OR Nieuwsbrief 6 Thema: Kwaliteit Thema: Kwaliteit 1. Thema OR WERKCONFERENTIE Meer invloed door kwaliteit “Problemen los je niet op met een nieuwe wet. Met frisse wezenlijke motivatie geef je medezeggenschap nieuwe impulsen”, zegt Charles Verhoef van FNV Bouw tijdens de werkconferentie over een betere medezeggenschap. Dagvoorzitter Niko Manshanden: "Ondernemingsraad en PVT moeten constant schaven aan de kwaliteit". Aan kwaliteitssystemen heeft de medezeggenschap geen gebrek, Niko Manshanden zet een aantal op een rij. Ook geeft hij knelpunten aan en tips: "bespreek certificering of de Navigator - een soort tom tom voor de OR- in de overlegvergadering en betrek er andere belanghebbenden bij. Hij wees op het NCSI, het Nederlands Centrum voor Sociale Innovatie, dat initiatieven voor verbetering van medezeggenschap wil samenbrengen en op ambassadeursnetwerk ORakel. "De wereld wordt steeds complexer. Charles Verhoeff, bondsbestuurder medezeggenschap en ik vragen ons af of het tijd is voor een soort hbo opleiding waarin je leert leidinggeven aan de OR. Met communicatie erin en vaardig onderhandelen. Onze vraag als FNV Bouw luidt: zullen wij dat aanbieden?"
2. OR KWALITEIT Thema's en Tools: * OR, betrokken partner * OR navigator (links) * Scenario onderzoek * Innovatieve OR * Meerwaarde OR * Opleiding en cursus KWEEKVIJVER Diverse aanwezige OR leden bespreken waarin een kandidaat goed moet zijn. Anderen zijn blij met elke kandidaat waarop Ben Notermans reageert: "Wij hebben een soort kweekvijver waarvoor iedereen zich kan aanmelden. We leiden dus op voordat iemand zich kandidaat stelt". Dit sluit aan bij een artikel in de congresmap over competentie ontwikkeling ook voor bouwmedewerkers". BETROKKEN PARTNER OR, een betrokken partner, een project van FNV Bondgenoten is bedoeld voor ondernemingsraden die moeizaam functioneren en aan kwaliteit willen werken. Zo'n OR ontwikkelt voorstellen voor verbetering aan de hand van ervaringen van medewerkers. Iedereen doet mee en het proces wordt bewaakt door externe begeleiding. Deze drie punten zijn van belang: • De voorstellen zijn concreet zoals herverdeling van taken en verantwoordelijkheden, flexibele werktijdenregeling, aanpak van verzuim- en arboproblematiek en/of ouderenbeleid. Handig is overleg hierover met een vakbondsbestuurder. • Vooraf heeft de OR het management gepolst of zij voldoende open staan voor verbetering. • Als OR en directie elkaar vinden in een gezamenlijke aanpak en doel, kan ook het overleg zelf onder
de loep genomen worden. Deze aanpak verbetert medezeggenschap en bedrijfsvoering: een win-win situatie. SLIMMER WERKEN In de workshop over het project (slimmer werken) stelde Geert de Bruin van de AWVN (Algemene Werkgevers Vereniging Nederland) als centrale vragen: Welke bijdrage kan OR leveren aan beter functioneren van het bedrijf en wat vraagt dat van werkgever/ bestuurder? Het idee is dat constructief overleg over Slimmer werken een startpunt kan zijn voor beter overleg. Want het onderlinge vertrouwen zal groeien. Dat is hard nodig om de kwaliteit van het medezeggenschapsoverleg te verbeteren. Het concept bestaat uit de volgende zes bouwstenen: • Werk anders organiseren Het werk beter afstemmen op de beschikbaarheid van medewerkers en omgekeerd. • Integraal gezondheidsmanagement Goed verzuim- en re-integratiebeleid is gezond voor onderneming en werknemers. Het leidt tot lagere directe verzuimkosten en heeft een positief effect op kosten van overwerk, inleenkrachten, wachttijden en dergelijke. Door wijzigingen in de Arbowet kunnen ondernemingen maatwerk afspreken. • Investeren in kennis en employability Investeren in kennis en vaardigheden van