Studiegids. winter voorjaar 2012

Studiegids winter

voorjaar 2012

Algemeen

Hoger Onderwijs voor Ouderen Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof Henriëtte Hardick

Bestuur Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter Dhr. P. van der Burg RA, penningmeester Vacature, vertegenwoordiger Stenden hogeschool Drs. J. van der Vinne, vertegenwoordiger Hanzehogeschool Groningen Mr. H. de Boer, adviserend lid en vertegenwoordiger van de Vrienden van de Senioren Academie

Administratie Postadres Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014

Studiegids winter/voorjaar 2012

Hoger onderwijs voor ouderen

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Hoger onderwijs voor ouderen In 1986 werd aan de Rijksuniversiteit Groningen de eerste cursus speciaal voor ouderen georganiseerd. Hoger Onderwijs voor Ouderen (HOVO) wordt nu in alle universiteitssteden en aan een aantal hogescholen in Nederland aangeboden. Hoger onderwijs voor ouderen is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen. Een formele vooropleiding is voor het volgen van dit onderwijs niet vereist omdat men als gevolg van zelfstudie, werken levenservaring een voldoende ontwikkelingsniveau kan hebben bereikt om de colleges goed te kunnen volgen.

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe De Senioren Academie organiseert het hoger onderwijs voor ouderen in het noordoosten van Nederland en heeft drie vestigingsplaatsen: Groningen, Leeuwarden en Emmen. De Senioren Academie is een stichting, gerelateerd aan drie instellingen op het gebied van Hoger Onderwijs in de provincies Groningen, Friesland en Drenthe, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanzehogeschool Groningen en de Stenden hogeschool. De administratie wordt verzorgd in Groningen.

Het onderwijsprogramma Het onderwijsaanbod van de Senioren Academie is geordend in drie cursusprogramma’s per studiejaar: een najaarsprogramma, een winter-/voorjaarsprogramma en een zomerprogramma. Van elk programma verschijnt een aparte studiegids. De meeste cursussen van de programma’s van najaar en winter-/voorjaar duren tien weken, maar er staan ook een aantal kortere cursussen of collegeseries op het programma. In het zomerprogramma staan vooral kortdurende activiteiten, vaak in combinatie met een excursie, op het programma.

Locaties De Senioren Academie maakt voor haar onderwijsactiviteiten gebruik van de locaties van haar moederinstellingen. De locaties in Groningen zijn verspreid over de stad Groningen. Deze locaties zijn pas kort voor aanvang van de cursussen bekend. U wordt hierover geïnformeerd in de cursusinformatiebrief (zie de inschrijfprocedure achterin deze gids). In Leeuwarden en Emmen worden de colleges gegeven in een collegezaal van de Stenden hogeschool.

Internationale contacten De Senioren Academie onderhoudt vele goede contacten in het buitenland, voornamelijk met Duitse Senioren. Elk jaar wordt in samenwerking met de Universiteit van Oldenburg een gezamenlijke cursus georganiseerd.

Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

vormgeving en dtp: www.henkmans.nl

Senioren Academie Groningen en Drenthe  2

Algemeen


Voorwoord Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Na vijfentwintig jaar 5e lustrum Senioren Academie

Gebruik je hersens!

In 2011 bestaat het Hoger Onderwijs voor Ouderen in Groningen 25 jaar. De eerste cursus ging in september 1986 van start en na een rustige aanloop kwam in 1988 de eerste cursusgids uit. Maar liefst 8 cursussen werden er dat najaar aangeboden. 25 jaar later, in het najaar van 2011, waren dat er in totaal 58. Dit winterseizoen staan er 50 nieuwe cursussen op het programma. Het 5e lustrum wordt op 1 december 2011 gevierd. Een verslag hiervan kunt u vanaf 8 december terugvinden op de website van de Senioren Academie (www.hovoseniorenacademie.nl). Lang niet alle cursisten kunnen bij de lustrumviering aanwezig zijn. Er is dan ook besloten om het lustrumboekje, met daarin de geschiedenis van het HOVO in Groningen en de geschiedenis van HOVO Nederland (hoger onderwijs voor ouderen in Nederland is in Groningen begonnen) aan alle cursisten toe te sturen. De geschiedenis van de Senioren Academie is geschreven door drs. Anja van Berkum, historica en tot voor kort medewerker van de Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe. Prof. dr. Eric Bleumink, voorzitter van de Senioren Academie en tot voor kort ook voorzitter van HOVO Nederland, beschrijft de geschiedenis van deze nationale organisatie voor Hoger Onderwijs voor Ouderen. In 2012 gaat de Senioren Academie voort op het 25 jaar geleden ingeslagen pad. Daarbij is het goed om te merken dat er nog steeds een nauwe band bestaat met de Rijksuniversiteit Groningen. Nog steeds zijn de cursisten van de Senioren Academie, als de bezetting dat toelaat, welkom in de aula of een collegezaal voor een bijzondere lezing of een opening. Verder is er de Senioren Academie Faculteit, grotendeels bestaand uit oud-hoogleraren van de universiteit, die regelmatig een bijdrage leveren aan het cursusprogramma van de Senioren Academie.

Sluiting kerstperiode Het secretariaat van de Senioren Academie is vanaf donderdag 22 december tot en met vrijdag 30 december 2011 gesloten. Maandag 2 januari 2012 zijn we weer normaal bereikbaar. Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

Het cursusaanbod, zoals u dat in deze gids vindt, is ook op de website terug te vinden (www.hovoseniorenacademie.nl). We hebben in de afgelopen periode geprobeerd de site aantrekkelijker en overzichtelijker te maken. De nieuwe website is vanaf begin december ‘in de lucht’. Ook wijzigingen of aanvullingen op het aanbod in de gids zullen op de website worden gepubliceerd. Er staan ook dit seizoen een aantal ‘nieuwe’ cursussen op het programma, naast de cursussen die worden gegeven door docenten die al langer aan de Senioren Academie verbonden zijn. Een nieuwe docente is bijvoorbeeld Patty Gomes, die een cursus verzorgt over Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen. Ook nieuw als docent is Frank van Steenwijk, docent bij de faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen, die een cursus ‘Relativiteit’ aanbiedt. Eindelijk de gelegenheid om meer te leren over dit altijd weer opduikende begrip. Een bijzondere cursus is de cursus die is ontstaan vanuit het initiatief ‘Maak jonge onderzoekers van ze’. In deze cursus wordt aan de hand van de ‘wetenschapsagenda’ van de KNAW een aantal ‘brandende vraagstukken die in de nabije toekomst om een antwoord vragen’ behandeld. Bijzonder is ook de cursus over de ‘evolutie van schoonheid en kunst’ waarbij in het werkcollege, dat integraal deel uitmaakt van deze cursus, op praktische wijze wordt onderzocht hoe schoonheidsgevoel tot stand komt. Ten slotte is ook in dit nieuwe cursusseizoen de prijs van de cursussen niet aangepast. Al enkele jaren hanteert de Senioren Academie hetzelfde prijsniveau voor haar cursussen. Het bestuur heeft besloten om dit voorjaar de cursusprijs opnieuw niet te verhogen, gezien de onrustige financiële tijden. Jacqueline Kampman, coördinator Senioren Academie

Bestuur en medewerkers van de Senioren Academie wensen u een voorspoedig 2012 en een goed cursusseizoen toe.

