6 Thema s per sector. Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

6 Thema’s per sector

48

met elkaar samenhangende en onderling afhankelijke ruimtelijke opgaven. Onderlinge afstemming en een gezamenlijke aanpak in sectoraal verband zijn dan ook nodig om deze opgaven te realiseren. Dit hoofdstuk geeft de sectorale ambities weer en doet een voorzet voor de gezamenlijke aanpak. Ook hier zijn eerst het doel, de dilemma’s en de keuzes van Holland Rijnland beschreven, waarna een verdere toelichting volgt.


Holland Rijnland hebben. De gemeenten staan voor een aantal

Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

Hoofdstuk 4 schetste welke ambities de gemeenten binnen

49

6.1 Versterken landschappelijke kwaliteiten Doel: Versterken van de landschappelijke kwaliteiten.

• Claim voor de grootschalige wateropgave oplossen in Rijnwoude, Nieuwkoop en de Haarlemmermeer binnen de daarvoor aan gewezen zoekgebieden. • Verdere ontwikkeling bosgebied Bentwoud

Dilemma:

met recreatie- en natuurfunctie Bentwoud.

Door de sluipende verstedelijking verliest het landschap zijn waarde voor recreatie en agrariten – recreatie of landen tuinbouw – kunnen

Groen Het landschap

bijdragen aan het overeind houden van de

Holland Rijnland ontleent zijn profiel van een

landschappelijke kwaliteit?

bijzondere woonregio in belangrijke mate aan de

sche activiteiten. Welke economische activitei-

landschappelijke waarden en cultuurhistorische

De keuzes van Holland Rijnland om het landschap te versterken zijn:

identiteit. Niet alleen de variatie, maar ook de

• Land- en tuinbouw beschouwen als dragers

en de ligging midden in de Randstad maken het

van het open landschap. • Open houden van ruimten tussen bebouwd gebied door heldere stadsrandzones. • Bij de inrichting van openbare ruimte gebruikmaken van cultuurhistorische elementen. • Realisatie en versterken van een duurzaam watersysteem. • Bereikbaar en toegankelijk maken van het buitengebied voor inwoners en toeristen. • Landgoederenzone versterken tot een robuuste regionale parkstructuur. • Realisatie van een ecologische hoofdstructuur. • Realisatie van recreatieve, ecologische en waterverbindingen: Oost-west van de kust naar het Groene Hart: - Noordwijk-Leeuwenhorst-Polder H oogeweg-Kagerplassen-BraassemermeerLangeraarse Plassen; - Katwijk/Wassenaar-Papenwegse polder-De Horsten-Duivenvoordecorridor-VlietlandenBentwoud-Polder Nieuwkoop en Noorden Noord-zuid: Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

- Trekvaart-Kagerplassen-landgoederen-

50

Valkenburg-Duinen; - Kagerplassen-Leiden/Leiderdorp-park Cronesteijn-Oostvlietpolder-Vlietlanden; - Langeraarse Plassen-Zegerplas-Zaans Rietveld-Bentwoud. • Combineren van gebiedsgebonden water opgave met de ontwikkelingen van groene kwaliteiten en overige ruimtelijke ontwikkelingen.

openheid van de Bollenstreek en het Groene Hart landschap bijzonder waardevol voor inwoners en bezoekers. Bovendien hebben de duinen een belangrijke beschermende functie voor het laag-

dere waarde is de groene bufferzone van Voor-

rust, ontspanning en vrijetijdsbesteding. Het

schoten met de landgoederenzone Duin, Horst en

kabinet wil met een dergelijke krachtige groen-

Weide. Om al die waarden te behouden en te ver-

blauwe structuur een aantrekkelijke tegenhanger

sterken moet het landschap sterk genoeg zijn om

creëren voor de verstedelijking. Een duurzame en

verstedelijkingsdruk te kunnen weerstaan.

integrale aanpak van water en natuuropgaven in de bestaande open gebieden van het Groene Hart

Recreatie

en de kust legt de basis voor deze groen-blauwe

De Structuurvisie Randstad 2040 van het Ministe-

structuur. Op langere termijn ziet het kabinet in

rie van VROM stelt het volgende voor: sommige

het Groene Hart en aan de stadsranden de ont-

gebieden hoeven vanwege natuur-, landschap- en

wikkeling van één of meer metropolitane parken

waterbelangen niet gevrijwaard te worden. In dat

met internationale allure voor zich. De parken

geval draagt de strategie ‘behoud door ontwikke-

zijn onderdeel van de grotere en robuuste groen-

ling’ actief bij aan één of meer ‘metropolitane

blauwe structuur.

parken’. Het Rijk merkt de rijksbufferzone Den

Het vervolg van deze paragraaf zoomt in op

Haag-Leiden-Zoetermeer aan als metropolitaan

verschillende activiteiten die bijdragen aan de

park, een term die Holland Rijnland niet

beoogde landschappelijke ontwikkeling. Som-

gebruikt. In deze parken kunnen natuurbeleving,

mige daarvan zijn in het vorige hoofdstuk al

recreatie, landbouw, wonen en werken aan de

aangestipt.


stadsranden samengaan en is er ook ruimte voor


gelegen achterland van de Randstad. Van bijzon-

51

Agrarische activiteiten

kerngebieden: grote aaneengesloten natuurge-

Er zijn twee manieren om via agrarische activi-

bieden met een hoge kwaliteit, die met elkaar in

teiten een landschapsgebied te versterken: de

verbinding staan door verbindingszones. De dui-

landschappelijke waarde van de agrarische func-

nen en de binnenduinrand ten zuiden en noor-

tie versterken of de agrarische functie econo-

den van Katwijk en ten noorden van Noordwijk

misch versterken. De landschappelijke waarde

en Noordwijkerhout, de Nieuwkoopse Plassen,

van het agrarisch gebied versterkt als het gebied

De Haeck en De Wilck (Rijnwoude) zijn interna-

open is. Rommelige landschappen zijn onge-

tionaal aangewezen als Vogel- en Habitatricht-

wenst. In de niet agrarische kustzone – de

lijngebieden. De voormalig minister van Land-

natuurgebieden van de duinen – is dit gemakke-

bouw, Natuur en Voedselkwaliteit heeft deze

lijk te realiseren, want bebouwing is hier taboe.

gebieden daarnaast aangewezen tot Natura

Voor de open gebieden van de Bollenstreek,

2000-gebieden, in overeenstemming met de

veenweide en de droogmakerijen ligt dit anders.

Natuurbeschermingswet. Ook de provincie Zuid-

In Holland Rijnland houden agrarische activitei-

Holland wees deze gebieden aan als ecologische

ten als bollenteelt, akkerbouw en veeteelt het

natuurgebieden. Delen van de landgoederen-

landschap open. Veeteelt is zowel in het Veen-

zone Wassenaar-Den Haag-Voorschoten en delen

weidegebied als in de Bollenstreek aanwezig.

van de Kagerplassen zijn aangewezen als natuur-

Akkerbouw is vooral in de droogmakerijen te

gebied, met name de natuurgebieden ten westen

vinden. De opgave is om de activiteiten te inten-

van de plassen en een aantal eilanden. Veel

siveren zonder het landschap verder aan te tas-

natuur in het Groene Hart is verbonden met het

ten. Dat kan bijvoorbeeld door gebiedsgericht

water. In Nieuwkoop ligt het grootste (waterge-

beleid te ontwikkelen voor bedrijfsbebouwing

bonden) natuurgebied dat van (inter)nationaal

(per zone). Ook is het landschap erbij gebaat als

belang is. Een robuuste ecologische verbinding

boeren planologische zekerheid krijgen voor het

met de Reeuwijksche Plassen is wenselijk. Hol-

uitoefenen van hun (neven)activiteiten.

land Rijnland maakt afspraken om de natuur-


waarden van deze gebieden te behouden en

52

Natuurgebieden en ecologische verbindingen Groene Hart

waar mogelijk te versterken.

Het aantal ruimteclaims op de open gebieden

Een aantal ecologische verbindingszones ver-

van Holland Rijnland groeit, waardoor er een

bindt de natuurgebieden. Deze lopen van noord

grote versnippering ontstaat van de nog reste-

naar zuid via de Haarlemmertrekvaart en Leidse

rende natuurgebieden en ecologische verbindin-

trekvaart via de Kagerplassen naar de landgoede-

gen. Door de doorgaande verstedelijking en de

renzone van Oegstgeest, en over de locatie Val-

aanleg van wegen komen de natuurgebieden

kenburg naar de duinen. Een tweede route ver-

steeds verder uit elkaar te liggen. Door versnip-

bindt de Kagerplassen via Leiden, Leiderdorp,

pering tegen te gaan en gebieden met elkaar te

park Cronesteijn en de Oostvlietpolder met de

verbinden versterken de kwaliteit en toeganke-

Vlietlanden. Een derde verbinding loopt van de

lijkheid van het landschap. Hier ligt een opgave

Langeraarse Plassen via het Zegerplas, Zaanse

voor het Rijk en de provincie als wegen groen-

Rietveld naar Bentwoud. Hillegom, Lisse en

beheerders, maar ook voor de regio en de

Noordwijkerhout (de drie noordelijke gemeen-

gemeenten.

ten) werken de PEHS uit in hun Ruimtelijk Per-

Holland Rijnland sluit met de Provinciale Ecolo-

spectief, dat de ecologische verbinding tussen de

gische Hoofdstructuur (PEHS) aan op provinciaal

duinen en de Ringvaart van de Haarlemmermeer

beleid. Dit is een samenhangend netwerk van

moet versterken. Twee verbindingen lopen naar

bestaande en nog te ontwikkelen belangrijke

het Braassemermeer en de Langeraarse plassen

natuurgebieden in Holland Rijnland. De provin-

en Westeinderplassen (Noord-Holland). De noor-

cie stelt vast welke gebieden hier deel van uitma-

delijke verbinding loopt van de duinen ten

ken. Het is een uitwerking van de Ecologische

noorden en zuiden van Noordwijk via Leeuwen-

Hoofdstructuur van het Rijk, die uitgaat van

horst, Polder Hoogeweg en de Kagerplassen naar

lijke verbinding loopt vanaf de duinen ten zui-

Nieuwe landgoederen kunnen een middel zijn om

den van Katwijk langs voormalig vliegveld Val-

via particulier initiatief natuur te ontwikkelen. De

kenburg en het Valkenburgse meer naar de

nieuwe landgoederen moeten qua opzet en inrich-

Papenwegse polder en de kroondomeinen van

ting aansluiten bij het karakter van het betreffende

De Horsten via de Duivenvoordecorridor naar de

landschap. Door de koppeling met het ecologische

Vlietlanden, Bentwoud, Polder Nieuwkoop en

netwerk zijn niet alle locaties in de regio geschikt.

Noorden in het Groene Hart. Katwijk en Wasse-

De nieuwe landgoederen kunnen vooral geschikt

naar stemmen de woningbouwplannen rond

zijn op die plekken waar natuurontwikkeling is

Valkenburg af op de zuidelijke ecologische ver-

gewenst in combinatie met een robuuste groen-

binding. Voorschoten werkt in samenwerking

structuur en recreatief medegebruik.

met Wassenaar en Leidschendam-Voorburg de PEHS aan de zuidkant van de regio uit in het

Landgoedclusters

Pact van Duivenvoorde. In samenwerking met

Holland Rijnland kent binnen de indeling van

Leidschendam-Voorburg verwijdert Voorschoten

landgoederenzone en gebiedsprofielen een aan-

de kassen uit de zone Duin, Horst en Weide. Tus-

tal grote clusters van landgoederen:

sen de natuurgebieden rond de Nieuwkoopse

• Den Haag-Wassenaar-Duivenvoorde-Berbice/

Plassen en de Kromme Mijdrecht wordt 135 hectare grote glastuinbouwgebied gesaneerd. Doel van de sanering is om de Noordse Buurt te ontwikkelen tot een hoogwaardig natuurgebied.

Ter Wadding • Wassenaarse duinen-Valkenburg-OegstgeestWarmond • De binnenduinrand van Noordwijk-Noordwijkerhout

Landgoederenzone, cultuurhistorische verbinding

• Keukenhof-Dever-Teylingen

Naast agrarische en natuurgebieden zijn land-

Bij het versterken van dit ensemble kijkt Hol-

goederen ook een belangrijk element in het land-

land Rijnland niet alleen naar de bescherming

schap van Holland Rijnland. Een landgoed is een

van de afzonderlijke landgoederen, maar ook

combinatie van bos, natuur, park of tuin met een

naar de ontwikkeling van de clusters als samen-

economische functie als landbouw, wonen, wer-

hangend ‘landgoederenlandschap’ of ‘regionaal

ken of recreatie. Essentieel is dat het landgoed

landgoedpark’. Nieuwe functies moeten passen

een samenhangende landschappelijke eenheid

bij het groene en statige karakter van de clusters.

vormt en als bedrijf wordt beheerd. Langs een

Herstel en versterking van historische structu-

groot deel van de Nederlandse kust zijn landgoe-

ren, zoals waterlopen, lanen of zichtassen, zijn

deren te vinden. De landgoederen achter de dui-

essentieel. Groenaanleg en de aanleg van recrea-

nen kennen een lange historie en liggen op inge-

tieve voorzieningen krijgen voorrang. Voor de

nieuze wijze ingebed in het landschap: opeenvol-

regionale differentiatie van de landgoedclusters

gend van west naar oost vanaf de duinen via de

is bijzondere aandacht nodig. Een netwerk van

strandwallen en strandvlakten naar de open pol-

groene en blauwe lijnen dat zo veel mogelijk

ders in het Groene Hart. Ze liggen in een groot,

historische routes volgt, verbindt de landgoed-

ruimtelijk en dynamisch gebied en zijn sterk ver-

clusters. De meeste van deze historische routes

weven met de stedelijke omgeving. Holland Rijn-

zijn nog steeds terug te vinden in de huidige

land kent twee verschillende landgoederenzones:

wegen- en waterstructuur. Vaak zijn ze echter

de landgoederen op de strandwallen- en vlakten

niet meer als zodanig herkenbaar of worden ze

en die in de polders en langs waterwegen. Deze

onderbroken. Holland Rijnland streeft ernaar de

zones kunnen ontwikkeld worden tot een

herkenbaarheid van deze historische routes te

robuuste parkstructuur voor de westflank van de

versterken en de continuïteit en aantrekkelijk-

Randstad. Samenhang en herkenbaarheid van de

heid ten behoeve van recreatief verkeer te ver-

landgoederen in dit gebied versterken het actieve

groten. Per type lijn (vaarweg of strandwalweg)

beleid. Op Randstedelijke schaal zijn zij dan

moeten de verschillende mogelijkheden onder-


krachtige, landschappelijke identiteitsdragers.


het Groene Hart en Braassemermeer. De zuide-

53

zocht worden. Bij toekomstige reconstructies

len tegen wateroverlast en watertekorten in de

van wegen of waterlopen moeten de genoemde

regio noodzakelijk. Verbrede watergangen en

doelen integraal worden meegenomen. Daar-

polders die geschikt zijn voor het tijdelijk bergen

naast is actief beleid nodig om grote knelpunten

van bijvoorbeeld overtollig regenwater. In Hol-

aan te pakken en aan te sluiten bij bestaande

land Rijnland zijn er zoekgebieden voor water-

plannen voor fiets- en wandelpaden.

berging in de Boterhuispolder en in Polder


Nieuwkoop. In de gemeente Nieuwkoop moet

54

Blauw Water

nog nader bepaald worden waar en in welke

De wateropgave is de te verwachten hoeveelheid

duurzaam watersysteem kan gecombineerd wor-

extra water, uitgedrukt in gemiddelde aantallen

den met wonen, natuur en recreatie. De water-

kubieke meters per hectare per gebied, waarvoor

kwaliteit van de Nieuwkoopse Plassen wordt

de regio ruimte moet zoeken binnen het water

behouden en waar mogelijk verbeterd. Het

systeem. Het creëren van extra oppervlaktewater

waterbeheer is gericht op het tegengaan van

kan een oplossing zijn voor het tegengaan van

wegzuiging uit de plassen en het tegengaan van

de verziltingsproblematiek. De wateropgave van

bodemdaling. Het watergebiedsplan van de

Holland Rijnland laat zich goed combineren met

waterbeheerder geeft hier invulling aan. Om de

het ontwikkelen van groene kwaliteiten en het

verziltingsproblemen die verband houden met

tegengaan van landschappelijke verrommeling.

de watervoorziening voor de uitbreiding van de

Dus het behoud van een robuust, groen raam-

pot- en containerteelt op te lossen, is sprake van

werk van duinen, weiden, landgoederen, parken,

een zoekgebied voor een grote waterplas in pol-

recreatiegebieden en hun onderlinge verbindin-

der de Noordplas (Rijnwoude). Afhankelijk van

gen. Een andere mogelijkheid is de benodigde

de waterhuishouding kan Holland Rijnland mee-

extra oppervlakte voor water te combineren met

denken over waar deze bergingsgebieden komen.

de andere functies van het groen, zowel in het

Ook de mogelijkheden voor meervoudig ruimte-

stedelijk groen als in het weidelandschap. De

gebruik of de koppeling aan andere programma

klimaatverandering maakt bijzondere maatrege-

onderdelen spelen hierin een rol.

mate waterberging nodig is. Een robuust en

uitgangspunt voor het peilbeheer van het hoog-

Sinds eind 2000 is de Europese Kaderrichtlijn

heemraadschap en de provincie Zuid-Holland in

Water (KRW) van kracht. Die moet ervoor zor-

het veenweidegebied. De maximale gemiddelde

gen dat de kwaliteit van het oppervlakte- en

drooglegging in veenweidegebied is 60 centime-

grondwater in Europa in 2015 op orde is.

ter. Drooglegging is het verschil tussen maaiveld-

De uitvoering van de KRW voor de grote water-

hoogte en oppervlaktewaterpeil. Als de droogleg-

gangen vraagt een grote inspanning van verschil-

ging groter is dan 60 centimeter zal het hoog-

lende partijen op internationaal, nationaal en

heemraadschap deze verkleinen bij actualisatie

regionaal niveau. Daarnaast is ook in het achter-

van de peilbesluiten. In de andere gevallen volgt

liggende gebied inspanning nodig om te voldoen

het peil de bodemdaling. Het is ook noodzakelijk

aan de waterkwaliteitsnormen. Deze opgave ligt

om plekken aan te wijzen waar het water meer

in Holland Rijnland voor een groot deel bij het

ruimte krijgt. Hiervoor is een aantal mogelijkhe-

hoogheemraadschap van Rijnland, maar ook bij

den denkbaar, waaronder blauwe diensten en

de gemeenten en bij industriële en agrarische

innovatieve waterberging. Enkele laaggelegen

ondernemers en kennisinstituten. Het hoog-

polders langs en in de Kagerplassen zijn zoekge-

heemraadschap van Rijnland is gestart met het

bieden voor calamiteitenberging bij extreem hoge

maken van watergebiedplannen. In een water-

waterstanden in de boezem. Deze functie is in

gebiedplan bekijkt het waterschap het integrale

principe goed te combineren met natuur.

watersysteem en stelt een samenhangend pakket van maatregelen voor. Tijdens de inventarisatie-

Kwelwateropvang langs de duinen

fase verzamelt het hoogheemraadschap knelpun-

Op de strandvlakten en in de binnenduinrand is

ten en kansen op het gebied van (grond)water-

in beperkte mate sprake van kwel uit de duinen.

kwaliteit en -kwantiteit voor het gehele plan-

Kwel is grondwater dat onder druk uit de grond

gebied. Vervolgens werkt het waterschap met de

komt. Dit kwelwater is van hoge kwaliteit.

regio de aanpak uit en houdt daarbij rekening

Daarom stelt Holland Rijnland voor om deze

met de ruimtelijke functies en ontwikkelingen.

kwel optimaal te benutten voor verbetering van de waterkwaliteit en natuurontwikkeling. Hier-

Waterbeheer in veenweidegebieden

toe moet schoon (kwel)water op de juiste plek-

De veenweidegebieden in Holland Rijnland zijn

ken opgevangen en gescheiden blijven van het

gevoelig voor bodemdaling als gevolg van de

polderwater. Het watersysteem moet hierop

waterstand. De gewenste waterstand is afhanke-

ingericht worden.