werknemers met een kennisinnovatieplan. • Investeren in arbeidsverhoudingen Meer slagkracht vereist grote betrokkenheid en een goed toegerust (lijn-)management, groter draagvlak onder werknemers en het benoemen van verantwoordelijkheden. Communicatie is het sleutelwoord bij kwaliteit van de medezeggenschap. • Arbeidsparticipatie in de lift Verhoging van arbeidsparticipatie van allochtonen, vrouwen en jeugdigen vraagt om een goed levensloopbeleid: met organisatorische en arbeidsvoorwaardelijke aanpassingen zodat werknemers met plezier langer doorwerken. • Resultaatgericht belonen verder uitbouwen Toenemende concurrentie vraagt om grotere resultaatgerichtheid, moderne beloningsinstrumenten bevorderen betrokkenheid en versterken de communicatie over bedrijfsdoelen en prioriteiten, ”menen de werkgevers. Meer hierover Medezeggenschap ontwikkelt zich in elke organisatie anders. Het hangt af van omvang en activiteiten, concurrentieomgeving, samenstelling en opleidingsniveau van personeel, vakbondsorganisatiegraad en de keuzes die in de medezeggenschap worden gemaakt”, aldus Evert Smit van Basis en Beleid op de OR-conferentie van FNV Bouw. Met zijn collegae haalde Smit vier mogelijke scenario’s voor ondernemingsraden uit hun onderzoek in opdracht van het ministerie van SZW. "Twee scenario’s gaan uit van differentiatie van de zeggenschap en twee van decentralisatie van de arbeidsvoorwaardenvorming. Het gaat niet zozeer om gewenste als wel mogelijke scenario’s. Ze hoeven elkaar niet uit te sluiten maar kunnen door elkaar voorkomen zelfs binnen een bedrijf of sector. De medezeggenschap kan gericht zijn op ondernemingsbeleid en meedenken of meer op werknemersbelangen en onderhandelen. Daaruit kun je kiezen, sociale innovatie of betrokken partner heeft beiden meerwaarde. Als je werktijden samen bedenkt met de directie kan een win-win situatie ontstaan uit deze sociale innovatie. 1.Medezeggenschap als partner bij organisatieontwikkeling. Medezeggenschap draagt mede zorg voor succesvol verloop van veranderingsprocessen en een
volwaardige deelname van de medewerkers hieraan. Zo zie je in veel bedrijven dat medezeggenschap een rol speelt bij het bevorderen van directe participatie. Als afdelingen worden samengevoegd helpt de ondernemingsraad de hrm afdeling. Soms ook trekken medezeggenschap en werkgever samen op om problemen op te lossen. Dat kan gaan om efficiency of ziekteverzuim bijvoorbeeld. 2.Thema-medezeggenschap/ medezeggenschap d.m.v. ‘light communities’. In het beste geval kan de medezeggenschap hierbij door informatie invloed uit oefenen op strategische beslissingen. Minimale variant: de zeggenschap over strategische vraagstukken blijft diffuus want er is bij de leiding geen bereidheid tot samenwerking. 3.Medezeggenschap partner van de vakorganisaties. De taakverdeling tussen vakbond en medezeggenschap kwam in samenspraak met de bestuurder tot stand: Medezeggenschap kan naast arbeidsvoorwaarden ook meepraten over HRM/ organisatieontwikkeling. Echter: Als de taakverdeling niet via samenspraak is vastgesteld en er is een vechtrelatie dan is er nauwelijks overleg over HRM/ organisatieontwikkeling. 