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe • 3

Algemeen


Inhoud

12WG00

Algemene informatie Voorwoord

2 3

Elfde Jan Snijderslezing Elfde Jan Snijderslezing - Dementie als psychotrauma

7

Programma Groningen 12WG01 12WG02

Algemeen/multidisciplinair Over de oorsprong en de evolutie van schoonheid en kunst De Nederlandse Wetenschapsagenda van de KNAW

12WG03 12WG04

Filosofie Filosofiegeschiedenis (3) - De moderne filosofie Hedendaagse filosofen over onze tijd

11 12

12WG05 12WG06 12WG07 12WG08 12WG09

Geschiedenis en archeologie De Etrusken - Een waas van geheimzinnigheid Inleiding in de Antieke Cultuur (2) - De Romeinen Scènes uit het heldenleven: de Gotlandse Bildstenar Het landschap rond de stad Groningen tot 1600 Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen

13 14 15 16 17

12WG10 12WG11 12WG12 12WG13 12WG14

Kunstgeschiedenis Beeldende kunst en onze hersenen Beeldhouwkunst van de achttiende en negentiende eeuw Bezielde schoonheid - De kunst van het symbolisme De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw - De eeuw van de Revoluties Veel voorkomende thema’s in de christelijke kunst - Beelden begrijpen

19 20 21 22 23

12WG15 12WG16

Mens en maatschappij Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving Leeskamer - Levenskunst als de kunst van het nietsdoen

24 25

12WG17 12WG18

Muziek en theater Inleiding tot leven en werk van Manuel de Falla - Muziek uit het land van Cervantes Muziek in de lijdensweek - Haydn

26 27

12WG19 12WG20 12WG21 12WG22 12WG23

Natuurwetenschappen Darwin in het dagelijks leven Capita selecta uit de geneeskunde Een moderne verkenning in diergedrag - Dier, waarom doe je zo? Relativiteit - Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd Een geschiedenis van de moderne sterrenkunde - De Kosmos in Beweging

28 29 30 31 32

8 9

Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe • 4

Algemeen


Inhoud Programma Groningen vervolg 12WG24 12WG25 12WG26 12WG27 12WG28 12WG29

Taal en literatuur Griekse mythologie - De kracht van de liefde Latijn - Vervolgcursus The Meeting of Cultures Revisited: Cosmopolitan Societies Twee Duitse Nobelprijswinnaars: Thomas Mann en Günter Grass Poëzie schrijven Korte verhalen - perspectief en plot

33 34 35 36 37 37

Programma Friesland 12WF00 12WF01 12WF02 12WF03 12WF04 12WF05 12WF06 12WF07 12WF08 12WF09 12WF10 12WF11 12WF12

Voorjaarslezing Leeuwarden - De geschiedenis van het kievietsei Een introductie tot het Franse muzikale impressionisme Veel voorkomende thema’s in de christelijke kunst - Beelden begrijpen Taal op micro- en macroniveau Communicatie en taal bij dieren - Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek Fryslân onder vreemd gezag - Saksisch bestuur van 1498 -1515 Leeskamer - Levenskunst als de kunst van het nietsdoen Filosofiegeschiedenis (3) - De moderne filosofie Inleiding in de Antieke Cultuur (2) - De Romeinen De ‘mythe’ Balkan De Oude Germanen in vijf hoofdstukken - Een inleidende cursus Overzichtscursus kunstgeschiedenis (4) - Van Barok tot Impressionisme, 17e -19e eeuw Hoogtepunten uit de Duitse literatuur (1)

38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50

Programma Drenthe 12WD00 12WD01 12WD02 12WD03 12WD04 12WD05 12WD06 12WD07 12WD08

Voorjaarslezing Emmen - Een inleiding in de archeologie van Drenthe Verhalen schrijven Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel De Russische wereld - Wat is Rusland, wie zijn die Russen? Kunstgeschiedenis - Art Nouveau in Europa Inleiding in de Antieke Cultuur (2) - De Romeinen Geschiedenis van de filosofie (2) - Eigentijdse filosofie, van Schopenhauer tot Sloterdijk Beelden begrijpen - Veel voorkomende thema’s in de christelijke kunst Hans Achterhuis - Met alle geweld

51 52 53 54 55 56 57 58 59

Inschrijfformulier Inschrijfprocedure

61 63


Algemeen


Nieuwjaarsborrel

Nieuwjaarsborrel 2012 De Senioren Academie en de Vrienden van de Senioren Academie nodigen cursisten en docenten van harte uit om gezamenlijk het nieuwe jaar te beginnen met een nieuwjaarsborrel. Vrijdag 6 januari 2012 van 16.30-18.00 uur De Nieuwjaarsborrel wordt dit jaar gehouden in de Bruinszaal in het Academiegebouw, Broerstraat te Groningen.

Een initiatief van de Vrienden van de Senioren Academie

Werkcolleges door en voor cursisten Na een succesvolle pilot met een volledig door cursisten geregisseerd werkcollege zoeken we dit seizoen opnieuw geïnteresseerde cursisten die de leiding willen nemen in het organiseren van een werkcollege bij de volgende cursussen: 12WG06 - Inleiding in de Antieke Cultuur (2) - De Romeinen 12WG09 - Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen 12WG10 - Beeldende kunst en onze hersenen

Geef uw naam via e-mail [email protected] door aan Trijntje Niemeyer-Huising en Peter Hug, de initiatiefnemers van dit project. Zij zullen ervoor zorgen dat u de adressen van de cursisten toegezonden krijgt, zodat u kunt polsen wie van hen geïnteresseerd is om aan een werkcollege mee te doen. De organisatie zal verder helemaal in uw handen liggen. De Senioren Academie steunt dit initiatief van de Vrienden en zal behulpzaam zijn bij het zoeken van collegeruimte. Indien gewenst zijn Trijntje Niemeyer en Peter Hug graag bereid om u van advies te dienen. Zij zijn ook bereid om bij een van uw eerste werkcolleges aanwezig te zijn om u op weg te helpen.


Algemeen

Jan Snijderslezing


Elfde

Jan Snijderslezing Lezing 12WG00

Deze winter organiseert de Senioren Academie voor de elfde maal de Jan Snijderslezing. Deze jaarlijkse lezing is genoemd naar professor Jan Snijders, nestor van het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) in Nederland en in het bijzonder in Groningen.

Spreker Dr. Bère Miesen Datum Vrijdag 10 februari 2012 Tijd 15.00-ca.16.30 uur Prijs € 5,00

Dementie als psychotrauma Omgaan met onmacht, ontwrichting en emotionele ontreddering

Uiterste inschrijfdatum 27 Januari 2012 Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden. Het is dan ook mogelijk de laatste publicatie van Bère Miesen, Bij Alzheimer op schoot, aan te schaffen en te laten signeren door de auteur.

