communicatie) Culturele variabelen
Acceptatie van onduidelijkheid Tolerantie van het onpraktische Weinig extern beheer: regels en voorschriften worden tot een minimum beperkt
bedrijfscultuur: geheel van normen en waarden
Diversiteit van meningen wordt aangemoedigd Tolerantie van conflicten Gerichtheid op het doel Positieve feedback Human resource variabelen
Bereidheid tot training en ontwikkeling Zekerheid met betrekking tot behoud van werk
–
Ekvall, een Zweedse onderzoeker, identificeerde 10 ‘climate dimensions’ voor een innovatieve, creatieve bedrijfscontext. Des te meer deze kenmerken aanwezig zijn, des te creatiever/innovatiever is de bedrijfscontext.
8
9 van deze dimensies zijn POSITIEF gecorreleerd aan creativiteit/innovatie Ekvall’s climate dimensions voor een creatieve/innovatieve bedrijfscontext
Des te meer humor, des te creatiever/ innovatiever
CLIMATE DIMENSION
OMSCHRIJVING
Challenge
De mate waarin de organisatieleden betrokken zijn bij de dagelijkse operationele activititeiten en de langetermijndoelen. In een ‘high challenge’ klimaat zijn mensen intrinsiek gemotiveerd en ervaren ze vreugde in hun werk en zijn ze emotieel betrokken.
Dynamism and liveliness
Een organisatie is dynamisch wanneer nieuwe activiteiten regelmatig voorkomen en nieuwe manieren van denken worden aangemoedigd.
Playfulness and humor
De spontaniteit in een organisatie. Een organisatie scoort hoogt op deze dimensie wanneer grappen en humor frequent voorkomen.
Freedom
Wanneer organisatieleden vrij zijn in het invullen van het eigen werk scoort de organisatie hoog op deze dimensie.
Risk taking
De tolerantie van onzekerheid en ambiguïteit in een organisatie.
CLIMATE DIMENSION
OMSCHRIJVING
Idea time
De tijd die organisatieleden kunnen en mogen gebruiken om nieuwe ideeën te verkennen. Een organisatie scoort hoog wanneer er tijd beschikbaar is om ideeën te verkennen en verder uit te werken.
Idea support
Dit verwijst naar de manier waarop nieuwe ideeën worden behandeld. Wanneer nieuwe ideeën op een ‘vriendelijke’ manier worden behandeld, scoort een organisatie hoog op deze dimensie.
Trust and openness
De emotionele veiligheid in relaties tussen organisatieleden. Wanneer er veel vertrouwen is, durven organisatieleden vrij ideeën en meningen te formuleren. De communicatie is dus open en duidelijk.
Debate
De mate waarin organisatieleden kunnen en willen deelnemen aan debatten in de organisatie.
Conflict
De aanwezigheid van persoonlijke en/of interpersoonlijke spanningen in een organisatie. Bron: Ekvall (1996). Organizational climate for creativity and innovation. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(1), 105-123.