Europese Kaderrichtlijn Water

len in drooglegging voor de diverse functies heb-

Stedelijk waterbeheer

ben een ongelijkmatige bodemdaling tot gevolg.

Ook in de stad zijn een verbetering van de water-

In de loop van de eeuwen is een fijnmazig water-

kwaliteit en een vergroting van de waterberging

beheer ontstaan van boezemwater, dat zo veel

noodzakelijk. Daarom moet water een integraal

mogelijk op het oorspronkelijke peil is gehou-

onderdeel zijn van stedelijke ontwikkelingen

den. Ook ontstonden polderpeilen die de maai-

herstructureringsprojecten. Hiervoor zijn regels

velden doen dalen.

opgesteld door het hoogheemraadschap van Rijn-

In het veenweidegebied leiden emissies van nutri-

land. Voor bestaande stedelijke gebieden geldt

enten (voedingsstoffen) uit veenwater, landbouw

(soms) dat water vasthouden in de wijk zelf niet

en mineralisatie van veen tot een grote belasting

mogelijk is. In overleg met de waterbeheerder

van voedingsstoffen in het oppervlaktewater. Het

wordt dan een andere bergingslocatie gezocht.

handhaven of verhogen van grondwaterstanden

Voor een verbetering van het watersysteem in het

gaat bodemdaling tegen. Hogere slootpeilen

stedelijk gebied is een nauwe samenwerking

leiden echter tot verminderde drainage van de

nodig tussen gemeenten en het hoogheemraad-

percelen, waardoor nattere bodemcondities ont-

schap. Ruimtelijke plannen moeten een water-

staan. Dit is nadelig voor een doelmatige land-

toets moeten doorlopen. Maatregelen voor het

bouw. De beperking van maaivelddaling is het

vergroten van de waterkwaliteit zijn het afkoppe-


lijk van de functie van een gebied. De verschil-

55

len van verhard oppervlak en het infiltreren van

oog op recreatief medegebruik. Stad en land ver-

regenwater. Afkoppelen is het loskoppelen van

binden verhoogt de aantrekkelijkheid van de

verharde oppervlakken (zoals daken, straten en

woon- en werkomgeving in het stedelijk gebied.

sommige parkeerterreinen) van de riolering. Dit

Het landelijk gebied, grenzend aan het stedelijk

water is schoon en kan direct op het oppervlakte-

gebied, is van belang voor recreatie en natuur.

water geloosd worden. Zuivering is overbodig.

Het is de schakel tussen de steden en de grote

Groot voordeel is dat het bestaande rioolstelsel

open landschappen van het Groene Hart, de

minder wordt belast. Dat vermindert overstro-

kust en de Bollenstreek. De nabijheid van deze

ming van het rioolstelsel op het oppervlaktewa-

goed bereikbare landschappen bepaalt (mede) de

ter. Het hoogheemraadschap van Rijnland heeft

leefkwaliteit van het stedelijk gebied.

beleid opgesteld voor de stimulering van planvor-

Op de tweede plaats staan bescherming en ver-

ming en uitvoering van maatregelen aan geschei-

sterking van de openheid van de grote land-

den rioleringen. Risicovolle overstorten in de

schappen (duinen, Bollenstreek, Groene Hart) en

regio worden gesaneerd en bij nieuwe ruimtelijke

de verbindingszones daartussen centraal. Belang-

ontwikkelingen zorgen gemeenten ervoor dat er

rijk voor het landschap is dat de bestaande tus-

geen nieuwe risicovolle overstorten ontstaan.

senruimten open blijven. De dorpen moeten

Maatregelen voor het vergroten van de waterber-

hun eigenheid behouden en niet aan elkaar

ging zijn een vergroting van het oppervlaktewater

groeien. Dit hangt samen met de behoefte aan

en het aanleggen van speelvijvers. Maar ook

een duidelijke – niet per se harde – stadsrand.

natuurvriendelijke oevers leveren hieraan een

Een aaneengesloten groen-blauw raamwerk is

bijdrage. De wateropgave stelt in ieder geval dui-

noodzakelijk om de samenhang en de toeganke-

delijke randvoorwaarden aan de verdere ontwik-

lijkheid van de landschappen te verbeteren. Gro-

kelingsmogelijkheden van verharde functies,

tere landschapstypen worden met elkaar verbon-

zoals verstedelijking en ook glastuinbouw.

den door recreatieve routes en ecologische ver-


bindingzones. Dat maakt de gebieden herken-

56

Bereikbaarheid en verbindingszones

baar en divers. Een toetsing van ruimtelijke

Op de eerste plaats staat een verbetering van de

ingrepen aan kwaliteitseisen voor het landschap

bereikbaarheid van het landelijk gebied met het

is essentieel.

Het landschap

Regisseren van de regionale kansen op het

cultuurhistorie heeft de regio voor recreanten en

gebied van recreatie en toerisme.

toeristen veel te bieden. Sterke troeven zijn de

Door de landschappelijke diversiteit en de rijke

historische binnenstad van Leiden, de Hollandse

Dilemma:

en Utrechtse Plassen (de Kagerplassen, het Braas-

De regio kent geen eenduidig recreatief profiel.

semermeer, de Nieuwkoopse Plassen en de Langeraarse Plassen), het Hollandse polderlandschap,

De keuzes van Holland Rijnland om de recreatie en het toerisme te versterken zijn:

de fraaie landgoederen, het strand, de duinen, de

• Versterking van de samenhang in het toeristi-

teiten. Recreatieve en toeristische voorzieningen

• Verbetering van stad-landverbindingen en

zijn belangrijk voor het woon- en vestigingsklimaat. De behoefte aan goede recreatieve voor-

verbindingen tussen verschillende (recreatie)

zieningen stijgt. Mensen krijgen meer vrije tijd en

gebieden.

hebben meer te besteden dan voorheen. Stedelin-

• De oude binnenstad Leiden nadrukkelijk op de kaart zetten.

gen vragen rust en ruimte, toeristen een breed aanbod voorzieningen en activiteiten. Voor het

• Ontwikkeling van het Keukenhofcomplex.

stedelijk gebied is het van belang dat er vol-

• Impuls voor de watersportrecreatie door

doende en gemakkelijk bereikbare uitloopgebie-

verbetering van voorzieningen en verbindin-

den in de nabije omgeving zijn. De relatie stad-

gen over het water.

land-water is voor verbetering vatbaar. Holland

• Aanleg van een zeejachthaven Katwijk met een verbinding naar het achterland. • Uitbreiding van de recreatieve langzaamverkeerroutes. • Noordwijk en Noordwijkerhout staan centraal bij de ontwikkeling van congrestoerisme. • Stimuleren van kleinschalige recreatie.

Rijnland heeft de ambitie om het woonklimaat in de regio te verbeteren en mede op die manier werkgelegenheid en werknemers met een hoge toegevoegde waarde te binden. Verbetering van de kwaliteit van het toeristisch-recreatieve product kan daar in belangrijke mate aan bijdragen. Mogelijkheden daarvoor zijn gelegen in verbetering van de verbindingen in het recreatienetwerk, ontsluiting van vaarwegen en het stimuleren van het innovatieve, hoogwaardige congressegment. Grootschalige uitbreiding van verblijfsvoorzieningen in het lage segment blijft uit. Feitelijk zijn er zes inhoudelijke thema’s waarop de regio zich kan profileren: kunst en cultuur, het kusttoerisme, het watertoerisme (plassen en vaarwegen), het bollentoerisme, het agrotoerisme en de congres- en vergadermarkt. Ten slotte vormen combinatiebezoeken het zevende, verbindende thema. Met name het thema kunst en cultuur biedt alternatieven bij slecht weer.

Kunst en cultuur Kunst en cultuur vinden in Leiden een centrum. Maar Holland Rijnland ziet de ontwikkeling van stedelijk toerisme (zoals musea, oude binnenstad, horeca) in samenhang met de recreatieve ontwikkelingen en cultuurhistorische elementen van het buitengebied. Toeristen die de stad bezoeken


sche aanbod in de regio.

bollenvelden, de Keukenhof en de congresfacili-


6.2 Recreatie en toerisme Doel:

57

moeten gestimuleerd worden om ook een tocht

toerisme. Belangrijke oorzaak is het grote aandeel

in de omgeving te maken. Ook in onder meer

kleine, verouderde hotels en verouderde com-

Warmond, Noordwijk, Lisse en Noordwijkerhout

plexen met recreatiehuisjes, die niet meer voldoen

vindt de toerist historische dorpskernen. De

aan de veiligheidseisen. Een verbeterde bereik-

ruimtelijke structuur van de Leidse binnenstad is

baarheid (zowel per auto als per openbaar vervoer)

door de eeuwen heen nauwelijks veranderd. De

geeft een impuls aan het kusttoerisme. In de Soci-

straten lopen grotendeels zoals ze toen liepen en

aal Economische Visie van Noordwijk is de basis

de contouren zijn hetzelfde gebleven. De musea,

gelegd voor ombuiging van de trend. Het bedrijfs-

de grachten, de oude steegjes en de historische

leven werkt hard mee aan het nieuwe profiel,

gebouwen trekken veel toeristen uit binnen- en

want vernieuwing vraagt ook om ruimte voor

buitenland. Ook de winkeliers en horecaonderne-

voorzieningen (nieuw voor oud).

mers varen wel bij de oude binnenstad, ook al kunnen zij deze kwaliteit meer uitbuiten. Leiden

Watertoerisme

moet zich onderscheiden van andere winkelge-

De watersport is een belangrijke sector. Niet alleen

bieden door kleine zaakjes met nicheproducten,

op de plassen, maar ook over de Vliet en de Oude

exclusieve winkels en bijzondere eetgelegen

Rijn. In de regio bestaan veel mogelijkheden voor

heden. Ook draagt het scala van musea bij aan

de ontwikkeling van watersportvoorzieningen. Als

deze profilering. Dit alles, samen met de verschil-

de regio aantrekkelijk wil zijn en blijven voor de

lende bekende en minder bekende festivals en

vele watersporters die in Holland Rijnland recreë-

feesten in de stad, maakt van Leiden een bijzon-

ren, dan is uitbreiding van de voorzieningen op en

dere stad. De rol van Leiden als centrumstad van

langs de oevers van de Kagerplassen en het Braas-

de regio en toeristisch interessante trekpleister

semermeer, en langs de doorgaande vaarroutes als

moet Holland Rijnland samen met Leiden meer

de Haarlemmertrekvaart, Wijde Aa, Leidsevaart,

op de kaart zetten. Een goede bereikbaarheid, een

Oude Rijn en de Staande Mastroute nodig. Bijvoor-

aantrekkelijke vormgeving van de stationsomge-

beeld bewegwijzering, nieuwe uitstapplaatsen, aan-

ving en de entree van de binnenstad dragen hier-

legsteigers gecombineerd met aan het water gele-

aan bij. De loopafstand van het station tot het

gen eet- en drinkgelegenheden, milieustations en

centrum is nu redelijk lang.

laadpalen, uitbreiding van jachthavens en het aan-


tal passantenplaatsen, en verbetering van de kwali-

58

Kusttoerisme

teit van de jachthavens. Daarnaast zou een verbin-

Centrale plaatsen in het kusttoerisme zijn Katwijk

ding tussen de toekomstige zeejachthaven met het

en Noordwijk. De plaatsen hebben een verschil-

achterland de recreatieve mogelijkheden voor de

lend karakter. Katwijk is een rustige gezinsbad-

pleziervaart aanzienlijk vergroten. Een dergelijke

plaats, Noordwijk is grootschaliger en een

verbinding kan gunstig zijn voor de naamsbekend-

badplaats met een mondainere uitstraling. De

heid van de regio, zowel nationaal als internatio-

kustontwikkeling vervult een essentiële rol in de

naal. Daarnaast is dit een zeer aantrekkelijk alterna-

versterking van de toeristische sector, naast de

tief voor de Staande Mastroute door Amsterdam

traditionele kustrecreatie. Een zeejachthaven in

naar de noordelijk gelegen verbinding met open

Katwijk kan een belangrijke impuls geven. Ook

zee in IJmuiden (de route voor (zeil)boten met een

aan Noordwijk, door de aantrekkingskracht op

opbouwhoogte van meer dan 6 meter tussen IJssel-

een nieuwe, veelal kapitaalkrachtige doelgroep.

meer en deltawateren via de binnenwateren). Ook

Het profiel van Katwijk kan erdoor versterken als

aan het doorgaande netwerk voor kano’s en ander

zijnde ‘rustig maar dynamisch’. Noordwijk is

recreatief langzaam en stil waterverkeer valt veel te

gebaat bij verbetering van de verblijfsondersteu-

verbeteren. Vooral in het Groene Hart ontbreekt

nende functies (horeca, detailhandel- en leisure-

het aan doorgaande vaarroutes. Deze kunnen door

voorzieningen), juist om het verblijf te verlengen

relatief kleine ingrepen wel tot stand komen. De

en de bestedingen te verhogen. De huidige ont-

rust in het gebied en het agrarische grondgebruik

wikkeling van de verblijfsrecreatie in Noordwijk is

staan centraal in het Groene Hart. Het is daarom

negatief, in tegenstelling tot die van het congres-

wenselijk dat aanlegplaatsen voor kano’s goed ont-

(het meest westelijke deel van het Groene Hart)

op plaatsen komen waar al bebouwing is en

nieuwe boerenlandpaden toegevoegd. Er zijn nog

beperkt in aantal zijn. De combinatie water- en

veel investeringen nodig in de omgeving van Oud

agrotoerisme kan de regio verder uitbaten.

Ade om de bereikbaarheid van het landelijk gebied

Gemeenten rond de Hollandse en Utrechtse Plas-

en de plassen te vergroten. Al met al is het aanbod

sen hebben zich verenigd in het Hollands-

nog veel te weinig op elkaar afgestemd. Feitelijk is

Utrechtse Plassenberaad, met als doel de verdere

er pas een begin gemaakt met het op een verant-

uitbouw van activiteiten, voorzieningen en infor-

woorde manier zichtbaar maken van het Groene

matievoorziening waar het waterrecreatie betreft.

Hart. Historische landschapslijnen als jaagpaden, dijken, boezemkaden en kerkpaden langs boerde-

Bollentoerisme

rijen die streekeigen producten verkopen, kunnen

De Bollenstreek is aantrekkelijk voor recreatie en

ook voor recreatief langzaam verkeer geschikt zijn.

toerisme, zowel door de bollen als door historische

Hierbij moet Holland Rijnland de bereikbaarheid

elementen. De profilering als attractief gebied kan

vanuit de stad niet vergeten.

echter beter. Verbinden en verknopen aan het bredere aanbod heeft als resultaat dat het gebied

Congres- en vergadermarkt

gedurende het hele jaar aantrekkelijk is voor recre-

Noordwijk en Noordwijkerhout zijn succesvol als

anten en toeristen. Niet alleen bollen en de bloe-

(internationale) congrescentra. Ze hebben een

mententoonstelling van de Keukenhof zijn van

unieke ligging vlakbij de kenniscentra van Noord-

belang, maar ook cultuurhistorie (Huys Dever,

wijk en Leiden, op korte afstand van Den Haag en

ruïne van Teylingen, Leidse Trekvaart, Bollenschu-

luchthaven Schiphol. De kust, de Bollenstreek en

ren- en bollenerfgoedproject, Landgoed Keukenhof

de Leidse binnenstad liggen op een steenworp

en andere landgoederen). Uitgangspunt is een

afstand. Hiermee is aan veel voorwaarden voor een

integrale benadering van het totale Landgoed Keu-

zeer aantrekkelijke locatie van congrestoerisme

kenhof, waardoor dit gebied in de toekomst duur-

voldaan. De uitdaging is het vasthouden van con-

zaam te beheren is. Daarnaast kan agrotoerisme

gresbezoekers, zodat ze langer in de regio blijven,

een rol spelen in de variatie van bollenbedrijven.

meer besteden en terugkomen. Van belang daarvoor is een goede bereikbaarheid over de weg en

Agrotoerisme en recreatie in het Groene Hart

per ov (spoor), en de aanwezigheid van voldoende

Het Groene Hart heeft veel mogelijkheden voor

voorzieningen en activiteiten in de regio (horeca,

openluchtrecreatie en toerisme. De Hollandse en

cultuur, vermaak). Er is nog veel te winnen in de

Utrechtse Plassen maken deel uit van het Groene

afstemming tussen de congresmarkt en andere

Hart. Het Hollands-Utrechtse Plassenberaad is

bestaande toeristische thema’s of faciliteiten.


sloten zijn voor het langzame verkeer. Ze moeten

en voorzieningen op het gebied van waterrecreatie

Bereikbaarheid

en watergebonden bedrijvigheid. De landgoede-

De ontbrekende of slecht aangegeven verbindin-

renzone vormt een mooie overgang naar het bos-

gen binnen en tussen landschappen en naar de

en duingebied. Er is een scala aan cultuurhistori-

aangrenzende regio’s zijn een terugkerend thema.

sche, waardevolle elementen en ensembles, zoals

De verschillende karakteristieke landschappen (en

boerderijlinten, dorpskernen, molens, sluisjes,

toeristische eenheden) van de regio zijn nu min of

gemalen en ander industrieel erfgoed, landgoede-

meer eilanden. Ook de recreatieve verbinding tus-

ren en buitenplaatsen, dijken en bijzondere lijnen

sen de landschappen laat nog veel te wensen over.

in het landschap. Kortom: het totaal van de ont-

Zoals fiets-, wandel- en vaarroutes vanuit de stad

ginningsgeschiedenis. De natuurwaarden zijn

naar het Groene Hart, maar ook fietsroutes van de

gevarieerd en bijzonder. Het platteland kan inspe-

kust via de Bollenstreek naar de Kaag, en van de

len op deze vraag, door aandacht voor dagrecreatie

kust via de bufferzone Valkenburg en de Duiven-

en kleinschalige verblijfsrecreatie, en kan daarmee

voordecorridor naar het Groene Hart. Het verbin-

zichzelf economisch versterken. De afgelopen

den van knooppunten van wandel- en fietsroutes

jaren zijn vooral in het Land van Wijk en Wouden

bij watergangen biedt mogelijkheden voor over-


betrokken bij de verdere uitbouw van activiteiten

59

steekplaatsen (bijvoorbeeld het in gebruik nemen

• Luchtkwaliteit in de regio verbeteren.

van een pontje). Daarnaast is een verdere uitbrei-

• Voorkomen van verschuiving van geluidscon-

ding van de bewegwijzering op het water (het sloepennetwerk) nodig. Door op plaatsen waar ver-

touren van Schiphol ten nadele van de regio. • Omgevingsvisie Externe Veiligheid uitvoeren.

schillende recreatieve routes samenkomen recreatietransferia te ontwikkelen, ontstaat een schakel

Milieubeleidsplan 2003-2010

tussen de stad en het buitengebied. Deze centra

De milieuambities van Holland Rijnland zijn

vormen niet alleen een toegangspoort tot het

afgestemd op de ruimtelijke ontwikkeling van de

gebied voor de bewoners van de regio, maar ook

regio. In deze structuurvisie volgt de regio het

voor bezoekers van buiten de regio. Daarbij is een

Milieubeleidsplan 2003-2010 op hoofdlijnen, dat

goede ontsluiting met zowel het openbaar vervoer

is opgesteld voor de destijds bij de milieudienst

als met het recreatieve vervoer over water belang-

aangesloten gemeenten (Leiden, Teylingen,

rijk. In de transferia zijn fiets- en bootverhuur,

Oegstgeest, Zoeterwoude, Leiderdorp en Rijn-

excursies, pendeldiensten en informatie gebun-

woude). De centrale ambitie van het Milieube-

deld. Door concentratie van deze activiteiten is het

leidsplan 2003-2010 van de milieudienst is voor-

aanbod rendabel. Een combinatie met een over-

alsnog gericht op het bereiken van een optimale

nachtingsgelegenheid of een verkooppunt van

milieukwaliteit die beter is dan het wettelijke

streekeigen producten kan die functie versterken.

minimum. Er zijn vier aandachtspunten gefor-

De beleving van en de waardering voor de open

muleerd:

gebieden van de regio nemen toe door verbetering van de bereikbaarheid van de groene gebieden en

• Duurzame stedenbouw

wandel-, fiets- en ruiterpaden en vaarroutes.