Bère Miesen, psycholoog, werkt al 40 jaar met en voor demente ouderen. Hij stelt vast dat ‘dementie wordt gekenmerkt door ontheemding en machteloosheid, door onveiligheid en het verlies van controle over het leven’. Dementie is, eenvoudig gezegd, een chronische ziekte van de hersenen. Omdat inmiddels bekend is dat mensen met dementie lang betrokken blijven bij wat hen overkomt, moet deze ziekte voor alle betrokkenen ook worden beschouwd vanuit een psychotrauma perspectief. Dat betekent - niet meer en niet minder - omgaan met onmacht, ontwrichting van het dagelijkse leven en emotionele ontreddering. Dat geldt niet alleen voor de patiënt zelf maar ook voor zijn dierbaren. Dementie betekent dus wel degelijk ‘lijden’. Maar het ‘soortelijk gewicht’ daarvan is voor ieder individu anders.

Over de spreker Dr. Bère Miesen is sinds 1969 werkzaam in de zorg voor mensen met dementie en hun familie. Zijn proefschrift (1990) was getiteld ‘Gehechtheid en dementie’. In 1997 introduceerde hij in Nederland het Alzheimer Café, als een ontmoetingsplaats voor patiënten, partners, familieleden, hulpverleners en anderen. Bedoeling van het Alzheimer café is het geven van voorlichting over medische, maar vooral ook over de psychosociale aspecten van Alzheimer. Er zijn nu 200 Alzheimer cafés in Nederland. Miesen heeft talloze publicaties over dementie op zijn naam staan, die niet alleen voor een wetenschappelijk publiek, maar vooral voor de partner, het gezin, de familie en de vrienden- en kennissenkring van Alzheimerpatiënten bestemd zijn.


Groningen

Algemeen/ multidisciplinair Cursus 12WG01 Docent(en) Dr. Petrus Bult Wouter Dijk [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges gevolgd door een werkcollege Data Dinsdag 24 januari t/m 3 april 2012, 28 februari vervalt


Over de oorsprong en de evolutie van schoonheid en kunst Vanaf het begin van de mensheid zijn in alle culturen vormen van schoonheid en kunst ontstaan, zoals lichaamsversiering, dansen, zingen en verhalen vertellen. Het is een uitdaging om dit gedrag te onderzoeken. Dankzij vier opeenvolgende evoluties, atomair, chemisch, biologisch en cultureel, hebben alle verschijnselen in de werkelijkheid in een meer of minder ver verleden een gemeenschappelijke voorgeschiedenis. Alles is dus aan elkaar verwant en hangt met elkaar samen. Dat geldt ook voor schoonheidsbeleving en kunst. Alle eigenschappen van de mens, die noodzakelijk zijn om een cultuur met kunst te ontwikkelen, zijn door natuurlijke selectie ontstaan: patroonherkenning, eigenbelang, begoocheling, leerprocessen, spelgedrag, emoties, empathie, veelzijdig bewegen, zelfbewustzijn, verbeelding en de taal. Deze verschillende gedragscomponenten hadden elk hun eigen functie en hebben dat nu nog. Geen enkele factor apart is in staat het gevoel voor schoonheid en kunst te verklaren. De samenhang van al deze factoren kan dat wel.

Tijd 10.00-13.00 uur Cursusprijs € 239,50 Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,00 Bijzonderheden Het werkcollege maakt integraal deel uit van deze cursus, er geldt daarom voor deze cursus een verhoogde cursusprijs (hoorcollege + werkcollege)

Programma In de afgelopen jaren is er veel gedacht en geschreven over de evolutie van (het gevoel voor) kunst. In deze experimentele cursus zal dit het centrale onderwerp zijn. In de hoorcolleges zal worden getracht te komen tot een theoretische onderbouwing aan de hand van het vele onderzoek dat hiernaar in de afgelopen jaren is gedaan. In aansluiting op de hoorcolleges volgen vanuit deze visie werkcolleges. Daarin wordt op een praktische wijze, met behulp van diverse technieken en materialen, verkend hoe de verschillende componenten in hun samenhang tot schoonheidsgevoel komen. Het beleven van deze kenmerken kan de cognitieve aspecten verduidelijken.

Over de docenten Petrus Bult geeft al vele jaren cursussen bij de Senioren Academie, waarbij de evolutie in al haar aspecten een leidende rol speelt. Voor zijn pensionering was hij werkzaam als docent bewegingswetenschappen bij de Rijksuniversiteit Groningen. Wouter van Dijk is kunstenaar in diverse disciplines: fotografie, architectuur, schilderen, grafiek. Opgeleid aan de Academie Minerva. Ervaren docent. Daarnaast projectcoördinator en initiatiefnemer van diverse kunstzinnige projecten, lezingen, symposia en trainingen.


Groningen

Algemeen/ multidisciplinair Cursus 12WG02 Docent(en) Meerdere docenten Zie programma


De Nederlandse Wetenschapsagenda van de KNAW

Wat we willen weten De Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW) heeft onlangs een agenda gepubliceerd met een overzicht van 49 grote alfa, bèta en gamma vraagstukken, die vragen om een wetenschappelijk antwoord, eigenlijk om onderzoek. De agenda kan ook worden gezien als een voorstel om beloftevolle lijnen van onderzoek te ondersteunen. Deze cursus is gebaseerd op die wetenschapsagenda. Een aantal onderwerpen hieruit, waaronder brandende vraagstukken die in de nabije toekomst om een antwoord vragen, zal worden behandeld.

Cursusvorm 5 colleges met discussie

De cursus bestaat uit vijf middagen, met per middag een hoofddocent, die een thema uit de agenda zal behandelen en een referent, die daarop commentaar en toelichting geeft. De cursisten wordt ruimschoots de gelegenheid gegeven voor een eigen inbreng. Leidraad is de wetenschapsagenda, die bij aanvang van de cursus wordt uitgereikt. De wetenschapsagenda kan ook gratis worden aangevraagd bij de KNAW (www.knaw.nl of [email protected]). De docenten zijn vooraanstaande, breed georiënteerde wetenschappers, die ofwel hebben meegewerkt aan de samenstelling van de wetenschapsagenda of onderzoek verrichten dat nauw verwant is met thema’s van de agenda.

