Studiegids. winter voorjaar HOVO in Noord Nederland

Studiegids winter

voorjaar 2013

HOVO in Noord Nederland

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Algemene informatie

4

Programma Groningen 13WG00 13WG01 13WG02

Algemeen/multidisciplinair Twaalfde Jan Snijderslezing De secularisatie voorbij, of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht Tijd en ervaring - Een multidisciplinaire cursus over tijd Het eigentijds gebruik van het verleden - Wat is cultureel erfgoed?

5 6 7

Filosofie Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Werkcollege bij Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Levenskunst - Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk - cursus op dinsdag Levenskunst - Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk - cursus op woensdag Duitse filosofiegeschiedenis van de twintigste eeuw

8 8 9 9 10

13WG07 13WG08 13WG09 13WG10 13WG11

Geschiedenis en archeologie De Etrusken - Een waas van geheimzinnigheid De Oude Germanen (3) - De Vikingen en Europa Van huis uit - Een geschiedenis van onderop in het oude Europa Groningen en het Drentse water - Het landschap rond de stad Groningen tot 1600 De Baltische staten en hun plek in Europa

11 12 13 14 15

13WG12 13WG13 13WG14 13WG15 13WG16

Kunstgeschiedenis Kunst van nu - Hedendaagse beeldende kunst media jaren tachtig tot 2013 Van Rodin tot Boccioni - Beeldhouwkunst van de negentiende en twintigste eeuw Geschiedenis van de fotografie Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu Nordic Art - Noordeuropese kunst van de 19de en 20ste eeuw

16 17 18 19 20

13WG17 13WG18 13WG19

Mens en maatschappij Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving De dominantie van de rechterhand - Over rechts- en linkshandigheid Leeskamer - Levenskunst en loslaten

21 22 23

13WG20 13WG21 13WG22

Muziek en theater Bach is het einde! (2) - Instrumentale muziek Muziek in de lijdensweek, 2013 - Arvo Pärt, Passio De betekenis van muziek - Muziek laat ons de wereld begrijpen

24 25 26

Natuurwetenschappen Evolutie - Van oersoep tot oermens Energie drijft de evolutie aan Van kerfstok tot intelligente machine - De boeiende geschiedenis van onze informatiemaatschappij Relativiteit - Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd Wiskunde door de eeuwen heen (2) Werkcollege bij Wiskunde door de eeuwen heen (2) Lezing over Luitzen Egbertus Jan Brouwer (1881-1966)

27 28 29 30 31 31 32

13WG03 13WG03w 13WG04 13WG05 13WG06

13WG23 13WG24 13WG25 13WG26 13WG27 13WG27w 13WG28

Studiegids winter/voorjaar 2013 • 2


Programma Groningen vervolg 13WG29 13WG30 13WG31 13WG32 13WG33 13WG34 13WG35

Taal en literatuur Griekse mythologie - Schuld of noodlot? De grootste Romeinse dichter en zijn Aeneïs - Een heldendicht en zijn geschiedenis Richard Wagner en de Duitse mythe - Der Ring des Nibelungen: bronnen – betekenis – invloed Engelse literatuur - The Sea as metaphor and reality in the novel Latijn - Vervolgcursus Programma schrijven - Columns, cursiefjes en weblogs schrijven Programma schrijven - Autobiografisch schrijven

33 34 35 36 37 38 39

Programma Friesland 13WF00 13WF01 13WF02 13WF03 13WF04 13WF05 13WF06 13WF07 13WF07w 13WF08 13WF09 13WF10 13WF11 13WF12

Voorjaarslezing Friesland - Zorg. Als het kan, moet het dan ook? Bach is het einde! (2) - Instrumentale muziek Een beeldende introductie op de bijbel - Bijbel in beeld Basiscursus astronomie en astrofysica - Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal Middeleeuwse literatuur - ‘Van alle tijden’ Oosterse filosofie - Van Aatman tot Zen Iconen uit de geschiedenis van de Friese landen Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Werkcollege bij Hedendaagse filosofie (1) - Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Leeskamer - Levenskunst en loslaten Kunstenaars van de 20e eeuw Duitslands beroemde periode: de Romantiek - Filosofische en literaire werken in hun historische context Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu De Russische wereld - Wat is Rusland, wie zijn die Russen?

40 41 42 43 44 45 46 47 47 48 49 50 51 52

Programma Drenthe 13WD00 13WD01 13WD02 13WD03 13WD04 13WD05 13WD06 13WD07 13WD08

Voorjaarslezing Drenthe - Hoe Drenthe het wereldcentrum van de radiosterrenkunde is geworden53 Symboliek in de christelijke, mythologische en wereldlijke kunst 54 Sovjet mythe in de schilderkunst - Leven in Rusland van 1900 tot nu 55 Cultuurgeschiedenis van de middeleeuwen - Het leven in de middeleeuwen 56 Over mythologische figuren en voorstellingen die onderbelicht blijven - Stiefkinderen van de mythologie 57 Taal, kennis en werkelijkheid vanuit evolutionair perspectief - Bij wijze van spreken 58 De oude Germanen (3) - De Vikingen en Europa 59 Nederlandse architectuur, architectuur in Nederland 60 Evolutie - Van oersoep tot oermens 61

Inschrijfformulier62 Inschrijfprocedure en colofon63



Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Henriëtte Hardick

Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Kerstperiode gesloten Het secretariaat van de Senioren Academie is vanaf maandag 24 december tot en met dinsdag 1 januari 2013 gesloten. Woensdag 2 januari 2013 zijn we weer normaal bereikbaar. Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

Over de cursussen van de Senioren Academie / praktische informatie Voor u ligt de nieuwe studiegids van de Senioren Academie Groningen-FrieslandDrenthe. In een fris jasje gestoken, met veel nieuwe cursussen maar met ook met veel vertrouwde docenten. HOVO-cursussen De eerste HOVO-cursus werd in 1986 aangeboden aan de Rijksuniversiteit Groningen. HOVO is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Senioren Academie De Senioren Academie biedt HOVO aan in Groningen, Friesland en Drenthe en is een stichting, gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in deze provincies, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en Stendenhogeschool. De administratie wordt verzorgd in Groningen. Locaties De cursussen in Friesland en Drenthe worden in principe gegeven in een leslokaal van Stenden hogeschool in Leeuwarden en Emmen. Gezien het grote aantal reguliere studenten is het echter niet altijd mogelijk om een geschikte locatie binnen de Hogeschool te vinden. We wijken dan ook met enige regelmaat uit naar andere leslocaties in Emmen of Leeuwarden. Als een cursus wordt gegeven in Hoogeveen staat dit bij de cursus vermeld. Ook in Groningen wordt bij voorkeur gebruik gemaakt van collegezalen van de universiteit of hogeschool, maar ook hier wordt indien nodig uitgeweken naar leslocaties elders in de binnenstad. U ontvangt de informatie over de leslocatie uiterlijk 1 week voor aanvang van de cursus in de definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus. Meer informatie over de inschrijfprocedure vindt u op pagina 63. Cursusmateriaal In veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze inbegrepen in de bij de cursus vermelde cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt een aparte syllabus gemaakt of worden de hand-outs

door de docent ter beschikking gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal staan in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en deze komen dan bovenop de vermelde cursusprijs. Deze kosten voor het cursusmateriaal worden ofwel door de docent, ofwel door de Senioren Academie geïnd. Indien gebruik wordt gemaakt van externe literatuur, dient u deze zelf aan te schaffen. Ook dit staat bij de desbetreffende cursus aangegeven. Website U kunt zich via de website van de Senioren Academie inschrijven voor een cursus of lezing (of u kunt gebruik maken van het inschrijfformulier achterin deze gids). Als de cursussen zijn begonnen, bestaat in veel gevallen de mogelijkheid om het tijdens het college getoonde materiaal nogmaals na te kijken op de site van de Senioren Academie. U ontvangt hiervoor een inlogcode van de Senioren Academie die u kunt vinden in de definitieve deelnamebevestiging. Het materiaal wordt zo snel mogelijk op de site geplaatst, indien mogelijk binnen een week na het college. Twee weken na afloop van de cursus wordt het materiaal van de site verwijderd. Cursusprijs In de afgelopen jaren is de cursusprijs van de Senioren Academie niet verhoogd. Dit jaar hebben we ons genoodzaakt gezien de prijs met ongeveer 50 cent per college omhoog te brengen. De normale collegeduur is twee maal drie kwartier. Bij een verlengde collegeduur geldt een hogere cursusprijs en dat is ook het geval als er wordt gewerkt met een maximum aantal cursisten beneden de 20. Soms zijn er extra kosten bij de cursusprijs inbegrepen, zoals het cursusmateriaal (hand-outs) of bijvoorbeeld de toegang tot een museum.



GroningenAlgemeen/multidisciplinair

Twaalfde Jan Snijderslezing Deze winter organiseert de Senioren Academie voor de twaalfde maal de Jan Snijderslezing. Deze jaarlijkse lezing is genoemd naar professor Jan Snijders, nestor van het HOVO in Nederland en in het bijzonder in Groningen. Dit jaar wordt de Jan Snijderslezing uitgesproken door professor Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De secularisatie voorbij, of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht

Cursusnummer: 13WG00

Tot niet lang geleden waren veel wetenschappers ervan overtuigd dat de toenemende invloed van het secularisme ook betekent dat religie een minder belangrijke rol in Europa zou spelen. Deze zogenoemde 'secularisatietheorie' is echter onder druk komen te staan omdat ook in Europa religieuze identiteiten nog steeds een cruciale factor in de samenleving zijn en zelfs tot radicale claims en sociale spanningen kunnen leiden. Daarom zijn sociologen en religiewetenschappers nu op zoek naar een theorie die de plek en de functie van religie in de moderne westerse samenleving beter kan verklaren dan de secularisatietheorie.

Tijd 15.30-ca.16.30 uur

De lezing sluit aan bij deze discussie en benadert moderniseringsprocessen van religie vanuit een ander perspectief. Sinds de opkomst van het secularisme in de achttiende eeuw is er sprake van een toenemende ‘verwetenschappelijking’ van religie, en dat in twee opzichten: aan de ene kant is door de vestiging van seculiere vakken als religiewetenschap, antropologie en psychologie de kennis over religie geprofessionaliseerd en hebben deze disciplines zelf ertoe bijgedragen dat nieuwe vormen van religie zijn ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn de moderne heksenbeweging, het ‘neopaganisme’, sjamanisme en zelfs grote ‘wereldreligies’ zoals het Hindoeïsme. Aan de andere kant hebben natuurwetenschappen in toenemende mate de functie van religie overgenomen; wetenschappers zoals Stephen Hawking, maar ook vertegenwoordigers van de ‘life sciences’ treden op als wijze goeroes die op zoek zijn naar de laatste betekenis van het menselijke bestaan. Daardoor wordt de scheiding tussen religieuze en wetenschappelijke claims vervaagd en krijgt religie een nieuwe vorm.

Spreker Prof. dr. Kocku von Stuckrad Datum Vrijdag 15 februari 2013

Prijs € 7,50 Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden

Aan de hand van concrete voorbeelden laat de lezing zien dat er in de moderne westerse wereld helemaal geen sprake is van een verdwijnen van religie. De seculiere referentiekaders hebben religie op een bepaalde manier doen veranderen en kunnen daarom juist als religieus productief worden beschouwd.

Over de spreker Kocku von Stuckrad (Kpandu, Ghana, 6 april 1966) is een Duits religie wetenschapper en schrijver. Per 1 september 2009 is Von Stuckrad aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden als hoogleraar Religie wetenschap.




Tijd en ervaring

Een multidisciplinaire cursus over tijd Die Zeit im Grunde, die Zeit, die ändert doch nichts an den Sachen. Die Zeit, die ist ein sonderbar Ding. In deze cursus worden verschillende aspecten van de tijd en de tijdsbeleving behandeld, zoals de ongrijpbaarheid van de tijd, de verwondering erover en de vrees ervoor. Maar ook vele andere aspecten van het fenomeen 'tijd' zullen door verschillende sprekers aan de orde worden gesteld. Cursusnummer: 13WG01 Het gaat daarbij om vragen als: Wat zijn de kenmerken van de fysische tijdmeting en hoe is de ontwikkeling van de maatschappelijke tijdmeting gegaan? Is de tijd op aarde of overal onomkeerbaar of kan zij ook in omgekeerde richting verlopen? En bestaat het 'Nu' eigenlijk wel? We gebruiken de tijd om onze geschiedenis en onze leefruimte te ordenen. Een aparte rol speelt de tijd in bijna alle religies. Biologische en evolutionaire veranderingen van een levend organisme worden in de regel langs een tijdas gelegd. In de kunsten, zoals de literatuur en de muziek, wordt op allerlei manieren met de tijd gespeeld. In deze multidisciplinaire cursus komen zeer uiteenlopende eigenschappen en toepassingen van de tijd aan bod, al worden zij wel zoveel mogelijk op elkaar betrokken.

Programma 1. Welkomstwoord en inleiding - Em. prof. dr. W T. Stam Wat is de tijd? Een filosofische oriëntatie - Em. prof. dr. J.J.A. Mooij 2. Geschiedenis en tijdsbeleving. Het historisme als de filosofie van de moderne geschiedschrijving en het 'historia magistra vitae' van de oudheid Em. prof. dr. W. Aerts en em. prof. dr. F. L. van Holthoon

Docent Em. prof. dr. W.T. Stam Em. prof. dr. J. Korf Cursusvorm 9 colleges + afsluitend symposium Data Donderdag 17 januari t/m 28 maart 2013, 21 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 193,-

3. Beleving van de tijd in religieuze en levensvisies: kringloop of voortgang - sociale en individuele invulling - Em. prof. dr. J. Roldanus en drs. T. Meijlink

Cursusmateriaal Wordt via de website van de Senioren Academie ter beschikking gesteld

4. De tijd in de natuurkunde en kosmologie: feiten, modellen en interpretaties Prof. dr. M.A.M. van de Weijgaert

Uiterste inschrijfdatum 3 januari 2013

5. De sociale constructie van de tijd: het moderne tijdsregime - Em. prof. dr. J. Hauer 6. Datering van aardlagen en fossielen - Prof. dr. ir. J. van der Plicht Moleculaire en biologische klokken - Em. prof. dr. W.T. Stam 7. De tijd in de evolutie en de bewustwording van de mens - Em. prof. dr. H.F. Kauffman Over creatieve en destructieve tijd in ons lichaam en in onze hersenen Em. prof. dr. J. Korf 8. 'Langzamer dan de oudste steen'. De tijd in de literatuur - Drs. R. Ekkers Muziek neemt de tijd - C.W.A. Fictoor 9. Problemen van het Nu: Bestaat het wel? Zo ja, hoe? Welke functies zijn eraan toegeschreven? - Em. prof. dr. J.J.A. Mooij 10. Minisymposium met onderwerpen naar wens, inbreng en vragen van de cursisten. Samenvatting en stemmen over de tien beste aforismen over tijd.




Het eigentijds gebruik van het verleden

Wat is cultureel erfgoed? Cultureel erfgoed omvat alles wat we voor het nageslacht willen bewaren en waarvan we het jammer vinden als het zou verdwijnen. Hierbij kunnen we denken aan archeologische sites, museale- en privécollecties, bibliotheken, archieven, monumenten, rituelen, feesten en tradities. Waarom vinden we cultureel erfgoed zo belangrijk en waarom maakt het zo’n groot deel uit van onze culturele consumptie, thuis en op vakantie?

Programma 1. Twee erfgoedcanons. Wat is cultureel erfgoed? Uit alle culturele goederen worden bepaalde objecten aangewezen als cultureel erfgoed en andere niet. De selectie loopt langs twee lijnen. Zaken kunnen terechtkomen op het lijstje van de ‘klassieke canon’ en op dat van de ‘romantische canon’, of op allebei. 2. Riegls erfgoedwaarden. De omgang met erfgoed is meer dan het hanteren van een lijst. Volgens de Oostenrijkse kunsthistoricus Alois Riegl (1858-1905) zijn er in de omgang met erfgoed verschillende waarden aan de orde, die elkaar deels uitsluiten. Riegls waardentheorie is een belangrijke aanvulling op het lijstjesdenken van de canons, omdat het psychologische en maatschappelijke waarden incorporeert in onze omgang met erfgoed. 3. Werelderfgoed. Wat is de achtergrond van de UNESCO Werelderfgoedlijst van cultureel erfgoed? De Werelderfgoedlijst begon in 1972 als een eurocentrische klassieke canon van het materiële erfgoed, maar tegenwoordig globaliseert de lijst. Het immateriële erfgoed wordt steeds belangrijker, waarbij artistieke criteria voor een deel plaats maken voor politieke. 4. Case 1 - De musealisering van het Engelse landhuis. Vaak wordt aangenomen dat objecten een tweede leven als monument of onderdeel van een museale collectie krijgen zodra ze hun oorspronkelijke gebruiksfunctie verliezen. Aan de hand van de geschiedenis van het Engelse landhuis wordt behandeld dat dat proces niet rechtlijnig verloopt, maar van veel factoren afhankelijk is. 5. Het erfgoed in de toekomst en het erfgoed van de toekomst. Iedere generatie bepaalt wat erfgoed is en iedere generatie voegt aan de bestaande voorraad haar eigen erfgoed toe. Er komt niet alleen steeds meer erfgoed, maar dat erfgoed is door de industriële en digitale ontwikkelingen ook heel anders van aard dan het erfgoed van voor de Tweede Wereldoorlog. Wat betekent dat voor het behoud van erfgoed in het algemeen en voor de positie van de traditionele erfgoedbeheerders, de experts, in het bijzonder? 6. Case 2 - Musea. Vanaf welk moment kunnen we spreken van musea en hoe hebben ze zich ontwikkeld? 7. Erfgoedpubliek. Erfgoed kan niet zonder publiek. Wat verwacht het publiek van erfgoedpresentaties? Ook wordt ingegaan op de verwachtingen die de erfgoed instellingen over hun publiek koesteren: zijn het vreemden, gasten of klanten? 8. Case 3. Betwist en belast erfgoed. Wat voor de een waardevol erfgoed is, hoeft dat voor de ander niet te zijn. Politieke conflicten worden vaak uitgevochten via erfgoed. Sommige plekken en objecten zijn helemaal niet mooi, maar boeien ons toch vanwege de afschuwelijke gebeurtenissen die daarmee verbonden zijn. 9. Do Museums Still Need Objects? Musea, monumenten en historische binnensteden maken deel uit van het publieke domein. Dat kan inhouden dat het authentieke karakter en de historische betekenis van erfgoed oplossen in een veelvoud van verhalen en belevingen, ook door de concurrentie met niet-authentieke presentaties van het verleden. Is dat een bedreiging of een kans voor het behoud van erfgoed?

Cursusnummer: 13WG02 Docent Em. prof. dr. Marlite Halbertsma [email protected] Cursusvorm 9 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 2 april 2013, 19 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 180,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013



GroningenFilosofie

Hedendaagse filosofie (1)

Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Wie zich wil verdiepen in de hedendaagse filosofie, raakt al snel het spoor bijster in de veelheid van namen, stromingen en begrippen. De vierdelige leergang ‘Hedendaagse filosofie’ brengt daar verandering in. In deze leergang verdiept u zich in de fascinerende geschiedenis van de westerse wijsbegeerte vanaf het einde van de negentiende eeuw tot aan de meest recente discussies. Aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering en specialisering – ver te zoeken. De stromingen, die in dit eerste deel van het vierluik centraal staan, reageren op de moderne filosofie, die in de zeventiende eeuw ontstond. Vanaf die tijd kreeg de rede de wind in de zeilen, hetgeen voortduurde tot aan het einde van de negentiende eeuw, mede dankzij de succesvolle opmars van de moderne wetenschap. De toenemende dominantie van het rationalisme riep echter steeds meer weerstand op. Denkers als Schopenhauer, Kierkegaard en Nietzsche tekenden protest aan tegen dit in hun ogen eenzijdige, ontoereikende mensen wereldbeeld. Zij plaatsten kritische kanttekeningen bij de vermeende almacht van het verstand en wezen op het grote belang van het niet-rationele, emotionele, creatieve en intuïtieve.