• Bedrijvigheid • Optimale milieukwaliteit

6.3 Milieu Doel:

• Energie en klimaatbeleid

Een gezonde en veilige leefomgeving voor alle

Energie- en klimaatbeleid krijgen een centrale

inwoners.

plaats in de ruimtelijke plannen van gemeenten. Gemeenten ontwikkelen de ruimtelijke plannen

Dilemma:

volgens het Regionaal Beleidskader Duurzame

Geconcentreerde verstedelijking staat op gespan-

Stedenbouw. Door deze systematische aanpak

nen voet met de milieunormen, mede door de

krijgen alle relevante belangen (sociaal, veilig-

toenemende mobiliteit en intensivering van

heid, milieu, economie) een volwaardige plaats

agrarische activiteiten.

in het afwegingsproces. Hinder van bedrijvigheid


wordt voorkomen. Voor bedrijventerreinen wor-

60

De keuzes van Holland Rijnland om het milieu te versterken zijn:

den de mogelijkheden onderzocht van duurzame

• Het Milieubeleidsplan 2003-2010 van Milieu-

woningen en andere milieugevoelige bestemmin-

inrichting en beheer. Bij de realisatie van nieuwe

dienst West-Holland is het uitgangspunt voor

gen in de regio gelden randvoorwaarden. Hol-

het ontwikkelen van een regiobreed milieube-

land Rijnland overlegt met gemeenten en pro-

leidsplan.

vincie over te nemen maatregelen die het

• Bereiken van een milieukwaliteit die beter is dan de wettelijke normen. • CO2-uitstoot beperken en gebruik van duurzame energie stimuleren. • In samenspraak met de provincie en de

gebruik van het openbaar vervoer stimuleren en het autogebruik terugdringen. De inzet daarbij is dat 90 procent van alle woningen in de regio binnen 400 meter van een ov-halte komt te liggen.

gemeenten komen tot maatregelen die het ov-gebruik stimuleren. • Duurzame Stedenbouw is de richtlijn voor ruimtelijke ontwikkeling.

Duurzame stedenbouw Wonen, werken en recreëren vragen steeds meer ruimte in Holland Rijnlands dichtbevolkte regio.

zes maken. Het Regionaal Beleidskader Duur-

ting, uitstraling en representativiteit, bewaking en

zame Stedenbouw is het uitgangspunt bij het

beheer van openbare ruimte en groenvoorzienin-

ontwikkelen van ruimtelijke plannen. De opzet

gen. Maar ook om energieopwekking, hergebruik

van dit beleidskader komt overeen met het Nati-

van afvalwarmte en -stoffen, gezamenlijke voor-

onaal Pakket Duurzame Stedenbouw als proces-

zieningen en vervoer, en afspraken over duurzaam

instrument en gebiedsgericht milieubeleid. Het

bouwen. In de regio zijn bedrijventerreinen waar

Regionaal Beleidskader Duurzame Stedenbouw

bedrijven met een verhoogde milieubelasting of

wordt vastgelegd in de regionale woonvisie. De

verhoogd risico zich kunnen vestigen. Deze terrei-

ambitietabel Duurzame Stedenbouw met acht-

nen hebben standaard een grotere afstand tot

tien duurzaamheidthema’s vormt een belangrijk

gevoelige functies zoals woningen. Ook hebben

onderdeel van het beleidskader. De tabel is geba-

de bedrijven meer groeimogelijkheden op deze

seerd op de volgende benadering:

terreinen. Bij het zoeken naar locaties voor

• Welzijn (people): heeft betrekking op leefom-

nieuwe bedrijventerreinen of concentratiegebie-

geving, gezondheid, sociale cohesie, culturele

den voor glastuinbouw, neemt Holland Rijnland

waarde en de kwaliteit van gebouwen.

de mogelijkheden van locaties onder aanvliegrou-

• Wereld (planet): gaat over de traditionele

tes van Schiphol nadrukkelijk mee. Daarnaast let

milieuonderwerpen, zoals ruimtegebruik,

de regio bij de realisatie van nieuwe bedrijventer-

water, energie, natuur/ecologie, verkeer, mate-

reinen op een goede bereikbaarheid over de

rialen, afval en bodem.

(water)weg, zonder daarbij veel hinder te veroor-

• Welvaart (profit): heeft betrekking op de eco-

zaken voor gevoelige functies zoals woningbouw.

nomische onderwerpen, zoals duurzaamheid, functiemenging, flexibiliteit, imago en econo-

Optimale milieukwaliteit

mische vitaliteit.

Bij optimale milieukwaliteit gaat de aandacht vooral uit naar geluidsbelasting, luchtkwaliteit,

Het Regionaal Beleidskader Duurzame Steden-

bodemkwaliteit en externe veiligheid voor

bouw is de leidraad bij zowel (her)ontwikkeling

gevoelige bestemmingen, zoals woningen, scho-

van grotere woningbouwlocaties als van bedrij-

len, kinderopvang, voorzieningen voor inten-

venterreinen. Hoewel veel theoretisch voorwerk is

sieve sporten en recreatiegebieden. In gebieden

gedaan, vraagt dit extra inspanning van gemeen-

waar de milieukwaliteit van extra groot belang

ten om alle ruimtelijke plannen van sociale

is, wil Holland Rijnland een betere kwaliteit

(milieuhygiënische), ecologische en economische

bereiken dan het wettelijke minimum. Een

onderleggers te voorzien. De winst is een gezond

lagere milieubelasting heeft een rechtstreeks

woon- en leefmilieu voor de generaties na ons.

positief effect op de volksgezondheid.

Bedrijvigheid

Geluid en lucht

Gemeenten nemen milieumaatregelen bij bedrij-

Het verkeer is de belangrijkste bron van geluids-

ven die hinder veroorzaken of gevaar opleveren

overlast en luchtverontreiniging. Door de toe-

voor de woonomgeving. Eerst kijken gemeenten

name van mobiliteit is er behoefte aan uitbrei-

of maatregelen aan de bron zelf of in de omgeving

ding van het wegennet. Grote bouwprojecten en

de overlast of het gevaar kunnen beperken. Pas in

nieuwe infrastructuurprojecten leiden tot

tweede instantie komt het zoeken naar een meer

nieuwe vervoerstromen en kunnen een bedrei-

geschikte locatie aan de orde. Het milieudoel bij

ging vormen voor de geluidsituatie en de lucht-

de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen en de

kwaliteit in de bestaande kernen. Het terugdrin-

herstructurering van bestaande bedrijventerreinen

gen van geluidshinder en verbetering van lucht-

is een duurzame inrichting en intensiever, meer-

kwaliteit kan op verschillende manieren:

voudig ruimtegebruik (stapelen van functies).

• Bronmaatregelen: aanpakken van de overlast.

Parkmanagement kan helpen de milieudoelstel-

Bijvoorbeeld voertuigeisen (roetfilters) stellen

lingen te verwezenlijken. Het gaat hier bijvoor-

bij nieuwe openbaarvervoerconcessies, het


beeld om de kwaliteit van de ruimtelijke inrich-


Niet alles kan, dus Holland Rijnland moet keu-

61

terugdringen van autogebruik door onder

20 Ke-contour uit de Nota Ruimte zijn geen

meer verbetering van het openbaar vervoer (de

nieuwe uitleglocaties voor woningen toegestaan.

realisatie van transferia aan de rand van het

Deze contour ligt over een aanzienlijk deel van

stedelijk gebied). Daarnaast kan een zondanige

Holland Rijnland. Daarnaast zijn op basis van het

inrichting van nieuwe woonwijken bewoners

Luchthavenindelingsbesluit Schiphol (LIB) geen

stimuleren om vaker gebruik te maken van

nieuwe woningen of gebouwen met een onder-

alternatieven in plaats van de auto. Woning-

wijsfunctie mogelijk binnen de zogenoemde

bouw en kantoren komen bij voorkeur rond

‘LIB-4 contour’. Holland Rijnland ligt grotendeels

openbaarvervoersknooppunten.

buiten deze contour. Dit om een toename van het

• Overdrachtmaatregelen: dit zijn maatregelen

aantal gehinderden te voorkomen. Maar ook in

zoals geluidsarm asfalt, snelheidsmaatregelen

het gebied buiten de contouren, vooral in het

en verbetering van de verkeersdoorstroming.

verlengde daarvan, is de woonkwaliteit wat geluid

Met de aanleg van de RijnlandRoute verbetert

betreft niet optimaal. In Holland Rijnland betreft

de doorstroming van het verkeer rondom Lei-

dit niet alleen bestaand woongebied, maar ook

den. Hierdoor ontstaat minder luchtvervui-

nieuwbouwlocaties zoals Rijnfront en de locatie

ling in een gebied waar veel mensen wonen

Valkenburg. De gemeenten in deze regio die lid

en verblijven. De route moet echter goed wor-

zijn van de Commissie Regionaal Overleg lucht-

den ingepast, bij voorkeur onder maaiveld,

haven Schiphol (CROS) zetten zich gezamenlijk

om een optimum te realiseren in de vermin-

in om het aantal gehinderden door vliegtuigla-

dering van de luchtvervuiling bij de doorsnij-

waai in de regio te verminderen en om de ruimte-

ding van het stedelijk gebied.

lijke beperkingen die vliegtuiggeluid met zich

• Effectmaatregelen: maatregelen die de over-

meebrengt te verkleinen. Verbetervoorstellen

last bij de ontvanger beperken. Holland Rijn-

houden naast stillere vliegprocedures ook in dat

land wil nieuwe gevallen van geluidsoverlast

de vliegbewegingen worden geconcentreerd in

voorkomen.

smalle corridors die bestaande bebouwing mijden. Binnen deze paden komt zo min mogelijk

Regionaal geluidsbeleid dient invulling te geven

nieuwbouw om geluidshinder te beperken. In de

aan de wens geluidkwaliteit te realiseren die bij

nabije toekomst – tot 2020 – is er geen zicht op

de ruimtelijke functie past. De knelpunten en

vermindering van het vliegtuiglawaai of verplaat-

oplossingsrichtingen in de regio, zoals benoemd

sing van vliegroutes. Een toename van het vlieg-

in het Actieprogramma Luchtkwaliteit, vragen

verkeer over de Bollenstreek is niet wenselijk, al

nadere uitwerking van concrete maatregelen.

dan niet in relatie tot een mogelijke tweede Kaagbaan. Om de realisatie van de gewenste corridors

Vliegtuiggeluid

in de periode na 2020 mogelijk te maken, is het

Het vliegverkeer van en naar Schiphol vermindert

nodig om deze zo veel mogelijk vrij te houden

de woonkwaliteit in delen van Holland Rijnland.

van nieuwe woningbouw.


Dat geldt met name voor het gebied binnen en in

62

het verlengde van de 20 Ke-contour uit de Nota

Bodem

Ruimte. Dit is het gebied met een geluidsbelasting

In Holland Rijnland zijn diverse bodemveront-

van 20 Ke, waarbij Ke staat voor de Kosteneen-

reinigingen bekend. De meerderheid daarvan

heid (de maat voor de lawaaibelasting die op een

vormt geen bedreiging voor het milieu. Indien

bepaalde plaats op de grond ten gevolge van

de ernst dat verlangt, worden de bodemveront-

vliegverkeer wordt ondervonden). Tegen vlieg-

reinigingen in samenhang met het gebruik of

tuiglawaai zijn geen lokale maatregelen te nemen,

ontwikkeling van locaties gesaneerd. In de regio

zoals stil asfalt of afscherming. Daarom is het

komt ook diffuse bodemverontreiniging voor,

wenselijk om woningbouwlocaties en vliegroutes

zoals de ophooglaag in de binnenstad van Lei-

op elkaar af te stemmen, want de vliegroutes leg-

den en de teeltgronden in de Bollenstreek. Met

gen een beperking op aan de ontwikkeling van

de bollensector zijn afspraken gemaakt voor een

sommige nieuwe woningbouwlocaties. Binnen de

meer duurzame teeltwijze. In de toekomst krij-

komt vanuit Zoetermeer bij Benthuizen de

bodem- en het watersysteem bij de ruimtelijke

regio binnen en volgt een bestaande 150 kV-

inrichting van de regio een centralere plek.

lijn langs Hazerswoude-Dorp en HazerswoudeRijndijk naar de A4 ten noordoosten van Lei-

Externe veiligheid

derdorp. Daar volgt het de A4 tot de lijn iets

De normen voor het externe veiligheidsbeleid

voor Rijpwetering ondergronds verdergaat, om

hebben een wettelijke status. Burgers hebben een

in de Haarlemmermeerpolder weer boven te

minimaal beschermingsniveau met betrekking tot

komen.

gevaarlijke stoffen in hun woonomgeving gekregen. Ten aanzien van de externe veiligheid moet

Vanwege de hoogte, de lange rechte lijnen en de

bij ruimtelijke plannen gekeken worden naar:

mogelijke risico’s van elektromagnetische stra-

• vervoer van gevaarlijke stoffen over wegen,

ling is de hoogspanningslijn van sterke invloed

spoor en water;

op het landschap. Nieuwe woningen onder of

• vervoer van gevaarlijke stoffen via leidingen;

boven de leidingen zijn niet toegestaan. Omdat

• bedrijven waar opslag en/of productie van

de hoogspanningslijn polderlandschap door-

gevaarlijke stoffen plaatsvindt.

kruist, is het een opvallend richtinggevend ele-

Het plaatsgebonden risico en het groepsrisico

ment in het landschap. Volgens planning is het

geven de grenzen van de risico’s met gevaarlijke

gehele tracé eind 2014 klaar.

stoffen aan. Bij het maken van ruimtelijke plannenis het toetsen aan zowel het plaatsgebonden

Energie en klimaatbeleid

risico als het groepsrisico onderdeel van de plan-

De klimaatverandering leidt onder meer tot zee-

vorming. Holland Rijnland heeft een omge-

spiegelstijging, meer afvoerwater van rivieren en

vingsvisie Externe Veiligheid opgesteld. Hierin is

temperatuurstijgingen. Als laaggelegen regio aan

het externe veiligheidsbeleid in de regio Holland

de kust is Holland Rijnland extra gevoelig voor

Rijnland voor de komende jaren vastgelegd. Wat

klimaatverandering. Om weerstand te kunnen

betreft de omgevingsvisie Externe Veiligheid zijn

bieden aan de stijgende zeespiegel en de hogere

de volgende punten van belang:

golven aan de kust, worden de kustverdediging

• Het locatiebeleid van risicovolle inrichtingen

bij Katwijk en Noordwijk versterkt. In 2006 is op

moet in nieuwe ruimtelijke plannen gebieds-

initiatief van het Rijk het Nationaal Programma

gericht benaderd worden. Per gebied stelt de

Adaptatie Ruimte en Klimaat (ARK) van start

regio risiconiveaus vast.

gegaan. Doel is om de ruimtelijke inrichting van

• Het is van belang rekening te houden met de


gen de natuurlijke eigenschappen van het

Nederland klimaatbestendig te maken. Verschil-

bedrijfstypering en zonering bij de inrichting

lende partijen (overheden, wetenschappelijke

van bedrijventerreinen. Gevaarlijke bedrijven

kennisinstituten, maatschappelijke organisaties

komen bij elkaar op een apart bedrijventer-

en het bedrijfsleven) moeten afspraken maken

rein. Op de overige bedrijventerreinen is

over hun bijdrage aan deze enorme aanpassing.

ruimte voor niet-gevaarlijke bedrijven.

De Nationale Adaptatieagenda legt deze afspra-

380 kV-hoogspanningslijn

gramma. Daarnaast werkt Holland Rijnland aan

Om in de toekomst aan de vraag naar elektrici-

een klimaat- en energieprogramma, waarin kans-

teit te kunnen voldoen is uitbreiding van het

rijke initiatieven zijn opgenomen om de CO2-

hoogspanningsnetwerk noodzakelijk. Door toe-

uitstoot door bedrijven, woningen en mobiliteit

passing van 380 kV-lijnen, de zwaarste in hun

te beperken en het gebruik van duurzame ener-

soort, blijft het aantal lijnen beperkt. De uit-

gie te stimuleren. Het gaat daarbij onder andere

breiding van het netwerk richt zich in de eerste

om warmte-koudeopslag en aanhaking op het

instantie op de Randstad en loopt van Waterin-

warmtenet zoals in Leiden al aanwezig is.

gen tot Beverwijk. De uitbreiding zal deels bovengronds en deels ondergronds worden uitgevoerd en doorkruist de regio. Het tracé


ken vast. Holland Rijnland onderschrijft dit pro-

63

6.4 Mobiliteit Doel:

• Leiden Centraal als belangrijkste knooppunt

Vergroten van de bereikbaarheid van de regio en

• Stations Alphen aan den Rijn en Sassenheim

in de regio met bijpassende uitstraling.

verbeteren van de doorstroming binnen de

als belangrijke subknooppunten voor de

regio.

regio. • Ambities en uitgangspunten van het pro-

Dilemma:

gramma Stedenbaan volgen, deze zijn leidend

Er zijn onvoldoende goede verbindingen, vooral

bij de uitwerking van verschillende stations-

in oost-westrichting. Het verkrijgen van vol-

profielen.

doende middelen voor verbetering van de infra-

• Realisatie van een ov-netwerk dat 70 procent

structuur in relatie tot de verstedelijkingsopgave

reizigersgroei realiseert voor 2020 ten

blijft lastig.

opzichte van eind 2007. • 90 procent van de woningen ligt binnen een

De keuzes van Holland Rijnland om de bereikbaarheid te vergroten zijn: • Eerst bewegen, dan bouwen.

voor realisatie van het HOV-netwerk. Fiets:

• Realisatie van grote infrastructuurprojecten als

• Faciliteren van de bereikbaarheid van de

de RijnlandRoute, de Noordelijke Ontsluiting

ov-knooppunten per fiets en bijbehorende

Greenport Duin- en Bollenstreek en de volle-

faciliteiten.

• Aanleg van de Maximabrug in combinatie met de westelijke Alphense rondweg voor een betere bereikbaarheid van de Hoogewaard, het ontlasten van de woonkern Koudekerk, het realiseren van de woningbouwopgave in de regio Holland Rijnland en het oplossen van de verkeers- en leefbaarheidsproblematiek in Alphen aan den Rijn. • Verdubbeling van de huidige capaciteit van de A4 (2x4) in relatie tot aansluiting op de N11 en de RijnlandRoute. • Centrumstad Leiden beter bereikbaar maken door realisatie van de ringweg Leiden-Oost. • Aanleg van de Noordelijke Randweg Rijnsburg voor een betere bereikbaarheid van de kust, de zuidelijke Greenport, FloraHolland en ontlasting van de woonkern en voor het realiseren van de woningbouwopgave in de regio Holland Rijnland. Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

• Gemeenten maken ruimtelijke reserveringen

Wegverkeer:

dige verdubbeling van de N207-noord (2x2).

64

straal van 400 meter van een ov-halte.

Openbaar vervoer: • HOV (hoogwaardig openbaar vervoer) als structurerend element voor de verstedelijking, dus concentratie van nieuwbouw van woningen en kantoren rond ov-haltes. • HOV-netwerk realiseren met aansluiting op aanliggende regio’s. • Versterking van de structuur van het openbaar vervoer op verschillende schaalniveaus.

• Completering van het fietsnetwerk met veilige routes naar voorzieningen.