Data Maandag 23 januari t/m 20 februari 2012 Tijd 14.00-16.15 uur Cursusprijs € 98,00 Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2012 Cursusmateriaal De Nederlandse Wetenschapsagenda van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen. Deze agenda wordt ter beschikking gesteld tijdens het eerste college. Bijzonderheden Deze cursus is een initiatief van de Proefjesmeesters, een groep vrijwilligers (met steun van de Senioren Academie) die leerlingen van basisscholen in de noordelijke regio laat kennismaken met de werken denkwijze van de bètawetenschappen. Namens deze groep zijn prof. dr. Jaap Korf en drs. Eveline Bieshaar-Borgmeijer de coördinatoren van deze cursus. Maximaal 50 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Programma 1. Het verwerken van alledaagse taal: het zinkend kofschip / het verstaan van gereduceerde spraak Dr. M. (Mirjam) Ernestus, universitair hoofddocent Taalwetenschappen Radboud Universiteit en werkzaam bij Max Planck Instituut voor Psycholinguistiek te Nijmegen. Moedertaalsprekers verwerken hun taal zonder enig probleem. Het proces van taal verwerken lijkt daardoor vrij simpel te zijn. Niets is echter minder waar. De bestudering van hoe mensen simpele verledentijdsvormen verwerken en hoe ze half ingeslikte woorden verstaan geeft ons gedetailleerd inzicht in hoe ons brein taal verwerkt. 2. Klimaatveranderingen in het poolgebied Prof. dr. L. (Louwrens) Hacquebord, hoogleraar Arctische en Antarctische studiën Rijksuniversiteit Groningen. In het Noordpoolgebied voltrekt zich momenteel een van de snelste en meest dramatische klimaatveranderingen op aarde. Het gevolg is dat de grootste en meest constante ijsmassa’s in de Arctis en de ijskap van Groenland sinds 2000 sneller zijn afgenomen. Er zijn aanwijzingen dat die veranderingen zullen versnellen en zullen leiden tot grote verschuivingen op ecologisch, sociaaleconomisch en geopolitiek gebied. Deze veranderingen in het poolgebied zullen door hogere temperaturen en stijging van de zeespiegel ook de situatie in de rest van de wereld beïnvloeden. 3. De onstuitbare opmars van zonne-energie. Prof. dr. J. C. (Kees) Hummelen, hoogleraar faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, afdeling Chemie van (Bio)organische Materialen en Devices - Stratingh Institute of Chemistry , Rijksuniversiteit Groningen. De hoeveelheid licht die van de zon op de planeet aarde schijnt, is in theorie meer dan genoeg om de hele wereld van schone en duurzame energie te voorzien. Op dit moment kunnen we zonne-energie slechts beperkt rendabel omzetten naar beter bruikbare vormen. Om de sprong


Groningen


Algemeen/ multidisciplinair Cursus 12WG02 vervolg

naar grootschalige, goedkope en geheel duurzame zonne-energievoorziening te maken zijn grote wetenschappelijke doorbraken nodig. 4. Stabiliteit van het zonnestelsel Prof. dr. H.W. (Henk) Broer, hoogleraar faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen, afdeling Dynamische Systemen en Mathematische Fysica, Rijksuniversiteit Groningen. Als er één vraag is die de wetenschappelijke nieuwsgierigheid prikkelt, is het wel: hoe is ons heelal ontstaan? En toen het eenmaal was ontstaan, hoe ging het daarna verder? En hoe ging en gaat het verder met ons eigen zonnestelsel? 5. De evolutionaire achtergrond van typisch Westerse ziektes. Prof. dr. F.A.J. (Frits) Muskiet, hoogleraar Pathologie en Klinisch Chemische Analyse, faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen en universitair hoofddocent faculteit Medische Wetenschappen/ UMCG, Rijksuniversiteit Groningen Onze levensverwachting stijgt, maar het aantal levensjaren zonder chronische ziekte daalt. Onze huidige leefstijl veroorzaakt het “metabool syndroom”, de combinatie van een te hoog lichaamsgewicht, een gestoorde glucose huishouding, abnormale concentraties bloedvetten en een verhoogde bloeddruk. Het oplossen van het conflict tussen onze huidige omgeving en ons oeroude genoom is de enige effectieve manier om gezond oud te worden. In de lezing zal vooral aandacht worden besteed aan wat dit betekent voor de samenstelling van onze voeding.


Groningen


Filosofie Filosofiegeschiedenis (3)

De moderne filosofie Cursus 12WG03 + Werkcollege 12WG03w Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 hoorcolleges facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data Vrijdag 27 januari t/m 13 april, 2 maart en 6 april vervallen Tijd hoorcolleges 13.00-15.00 uur Tijd werkcolleges 15.00-16.00 uur Prijs hoorcolleges € 187,50 (excl. cursusmateriaal) Prijs werkcolleges (code12WG03w) € 50,Cursusmateriaal Roger Scruton, Moderne filosofie Van Descartes tot Wittgenstein, Utrecht: Bijleveld, 2009 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 13 januari 2012 Bijzonderheden Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (inschrijven via website) 12WG03 én 12WG03w

De 17e eeuw staat bekend als een periode van ongekende bloei in de Nederlandse geschiedenis. Ook waar het de geschiedenis van de filosofie betreft kan de betekenis van deze ‘Gouden eeuw’ moeilijk worden overschat. De 17e eeuw markeert namelijk het begin van een nieuw tijdperk, dat van de zogenaamde ‘moderne filosofie’. Geïnspireerd door het werk van René Descartes (1596-1650) nemen veel denkers in toenemende mate stelling tegen wijsgerige opvattingen die door Griekse en Romeinse filosofen zijn ontwikkeld en vervolgens tijdens de Middeleeuwen zijn becommentarieerd en gecanoniseerd. Daarbij richt hun kritiek zich met name op de door middeleeuwse filosofen nagestreefde verzoening tussen rationaliteit en christelijk openbaringsgeloof. Het is niet langer de autoriteit van een openbaringsbron die als leidraad voor het denken fungeert, maar zekerheden en fundamenten worden voornamelijk gezocht in de mens zelf, het subject. Vooral gedurende de 18e eeuw, het tijdperk van de Verlichting, staat de autonomie van het menselijke verstand centraal. Pas in de tweede helft van de 19e en het begin van de 20e eeuw wordt deze autonomie fundamenteel in twijfel getrokken, reden waarom men de periode van de moderne filosofie veelal hier laat eindigen.

Programma In dit derde deel van de leergang Filosofiegeschiedenis verkennen we de hoogtepunten van de moderne westerse wijsbegeerte door aandacht te besteden aan het leven, het werk, de opvattingen en de betekenis van toonaangevende moderne denkers. Tijdens tien hoorcolleges wordt o.a. het gedachtegoed van de volgende filosofen besproken: Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Hume, Kant, Hegel, Schopenhauer, Nietzsche en Marx. Deze en andere moderne denkers hebben grote invloed uitgeoefend op tal van terreinen. Voor wie zich wenst te verdiepen in hedendaagse ontwikkelingen inzake filosofie, wetenschap, kunst en maatschappij is kennis van de erfenis van deze moderne filosofen onmisbaar. Deze cursus maakt deel uit van een reeks van vier. In deze reeks zal aandacht worden besteed aan de veelzijdige historie van de westerse wijsbegeerte vanaf de klassieke oudheid tot aan de hedendaagse tijd. Bij het volgen van de gehele reeks colleges maakt u kennis met de invloedrijkste denkers, de voornaamste stromingen, de klassieke debatten en de centrale begrippen van de geschiedenis van de filosofie. De volgende en tevens laatste cursus in deze reeks, de hedendaagse filosofie, zal worden aangeboden in het najaar van 2012.