Programma In hun kielzog ontwikkelde zich aan het einde van de negentiende eeuw de zogenaamde ‘levensfilosofie’, die zich uitsprak tegen de reductie van de mens en de wereld tot materie en fysische krachten (Bergson). Vooral het monopolie van de natuurwetenschappelijke methode moest het daarbij ontgelden, ten gunste van de emancipatie van de geesteswetenschappen (Dilthey). Ook in de fenomenologie, een verwante stroming, staat een analyse van het menselijke bewustzijn in al zijn facetten centraal, en treedt de psychologie op de voorgrond. De grondlegger van de fenomenologie, Edmund Husserl, werd in zijn onderzoek bijgestaan door assistent Martin Heidegger, die hem later als hoogleraar opvolgde en een eigen, existentialistische wending gaf aan het fenomenologische project. Na de publicatie in 1927 van zijn klassieker Sein und Zeit ontwikkelde hij zich tot een van de beroemdste filosofen van de twintigste eeuw. Tevens was hij leermeester of inspiratiebron voor gezaghebbende denkers als Jaspers, Sartre, Arendt, Levinas en Gadamer. Reeks van vier cursussen Deze cursus maakt deel uit van een reeks van vier. In deze reeks zal aandacht worden besteed aan de veelzijdige ontwikkelingen in de hedendaagse westerse wijsbegeerte. Bij het volgen van de gehele reeks colleges maakt u kennis met de invloedrijkste denkers, de voornaamste stromingen, de klassieke debatten en de centrale begrippen van de geschiedenis van de contemporaine filosofie. De volgende cursus in deze reeks, over analytische wijsbegeerte en taalfilosofie, zal worden aangeboden in het najaar van 2013. Daarna volgen nog een cursus over kritisch rationalisme en wetenschapsfilosofie en ten slotte over kritische theorie, structuralisme en postmodernisme. Werkcollege Bij deze cursus wordt ook een werkcollege aangeboden. Hiervoor dient u zich apart in te schrijven.

Cursusnummer: 13WG03 + Werkcollege: 13WG03w Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege Data Vrijdag 8 februari t/m 26 april, 22 februari en 29 maart vervallen Tijd college 13.15-15.00 uur Tijd werkcollege 15.00-16.00 uur Cursusprijs € 192,Prijs werkcollege € 50,Cursusmateriaal Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 25 januari 2013 Bijzonderheden Bij dit college hoort een werkcollege, als u de hoorcolleges én de werk colleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WG03 èn 13WG03w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege.



GroningenFilosofie

Levenskunst

Breekbare vrijheid, levenskunst in een praktijk Wij mensen van deze tijd hebben vrijheid hoog in het vaandel. Die vrijheid is bevochten in de zestiger en zeventiger jaren. Dat heeft veel ruimte geboden voor individuele ontplooiing en het kiezen van een eigen weg. Op dit moment lijkt er eerder sprake van een aanzwellende roep om het weer terugbrengen van grenzen, van regels, van moraal en gezag. Michel Foucault stelt: 'Ethiek is de weldoordachte vorm die vrijheid aanneemt'. Hij ziet geen tegenstelling tussen ethiek en vrijheid. In zijn denken horen zorg voor het zelf en verantwoordelijkheid dragen voor de wereld onlosmakelijk bij elkaar. Hij noemt dit een vrijheidspraktijk en herleidt deze actieve vrijheid tot het klassieke filosofische denken. Hij benoemt dit ook als 'spirituele bronnen van zelfkennis'. Waarheid speelt een belangrijke rol bij het vinden van een gestalte van onze vrijheid. De vraag is: hoe verhoudt zich de waarheid als kennis van feiten, als een kennen van buiten, tot de waarheid van het innerlijke weten, de waarheid van binnen? De taal van de wetenschap en de filosofie heeft zich toegespitst op de waarheid van buiten, maar de vraag is of we daarmee niet een vorm van reflectie op onszelf en een bron van gestalte geven aan onze vrijheid zijn kwijtgeraakt. Foucault onderzoekt het grensvlak tussen innerlijk weten en de wil tot waarheid en begeeft zich daarmee op het door de neurowetenschappen nu zo actueel geworden gebied tussen bewuste en onbewuste.

Programma In deze cursus zullen we aan de hand van teksten van Foucault nader ingaan op vrijheid als activiteit en zoeken naar de relatie van vrijheid, kennis (waarheid), taal en zorg voor het zelf, ethiek en spiritualiteit.

Werkcollege Bij deze cursus wordt ook een werkcollege aangeboden. Als u de hoorcolleges én de werk colleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WG04 èn 13WG04w òf 13WG05 èn 13WG05w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege.

Deze cursus wordt op dinsdag en woensdag gegeven, u kunt voor één van deze dagen kiezen.

Over de docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.

Cursusnummer: 13WG04 (dinsdag) Cursusnummer: 13WG05 (woensdag) Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer [email protected] Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege Data en tijd Dinsdag 22 januari t/m 2 april 2013, 19 februari vervalt College: 13.15-15.00 uur Werkcollege: 15.00-16.00 uur óf Woensdag 23 januari t/m 3 april 2013, 20 februari vervalt College: 10.15-12.00 uur Werkcollege: 12.00-13.00 uur Cursusprijs € 192,Werkcollege: € 50,Cursusmateriaal Michel Foucault, Breekbare vrijheid Boom Parèssia, 2004 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 7 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. De cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege. Voor de werkcolleges dient u zich apart in te schrijven.



GroningenFilosofie

Duitse filosofiegeschiedenis van de twintigste eeuw De filosofie van voor de Tweede Wereldoorlog in Duitsland wordt gekenmerkt door een onvoorstelbare rijkdom aan filosofische posities en vormt een uiterst complex geheel van groepen, stromingen en individuele filosofen. In deze cursus wordt het brede en spannende terrein van de Duitse Filosofie in de twintigste eeuw zo goed mogelijk in kaart gebracht vanuit heel verschillende perspectieven en invalshoeken. Cursusnummer: 13WG06 In het jaar 1900 overleed Friedrich Nietzsche, werd Hans-Georg Gadamer geboren, publiceerde Sigmund Freud de Traumdeutung en verschenen de Logische Untersuchungen van Edmund Husserl. Zo'n twintig jaar later werd, in 1923, in Frankfurt het 'Institut für Sozialforschung' opgericht, terwijl twee jaar daarvoor door Ludwig Wittgenstein zijn Tractatus Logico/Philosophicus werd gepubliceerd. Daarna, tussen 1923 en 1927, verscheen de Philosophie der symbolischen Formen van Ernst Cassirer en in 1927 Sein und Zeit van Martin Heidegger. Wat hier heel summier is geschetst voor het tijdvak 1900-1933 geldt evenzeer voor de periode na de Tweede Wereldoorlog tot in onze tijd.

Programma In deze cursus gaat het niet zozeer om de soms zeer ingewikkelde filosofische systemen, maar om de grote samenhang en het netwerk tussen die verschillende filosofen en groepen. De bedoeling van deze serie is wat meer greep te krijgen op die bredere context van de filosofie in Duitsland tussen 1900 en 1933 en in de lange periode tussen 1945 en nu. Naast de Fenomenologie (Husserl) en de Existentie-filosofie (Heidegger en Jaspers) komt de zogenaamde Frankfurter Schule van Horkheimer, Adorno Marcuse en Habermas in de verschillende fasen vanaf de oprichting in 1923 uitvoerig aan bod.

Docent Drs. Karel J. Hupperetz [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 24 januari t/m 4 april 2013, 21 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 195,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Karel Hupperetz was docent Germanistiek en theaterwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen.



Groningen

Geschiedenis en archeologie

De Etrusken

Een waas van geheimzinnigheid De Etrusken leefden meer dan 2500 jaar geleden in het huidige Italië. Zij woonden in het gebied ten noordwesten van Rome. Toch hadden zij daar volgens sommige antieke Griekse schrijvers niet altijd gewoond en waren zij afkomstig uit Klein-Azië. De herkomst van de Etrusken was al in de oudheid onderwerp van veel discussie. Deze waas van geheimzinnigheid bleef bestaan, mede omdat in het meer recente verleden duidelijk werd dat de taal van de Etrusken niet een Indo-Europese taal is. Dat de Etrusken tot in het recente verleden vaak gezien werden als een mysterieus volk blijkt uit het feit dat 'Het Geheim van de Etrusken' een vaak gebruikte titel is van boeken en tentoonstellingen. Inmiddels wordt er meer genuanceerd gedacht over het mysterie van de Etrusken. Mede dankzij onderzoek van de Italiaanse archeoloog Massimo Pallottino is duidelijk geworden dat de Etrusken helemaal niet zo geheimzinnig zijn als iedereen lange tijd gedacht heeft. Toch blijven er bij de bestudering van de Etrusken en hun cultuur genoeg vragen over.

Programma Tijdens deze cursus zal in vijf colleges ingegaan worden op de herkomst van de Etrusken en op de ontwikkeling van de Etruskische cultuur. Het eerste college zal een introductie zijn op de geschiedenis van het onderzoek naar het geheim van de Etrusken. In de daaropvolgende colleges zullen de verschillende cultuurperioden van de Etrusken worden behandeld: Villanova, Oriëntaliserend, Archaïsch, Klassiek en Hellenistisch. Bij de bestudering van deze verschillende periodes zal aandacht worden besteed aan de materiële cultuur. Daarbij komen niet alleen voorwerpen aan bod die gemaakt zijn van verschillende soorten materiaal zoals goud, brons of gebakken klei maar wordt ook aandacht besteed aan grafschilderingen en tempelsculptuur. Verder zullen Etruskische steden, huizen en verschillende grafgebruiken worden behandeld. Gewapend met deze kennis zal de cursist ongetwijfeld meer plezier beleven aan het bezoek van een museum met een collectie Etruskische kunst.

Tentoonstelling Voor Etrusken liefhebbers is 2013 een interessant jaar. In het voorjaar van 2013 zal in het Gallo-Romeins Museum in Tongeren (Belgie) een tentoonstelling gehouden worden met als titel De Etrusken - Una Storia Particulare (van 16 maart tot 25 augustus 2013). Dit museum munt uit door de mooie en vaak theatrale manier van exposeren. Zeer de moeite van een bezoek waard!

Cursusnummer: 13WG07 Docent Dr. Marjan Galestin [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 5 maart 2013, 19 februari vervalt Tijd 10.00-11.45 uur Cursusprijs € 105,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Het materiaal voor deze cursus wordt niet op de website van de Senioren Academie geplaatst.

Over de docent Marjan Galestin was verbonden aan het instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. De Etruskische archeologie heeft haar bijzondere belangstelling.



Groningen


De Oude Germanen (3)

De Vikingen en Europa In dit derde deel in de serie over de oude Germanen (ca. 0 - 1000 AD) worden nu de Vikingen onder de loep genomen. In de inleidende serie kwamen zij al even aan bod, nu gaan we dieper in op hun leven, hun nederzettingen en hun Vikingrijkjes, hun reizen en hun contacten, teksten, gewoonten en cultuur.

Programma De Vikingen manifesteren zich in de geschiedenis eerst lokaal, in Scandinavië. Maar al spoedig vinden we ze ook terug in West Europa, waar met de aanval op het klooster Lindisfarne in 793 traditiegetrouw de Vinkingtijd begon. Maar Vikingen, of hun voorgangers, kwamen al eerder voor in onze omgeving, in Friesland en Holland. We volgen hen op hun tochten naar Frankrijk en Galicië en over de Middellandse Zee. Ook de tochten naar het Oosten: naar Rusland en Byzantium, komen aan bod. We vinden teksten over deze stroopen handelstochten op grote runenstenen in Scandinavië. De serie combineert kennis van archeologie, geschiedenis, taalkunde, runeninscripties en cultuurkunde. Ook cursisten die niet eerder een cursus over de Germanen hebben gevolgd, kunnen deelnemen.

Cursusnummer: 13WG08 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 28 januari t/m 11 maart, 2013, 18 februari vervalt

Korte reis

Tijd 13.15-15.00 uur

Bij voldoende belangstelling wordt een korte reis naar musea in Schleswig en Denemarken georganiseerd (met SRC Reizen).

Cursusprijs € 125,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 14 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Over de docent Tineke Looijenga studeerde Oudgermanistiek aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudere runeninscripties van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van haar proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Sinds 1999 is zij als senior consultant werkzaam bij de afdeling Research & Valorisation van de RUG.



Groningen


Van huis uit

Een geschiedenis van onderop in het oude Europa De oudste stenen huizen in Groningen gaan terug tot de dertiende en veertiende eeuw, zoals het Calmerhuis (nu Open Universiteit) en het Gotische Huis (nu Scheepvaartmuseum). Toen, vanaf de dertiende eeuw, begonnen mensen zich steeds vaker in vakwerk- of stenen huizen te vestigen waar ze in gezinsverband gingen leven. Dat laatmiddeleeuwse huis vormde de basiseenheid in de samenleving. Van daaruit namen de gezinsleden - dus het kerngezin, enkele familieleden en wat knechten en meiden - deel aan het sociale, economische, culturele en ook godsdienstige leven in stad en land. Dat huis staat centraal in deze cursus die een ‘geschiedenis van onderop’ wil schetsen in late middeleeuwen en vroegmoderne tijd, in plaats van een politiek-institutionele geschiedenis van bovenaf zoals doorgaans wordt gedaan. Voorzover mogelijk worden de opeenvolgende onderwerpen in de cursus met voorbeelden uit de regio aangekleed. Zo wordt een bezoek gebracht aan het Gotische Huis (of Scheepvaartmuseum) en leidt de conservator Wicher Kerkmeijer ons rond door de middeleeuwse delen van het huis. We gaan ook de film over de stad Groningen in 1470 bekijken.

Programma 1. Het samenwonen en samenwerken op de Fries-Groningse terp in de vroege middeleeuwen; de clan en groot-familie op het landgoed in Karolingische tijd; archeologische en landschappelijke resten van terpen en wierden; het Oud-friese Recht en de Karolingische goederenregisters. 2. Opkomst van het huis, het huishouden en het gezin in de stedelijke centra in de Lage Landen; het Heilige Huisgezin in religie en kunst. 3. Het middeleeuwse vakwerkhuis en het stenen huis; bezoek aan het Scheepvaart museum met inleiding en rondleiding door de conservator Wicher Kerkmeijer. 4. Het huishouden in de optiek van de oudste generatie van Nederlandstalige auteurs, Maerlant en Boendale, die zich richtten op de zedelijke scholing van de burgerij; de Beatrijs en de Melibeus. 5. De huisgemeenschapjes van begijnen, moderne devoten en anderen, die wel een Godgewijd leven wilden leiden, maar zich niet in een klooster geheel uit de samenleving wilden terugtrekken. 6. De opkomst van het patriarchale huisgezin in de vroegmoderne tijd; de binnenhuizen op de schilderijen uit de Gouden Eeuw; de ‘propere huisvrouw’.

Cursusnummer: 13WG09 Docent Dr. Anneke B. Mulder-Bakker [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 5 februari t/m 19 maart 2013, 19 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 125,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 22 januari 2013 Bijzonderheden Het entreegeld voor het Scheepvaartmuseum is in de cursusprijs inbegrepen

Over de docent Dr. Mulder-Bakker doceerde tot 2005 middeleeuwse geschiedenis en middeleeuwse studies aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij publiceerde vele boeken op het gebied van cultuur en religie, zoals De Kluizenaar in de Eik (1995) Gouden Legenden (1997), Verborgen Vrouwen (2007). Zij is expert op het gebied van gender studies.



Groningen


Groningen en het Drentse water

Het landschap rond de stad Groningen tot 1600 Eeuwenlang hebben de bewoners van de streek hun best gedaan om hun leefomgeving te verbeteren. Soms deden ze dat door de natuur een handje te helpen, maar meestal ging het erom haar te bedwingen of de schade te herstellen die ze had aangericht. Ze legden kaden en dijken aan, groeven watergangen en bouwden zijlen (sluizen). Sporen van deze ingrepen zien we terug in het landschap: in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst. In deze cursus bespreekt dr. Jan van den Broek de sporen die tot op de dag van vandaag getuigen van de strijd die onze middeleeuwse voorouders tegen het water hebben gevoerd. Hij gaat daarbij uit van de schaarse middeleeuwse bronnen die daarover bewaard zijn gebleven en die vaak moeilijk te interpreteren zijn. De cursisten volgen Hunze, A en Peizerdiep in hun loop door het land en de tijd en ontdekken dat ook de inrichting van het grondgebied van de gemeente Groningen grotendeels bepaald is door de eisen die het water stelde. Deze cyclus is bedoeld voor fijnproevers die niet tevreden zijn met een verhaal in grote lijnen, maar terug willen naar de bronnen van onze kennis.

Programma 1. Inleiding: waterschapsgeschiedenis in Groningerland en de fysisch-geografische achtergrond 2. Een conflict tussen Aduard en Drenterwolde over de Hunze (1285) 3. Een Nieuw Gat voor Innersdijk (1321-1322) 4. Zijlen bij Schilligeham, in Redwolde en de Paddepoel (1323-1365) 5. De streek ten westen van de Hondsrug: Peizerdiep en Hunsinge (13e-14e eeuw) 6. Nogmaals het land ten westen van de Hondsrug: het Aduarderdiep en het Aduarderzijlvest (c. 1400) 7. Van Hunze tot Schuitendiep en Selwerderdiep (c. 1400) 8. De vijftiende eeuw: elke streek krijgt zijn eigen oplossing 9. Van Kleisloot en Selwerderdiep naar Boterdiep (16e eeuw)

Cursusnummer: 13WG10 Docent Dr. Jan F.J. van den Broek Cursusvorm 10 (werk)colleges Data Maandag 21 januari t/m 8 april 2013, 18 februari en 1 april vervallen Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 7 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Jan van den Broek studeerde klassieke talen, oude geschiedenis en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen en is vanaf 1971 in het Groningse archiefwezen werkzaam. Eerst (1971-1977) als chartermeester bij het rijksarchief in de provincie Groningen, daarna (1977-2002) als gemeentearchivaris van de stad Groningen. Hij is tegenwoordig verbonden aan het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven. Hij promoveerde in 2007 aan de Rijksuniversiteit te Groningen op een proefschrift over de geschiedenis van de stad Groningen in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd.