• Ruimtelijke ordening: vervoerstromen moe-

In het westen van Holland Rijnland ligt de

ten zo veel mogelijk worden gebundeld door

nadruk wat betreft hoofdinfrastructuur nu op

ruimtelijke ontwikkelingen en vervoersnet-

de noord-zuidverbindingen, zoals de A4 en A44

werken op elkaar aan te laten sluiten.

en de railverbindingen Amsterdam-Schiphol-

• Leefbaarheid en veiligheid: terugdringen van

Leiden-Den Haag (Oude Lijn) en Haarlem-Lei-

het aantal verkeersongevallen, reductie van

den. De oost-westverbindingen zijn in vergelij-

de uitstoot van schadelijke gassen en aanpak

king beduidend onderbedeeld. In het oosten

van geluidsoverlast moeten een bijdrage leve-

van de regio is deze situatie omgedraaid. Hier

ren aan de leefbaarheid van de regio. Op de

voorzien de N11 en een deel van de N209 in

milieudoelen is de vorige paragraaf ingegaan.

een behoefte, maar staan de noord-zuidroutes zoals de N207 onder druk. De N11 dient nog

Holland Rijnland concentreert de verstedelij-

een volledige aansluiting te krijgen op de A12,

kingsopgave zo veel mogelijk binnen de Aaneen-

de zogenoemde Bodegravenboog. Naast deze

gesloten Stedelijke Agglomeratie, binnen de con-

niet-optimale structuur is er een aantal speci-

tour en nabij (ov-)knooppunten. Een goede ont-

fieke capaciteitsknelpunten dat vooral in de

sluiting is een voorwaarde voor de realisatie van

spits tot uiting komt. De verschillende stromen

woon- en werkgebieden. Zo is besloten dat de

van het wegverkeer zijn vervlochten. Anders

bebouwing van de locatie Valkenburg niet kan

gezegd: veel lokaal en regionaal verkeer neemt

plaatsvinden voordat de RijnlandRoute en een

verkeersruimte in van nationaal verkeer en op

goede en hoogwaardige openbaarvervoerverbin-

zijn beurt is er vaak doorgaand verkeer op

ding (RijnGouwelijn) er zijn. Holland Rijnland

lokale wegen. Dat werkt belemmerend. De druk

volgt het motto ‘eerst bewegen, dan bouwen’

van doorgaand verkeer op leefgebieden is hoog.

voor de locaties waar de bestaande infrastructuur

De realisatie en uitbreiding van grotere woning-

ontoereikend is. Dit speelt vooral bij de aan de

bouwen bedrijventerreinen hebben conse-

RijnlandRoute verbonden locaties (Valkenburg).

quenties voor het verkeer- en vervoergebied. Ze

Bij de ontwikkeling en uitbreiding van grotere

zullen leiden tot extra verkeersbelasting op ver-

bouwlocaties moet eerst het effect hiervan op

schillende wegen, maar bijvoorbeeld ook tot

het wegennet in kaart gebracht worden. Holland

een grotere parkeerdruk. Los van eventuele

Rijnland toetst effecten in het kader van de Regi-

ruimtelijke ontwikkelingen is er een verwachte

onale Verkeer en Milieukaart. Omdat de regio

jaarlijkse groei van de personenmobiliteit tus-

een relatief groot aantal zogenaamde inbrei-

sen de 0,65 en ruim 1 procent (bron: Welvaart

dingslocaties kent met een grote regionale sprei-

en leefomgeving, CPB, MNP en RPB, 2006). Al

ding, is het wenselijk de gevolgen daarvan op de

neemt de groei van de mobiliteit af, het aandeel

regionale mobiliteit en milieubelasting in beeld

van de auto daarin groeit nog altijd. De ver-

te brengen. Als de effecten leiden tot (mogelijke)

wachte landelijke groei van de goederenmobili-

knelpunten op het wegennet, moeten er binnen

teit is groter dan die van de personenmobiliteit.

de planontwikkeling middelen gegenereerd wor-


Hoofdinfrastructuur

Regionaal Verkeer en Vervoerplan

inspanning in infrastructuur nodig om verkeer

In de aanloop naar het ontstaan van regio Hol-

en vervoer uit het bestaande en nieuwe stedelijk

land Rijnland is in 2002 het Regionaal Verkeer

gebied te stroomlijnen. Het verkeer moet in het

en Vervoerplan (RVVP) ‘De regio’s verbonden’

bijzonder een goed alternatief voor de auto aan-

vastgesteld. Dit plan omschrijft de volgende

geboden krijgen, in de vorm van nieuwe en ver-

mobiliteitsgerelateerde doelen:

beterde fietsroutes en versterkt (hoogwaardig)

• Bereikbaarheid: door te werken aan een kwali-

openbaar vervoer.

tatief hoogwaardig netwerk van infrastructuur voor openbaar vervoer, fiets, auto en

Bereikbaarheid voor het wegverkeer

vrachtverkeer moet de bereikbaarheid van

Holland Rijnland heeft de ambitie om de oost-

werken woongebieden verbeteren.

westverbindingen in het westen van de regio te


den om deze op te lossen. Er is een aanzienlijke

65

verbeteren. Daarnaast is in het oosten van de

van de RijnlandRoute bij de A4 (Oostvlietpol-

regio het verbeteren van de bereikbaarheid van

der), Maaldrift en de Knoop Leiden-West, maar

Alphen aan den Rijn en de Greenport regio Bos-

ook de inpassing in de nabijheid van het stede-

koop (corridor N207) een belangrijk onderwerp.

lijk gebied en de bufferzone. Daarbij pleit Hol-

Net als het ontvlechten van de verschillende

land Rijnland in principe voor een tracé onder

verkeerstromen van doorgaand verkeer en

maaiveld.


bestemmingsverkeer. De A4 is als internationale

66

hoofdtransportas bedoeld voor het (inter)natio-

Onderzoek in het kader van de RijnlandRoute

nale verkeer. De A44 en N206 zijn bedoeld voor

maakte duidelijk dat de overbelasting van de A4

het (boven)regionale verkeer. De verbindingen

en A44 in de toekomst problemen op het regio-

tussen deze assen zijn op dit moment onvol-

nale wegennet in de regio kan veroorzaken, in

doende. Leiden en het stedelijk gebied erom-

het bijzonder de aansluiting op de N11 in Zoe-

heen ervaren dagelijks verkeershinder hiervan.

terwoude (bij de Heinekenbrouwerij). Een moge-

Om de doorstroming te bevorderen is de realisa-

lijke oplossing is een verdubbeling van de hui-

tie van oost-westverbindingen van groot belang.

dige capaciteit van de A4 (2x4) in relatie tot aan-

Een laddervormige structuur voor de regio, waar-

sluiting N11 en de RijnlandRoute. Dit is een

bij de schakels van oost naar west de sporten

punt van aandacht. Daarnaast zijn de aanleg van

vormen tussen de A4, A44 en N206, zou veel

de RijnGouwelijn en ontwikkelingen in de Oude

problemen oplossen. Aan de zuidkant moet de

Rijnzone redenen om bij de aansluiting op de

RijnlandRoute de eerste trede van de ladder vor-

N11 in Zoeterwoude en Alphen aan den Rijn

men. Dit is een nieuwe verbinding tussen de A4

ongelijkvloerse kruisingen te realiseren. Nader

en de A44 ten (zuid-)westen van Leiden, die

onderzoek naar het instellen van een snelheids-

doorloopt langs de locatie Valkenburg naar Kat-

beperking van 100 kilometer per uur op de A44

wijk. De nieuwe verbinding is nodig voor een

– ofwel benoeming als provinciale weg – is wen-

betere doorstroming en ter ontlasting van de

selijk. Ter hoogte van de nieuwbouwlocatie

huidige route door woonwijken. Files en klach-

Braassemerland komt een nieuwe verbinding

ten over sluipverkeer zullen afnemen. De Rijn-

tussen de A4 en de nieuwbouwlocatie. Deze

landRoute is een noodzakelijk alternatief voor de

nieuwe ontsluiting geldt als voorwaarde voor de

bestaande routes. Daarnaast is de RijnlandRoute

nieuwe ontwikkeling van de woningbouwlocatie

een voorwaarde voor de ontwikkeling van de

Braassemerland.

locatie Valkenburg, waarbij het motto ‘eerst

Om de economische positie van de Greenport

bewegen, dan bouwen’ geldt. Het voorkeurstracé

Duin- en Bollenstreek te verstevigen is een struc-

voor de RijnlandRoute is vastgesteld door Gede-

turele verbetering van de bereikbaarheid van de

puteerde Staten, met zoekgebieden ten oosten

Bollenstreek nodig. Vooral een versterking van

van het Valkenburgse Meer en ter hoogte van de

de oost-westverbinding is van groot belang,

Oostvlietpolder. Het voorkeurstracé loopt vanaf

zowel voor de weg als voor het openbaar ver-

de A4 door de bebouwde kom van Voorschoten,

voer. Het hoofdwegennet raakt zwaarder belast

vervolgens ten zuiden van de bebouwde kom

door de gebiedsontwikkeling van de Duin- en

van Leiden door naar Katwijk. En is daarbij zo

Bollenstreek. De woningbouwopgave, de ontwik-

veel mogelijk gebundeld met de A44 en de

keling van de Greenport Duin- en Bollenstreek

N206. Daarnaast kijkt de provincie in samenwer-

en de uitbreiding van glastuinbouw en bedrij-

king met Holland Rijnland nog naar een nul-

venterreinen zorgen voor meer mobiliteit. Zowel

plusvariant door Leiden, waarbij het huidige

voor het goederen- als het personenvervoer in

traject van de weg gehandhaafd blijft en er

de streek is een verbetering essentieel.

enkele aanpassingen komen aan de weg. Hol-

Voor de Noordelijke Ontsluiting Greenport geldt

land Rijnland moet een ruimtelijke reservering

dat de verkenningen nog niet leidden tot een

maken voor een zeer zorgvuldige inpassing van

definitieve oplossing. De verschillende oplos-

het voorkeurstracé en de mogelijke varianten.

singsrichtingen lopen uiteen van aanpassingen

Bijzondere aandacht vragen de aansluitingen

aan het bestaande wegennet tot de realisatie van

maatregelen waaraan Holland Rijnland samen

Het verkeer in het Groene Hart tussen Leimuiden

met de provincies Noord- en Zuid-Holland

en Gouda neemt steeds verder toe. De wegen in

werkt, bevat in elk geval de verbinding tussen de

en rondom de gemeenten in deze regio worden

N206 en de Nieuwe Bennebroekerweg, verbete-

drukker en de provinciale weg N207 slibt lang-

ringen van de bereikbaarheid en de leefbaarheid

zaam dicht. Dagelijks staan er lange files tussen

rond de N208, N443 en de N444, en een nieuwe

Alphen aan den Rijn en Leimuiden. De N207 is

verbinding ten noorden van Katwijk/Rijnsburg.

een zeer belangrijke verbinding in de regio en

De koppeling tussen het onderzoek naar de

sluit aan op bijvoorbeeld de A4 en de N11. Maat-

Noordelijke Ontsluiting Greenport en de bereik-

regelen op het ene punt van de N207 hebben

baarheid van de grensstreek (provinciale studie)

gevolgen op andere wegen, bijvoorbeeld in

heeft geresulteerd in drie vervolgstudies die

Alphen aan den Rijn. Daarom hebben de betrok-

moeten leiden tot een betere bereikbaarheid en

ken gemeenten en de provincie Zuid-Holland een

een sterkere economische positie van de Green-

pakket van maatregelen vastgesteld om de bereik-

port Duin- en Bollenstreek. Daarnaast kijkt de

baarheid en de leefbaarheid rondom de N207 te

regio, mede in het kader van de openbaarver-

verbeteren. Denk aan capaciteitsuitbreiding op

voervisie van de regio, naar lijnen van hoog-

diverse locaties, omlegging van de N207 bij de

waardig openbaar vervoer tussen de Bollenstreek

Overslag Terminal Alphen (OTA), realisatie van de

en Schiphol/Amsterdam. In elk geval het door-

Maximabrug, de tunnel N209 in Hazerswoude-

trekken van de Zuidtangent naar Hillegom/Sas-

Dorp, de aanleg van vrijliggende busbanen en de

senheim en een verbinding tussen Noordwijk,

westelijke randweg Waddinxveen. Door de Maxi-

Voorhout en Sassenheim. De Noordelijke Rand-

mabrug verbetert op korte termijn de huidige

weg Rijnsburg draagt bij aan de betere bereik-

verkeerssituatie in Koudekerk en worden de

baarheid van de kust, de zuidelijke Greenport

geplande woningen in Rijnpark en het bedrijven-

Duin- en Bollenstreek, de economische motor

terrein beter ontsloten. Op de lange termijn zal

FloraHolland en de woningbouwlocaties in Kat-

de brug, na aanvullend tracéonderzoek, in combi-

wijk. Katwijk moet tienduizend woningen bou-

natie met de kleine en grote westelijke Alphense

wen; een fors deel van de totale woningopgave

rondweg de bestaande en naar verwachting ver-

in de regio, waarvan het grootste deel in de peri-

der toenemende verkeers- en leefbaarheidsproble-

ode voor 2020. In relatie tot de woningbouwop-

matiek in Alphen aan den Rijn oplossen. In het

gave is de nieuwe ontsluiting van regionaal

noordelijke deel van het Groene Hart is de N231

belang, maar de ontsluiting is een opgave voor

van belang voor de ontsluiting richting Aalsmeer

de gemeente Katwijk. De randweg bevordert de

en Amsterdam. Met name ter hoogte van Vrou-

doorstroming en vermindert de verkeersdruk in

wenakker dient deze weg op termijn verbeterd te

Rijnsburg en Katwijk aan den Rijn en op de

worden. Door het sluiten van de ringwegenstruc-

N449. Voor wat betreft de aansluiting op de A44

tuur bij Leiden verbetert bovendien de bereik-

ligt er een relatie met de huidige aansluiting van

baarheid aanzienlijk en wordt het stedelijk gebied

de N444. De N444 is een wezenlijke ontsluiting

autoluwer. Dat laatste biedt kansen om kwaliteit

van en naar Noordwijk en Voorhout. Op de

te creëren in bestaand stedelijk gebied en aan de

korte termijn wordt het belangrijkste knelpunt,

zone langs de oevers van de Oude Rijn. De ring-

afslag 6 op de A44 naar de N444, aangepakt om

structuur trekt immers het doorgaande verkeer

de doorstroming te verbeteren. Via de A44 is

naar buiten.

zowel de regio Amsterdam/Schiphol als Den Haag/Rotterdam snel te bereiken. Naast afslag 6

Flankerende maatregelen

zijn ook andere doorstromingsmaatregelen

In het Regionaal Verkeer en Vervoerplan Holland

nodig op de N444; de belangrijkste is een weg-

Rijnland is de invoering van een vorm van prijs-

omlegging (bypass) om de kern Voorhout heen.

beleid opgenomen, zoals rekeningrijden. Derge-

Daarnaast komt door de realisatie van de Noor-

lijke maatregelen kunnen de vervoerkeuze of het

delijke Randweg Voorhout een verbinding tus-

tijdstip van de reis beïnvloeden en dus de ver-


sen de provinciale wegen N444, N450 en N443.


een nieuwe ontsluitingsroute. Het pakket aan

67

keersproblemen in de regio verzachten. Zodra

Holland Rijnland heeft in 2009 een regionale

het Rijk komt met een stelsel van beprijzing

openbaarvervoervisie (OV-visie) vastgesteld. Deze

voor weggebruik pakt de regio dat op. Enerzijds

is in 2012 herzien in verband met de aansluiting

door implementatie van het systeem, anderzijds

van de gemeenten Alphen aan den Rijn, Kaag en

door goede maatregelen voor het onderliggende

Braassem, Nieuwkoop en Rijnwoude bij de regio.

wegennet om ongewenste effecten daar te voor-

De visie geeft een totaalvisie op een (hoogwaar-

komen. Ten slotte zal Holland Rijnland de even-

dig) openbaarvervoernetwerk in Holland Rijn-

tuele wenselijkheid en noodzaak van regionale

land. Met als onderdeel de noodzaak om de

afstemming van parkeerbeleid onderzoeken.

externe verbindingen te verbeteren, bijvoorbeeld


richting Haaglanden en de (werk)gebieden rond

68

Openbaar vervoer

Schiphol, Amsterdam en Hoofddorp.

Bij een goede bereikbaarheid hoort een modern

De regio wil een vf-factor (zie kader) van 1 op

netwerk van openbaar vervoer. Een hoogwaar-

hoofdroutes om concurrerend te zijn met de

dig, betrouwbaar en frequent rijdend ov-systeem

auto. Ook wil Holland Rijnland in de komende

is van belang om het wegennet te ontlasten. Dit

vijftien jaar het aandeel openbaar vervoer verho-

biedt de reiziger de mogelijkheid gelijkwaardige

gen van 10 procent naar 15 procent (50 procent

keuzes te maken voor de verplaatsing. Essentieel

meer reizigers die gebruikmaken van het open-

is dat er aanvullend op het ov-net mogelijkhe-

baar vervoer). De ruimtelijke ordening in de

den zijn voor een goede ketenmobiliteit (over-

regio en het ov-netwerk ter plaatse kennen een

stappen openbaar vervoer - openbaar vervoer,

sterke verbondenheid. Het is de ambitie van

auto - openbaar vervoer (P+R-locaties) en fiets -

Holland Rijnland om deze verbondenheid te

openbaar vervoer). De regio streeft naar een ov-

vergroten en het ov-netwerk structurerend te

netwerk waarmee 70 procent reizigersgroei

laten zijn voor toekomstige ontwikkelingen.

(waarvan 20 procent autonome groei) wordt

Reservering van ruimte voor (vrijliggende) ov-

gerealiseerd voor 2020 ten opzichte van 2007.

infrastructuur, ontwikkeling van P+R-locaties en

Wat betreft verbindingen met de omliggende

verdichting rond knooppunten en ov-haltes zijn

regio’s profiteert Holland Rijnland van de ont-

hierin cruciale onderdelen. Ontwikkeling van

wikkelingen van het landelijk en regionaal

werkgelegenheid en regionale voorzieningen

spoornetwerk. Het Zuidvleugelprogramma Ste-

rondom de knooppunten verenigen de doelen

denbaan geeft invulling aan een verbeterd regio-

economische groei en duurzame mobiliteit in de

naal treinproduct. Hierbij rijden treinen frequen-

regio. De bereikbaarheid is goed en daarom aan-

ter en komen er nieuwe stations, waaronder sta-

trekkelijk voor werkgevers of voorziening en het

tion Sassenheim. Opvallend is dat er momenteel

genereert een extra vervoersvraag per openbaar

geen raakvlakken zijn met de Zuidtangent aan

vervoer naar het knooppunt. Daarnaast ligt 90

de noordzijde en RandstadRail aan de zuidzijde.

procent van alle woningen in de regio binnen

Het huidige regionale busnetwerk kenmerkt zich

400 meter van een ov-halte. Het ov-netwerk

door een complexe structuur met laagfrequente

kent vier niveaus: trein, HOV, ontsluitende bus

lijnen. Dit is onvoldoende aantrekkelijk en voor

lijnen en vervoer op maat (onder andere Regio-

veel verbindingen geen reëel alternatief. De

taxi). Binnen het voorgestelde ov-netwerk is sta-

doorstroming van de bus in de stedelijke gebie-

tion Leiden Centraal als belangrijkste knoop-

den kan beter, evenals de mogelijkheden voor

punt gedefinieerd. Daarnaast zijn de stations

ketenmobiliteit.

Alphen aan den Rijn en Sassenheim belangrijke

Vf-factor De reistijdverhouding van het openbaar vervoer ten opzichte van de auto (de verplaatsingstijd factor) is een goede indicator voor de concurrentiekracht van het openbaar vervoer ten opzichte van de auto. Is het openbaar vervoer de helft langzamer (vf=1,5), dan kiest 75 procent voor de auto. Zijn de reistijden even lang (vf=1), dan kiest ongeveer de helft voor het openbaar vervoer.

streek is deze verbinding opgenomen. Deze stu-

de verbinding Leiderdorp-Leiden-Zoetermeer, de

die is een initiatief van de provincies Noord- en

zogenoemde Meerlijn Noord en Meerlijn Zuid

Zuid-Holland om de bereikbaarheid van de

als hoogwaardige busverbinding (aansluitend op

grensstreek te verbeteren. Als onderdeel van het

RandstadRail). Daarnaast komen in de visie een

Zuidvleugelnet is in het noordoosten van de

zestal zwaar verbindende lijnen aan bod die

regio de verbinding Alphen aan den Rijn-Schip-

kunnen groeien tot volwaardige HOV-lijnen.

hol als eerste prioriteit opgenomen in de provin-

De OV-visie Holland Rijnland is in 2012 herzien

ciale Nota Operationalisering Openbaar Vervoer.

naar aanleiding van aansluiting van de gemeen-

Daarnaast zijn er plannen voor een betere inte-

ten Alphen aan den Rijn, Kaag en Braassem

gratie van het regionale netwerk met het net-

(gedeeltelijk), Nieuwkoop en Rijnwoude bij de

werk in Haaglanden. Haaglanden wil buscorri-

regio. Zo is de HOV-verbinding Alphen aan den

dors over de A44 tussen Den Haag en de Leidse

Rijn-Schiphol als belangrijk element toegevoegd.

regio en tussen Zoetermeer en Leiden realiseren. Daarbij ligt aansluiting op RandstadRail voor de

RijnGouwelijn

hand. Tot slot is een verbetering van de treinver-

De RijnGouwelijn (RGL) is een onmisbare scha-

binding via Alphen aan den Rijn naar Utrecht

kel in het (H)OV-netwerk in de regio. De RGL

gewenst.