Werkcollege Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven.


Groningen


Filosofie Hedendaagse filosofen over onze tijd

Wij leven in interessante tijden Cursus 12WG04 + Werkcollege 12WG04w

‘Moge u leven in interessante tijden’ is naar verluidt een Chinese vervloeking. In deze cursus onderzoeken we aan de hand van een tiental teksten van uiteenlopende aard die betrekking hebben op het huidig tijdsgewricht of en zo ja,in welke mate wij in ‘interessante tijden’ leven en of we dat inderdaad als een vervloeking moeten opvatten.

Docent(en) Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo. Meereboer [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data Dinsdag 24 januari t/m 3 april 2012, 28 februari vervalt Tijd hoorcolleges 13.15-15.00 uur Tijd werkcolleges 15.00-16.00 uur Prijs hoorcolleges € 187,50 (excl. cursusmateriaal)

We hebben gekozen voor teksten met verschillende invalshoeken. Zo zijn er teksten vanuit een perspectief van de Islam, het Boeddhisme en het Taoïsme naast een aantal kritische teksten van Westerse denkers. De niet-westerse teksten hebben als voornaamste bedoeling om een buitenperspectief op onze eigen cultuur te krijgen, opdat we daardoor een helderder zelfbeeld kunnen vormen.

Prijs werkcolleges (code12WG04w) € 50,-

Programma

Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,00 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (inschrijven via website) 12WG04 én 12WG04w

De colleges bestaan uit twee uren hoorcollege met aansluitend een werkcollege. In het eerste college zal de reader met teksten worden uitgedeeld en zal het hoorcollege een inleidend college zijn waarvoor geen tekst van tevoren hoeft te worden bestudeerd. Informatie en leeswijzer verschijnen kort voor de cursus op onze website www.maieutiek.nl

Werkcollege Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven.

Extra cursus Bij grote belangstelling wordt deze cursus herhaald op woensdag 25 januari tm 4 april, aanvang 10.15 uur. (Hoorcollege van 10.15-12.00 uur, met aansluitend werkcollege van 12.00-13.00 uur.) U kunt bij uw inschrijving vermelden of u geplaatst wilt worden bij de woensdagcursus als de dinsdagcursus is volgeboekt.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG05 Docent Dr. Marjan Galestin [email protected]


Een waas van geheimzinnigheid

De Etrusken De Etrusken leefden meer dan 2500 jaar geleden in het huidige Italië. Zij woonden in het gebied ten noordwesten van Rome. Toch hadden zij daar volgens sommige antieke Griekse schrijvers niet altijd gewoond en waren zij afkomstig uit Klein-Azië. De herkomst van de Etrusken was al in de oudheid onderwerp van veel discussie.

Cursusvorm 5 colleges Data Woensdag 15 februari t/m 14 maart 2012 Tijd 10.00-11.45 uur Cursusprijs € 101,75 Uiterste inschrijfdatum 1 februari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Over de docent Marjan Galestin is verbonden aan het instituut voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Groningen. De Etruskische archeologie heeft haar bijzondere belangstelling.

Deze waas van geheimzinnigheid bleef bestaan, mede omdat in het meer recente verleden duidelijk werd dat de taal van de Etrusken niet een Indo-Europese taal is. Dat de Etrusken tot in het recente verleden vaak gezien werden als een mysterieus volk blijkt uit het feit dat ‘Het Geheim van de Etrusken’ een vaak gebruikte titel is van boeken en tentoonstellingen. Inmiddels wordt er meer genuanceerd gedacht over het mysterie van de Etrusken. Mede dankzij onderzoek van de Italiaanse archeoloog Massimo Pallotino is duidelijk geworden dat de Etrusken helemaal niet zo geheimzinnig zijn als iedereen lange tijd gedacht heeft. Toch blijven er bij de bestudering van de Etrusken en hun cultuur genoeg vragen over.

Programma Tijdens deze cursus zal in vijf colleges ingegaan worden op de herkomst van de Etrusken en op de ontwikkeling van de Etruskische cultuur. Het eerste college zal een introductie zijn op de geschiedenis van het onderzoek naar het geheim van de Etrusken. In de daaropvolgende colleges zullen de verschillende cultuurperioden van de Etrusken worden behandeld: Villanova, Oriëntaliserend, Archaïsch, Klassiek en Hellenistisch. Bij de bestudering van deze verschillende periodes zal aandacht worden besteed aan de materiële cultuur. Daarbij komen niet alleen voorwerpen aan bod die gemaakt zijn van verschillende soorten materiaal zoals goud, brons of gebakken klei maar wordt ook aandacht besteed aan grafschilderingen en tempelsculptuur. Verder zullen Etruskische steden, huizen en verschillende grafgebruiken worden behandeld. Gewapend met deze kennis zal de cursist ongetwijfeld meer plezier beleven aan het bezoek van een museum met een collectie Etruskische kunst.

Twee tentoonstellingen Dit jaar, van 14 oktober 2011 t/m 18 maart 2012, kunnen de liefhebbers van de Etrusken genieten van twee tentoonstellingen in Nederland. In Het Rijksmuseum van Oudheden is de tentoonstelling “Vrouwen van Aanzien” en in het Allard Pierson Museum in Amsterdam de tentoonstelling “Mannen met Macht” te bezoeken. Beide exposities gaan over de Etrusken en over de Etrusken als bron van inspiratie. Meer informatie over de activiteiten op www.etrusken.nl


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG06 Docent Dr. Henk Schoonhoven, oud-docent Rijksuniversiteit Groningen (klassieke taal- en letterkunde) [email protected]


Inleiding in de Antieke Cultuur (2)

De Romeinen In de najaarscursus van 2011 zagen we hoe zich in (en vanuit) Griekenland een unieke cultuur ontwikkelde. In deze voorjaarscursus volgen wij de verdere ontwikkelingen en zien wij hoe de jonge Romeinse res publica hiermee in contact kwam, en hoe Griekenland uiteindelijk een provincie werd van het Imperium (146 v. Chr.). Het Griekse onderwijssysteem werd in Rome toonaangevend, en vooraanstaande Romeinen (onder wie de vroegste geschiedschrijvers) spraken en schreven (naast Latijn) Grieks.

Cursusvorm 8 colleges Data Vrijdag 27 januari t/m 23 maart 2012, 2 maart vervalt Tijd 10.15-12.15 uur Cursusprijs € 160,00 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 13 januari 2012 Cursusmateriaal Charles Hupperts, Elly Jans. Synopsis. De klassieke cultuur en haar doorwerking, Leeuwarden. 2005, 2e druk of later (alleen het tekstboek, zelf aanschaffen, € 41,00); Handouts (via de docent, ca. € 10); Aanbevolen (maar niet verplicht): L. de Blois & R.J. van der Spek, Een kennismaking met de Oude Wereld, 6e of latere druk, uitg. Coutinho, Bussum; (€ 31,00).