Groningen


De Baltische staten en hun plek in Europa De Baltische staten zijn tamelijk onbekend.Ook bij Bill Clinton. Vandaar dat de Estse president Lennart Meri een rondje zette op de globe in het Witte Huis bij zijn bezoek aan de Amerikaanse president. Met niet uitwisbare inkt! Maar de belangstelling groeit. In Nederland vooral door het boek "Baltische Zielen" van Jan Brokken. Deze cursus wil wat meer achtergrond geven bij een aantal hoofdstukken uit dit boek Cursusnummer: 13WG11

Programma 1. Globale rondreis langs de drie staten. 2. Baltische Zielen, hoofdstuk 13: Verdreven uit Mõisamaa; Het lot van Anna-Liselotte von Wrangel. Van Teutoonse orde tot 'Baltische Ritterschaft'. Het loyaliteitsprobleem van de Duitse adel in de Baltische staten. 3. Baltische Zielen, hoofdstuk 3: De schoenen van de architect; Eisenstein versus Eisenstein. Vader en zoon Eisenstein.Vader loyaal ambtenaar van de tsaar en de zoon volgeling van Lenin. Beide kunstenaars. De vader als architect van de beroemde 'Jugendstil'straten in het burgerlijke Riga. De zoon maakte furore met films als 'Pantserkruiser Potjomkin'; 'Oktober' en 'Staking'. De Russische revolutie en de Baltische staten. 4. Baltische Zielen, hoofdstuk 5: Hoe een kameleon uiteenspatte; Roman Kacew uit Vilné. De geschiedenis van de joden in Litouwen. 5. Baltische Zielen, hoofdstuk 2: De boekhandelaar van Riga; Janis Roze en Zonen. De Baltische staten tussen oost en west in Europa. De diep ingrijpende gevolgen van de eerste en tweede wereldoorlog voor de Baltische staten. 6. Baltische Zielen, de hoofdstukken 8, 11 en 12. 'Difficult Choices' heette de zomertentoonstelling 2012 in het 'KUMU' in Talinn. Kunstenaars hadden het vaak moeilijk in de Baltische staten. Hoe ver konden ze gaan? In de sovjet periode dienden zij zich te schikken naar de regels van het socialistisch realisme, maar ook eerder waren er verschillende redenen om het vaderland te verlaten. 7. De Zingende Revolutie en daarna. In de koorzang beleven de bewoners van Estland, Letland en Litouwen hun nationale identiteit. Eind jaren '80 van de vorige eeuw bloeide de koorzang als nooit te voren, en waar honderdduizend tegelijk zongen, deinsden de Zwarte Baretten van de communistische regering er toch voor terug het vuur te openen. Wat bracht na 1991 de onafhankelijkheid?

Docent Drs. R. Abma [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 21 januari t/m 4 maart 2013, 18 februari vervalt Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 125,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 7 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving



GroningenKunstgeschiedenis

Kunst van nu

Hedendaagse beeldende kunst media jaren tachtig tot 2013 Kunstenaars zijn tegenwoordig nauwelijks meer te categoriseren op grond van het medium waarin ze zich uitdrukken. Traditionele grenzen tussen disciplines verdwijnen en de hedendaagse kunst kenmerkt zich door een enorme pluriformiteit. In tegenstelling tot de serieuze seventies lijken spektakel en entertainment nu geen negatieve betekenis meer te hebben. Zo exposeerde Damien Hirst vanaf de jaren 90 opgezette dieren en recentelijk zelfs een schedel bekleed met diamanten in het Rijksmuseum. Vanuit een complexer wordende samenleving verwacht men ook nieuwe competenties van de kunstenaar: men vraagt aan kunstenaars te reageren op maatschappelijke verschijnselen. Ook de belangstelling van de media is enorm toegenomen. De uitreiking van de Turner Prize in Engeland is uitgegroeid tot een mediahype. Daarbij is de infrastructuur voor hedendaagse kunst de afgelopen twee decennia sterk verbeterd. Er is een rijkgeschakeerd tentoonstellingscircuit ontstaan en in rap tempo zijn musea en instellingen voor moderne en hedendaagse kunst geopend, zoals het Tate Modern in Londen. De ontwikkelingen op het wereldtoneel, zoals de Europese eenwording, het uiteenvallen van het Oostblok en de globalisering, hebben geleid tot een flinke uitwisseling van kunstenaars binnen de EU en er is een migratiestroom op gang gekomen van kunstenaars naar de Westerse economische centra. Door de globalisering hebben ook kunstenaars in China het concept van moderne kunst omarmd.

Programma Bovenstaande ontwikkelingen komen aan bod in dit themacollege hedendaagse kunst. Overige onderwerpen zijn: het postmodernisme en hoe verder; hoe gaan kunstenaars om met hun artistieke erfenis, meer dan ooit putten kunstenaars uit (recente) kunstgeschiedenis; kunst in de openbare ruimte; fotografie als hedendaagse kunst; nieuwe media (digitale revolutie, videokunst, animatie, internet etc) en de schilderkunst is niet dood!

Cursusnummer: 13WG12 Docent Drs. Johan Holtrop Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 25 januari t/m 12 april 2013, 22 februari en 29 maart vervallen Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, kosten € 5,-. De collegestof omvat een analyse tot 2013, maar als voorbereiding wordt aanbevolen: A. de Visser, De tweede helft, beeldende kunst na 1945, Nijmegen, 1998, € 39,90, ISBN 9061686148 (dit boek is een analyse tot medio jaren negentig!). Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012

Over de docent Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoon stellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf 1996. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein.




Van Rodin tot Boccioni

Beeldhouwkunst van de negen tiende en twintigste eeuw Leer de verschillende stijlen herkennen en oefen het analyseren van beeldhouwwerken. In deze cursus vervolgen we onze ontdekkingstocht in de kunstgeschiedenis van de westerse beeldhouwkunst, die we zullen vergelijken met de ontwikkelingen in de schilderkunst.

Programma

Cursusnummer: 13WG13

We beginnen na de romantiek met het leven en de werken van Auguste Rodin en Camille Claudel, die een gepassioneerde liefdesrelatie hadden en elkaar wederzijds inspireerden. Aangekomen in de twintigste eeuw wordt de beeldhouwkunst van zijn leerlingen Aristide Maillol, Antoine Bourdelle en Charles Despiau besproken. Gevolgd door het oeuvre van Constantin Brancusi die de eerste abstracte beeldhouwkunst schiep en zijn invloed op het werk van Barbara Hepworth en Henry Moore.

Docent Drs. Miranda van Gelderen [email protected]

Vervolgens komt het expressionisme aan bod met Ossip Zadkine, Amedeo Modigliani en de Duitsers Wilhelm Lehmbruck, Käthe Kollwitz en Ernst Barlach. Daarna volgt de periode van het kubisme met Picasso, Georges Braque en hun uitwerking op de sculptuur van beroemde beeldhouwers als Alexander Archipenko, Jacques Lipchitz, Raymond Duchamp-Villon, Fritz Wotruba en de futurist Umberto Boccioni.

Data Maandag 4 maart t/m 6 mei 2013, 11 maart en 1 april vervallen

De kunstenaars en kunstobjecten worden geplaatst in de cultuurhistorische context en geïllustreerd met beeldmateriaal. Er zullen vragen worden behandeld over de rol van de opdrachtgever, nieuwe productiemethoden, materiaal en techniek, de bron van inspiratie, de intentie van de kunstenaar en over de wijze waarop hij deze heeft uitgevoerd.

Excursie Bij voldoende belangstelling wordt een excursie georganiseerd naar een bronsgieterij in het Noorden of naar het beeldenpark museum Kröller-Müller in Otterlo op maandag 13 mei 2013. Begeleidingskosten te verrekenen met de docente, reis- en entreekosten voor eigen rekening.

Cursusvorm 8 colleges

Tijd 14.00-15.45 uur Cursusprijs € 158,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 18 februari 2013




Geschiedenis van de fotografie Geïnteresseerd in fotografie? Wie niet tegenwoordig: in de wereld van vandaag is fotografie overal aanwezig en is een deel van ons leven. Alles is mogelijk met photoshopping, en iedereen maakt foto's met een mobieltje, iPad of gewoon met de camera. En wist u dat Nederlandse fotografen tot de absolute wereldtop van vandaag behoren? Als u wilt weten waar de fotografie vandaan gekomen is en welke ontwikkelingen het doormaakte van de vroege 19e eeuw tot nu, dan is deze cursus iets voor u. U leert hier niet fotograferen, maar over degenen die dit medium groot hebben gemaakt en de manier waarop kunstenaars en publiek met deze nieuwe techniek omgingen. Fotografie bood tal van nieuwe mogelijkheden, ook voor de beeldende kunst. Wist u dat de beroemde schilder George Hendrik Breitner zijn schilderijen maakte met behulp van foto's die hij op straat in Amsterdam maakte? Maar toen mocht niemand het weten, dat was een schande voor een schilder. De negatieven zijn pas na zijn dood teruggevonden. Hoe anders is het nu, met solotentoonstellingen van fotografen, en ook Breitner, in gerenommeerde musea.

Programma In deze achtdelige cursus met prachtig beeldmateriaal is ruime aandacht voor de Neder landse fotografie, evenals beroemdheden uit de VS en elders. Alle grote namen komen voorbij vanaf de 19e eeuw met de eerste Daguerrotypies. Via succesvol experimenterende fotografen als Edward Steichen, Man Ray, Eva Besnyö en Ed van der Elsken komen we bij onze eigen tijd met mensen als Erwin Olaf, Anton Corbijn, Inez van Lamsweerde en Annie Leibowitz.

Cursusnummer: 13WG14 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 27 februari t/m 17 april 2013 Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 158,Uiterste inschrijfdatum 13 februari 2013

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.




Sovjet mythe in de schilderkunst Leven in Rusland van 1900 tot nu Het socialistisch realisme was de officiële en ook in de praktijk toonaangevende kunsten literatuurstroming in de Sovjet-Unie, vanaf de jaren '30 tot de opheffing van de Sovjet-Unie in 1991. Zijn roeping was om de werkelijkheid ‘in haar revolutionaire ontwikkeling’ weer te geven en om de contouren van de communistische toekomst in de dagelijkse werkelijkheid te zien. De Sovjet-wereld verschijnt op de schilderijen als kleurrijk, triomfantelijk en vol vertrouwen in zijn kracht. De kinderen hier glimlachen, en volwassenen werken, en niet op kantoor maar in een mijn of een modern chemisch laboratorium. De geportretteerde ‘Nieuwe Sovjet-mens’ is mooi en krachtig, is gericht op zelfverbetering en het overwinnen van alle moeilijkheden. Zijn belangrijkste levensdoel was de schepping, de bouw van een nieuwe gelukkige socialistische wereld, waar geen plaats voor depressie zou zijn. Deze gecreëerde wereld lijkt esthetisch ongelooflijk aantrekkelijk. Er zit zeer veel wit en rood in – twee zeer positieve en optimistische kleuren. Belangrijk ook is het diepe blauw - de kleur van hoogte en diepte. Want de Sovjetesthetiek is de esthetiek van de grenzeloze ruimte en snelheid. Levend in het enorme land in overvolle woningen, wilden de mensen op zijn minst op een doek oneindigheid uitbeelden. De Sovjet-mythe was puur anti-bourgeois en had geen plaats voor aanbidding van welvaart en consumptie en in die zin was gebaseerd op de adellijke, ridderlijke deugden: de eer, het dienen en de bereidheid om te sterven voor hun land en voor het idee. Net als elke andere mythe onderscheidde de Sovjet-mythe zich van de werkelijkheid: de Sovjetmens woonde meestal in de gemeenschappelijke woningen, werkte hard en wilde niet altijd in de wereldruimte. Maar mythen in hun artistieke representatie hebben een sprookjesachtige charme en ze wekken vaak meer vertrouwen dan de feiten. Vooral als men in haar wil geloven.

Programma In de cursus zullen wij spreken over de verschillende vormen van het socialistisch realisme in de context van het toenmalige leven in de Sovjet-Unie.

Excursie De cursus word afgesloten met een excursie naar het Drents museum met twee tentoonstellingen: De Sovjet Mythe en Samen en Alleen. Leven in Rusland van 1900 tot nu.

Cursusnummer: 13WG15 Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected] Cursusvorm 3 colleges, facultatief gevolgd door excursie Data Maandag 11, 18 en 25 maart 2013 Tijd 11.00-12.45 uur Cursusprijs € 66,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 25 februari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. In overleg met de docente kan onder haar begeleiding de tentoonstelling in het museum in Assen worden bezocht. Cursusprijs exclusief museumbezoek.

Over de docent Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Peters burg. Daar bracht zij het grootste deel van haar leven door, studeerde taalwetenschap en bouwkunde, volgde diverse studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator voor internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO’s in Nederland.




Nordic Art

Noordeuropese kunst van de 19e en 20e eeuw Vanaf 9 december 2012 is de tentoonstelling 'Nordic Art, Noordeuropese kunst uit de 19e en 20e eeuw' te zien in het Groninger Museum. In Noord Europa vormde het einde van de 19e en begin 20e eeuw een belangrijke periode van artistieke, culturele en intellectuele ontwikkelingen. De kunstwerken van oa Edvard Munch, Akseli Gallen- Kallela en Helene Schjerfbeck vormen de weerslag van die tijd. Met hun heldere en frappante werken vingen zij de poëtische schoonheid, de kern en de ziel van het mystieke noorden. De Scandinavische kunst is in landen daarbuiten nog altijd onderbelicht. Dat is jammer, gezien de prachtige sfeer en het specifieke karakter ervan. Net als elders in Europa trachtten veel jonge Scandinavische kunstenaars aan het eind van de 19e eeuw een nieuwe kunst te ontwikkelen, die los stond van de academische tradities. Daarvoor reisden ze aanvankelijk naar Duitsland en Frankrijk, maar de Zweedse, Noorse, Deense en Finse kunstenaars wilden vooral een 'eigen' kunstvorm maken, die hen onderscheidde van de rest. Zoals de Zweedse kunstenaar Richard Bergh het verwoordde: 'Alle kunst heeft de taak het eigene tot uitdrukking te brengen. Zweedse kunstenaars moeten Zweedse kunst maken'.

Programma In deze cursus wordt kennis gemaakt met de situatie in de Scandinavische landen eind 19e eeuw en de manier waarop kunstenaars als Wilhelm Hammershoi, Eero Järnefeldt, Carl Larsson en Edvard Munch daarmee omgaan. Colleges: - Symbolisme en realisme in de Scandinavische kunst - Expressie en abstractie In de rondleiding over de tentoonstelling zien we tenslotte met eigen ogen de ontwikke lingen van realisme en symbolisme naar modernisme van de Scandinavische meesters. Dan is ook het bijzondere karakter van de kunst uit deze landen goed zichtbaar: de eigen identiteit die de kunstenaars zochten in de landschappen, en in de sfeer en de werking van het noordelijke licht.

Cursusnummer: 13WG16 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 3 colleges gevolgd door bezoek aan Groninger museum Data Woensdag 30 januari t/m 13 februari 2013 Tijd 11.15-13.00 uur Rondleiding op 13 februari van 14.00 -16.00 uur Cursusprijs € 85,Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2013 Bijzonderheden Cursusprijs exclusief entreekosten museum, inclusief rondleiding door docente




Groningen

Mens en maatschappij

Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving individuele en maatschappelijke gevolgen van een weerbarstig fenomeen In deze cursus zal een juridisch, psychologisch en soms rechtsfilosofisch denkkader worden aangereikt om een eigen oordeel te kunnen vormen ten aanzien van de door de media en overheid opgeroepen emoties rond delinquent gedrag enerzijds en de feitelijke omstandig heden anderzijds. Er zal tijdens de colleges veel ruimte worden geboden voor onderlinge discussie en uitwisseling van opinies. Daarom wordt de groepsgrootte beperkt gehouden. Criminaliteit, variërend van hinderlijke overlast tot ernstige geweldsmisdrijven, brengt de samenleving bij voortduring in beweging. Wat is het effect van criminaliteit op de ‘gewone mensen’ en hoe is de reactie van politie en justitie. Welke wisselwerking komt er op gang tussen de bevolking, die steeds meer roept om vergelding, en een overheid die repressie en zero tolerance belooft, maar daarmee dit kwaad niet voor eens en altijd weet te beteugelen. Waarom is het zo moeilijk voor de maatschappij om met het verschijnsel misdaad te leven. Een objectiverende benadering is onmisbaar om meer vat te krijgen op deze zoveel emoties oproepende materie. De cursus is dan ook gericht op het geven van achtergronden en de historische ontstaansgeschiedenis van actuele thema’s in relatie tot de modernere, wetenschappelijke inzichten. Actuele thema’s hierbij zijn de toekomst van het TBS stelsel, de toename van psychisch gestoorden in het gevang, de fundamentele rol van agressie in delinquent gedrag, zijn onze wetten toereikend voor het sanctiebeleid, pedofilie, jeugdcriminaliteit.

Programma 1. Geschiedenis van het gevangeniswezen, vergelding en preventie, vrijheid en verantwoordelijkheid, schuld en boete, humanisering versus repressie, de betekenis van politiek en media in de zich verhardende samenleving, verschillende rollen van rechter, officier van justitie en advocaat. 2. Wetenschappelijke opvattingen over delinquent gedrag, van Lombroso tot neurobiologie, de rol van agressie, is iedere delinquent gestoord, patiënt of delinquent, aanleg of milieu, ‘mad or bad’. 3. Persoonlijkheidsstoornissen en jeugddelinquentie. 4. Van justitie, reclassering en verslavingszorg. 5. De totstandkoming van de tbs, wanneer tbs-oplegging, de praktijk in de klinieken, huidige kritiek op het stelsel, is er toekomst voor de tbs. De combinatie gestoord en gevaarlijk, delict scenario, recidivekans, risicotaxatie. 6. Gevaarlijke gekken of gekke gevaarlijken? De combinatie gestoord en gevaarlijk. BOPZ, dwangopnames in de ggz, klinische en ambulante mogelijkheden. Seksueel gestoorde daders. 7. Terugblik op de voorafgaande colleges en bespreking van de vragen die tijdens deze colleges naar voren zijn gekomen.

Cursusnummer: 13WG17 Docent Mr. Klaas van Tuinen [email protected] Cursusvorm 7 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 26 maart 2013, 19 en 26 februari vervallen Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 140,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Mr. Klaas van Tuinen, 1946 Voorheen directeur van de gevangenis Norgerhaven te Veenhuizen en de Forensisch Psychiatrische Kliniek van GGZ Drenthe. Thans psychotherapeut en psychoanalyticus in eigen praktijk. Part-time docent bij de opleiding van psychiaters, psychologen en juristen.



Groningen


De dominantie van de rechterhand

Over rechts- en linkshandigheid Dudley Kidd beschrijft in Savage Childhood (1906) hoe de Zoeloes hardhandig een einde maakten aan linkshandigheid. Was een kind linkshandig, dan werd zijn linkerhand in een gat met kokend water gehouden, waardoor de hand onbruikbaar werd. Enkele eeuwen geleden werd linkshandigheid in sommige Europese landen opgevat als een aanwijzing voor hekserij. Dergelijke reacties kunnen wij ons moeilijk voorstellen, aangezien linkshandigheid bij ons nu wordt geaccepteerd, of althans getolereerd. Vroeger lag dat echter ook hier anders, zoals veel linkshandigen hebben ervaren bij het leren schrijven op de basisschool. Maar wat is rechts- en linkshandigheid precies en hoe het is voor een linkshandige om in een rechtshandige wereld te leven? Verreweg de meeste mensen zijn rechtshandig, slechts een kleine minderheid is linkshandig. De ‘dominantie van de rechterhand’ staat overigens niet op zich zelf. Een differentiatie in het gebruik van onze linker- en rechterkant zien we bij onze benen, ogen en oren. Deze ‘asymmetrie’ hangt samen met de differentiatie van onze beide hersenhelften. Hoewel hierover in de loop van de tijd verschillende theorieën naar voren zijn gebracht, is er niet één die algemeen wordt aanvaard. Niet alleen verschillen onze handen van elkaar in de dingen die we er mee (kunnen) doen, ook de waardering voor rechter- en linkerhand loopt sterk uiteen, zoals bovenstaande voorbeelden laten zien. ‘Rechts’ wordt in de meeste culturen als positief en goed beoordeeld, terwijl ‘links’ als negatief en slecht wordt opgevat. Het is aannemelijk dat een verschil in het gebruik van èn in de waardering voor beide handen wel tot verschillen tussen links- en rechtshandigen moet leiden. Is dat echter ook zo? Verschillen zij inderdaad in de activiteiten die zij ondernemen en heeft het rechts-links onderscheid voor hen verschillende maatschappelijke gevolgen? Zijn linkshandigen bij voorbeeld vaker dan rechtshandigen betrokken bij ongevallen, doen ze vaker aan topsport, kiezen ze voor andere loopbanen en verschillen links- en rechtshandigen in maatschappelijk succes? Als deze verschillen zich inderdaad voordoen, hoe zijn ze dan te verklaren? Aan de hand van psychologisch en sociologisch onderzoek wordt een antwoord gezocht op deze en andere vragen.