West is van vitaal belang om de openbaarvervoersrelatie tussen Leiden en Oegstgeest en de

Stedenbaan

kust (met de belangrijke badplaatsen Katwijk en

Sinds 2000 wordt onder de vleugels van het

Noordwijk) te verbeteren. De RGL Oost zal regi-

Zuidvleugelbureau gewerkt aan het zogeheten

onaal gezien alle gemeenten tussen Gouda en

Stedenbaanconcept. Stedenbaan Zuidvleugel is

Leiden verbinden met de kust door een hoog-

een programma gericht op de realisatie van een

waardige railverbinding. Het maken van een

passend, hoogwaardig regionaal railproduct op

ruimtelijke reservering voor het te realiseren

het hoofdrailnet tussen Sassenheim/Hillegom en

tracé is van essentieel belang om de verbinding

Dordrecht, tussen Den Haag en Gouda en Gouda

optimaal te kunnen inpassen en daarmee het

en Rotterdam (Gouda ter ondersteuning van het

totale ov-netwerk goed te kunnen laten functio-

te realiseren verstedelijkingsprogramma in de

neren.

Zuidvleugel). In het kader van Stedenbaan komen er diverse nieuwe stations met uiteenlo-

Verbindingen naar omliggende regio’s

pende profielen qua functie en mate van verste-

Om de openbaarvervoersverbinding tussen de

delijking. Eind 2011 is station Sassenheim in

Bollenstreek en Noord-Holland te verbeteren,

gebruik genomen. Het streven is door middel

bestudeert Holland Rijnland de mogelijkheid om

van stedelijke ontwikkelingen rond de bestaande

de Zuidtangent door te trekken naar de Bollen-

en nieuwe stationslocaties de vervoerswaarde te

streek. Stadsregio Amsterdam en de provincie

verhogen en hiermee mogelijkheden te schep-

Zuid-Holland noemen deze verbinding in hun

pen om de frequentie van het vervoer in de toe-

(concept) OV-visie als wenselijk. Ook in de

komst te verhogen.


bereikbaarheidsstudie Haarlemmermeer-Bollen-

twee HOV-lijnen benoemd: de RijnGouwelijn en


knooppunten in de regio. In de OV-visie zijn

69

Ov-problematiek kleine kernen

beperken van verkeersoverlast. Holland Rijnland

De bereikbaarheid van kleine kernen met het

kan de functie van de fiets in het woon-werkver-

openbaar vervoer is een punt van aandacht. Een

keer versterken, maar dan moet er wel een veilig,

slechte bereikbaarheid zet de leefbaarheid van

comfortabel en compleet fietsnetwerk zijn. De

deze kernen verder onder druk. Uitgangspunt is

regio beschikt over een uitgebreid fietsnetwerk,

dat een kern van meer dan achthonderd inwo-

maar dit netwerk is nog niet compleet. De fiets-

ners wordt voorzien van openbaar vervoer. Dit is

routes dienen waar mogelijk vrijliggend te zijn,

nog niet in alle kernen het geval, bijvoorbeeld in

goed verlicht en verhard. Op sommige routes

Langeraar (Nieuwkoop). Alleen een verbinding

zijn vrijliggende fietsvoorzieningen gewenst

tussen een kleine kern en een stad in de omge-

vanuit veiligheidsoogpunt. Ook moet de door-

ving is niet voldoende. Het is ook belangrijk om

stroming voor de fietser bij kruispunten met ver-

kleine kernen onderling met elkaar te verbinden

keerslichten verbeteren, zonder dat de doorstro-

via openbaar vervoer. Na het aanleggen van de

ming van het andere verkeer daaronder hoeft te

RijnGouwelijn mag de bus geen concurrent wor-

lijden. De kruisingen met het overige wegverkeer

den van het spoor. Toch is het wel van belang

dienen veilig (waar nodig en mogelijk ongelijk-

dat de (kleine) kernen die nu voorzien zijn van

vloers) en overzichtelijk te zijn.

openbaar vervoer na de aanleg van de RijnGou-

Daarnaast kan ook het gebruik van de fiets als

welijn er qua bereikbaarheid met het openbaar

aanloop naar openbaarvervoerhaltes aantrekke-

vervoer niet op achteruitgaan.

lijker en gemakkelijker. Bijvoorbeeld bij de verbinding tussen Noordwijk met de Stedenbaan-

Goederenvervoer

stations Voorhout en (het toekomstige station)

Voor de noodzakelijke bereikbaarheid van indu-

Sassenheim. Maar ook van en naar de aan te leg-

striegebieden, bedrijventerreinen en binnenste-

gen RijnGouwelijnhaltes is een snel, comfortabel

delijke gebieden zijn regionale afspraken nodig.

en aansluitend fietsnetwerk een nadrukkelijke

Bij de steeds verder dichtslibbende (binnenstede-

voorwaarde voor het succes van de lijn. Goede

lijke) wegen is aandacht voor leefbaarheid in en

veilige stallingen (onder meer fietskluizen en

bereikbaarheid van deze gebieden noodzakelijk.

bewaakt parkeren) kunnen het aandeel van de

Voor het onderdeel stedelijke distributie verwijst

fiets eveneens vergroten, vooral op overstaploca-

Holland Rijnland in dit kader naar de aanbeve-

ties met meerdere lijnen. Verbeterde doorgaande

lingen van de commissie Lemstra. Onderdeel

fietsroutes parallel aan de kust, naar de kust, in

van de doelen van deze commissie is het terug-

het Groene Hart, rondom de Kagerplassen en

brengen van het aantal knelpunten. Enerzijds

door de Bollenstreek hebben bovendien posi-

zijn deze knelpunten toe te schrijven aan het

tieve gevolgen voor de recreatie. Het bestaande

vrachtvervoer, dat een grote belasting van het

Provinciale en het Regionale Fietsplan zorgen

milieu betekent. Anderzijds ontstaan knelpun-

voor de realisatie van de belangrijkste doelen op

ten door de bevoorrading van winkels en bedrij-

het gebied van ontbrekende fietsschakels.

ven. Het goederenvervoer over water is geen grote factor in de regio en zal het ook niet worden. Echter, voor sommige bedrijven zal bijvoorRegionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

beeld de te realiseren containerterminal bij

70

Alphen aan den Rijn mogelijkheden bieden om meer gebruik te maken van water.

Fiets De fiets is zeer geschikt als alternatief voor de auto op de kortere (woon-werk)afstanden, als voor- en natransport bij ov-verplaatsingen en voor recreatieve doeleinden. Bevordering van gebruik van de fiets levert een bijdrage aan het

aan den Rijn, Rijnwoude en Nieuwkoop gel-

Holland Rijnland zet in op behoud en verster-

nale Woonvisie Rijnstreek. Het doel hiervan is

king van een aantrekkelijk woon- en leefklimaat

om te voorzien in de regionale behoefte. In

voor uiteenlopende doelgroepen.

de regionale woonvisie zal de differentiatie

den de afspraken zoals vastgelegd in de Regio-

nader worden ingevuld. • De gemeente Leiden realiseert minimaal 20

Er is beperkte ruimte om de variatie aan woon-

procent sociale woningbouw en de oude

milieus te realiseren. Bovendien kennen binnen-

gemeente Katwijk realiseert 20 tot 30 procent

stedelijke bouwlocaties een lange ontwikkelings-

sociale woningbouw.

periode en zijn ze naar verhouding duurder. De

• In Nieuwkoop geldt voor 330 woningen, die

productie blijft achter op het afgesproken pro-

in het kader van de transformatie glastuin-

gramma.

bouw Noordse Buurt worden gebouwd, 17 procent sociale woningbouw.

De keuzes van Holland Rijnland om wonen in stad en land te verbeteren zijn: • Concentratie van nieuwbouw door middel van inbreiding en herstructurering in de Aan-

• Realisatie van de Rijksopgave woningen internationaal topmilieu Valkenburg (500 woningen). • Realisatie van maximaal 2.900 woningen bui-

eengesloten Stedelijke Agglomeratie van Kat-

ten de rode contouren in de Bollenstreek tot

wijk tot en met Leiden, de zone langs de

2030. De opbrengsten van 500 van die

Oude Rijn tussen Leiden en Alphen aan den

woningen zijn bedoeld voor het realiseren

Rijn conform de Transformatievisie Oude

van de doelen van de Greenport Duin- en

Rijnzone en in Alphen aan den Rijn, met de

Bollenstreek. Er komen 100 woningen op

Oude Rijn als verbindend element. Tot 2020

landgoederen, 600 woningen op Bronsgeest

worden hier circa 29.000 woningen gebouwd.

in Noordwijk, 500 woningen bij de Pastoor-

Dit is ruim 70 procent van de regionale

slaan Hillegom en 70 extra Ruimte-voor-

woningbouwopgave.

Ruimtewoningen. Overigens bestaat de moge-

• Concentratie van woningbouw binnen

lijkheid dat deze woningen deels binnen de

bestaand stedelijk en dorpsgebied (conform

rode contour worden gebouwd, mits aantal-

de Provinciale Structuurvisie 2010 en de Ver-

len en opbrengst kunnen worden gereali-

stedelijkingsafspraken Zuidvleugel 2010).

seerd.

• De regio realiseert in de periode 2000-2020

• Realisatie van 4.000 woningen tot 2020 en

netto 40.000 woningen. De Duin- en Bollen-

2.700 woningen in de periode 2020-2030 bin-

streek heeft een extra opgave op basis van de

nen de rode contouren vanuit de gebiedsop-

afspraken die zijn gemaakt in de Gebiedsuit-

gave Haarlemmermeer-Bollenstreek.

werking Haarlemmermeer-Bollenstreek. De regio kiest niet voor meer bebouwing om te voorkomen dat een te grote druk op het landschap ontstaat. • Er komt geen extra claim voor woongebieden om de daling van het bevolkingsaantal eerder om te buigen. • Kwaliteit van leefomgeving is een harde randvoorwaarde. • Een gedifferentieerde woningvoorraad is uitgangspunt voor de regio. • In de regio wordt per gemeente 30 procent van de woningbouwopgave in de sociale sector gerealiseerd. Voor de gemeenten Alphen

• Gedifferentieerd woonmilieu realiseren met voldoende recreatieve voorzieningen. • Goede en veilige bereikbaarheid van voorzieningen. • Duurzaam en levensloopgeschikt bouwen. • Concentratie van woningbouw in het Groene Hart op de locatie Braassemerland door transformatie van glas en het realiseren van de opgave zoals is vastgelegd in de Transformatievisie Oude Rijnzone.


Dilemma:


6.5 Wonen in stad en land Doel:

71


72

Woningmarkt

Woningbouwopgave

In regio Holland Rijnland is de woningmarkt

De prioriteit voor Holland Rijnland ligt bij het

gespannen. Stagnatie in de doorstroming in de

terugdringen van het kwantitatieve woningtekort.

sociale sector en steeds verder stijgende koopprij-

De totale woningbouwopgave tussen 2000 en

zen zijn hier het gevolg van. Uit een analyse van

2020 omvat netto 40.000 woningen. Om het aan-

de woningmarkt van Holland Rijnland blijkt dat

trekkelijke landschap van de regio te behouden

het bouwtempo in de afgelopen jaren is achter

laat Holland Rijnland het grootste gedeelte van de

gebleven bij het afgesproken woningbouw

woningbouwopgave realiseren in de Aaneengeslo-

programma. Dat leidt tot een verhoging van de

ten Stedelijke Agglomeratie van Katwijk tot en

druk op de woningmarkt en manifesteert zich in

met Leiden, de zone langs de Oude Rijn tussen

een gat tussen huur en koop. Hierdoor kunnen

Leiden en Alphen aan den Rijn conform de Trans-

starters en jonge gezinnen in de knel komen. Het

formatievisie Oude Rijnzone en in Alphen aan

aantal huishoudens in regio Holland Rijnland is

den Rijn. Tot 2020 worden hier circa 29.000

de afgelopen jaren wel gegroeid, maar blijft achter

woningen gebouwd (inclusief 2.500 woningen op

bij de landelijke ontwikkelingen. De oorzaak hier-

de locatie Valkenburg eerste fase, het restant valt

voor ligt vooral in het lage bouwtempo in de

vermoedelijk buiten de planperiode). Dit is ruim

voormalige Leidse regio. Holland Rijnland ver-

70 procent van de regionale woningbouwopgave.

wacht de komende jaren een verdergaande huis-

De opgave uit de Gebiedsuitwerking Haarlemmer-

houdengroei, doordat er steeds meer eenpersoons-

meer-Bollenstreek omvat 6.700 woningen binnen

huishoudens komen. Bovendien zet de vergrijzing

de contour van de kernen in de Duin- en Bollen-

door, het eerst en het sterkst in de kleine kernen.

streek. Daarnaast komen er nog maximaal 2.900

In 2006 vond het Woononderzoek Nederland

woningen buiten de rode contour (tussen 2010

(Woon 2006) plaats. Dit onderzoek biedt inzich-

tot 2030). Van dit totaal is afgesproken dat 5.200

ten in de ontwikkeling van de woningmarkt en

woningen in de periode 2010-2020 worden gerea-

is vertaald naar een woningmarktverkenning

liseerd.

van de provincie Zuid-Holland en naar de

De 1.500 woningen op de zanderij in Hillegom

regionale situatie. De verwachting was dat door

komen te vervallen. Daarvoor in de plaats

de realisatie van 40.000 woningen tussen 2000

worden in totaal 1.000 woningen binnen

en 2020 er voldoende woningen waren voor

stedelijk in Hillegom, Lisse en Noordwijkerhout

migratiesaldo nul, evenwicht tussen vestiging

gebouwd en 500 op de locatie Pastoorslaan

en vertrek. De landelijke ontwikkeling is dat

nabij het station. 600 woningen zijn vastgelegd

mensen verder individualiseren, waardoor er een

voor de locatie Bronsgeest, te realiseren in de

toename is van het aantal kleinere (eenpersoons)

periode vanaf 2010. Daarnaast neemt de

huishoudens. Hierdoor neemt de gemiddelde

Greenport Ontwikkelingsmaatschappij de

woningbezetting af en het aantal huishoudens

realisatie van 600 woningen in het buitengebied

toe.

voor haar rekening. Tot slot zullen er met het

Met het document Ruimtelijke Ambitie Steden-

project Braassemerland circa 2.250 nieuwbouw-

baan 2020 en de daarbij behorende uitvoerings-

woningen komen in Roelofarendsveen (Kaag en

overeenkomst committeert regio Holland Rijn-

Braassem). De gemeente spreekt met dit aantal

land zich aan het realiseren van 2.500 tot 6.000

woningen de ambitie uit om ook op (boven)

woningen binnen het invloedgebied van de

regionaal gebied een rol van betekenis te spelen

Stedenbaanstations. Dit past binnen de gemeente-

in de woningmarkt. Tabel 1 laat de netto

lijke planningen voor deze gebieden. Het gaat

woningbouwtoevoeging in de regio zien tot

daarbij om de stations Hillegom, Voorhout,

2020, waarin de bovenstaande afspraken zijn

Sassenheim, Leiden CS, Leiden de Vink en

verwerkt. De netto woningbouwopgave is alle

Voorschoten. Op welke wijze Holland Rijnland

nieuwbouwwoningen plus toevoegingen door

deze opgave realiseert, wordt duidelijk in de

bijvoorbeeld functieverandering minus wonin-

uitwerking van de verstedelijkingsopgave in het

gen die onttrokken zijn (bijvoorbeeld door

programma Stedenbaan.

sloop).

Plancapaciteit

Rest taakstelling

Totaal taakstelling

Gemeente

2000-2009

Holland Rijnland

2010-2019

2010-2019

2000-2019

2.446 480 792 2.421 2.171 862 835 620 929 595 1.063 297 1.665 993 65

3.230 1.369 2.226 6.281 3.875 802 655 1.491 2.607 1.029 1.565 109 1.615 1.097 419

3.250 1.017 1.813 5.884 3.606 715 440 989 1.997 768 1.345 871 1.228 968 402

5.696 1.497 2.605 8.305 5.777 1.577 1.275 1.609 2.926 1.363 2.408 1.168 2.893 1.961 467

16.234

28.502

24.293

41.527

Alphen aan den Rijn Hillegom Kaag & Braassem Katwijk Leiden Leiderdorp Lisse Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude Teylingen Voorschoten Zoeterwoude

Bron: - 2000-2009: CBS, woningvoorraad aan het einde van de periode minus voorraad aan het begin van de periode - plancapaciteit: opgave Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop en Rijnwoude (11 mei 2011) - plancapaciteit: opgave overige gemeenten voor RSV, aug. 2009 minus gerealiseerd 2008 en 2009

Op basis van tabel 1 zullen de gemeenten

streek. Het doel hiervan is te voorzien in de regi-

jaarlijks hun woningbouwproductie herijken.

onale behoefte. In de regionale woonvisie zal de differentiatie nader worden ingevuld. In Nieuw-

Differentiatie van woningen en milieus

koop is door de provincie een extra woning-

Een evenwichtiger aanbod van verschillende

bouwopgave toegekend van 430 woningen om

prijscategorieën en bouwvormen in de regio is

sanering van glastuinbouw in de Noordse Buurt

een uitdaging voor de differentiatie van wonin-

financieel mogelijk te maken. Om het aantal

gen en milieus. Het merendeel van de woningen

extra woningen zo beperkt mogelijk te houden,

in de sociale (huur)sector ligt in Leiden, Katwijk

is een bouwprogramma met relatief veel dure

en Alphen aan den Rijn. Terwijl het in deze

woningen toegekend. Voor 330 woningen geldt

plaatsen – gezien de vraag – wenselijk is om

om deze reden een realisatie van 17 procent in

meer duurdere koopwoningen te realiseren,

de sociale sector. De categorie socialesectorwo-

groeit in andere gemeenten de vraag naar goed-

ningen wordt gevormd door huurwoningen tot

kope woningen. Uit het oogpunt van sociale

de liberalisatiegrens (- 652,52, prijspeil 1 januari

samenhang, een goede balans in de woningvoor-

2011) en sociale koopwoningen (tot - 221.000

raad binnen gemeenten en economisch draag-

voor de gemeenten Alphen aan den Rijn,

vlak is het noodzakelijk om:

Nieuwkoop en Rijnwoude in het Groene Hart

• tot 2010 30 procent van de sociale woning-

en tot - 198.000 voor de overige gemeenten,

bouw te realiseren per gemeente, waarbij

prijspeil 1 januari 2011). Het toevoegen van

Leiden 20 procent en Katwijk (binnen de

blijvend sociale koopwoningen is van belang

oude gemeentegrens) 20-30 procent realiseert;

om de doorstroming uit de sociale huursector te

• tussen 2010 en 2020 per gemeente 30 procent socialesectorwoningen te bouwen. Uitzonderin-

vergroten. Het gat tussen huur en koop is nu te groot.

gen daarop zijn Leiden en Katwijk, waar minimaal 20 procent socialesectorwoningen komen.

Gelet op de schaarse ruimte is het nodig om

Voor de gemeenten Alphen aan den Rijn, Rijn-

woningen te bouwen in de bestaande kernen.

woude en Nieuwkoop gelden de afspraken zoals

Dit is mogelijk door een grotere inzet op herstruc-

vastgelegd in de Regionale Woonvisie Rijn-

turering van bestaande wijken. Hiermee verbetert


Gerealiseerd


Tabel 1 Netto woningbouwopgave per gemeente 2000-2019

73

ook de kwaliteit van bestaand stedelijk gebied.

mogelijkheden om in deze behoefte te voorzien.