In 31 v. Chr. valt het Egyptische rijk van de Ptolemaeën in handen van de Romeinen, als Antonius en Cleopatra zelfmoord plegen, en met het aantreden van Gaius Iulius Caesar Octavianus (= keizer Augustus) begint het keizerrijk (27 v. Chr.). De Romeinen hebben op een geheel eigen wijze de Griekse “erfenis” beheerd en doorgegeven. Wel waren zij zich in zekere zin bewust van hun eigen “tekort”, maar het behoort tot hun grootsheid dat zij zich niet arrogant en afwijzend hebben opgesteld: zoals de dichter Horatius (een tijdgenoot van keizer Augustus) zegt: “Het overwonnen Griekenland overwon zijn onbeschaafde overwinnaar en bracht kunsten en wetenschappen in het boerse Latium”. De hechte organisatie van het Romeinse rijk waarborgde deze rol van bemiddelaar. De Griekse culturele waarden werden zo doorgegeven via de Middeleeuwen en de Renaissance tot in onze tijd. Het Romeinse keizerrijk laat men (althans voor het westelijke deel) traditioneel eindigen in 476 wanneer het Germaanse legerhoofd Odoaker de laatste keizer afzet en zich zelf de kroon op het hoofd plaatst. Een periode van bijna vijf eeuwen waarin grote religieuze veranderingen plaatsvonden: het ontstaan van het Christendom, de bloei van mysterieculten (o.a. die van Mithras en van Dionysus) en het Gnosticisme. Het is de periode waarin keizers als Claudius en Nero tot de verbeelding spreken; van Trajanus, onder wie het rijk zijn grootste omvang bereikte, en van de graecofiel Hadrianus. En van de prominente aanwezigheid van de Romeinen in Germania Inferior (‘Neder-Germanië’) en onze contreien.

Programma Tijdens deze cursus zullen diverse aspecten van politiek, literatuur, beeldende kunst, filosofie en religie worden belicht. Het te gebruiken cursusmateriaal is van dien aard dat ook diegenen die niet hebben deelgenomen aan de vorige cursus, zonder probleem kunnen aanschuiven.

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG07 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Vrijdag 3 februari t/m 23 maart 2012, 2 en 16 maart vervallen Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,00


Scènes uit het heldenleven: de Gotlandse Bildstenar

Teksten en stenen De beeldstenen op het Zweedse eiland Gotland presenteren een aantal scènes die we misschien in verband kunnen brengen met bepaalde gebeurtenissen in het leven van de Noordse elite van de vroege Middeleeuwen. De afbeeldingen op de grote staande stenen worden wel gezien als illustraties bij een heldensagen en –legenden uit de Edda en diverse andere overleveringen. We zullen in de cursus nagaan of er paralellen te trekken zijn met sommige soortgelijke afbeeldingen in Europa. Is er sprake van een stokoude cultus, die teruggaat op de bronstijd? Zijn er overeenkomsten met de Egyptische dodencultus? Van de cursisten wordt verwacht dat zij ook actief op zoek gaan naar mogelijke verwante literatuur en afbeeldingen.

Programma De cursus beoogt aan de hand van powerpoint presentaties van de stenen met hun “stripverhalen” een verbinding te leggen met overgeleverde teksten. Deze teksten zijn te vinden bij Saxo Grammaticus, in de Edda en een aantal IJslandse saga’s. De cursisten krijgen een literatuurlijstje zodat zij zelf de teksten kunnen bestuderen. Tijdens de colleges kunnen de verschillende opvattingen ten aanzien van teksten en stenen worden besproken.

Uiterste inschrijfdatum 20 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs

Reis naar Gotland In juni 2012 wordt een reis naar Gotland georganiseerd (bij voldoende deelname). Gotland combineert vier bijzondere bezienswaardigheden, die niet goed los van elkaar kunnen worden gezien: beeldstenen, oude kerken, archeologische overblijfselen en een weelderige natuur. Op het oog heel verschillende zaken maar het zou jammer zijn ze niet te combineren in een studiereisnaar dit fraaie eiland. Voor meer informatie: [email protected]


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG08 Docent Dr. J.F.J. van den Broek [email protected]

Cursusvorm 9 colleges Data Maandag 23 januari t/m 19 maart 2012 Tijd 13.15-15.30 uur Cursusprijs € 170,00 Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Het landschap rond de stad Groningen tot 1600

Groningen en het Drentse water Eeuwenlang hebben de bewoners van de streek hun best gedaan om hun leefomgeving te verbeteren. Soms deden ze dat door de natuur een handje te helpen, maar meestal ging het erom haar te bedwingen of de schade te herstellen die ze had aangericht. Ze legden kaden en dijken aan, groeven watergangen en bouwden zijlen (sluizen). Sporen van deze ingrepen zien we terug in het landschap: in de loop van een sloot, in de vorm van een perceel grasland of in een verzakte dijk. Wie zijn ogen de kost geeft, ervaart zelf dat het landschap zich laat lezen als een tekst. In deze cursus bespreekt dr. Jan van den Broek de sporen die tot op de dag van vandaag getuigen van de strijd die onze middeleeuwse voorouders tegen het water hebben gevoerd. Hij gaat daarbij uit van de schaarse middeleeuwse bronnen die daarover bewaard zijn gebleven en die vaak moeilijk te interpreteren zijn. De cursisten volgen Hunze, A en Peizerdiep in hun loop door het land en de tijd en ontdekken dat ook de inrichting van het grondgebied van de gemeente Groningen grotendeels bepaald is door de eisen die het water stelde. Deze cyclus is bedoeld voor fijnproevers die niet tevreden zijn met een verhaal in grote lijnen, maar terug willen naar de bronnen van onze kennis.

Programma 1. Inleiding: waterschapsgeschiedenis in Groningerland en de fysisch-geografische achtergrond 2. Een conflict tussen Aduard en Drenterwolde over de Hunze (1285) 3. Een Nieuw Gat voor Innersdijk (1321-1322) 4. Zijlen bij Schilligeham, in Redwolde en de Paddepoel (1323-1365) 5. De streek ten westen van de Hondsrug: Peizerdiep en Hunsinge (13e-14e eeuw) 6. Nogmaals het land ten westen van de Hondsrug: het Aduarderdiep en het Aduarderzijlvest (ca. 1400) 7. Van Hunze tot Schuitendiep en Selwerderdiep (ca. 1400) 8. De vijftiende eeuw: elke streek krijgt zijn eigen oplossing 9. Van Kleisloot en Selwerderdiep naar Boterdiep (16e eeuw)

Over de docent Jan van den Broek studeerde klassieke talen, oude geschiedenis en wijsbegeerte aan de Katholieke Universiteit te Nijmegen en is vanaf 1971 in het Groningse archiefwezen werkzaam. Hij is tegenwoordig verbonden aan het Regionaal Historisch Centrum Groninger Archieven. Hij promoveerde in 2007 aan de Rijksuniversiteit te Groningen op een proefschrift over de geschiedenis van de stad Groningen in de middeleeuwen en vroegmoderne tijd.