Programma

Cursusnummer: 13WG18 Docent Dr. Henk van Goor [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 28 januari t/m 11 maart 2013 Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 125,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 14 januari 2013

In de eerste drie colleges staat de vraag centraal wat rechts- en linkshandigheid inhoudt, hoe het is ontstaan en welke verklaringen voor de ‘dominantie van de rechterhand’ naar voren zijn gebracht. Ook wordt aandacht besteed aan de ontwikkeling van links- en rechtshandigheid bij kinderen en aan de gevolgen van een gedwongen overgang van de dominante naar de niet-dominante hand. In de laatste drie colleges wordt ingegaan op verschillen tussen links- en rechtshandigen en op de gevolgen voor linkshandigen van het (moeten) leven in een rechtshandige wereld.

Over de docent Dr. Henk van Goor, socioloog, was tot zijn pensionering in 2012 verbonden aan de Vakgroep Sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen.



Groningen


Leeskamer

Levenskunst en loslaten Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat, laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het maar eens! Daarom is de leeskamer gewijd aan deze vorm van levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie leeskamerboeken bemoedigende antwoorden. Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die ‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe van Oedipus als leidraad. Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te verdiepen

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven 2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het loslaten 3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten 4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag 5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel

Cursusnummer: 13WG19 Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk-discussiecolleges Data Om de drie weken op donderdag 24 januari, 14 februari, 7 en 28 maart, 18 april 2013 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 130,00 Cursusmateriaal Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven, Kampen 2010, ISBN 978-90-259-6087-2 Theo Fischer: De kunst van het loslaten, Amersfoort 2011, ISBN 978-90-453-1203-3 Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag, Cothen 2010, ISBN 978-90-215-4663-6 Deze boeken dient u zelf aan te schaffen Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2013

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen; Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.

Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.



Groningen

Muziek en theater

Bach is het einde! (2)

Instrumentale muziek Nadat in het vorige semester de vocale muziek van Johann Sebastian Bach aan de orde is gekomen, zal in deze vervolgcursus aandacht worden besteed aan Bachs instrumentale muziek. In zijn jonge jaren heeft Bach zich al tot virtuoos organist en klavecinist ontwikkeld. Compositie maakt hij zich in zelfstudie eigen door bestudering van composities voor genoemde instrumenten Cursusnummer: 13WG20 Bachs instrumentale muziek zal in een thematische ordening worden aangeboden om een goed overzicht over het omvangrijke repertoire te krijgen. De belangrijkste categorieën zijn: dansmuziek, concertante werken en didactische werken. Tot de eerste groep behoren de talrijke suites in diverse bezettingen. Tot de tweede groep behoren onder meer de zes Brandenburgse concerten. Tot de derde groep behoren het Orgelbüchlein en Das wohltemperirte Clavier. Tot slot zijn er dan de grote instrumentale projecten, zoals Das musikalische Opfer. Er komt dus een veelheid aan muziek aan de orde: orgelwerken, klavecimbelwerken, vioolsonates, orkestmuziek, etc. Net als in de cursus vocale muziek zal er ook aandacht worden besteed aan composities van andere componisten, om Bachs werk beter in de historische context te kunnen plaatsen.

Docent Dr. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 6 februari t/m 24 april 2013, 20 februari en 27 maart vervallen Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 202,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 23 januari 2013

Over de docent Dr. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziek geschiedenis, doceert muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000) en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel (Zwolle).



Groningen

Muziek en theater

Muziek in de lijdensweek, 2013

Arvo Pärt, Passio De uitvoeringen van de 'Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem' (1982) van de Estlandse componist Arvo Pärt (*1935) door het Hilliard Ensemble waren in de jaren ’80 van de vorige eeuw een wereldwijde sensatie en betekenden de doorbraak van de componist, die – zeker in ons land! – nu de populairste onder de hedendaagse componisten is. De Passio, zoals het werk kortweg wordt genoemd, is een strenge compositie in Pärts eigen variant van Minimal Music, de zg. tintinnabuli-stijl, die enerzijds overkomt als een echo van duizend jaar geleden en tegelijkertijd volkomen eigentijds is. Nog altijd slaat het stuk ontelbare luisteraars in de ban bij uitvoeringen. De jaarlijkse lezing Muziek in de lijdensweek (die zich vanaf de start in een grote belangstelling mag verheugen) zal een introductie tot Pärts indrukwekkende verklanking van de lijdensgeschiedenis zijn, waarbij het stuk in de context van Pärts artistieke ontwikkelingsgang en oeuvre zal worden geplaatst. Pärts Passio Domini nostri Jesu Christi secundum Joannem zal in maart 2013 worden uitgevoerd door het Nederlands Kamerkoor o.l.v. Risto Joost in zowel Groningen als Leeuwarden (Groningen: dinsdag 19 maart, 20.15 uur, Der Aa-Kerk; Leeuwarden: woensdag 20 maart, 20.15 uur, Grote of Jacobijnerkerk).

Cursusnummer: 13WG21 Docent Dr. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 1 lezing Data Woensdag 27 maart 2013 Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 20,Uiterste inschrijfdatum 13 maart 2012 Bijzonderheden Cursisten die dit seizoen ook de cursus Bach(2) van Marcel Zwitser volgen, kunnen zich gelijktijdig inschrijven voor deze lezing tegen een gereduceerd tarief van € 12,-




Groningen

Muziek en theater

De betekenis van muziek

Muziek laat ons de wereld begrijpen Nog nooit heeft muziek zo'n grote betekenis gehad voor zoveel mensen. Muziek verklankt wat er in de samenleving gebeurt en maakt veel emoties bij de moderne mens los. Op Harvard Universiteit gaat men de komende vijf jaar studenten leren om beter met muziek om te gaan en muziek goed te gebruiken bij hun studie. In de workshop 'De betekenis van muziek' gaan we aan het werk om door muziek de wereld en vervolgens onszelf beter te begrijpen. Tijdens het werkcollege luisteren we naar muziek, plaatsen het in een context (plaats en tijd) en geven er betekenis aan. Het is zeker de moeite waard. Tijdens de workshop staat muziek uit verschillende tijden, plaatsen en stijlen centraal. Maar muziek kent geen tijd en geen grenzen. - Waarom was de muziek zo essentieel voor de Grieken? - Welke betekenis had de muziek van de troubadours in de middeleeuwen en de opera (Monteverdi) tijdens de renaissance? - Waarom is Klassieke muziek (Mozart en Beethoven) een absoluut hoogtepunt? Tijdens de Franse Revolutie werd iedere dag een nieuw liedje geschreven om het revolutionaire vuur gaande te houden. - Aan het einde van de negentiende eeuw ontstond de populaire muziek. Welke rol speelde die tijdens de Eerste Wereldoorlog? - Tijdens de twintigste eeuw verklankt de muziek de tijdgeest door middel van jazz, popmuziek en wereldmuziek. Het is de bedoeling om via muziek meer te weten te komen over de wereld en onszelf, maar vooral om te genieten van de schoonheid van muziek. ‘Zonder muziek is het leven een vergissing’ (Friedrich Nietzsche).

Programma 1. Korte interactieve inleiding: 'Wat is muziek?' 2. De Griekse en de middeleeuwse muziek 3. De opera en de Klassieke muziek 4. De muziek uit de twintigste eeuw 5. Toekomstmuziek (wereldmuziek)

Cursusnummer: 13WG22 Docent Drs. Wim Kratsborn Cursusvorm 5 werkcolleges, om de week Data Maandag 14 en 28 januari, 11 en 25 februari en 11 maart 2013 Tijd 11.00-14.00 uur Cursusprijs € 127,Cursusmateriaal Cursusmateriaal: Het essay Music makes sense uit het boek Hard to become who you are, Wim Kratsborn (2013), verkrijgbaar via de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 2 januari 2013 Bijzonderheden Het betreft hier een werkcollege waarbij wordt uitgegaan van een actieve deelname van de cursist

Over de docent Drs. Wim Kratsborn studeerde geschiedenis op de RUG en werkt sinds 1971 op de PA te Winschoten/Groningen. Vanaf de jaren tachtig is hij werkzaam in Europese onderwijsprojecten en sinds 2006 projectleider van het internationale onderwijsproject voor jonge mensen in Europa en de Arabische wereld: To-Gather (website: www.to-gather.org).



GroningenNatuurwetenschappen

Evolutie

Van oersoep tot oermens In bijna elke cultuur bestaat er wel een overlevering over een tijd dat de aarde nog woest en ledig was. Wateren omspoelden de aarde, daarboven een atmosfeer met vooral stikstof en koolzuurgas. Een oersoep waarin uiteindelijk leven zou ontstaan. In een korte cursus van zes bijeenkomsten volgen we de weg van deze eerste moleculen tot aan de meest complexe organismen die we nu dagelijks tegenkomen. Cursusnummer: 13WG23 Waar komen we vandaan? Hoe is het leven ontstaan? Voordat deze vraag uitputtend beantwoord kan worden zullen we een verre sprong vooruit moeten maken. Wat we nu weten zal steeds verder ingevuld worden maar teruggaan naar de aarde van een miljard jaar geleden blijft onmogelijk. Deze cursus begint daarom bij de oersoep, zonder ballen en groente maar vol met opgeloste mineralen. We volgen enkele chemische reacties die mogelijk tot leven geleid hebben. We ontmoeten de eerste blauwwieren die ook nu nog bestaan. Miljoenen jaren later komen we de eerste grazers tegen. Terwijl het plantenrijk zich verder ontwikkelt gaan grazers en nieuwe jagers ook het land verkennen. Geteisterd door enorme meteorieten zien we de aarde veranderen en herkennen steeds meer dieren en planten. Uiteindelijk komen we uit bij het heden en kunnen alleen maar verwonderd stilstaan bij de enorme diversiteit die uit de oersoep ontstaan is.

Programma 1. Aarde en kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens en reptielen 5. Evolutie van vogels en zoogdieren 6. Ontwikkeling van oermens tot Homo sapiens

Docent Drs. Kees Boele [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Woensdag 30 januari t/m 13 maart, 20 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2013

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresen taties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl




Energie drijft de evolutie aan De aarde heeft vijf radicale energie omwentelingen ondergaan. - De eerste, toen de aarde, de vroege zuurstofloze atmosfeer en het leven ontstonden. - De tweede toen, via fotosynthese, voedende suikers en zuurstof werden gevormd. De levensvormen pasten zich aan, aan een zuurstof bevattende atmosfeer en de mens, die aanvankelijk leefde als jager-verzamelaar, ontstond. - De derde omwenteling was toen de mens het 'vuur meester' werd. - De vierde, toen plant en dier werden gedomesticeerd en landbouw en veeteelt ontstonden. De mens werd 'zonne-boer'. - De vijfde dateert vanaf eind 17e eeuw, toen 'gefossiliseerde' zonne-energie (steenkool, petroleum en aardgas) werd aangeboord. De mens werd 'koolstof-boer'. Mogelijk moeten we naar een zesde energieomwenteling om toenemende milieu problemen te beheersen en de toenemende wereldbevolking bestaanszekerheid te geven. We zijn weer op de grenzen van de groei gestuit. Deze cursus behandelt de toename van menselijke kennis en capaciteit door ontdekkingen, uitvindingen en vernieuwingen. Nieuwe producten beïnvloeden het menselijk handelen en de samenleving. Samen met 'macroscopische signalen' van diverse aard wijzen die de weg naar toekomstige sociale en technologische ontwikkelingen. De steeds zichtbaarder disproportioneel groeiende menselijke 'voetafdruk' op aarde maakt een zesde energie omwenteling (gebaseerd op zonne energie?) onvermijdelijk. In deze cursus passeren het verleden, het heden en de toekomst van energie die de evolutie aandrijft.

Programma 1. Ontstaan van het leven en aanpassing aan zuurstof 2. Ontstaan van het menselijke leven, vuurdominantie en landbouw 3. De Industriële Revolutie 4. Homo carbonicus 5. De weg naar de toekomst

Cursusnummer: 13WG24 Docent Dr. Tom J.A. Reijers [email protected] Cursusvorm 5 colleges Data 12 februari t/m 19 maart 2013, 19 februari vervalt Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 105,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 20 Uiterste inschrijfdatum 29 januari 2013

Over de docent Dr. Tom Reijers studeerde geologie in Leiden, werkte wereldwijd 30 jaar als exploratie- en research geoloog voor Shell Internationaal. Na pensionering (2000) begeleidde hij wereldwijd 116 expedities, geologische en culturele reizen, gaf hij gastlessen op middelbare scholen en werd hij docent HOVO cursussen in Groningen, Emmen, Rolde, Leeuwarden, Zwolle, Utrecht, Leiden en Den Haag.




Van kerfstok tot intelligente machine

De boeiende geschiedenis van onze informatiemaatschappij Nog niet zo lang geleden kon men in Den Haag in betrekkelijke rust regeren. De televisie, het internet en de mobiele telefonie hebben ervoor gezorgd dat die tijd definitief achter ons ligt. Communicatie en informatietechnologie spelen een belangrijke rol bij politieke besluitvormingsprocessen. In vrijwel alle sectoren van de samenleving speelt informatietechnologie een centrale rol. Bijna iedereen besteedt op het werk een groot deel van de tijd aan informatieverwerking, meestal zittend achter een beeldscherm. Ook in het privé leven is de computer niet meer weg te denken. Sociologen zegen dan ook dat wij in een informatiemaatschappij leven. In deze cursus van acht weken hoorcolleges gaan we op zoek naar de wortels van de informatiemaatschappij. We beginnen als de taal ontstaat in de steentijd en vervolgens de eerste stappen op weg naar het schrift worden gezet. De kerfstok als rekenhulpmiddel en de trommel als communicatiemiddel rekenen we tot die periode. De ontwikkeling van de landbouw en de veeteelt leidt tot grote landbouwculturen, waarbinnen het schrift en uiteindelijk ook de boekdrukkunst worden bedacht. Vanaf de 18e eeuw vinden er vervolgens een aantal industriële revoluties plaats die een grote maatschappelijke behoefte aan informatieverwerking tot gevolg hebben. Vanuit die behoefte wordt de moderne informatietechnologie geboren. In de laatste week buigen we ons over de vraag hoe de toekomst er uit zal zien. Hoe realistisch zijn bijvoorbeeld de voorspellingen van een futuroloog als Ray Kurzweil, die voorziet dat over 40 jaar computers in alle opzichten superieur zullen zijn aan mensen?

Programma 1. De geschiedenis van de informatiemaatschappij in vogelvlucht 2. Het ontstaan van de taal en het schrift 3. De geboorte van het abstracte denken: in India, China en bij de Grieken 4. Vroege informatie verwerkende machines: het Antikythera-mechaniek, klokken en programmeerbare machines 5. Wiskunde in de 17e eeuw: problemen oplossen door formulemanipulatie 6. De Industriële Revoluties en de groeiende behoefte aan informatieverwerking 7. Een korte geschiedenis van de informatica in de 20e eeuw 8. Kunnen computers denken?

Cursusnummer: 13WG25 Docent Dr. ir. Teun Koetsier [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Donderdag 28 februari t/m 18 april 2013 Tijd 13.00-15.15 uur Cursusprijs € 160,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 14 februari 2013

Over de docent Dr. Ir. Teun Koetsier is historicus en filosoof. Hij was tot voor kort werkzaam als hoofddocent wiskunde bij de Faculteit Exacte Wetenschappen van de Vrije Universiteit in Amsterdam. Al geruime tijd beweegt hij zich ook op het gebied van de techniekgeschiedenis.




Relativiteit

Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd Andrea keert terug na een verre ruimtereis: zelf is zij nog in de bloei van haar leven, maar haar thuis gebleven tweelingbroer blijkt een oude grijsaard te zijn. Een mens kan het zich eigenlijk niet voorstellen, maar daar houdt de natuur geen rekening mee…. In deze cursus wordt vooral de speciale relativiteitstheorie behandeld. Aan het eind van 19de eeuw verkeerde de klassieke natuurkunde in grote moeilijkheden. In 1867 had Maxwell een theorie voor het elektromagnetisme geformuleerd waaruit volgde dat de snelheid van het licht constant was. Men nam aan dat dit betekende dat het licht altijd dezelfde snelheid had ten opzichte van een of ander medium: de zogenaamde ether. Die ether onttrok zich echter aan iedere waarneming. Einstein gaf in 1905 met de speciale relativiteitstheorie een antwoord op dit probleem. Het was een revolutionair antwoord omdat het strijdig is met iedere alledaagse intuïtie. De kern van de zaak is dat de lichtsnelheid voor iedere waarnemer, bewegend of niet bewegend, hetzelfde is. Hier vloeit veel uit voort. We zullen laten zien dat geen enkel deeltje sneller kan bewegen dan met de snelheid van het licht. Doordat het constant zijn van de lichtsnelheid onvoorstelbaar is, betekent dit ook dat er in de relativiteitstheorie allerlei situaties voorkomen die voor ons gevoel absurd zijn, de hierboven aangehaalde tweelingparadox is wel het bekendste voorbeeld, maar er zijn veel meer van dit soort paradoxen te verzinnen. Tijdens het college zal een aantal van die paradoxen de revu passeren. In deze collegereeks zal de speciale relativiteitstheorie stapsgewijs uiteengezet worden. Hierbij wordt vooral voor een grafische benadering gekozen waardoor het gebruik van algebraïsche formules tot een minimum beperkt kan blijven. De weinige middelbare school wiskunde die wel noodzakelijk is, zoals bijvoorbeeld de stelling van Pythagoras, zal weer even opgehaald worden. De speciale relativiteitstheorie houdt geen rekening met de zwaartekracht. Einstein heeft bijna 10 jaar met dit probleem geworsteld voordat hij in 1915 de algemene relativiteitstheorie publiceerde. Een van de meest opmerkelijke voorspellingen van deze theorie is het bestaan van zwarte gaten. Nog maar betrekkelijk recent is aange toond dat die ook werkelijk bestaan: zo bevat het centrum van ons melkwegstelsel een zwart gat van miljoenen zonsmassa’s. 1. Het relativiteitsbeginsel 2. Het gelijkzetten van klokken, ruimte-tijd diagrammen 3. Drie soorten tijd: coördinaattijd, eigentijd, ruimtetijd 4. De metriek van de ruimte 5. Eigentijd en de tweelingparadox 6. Coördinatentransformaties 7. Lorentzcontractie 8. Is de lichtsnelheid de grootst mogelijke snelheid? 9. Energie en impuls 10. Algemene relativiteitstheorie

Cursusnummer: 13WG26 Docent Dr. Frank van Steenwijk [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 25 januari t/m 12 april 2013, 22 februari en 27 maart vervallen Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal De cursus volgt in grote lijnen het boek van T.A. Moore, Six Ideas That Shaped Physics, Unit R: The Laws of Physics Are Frame Independent, 2nd ed., McGraw-Hill. Van deelnemers wordt verwacht dat zij dit boek voor het begin van de cursus aanschaffen (kosten: ca. € 35,-). Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers

Over de docent Dr. Frank J. van Steenwijk (1948) is docent bij het Opleidingsinstituut Natuurwetenschappen en Technologie van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij geeft onder andere colleges Relativiteit voor eerstejaarsstudenten Natuurkunde, Sterrenkunde en Wiskunde.