NEGATIEF gecorreleerd aan creativiteit/ innovatie
9
Zie foto Vooral ‘risk taking’ is een belangrijke dimentie
–
Voorbeelden van innovatieve bedrijven (Top 10 van de meest innovatieve bedrijven, wereldwijd in 2012) 1. Apple 2. Google 3. Samsung 4. Microsoft 5. Facebook 6. IBM 7. Sony 8. Haier 9. Amazon 10. Hyundai Bron: Boston Consulting Group (2013)
10
1. ACADEMISCHE VISIE
Onderscheid tussen academische visie en bedrijfsvisie
c. Het innovatieproces = welke fasen doorloopt innovatie? – Stage-gate model (Cooper, 2001)
Innovatie verloopt via 5 fasen (STAGE) prototype
Beslissingsmoment op basis van criteria
lancering
Technische analyse, financiele analyse In diepte bestuderen voorstel
Genereren van ideeën Mogelijke bronnen: klanten, werknemers, concurrenten, …
Screenen van ideeën Haalbaarheidsanalyse Conceptonderzoek
Product testen en reactie nagaan
2. BEDRIJFSVISIE b.v.: Bij coca-Cola genereert een computerprogramma ‘random’ nieuwe recepturen Onderzoek naar wat klanten vinden van het product
Commerciële fase Beoordelen van de omzet-, kostenen winstprojectie
Ontwikkeling prototype & grondige analyse op basis van verschillende criteria
Testmarketing Introductie van het product in speciaal gekozen regio’s om de reactie van de klant te observeren
vb.: Play Lab van Fisher Price
Commercialisering = productlancering
11
Voorbeeld van een smaaktestlabo in O&O-centrum Coca-Cola (Anderlecht)
12
Examenvraag: Leg uit: Innovatietrechter van schilling d. Kansen op succes en doorlooptijd (Innovatietrechter van Schilling, 2008) 3000 ongeschreven 300 ingediende 125 kleinere projecten 4 grote ontwikkelingen 2 lanceringen
1 succesvol nieuw product
Examenvraag: Wat zijn de verschillen tussen gesloten innovatie en open innovatie
-
Oplossing lange doorlooptijden: ‘open innovatie’ (Chesbrough 2003) • GESLOTEN innovatie – Bedrijven staan volledig zelf in voor de innovatie. Alle stappen worden door de onderneming zelf uitgevoerd (genereren van ideeën, financiering, marketing, productie, …). Alle innovaties die niet behoren tot de kern van de onderneming worden niet opgestart.
• OPEN innovatie – Bedrijven gaan samenwerken rond innovatie: experts inhuren, academisch onderzoek commercialiseren, spin-offs oprichten, technologie ter beschikking stellen aan anderen, … – Bv. Innocentive.com
Is tweerichtingsverkeer!!
Enkel niet-strategische informatie wisselen bv.: Coca-cola gaat niet zijn recept uitwisselen
13
Voorbeeld open innovatie: www.innocentive.com ! Marktplaats voor open innovatie voor bedrijven, universiteiten, overheidsorganisatie, non profit organisaties, … ! Waarbij wordt samengewerkt rond innovatieve oplossingen voor problemen ! Opgericht in 2001
argumenten: - vooruitgang deblokkeren - bouwen van een ‘ecosysteem’ (De standaard zetten) -
Extreme vorm van ‘open innovatie’: openstellen van patenten • Tesla: producent van electrische sportwagens
google android drupal opensourcesoftware
14
e.
Pionier of snel volgen? –
Pioniers worden frequent voorgesteld als winnaars. Een pionier is een organisatie die ‘als eerste verkoopt in een nieuwe productcategorie’. Moet een bedrijf noodgedwongen een pionier zijn?
–
Tellis & Golder (1996) vergeleken pioniers met ‘vroege leiders’. Dit zijn bedrijven die na de pioniers toetreden (gemiddeld zo’n 13 jaar). DWZ te sterk
gericht op 1 kleine doelgroep
bv.: “touchtechnologie” (apple) pionier: microsoft surface (“multitouch technol oorzaak: te duur: (11000 euro) bv.: facebook pionier: 10 jaar vroeger “wallop” (sociaal netwerksite van microsoft) oorzaak: bleef steken in het uitnodigingsmodel (dwz enkel lid bij uitnodiging ander lid)
–
Pioniers falen vaak omdat ze de volgende vijf factoren niet implementeren (vergeten) • •
• • •
Volharden niet (= ze houden niet vol) Missen ‘hefboomwerking op resources’ dwz gebrek aan merknaamherkenning, distributiemogelijkheden en managementexpertise. Ontbreken voldoende financiële middelen Vergeten de massamarkt te viseren Vergeten voortdurend te verbeteren
15
2 per kolom kennen
Tabel: Voor- en nadelen van baanbrekers (= een organisatie die voor het eerst een productinnovatie naar de markt brengt of een nieuwe procesinnovatie gebruikt)
Voordelen
Nadelen
Reputatie van innovatief en koploper in de branche te zijn
Onzekerheid over exacte richting die technologie en markt zullen opgaan
Voordelen in kosten en leren
Risico dat concurrenten innovaties imiteren
Controle over schaarse middelen en concurrenten ervan weerhouden daartoe toegang te krijgen
Financiële en strategische risico’s
Kans om relaties met klanten op te bouwen en loyaliteit bij hen te kweken
Hoge ontwikkelingskosten
Bron: Robbins & Coulter (2008)
f.