Van de starters in Holland Rijnland is 75 procent

Deze voorkeuren verdienen aandacht bij zowel

op zoek naar een kleinere meergezinswoning in

functieverandering van gebieden als bij de her-

het huursegment, bij voorkeur in of nabij het

structurering van bestaande wijken. In feite is dit

centrum. Door het nieuwbouwtempo te verho-

een stedenbouwkundige uitdaging: niet steeds

gen, kunnen er meer woningen vrijkomen in de

vergelijkbare dichtheden en vergelijkbare differen-

bestaande voorraad. In deze voorraad zijn in prin-

tiatie (koop/huur), maar meer uitgesproken ver-

cipe voldoende woningen die qua prijs en

schillen tussen plannen. Het regionale gemiddelde

woningtype voldoen aan de behoefte van deze

moet niet worden opgelegd aan iedere individuele

groep. Daarnaast is met de opkomende vergrij-

locatie, maar moet juist worden bewaakt op de

zing levensloopgeschikt bouwen noodzakelijk. De

randtotalen van alle plannen samen. Ook de

herstructurering van bestaand stedelijk gebied

inrichting van de woonomgeving is hierbij een

moet aansluiten bij de regionale behoefte aan

belangrijk element. Samen met de bereikbaarheid,

meer differentiatie en bij de bestaande kwaliteiten

de voorzieningen en het groen bepalen deze mede

ter plaatse. Dat kan zowel verdichten als verdun-

de ‘kwaliteit van het wonen’, zoals inwoners die

nen betekenen. De Stedenbaanstations en andere

ervaren en wensen. Groen heeft een positief effect

ov-knooppunten bieden kansen voor verdichting

op de gezondheid van de stedeling en de leefbaar-

die meer is gericht op woningbouw, gemengd

heid van de stad. Ook verhoogt groen de waarde

met lokale werkgelegenheid en voorzieningen.

van de woningen.

Het centrum van Leiden kan worden uitgebouwd als hoogstedelijk topmilieu. De omgeving van

Levensloopgeschikte wijken

station Sassenheim biedt daarentegen minder ver-

Gezien de demografische ontwikkeling vergrijst,

stedelijkingsmogelijkheden. Inzet van de regio is

ontgroent en individualiseert de regio. Dit heeft

om de woningbouw binnen bestaand stedelijk en

gevolgen voor de opbouw van de wijk en de

dorpsgebied te concentreren (conform de Provin-

vraag naar sociale voorzieningen. Hierdoor is het

ciale Structuurvisie 2010 en de Verstedelijkingsaf-

noodzakelijk om niet alleen levensloopgeschikte

spraken Zuidvleugel 2010). Het merendeel van

woningen te realiseren, maar ook levensloop

deze woningen komt op locaties die goed bereik-

geschikte wijken. Dit zijn wijken waar nu en in

baar zijn, zowel per regionaal openbaar vervoer

de toekomst voorzieningen zijn die alle mogelijke

als over de weg. Aandachtspunt is niet alleen de ontsluiting per openbaar vervoer, maar ook de infrastructurele ontsluiting in het algemeen van de nieuwbouwwoningen op de locaties Valkenburg en Braassemerland. Kenmerkend aan Holland Rijnland is de eigenheid van de verschillende kernen en landschappen. Die mag niet verloren gaan. Het is daarom wenselijk dat de ontwikkeling van de dorpen aansluit bij het landschap, het historische karakter en de Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

bevolkingsopbouw. De regio wordt als een samen-

74

hangend woningmarktgebied gezien en de woningbouwopgave heeft daarom een regionaal karakter. Landelijk onderzoek wijst uit dat de voorkeuren van woningzoekenden met name uitgaan naar meer uitgesproken woonmilieus: bij uitstek stedelijk, groen-suburbaan en wonen op een ‘kleinere schaal’ (kleinstedelijk, dorps of landelijk). Door hun ligging in het Groene Hart bieden Alphen aan den Rijn en Nieuwkoop volop

om op de locatie Valkenburg ongeveer vijfhon-

Of het nu gaat om een vergrijzende bevolkings-

derd woningen in een internationaal topmilieu te

samenstelling of juist de toestroom van jonge

realiseren. Randvoorwaarden bij de realisatie van

gezinnen; de wijk moet het allemaal aankunnen.

een succesvol, internationaal topmilieu zijn vol-

Het type woningen in de wijk, de voorzienin-

doende leisuremogelijkheden (zoals golf, tennis

gen, de ontmoetingsmogelijkheden en de open-

en andere activiteiten in de buitenlucht) en een

bare ruimte zorgen voor die levensloopgeschikt-

goede bereikbaarheid. Daarnaast moeten in

heid. De wijk moet zo zijn ingericht dat iedereen

directe nabijheid voldoende en adequate interna-

er prettig kan wonen en er een goede sociale

tionale scholen aanwezig zijn.

cohesie kan ontstaan. Belangrijk is dat de wijk

levensloopgeschikte wijk moet voldoen, hebben

6.6 De sociale agenda in ruimtelijke context Doel:

betrekking op wonen (voldoende aangepaste

Holland Rijnland biedt zijn (toekomstige) inwo-

huisvesting), woonomgeving (toegankelijkheid)

ners voldoende, toegankelijke en bereikbare

en zorg, dienstverlening en welzijn (winkels en

voorzieningen.

bewoners. De criteria en normen waaraan een

de benodigde zorgvoorzieningen in de wijk).

Dilemma: Uitbreiding woonmilieu voor internationale bedrijven

Concentratie van voorzieningen in de stedelijke agglomeratie en spreiding over de kernen.

Holland Rijnland is en wil steeds meer een aan-

nemers toegespitste, aantrekkelijke en hoogwaar-

De keuzes van Holland Rijnland om de sociale agenda in ruimtelijke context te verbeteren zijn:

dige woonmogelijkheden bij. Het is belangrijk dat

• Leiden vervult de centrumfunctie voor regio-

trekkelijke vestigingsplek zijn voor internationale bedrijven. Daar horen op internationale werk-

deze woningen bij elkaar komen te liggen (rede-

nale voorzieningen, waaronder bovenge-

lijk geconcentreerd), omdat deze expats voor het

meentelijke sportvoorzieningen, onderwijs en

grootste deel een eigen sociale gemeenschap vor-

gezondheidszorg.

men. Dit sluit aan bij de wensen van de overheid

• De regio moet het lokale voorzieningenniveau in kernen minimaal op het huidige niveau handhaven. • Het voorzieningenniveau sluit aan op elk leeftijdsniveau. • Realisatie van voldoende woningen en aansluitende voorzieningen voor mensen met een lichamelijke of geestelijke beperking. • Op peil houden van het aantal sportvoorzieningen en de bereikbaarheid van sportvoorzieningen vergroten. • Betere afstemming tussen onderwijsaanbod in de regio en onderwijsvraag vanuit het regionale bedrijfsleven.

Leefklimaat Holland Rijnland wil een goed leefklimaat bieden aan al zijn (toekomstige) inwoners. Iedereen, ongeacht leeftijd of gezondheid, moet comfortabel kunnen wonen en leven. Met andere woorden: de regio moet ‘levensloopgeschiktheid’ zijn.


kan meebewegen met de ontwikkeling van zijn


ontwikkelingen en vragen kunnen opvangen.

75

De regio bereikt een goed leefklimaat alleen door wonen, zorg, welzijn en andere voorzieningen optimaal op elkaar af te stemmen. Hierdoor kunnen inwoners zich beter ontwikkelen en meedoen

• bevorderen van deelname (arbeidsmarktparticipatie, volwasseneneducatie, vrijwilligers beleid) (prestatieveld 5) • realiseren en onderhouden van een regionaal

in het arbeidsproces, onderwijs en de samenle-

dekkend voorzieningenpakket voor maatschap-

ving. De regionale en lokale samenhang zijn

pelijke opvang (prestatievelden 7,8 en 9)

belangrijk voor de identiteit van de regio en de gemeenschappen. Er zal een goed afgestemd net-

Zorg en wonen

werk moeten zijn van voldoende voorzieningen

De vraag naar zorg neemt als gevolg van de vergrij-

voor gezondheid, zorg en onderwijs. De kwaliteit

zing verder toe. Niet alleen groeit het aandeel

van de leefomgeving heeft een centrale plaats in

ouderen in de samenleving, ook worden ze steeds

de visie op de regionale ontwikkeling. Voor de

ouder en doen vaker een beroep op medische zorg.

ruimtelijke invulling betekent dit dat onderwijs-,

Mensen met beperkingen (ouderen, mensen met

zorgen sportvoorzieningen in de regio goed en

een lichamelijke en/of verstandelijke beperking en

vooral veilig bereikbaar moeten zijn, per openbaar

psychiatrische patiënten) moeten zelfstandig kun-

vervoer en per fiets. Om de ruimte optimaal te

nen wonen en aan de samenleving kunnen deel-

benutten zal Holland Rijnland deze voorzieningen

nemen. Om deze mensen te huisvesten moeten

zo veel mogelijk clusteren en plaatsen in of direct

woningen beschikbaar komen. In 2020 zal de regio

grenzend aan woon- en werklocaties. Die nabij-

ten behoeve van ouderen en mensen met een

heid is ook gewenst om de sociale cohesie in

lichamelijke, verstandelijke, psychosociale of psy-

gemeenschappen te behouden. De ruimtelijke

chiatrische beperking 13.325 extra wooneenheden

invulling van de sociale agenda is een proces dat

met het predicaat ‘beschut wonen’ nodig hebben.

zich vooral op lokaal niveau afspeelt. Gemeenten

Door nieuwbouw en verbouw of opwaardering

zullen in hun ruimtelijke planontwikkeling:

van de bestaande woningbouwvoorraad kan de

• ruimte moeten reserveren voor maatschappe-

regio een deel van de benodigde wooneenheden

lijke voorzieningen, groen en speelplekken;

realiseren. Evenals het omvormen en modernise-

• voorwaarden moeten scheppen voor meervou-

ren van een deel van de huidige (intramurale)

dig ruimtegebruik, bijvoorbeeld door initiatie-

lichte verblijfscapaciteit tot (extramurale) vormen

ven als een brede school mogelijk te maken;

van verzorgd/beschut wonen. Die laatste zijn (zelf-

• streven naar levensloopgeschikte wijken;

standige) woningen waarbij zorg op afroep moge-

• zorgen voor een schone, sociaal- en verkeers-

lijk is. Dit is vastgelegd in regionale prestatieafspra-

veilige leefomgeving.

ken wonen, zorg en welzijn tussen zorgaanbieders


en gemeenten (Rijnstreek/Rijnland Akkoord,

76

Maatschappelijke voorzieningen

2006). De (te bouwen) woningen moeten zo duur-

Regionale aandachtspunten zijn terug te vinden

zaam mogelijk zijn, want ook op latere leeftijd

in onderwijs-, zorg-, kunst-, cultuur-, sporten

moe ten mensen zelfstandig – al dan niet met zorg

recreatievoorzieningen. In de paragraaf over de

– in de woning kunnen blijven wonen. Het een-

economische structuurverkenning van Holland

voudig aanpassen van woningen moet dus moge-

Rijnland (6.7) komt onderwijs in relatie tot de

lijk zijn. Er zijn in regionaal verband nog geen

arbeidsmarkt aan de orde. Daarnaast kent deze

richtlijnen vastgesteld voor de duurzaamheid van

structuurvisie een aparte paragraaf over recreatie

woningen of van de woonomgeving. Uiteraard

en toerisme in Holland Rijnland (6.2). De

moeten er in een dergelijke duurzame woonomge-

gemeenten zijn ook verplicht om de Wet maat-

ving voldoende voorzieningen zijn, bijvoorbeeld

schappelijke ondersteuning (Wmo) uit te voeren.

een supermarkt of huisartsenpost.

Binnen deze wet zijn er negen prestatievelden (pijlers). Samenwerking is er op volgende punten:

Onderwijs

• afstemming bij de invoering van de Wmo

Goed onderwijs geeft mensen de kans zich te

• preventieve ondersteuning van de jeugd

ontwikkelen en maatschappelijk actief te zijn. Vol-

(jongerenloket) (prestatieveld 2)

doende aanbod en spreiding van onderwijsvoor-

gewezen op speciaal onderwijs.

schap en bovenal noodzakelijk voor de economi-

Ook voor deze kinderen is het van belang dat ze

sche ontwikkeling. Afstemming van het brede

binnen de regio naar school kunnen gaan. De

onderwijsaanbod in de regio (van vmbo tot en met

instellingen zelf zullen de vraag goed moeten

universitair onderwijs) op de vraag vanuit het regi-

monitoren. Gemeenten moeten op grond van

onale bedrijfsleven (Bio Science, Space Science,

die informatie in onderling overleg tijdig voor

horeca, Greenports en de zorg) is niet eenvoudig.

adequate onderwijshuisvesting zorgen.

De vraag is dynamisch en het aanbod is niet aan grenzen gebonden. Kennisclusters kunnen bijdra-

Sport en recreatieve voorzieningen

gen aan een betere afstemming tussen onderwijs

De ruimte voor sport, spel en recreatie staat onder

en bedrijfsleven. Gemeenten kunnen in hun

druk door een groeiende ruimtevraag voor wonen,

bestemmingsplannen de ruimtelijke voorwaarden

werken, verkeer en vervoer. Sportvoorzieningen

scheppen voor de fysieke nabijheid van onderwijs-

verplaatsen zich steeds meer naar de randen van

instellingen, ondernemingen en onderzoekscentra.

dorpen en steden. Sport en spel hebben een vor-

Dat kan op verschillende onderwijsniveaus: van

mende, sociaalintegrerende en gezondheids-

bijvoorbeeld een autovakschool in de nabijheid

waarde. Het is van belang dat de accommodaties

van een autoboulevard tot een universitair onder-

goed en veilig bereikbaar zijn. Om te kunnen spor-

zoekscentrum in Lisse tussen de bollenbedrijven.

ten zijn er voldoende sportvoorzieningen en infra-

In de gemeente Nieuwkoop is de Groene Hart Aca-

structuur nodig. Sportverenigingen zijn nog steeds

demie gevestigd. Hierin werken de gemeente

een belangrijke plek om sport te beoefenen. Maar

Nieuwkoop, Hogeschool InHolland, IPC Groene

ook andere organisaties bieden dit steeds meer

Ruimte en het Wellantcollege samen. Het doel van

aan, zoals scholen en buitenschoolse opvang.

de Groene Hart Academie is een vraagbaak zijn

Samenwerking tussen gemeenten en alle sportaan-

voor zowel de praktijk als het onderwijs in de

bieders is dan ook belangrijk, bijvoorbeeld bij het

groene en openbare ruimte. De academie brengt

realiseren van multifunctionele sportaccommoda-

kennis en expertise in het Groene Hart bij elkaar,

ties, zwembaden en atletiekbanen. Regionale

beantwoordt vragen en creëert nieuwe ideeën en

sportvoorzieningen zijn essentieel voor een aan-

kennis. De regio schat in dat de ontwikkeling van

trekkelijk woon- en leefklimaat. Zij ondersteunen

het ruimtebeslag voor de onderwijsvoorzieningen

het profiel van een aantrekkelijke woon- en werk-

beperkt zal zijn. De Hogeschool Leiden, Universi-

regio. Paragraaf Recreatie en toerisme (6.2) ging al

teit Leiden en Regionale Opleidingscentra (ROC)

in op de watersportfaciliteiten aan de plassen en

hebben net nieuwbouw gerealiseerd of al in de

de kust (zeejachthaven Katwijk). Om het land-

pijplijn zitten. Als er behoefte komt aan uitbrei-

schap open te houden, de accommodaties multi-

dingslocaties, kunnen deze het best vlak bij open-

functioneel te gebruiken en de veiligheid van de

baarvervoersvoorzieningen komen. Voorzieningen

(jonge) gebruikers te waarborgen is het van belang

voor kinderopvang, basisonderwijs en voortgezet

dat de sportvoorzieningen in of direct grenzend

onderwijs kunnen op wijken gemeenteniveau

aan de woonwijken komen of blijven.


zieningen is daarom in het belang van de gemeen-

door de ontwikkeling van zogenaamde brede scho-

Kleinekernenproblematiek

len. Multidisciplinaire samenwerking geldt als

De gemeenten Kaag en Braassem, Nieuwkoop

belangrijkste kenmerk van een brede school, bij-

en Rijnwoude kampen met kleinekernenproble-

voorbeeld tussen basisscholen, peuterspeelzalen,

matiek: de voorzieningen in kleine kernen kun-

kinderopvang, welzijn, zorg en cultuur. Door ver-

nen de concurrentie met voorzieningen in de

schillende partijen te huisvesten in één (of aan-

stad niet aan, waardoor er te weinig draagvlak

grenzende) accommodatie, gaat de regio efficiënt

is om de voorzieningen in stand te houden.

om met de ruimte en worden vervoersbewegingen

Hierdoor wordt de leefbaarheid in kleine ker-

beperkt. Kinderen met een lichamelijke en/of ver-

nen bedreigd. Het op peil houden van de leef-

standelijke beperking, dan wel met gedragsproble-

baarheid in kleine kernen in de regio is een

men of psychiatrische stoornissen zijn veelal aan-

speerpunt.


worden ingevuld. Er is winst(ruimte) te behalen

77

6.7 Economische structuur versterking Doel: Economische structuur versterken en werkgelegenheid vergroten zodat het aandeel in het bruto binnenlands product (BBP) op een hoger niveau stabiliseert en de werkgelegenheid aan-

• Geen uitbreiding van veeteelt in de Bollenstreek. • Creëren van meer werkgelegenheid aan de bovenkant van de markt. • Ontwikkeling werkgelegenheid en beroepsbevolking op elkaar afstemmen. • Concentreren van bedrijven met veel ruimte-

sluit bij de beroepsbevolking. Dit betekent profi-

beslag en bedrijven in de hogere sectorale

lering als hoogwaardige economische regio met

categorie.

enkele niches (Bio Science en Space Science) en

• De regio faciliteert de ruimtebehoefte van zijn

gevestigde clusters (Greenports) waarin de regio

eigen bedrijven, waarbij wordt uitgegaan van

uitblinkt en kan excelleren. Hierbij verliest de

de SER-ladder.

regio de aandacht voor de bestaande bedrijvigheid niet uit het oog.

Strategie Om de economische structuur te versterken en

Dilemma:

de werkgelegenheid te vergroten, is het van

Er is te weinig ruimte om te voldoen aan de

belang dat de gemeenten binnen Holland Rijn-

kwantitatieve vraag. Ook staat de innovatie

land bij de economische beleidsvorming- en uit-

capaciteit onder druk door ruimtegebrek. Een te

voering met elkaar samenwerken. De ruimtelijke

lage groei van de werkgelegenheid leidt tot een

opgave is om, naast wonen en andere functies,

toename van inwoners die buiten de regio hun

ook voldoende ruimte te bieden aan bedrijven

werk vinden. Evenwicht tussen ontwikkeling

op de meest geschikte locaties. De ontwikkeling

beroepsbevolking en bedrijvigheid.

van het bruto binnenlands product (BBP) van Holland Rijnland en het gebrek aan ruimte

De keuzes van Holland Rijnland om de economische structuur te versterken zijn:

baren de regio zorgen. Holland Rijnland wil

• Excelleren in de zaken waarin de regio goed is

een aantrekkelijk woon- en werkklimaat te blij-

en zich onderscheidt (Life Science-cluster,

ven bieden. Holland Rijnland stelt in het econo-

Space Science-cluster, Greenports en toerisme

misch beleid de volgende doelen:

(inclusief zakelijk congrestoerisme)).

• Het BBP-aandeel van de regio stabiliseren en

• Prioriteit geven aan de herstructurering van bestaande bedrijventerreinen. • Niet de gehele ruimtevraag honoreren, maar selectief nieuwe bedrijventerreinen ontwikkelen. • Aanleg van nieuwe bedrijventerreinen koppe-

daarom een actief economisch beleid voeren om

zo een trendbreuk realiseren in de negatieve groei van het aandeel sinds begin jaren negentig. • Een werkgelegenheidsstructuur realiseren die past bij de ontwikkeling en samenstelling van de beroepsbevolking van Holland Rijnland.

len aan herstructurering van bestaande locaties. • Ruimte bieden aan regionaal en lokaal verzorgende bedrijven in de eigen regio. Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

• Beperkte ontwikkeling van Perifere Detailhan-

78

del Vestigingslocatie (PDV-locaties). • Realisatie van 415.000 vierkante meter kantorenoppervlak. • Herstructurering van de Greenport Duin- en Bollenstreek. • Herstructurering, concentratie en (beperkte) uitbreiding van glastuinbouw. • Ontwikkeling van 200 hectare duurzame glastuinbouw Nieuwkoop.