Wiskunde door de eeuwen heen (2) Het onderwerp van deze (vervolg) cursus is de ontwikkeling van de wiskunde door de eeuwen heen. Verschillende docenten, veelal hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, nemen een onderwerp voor hun rekening. De liefde van wiskundigen voor hun vak zal in deze cursus beslist doorklinken. 1. Prof. dr. Henk Broer: Kansrekening en statistiek In dit college komen de grond-slagen van de kansrekening aan de orde, zoals die in de geschiedenis vorm hebben gekregen. Henk Broer is hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen en directeur Johann Bernoulli Instituut voor Wiskunde en Informatica. 2. Drs. Martinus van Hoorn: De kleine stelling van Fermat Getallenleer werd al door de Grieken intensief beoefend. Net als de euclidische meetkunde vormt de getallenleer een fraai, klassiek opgezet deel van de wiskunde. Martinus van Hoorn was leraar en rector in het voortgezet onderwijs en medeauteur van diverse wiskunde-methodes. 3. Prof. dr. Gert Vegter: De ontwikkeling van het ruimtebegrip We leven in een driedimensionale ruimte, die zich voor ons gevoel tot in het oneindige uitstrekt. We kunnen ons dan ook moeilijk voorstellen hoe een tweedimensionale ruimte eruit zou zien, of een ruimte met vier of meer dimensies. 4. Prof. dr. Dirk van Dalen: Het werk van L.E.J. Brouwer Zie de volgende bladzijde voor de beschrijving van dit college (13WG28). Dit college is van 16.00 tot 18.00 uur! 5. Prof. dr. Henk Broer: Op het grensvlak van wis- en natuurkunde Vraagstukken omtrent de bepaling van positie en tijd hebben door de eeuwen heen velen bezig gehouden, zoals Kepler, Fermat, Huygens, Newton, Bernoulli, Gausz, Hamilton en vele anderen. In het college worden de ontwikkelingen vanuit verschillende gezichtshoeken beschouwd. 6. Prof. dr. Jaap Top: De ontwikkeling van de getaltheorie Al in de Oudheid was er interesse in getallen en hun eigenschappen, zoals blijkt uit gevonden kleitabletten en uit het werk van Euclides en Diophantus. De getaltheorie heeft een fascinerende ontwikkeling doorgemaakt, en kon in de twintigste eeuw uitgroeien tot een voor de samenleving inmiddels onmisbare tak van wetenschap. 7. Prof. dr. Ruud Koning: Dobbelstenen in het dagelijks leven, zeldzame gebeurtenissen Al verscheidene jaren worden de internationale financiële markten gekenmerkt door grote koersschommelingen. Recordverliezen worden gemeten, die soms nog weer worden overtroffen. Hopelijk zijn dit zeldzame gebeurtenissen. In dit college worden zeldzame gebeurtenissen wiskundig geanalyseerd. Eerst gebeurt dit aan de hand van een zeldzame gebeurtenis in een min of meer gecontroleerd experiment: wat is de kans dat u de Lotto wint? Vervolgens gaan we in op zeldzame gebeurtenissen in de financiële wereld, en de wiskunde die nodig is die te beschrijven. 8. Martinus van Hoorn: Drie klassieke problemen Reeds de Grieken onderkenden dat met hun methoden een aantal problemen vrijwel onoplosbaar scheen. Dit betreft de constructie met passer en liniaal van de verdubbeling van de kubus, de trisectie van de hoek en de kwadratuur van de cirkel. Het doorgronden van deze problemen heeft eeuwen gekost en heeft mede geleid tot nieuwe ontwikkelingen in de wiskunde. Meer informatie over het programma van deze cursus en de werkcolleges vindt u via de website: www.hovoseniorenacademie.nl

Cursusnummer: 13WG27 + Cursusnummer: 13WG27w Docent(en) Zie programma Cursusvorm 8 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege Data Dinsdag 5 maart t/m 23 april 2013 Tijd 10.15-12.00 uur (met uitzondering van het college op 26 maart) Tijd werkcollege 12.15-13.00 uur (26 maart geen werkcollege) Cursusprijs € 160,Prijs werkcollege € 50,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 19 februari 2013 Bijzonderheden Voor het volgen van de cursus Wiskunde door de eeuwen heen (2) wordt een B- of beta-opleiding op het niveau van het voortgezet onderwijs of hoger aanbevolen. Bij dit college hoort ook een werkcollege. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WG27 èn 13WG27w.




Luitzen Egbertus Jan Brouwer (1881-1966)

Op dinsdag 26 maart van 16.15 - 18.00 uur spreekt prof. dr. Dirk. van Dalen uit Utrecht over de grootste Nederlandse wiskundige van de recente tijd, L.E.J. Brouwer. Dirk van Dalen is de biograaf van Brouwer en verzorgde eerder de correspondentie tussen Brouwer en de dichter C.S. Adama van Scheltema (Droeve snaar, vriend van mij. Brieven; 1984). Cursusnummer: 13WG28 Luitzen Egbertus Jan Brouwer begon al op 9-jarige leeftijd op de hbs, stapte over naar het gymnasium en behaalde zowel het diploma hbs als het diploma gymnasium. Op 16-jarige leeftijd begon hij in Amstredam aan de studie wis- en natuurkunde. Hij maakte zich de gehele wis- en natuurkunde eigen, en bovendien de filosofie. In 1905 kwamen zijn Delftse lezingen Leven, Kunst en Mystiek uit, waarin de kiemen lagen van zijn latere activiteit ten aanzien van de grondslagen. In 1907 promoveerde hij op een half meetkundig, half logischfilosofisch proefschrift, dat een programma voor zijn latere werk zou zijn. Brouwer leverde essentiële bijdragen aan verscheidene onderdelen van de wiskunde en werd beroemd vanwege de Grundlagenstreit met de leidende Duitse wiskundige David Hilbert. Deze keer zal de nadruk liggen op het vroege werk van Brouwer uit de zgn. topologie. Met dit vroege werk vestigde Brouwer zijn faam als geniaal wiskundige. Ook de samenhang met zijn intuïtionisme zal ter sprake komen. Het college van Dirk van Dalen staat ook open voor andere belangstellenden.

Docent Prof. dr. D. van Dalen Cursusvorm Lezing Data Dinsdag 26 maart 2013 Tijd 16.15-18.00 uur Cursusprijs € 20,Uiterste inschrijfdatum 12 maart 2013 Bijzonderheden Deze lezing maakt deel uit van de cursus Wiskunde door de eeuwen heen (cursusnummer 13WG00), voor cursisten van deze cursus is de lezing dan ook gratis toegankelijk

Over de docent Prof. Dirk van Dalen is hoogleraar aan de Universiteit Utrecht. Hij publiceerde over grondslagen van de wiskunde en het intuitionisme. De laatste dertig jaar houdt hij zich bezig met het leven en de geschiedenis van Brouwer. In 2001 publiceerde hij het werk L.E.J. Brouwer 1881-1966. Een biografie. In 2006 sprak hij in Groningen de Johann Bernoulli lezing uit.



Groningen

Taal en literatuur

Griekse mythologie

Schuld of noodlot? In deze cursus behandelen we enige mythologische figuren, van wie je je kunt afvragen: “In hoeverre zijn ze schuldig aan de gevolgen van hun handelingen? Is schuld en onschuld wel objectief vast te stellen?” Vragen, die ook in onze tijd nog actueel zijn. We lezen (vertaalde) klassieke teksten van Sophocles en Ovidius, waarin sprake is van schuld of noodlot. Daarnaast maken we gebruik van televisiebeelden, muziek van Händel en laten we zien, hoe thema’s als schuld en onschuld hun vertaling vinden in de beeldende kunst. Cursusnummer: 13WG29

Programma Oidipous (Lat. Oedipus) Oidipous, koning van Thebe kreeg van het orakel van Delphi te horen, dat hij zijn vader zou doden en met zijn moeder zou trouwen. Hoewel hij probeerde aan dit lot te ontkomen, ging de voorspelling in vervulling, zonder dat hij dit wist. We zullen Sophocles’ tragedie “Oidipous” samen lezen en discussiëren over de vraag, of deze man schuldig is aan zijn lot. Hierbij zal ook het z.g. Oedipuscomplex ter sprake komen. Actaeon Deze volgeling van Artemis, godin der jacht, dwaalde af van zijn groep jagers en zag op z’n dwaaltocht per ongeluk Artemis, die -zich onbespied wanend- naakt aan het baden was. Zwaar was de straf, waarmee de godin hem trof. Na een televisievoordracht van dit verhaal zullen we ons over de schuldvraag buigen. Ter vergelijking lezen we het verhaal van 'Gyges en Kandaules' van Herodotus. Ook hier neemt een vrouw wraak, omdat ze naakt gezien is. Maar de problematiek ligt hier wel wat gecompliceerder dan bij Actaeon…

Docent Drs. Gerry Mulder [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 12 maart 2013, 19 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 122,-

Daphne Ovidius vertelt smakelijk, hoe Daphne het slachtoffer werd van de avances van de god Apollo. Voor ons is het eenvoudig vast te stellen of zij schuldig is. Na de bespreking van deze metamorphose zullen we horen, hoe Händel dit thema behandelt in zijn cantate “Apollo e Dafne”.

Cursusmateriaal Hand-outs

Aan het slot van de cursus kunnen we ons misschien met Ovidius afvragen: "Heet het dwaling, als een man verdwaalt?"

Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.



Groningen

Taal en literatuur

De grootste Romeinse dichter en zijn Aeneïs

Een heldendicht en zijn geschiedenis Publius Vergilius Maro (70-19 v.Chr.) wordt algemeen beschouwd als de grootste dichter van het oude Rome. Bij zijn onverwachte dood liet Vergilius een (nagenoeg voltooid) epos na, de Aeneïs geheten, dat gaat over de Trojaanse held Aeneas die na de verwoesting van zijn vaderstad Troje en vele avontuurlijke zwerftochten uiteindelijk in Italië zijn lotsbestemming vindt. Hij wordt daar indirect de stamvader van de Romeinen. Cursusnummer: 13WG30 Dit heldendicht heeft niet alleen een geweldige invloed gehad op de Romeinse literatuur, maar ook op kunst en literatuur van de Middeleeuwen (Dante) en de Renaissance, en ook in de latere Europese cultuur vinden we vele echo’s ervan in de literatuur en in de muziek: wie heeft niet gehoord van Purcells opera Dido en Aeneas en Berlioz’s Les Troyens? En ‘onze’ Vondel modelleerde in de Gysbrecht zijn Vosmaer naar de spion en verrader Sinon in het tweede boek van de Aeneïs, waarin de laatste nacht van Troje en de list met het houten paard aangrijpend wordt geschilderd.

Programma In deze cursus zal de Aeneïs in vertaling gelezen worden. We zullen kennis nemen van verschillende aspecten, zoals de compositie, de ‘boodschap’, de doorwerking in zowel de antieke kunst als de ‘moderne’ etc.

Docent Dr. Henk Schoonhoven Cursusvorm 8 colleges Data Vrijdag 25 januari t/m 22 maart 2013, 22 februari vervalt Tijd 10.00-12.00 uur Cursusprijs € 156,Cursusmateriaal Publius Vergilius Maro, Aeneïs. Heldendicht over Aeneas, vertaling in hexameters door Henk Schoonhoven, te verkrijgen bij de docent; prijs € 20,(gebonden); € 15,- euro (paperback). De kosten voor aanvullende kopieën (via de docent) bedragen ongeveer € 8,-. Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2013

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.



Groningen

Taal en literatuur

Richard Wagner en de Duitse mythe

Der Ring des Nibelungen: bronnen – betekenis – invloed Der Ring des Nibelungen is het magnum opus van Richard Wagner (1813-1883): een immense cyclus van een voorspel (Das Rheingold) en drie muziekdrama´s (Die Walküre, Siegfried, Götterdämmerung) waarin ontstaan en ondergang van de hele schepping wordt verbeeld: in dramatische handeling, poëtische tekst en muziek. Uitgangspunt voor Wagner was zijn ideaalbeeld van de mens, wiens kosmische plaats, oorsprong en onafwendbare ondergang hij wilde beschrijven. Daarvoor greep Wagner terug op de Germaanse heldensage van Siegfried en schreef hij op basis van middeleeuwse overleveringen (vooral de Edda, het Nibelungenlied en de Völsungensaga) een mythisch muziekdrama over goden en mensen, de strijd tussen liefde en macht, heldenmoed en verraad. Deze cursus is niet muziekwetenschappelijk (al zullen muzikale aspecten wel enige aandacht krijgen), maar is gericht op Wagners kunstenaarschap en opvattingen, tegen de achtergrond van de Duitse 19e-eeuwse (ideeën-)geschiedenis, en op verdieping in het mythische verhaal van de Ring.

Programma De cursus besteedt aandacht aan de volgende onderwerpen: - Richard Wagner, zijn leven en zijn tijd - Der Ring des Nibelungen: bronnen – Wagners kunstopvatting – interpretatie - Ontvangst en invloed van Wagners werk (o.a. Duits nationalisme en nationaalsocialisme, Ludwig II, Friedrich Nietzsche en Thomas Mann)

Cursusnummer: 13WG31 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 28 januari t/m 15 april 2013, 18 februari en 1 april vervallen Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 202,Cursusmateriaal Syllabus (ca. € 12,-) Het libretto van de Ring (zelf aan schaffen) Ofwel: Richard Wagner, Der Ring des Nibelungen.Vollständiger Text mit Notentafeln der Leitmotive. Herausgegeben von Julius Burghold. ISBN 978-3-254-08229-9 (ca. € 13,-). Ofwel: de Ring-tekst (1997) door de Nederlandse Opera, met extra teksten en Nederlandse vertaling (€ 60,-). Te bestellen bij DNO: (020) 5518922 of per email: [email protected]. Uiterste inschrijfdatum 14 januari 2013

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.

Bijzonderheden De docent begeleidt van 24 t/m 30 juni 2013 een Wagner-reis naar Bayreuth/Nürnberg/München. Informatie: Labrys Reizen, tel. (024) 3822110 (Hanneke Bruijn).



Groningen

Taal en literatuur

Engelse literatuur

The Sea as metaphor and reality in the novel The sea has inspired novelists for nearly two centuries both as the background for their writing and as a literary device to explore issues of importance to the times in which they were writing. The American writer, James Fenimore Cooper (1789-1851) is credited with being the initiator of the sea novel genre and his book The Pilot is the subject for the first session of this course. The remaining four novels illustrate the range of ways that writers have envisaged the sea as an unpredictable physical force and as a harbinger of the unexpected De colleges zijn tweewekelijks. Ieder college begint met een korte inleiding in het Engels op schrijver en werk door de docente. Veel nadruk zal liggen op groepsdiscussies over de gelezen werken aan de hand van een lijst met vragen die ongeveer twee weken van tevoren wordt uitgereikt. De discussies zijn voornamelijk in het Engels. Voor het lezen is vanzelfsprekend een redelijke passieve beheersing van het Engels noodzakelijk maar wat betreft spreekvaardigheid is uw niveau minder belangrijk omdat in het werkcollege door cursisten zowel Nederlands als Engels kan worden gesproken.

Cursusnummer: 13WG32 Docent Angela Ashworth MA [email protected] Cursusvorm 5 colleges, meestal eens per 2 weken

Kort voor het begin van de cursus krijgt u de vragen bij de eerste boek toegestuurd.

Data Vrijdag 8 en 15 februari, 8 en 22 maart en 5 april 2013

Programma

Tijd 10.15-13.00 uur

8 februari - James Fenimore Cooper: The Pilot (1824) 15 februari - Joseph Conrad: Lord Jim (1900) 8 maart - Ernest Hemingway: The Old Man and the Sea (1952) 22 maart - Lisa Moore: February (2009) 5 april - Michael Ondaatje: The Cat's Table (2011)

Cursusprijs € 112,Cursusmateriaal Zie collegeprogramma, deze boeken dient u zelf aan te schaffen Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2013

Over de docent Angela Ashworth is verbonden aan het Talencentrum en het Centre for Canadian Studies van de Universiteit Groningen.



Groningen

Taal en literatuur

Vervolgcursus

Latijn Zo ‘n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn, uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit het Nederlands vol met woorden en zinnen, die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral: kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur. Cursusnummer: 13WG33 In de wintercursus 2013 worden de colleges vervolgd, die in oktober 2005 zijn gestart als een cursus voor beginners. Momenteel zijn we bezig met Sallustius (eerste eeuw v. C.). Deze schreef over de Romeinse patriciër Catilina, die een samenzwering tegen zijn medesenatoren op touw zette. Dit was nogal schokkend, omdat er bekende Romeinen bij betrokken bleken. Hierna maken we – in gemeenschappelijk overleg - een keuze uit Caesar, Cicero, Livius, Plinius en andere schrijvers. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht, een gezellige traditie geworden.

Docent Drs. Gerry Mulder [email protected] Cursusvorm 10 colleges

Programma

Data Dinsdag 29 januari t/m 9 april 2013, 19 februari vervalt.

Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers, maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor historische en culturele achtergronden.

Tijd 13.00-15.00 uur

Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder enig bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van deze groep en het blijkt, dat hun oude “ vergeten” kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan u denkt!

Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Grammaticus, Uitgeverij Hermaion, Houten Fortuna deel 3, met Hulpboek 3a en 3b', Eisma Edumedia bv, Leeuwarden Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.



Groningen

Taal en literatuur

Programma schrijven

Columns, cursiefjes en weblogs schrijven Columns en cursiefjes vind je in vele vormen in elke krant, weekblad en steeds vaker ook op internet. In een cursiefje wordt het dagelijkse leven nauwkeurig geobserveerd en met milde humor gerelativeerd. In een column levert de schrijver commentaar op actuele gebeurtenissen, neemt daarbij duidelijk stelling en schuwt de polemiek niet. In een weblog zie je deze varianten terug. Maar ook in een meer persoonlijke of vakgerichte tekst kan de schrijver daarin iets willen meedelen aan het publiek.

Programma We analyseren aan de hand van voorbeelden de technieken, de opbouw, toon en het gebruik van stijlmiddelen in columns, cursiefjes en weblogs. Aan de hand van opdrachten in de les onderzoekt u eigen mogelijkheden en valkuilen van het genre. De teksten die u thuis afmaakt bespreken we in de groep, zodat u het effect van uw schrijven direct kunt toetsen en uw eigen thema’s leert ontdekken. Lesmateriaal wordt steeds per les uitgereikt gekoppeld aan de schrijfopdrachten.