4.Medezeggenschap als bedrijfsbond. Ondernemer en medezeggenschap onderhandelen als volwaardige partners over de arbeidsvoorwaarden, zonder tussenkomst van de vakbeweging. Minimale variant: medezeggenschap biedt onvoldoende tegenwicht in de onderhandelingen over arbeidsvoorwaarden. PROFILERING Dit riep vragen op. Hoe profileert de medezeggenschap zich? Kun je tegelijk voor de winstmaximalisatie van het bedrijf gaan en het personeelsbelang? En geeft die directeur dan wel inzicht in de orderportefeuille? Kortom de OR wordt in zoveel verschillende rollen geduwd dat ze in combinatie met elkaar nauwelijks uitvoerbaar zijn. Volgens Evert Smit is het dan ook beter om na te denken over het soort scenario dat het beste bij jour OR past. En Ria de Graaf van Heddes Bouw geeft aan waarom haar OR een strategische is (links klik op strategisch) Niko Manshanden: "In de overlegvergadering kun je via een omweg de angels uit het overleg halen. Dat is heel belangrijk. Mij valt bij veel ondernemingsraden op dat ze pas schakelen als een deel wordt verkocht. Dat is eigenlijk te laat. Je krijgt meer invloed en grip op de zaak als je vooraf investeert in kennis en goede verhoudingen". OR aan de slag met certificering: 1. Verzamel informatie over certificering en medezeggenschap. 2. OR-leden bespreken de ontvangen informatie. 3. Bespreek certificering in OR- vergadermogelijkheden, verschillen, voor- en nadelen. 4. Nodig een deskundige uit. 5 Of bespreek certificering OR in de cursus. 6. Laat sterkte/zwakte-analyse maken van de medezeggenschap. 7. Probeer directeur warm te krijgen voor certificering. 8. Betrek andere belanghebbende (achterban, Raad van Commissarissen, vakbonden) 9. Doe anders een stapje terug. 10. Kies een certificeringbureau. 11. Maak een contract met doelen, middelen, tijdspad, tijdsinvestering, kosten, methodieken, ondersteuning, output en evaluatie. 12. Aan de slag. 13. Organiseer voor de uitreiking van het certificaat debat en achterban.
14. Evaluatie en bijstelling. 15. Terugkerende audits en verslagen.
3. OR en Loopbaan Kansen om door te stromen kreeg Frans Engelen volop. “Ik ging bewust niet in op een aanbod uitvoerder te worden. Aan die functie zit zoveel spanning en overwerk vast dat het ten koste zou gaan van mijn hobby: de combinatie vakbond en medezeggenschap. Sinds ik tweeënhalve dag ben vrijgesteld is mijn hobby nu mijn werk en wat ik doe als KAM coördinator ligt in het verlengde. “Als COR voorzitter word je vaak gebeld door directie of RvB. Ik moest zo vaak onverwacht weg dat ik er mee zat, zeker toen de uitvoerder vroeg: wanneer ben je er eigenlijk wèl? Op mijn verzoek kreeg ik een kantoorfunctie zonder er financieel op achteruit te gaan. Als KAM (Kwaliteit Arbo en Milieu) coördinator maak ik mijn agenda. Ik ben dus vraagbaak, je kunt bij mij aankloppen met problemen, bijna een P en O functie. Als Kam coördinator vertegenwoordig ik ook de directie”.
TIPS VAN FRANS * Wees kritisch op jezelf * Zeg niet meteen nee * Wees duidelijk * Blijf correct * Overtuig met argumenten * Vermijd moeilijke woorden * Maak alles bespreekbaar * Bewaar afstand waar nodig * WEES JEZELF!
Nader jij nu ook de 2 petten? “Uit mijn handelen blijkt hoe goed ik ze gescheiden kan houden. Zeker bij ARBO en veiligheid wijs ik zowel medewerkers als leiding erop hoe we regelgeving naleven. Ik weet heel veel, ook door bouwplaats- bezoeken en inspecties”. TIMMERMAN Frans Engelen is een leven lang solist, als enig kind van een Limburgse textielarbeider en een moeder die thuis was doorliep hij de HAVO. Zijn droom, de sportacademie, liep stuk op een onvoldoende vakkenpakket. “Ik ging vervroegd in militaire dienst en werd sergeant. In het leger leerde ik op eigen benen staan en met mensen omgaan. Als manusje van alles maakte ik vervolgens het drama mee van een familiebedrijfje dat over de kop ging, belandde ik bij Louis Scheepers als opperman bij een metselploeg en groeide door tot timmerman. LOOPBAANTRAJECT Ik was nooit vies van werken met mijn handen. FNV Bouw mag trots zijn op hun loopbaantraject. Dankzij een voorloper van het EVC traject (erkenning verworven competenties ) waarbij erkend wordt wat je al doende leerde, kreeg ik ook veel kansen”.