Groningen

Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG09 Docent Drs. Patty D. Gomes [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges Data Woensdag 25 januari t/m 4 april 2012, 29 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur


Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen

Van slavensamenleving naar burgersamenleving De meeste mensen denken bij de geschiedenis van Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen onwillekeurig aan de slavernij en sluiten zich er dan meteen voor af. Het is immers geen geschiedenis om trots op te zijn. Toch zijn er ook goede dingen gebeurd. En ook is er meer gebeurd, want na de afschaffing van de slavernij in 1863 in alle koloniën en het staatstoezicht in 1873 in Suriname, is er een nieuwe tijd ingegaan. Een tijd van vallen en opstaan waarin Nederland, Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen gezamenlijk proberen nieuwe relaties op te bouwen. Een tijd ook van identiteitsontwikkeling en natievorming. In deze cursus zullen, behalve de slavernij, de identiteitsontwikkeling en de natievorming, ook de ontwikkeling van de nieuwe relaties aan de orde komen. Dit gebeurt mede in de context van de gebeurtenissen in Europa, zoals de Napoleontische oorlogen en de Tweede Wereldoorlog, omdat deze hun weerslag hadden op de koloniën. Aan het eind van de cursus is er ruimte voor discussie over een aantal prikkelende vragen. Heeft Nederland Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen alleen maar uitgebuit en onderdrukt, of heeft ze ook iets positiefs verricht waarop deze gebieden kunnen voortbouwen? Welke rol hebben deze gebieden daar zelf bij gespeeld? En wat betekenen de nieuwe relaties voor alle nazaten?

Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Verkrijgbaar via de docente, ca. € 5,00 Aanbevolen literatuur Leo Dalhuizen, Ronald Donk, Rosemarijn Hoefte (red), Geschiedenis van de Antillen, Zutphen, 2009; Leo Dalhuizen (red) Geschiedenis van Suriname, Zutphen, Walburg Pers, 2007; Anton de Kom, Wij slaven van Suriname. Amsterdam, 1973

Programma 1. De geschiedenis van de slavernij: 1613-1800 Een historiografische beschouwing over de slavernijgeschiedenis, gevolgd door definiëring van het systeem als een ‘total institution’. Daarna volgt de inhoudelijke behandeling: de ontwikkeling van de plantagelandbouw in Suriname ten behoeve van de export en op de Nederlandse Antillen het opzetten van een doorvoerhaven, grondstofwinningen en voedselproductie voor de oorlogvoering. 2. De geschiedenis van de slavernij: 1800-1814 Het slavenverzet, het Britse abolitionisme, de invloed van de Napoleontische oorlogen, het Engelse tussenbestuur in Suriname (1802, 1804-1816) en de afschaffing van de slavenhandel in 1814. 3. Op weg naar afschaffing: 1814-1873 In dit college behandelen we het lotsverbeteringsbeleid, het Nederlandse abolitionisme, de afschaffing van de slavernij (1863) en het staatstoezicht in Suriname (1863- 1873). 4. Bevolkingsontwikkeling De bevolkingsopbouw en de bestuurlijke structuren vormden de grondslag voor de


Groningen


Geschiedenis en archeologie Cursus 12WG09 vervolg

ontwikkeling van de koloniale samenlevingen en hun identiteiten. We zien waarom de bevolking van Aruba blanker is dan die van Curaçao en waarom beide eilanden aartsrivalen werden op bestuurlijk niveau. We zien ook waarom de bevolking van Suriname zo in uiterlijk verschilt en waarom de Creolen en de Hindostanen elkaar beconcurreren. 5. De economische ontwikkeling: Suriname Hoe ontwikkelde het land zich van exploitatiekolonie tot ontwikkelingsland? Aan de orde komen het Welvaartsfonds voor Suriname, de miljarden ontwikkelingshulp, de economische plannen en de rol van de multinationals. 6. De economische ontwikkeling: voormalige Nederlandse Antillen Anders dan Suriname, kregen Curaçao en Aruba met de komst van de olieraffinaderijen een bepaalde mate van industrialisatie waardoor ze een aantal jaren weer geld opbrachten in plaats van alleen maar geld kostten. We behandelen de problemen en de eilandelijke migratie. 7. Staatkundige en politieke bewustwording: Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen De arbeiders- en culturele bewegingen in de gebieden vormden de opmaat vormden voor de politieke bewustwording. 8. Staatkundige en politieke ontwikkeling: de Rondetafelconferenties (1948, 1952, 1954) Vanwege de nationalistische beweging in Nederlands-Indië beloofde koningin Wilhelmina in 1942 dat ze de koloniën meer autonomie zou geven. In dit college staan de drie Rondetafelconferenties en de wensen van de politieke partijen in beide gebiedsdelen centraal. 9. Onafhankelijkheid en natievorming: Suriname De groei van het zelfbewustzijn leidde in Suriname tot onafhankelijkheid. Maar daarop volgden de onvrede, de militaire staatsgreep (1980), de decembermoorden (1982), de Binnenlandse Oorlog (1986-1992), de telefooncoup (1990) en de verkiezing van Bouterse (2010). 10. Streven naar zelfstandigheid onder Nederlandse bescherming: voormalige Nederlandse Antillen Met het vertrek van de raffinaderijen in de jaren zestig, was het met de welvaart gedaan. Hoe is de ongelijke verdeling van de macht en de welvaart tussen en op de verschillende eilanden tot stand gekomen? Ook de opstand (1969) en de opheffing van de Nederlandse Antillen in 2010 worden in dit slotcollege behandeld.

Over de docent Patty D. Gomes studeerde Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is docente, programmamaakster en publiciste (Over ‘Natuurgenooten’ en ‘Onwillige honden’. Beeldvorming als instrument voor uitbuiting en onderdrukking in Suriname 1842-1862).


Groningen


Kunstgeschiedenis

Beeldende kunst en onze hersenen

Cursus 12WG10

Wat is het geheim achter de impressionistische schilderijen van Monet? Hoe kan Picasso’s Stierenkop slechts bestaan uit een fietsstuur en een zadel? Het antwoord op deze vragen heeft te maken met hoe onze hersenen werken. Kunstenaars maken gebruik van de eigenaardigheden van ons brein en het visuele systeem en spelen daar in hun werk dikwijls een spel mee.