Bij deze ambities moet Holland Rijnland rekening houden met de al bestaande ruimtelijke druk op de regio, die ontstaat door de behoefte aan woningen, infrastructuur en groen-blauwe gebieden. Om het BBP-aandeel daadwerkelijk te stabiliseren, is fors inzetten op het aantrekken van bedrijven met een hogere toegevoegde waarde dan nu het geval is van belang. Holland Rijnland kiest voor profilering als hoogwaardige economische regio, met enkele niches (Bio Science en Space Science) en gevestigde clusters (Greenports) waar de regio in uitblinkt.

zich buiten de regio ontwikkelt (Schiphol en

De kwaliteitskeuze gecombineerd met de grote

Haaglanden). Amsterdam en Den Haag zijn

druk op de ruimte betekent dat alles er op

economische ‘grootmachten’, waar veel inwo-

gericht is om hoogwaardige werkgelegenheid

ners van regio Holland Rijnland (zullen gaan)

aan te trekken en in stand te houden. Hoogwaar-

werken. Dat betekent dat in de volle breedte

dig in de zin van een hoge toegevoegde waarde

economisch sterk zijn voor Holland Rijnland

per arbeidsplaats en per hectare. In de praktijk

geen optie is. De regio kiest er daarom voor te

betekent dat vaak hightech en high service. Dat

excelleren in de zaken waar de regio goed in is

sluit arbeid voor laaggeschoolden absoluut niet

en zich onderscheidt. Dat is de strategie om te

uit. Juist een op hoge waardetoevoeging geba-

zorgen dat Holland Rijnland een economisch

seerde economie heeft goede ondersteunende

interessante en vitale regio blijft.

diensten nodig. Eén nieuwe arbeidsplaats op hooggeschoold niveau genereert gemiddeld één

Dit vertaalt zich in vier punten:

arbeidsplaats op laaggeschoold niveau.

• Zorgen voor een hoogwaardig en (internationaal) concurrerend vestigingsklimaat. • Inzetten op het aantrekken van hoogwaardige bedrijvigheid. • Dynamiek in ruimte en bereikbaarheid, met

Dynamiek Maar de benodigde dynamiek in de ruimte – voor herstructurering en om bedrijven hier te houden en aantrekkelijke nieuwe vestigingen

speciale aandacht voor herstructurering van

aan te trekken – is bijna tot stilstand gekomen.

bedrijventerreinen.

Binnen de regio is bijna geen direct uitgeefbaar

• Het steeds verbinden van woon- en werkklimaat.

bedrijventerrein meer beschikbaar. Alleen in de kantorenmarkt en de detailhandel is momenteel nog enige ruimte. Het is dus zeer gewenst dat

Hoogwaardig en concurrerend vestigingsklimaat

Holland Rijnland de genoemde nieuwe bedrij-

Economisch beleid is heel lang samengevallen

sche groei van de regio te accommoderen en de

met de zorg voor de infrastructuur, bedrijven-

herstructurering op de bestaande terreinen op

terreinen en kantoren. De laatste jaren groeit het

gang te brengen. Het aanbod van nieuwe terrei-

besef dat dit niet voldoende is. Niet alleen

nen stemt de regio af op de herstructureringsop-

ruimte en bereikbaarheid bepalen het vestigings-

gave van bestaande terreinen.

venterreinen ontwikkelt. Dit om de economi-


ren dat een groot deel van de werkgelegenheid

Inzetten op aantrekken hoogwaardige bedrijvigheid

Daarnaast zal Holland Rijnland moeten accepte-

mogen van de regio. Hieronder verstaat Holland

Verbinding hoogwaardig woon- en werkklimaat

Rijnland: een actieve overheid, een goed functi-

Een goede woningmarkt, goed (internationaal)

onerend netwerk van stakeholders, de aanwezig-

onderwijs en voldoende cultuur- en recreatie-

heid van goede onderzoeksinstituten, een opti-

voorzieningen zijn belangrijk om hoogopgeleide

maal onderwijsaanbod en verblijfs- en woon-

bevolking te binden en de internationale con-

kwaliteit. Het gaat – in één woord – om kwali-

currentieslag om kennisintensieve bedrijvigheid

teit. Dat geldt niet alleen voor economie, maar

aan te kunnen. Investeren in groen in de regio

voor alle elementen van het regionale (ruimte-

creëert een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Daar

lijke) beleid: ruimte, groen, recreatiemogelijkhe-

horen voldoende bereikbaarheid en toeganke-

den, voorzieningen, infrastructuur, openbaar

lijkheid van het landelijk gebied bij.

een goede arbeidsmarkt en het organiserend ver-

vervoer, onderwijs en wonen. De invulling van deze aspecten speelt mee voor een succesvolle

Bedrijventerreinen

regionale economie.

Dat de regio ruimte wil blijven maken voor bedrijvigheid is niet vanzelfsprekend, gezien de druk op de ruimte. Er is momenteel nauwelijks nog uit-


klimaat in een kenniseconomie, ook zaken als

79

Tabel 2 Doelstelling nieuwe bedrijventerreinen Holland Rijnland Gemeente Alphen aan den Rijn Kaag en Braassem Katwijk

Locatie Steekterpoort I + II Drechthoek II Florapark II Klei- Oost Zuid Nieuw Valkenburg

Leiden Lisse

Oostvlietpolder Dever-Zuid Mallegat Voormalig PPO-terrein Schoterhoek II Space Business Park Delfweg Nieuw-Rhijngeest MEOB (herstructurering) Barre Polder Prinsenschouw Totaal

Nieuwkoop Noordwijk Noordwijkerhout Oegstgeest Rijnwoude

Thema Gemengd Gemengd Greenport/Agrobusiness Gemengd Hoogwaardig bedrijventerrein met name kennisintensieve bedrijvigheid Gemengd Gemengd Gemengd Gemengd Gemengd Space science Greenport/Agrobusiness Bio science Gemengd Gemengd Gemengd

Netto omvang 25 ha 5 ha 19 ha 15 ha 20 ha

29 ha 3 ha 4 ha 4 ha 7 ha 7 ha 7 ha 10 ha 5 ha 18 ha 11 ha 183 ha


bron: - opgave gemeenten Alphen aan den Rijn, Nieuwkoop, Kaag en Braassem en Rijnwoude: mei 2011. - opgave overige gemeenten RSV juni 2009.

80

geefbaar terrein en bestaande terreinen voldoen

echter nog steeds onzeker. Volgens recente analy-

niet allemaal aan de huidige eisen voor bedrijven-

ses zijn de hectares die op deze terreinen zijn

terreinen. Toch is inzet op bedrijvigheid nodig om

voorzien wel nodig om aan de ruimtevraag van

een economisch vitale regio te kunnen blijven. De

bedrijven in de regio te voldoen. En daarmee

volgende speerpunten moeten hieraan bijdragen.

onder andere de herstructurering van bestaande

Holland Rijnland creëert ruimte voor bedrijvig-

terreinen op gang te brengen. Omdat er geen

heid langs twee lijnen: herstructurering en uitbrei-

alternatieve locaties voo rhanden zijn, willen de

ding. Herstructurering is het eerste speerpunt.

samenwerkende gemeenten in Holland Rijnland

Inmiddels zijn enkele grote herstructureringsopga-

zich inzetten voor realisatie van de volgende ter-

ven gerealiseerd (Grote Polder) of worden ter

reinen in de periode tot 2020 (tabel 2). De vraag

hand genomen (Bio Science Park in Leiden en

naar nieuwe terreinen komt vooral van bestaande

Oegstgeest en ‘t Heen in Katwijk). Verder staan

bedrijven. Nieuwbouw is nodig om een verhuisbe-

twee grote herstructureringen van agrarische ter-

weging op gang te brengen op de bestaande ter-

reinen op het programma: Trappenberg-Klooster-

reinen, zodat de regio deze kavels kan herstructu-

schuur in Katwijk en de Delfweg in Noordwijker-

reren of transformeren.

hout. Op de tweede plaats staat uitbreiding. Door

Met de herstructureringsplannen en de nieuwe

de beperkte ruimte kan uitbreiding alleen selectief

terreinen zorgt Holland Rijnland voor de dyna-

plaatsvinden. Er bestaan al verschillende plannen

miek die nodig is om economisch vitaal te kunnen

voor nieuwe bedrijventerreinen. In totaal gaat het

blijven en daarmee de concurrentiekracht en een

om 183 hectare inclusief 29 hectare aan Green-

aantrekkelijk vestigingsklimaat te behouden. Tege-

port-gerelateerde terreinen (Delfweg en Florapark

lijkertijd moet Holland Rijnland rekening houden

II, zie tabel 2). Holland Rijnland kiest voor

met de grote druk op de ruimte in de regio. Dat

(gedeeltelijke) thematisering voor sciencegerela-

betekent een keuze voor selectieve uitbreiding.

teerde bedrijvigheid en legt daarmee het accent op het realiseren van een hoge toegevoegde

Detailhandel

waarde op de terreinen. Locatie Valkenburg dient

Het detailhandelsbeleid in de regio is erop

tot een hoogwaardige locatie ontwikkeld te wor-

gericht de bestaande stads- en dorpscentra te

den, met ruimte voor een hoogwaardig bedrijven-

versterken. Holland Rijnland ziet het liefst dat

terrein, waarbij het primair om kennisintensieve

consumententrekkers zich primair in deze centra

bedrijvigheid gaat. Een deel van de plannen is

vestigen. Bestaande binnenstedelijke winkelcen-

Leiden verdienen bescherming door het tegen-

Knoop Leiden-West, W4, de Kantorennota Lei-

gaan van perifere detailhandel. Daarnaast wil de

den en de ambitie in Stedenbaan van de Zuid-

regio een actief beleid voeren voor de zoge-

vleugel. Deze laatste heeft niet alleen de ambitie

noemde PDV-locaties (Perifere Detailhandel Ves-

om rond de Stedenbaanstations 25.000 tot

tigingslocatie). Op deze locaties accommodeert

40.000 nieuwe woningen te realiseren. Ook

alleen detailhandel, die wat betreft assortiment

streeft Stedenbaan er naar om 0,7-1,2 miljoen

en omvang niet in de gewone winkelcentra past.

vierkante meter kantoorruimte binnen de Zuid-

In Holland Rijnland is een aantal locaties aange-

vleugel toe te voegen in de periode 2010 tot

wezen voor de vestiging van perifere detailhan-

2020. Dit is ongeveer tweederde van de kantoor-

del. De regio zoekt voor de noordelijke Bollen-

uitbreiding in de Zuidvleugel. In de W4-locaties

streek op een van de bestaande of al geplande

en Leiden Centraal gaat het om kantoorlocaties

bedrijventerreinen in Hillegom, Lisse of Noord-

zonder specifieke thematisering. In het Bio Sci-

wijkerhout naar een nieuwe PDV-locatie. Dit

ence Park gaat het wel om thematische locaties

dient te worden bezien in het licht van de ove-

gerelateerd aan het academische kenniscluster.

rige claims op bedrijfsterrein in dit gebied en

Holland Rijnland, met Leiden als stedelijk kan-

tegen de achtergrond van de wens om een ver-

torencentrum, heeft nu nog een achterstand ten

dere groei van detailhandel op andere bedrijven-

opzichte van andere steden en regio’s als het

terreinen tegen te gaan. Ontwikkeling van

gaat om kantoorruimte. Er is in de regio ook

andere, nieuwe, grootschalige perifere winkels

sprake van een geringe leegstand, die schommelt

en winkelgebieden is niet toegestaan. De huidige

rond of zelfs onder de gewenste frictieleegstand.

PDV-locaties voorzien in de behoefte. In overleg

Analyses maken duidelijk dat de gemaakte

met alle belanghebbenden onderzoekt de regio

afspraken zeker voldoen aan de vraag tot 2015.

of en zo ja, op welke wijze versterking van deze locaties in de toekomst gewenst is. De regio acht

Opgave

het in ieder geval van groot belang om een

De kantorenstrategie van Holland Rijnland zet

goede fasering aan te brengen voor plannen met

daarom in op het uitvoeren van de gemaakte

een regionale impact op perifere locaties.

afspraken. Pas wanneer de markt weer vraagt om meer kantoorruimte dan in de huidige plannen

Kantoren

is voorzien, zijn nieuwe plannen aan de orde. In

De afgelopen jaren zijn in de regio diverse kan-

aanvulling op de al gemaakte afspraken rond

torenplannen ontwikkeld, gekoppeld aan drie

afstemming en fasering zet de regio in op een

locaties: W4 (Zoeterwoude, Leiderdorp en Lei-

regionale acquisitie en marketingstrategie.

den), Leiden Centraal en het Bio Science Park

Daar liggen veel mogelijkheden, omdat W4, Bio

(Leeuwenhoek en Nieuw Rhijngeest). Daarnaast

Science Park en Leiden Centraal zich op andere

zijn er enkele kleinere ontwikkellocaties in Lei-

marktsegmenten richten. Niet alleen vanwege

den, Voorschoten en Katwijk. In totaal gaat het

de thematisering, maar ook vanwege de locatie.

om een bruto vloeroppervlak (bvo) van 415.000

De snelweglocatie W4 zit in een ander marktseg-

vierkante meter tot 2015 (tabel 3). De totale kan-

ment dan de stationslocatie Leiden Centraal.

torenvoorraad in Holland Rijnland bedroeg vol-

Eerder dan concurrerende, kunnen het daarom

gens de meest recente meting in 2005 580.000

– bij gezamenlijke regionale inzet op marketing

vierkante meter bvo. De toevoeging van ruim 70

en acquisitie – aanvullende proposities zijn.

Tabel 3 Overzicht ontwikkellocaties kantoren Holland Rijnland tot 2015 Locatie W4 (Elisabethhof, Vierzicht, Bospoort, Grote Polder, Meerburgerpolder, Roomburg) Leiden Centraal Bio Science Park (Leeuwenhoek, Nieuw Rhijngeest) Overig (Voorschoten NS, binnenstad Leiden, Lammenschans, Zanderij Katwijk, Leiden Noord) Totaal

Omvang 153.500 m2 bvo 64.000 m2 bvo 102.500 m2 bvo 95.000 m2 bvo 415.000 m2 bvo


procent is gebaseerd op bestaande afspraken:


tra en voornamelijk het centrale winkelgebied in

81

Ondersteunend beleid

Het bloemencluster heeft zich tot een volwaar-

Dat vergt de komende jaren drie actielijnen:

dige keten ontwikkeld met een sterk gespeciali-

1 Een goede regionale monitoring (aansluitend

seerd glastuinbouwareaal. Maar ook met een

bij bestaande monitor provincie Zuid-Holland) 2 Regionale afstemming en fasering (volgens bestaande afspraken)

heel eigen, voornamelijk op export gerichte handelspoot. ’s Werelds grootste veiling FloraHolland speelt

3 Functiemenging waar nodig en mogelijk

hierbij een centrale rol. Voor het toerisme geldt

bezien, zoals voorzieningen voor leisure

dat de bollen en bloemen het voorjaarstoerisme hebben doen ontstaan. Voor de regio betekent

Greenport Duin- en Bollenstreek

die toeristenstroom een tweede seizoen, naast de

De Greenport Duin- en Bollenstreek vormt het

zomerse toeristenstroom aan de kust. Uitgangs-

hart van de mondiale bollenteelt. Het beleid om

punt is om dit toonaangevende complex voor de

de blijvende tuinbouwgebieden te herstructure-

regio te behouden. Het Pact van Teylingen defi-

ren is landelijk ingezet. De overheid wil de lei-

nieerde dit complex als ‘de direct en indirect

dende economische positie van Nederland op het

samenhangende werkgelegenheid voortvloeiend

gebied van tuinbouw behouden en versterken.

uit de teelt van bollen, bloemen en vaste plan-

Daarvoor is het nodig om de Greenportregio’s

ten inclusief het toerisme’. Het is nodig om

toekomstgericht te ontwikkelen. De herstructure-

gericht werk te maken van het behouden en

ringsopgave is groot en complex; samen gaat het

revitaliseren van de Greenport, opdat de mondi-

voor alle Greenports (vijf in totaal) om circa

ale economische en toeristische concurrentiepo-

3.400 hectare. De totale kosten hiervoor bedragen

sitie van Holland Rijnland en de Randstad ver-

ruim zes miljard euro.

sterkt. Mogelijkheden voor schaalvergroting en

Het gebruik van de Bollenstreek staat al jaren

intensivering zijn daarbij van groot belang. Een

onder toenemende druk. Het Pact en daaropvol-

integrale gebiedsontwikkeling en functieoverstij-

gend het Offensief van Teylingen zetten in op

gende herstructurering in én van het betreffende

het tegengaan van ongewenste ontwikkelingen

gebied is onontkoombaar om de Greenport te

door middel van gebieden bedrijfsmodules op

ontwikkelen. Dat biedt ook kwalitatieve en

initiatief van de gemeenten. De aanduiding van

kwantitatieve oplossingen voor natuur en land-

het bollengebied als Greenport in de Nota

schap, infrastructuur, bedrijventerreinen en

Ruimte (januari 2006) en de Gebiedsuitwerking

woningbouw.

Haarlemmermeer-Bollenstreek (mei 2006) hebgrale gebiedsontwikkeling en herstructurering in

Greenport Ontwikkelingsmaatschappij Duin- en Bollenstreek

een stroomversnelling gebracht. In de Greenport

Ten behoeve van de uitvoering richten de Green-

zijn de productie van hyacinten en de ontwikke-

portgemeenten een Greenport Ontwikkelings-

ling van nieuwe soorten cruciaal. Wat de Green-

maatschappij Duin- en Bollenstreek (GOM) op.

port tot een uniek cluster maakt is de combina-

Die moet de integrale herstructurering van het

tie met de teelt van bloemen en planten (specia-

gebied mogelijk maken, gericht op zowel land-

listische glastuinbouw), kennisontwikkeling,

schapsontwikkeling als economisch rendement.

innovatie, handel, toerisme en een uitgebreidere

De organisatie zal over de nodige slagkracht

toeleverende industrie. Feitelijk is de Greenport

moeten beschikken om voortvarend ongewenste

Duin- en Bollenstreek een complex van drie ver-

bestemmingen en bebouwingen (bijvoorbeeld

wante en elkaar versterkende clusters: de bollen,

vervallen glaspercelen) te saneren. Verder moet

de bloemen en het toerisme. Het bollencluster is

een uitvoeringsorganisatie in 2008 concreet

een opzichzelfstaande keten van productie en

gestalte krijgen. Het ontwikkelen van een uit-

handel. Het bestaande areaal van 2.625 hectare

voeringsorganisatie voor de Greenport loopt

bollenteelt in dit gebied vormt de groene kern

parallel met het opstellen van deze Regionale

van de Greenport, waarin zo’n 80 procent van

Structuurvisie. Daarnaast komt er een Interge-

de bollenhandel en exportbedrijven is gevestigd.

meentelijke Structuurvisie Greenport. Hierin


ben het denken over een noodzakelijke, inte-

82

de slechte ontsluiting van deze terreinen, de

in de ruimtelijke ontwikkeling krijgt. Juist ook

financiële haalbaarheid en het feit dat gemengde

vanuit het economisch perspectief, omdat de

bedrijven gevestigd willen blijven nabij hun

transitie kan betekenen dat thematische bedrij-

grondgebonden activiteiten. Daarom moet uit-

vigheid (in de vorm van specialistisch glas, han-

breiding op locatie onder locatieafhankelijke

delen exportbedrijven) voorrang krijgt boven

voorwaarden mogelijk zijn.

uitbreiding van reguliere bedrijvigheid. Deze keuze is eerder in deze paragraaf in bredere zin

Glastuinbouw is naar drie soorten te onder-

toegelicht bij de bedrijventerreinenstrategie. De

scheiden:

bollenbedrijven spelen in economisch en land-

• Gespecialiseerd glas: geheel onder glas, met

schappelijk opzicht nu en in de toekomst een

glasoppervlakten van meer dan 1 hectare,

grote rol. Er zijn drie ontwikkelingen te onder-

gemiddeld ongeveer 2,5 hectare

scheiden bij de bedrijven: schaalvergroting,

• Ondersteunend glas: kassen, deel van een vol-

intensivering en bedrijfsbeëindiging. Over het

legrondstuinbouwbedrijf of bollenteeltbedrijf,

algemeen komen er weliswaar minder (van 530

waarvan de productieomvang in onder-

naar ongeveer 250) maar grotere bollenbedrijven

geschikte mate deel uitmaakt van de totale

met een groter bouwvolume. Schaalvergroters en

productieomvang van het bedrijf

intensiveerders moeten ontwikkelruimte krijgen, zonder dat zij het landschap en een duurzaam

• Gemengd: glasoppervlakte kas is 0,3 (pactafspraak), bij uitzondering 0,6 hectare

watersysteem uit het oog verliezen. Kansen voor de toekomst liggen in herstructurering, herver-

De trend is dat grootschalige bedrijven groeien

kaveling, herbestemming, meervoudig ruimtege-

en kleinschalige bedrijven intensiveren. Behoud

bruik en combinaties van functies. Het is wense-

van deze tak is nodig om de centrumfunctie van

lijk de meest rendabele innovaties in de sector in

de streek voort te kunnen zetten. En om vitale

kaart te brengen. Een optie is om bepaalde

bedrijven te behouden is ruimte nodig. Deze

bedrijfsactiviteiten uit te plaatsen naar bedrij-

hectares zijn noodzakelijk om verspreid liggend

venterreinen of bijvoorbeeld leegstaande bollen-

(gespecialiseerd) glas te kunnen verplaatsen naar

schuren (laboratoria, kantoren, bollenopslag).

concentratiegebieden (onder andere tegen de

Het Offensief van Teylingen en nu ook de hand-

kernen aan). Verplaatsing en uitbreiding zijn

reiking bedrijfsontwikkeling op locatie bieden

te accommoderen als herstructurering van

handvatten voor kleinschalige verbetering van

bestaande glasgebieden en uitbreiding bij

het bollencomplex en het landschap.