Cursusnummer: 13WG34 Docent Aly Freije [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Dinsdag 29 januari t/m 9 april 2013, 19 februari vervalt Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 220,Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Aly Freije is dichteres en docent schrijven. Van 1993 tot 2000 was ze werkzaam bij Stichting Schrijven in Amsterdam, een landelijk informatiecentrum voor schrijvers. Ze publiceerde over schrijven en schrijfdidactiek. Zij is ook als schrijfdocent verbonden aan de Schrijversvakschool Groningen. In 2009 verscheen haar poëziebundel Wondpoeier. Zie ook www.taalpalet.nl.



Groningen

Taal en literatuur

Programma schrijven

Autobiografisch schrijven Deze cursus volgt op de cursus die in het najaar is gegeven. Maar ook mensen die nog niet eerder hebben meegedaan, zijn van harte welkom. Voor iedereen is er genoeg te ontdekken. We schrijven verhalen, een gedicht, een dagboekfragment, alles n.a.v. eigen herinneringen. Dat kunnen herinneringen zijn aan kleine voorwerpen en gebeurtenissen, die u altijd zijn bijgebleven. Maar ook “grotere” onderwerpen als sociale omgeving en beroemde gebeurtenissen of mensen, kunnen indruk op u hebben gemaakt. U schrijft thuis, aan de hand van een opdracht. Tijdens de cursusbijeenkomst luisteren we naar elkaars verhalen. U krijgt adviezen en technische tips om uw schrijfstijl te verbeteren.

Programma Al schrijvend gaan we dat in deze cursus ontdekken. Perspectief en plot, dat zijn de onderwerpen waar het vooral over gaat. Natuurlijk besteden we ook aandacht aan andere technische aspecten. U schrijft thuis uw verhalen, die we op de cursusochtend bespreken. We bespreken met elkaar wat een verhaal pakkend maakt. Deze cursus is bestemd voor mensen die al wat ervaring hebben met het schrijven van korte verhalen.

Cursusnummer: 13WG35 Docent Marleen Diepeveen [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Donderdag 31 januari t/m 11 april 2013, 21 februari vervalt Tijd 10.30-13.00 uur Cursusprijs € 220,Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.



FrieslandVoorjaarslezing

Voorjaarslezing Friesland

Vergrijzing en toenemende zorguitgaven nopen tot het maken van keuzes in de zorg. Tot nu toe zijn er immers met name twee strategieën gevolgd: ofwel de politiek stelt grenzen aan wat collectief gegarandeerd wordt aan zorg ofwel de dokter zorgt ervoor dat in zijn spreekkamer geen onnodige zorg meer geleverd wordt. Maar daarmee is nog niets gedaan aan de oorzaken van de toegenomen zorguitgaven. Cursusnummer: 13WF00

Zorg. Als het kan, moet het dan ook? In de eerste plaats verandert dat wat we onder ‘ziekte’ in de maatschappij en vaak ook door de medisch-wetenschappelijke ontwikkelingen. Voorheen noemden we mensen die aan een depressie lijden, somber, maar niet ziek. Vanwege de uitgebreide psychodiagnostiek spreken we nu over een depressie en schrijven we ook medicatie voor. Verder betekent de toenemende mogelijkheden van diagnostiek vaak ook een technologische imperatief. Als je het kúnt onderzoeken, dan moet dat ook gebeuren. Bewust onwetend blijven vraagt op zijn minst om een verklaring, om rechtvaardiging zelfs. Tenslotte, wanneer een behandeling of interventie wetenschappelijke evidentie heeft, dan behoort het tot de standaardzorg. En datgene wat tot standaardzorg gerekend wordt, behoort aan een ieder van ons collectief te zijn gegarandeerd. ‘Klinische evidentie’ is gelijk aan ‘medisch zinvol’, is gelijk aan ‘recht op’. Zie daarmee het probleem van de toenemende zorguitgaven: we weten meer, en dus doen we meer. De vraag is echter of al datgene wat we ‘evidence weten en doen’, ook zinvol is? Stel, er is voldoende evidentie dat met het toedienen van die bepaalde chemokuur de levensverlenging met een half jaar gemiddeld verlengd wordt. Wie heeft de moed om dan te zeggen: maar ik denk niet dat we het moeten doen. De patiënt – geef ik de moed misschien te snel op? -, de familie – we willen echt niet dat je eerder doodgaat -, de dokter – ik vind u eigenlijk te oud en te duur?

Spreker Prof. dr. Marian Verkerk www.marianverkerk.nl Cursusvorm 1 lezing Data Vrijdag 22 maart 2013 Tijd 15.00 uur Cursusprijs € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 8 maart 2013 Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden

We zitten met ons allen gevangen in een mantra: “Als het kan, dan moet het”. In die zin zal het echte debat nog moeten beginnen: Moet alles wat kan? Een vraag die zowel geldt voor het begin alsook bij het einde van het leven. Voor de beantwoording van die vragen zijn spierballen niet nodig, maar wel moed en durf om zich te verstaan met het eindige.

Over de spreker Marian A. Verkerk is Hoogleraar Zorgethiek aan het Universitair Medisch Centrum Groningen. Zij staat een praktijkgeboden ethiek voor die van binnenuit en van onderop ontwikkeld wordt: aansluiten bij de ervaringen van mensen in de praktijk.



Friesland

Muziek en theater

Bach is het einde! (2)

Instrumentale muziek Nadat in het vorige semester de vocale muziek van Johann Sebastian Bach aan de orde is gekomen, zal in deze vervolgcursus aandacht worden besteed aan Bachs instrumentale muziek. In zijn jonge jaren heeft Bach zich al tot virtuoos organist en klavecinist ontwikkeld. Compositie maakt hij zich in zelfstudie eigen door bestudering van composities voor genoemde instrumenten Bachs instrumentale muziek zal in een thematische ordening worden aangeboden om een goed overzicht over het omvangrijke repertoire te krijgen. De belangrijkste categorieën zijn: dansmuziek, concertante werken en didactische werken. Tot de eerste groep behoren de talrijke suites in diverse bezettingen. Tot de tweede groep behoren onder meer de zes Brandenburgse concerten. Tot de derde groep behoren het Orgelbüchlein en Das wohltemperirte Clavier. Tot slot zijn er dan de grote instrumentale projecten, zoals Das musikalische Opfer. Er komt dus een veelheid aan muziek aan de orde: orgelwerken, klavecimbelwerken, vioolsonates, orkestmuziek, etc. Net als in de cursus vocale muziek zal er ook aandacht worden besteed aan composities van andere componisten, om Bachs werk beter in de historische context te kunnen plaatsen.

Cursusnummer: 13WF01 Docent Dr. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 4 februari t/m 22 april, 18 februari en 1 april vervallen Tijd 10.15-12.30 uur Cursusprijs € 202,Cursusmateriaal Syllabus, ca € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2013




Friesland

Godsdienstwetenschap en religie

Een beeldende introductie op de bijbel

Bijbel in beeld De middeleeuwse armenbijbel is een zeer aantrekkelijk boek om kennis te maken met de bijbel. Er zijn meer afbeeldingen dan teksten en de verhalen die verteld worden staan zo gegroepeerd dat er meteen een bijbeluitleg plaatsvindt. Voor veel niet-kerkgaanden blijft dan het probleem bestaan dat sommige bijbelverhalen niet meer bekend zijn, dat de achtergrond om deze te begrijpen ontbreekt. Cursusnummer: 13WF02 Deze cursus is een beeldende introductie op de bijbel. Aan de hand van vele kunstwerken zullen de belangrijkste verhalen langskomen. Daarbij is er telkens aandacht voor het ontstaan van de verhalen, wanneer ze mogelijk geschreven zijn en of de betekenis van die verhalen veranderd is. Het zal blijken dat kunstenaars nogal vrij omgingen met de verhalen. Tekst en beeld stemmen lang niet altijd overeen. Ook wordt aandacht besteedt aan de manier waarop verhalen uit de Bijbel in de kunst gecombineerd werden en hoe het boek zelf kan figureren in de kunst.

Programma In deze cursus worden bekende en minder bekende bijbelverhalen overzichtelijk in een historische en beeldende context gezet. Geen intensieve exegese, maar een aantrekkelijke introductie. 1. Het boek in beeld 2. Het Verbond (Abraham, Mozes) 3. Koningen en profeten 4. Deuterocanonieke boeken 5. Het woord is vlees geworden (evangelie) 6. Verlossing (dood en opstanding) 7. Op naar het einde (laatste oordeel) 8. Groepering van verhalen (ot-nt) 9. Het Paradijs (schepping, zondeval)

Docent Drs. Saskia van Lier [email protected] Cursusvorm 9 colleges Data Maandag 21 januari t/m 25 maart 2013, 18 februari vervalt Tijd 10.00-12.00 uur Cursusprijs € 178,Uiterste inschrijfdatum 7 januari 2013

Illustratie: Blokboek Biblia Pauperum, Heidelberger Bilderkatechismus, ca. 1455-58 Kruisiging, geflankeerd door het offer van Isaak en Mozes en de koperen slang

Over de docent Saskia van Lier (1978) heeft godsdienstwetenschap gestudeerd aan de RUG en is gespecialiseerd in christelijke kunst en kerkbouw. Als freelancer heeft ze enkele boeken geschreven, cursussen en lezingen gegeven en reizen en excursies begeleid.



FrieslandNatuurwetenschappen

Basiscursus astronomie en astrofysica

Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal Spectaculaire onderwerpen, zoals leven buiten de aarde, zwarte gaten, de oerknal, donkere materie en donkere energie zullen besproken worden, maar ook de 'fundamenten'van de astronomie: zon en planeten, leven van sterren, sterrenstelsels. Sterrenkunde is een tak van de natuurkunde, maar astronomen kunnen alleen kijken, niets aanraken. Dat is wezenlijk anders dan het doen van ingewikkelde experimenten in een laboratorium. Bouw van instrumenten en verrichten van simulaties zijn de gereedschappen van astronomen. Er is in de laatste tientallen jaren een enorme vooruitgang geweest in beide aspecten: - instrumenten: (a) ontwerpen; (b) toegepaste technieken en materialen; (c) gebruikte computers en software; (d) gegevensverwerking. - simulaties: (a) betere en gecompliceerdere software; (b) veel en veel krachtiger computers. Instrumenten geven een steeds scherpere kijk op het universum, speciaal terugkijken in de tijd; simulaties worden tegenwoordig beschouwd als (virtuele) experimenten. Die instrumenten worden zowel op de grond als in de ruimte (satellieten) ingezet en hebben een typische levensduur van enkele tientallen jaren. Daarna functioneren ze (soms) nog prima, maar zijn intussen voorbij gestreefd door veel betere meetapparaten.

Cursusnummer: 13WF03 Docenten Dr. Paul Wesselius [email protected] Dr. Jan de Boer [email protected] Cursusvorm 9 colleges Data Maandag 28 januari t/m 8 april 2013, 18 februari en 1 april vervallen

Programma

Tijd 15.00-17.00 uur

De colleges worden meestal gegeven door dr. Paul Wesselius en dr. Jan de Boer. College 3 wordt gegeven door prof. dr. J.W. Pel en college 9 door prof. dr. M.A.M. van de Weijgaert.

Cursusprijs € 175,-

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Cursusmateriaal Aanbevolen literatuur: Govert Schilling, Handboek sterrenkunde. Dit boek is niet de leidraad voor de cursus maar beschrijft op een duidelijke manier de gehele sterrenkunde. Aanvullende teksten worden via Dropbox aan de cursisten beschikbaar gesteld.

Zon en Planeten en wat er nog meer is in het zonnestelsel - Dr. Jan de Boer Instrumenten infrarood/submm en röntgen/gammastraling - Dr. Paul Wesselius Ontwikkeling van optische telescopen - Prof. dr. J.W. Pel Zelf waarnemen - Dr. Jan de Boer Samenstelling en opbouw van Sterren - Dr. Jan de Boer Levenspad van Sterren - Dr. Paul Wesselius Grote groepen sterren samen: Melkwegstelsels - Dr. Paul Wesselius Ontstaan Heelal - Prof. dr. M.A.M. van de Weijgaert Leven in zonnestelsel en daarbuiten (‘exobiologie’) - Dr. Paul Wesselius

De colleges zullen vrijwel zonder formules zijn en vaktaal zal vermeden worden. Iedereen met enige basiskennis van de nauurkunde kan deze cursus volgen.

Uiterste inschrijfdatum 14 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Over de docenten Dr. Paul Wesselius studeerde sterrenkunde in Amsterdam. Tot 2005 werkte hij bij SRON aan de satellieten ANS, IRAS, ISO, en Herschel, de laatste 10 jaar als divisiehoofd. Dr. Jan de Boer studeerde in Groningen sterrenkunde. Hij werkte tot 1988 bij het Kapteyn Astronomisch instituut als beheerder en docent. Sinds zijn studietijd houdt hij zich bezig met de popularisering van sterrenkunde.

Naast de colleges zal, in overleg met de cursisten en voor eigen kosten, een waarneemavond en een bezoek aan het planetarium in Franeker worden gepland.



Friesland

Taal en literatuur

Middeleeuwse literatuur

'Van alle tijden' Wie heeft niet gehoord van Reintje de Vos die Koning Nobel te slim af was, of van het meisje Marieke dat in Nijmegen boodschappen ging doen om vervolgens zeven jaar samen te leven met de duivel? Wat maakt dat deze verhalen eeuwigheidswaarde hebben, hoe komt het dat ze ons nog steeds niet vervelen? In een reeks van acht colleges komen, naast de specifieke kenmerken van de middeleeuwse taal, de bekendste verhalen uit de middeleeuwse literatuur aan de orde. De nadruk zal liggen op de inhoud van de verhalen, hun betekenis voor de middeleeuwse mens, hun relatie tot de beeldende kunst en 'last but not least' hun relevantie voor de mens van nu. Ook zal aandacht besteed worden aan de middeleeuwse liedkunst, de muziek uit die tijd en aan de handschriften.Bij voldoende deelname kan een excursie georganiseerd worden om handschriften, monnikenwerk in de letterlijke zin van het woord, te bekijken.

Programma 1. Inleiding, verkenning van de middeleeuwse literatuur 2. Het middeleeuwse lied 3. Karel ende Elegast 4. Beatrijs 5. Lanseloet van Denemarken 6. Mariken van Nieumeghen 7. Reinaert de Vos 8. Reinaert de Vos

Cursusnummer: 13WF04 Docent Drs. H. Meijer-Van Gelder Cursusvorm 8 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 26 maart 2013, 19 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 156,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 12 Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013 Bijzonderheden Bij voldoende deelname kan een excursie georganiseerd worden om handschriften, monnikenwerk in de letterlijke zin van het woord, te bekijken.

Over de docent Drs. Hennie Meijer-Van Gelder is neerlandica. Zij is docente Nederlandse Taal- en Letterkunde en docente CKV (culturele en kunstzinnige vorming). De middeleeuwen hebben haar speciale interesse. Voor verdere informatie zie: www.taalvizier.nl.



FrieslandFilosofie

Oosterse filosofie

Van Aatman tot Zen Niet alleen op spiritueel vlak, maar vooral ook op filosofisch gebied is het oosterse denken voor ons interessant. Te meer daar de westerse filosofie sinds de 19e eeuw in toenemende mate kritiek op haar eigen vooronderstellingen heeft, en die kritiek lijkt overeen te stemmen met oosterse ideeën. Bijvoorbeeld ons subject-begrip (opvatting van de persoonlijke identiteit), ons idee over objectieve kennis, ons beeld van de natuurlijke werkelijkheid, en onze opvattingen over taal. Kritiek vanuit de filosofie van de 20e eeuw is dat het westerse denken een beheersend denken is. Precies het tegenovergestelde kenmerkt de oosterse filosofie: I.p.v. dingen en doelen staan processen centraal, i.p.v. het Absolute het relatieve, i.p.v. 'het zijn' de leegte, en i.p.v. de Waarheid de gegeven werkelijkheid. China en India, samen goed voor een derde van de wereldbevolking, zijn op weg de nieuwe economische grootmachten te worden. Onze ICT besteden we uit aan India, en China fabriceert een aanzienlijk deel van onze consumptiegoederen. Maar de import uit Aziatische landen bestaat niet alleen uit goedkope consumptieartikelen. Onze interesse voor de oosterse cultuur is met name sinds de jaren '60 onmiskenbaar. In eerste instantie is er de associatie met wierook, kruidenthee en yoga- en meditatiecursussen, of met acupunctuur, reiki en feng shui, of juist met 'martial arts' als tai chi en aikido. In tegenstelling tot de stereotypering is het oosterse denken niet zweverig, abstract of esoterisch, maar benadrukt het juist het concrete, het praktische en het hier en nu. Terwijl wij met assertiviteitstrainingen, time management, multi-tasking en een resultaatgerichte mind-set onze productiviteit en controle proberen te vergroten, wijst de oosterse filosofie op een minder krampachtige omgang met 'de dingen.' De laatste jaren worden inzichten uit het boeddhisme en taoïsme therapeutisch en pedagogisch ingezet als mindfulness.

Programma De oosterse filosofie heeft haar oorsprong in een revolutie in het denken van 700 tot 200 v. Chr. zoals die ook plaats heeft gehad in Griekenland en elders ter wereld in dezelfde periode. In deze cursus zal ingegaan worden op stromingen die hun oorsprong vinden in India, China en Japan, te weten: confucianisme, taoïsme, brahmanisme (veda's & hindoeïsme), theravadaen mahayana-boeddhisme, shinto, en zen-boeddhisme

Cursusnummer: 13WF05 Docent Drs. Edward van der Tuuk [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 9 april 2013, 19 februari vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Cursusmateriaal en secundaire literatuur is t.z.t. te downloaden van http://aatmanzen.wordpress.com Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013

Over de docent Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap en samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.



FrieslandGeschiedenis

Iconen uit de geschiedenis van de Friese landen De te behandelen personen uit de Friese landen bewoonden het gebied van het huidige Friesland en Groningen. Eigentijds geschreven berichten hebben er voor gezorgd dat ze aan de vergetelheid zijn onttrokken. Hun namen zijn bekend en de historische gegevens zijn niet verloren gegaan. Met behulp van dit oude en zeldzame bronnenmateriaal gaan we aan de slag en gaan op ontdekkingsreis door oudheid en middeleeuwen. Romeins geschiedschrijver Tacitus schenkt aandacht aan de Friese vorsten Verritus en Malorix, die hun recht willen halen bij keizer Nero in Rome. Ze wensen te wonen tussen het terpenland en de Rijn. Het Oud-Engelse epos Beowulf bevat een voor Friese geschiedenis uiterst interessant gedeelte over een strijd in de burcht van Finn Folcwalding, koning der Friezen. De latere Friese koning Radbod wordt beschreven in Frankische bronnen. In de levensbeschrijving van Altfried maken we kennis met eerste Friese evangelieprediker Liudger, die Bernlef van zijn blindheid geneest. Bernlef paradeert in bijna elk handboek over Nederlandse literatuur als de eerst bekende dichter-kunstenaar uit onze streken. De zogeheten `Walfridusvita` zijn de enige bronnen die spreken over een Noormannenaanval in het Groningse kustgebied. Walfridus van Bedum, een vrome boer, wordt door de Noormannen doodgeknuppeld. Ook zijn zoon Walfridus heeft de aanval niet overleefd. Dat Walfridus juist in Noord-Groningen een populaire heilige wordt, komt omdat hij als symbool van de Friese maatschappij wordt gezien. Bedum blijft heel lang een bedevaartsoord. De abtenlevens van het in 1163 gestichte premonstratenzer klooster Mariëngaarde bij Hallum vormen de belangrijkste bron voor onze kennis van het Friese kloosterleven en de Friese maatschappij in de volle Middeleeuwen. De hierin opgenomen levensbeschrijving van Frederik van Hallum is betrouwbaar. Emo is de eerste abt van het klooster Bloemhof in Wittewierum. Hij schrijft het eerste deel van de kroniek van Bloemhof. Hij schildert een welvarende maatschappij, maar desondanks is het Friese land geen paradijs. Regelmatig treden natuurrampen op: het land en de bevolking worden geplaagd door verwoestende overstromingen en perioden van droogte, hongersnood en ziekten. Emo vraagt zich af hoe dat komt. Is het Friese volk wel dankbaar genoeg ? De kroniek van Bloemhof komt verder met het spannende verhaal over de vete rond Yda van Menterwolde. Bijzonder is het avontuur van Rienck Bockema, de edelman die het zwaard niet bepaald in de schede heeft gehouden. Hij wordt wonderwel de stichter van het klooster Thabor in de buurt van Sneek. Aan de hand van de abtenkroniek van Aduard besluiten we met het geleerde Friesland en het noordelijk humanisme in de persoon van Rudolf Agricola, “de hoop en sieraad van Friese bodem.”