Samenwerkingsvormen rond innovatie –
Een alternatief voor het ‘zelf ontwikkelen’ van innovatie is het ‘aankopen/inhuren’ van innovatie via (1) allianties; (2) fusies; (3) overnames of (4) joint ventures. Alliantie
Samenwerking tussen twee of meerdere ondernemingen met een zeer specifiek doel, met de bedoeling de kerncompetenties optimaal te benutten
Fusie
Twee of meerdere ondernemingen worden juridisch samengevoegd tot een nieuwe onderneming of worden in een holding ondergebracht
Offensief vs defensief A+B>C
Overname
Een bedrijf koopt een ander op: de koper blijft bestaan, het opgekochte bedrijf verdwijnt
Joint venture
Enkele bedrijven werken samen in een nieuw bedrijf.
A+B > A
A+B richten De deelnemende ondernemingen blijven volledig samen C op zelfstandig bv.: BNP paribas fortis en bpost richten bpost bank op
16
PRO-ACTIEF
REACTIEF
Offensieve allianties
Defensieve allianties
centraal staat de verbetering van de concurrentiepositie door nieuwe producten en processen
Samenwerking wordt uitgelokt door anderen (overheden, concurrenten)
bv. Phillipshave coolskin senseo voor koffie perfect draft
bv.: Nokia + Windows Mobile als reactie op Android (Google)
g.
Beschermen van innovatie
Opgelet: ook nog auteursrecht & tekeningen- en modellenrecht!
–
Innovaties kunnen worden beschermd door een octrooi (= patent), dit is een tijdelijk exclusief recht op de exploitatie van een uitvinding dat door de overheid wordt verleend in ruil voor het bekendmaken van die uitvinding
–
‘Iets’ kan door een octrooi worden beschermd als dit voldoet aan de volgende vijf voorwaarden: Wat is niet octrooieerbaar? een uitvinding die nieuw, Natuurwetenschappen theorie inventief, presentaties industrieel toepasbaar en geoorloofd is
17
Examenvraag: Wat zijn de 5 fasen in levenscyclus van innovatie h.
Levenscyclus van innovatie –
Vanaf het ontstaan tot aan het einde van de stopzetting van de activiteiten, doorlopen innovaties een ontwikkelingspatroon. Dit ontwikkelingspatroon wordt ook de LEVENSCYCLUS genaamd.
–
Een levenscyclus bestaat uit vijf fasen: Opstartfase (1) Introductiefase (2) Groeifase (3) Maturiteitsfase (4) Vervalfase (5)
Winst
Smartphones Apps
Typemachine
Elektrische Fiets Irisscanner 1
2
3
4
5
Tijd
18
i.
Business model van innovatie
= veel discussie over de definitie
–
Elke innovatie heeft een business model. Een business model wordt door Osterwalder et al. (2005) gedefinieerd als ‘a holistic tool that refers to a set of key elements and their relationships and allows expressing the business logic’.
–
Het sleutelelement in het business model verwijst naar de ‘cost structure and the revenue model’ (‘one of the key elements’).
=hoe kan er geld mee verdiend worden
Voorbeeld: nieuwe coating –
De volgende modellen worden onderscheiden. In de klassieke maakindustrie wordt de ‘innovatie’ geruild voor financiële middelen. In creatieve en/of technologische sectoren vinden andere business modellen ingang (niet-limitatieve lijst):
T advertentie gedreven business model
Google, youtube commissie gedreven business model
Ebay freemium model: basisversie is gratis, voor ‘extra’s’ moet worden betaald
“Pay 2 win”
Dropbox
19
–
Niet elke nieuwe innovatie heeft reeds een duidelijk beeld van het achterliggende business model (het is niet duidelijk hoe dat er omzet zal worden gemaakt) en/of het gehanteerde business model wel genoeg winstgevend kan worden 10-15 miljard dollar
Snapchat
20