OR ERVARING GUNSTIG Zonder mijn ervaring als vakbondskaderlid, de kennis van FNV Bouw cursussen en themadagen en mijn ervaring in de medezeggenschap had ik deze functie nooit gekregen. Ik zat in de bondsraad en was afdelingsvoorzitter, studeerde via FNV Bouw twee jaar Nederlands recht tot ik COR voorzitter werd. Ik werd ervoor benaderd toen ik er in mijn eigen ogen nog niet klaar voor was. Zonder ambtelijk secretaris Liesbeth van Heeren, onze spin in het web, was ik in een diep zwart gat gevallen. Samen kosten beide functies zo'n 60 uur. Mijn vrouw staat erachter,"zegt Frans die haar humeur op peil houdt met "af en toe een avond samen". Pakt betrokkenheid bij medezeggenschap niet nadelig uit? ‘Integendeel, de OR is eerder een manier om je te kwalificeren. Een collega heeft zich bij VolkerRail zo kundig geprofileerd dat hij is vrijgesteld als voorzitter van zijn eigen OR en voorzitter van de Europese Ondernemingsraad Volker Wessels”. ADVIES Wat adviseer je mensen die wel nadeel ondervinden? "Ga eens bij jezelf te rade of je er niet toe hebt bijgedragen. Ik ken mensen die gelijk de hakken in het zand zetten. Verkondig en verdedig je mening ook tegen bestuurders met alle middelen, maar blijf correct op basis van argumenten overtuigen. Het allerbelangrijkste: blijf jezelf, gebruik geen moeilijke woorden en maak alles bespreekbaar. Bewaar afstand waar nodig”, aldus Frans die ook de voorzittershamer hanteert in het Platform Centrale Ondernemingsraden Bouw en Bagger (PCOBB) dat in het platform multinationale ondernemingen zit waar wordt overlegd met politiek en overheid. HERSENSPINSELS EN DESKUNDOLOGEN Wat vond je van de OR scenario’s over ondernemingsraden? "Als het aan mij lag zou iedereen, dus ook de volgende werkconferentie van FNV Bouw, meer gebruik maken van kennis en kunde binnen ondernemingsraden. Het stikt in Nederland van de deskundologen. Als die allemaal met dezelfde resultaten kwamen zou ik ze geloofwaardiger vinden”, aldus Frans die merkbaar toe is aan een nieuwe uitdaging: “weer actiever worden in de vakbeweging?” Over de nieuwe wet op de ondernemingsraden is Frans kort: "Hersenspinsels van politici die denken dat er iets moet gebeuren omdat er een tijd niets is gebeurd. Maar vernieuwen betekent niet altijd verbeteren”. Mirjam Elias
4. OR ALS NAVIGATOR Wacht jouw OR meestal af waar de directie mee komt? Op de werkconferentie van FNV Bouw vergeleek Hans Heerings medezeggenschap met een autorally. De directie is de coureur die niet kan zonder bijrijder of navigator en dat is de OR. “Bij een OR die alleen afwacht en zich niet goed voorbereidt gaat het fout. Dan heeft een OR geen invloed”. "De taak van een navigator is belangrijk: voorbereiding en verkenning van de weg, de route moet besproken worden. De coureur moet goed luisteren naar de navigator, anders maakt hij fouten. Een goed functionerende ondernemingsraad levert iets op, een verstandig bestuurder werkt ermee
samen", aldus Hans Heerings, trainer Midden- en West Nederland voor deze methode die belooft medezeggenschap aantrekkelijk te maken voor de ondernemingsraad en PVT. Maar ook een bestuurder kan aan de OR voorstellen volgens deze methode te gaan werken. Voordelen van een OR-NVGT Bij toepassing van de werkmethode belooft Heerings: • Is de ondernemingsraad tijdig betrokken bij de voorbereiding van plannen en besluiten, • Verbetert het overleg met de bestuurder, • Is er meer ruimte voor invloed van de ondernemingsraad, • Vergadert de ondernemingsraad efficiënter, • Besteedt de ondernemingsraad minder tijd, • Vertegenwoordigt de ondernemingsraad beter de belangen van personeel en organisatie, • Neemt de betrokkenheid van de achterban bij de medezeggenschap toe. Omschakelen “Steek de hand in eigen boezem!! Verander van een luisterende in een actieve ondernemingsraad. Neem geen beslissing over een voorstel dat je tijdens de vergadering hoort”. Bij de OR Navigator