Programma

Cursusnummer: 13WF06 Docent Klaas Tulp [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 23 januari t/m 3 april 2013, 20 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2013 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in het Fries

In tien colleges komen we tot een tiental biografieën: 1. Verritus en Malorix (58) 6. Frederik van Hallum (? -1175) 2. Finn Folcwalding (ca. 450) 7. Emo van Wittewierum (1175 – 1237) 3. Radbod (679 – 719) 8. Yda van Menterwolde (1282) 4. Bernlef (8ste eeuw) 9. Rienck Bockema (ca. 1350 – 1436) 5. Walfridus en Radfridus (ca.950 – ca.1000) 10. Rudolphus Agricola (1444 – 1485)

Over de docent Klaas Tulp, historicus, is vanaf 1990 werkzaam als hovo-docent in de Geschiedenis van de Friese landen.



FrieslandFilosofie

Hedendaagse filosofie (1)

Levensfilosofie, fenomenologie en existentialisme Wie zich wil verdiepen in de hedendaagse filosofie, raakt al snel het spoor bijster in de veelheid van namen, stromingen en begrippen. De vierdelige leergang ‘Hedendaagse filosofie’ brengt daar verandering in. In deze leergang verdiept u zich in de fascinerende geschiedenis van de westerse wijsbegeerte vanaf het einde van de negentiende eeuw tot aan de meest recente discussies. Aan het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw belandt de filosofie in een stroomversnelling en wordt het wijsgerige landschap steeds onoverzichtelijker. Nieuwe ontwikkelingen volgen elkaar in hoog tempo op en de eenheid tussen filosofen is – als gevolg van voortschrijdende fragmentarisering en specialisering – ver te zoeken. De stromingen, die in dit eerste deel van het vierluik centraal staan, reageren op de moderne filosofie, die in de zeventiende eeuw ontstond. Vanaf die tijd kreeg de rede de wind in de zeilen, hetgeen voortduurde tot aan het einde van de negentiende eeuw, mede dankzij de succesvolle opmars van de moderne wetenschap. De toenemende dominantie van het rationalisme riep echter steeds meer weerstand op. Denkers als Schopenhauer, Kierkegaard en Nietzsche tekenden protest aan tegen dit in hun ogen eenzijdige, ontoereikende mensen wereldbeeld. Zij plaatsten kritische kanttekeningen bij de vermeende almacht van het verstand en wezen op het grote belang van het niet-rationele, emotionele, creatieve en intuïtieve.

Programma In hun kielzog ontwikkelde zich aan het einde van de negentiende eeuw de zogenaamde ‘levensfilosofie’, die zich uitsprak tegen de reductie van de mens en de wereld tot materie en fysische krachten (Bergson). Vooral het monopolie van de natuurwetenschappelijke methode moest het daarbij ontgelden, ten gunste van de emancipatie van de geesteswetenschappen (Dilthey). Ook in de fenomenologie, een verwante stroming, staat een analyse van het menselijke bewustzijn in al zijn facetten centraal, en treedt de psychologie op de voorgrond. De grondlegger van de fenomenologie, Edmund Husserl, werd in zijn onderzoek bijgestaan door assistent Martin Heidegger, die hem later als hoogleraar opvolgde en een eigen, existentialistische wending gaf aan het fenomenologische project. Na de publicatie in 1927 van zijn klassieker Sein und Zeit ontwikkelde hij zich tot een van de beroemdste filosofen van de twintigste eeuw. Tevens was hij leermeester of inspiratiebron voor gezaghebbende denkers als Jaspers, Sartre, Arendt, Levinas en Gadamer. Reeks van vier cursussen Deze cursus maakt deel uit van een reeks van vier. In deze reeks zal aandacht worden besteed aan de veelzijdige ontwikkelingen in de hedendaagse westerse wijsbegeerte. Bij het volgen van de gehele reeks colleges maakt u kennis met de invloedrijkste denkers, de voornaamste stromingen, de klassieke debatten en de centrale begrippen van de geschiedenis van de contemporaine filosofie. De volgende cursus in deze reeks, over analytische wijsbegeerte en taalfilosofie, zal worden aangeboden in het najaar van 2013. Daarna volgen nog een cursus over kritisch rationalisme en wetenschapsfilosofie en tenslotte over kritische theorie, structuralisme en postmodernisme. Werkcollege Bij deze cursus wordt ook een werkcollege aangeboden. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hier apart voor inschrijven.

Cursusnummer: 13WF07 + Werkcollege: 13WF07w Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door 1 uur werkcollege Data Woensdag 6 februari t/m 24 april, 20 februari en 27 maart vervallen Tijd college 13.15-15.00 uur Tijd werkcollege 15.00-16.00 uur Cursusprijs € 192,Prijs werkcollege € 50,Cursusmateriaal Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd, Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 23 januari 2013 Bijzonderheden Bij dit college hoort een werkcollege, als u de hoorcolleges én de werk colleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (bij inschrijving via de website) 13WF08 èn 13WF08w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege.



Friesland


Leeskamer

Levenskunst en loslaten Loslaten. Je minder zorgen maken. Minder in oude zaken blijven hangen. Minder van alles willen en moeten wat niet kan. Of zoals een oud geschrift zegt: ‘Laat los en wees gelukkig in je natuurlijke staat, laat je gecompliceerde leven en dagelijkse verwarring op zichzelf staan.’ Mooi gezegd, maar doe het maar eens! Daarom is de leeskamer gewijd aan deze vorm van levenskunst. Hoe kan een mens iets loslaten? En wat betekent dat eigenlijk, wat laat je dan precies los? En waar kom je terecht als je loslaat? Op zulke en aanverwante vragen geven de drie leeskamerboeken bemoedigende antwoorden. Deze lees- en discussiegroep gaat over de levenskunst die ‘loslaten’ heet. We bekijken het onderwerp zoals gewoonlijk vanuit verschillende perspectieven, aan de hand van boeken die allemaal op hun eigen manier iets bijzonders bieden. Een zucht van verlichting legt het accent op totale aanwezigheid en datgene in de ogen kijken wat er is. De kunst van het loslaten gaat over stoppen met nog meer je best doen en nog vasthoudender met je hoofd door de muur willen. De grote sprong benadrukt het avontuur van het springen en vertrouwen hebben in wat komt. Dit laatste boek heeft de complexe mythe van Oedipus als leidraad. Als deelnemer wordt u ertoe uitgedaagd deze teksten vooraf met een open geest te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. Zo profiteert u optimaal van wat de schrijvers aanreiken. Tijdens de vijf bijeenkomsten onderzoeken we dan hun visie nader. Hoofdzaak is het plezier en enthousiasme om dit met elkaar te beleven en uw eigen omgang met ‘loslaten’ te verdiepen

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven 2. Afronding van Een zucht van verlichting en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het loslaten 3. Verdere bespreking van De kunst van het loslaten 4. Bespreking van Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag 5. Verdere bespreking van De grote sprong en terugblik op het thema als geheel

Cursusnummer: 13WF08 Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk-discussiecolleges Data Om de drie weken op woensdag 23 januari, 13 februari, 6 en 27 maart, 17 april 2013 Tijd 14.15-16.45 uur Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Marthe van der Noordaa: Een zucht van verlichting. Totale aanwezigheid in het dagelijks leven, Kampen 2010, ISBN 978-90-259-6087-2 Theo Fischer: De kunst van het loslaten, Amersfoort 2011, ISBN 978-90-453-1203-3 Hans Korteweg e.a.: De grote sprong. Bevrijding in het leven van alledag, Cothen 2010, ISBN 978-90-215-4663-6 Deze boeken dient u zelf aan te schaffen Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2013

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.

Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.



Friesland

Taal en literatuur

Duitslands beroemde periode: de Romantiek

Filosofische en literaire werken in hun historische context In de eerste decennia van de 19e eeuw ligt een artistiek-filosofische beweging die de identiteit van Duitsland voorgoed zal bepalen: de Romantiek. Temidden van stormachtige politieke ontwikkelingen (Napoleons veroveringen, de vrijheidsoorlogen, het Weense Congres) zet een nieuwe generatie schrijvers zich af tegen de 'onttovering van de wereld' van de afgelopen eeuw en proclameert vrijheid van het individu, de verbeelding en het gevoel. “De wereld moet geromantiseerd worden,” roept de geniale dichter Novalis uit, en de ‘Romantiker’ doen dat, door in gedichten, fantastische vertellingen, sprookjes en filosofische speculaties een hemelbestormende, wonderlijke en dikwijls angstaanjagende wereld te scheppen. Hun werk wordt de roem van Duitsland, hun invloed strekt zich uit tot vandaag: het 'romantische' is een tijdloos begrip geworden.

Programma In zeven colleges krijgt u een beeld van de Duitse Romantiek en haar invloed. Er wordt aandacht besteed aan de historische context, filosofische grondslagen en aan enkele van de belangrijkste literaire vertegenwoordigers. Daarvoor zullen oorspronkelijke teksten uit de romantische periode worden gelezen (zoveel mogelijk in Nederlandse vertaling, met uitzondering van de poëzie), die worden opgenomen in een reader. Behandeld worden onder meer werken van: 1. Voorloper van de Romantik (Sturm und Drang): Herder, Goethe 2. Jenaer Romantik: Fichte, Schlegel, Novalis, Tieck 3. Romantik en het Duitse nationalisme: Rückert, Arndt, Körner 4. Hoch- en Spät-Romantik: Von Eichendorff, E.T.A. Hoffmann, Heine 5. Erfenis van de Romantik: Wagner, Mann, Rosenberg

Cursusnummer: 13WF09 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 7 colleges, om de week Data Donderdag 17 en 31 januari, 14 en 28 februari, 14 en 28 maart en 11 april 2013 Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 145,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 3 januari 2013

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.



FrieslandKunstgeschiedenis

Kunstenaars van de 20e eeuw

In de 20e eeuw wemelt het van de kunststromingen en kunstenaars. Wie waren nu de écht invloedrijke en belangrijke personen? Dit wordt niet alleen bepaald door het werk van een kunstenaar, maar zeker ook door zijn of haar persoon en levensverhaal. In deze cursus wordt een aantal kunstenaars uit verschillende decennia van de 20e eeuw behandeld. U leert niet alleen het werk van oa Picasso en Georgia O'Keeffe kennen, maar hoort u ook zijn en haar levensverhaal en de invloed daarvan op hun kunst. Leven, tijd, maatschappelijke gebeurtenissen en werk van deze kunstenaars zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Door de kunstenaar te leren kennen, leert u zijn of haar werk beter begrijpen.

Programma Per les wordt één kunstenaar en zijn/haar werk behandeld. Alleen het college Warhol-Koons behandelt twee kunstenaars. Kunstenaars die aan bod komen zijn: - Henri Matisse - Picasso - Vasiliy Kandinsky - Frida Kahlo - Louise Bourgeois - Georgia O´Keeffe - Henry Moore - Willem de Kooning - Eva Besnyö - Andy Warhol en Jeff Koons

Cursusnummer: 13WF10 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 1 februari t/m 19 april 2013, 22 februari en 29 maart vervallen Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 194,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2013




FrieslandKunstgeschiedenis

Sovjet mythe in de schilderkunst Leven in Rusland van 1900 tot nu Het socialistisch realisme was de officiële en ook in de praktijk toonaangevende kunsten literatuurstroming in de Sovjet-Unie, vanaf de jaren '30 tot de opheffing van de Sovjet-Unie in 1991. Zijn roeping was om de werkelijkheid ‘in haar revolutionaire ontwikkeling’ weer te geven en om de contouren van de communistische toekomst in de dagelijkse werkelijkheid te zien. Cursusnummer: 13WF11 De Sovjet-wereld verschijnt op de schilderijen als kleurrijk, triomfantelijk en vol vertrouwen in zijn kracht. De kinderen hier glimlachen, en volwassenen werken, en niet op kantoor maar in een mijn of een modern chemisch laboratorium. De geportretteerde ‘Nieuwe Sovjet-mens’ is mooi en krachtig, is gericht op zelfverbetering en het overwinnen van alle moeilijkheden. Zijn belangrijkste levensdoel was de schepping, de bouw van een nieuwe gelukkige socialistische wereld, waar geen plaats voor depressie zou zijn. Deze gecreëerde wereld lijkt esthetisch ongelooflijk aantrekkelijk. Er zit zeer veel wit en rood in – twee zeer positieve en optimistische kleuren. Belangrijk ook is het diepe blauw - de kleur van hoogte en diepte. Want de Sovjetesthetiek is de esthetiek van de grenzeloze ruimte en snelheid. Levend in het enorme land in overvolle woningen, wilden de mensen op zijn minst op een doek oneindigheid uitbeelden. De Sovjet-mythe was puur anti-bourgeois en had geen plaats voor aanbidding van welvaart en consumptie en in die zin was gebaseerd op de adellijke, ridderlijke deugden: de eer, het dienen en de bereidheid om te sterven voor hun land en voor het idee. Net als elke andere mythe onderscheidde de Sovjet-mythe zich van de werkelijkheid: de Sovjetmens woonde meestal in de gemeenschappelijke woningen, werkte hard en wilde niet altijd in de wereldruimte. Maar mythen in hun artistieke representatie hebben een sprookjesachtige charme en ze wekken vaak meer vertrouwen dan de feiten. Vooral als men in haar wil geloven.


Excursie De cursus word afgesloten met een excursie naar het Drents museum met twee tentoon stellingen: De Sovjet Mythe en Samen en Alleen. Leven in Rusland van 1900 tot nu.

Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected] Cursusvorm 3 colleges, facultatief gevolgd door excursie Data Vrijdag 1, 8 en 15 maart 2013 Tijd 11.00-12.45 uur Cursusprijs € 66,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 15 februari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. In overleg met de docente kan onder haar begeleiding de tentoonstelling in het museum in Assen worden bezocht. Cursusprijs exclusief museumbezoek.

Over de docent Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Petersburg. Daar bracht zij het grootste deel van haar leven door, studeerde taal wetenschap en bouwkunde, volgde diverse studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator voor internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO’s in Nederland.



Friesland


De Russische wereld

Wat is Rusland, wie zijn die Russen? Het verre Rusland wordt door de rest van de wereld vaak alleen waargenomen in vaste stereotypen die in de meeste gevallen negatief zijn. Het idee is, dat Rusland voornamelijk bestaat uit grote steppen, uitgestrekte wouden bevolkt door wolven en beren. Hier overleeft op miraculeuze wijze een nogal wreed en barbaars volk, onvriendelijk en vertrapt door het totalitarisme. Dat dit volk genieën op het gebied van literatuur, muziek, theater heeft voortgebracht, is volkomen raadselachtig. Deze cursus wil u kennis laten maken met niet alleen de cultuur, de geografie en de kunst van Rusland, maar ook met de mensen uit deze streken. Met dat deel van het mensdom, dat onder de noemer 'Russen' wordt verenigd. Tijdens deze cursus speelt het leven van die mensen de belangrijkste rol. We behandelen hun gewoonten, tradities en manier van denken. Misschien wel zoals Nikolay Gogol, de grote Russisch schrijver van de 19e eeuw, bedoelde, toen hij uitriep: “Ik zweer het, de mens is de moeite waard om te worden bezien, te worden bezien met grote nieuwsgierigheid, veel meer dan welke mooie fabriek of welke prachtige ruïne dan ook”. Deze cursus is ook een poging om de eigenaardigheid van het nationale karakter van het Russische volk, hun opvattingen en inzichten over het leven, te bepalen. U wordt een aantal thema’s aangeboden; thema’s welke naar de mening van de docent het meest belangrijk zijn voor het begrijpen van het Russische leven en het ontdekken van het Russische karakter. Omdat de Russen erg gevoelig zijn voor alle vormen van schoonheid - de natuur, liefde, kunst, muziek – kunnen in de lezingen deze aspecten niet ontbreken. Daarom worden de lezingen ondersteund met veel muziek, mooie beelden en filmfragmenten.

Programma - - - - - - -

Regio’s van Rusland: eenheid in verscheidenheid Russische sprookjes en Russisch karakter Rusland en het Westen. Paradoxen van de communicatie tussen culturen De tradities van het gezinsleven De status van de vrouw in Rusland – stereotypen en realiteit Orthodoxie en Russisch orthodoxen De tradities van de Russische gastvrijheid

Cursusnummer: 13WF12 Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 1 februari t/m 19 april 2013, 22 februari en 29 maart vervallen Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 202,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 20,Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving




DrentheVoorjaarslezing

Voorjaarslezing Drenthe

In Drenthe staan de grootste radiotelescopen ter wereld. In deze lezingwordt stilgestaan bij de vraag hoe het mogelijk is, dat juist Drenthe het wereldcentrum van de radiosterrenkunde werd. Hoe kwam een klein land als Nederland tot deze centrale positie?

Hoe Drenthe het wereldcentrum van de radiosterrenkunde is geworden Aan het eind van de jaren dertig werd de radiostraling van het heelal ontdekt en direct na de Tweede Wereldoorlog ging de verkenning van het heelal een nieuwe fase in, mede onder invloed van de voorspelling van de waterstof spectraallijn op 21 cm door H.C. van Hulst in 1944. Wereldwijd werd er vlak na de oorlog begonnen het bouwen van radiotelescopen. In Nederland werden de eerste metingen aan de vorm van het Melkwegstelsel in het begin van de jaren vijftig gedaan in Kootwijk. In 1956 werd de grootste radiotelescoop ter wereld geopend in Dwingeloo, in 1970 gevolgd door de grootste synthese radiotelescoop te Westerbork. Daarna volgden in 1998 het EVN/JIVE centrum in Dwingeloo voor de waarneming en gegevensverwerking met de Europese, en grootste, VLBI telescoop (waarvan ook Afrikaanse en Chinese radiosterrenwachten deel uitmaken). De grootste lange-golf radiotelescoop LOFAR verscheen in 2010 in Exloo.

Cursusnummer: 13WD00 Spreker Prof. dr. W. N. Brouw Cursusvorm Lezing Data Vrijdag 15 maart 2013 Tijd 15.00 uur Prijs € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 1 maart 2013 Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden

Over de docent Prof. dr. W.N. (Wim) Brouw is emeritus hoogleraar in radiosterrenkundige onderwerpen van de Leidse en Groningse universiteiten, en oud-directeur van de stichting ASTRON.