Rijnsburg en in de Rooversbroekpolder plaats-


wordt de Greenport vastgelegd die het primaat

De Agrarische Handel- en Exportbedrijven

glas zijn daarbij het uitgangspunt. Ook bij de

(AHE) zijn een essentieel onderdeel van het

bestaande glascomplexen net buiten de Bollen-

bollencomplex. Het is de verwachting dat er in

streek, zoals in Roelofarendsveen. Belangrijke

de toekomst minder (circa dertig tot veertig in

inzet is het stimuleren van meervoudig ruimte-

plaats van tachtig tot negentig) bedrijven zijn,

gebruik en innovatieve toepassingen rondom

maar wel goedlopende bedrijven in zowel de

energie, wateropslag en warmtedistributie, plus

grote, middelgrote als de kleine categorie.

de combinaties met andere bedrijvigheid en

De opgetelde ruimtebehoefte van de AHE-

wonen. In de Duin- en Bollenstreek is geen

bedrijven met uitbreidingswensen is op korte

ruimte om de veeteelt uit te breiden. Daarente-

en middellange termijn 5 tot 10 hectare.

gen zal geschikt grasland plaatsmaken voor bol-

De vigerende bestemmingsplannen laten

lengrond, ter compensatie van verloren bollen-

beperkte uitbreiding van de AHE-bedrijven toe.

grond voor woningbouw. Een doelbewust ruim-

Het Pact van Teylingen en het Streekplan

telijk beleid is essentieel om de landschappelijke

wensen dat AHE-bedrijven verplaatst worden

kwaliteiten van het gebied te beschermen. Gras-

naar agrarische bedrij venterreinen. Dit lukt

landen met grote natuurwaarden zullen behou-

slechts in zeer beperkte mate, onder andere door

den blijven. De oprichting van de Greenport


vindt. Herstructurering en concentratie van

83

Ontwikkelingmaatschappij Duin- en Bollenstreek

regio initiatieven te bundelen en nieuwe pro-

(GOM) maakt het mogelijk de benodigde her-

jecten op elkaar af te stemmen, wordt toege-

structureringen snel door te voeren.

voegde waarde gecreëerd binnen de Green-

De Intergemeentelijke Structuurvisie neemt voor

port Aalsmeer.

de Greenport een zonering op met gebieden waar wel en geen uitbreiding van (bedrijfs)

Glastuinbouw in de Greenport Aalsmeer

bebouwing mogelijk is.

Het tuinbouwgebied Braassemerland in de gemeente Kaag en Braassem krijgt een woon-

Greenport Aalsmeer

functie. Daardoor telt deze gemeente vier kas-

De Greenport Aalsmeer is een uniek economisch

sengebieden. Deze vier gebieden zijn aangewe-

en maatschappelijk cluster van wereldformaat. In

zen als duurzame concentratiegebieden voor de

Holland Rijnland zijn de gemeenten Kaag en

glastuinbouw. De sleutel voor de toekomst van

Braassem en Nieuwkoop onderdeel van de Green-

de glastuinbouw in Kaag en Braassem ligt in

port Aalsmeer. Het cluster biedt direct en indirect

modernisering van de bestaande gebieden, uit-

werkgelegenheid aan 45.000 werknemers. En

breiding met nieuwe ruimte en verbreding van

draagt fors bij aan het jaarlijkse overschot op de

activiteiten. Gelet op de relatie met de Green-

nationale betalingsbalans. Nationaal, en zeker in

port Aalsmeer is uitbreiding van het kassenge-

de internationale sierteeltwereld, is ‘Aalsmeer’ een

bied kansrijk te noemen. Er is gelegenheid voor

begrip. Zo’n 60 procent van de Nederlandse bloe-

structuurversterking en -verbreding, met inbe-

men- en plantenexport van ruim 5 miljard euro

grip van ruimte voor nieuwe bedrijven.

komt uit Aalsmeer. Om de sterke positie in de

In de gemeente Nieuwkoop ligt het 135 hectare

toekomst te versterken en uit te bouwen, heeft de

grote glastuinbouwgebied Noordse Buurt tussen

Greenport Aalsmeer op vijf terreinen haalbare

de natuurgebieden rond de Nieuwkoopse Plassen

doelstellingen geformuleerd om deze ambitie te

en de Kromme Mijdrecht. Vanwege verouderde

concretiseren. Dit gaat gepaard met een strategi-

kassen en de kleinschaligheid van het gebied

sche aanpak. Deze vijf terreinen zijn:

zullen de kassen worden gesaneerd. Het doel van

1. Bereikbaarheid: verbetering van de bereik-

de sanering is om de Noordse Buurt te ontwik-

baarheid is doorslaggevend voor het functio-

kelen tot een hoogwaardig natuurgebied. Tuin-

neren van de Greenport Aalsmeer als logis-

ders die dat willen kunnen hun bedrijf voortzet-

tieke draaischijf.

ten in het nieuwe glastuinbouwgebied Nieuw

2. Ruimte: de Greenport Aalsmeer spant zich in

Amstel Oost. Dit gebied is circa 200 hectare

om ondernemers ruimte te bieden om te

groot en is gelegen in het noordwesten van de

ondernemen.

gemeente Nieuwkoop. Door tegelijkertijd verou-

3. Energie en milieu: de Greenport Aalsmeer ziet

derde bedrijven te saneren en bedrijven te ver-

de zorg voor het milieu als een license to pro-

plaatsen uit met name de Noordse Buurt, wordt

duce én als kans voor nieuwe vormen van

in Nieuwkoop 300 hectare verouderde glastuin-

ondernemerschap. De Greenport Aalsmeer

bouw in 2008 vervangen door 200 hectare duur-

wil (internationaal) toonaangevend zijn op

zaam glas in 2040.

het gebied van duurzaamheid in de glas- en Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

tuinbouw.

84

4. Kennis, innovatie, onderwijs en arbeidsmarkt:

Greenport regio Boskoop Rijnwoude is onderdeel van de Greenport regio

de Greenport Aalsmeer streeft ernaar continu

Boskoop. Binnen de Greenport regio Boskoop

nieuwe logistieke en ruimtelijke concepten,

zijn nieuwe teeltmethoden in ontwikkeling en

productiemethoden en duurzame technolo-

wordt de handelsfunctie nog sterker. Een deel van

gieën te ontwikkelen.

de bedrijven gaat over van vollegrondsteelt naar

5. Organisatie, positionering en imago: de

pot- en containerteelt (footloose). De Greenport

Greenport Aalsmeer zet zich in voor een

regio Boskoop heeft in het teeltgebied al geruime

intensieve samenwerking tussen de betrokken

tijd te maken met zilte kwel, verzilting van het

publieke en private partijen. Door binnen de

oppervlaktewater en zoetwatertekort. Terwijl er

is, moet schaalvergroting in bedrijfsvoering en in

en zoet water. Beide aspecten zijn mede aanlei-

het grondgebruik ook mogelijk zijn. Dit zal leiden

ding voor de herstructurering die in gang wordt

tot minder boerderijen die meer land bewerken.

gezet. Daarnaast gaat het ook om een betere ontsluiting van het gebied. De aanleg van een weste-

Ondersteunend beleid

lijke randweg Waddinxveen is daarbij belangrijk.

Het is noodzakelijk om voldoende planologische

Met de herstructurering streeft Holland Rijnland

ruimte te bieden voor de vernieuwing van de

naar een aantrekkelijk werklandschap, waarin het

agrarische bedrijfsvoering. Bovendien kan zone-

internationale belang van deze Greenport zich

ring (verbreding toestaan nabij het stedelijk

verder duurzaam kan ontwikkelen en verromme-

gebied en schaalvergroting verder daarvan af)

ling van het landschap wordt tegengegaan. Het

bijdragen aan behoud van de kwaliteiten van

meest intensieve onderdeel van de Greenport is

het open landschap. Evenals beperking van de

de concentratie van kennis, handel en intensieve

(auto)mobiliteit. Tot op zekere hoogte kan de

niet-grondgebonden productie op het pot- en

overheid de grondprijsontwikkeling beïnvloeden

containerteeltterrein (PCT). Onderdeel van de

door duidelijk agrarische bestemmingen vast te

herstructurering kan betekenen dat er, voor

leggen. Planologische duidelijkheid is een

behoud van de Greenportfunctie, ruimte komt

belangrijke voorwaarde. Hierdoor kunnen

voor de meer intensieve pot- en containerteelt.

boeren gemakkelijker grond aankopen voor

Dit is mogelijkd door het PCT-complex met 170

bedrijfsuitbreiding. Daarnaast is een gebieds-

hectare uit te breiden in westelijke richting tot

brede gedragslijn een vereiste, die duidelijk

aan de Middelweg (Hazerswoude-Dorp).

maakt op welke plaatsen verbreding en/of schaalvergroting toegestaan is. Hierbij moet

Glastuinbouw buiten de Greenports

duidelijk zijn welke cultuurhistorische waarden

Naast de glastuinbouw in de drie Greenports

van het landschap behouden moeten blijven.

kent de regio hierbuiten ook enkele glastuin-

Per gebied en ook per bedrijf gelden op grond

bouwgebieden, zoals in Voorschoten. De glas-

van de waterhuishouding en de nagestreefde

tuinbouw in de gemeente Voorschoten ter

natuur- en landschapswaarden specifieke

plaatse van de Duivenvoordecorridor zal ver-

beperkingen en mogelijkheden voor de land-

dwijnen. Er komt beperkte woningbouw voor

bouw. Deze zijn leidend voor de ontwikkelings-

terug in de stijl van de bestaande boerderijen en

mogelijkheden van de landbouw op de lange

landhuizen in het gebied.

termijn. Het is essentieel om een evenwicht te


voor sierteelt juist een grote vraag is naar schoon

Agrarische functies

opgave en de opgave om oplossingen voor de

Zoals gezegd (in paragraaf 6.1) zijn er twee manie-

bodemdaling te vinden. Voor de korte en de

ren om via een agrarische functie van een gebied

middellange termijn tot tien jaar ziet de agrari-

het landschap te versterken: de landschappelijke

sche sector in de regio zeker voldoend toekomst-

waarde van de agrarische functie versterken of de

perspectieven. De vitaliteit van de huidige land-

agrarische functie economisch versterken. Een blij-

bouw staat niet ter discussie. Wel is op de lan-

vend economisch perspectief is hierbij een voor-

gere termijn diversificatie wenselijk, die de over-

waarde. Economische versterking vindt plaats in

heid zal moeten ondersteunen. Het oprichten

de vorm van verbreding en schaalvergroting. Naast

van een Groenfonds (op basis van de Regionale

voedselproductie maakt ook de productie van soci-

Investeringstrategie van Holland Rijnland) kan

aal-culturele activiteiten steeds vaker deel uit van

daarbij een middel zijn. Met dit fonds kunnen

de bedrijfsvoering. Een toenemend aantal onder-

groene diensten worden betaald die passen

nemers neemt, met ondersteuning van de agrari-

binnen de clusters van de Catalogus groen-

sche natuurverenigingen, de realisatie van natuur-

blauwe diensten van het Ministerie van Land-

onderdelen enthousiast op. Verder is er een groei-

bouw, Natuur en Voedselkwaliteit. De kracht

ende vraag naar streekeigen producten. Omdat

en de kennis van huidige ondernemers in de

verbreden niet voor elke boer de juiste oplossing

diverse gebieden moet Holland Rijnland meer


vinden tussen gebruik van het gebied, de water-

85

benutten en ondersteunen. Niet in ieder gebied

durige periode van schaarste aan arbeidskrach-

zijn dezelfde maatregelen van toepassing.

ten te ontstaan. Een regio die daarmee goed

Maatwerk is nodig, georganiseerd in samen-

omspringt – en bijvoorbeeld kan zorgen voor

spraak met de belanghebbenden. Dit maatwerk

een goede aansluiting tussen onderwijs en

moet gestalte krijgen in integrale gebiedsgerichte

arbeidsmarkt – boekt daarmee belangrijke con-

projecten, die vooruitblikken op zowel de lange

currentievoordelen. Holland Rijnland heeft nu al

als de korte en middellange termijn. De ont

een relatief laag werkloosheidspercentage van

wikkeling van overige ondersteunende stimule-

ruim 4 procent (2006). Het aantal moeilijk ver-

ringsregelingen is ook nodig, bijvoorbeeld in

vulbare vacatures neemt toe. De regio heeft

de vorm van aanvullende vergoedingen voor

weinig arbeidsreserve en bij een aantrekkende

natuur-, landschap- en waterbeheer.

economie zullen omliggende regio’s nog harder aan de arbeidsmarkt trekken dan nu al het geval

De zorgsector

is. Verder kent de regio een omvangrijke nega-

De gezondheidszorg heeft een belangrijk aandeel

tieve pendelbalans (tabel 4). Uit onderzoek en

in de economie en de arbeidsmarkt van Holland

rapporten blijkt dat er in de regio over het alge-

Rijnland. Niet alleen door de aanwezigheid van

meen sprake is van een ‘zeer hoog’ opleidings

het Leids Universitair Medisch Centrum en de

niveau. Dit geldt echter niet overal. Sommige

twee perifere ziekenhuizen in de regio. Ook de

delen van de regio kampen met problemen van-

verzorgings- en verpleeghuizen, de gehandicap-

wege verminderde werkgelegenheid voor laag

tenzorg, de geestelijke gezondheidszorg en de

opgeleiden. De verdwijnende weggelegenheid

thuiszorg bieden veel werkgelegenheid in de

voor laaggeschoolden vraagt om maatwerkaan-

regio. Door de vergrijzing van de bevolking, het

pak. Berekeningen op basis van Primos-gegevens

langer zelfstandig wonen en de hogere leeftijds-

laten zien dat de omvang van de beroepsbevol-

verwachting is de gezondheidszorg als totaal een

king bij ongewijzigd beleid in ieder geval tot

opkomende economie in Holland Rijnland.

2012 stabiel blijft. De bevolking neemt welis-

Om deze ontwikkelingen het hoofd te kunnen

waar iets af, maar de toenemende arbeidspartici-

bieden zoeken de gemeenten oplossingen in de

patie van vrouwen en ouderen compenseert dat.

onderwijs- en arbeidsmarkt, maar ook in flankerende voorzieningen op het gebied van wonen

Woningbouw en arbeidsplaatsen

en zorg.

In de periode 2000-2020 worden netto 40.000 woningen in Holland Rijnland gebouwd.

Arbeidsmarkt

Pas vanaf 2023 is de uitstroom van de inwoners

Een goed functionerende arbeidsmarkt is een

daarmee tot staan gebracht. Uitgaand van

belangrijke voorwaarde voor een economisch

conventionele bezettingsgraden van vierkante

succesvolle regio. De vergrijzing, ontgroening en

meter kantoren en bedrijfsterrein (respectieve-

verwachte hoogconjunctuur zorgen de komende

lijk 25-30 en 140 vierkante meter per werk

jaren in heel Nederland voor ingrijpende veran-

nemer), gaat het bij de ontwikkelingsplannen

deringen op de arbeidsmarkt. Er lijkt een lang-

voor kantoren en bedrijventerreinen in de regio


Tabel 4 Arbeidsmarktbalans Holland Rijnland (2005)

86

Werk

Beroepsbevolking

1. 2. 3. 4. 5. 6.

In Holland Rijnland werkzame personen Waarvan inkomende pendel Waarvan inwoners Holland Rijnland Uitgaande pendel Werkzame beroepsbevolking van Holland Rijnland Waarvan 15 - 64 jaar en >= 12 uur werk per week

7. Werkloze inwoners Holland Rijnland Bevolking

8. Bevolking Holland Rijnland 9. Waarvan 15 - 64 jaar

Bron: De arbeidsmarkt van Holland Rijnland; Research voor beleid, 2007.

173.000 42.000 131.000 63.000 194.000 171.000 9.000 389.000 263.000

wat betreft het verwoorden van de ambities in

Dat laten recente schattingen van de effecten

het regionale netwerk op een politiek correcte

van de bedrijventerreinen- en kantorenstrategie

manier. Daar ligt een opdracht voor zowel de

in de regio zien.

Economische als de Sociale Agenda van Holland

Het streven is om op de bedrijventerreinen

Rijnland.

meer arbeidsplaatsen per hectare te realiseren. Deze arbeidsplaatsen zijn voor een deel nieuwe banen en betekenen extra werkgelegenheid voor grotendeels de dienstverlening en de detailhandel. Bij gebrek aan vestigingsmogelijkheden vertrekt deze werkgelegenheid wellicht naar een andere plek. De werkgelegenheidsontwikkelingen ontplooien zich als gevolg van de plannen voor kantoren en bedrijventerreinen, onder voorbehoud van conjunctuurschommelingen, in balans met de woningbouwplannen. Door het openstellen van de grenzen voor arbeidskrachten uit Midden- en Oost-Europa ontstaat een toename van het aantal tijdelijke arbeidskrachten uit deze landen. Voornamelijk de economie in de Greenports is gebaat bij deze extra arbeidskrachten. Daarentegen ontstaat voor deze doelgroep een tekort aan structurele huisvesting. De gemeenten in de Greenports bekijken de mogelijkheden voor specifieke woonvoorzieningen voor deze werknemers. De huisvestingsproblematiek van tijdelijke arbeidsmigranten krijgt bovendien aandacht in de regionale woonvisie.


structureel om circa 30.000 arbeidsplaatsen.

Ondersteunend beleid De ontwikkeling van vraag naar en aanbod van arbeid en de aansluiting daarop vragen om een actieve overheid. Een overheid die investeert in het organiserende vermogen en verbindingen legt met en tussen het bedrijfsleven en onderwijs. De overheid lokt goede plannen uit met het Koopmansbudget. De overheid bevordert hiermee ook ondernemerschap en innovatieve projecten en is een belangrijke bijdrage aan het dynamisch en transparant houden van de arbeidsmarkt. In die zin kan Holland Rijnland een (enigszins bescheiden) regierol vervullen, die bestaat uit het bieden van een goede gesprekspartner met regionale arbeidsmarktpartijen en onderwijsinstellingen. Het gaat daarbij om versterking van projectplannen door verbanden te leggen en het verwijzen naar financieringsmogelijkheden. Maar ook


zorgt voor een goede informatievoorziening. Dat

87

6 Thema s per sector. Regionale Structuurvisie 2020 Holland Rijnland

Recommend Documents