methode hoort een praktisch werkboek dat uitgaat van een rally, etappes, voorbereiding, routekaart checken van de wagen tot en met de finish en de publiciteit. De ondernemingsraad heeft mijn leven verrijkt”. Ria de Graaf assistent projectadministrateur bij Heddes Bouwgroep wilde van kleins af aan in de bouw net als haar opa’s. De ondernemingsraad werd haar tweede doel. “Het is me nu allebei gelukt, ik ben als vice voorzitter de spil”. “Ik stelde me kandidaat omdat te weinig mensen in de OR wilden, ik vond het wat snel want ik werkte pas een jaar bij mijn vorige bedrijf. Ik zat nog niet in de OR of de overname door Heddes Bouw begon te spelen", vertelt Ria de Graaf in de pauze van de OR werkconferentie van FNV Bouw waar ze lid is van de sectorraad. KNOKKEN OM INFORMATIE "Omdat het niet goed ging was het met de directeur vechten tegen de bierkaai. De bottleneck was 2004 toen veel werk werd gedaan in Duitsland waar andere normen gelden en dat kostte processen. We knokten om informatie. Maar het was zijn eigen bedrijf en tegen mijn achtergrond van een eigen zaak snapte ik onze directeur eigenlijk wel". Ze voorkwamen een faillissement door aan te sturen op overname. Dat lukte in 2004 met Heddes Bouwgroep. We doen woningen, winkelcentra en ga maar door, dat bouwwerk met die mensfiguur langs de A4 is ons paradepaardje”. LUISTEREND OOR ‘De Heddes’ betekende een ware cultuuromslag: ”Deze directeur is weliswaar ook eigenaar maar hij zit niet in de knel en is iemand die juist goed naar zijn ondernemingsraad luistert. Maar je moet wel met goede argumenten komen. Aan het probleem van vakantieregeling en reiskosten kunnen we niks doen als werknemers individueel akkoord gaan. Samen bedachten we een regel met individuele mogelijkheden dan ben je gedekt in de zomermaanden. Wij mogen ook meedoen aan het voordragen van een nieuwe Raad van Commissarissen”. Dat staat toch in de wet, waarom zeg je mogen? “In de bouw is bijzonder als het dan gebeurt. In het eerste gesprek met iemand uit de RVC wisten we helemaal niet waarover of hoe. We bezochten de FNV bijeenkomst Mevrouw de Commissaris om erachter te komen hoe we er meer vrouwen in kunnen krijgen.
OR BETEKENDE NIEUWE START Ria is assistent projectadministrateur bij de burgerwerkafdeling van Heddes Bouwgroep. “Als bij een woningbouwvereniging klusjes zijn uitgevoerd wordt dat bij ons gefactureerd en we houden de magazijnvoorraad bij". "Mijn beide opa’s waren opperman in de bouw, het minste dat er is maar ik was trots: aan dat gebouw heeft mijn opa meegewerkt. In mijn levensgeschiedenis zullen veel vijftigplus vrouwen zich herkennen, ik wilde allang meer uit mijn leven halen. Voor mij als dochter van een boerenarbeider waren er geen hogere scholen als ulo’s en mulo’s laat staan hogere scholen. Voortgezet lager onderwijs kwam net op gang. Mijn ouders gingen scheiden, ik werkte vanaf mijn veertiende en kwam al snel bij mijn grootouders waar ik naar school mocht, s avonds dansen, eindelijk gelukkig en uiteindelijk een baan op de administratie van de Leidse Onderwijsinstelling”. "Ik trouwde een melkboer en kreeg drie kids. Gestimuleerd door mijn schoonvader ging ik met schoonzusje en mijn schoonmoeder maar de Moeder Mavo in de tijd van het feminisme. Toen we ophielden met de melkwinkel omdat mijn man last heeft van migraine, kwam ik bij Uniekaas waar lidmaatschap van de FNV schande was maar ik werd natuurlijk gewoon lid", zegt Ria met een gezicht dat boekdelen spreekt. Na een reorganisatie kwam ze dan eindelijk in de bouw. "Daar hadden ze door dat ik meer wilde. Eenmaal in de OR ging het balletje vanaf 2000 heel hard rollen ook binnen FNV Bouw. Eindelijk kwam ik aan mezelf toe, met de vrouwengroep en de vakcentrale mee naar Oxford en in de regionale kadergroep krijg ik veel nuttige kennis aangereikt voor in de ondernemingsraad. Ik slorp het allemaal op”. Ria de Graaf, vice voorzitter OR Heddes Bouwgroep