DrentheKunstgeschiedenis

Symboliek in de christelijke, mythologische en wereldlijke kunst In deze tiendelige cursus draait het om de symboliek in de christelijke, mythologische en wereldlijke kunst van het verleden, maar ook van ons eigen heden. Hoe herken je de Heilige Barbara, of de Heilige Hiëronymus? Of de mythologische god Ares (of Mars, bij de Romeinen). Soms is hij als zichzelf afgebeeld, maar ook representeert hij nog heel andere, wereldlijke dingen. En is een uil wel altijd een wijs dier en een hondje een symbool van trouw? En hoe staat het met symboliek in de eigentijdse kunst? Dit en nog veel meer wordt duidelijk in deze cursus.

Programma De cursus is chronologisch opgebouwd en begint met de vroegchristelijke kunst, via de Middeleeuwen naar de Italiaanse renaissance en de Hollandse Gouden Eeuw naar de moderne tijd. Het zal u duidelijk worden wat de oorsprong en betekenis is van bepaalde symbolen in kunstwerken en hoe sterk ze ongemerkt nog verankerd zijn in onze moderne wereld. Ook leert u zien dat mythologische verhalen en personages in bepaalde periodes ook een christelijke betekenis konden hebben! En we zullen kijken naar de 20e eeuw, waarin symboliek uit het verleden én heden op een individuele, maar toch herkenbare manier door kunstenaars wordt gebruikt.

Cursusnummer: 13WD01 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges Data Maandag 28 januari t/m 15 april 2013, 18 februari en 1 april vervallen Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 194,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 14 januari 2013

Over de docent Drs. Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.




Sovjet mythe in de schilderkunst Leven in Rusland van 1900 tot nu Het socialistisch realisme was de officiële en ook in de praktijk toonaangevende kunsten literatuurstroming in de Sovjet-Unie, vanaf de jaren '30 tot de opheffing van de Sovjet-Unie in 1991. Zijn roeping was om de werkelijkheid ‘in haar revolutionaire ontwikkeling’ weer te geven en om de contouren van de communistische toekomst in de dagelijkse werkelijkheid te zien. Cursusnummer: 13WD02 De Sovjet-wereld verschijnt op de schilderijen als kleurrijk, triomfantelijk en vol vertrouwen in zijn kracht. De kinderen hier glimlachen, en volwassenen werken, en niet op kantoor maar in een mijn of een modern chemisch laboratorium. De geportretteerde ‘Nieuwe Sovjet-mens’ is mooi en krachtig, is gericht op zelfverbetering en het overwinnen van alle moeilijkheden. Zijn belangrijkste levensdoel was de schepping, de bouw van een nieuwe gelukkige socialistische wereld, waar geen plaats voor depressie zou zijn. Deze gecreëerde wereld lijkt esthetisch ongelooflijk aantrekkelijk. Er zit zeer veel wit en rood in – twee zeer positieve en optimistische kleuren. Belangrijk ook is het diepe blauw - de kleur van hoogte en diepte. Want de Sovjetesthetiek is de esthetiek van de grenzeloze ruimte en snelheid. Levend in het enorme land in overvolle woningen, wilden de mensen op zijn minst op een doek oneindigheid uitbeelden. De Sovjet-mythe was puur anti-bourgeois en had geen plaats voor aanbidding van welvaart en consumptie en in die zin was gebaseerd op de adellijke, ridderlijke deugden: de eer, het dienen en de bereidheid om te sterven voor hun land en voor het idee. Net als elke andere mythe onderscheidde de Sovjet-mythe zich van de werkelijkheid: de Sovjetmens woonde meestal in de gemeenschappelijke woningen, werkte hard en wilde niet altijd in de wereldruimte. Maar mythen in hun artistieke representatie hebben een sprookjesachtige charme en ze wekken vaak meer vertrouwen dan de feiten. Vooral als men in haar wil geloven.


Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected] Cursusvorm 3 colleges, facultatief gevolgd door excursie Data Dinsdag 26 februari, 5 en 12 maart 2013 Tijd 11.00-12.45 uur Cursusprijs € 66,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 12 februari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Excursie De cursus word afgesloten met een excursie naar het Drents museum met twee tentoon stellingen: De Sovjet Mythe en Samen en Alleen. Leven in Rusland van 1900 tot nu.

In overleg met de docente kan onder haar begeleiding de tentoonstelling in het museum in Assen worden bezocht. Cursusprijs exclusief museumbezoek.




Drenthe


Cultuurgeschiedenis van de middeleeuwen

Het leven in de middeleeuwen Wie zich nog weinig verdiept heeft in de middeleeuwen, ziet een samenleving voor zich waar strijd en ordeloosheid de boventoon voeren, de adel pronkt en het volk een naïeve kinderlijkheid uitstraalt. Wie zich vérdergaand verdiept in de middeleeuwen, komt tot de ontdekking dat dit slechts een klein deel van de werkelijkheid was. Het is de bedoeling van deze cursus u aan de hand van een tiental onderwerpen een veelzijdig beeld te geven èn te laten genieten van deze buitengewoon interessante periode in de geschiedenis.

Programma Het eerste college behandelt in vogelvlucht de algemene geschiedenis van de WestEuropese middeleeuwen. Daarna volgt de belevingswereld van de middeleeuwer waarin bijbel, religie en samenleving geheel met elkaar verweven waren. Tijd en geschiedenis, de natuurlijke wereld, bevolkt met echte en imaginaire wezens, de bovennatuurlijk wereld, vol engelen en duivels, en de menselijke samenleving waren één geheel voor God. Dat de bovennatuurlijke wereld absoluut reëel was is te zien aan de wereldkaarten waarop het Hemelse Jeruzalem staat aangegeven als het centrum van de aarde. De leefwereld van de middeleeuwse mens was vol gevaren: een vijandige natuur met wouden en wolven, hongersnoden, overstromingen, oorlogen en ziekten. Om greep te krijgen op die wereld hielpen hem Maria en de heiligen met hun wonderen. Daarnaast bleef ook nog lange tijd heidense magie een rol spelen. De leefstijl van monniken, ridders en boeren, de drie standen waarin de samenleving was ingedeeld, wordt uitgebreid besproken. Hier kwam vanaf ca. de 12e eeuw een nieuwe bevolkingsgroep bij met een eigen cultuur: de stedelingen. Vrouwen en kinderen komen apart aan bod. Hierover is de laatste jaren veel onderzoek gedaan. Naast prachtig beeldmateriaal, zal ook muziek uit die periode u de wereld van de middeleeuwen binnenvoeren. 1. Korte historische schets van de middeleeuwen (ca. 500-ca.1500) 2. De middeleeuwse beleving van de tijd 3. De echte wereld en het middeleeuwse wereldbeeld 4. De middeleeuwse Kerk en de middeleeuwse geloofsbeleving 5. Het leven van de eerste stand: de kloosterlingen 6. Het leven van de tweede stand: de ridders 7. Het leven van de derde stand: de boeren 8. Het leven van de stedelingen en de bedrijvigheid in de stad 9. De vierde stand: de vrouwen en hun leven 10. De kinderen als hekkensluiters

Cursusnummer: 13WD03 Docent Drs. Georgine Weertman [email protected] Cursusvorm 9 colleges Data Dinsdag 29 januari t/m 2 april 2013, 19 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 178,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 15 januari 2013 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen



Drenthe

Taal en literatuur

Over mythologische figuren en voorstellingen die onderbelicht blijven

Stiefkinderen van de mythologie Wellicht een ietwat uitdagende titel – maar het is een feit dat sommige mythologische figuren en voorstellingen nogal eens onderbelicht blijven in de gangbare verhalen. En zeker in de ‘receptie’ (de doorwerking) hebben ze tot boeiende bespiegelingen aanleiding gegeven. Wat te denken over bijvoorbeeld: De gevilde satyr Marsyas? De Amazonen? De Eenhoorn? De eieren van Leda? Cursusnummer: 13WD04

Programma

Docent Dr. Henk Schoonhoven

In deze cursus zullen we ons verdiepen in o.a. de volgende onderwerpen: - Labyrinthus/Labor intus (zwoegen in het centrum): de Minotaurus en het labyrint, een misverstane inwijdingsrite? - Prometheus: Prometheus, de techniek, het vuur en de holocaust (IJsseling) - De Amazonen: Vrouwen, strijdsters, stichteressen van steden (Fornasier) - De eenhoorn: De geschiedenis van een dier dat niet bestaat (Gerritsen) - Asklepios/Aesculapius: de god en zijn attributen - De satyr Marsyas: bevrijding door gevild worden - Bellerophon, Chimaira en Pegasus: Dag, Pegasus, wat doe jíj hier… (Ida Gerhardt) - Leda, de eieren en de nacht.

Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 23 januari t/m 20 maart, 20 februari vervalt Tijd 10.15-12.30 uur Cursusprijs € 160,Cursusmateriaal Hand-outs, ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2013

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.



DrentheFilosofie

Taal, kennis en werkelijkheid vanuit evolutionair perspectief

Bij wijze van spreken De afgelopen jaren tekent zich een nieuwe manier van denken over mens en samenleving af. Waar voorheen de menselijke autonomie en de maakbare samenleving centrale ideeën in onze Westerse cultuur waren, winnen determinisme (Victor Lamme: 'De vrije wil bestaat niet') en reductionisme (Dick Swaab: 'Wij zijn ons brein') aan populariteit. Er lijkt een nieuwe tijd aangebroken, die korte metten maakt met de idealen van de Verlichting: menselijke vrijheid, vooruitgang en emancipatie. Dit is slechts ten dele waar: in het verlichtingsdenken lag de nadruk op de menselijke vrijheid, rationaliteit, autonomie en emancipatie, maar voortschrijdend wetenschappelijk inzicht speelde daarbij vanaf het begin een rol; maatschappelijke vooruitgang en wetenschap gingen hand in hand. Pas sinds de 19e eeuw ontstond er een breuk tussen de natuurwetenschappen enerzijds, en de menswetenschappen anderzijds. Terwijl het positivisme alleen genoegen nam met waarneembare feiten in de objectieve werkelijkheid, wezen de menswetenschappen op het (inter)subjectieve karakter van beleving en leefwereld: de menselijke psyche en cultuur. Zo ontstonden twee academische culturen (alfa/gamma & bèta) die in de loop van de 19e en 20e eeuw steeds minder in staat bleken met elkaar te communiceren. Beide zijn echter geworteld in het dualisme van het verlichtingsdenken, dat het menselijke & geestelijke scheidt van het natuurlijke & fysieke. Deze tweedeling is in de jaren '50 door C.P. Snow aan de kaak gesteld in The Two Cultures. De kloof zou een obstakel vormen in de voortgang van de menselijke ontwikkeling. In 1995 publiceert John Brockman een antwoord op Snow: The Third Culture; een verzameling artikelen die de grenzen tussen de natuurwetenschappen en de menswetenschappen overschrijden. Opvallend is de aandacht voor biologie en evolutie. Anderhalve eeuw geleden introduceerde Darwin zijn evolutietheorie, maar het is pas sinds kort dat de implicaties hiervan hun weg vinden in het denken buiten de biologie. Nieuwe ontwikkelingen leiden tot een evolutionaire kijk op taal, technologie, en cultuur. In de ethiek is er meer oog voor sociobiologie, in de reclamewereld is een recente trend viral branding en neuro marketing, en op internet vinden we steeds meer viral video's. Deze cursus onderzoekt hoe evolutietheorie en filosofie elkaar ontmoeten in de 21e eeuw.

Cursusnummer: 13WD05 Docent Drs. Edward van der Tuuk [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 30 januari t/m 10 april 2013, 20 februari vervalt Tijd 14.15-16.15 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Zelf downloaden van: http://evolutionairdenken. wordpress.com Literatuur Chris Buskes, Evolutionair Denken, 2006 Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 30 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen.

Over de docent Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap en samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.



Drenthe


De oude Germanen (3)

De Vikingen en Europa In dit derde deel in de serie over de oude Germanen (ca. 0 - 1000 AD) worden nu de Vikingen onder de loep genomen. In de inleidende serie kwamen zij al even aan bod, nu gaan we dieper in op hun leven, hun nederzettingen en hun Vikingrijkjes, hun reizen en hun contacten, teksten, gewoonten en cultuur. De Vikingen manifesteren zich in de geschiedenis eerst lokaal, in Scandinavië. Maar al spoedig vinden we ze ook terug in in West Europa, waar met de aanval op het klooster Lindisfarne in 793 traditiegetrouw de Vinkingtijd begon. Maar Vikingen, of hun voorgangers, kwamen al eerder voor in onze omgeving, in Friesland en Holland. We volgen hen op hun tochten naar Frankrijk en Galicië en over de Middellandse Zee. Ook de tochten naar het Oosten: naar Rusland en Byzantium, komen aan bod. We vinden teksten over deze stroopen handelstochten op grote runenstenen in Scandinavië. De serie combineert kennis van archeologie, geschiedenis, taalkunde, runeninscripties en cultuurkunde. Ook cursisten die niet eerder een cursus over de Germanen hebben gevolgd, kunnen deelnemen.

Korte reis

Cursusnummer: 13WD06 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Woensdag 30 januari t/m 13 maart, 2013, 20 februari vervalt Tijd 14.15-16.00 uur

Bij voldoende belangstelling wordt een korte reis naar musea in Schleswig en Denemarken georganiseerd (met SRC Reizen).

Cursusprijs € 122,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Tineke Looijenga studeerde Oudgermanistiek aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudere runeninscripties van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van haar proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Sinds 1999 is zij als senior consultant werkzaam bij de afdeling Research & Valorisation van de RUG.




Nederlandse architectuur, architectuur in Nederland Waar komt de Nederlandse architectuur vandaan en wat zijn de verbanden tussen de verschillende stromingen? Hoewel Nederland op het gebied van de kunst soms internationaal een belangrijke rol speelde geldt dat tot en met de negentiende eeuw zeker niet voor de architectuur. De late industrialisatie in ons land betekende dat we ook op technisch gebied tot de achterhoede behoorden van Europa. In deze cursus over de Nederlandse architectuur in de twintigste eeuw en zijn voorgeschiedenis zullen we zien dat in die eeuw Nederland wèl invloedrijk werd op het gebied van de architectuur. Architecten van de Amsterdamse School en De Stijl vonden internationaal waardering. Namen als Oud, Rietveld en van Doesburg waren overal bekend. Dudok had veel invloed in de Angelsaksische landen.

Cursusnummer: 13WD07 Docent Dolf de Bruyne [email protected] Cursusvorm 6 colleges

In de periode na de Tweede Wereldoorlog speelden Van Eyck en Bakema een grote rol binnen de kritische groep moderne architecten van Team Tien. Hertzberger was van een nog jongere generatie en komt uit het belangrijke Nederlandse Structuralisme.

Data Donderdag 31 januari t/m 14 maart 2013, 21 februari vervalt

Bij de huidige globalisering, ook in de architectuur, spelen Nederlandse architecten overal een rol, vooral natuurlijk Rem Koolhaas en vele van zijn oud-medewerkers. Van Egeraat en MVRDV verkrijgen grote opdrachten buiten onze grenzen, anderzijds werken hier internationale architecten.

Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Dolf de Bruyne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere cursussen over architectuurgeschiedenis voor de Senioren Academie.



DrentheNatuurwetenschappen

Evolutie

Van oersoep tot oermens In bijna elke cultuur bestaat er wel een overlevering over een tijd dat de aarde nog woest en ledig was. Wateren omspoelden de aarde, daarboven een atmosfeer met vooral stikstof en koolzuurgas. Een oersoep waarin uiteindelijk leven zou ontstaan. In een korte cursus van vijf bijeenkomsten volgen we de weg van deze eerste moleculen tot aan de meest complexe organismen die we nu dagelijks tegenkomen. Waar komen we vandaan? Hoe is het leven ontstaan? Voordat deze vraag uitputtend beantwoord kan worden zullen we een verre sprong vooruit moeten maken. Wat we nu weten zal steeds verder ingevuld worden maar teruggaan naar de aarde van een miljard jaar geleden blijft onmogelijk. Deze cursus begint daarom bij de oersoep, zonder ballen en groente maar vol met opgeloste mineralen. We volgen enkele chemische reacties die mogelijk tot leven geleid hebben. We ontmoeten de eerste blauwwieren die ook nu nog bestaan. Miljoenen jaren later komen we de eerste grazers tegen. Terwijl het plantenrijk zich verder ontwikkelt gaan grazers en nieuwe jagers ook het land verkennen. Geteisterd door enorme meteorieten zien we de aarde veranderen en herkennen steeds meer dieren en planten. Uiteindelijk komen we uit bij het heden en kunnen alleen maar verwonderd stilstaan bij de enorme diversiteit die uit de oersoep ontstaan is.

Programma 1. Aarde en kosmos, van Big Bang tot Oersoep 2. Ontwikkeling van het leven in zee 3. Verovering van het land 4. Bloeitijd van zaadvarens en reptielen 5. Evolutie van vogels en zoogdieren 6. Ontwikkeling van oermens tot Homo sapiens

Cursusnummer: 13WD08 Docent Drs. Kees Boele [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Donderdag 31 januari t/m 14 maart, 21 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2013

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresentaties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen, Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. www.natuurpresentaties.nl



Inschrijven

o De heer

o Mevrouw

Geboortejaar:

Datum:

/

2012

Naam en voorletter(s): Straat en huisnr.: Postcode en plaats: Telefoon privé:

Fax:

Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 13WG12 of 13WD02): code: code: code: code:

Bijzonderheden:

Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Mijn rekeningnummer is:

ten name van:

o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- administratiekosten bij toezending van factuur). o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst.

Kortingsmogelijkheden o Ik stuur een Stadjerspas kortingsbon mee. o Ik heb recht op een inkomenskorting van:

Bonnr.:

Stadjerspasnummer:

% en stuur bewijs hiervan mee.

o Ik ben donateur van de Stichting Steunfonds Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Handtekening:

Winter/voorjaar 2013

U kunt zich ook via onze website: www.hovoseniorenacademie.nl opgeven. Zie op de website de link rechtsboven: inschrijven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen. Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen. Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren. Formulier faxen: Senioren Academie, faxnummer: (050) 363 72 66. www.hovoseniorenacademie.nl



Inschrijfprocedure Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een defini tieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op. Annulering U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€ 10,-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort. Cursusprijs De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. In een aantal gevallen komen de kosten van het cursusmateriaal er nog bij. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,- extra administratiekosten in rekening gebracht.

Inkomensafhankelijke korting De Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 14.741,- per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs; - hoger dan € 14.741,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 17.742,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoemde cursusprijs. Korting met Stadjerspas Met de Stadjerspas kan een inwoner van de Gemeente Groningen één keer per jaar € 20,- korting krijgen. U wordt verzocht de betreffende bon met het inschrijfformulier mee te sturen. Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang Universiteitsmuseum Uw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een gratis lenerspas van de Universiteitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum (Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken. Wijzigingen De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden. Aansprakelijkheid De Senioren Academie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.

Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Henriëtte Hardick

Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Kerstperiode gesloten Het secretariaat van de Senioren Academie is vanaf maandag 24 december tot en met dinsdag 1 januari 2013 gesloten. Woensdag 2 januari 2013 zijn we weer normaal bereikbaar. Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

vormgeving en dtp: www.henkmans.nl


Bezoekadres: Oude Boteringestraat 34 9712 GK Groningen kamer 0014 Postadres: Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Openingstijden secretariaat: Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur www.hovoseniorenacademie.nl

Studiegids. winter voorjaar HOVO in Noord Nederland

Recommend Documents