Docent Drs. Johan Holtrop [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 27 januari t/m 30 maart 2012 Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 187,50 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 13 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus via de docent, kosten ca. € 13,50

Het produceren en begrijpen van de visuele kunsten zijn menselijke vaardigheden die weliswaar geleerd worden in de cultuur, maar ook geënt zijn op de eigenschappen van ons brein. In deze cursus worden kunstwerken uit het verleden en de moderne tijd, maar ook afbeeldingen uit reclame en populaire cultuur, bestudeerd vanuit het perspectief van de eigenschappen van onze hersenen. In onderlinge samenhang komen de volgende onderwerpen aan de orde: 19e eeuwse en recente waarnemingstheorieën in relatie tot de schilderkunst; het beroemde boek Art & Illusion van E.H. Gombrich waarin hij de ontwikkeling van de westerse naturalistische kunst verklaart aan de hand van de mentale processen die betrokken zijn bij maken én het beschouwen van kunst. We bezien het boek ook in het licht van de huidige inzichten; case studies over het menselijk gelaat in de kunst en de karikatuur; neurofysiologie/biologie en de kunst zoals het zwart/wit- en het kleuren zien; synesthesie; hersenbeschadiging bij kunstenaars; een recente wetenschappelijke tekenmethode voor het bereiken van een overtuigend naturalisme; de artistieke werkstukken van autisten en primaten; het onvrijwillig diepte zien in het platte vlak en bijzondere toepassingen van het perspectief. Over de docent Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoonstellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf 1996. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein.

Stichting Vrienden Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Steun de Vrienden door vriend te worden! De Vrienden is een organisatie van en door cursisten en zijn actief betrokken bij het reilen en zeilen van de Senioren Academie.

 Ja, ik meld mij aan als donateur  De heer  Mevrouw

De voornaamste activiteiten zijn: • Het verlenen van steun aan de Senioren Academie • Het behartigen van de belangen van cursisten • Het organiseren van ontmoetingen en culturele excursies voor cursisten • Het periodiek uitgeven van de Vriendenpost, ons communicatie- en informatiemiddel voor donateurs en sympatisanten

Naam en voorletter(s): Adres: Postcode/plaats: e-mail: Naam partner: Jaarlijkse bijdrage (min. € 20,- per jaar): € Jaarlijkse bijdrage partner (min. € 5,- per jaar): € Datum:

Handtekening:

Sturen naar: Penningmeester Vrienden Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe, Stevinweg 1, 9752 PC Haren. U kunt zich ook aanmelden via de website www.vriendenhovogroningen.nl of mailen naar: [email protected]

U kunt zich aanmelden als vriend door donateur te worden voor € 20,- (of meer) per jaar. Echtparen/samenwonenden kunnen daarnaast een partnerdonateurschap aangaan voor minimaal € 5,- (of meer) per jaar. Gebruik het formulier, stuur een e-mail of maak gebruik van onze website: www.vriendenhovogroningen.nl


Groningen


Kunstgeschiedenis

Cursus 12WG11 Docent Drs. Miranda van Gelderen [email protected] Cursusvorm 7 colleges Data Vrijdag 9 maart t/m 27 april 2012, 6 april vervalt Tijd 14.00-15.45 uur Cursusprijs € 137,50 Uiterste inschrijfdatum 24 februari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Excursie Stadswandeling beeldhouwkunst Groningen op vrijdag 11 mei 2012 bij voldoende deelname, kosten te verrekenen met de docente

Beeldhouwkunst van de achttiende en negentiende eeuw Laat u verrassen door de beelden (heiligen, vorsten, mythologische- en historische figuren, personificaties, funeraire- en herdenkingsmonumenten, helden en portretten) die zullen passeren, leer de verschillende stijlen herkennen en oefen het analyseren van beeldhouwwerken. In deze cursus wordt de kunstgeschiedenis van de westerse beeldhouwkunst in de achttiende (vanaf rococo) en negentiende eeuw behandeld, geplaatst in de cultuurhistorische context en geïllustreerd met digitaal beeldmateriaal. We zullen de beeldhouwkunst vergelijken met de ontwikkelingen in de schilderkunst, waaruit zal blijken dat de beeldhouwkunst deze niet altijd volgt of dat met een vertraging van enige jaren doet. Aan de orde komt de rol van de opdrachtgever, nieuwe productiemethoden, materiaal en techniek, de bron van inspiratie, de intentie van de kunstenaar en de wijze waarop hij deze heeft uitgevoerd. Het meest essentiële kenmerk van beeldhouwkunst is het driedimensionale karakter. Het heeft meerdere kanten en strekt zich uit in de ruimte. Dat is een wezenlijk verschil met een schilderij dat uit één vlak bestaat. Het ruimtelijke effect van een sculptuur is afhankelijk van de schaal, de plaatsing en het standpunt van de toeschouwer. Voor de twintigste eeuw hanteerden kunstacademies een hiërarchische lijst voor kunstdisciplines waarbij het beeldhouwvak onderaan stond. De discussie of een beeld vanuit één of meerdere standpunten moest worden waargenomen duurde zelfs tot aan het einde van de negentiende eeuw.

Programma Aan bod komen o.a.: - Rococo (Boffrand, Clodion, Falconet) - Neoclassicisme (Thorvaldsen, Canova, Houdon, Pradier, Schadow, Rauch, Rietschel, Bartholdi) - Romantiek (Préault, Rude, Barye, Carpeaux, Daumier) - Realisme (Dalou, Gaudens, Rodin, Meunier, Lambeaux) - Impressionisme (Degas, Rodin, Claudel) - Postimpressionisme (Rodin, Maillol, Minne, Lehmbruck, Barlach) - Symbolisme (Gauguin, Lacombe, Carabin, Klinger, Vigeland)

Bartholdi, Vrijheidsbeeld, 1886

Chalgrin, Arc de Triomphe, 1806-1836

Langhans de Oude, Brandenburger Tor, 1789-1793


Groningen

Kunstgeschiedenis


De kunst van het symbolisme

Bezielde schoonheid Cursus 12WG12 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 25 januari t/m 21 maart 2012, 29 februari vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 155,00 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs

Het Symbolisme is één van de kunststromingen die ontstond in het Parijs van de late 19e eeuw. Deze cursus behandelt in 8 lessen een stroming die raakvlakken heeft met de Art Nouveau. Elke les worden de meest toonaangevende kunstenaars in een bepaald land behandeld. Bovendien is er aandacht voor de literaire bronnen en de symboliek in deze kunst. Oude christelijke symbolen gemengd met erotiek, lyriek, droom, angst en oude mythen waren de inspiratiebronnen voor deze kunst. Het was kunst bedoeld om de zinnen te raken, krachtig en direct, zonder tussenkomst van het intellect. De symbolistische kunst roept herinneringen op aan diepere betekenissen, oeroude herinneringen, vergeten werelden. De kunst van de Symbolisten is dan ook niet altijd gemakkelijk toegankelijk. Ook in de eigen tijd werden de voorstellingen niet altijd begrepen en mochten ze vaak niet worden getoond. In de 19e eeuw werd echter door een groep Engelse kunstenaars, de Pre-Raphaëlieten, een wereld geopend van dichterlijke verbeelding met mystieke elementen. Maar hun kunst werd in deze Victoriaanse tijd vaak te erotisch, te gewelddadig, te vreemd gevonden. De voorstellingen hebben het publiek echter altijd gefascineerd. De symbolistische kunst sprong dan ook al snel over naar het vasteland, en verspreidde zich over Frankrijk, Duitsland, Nederland en België, Scandinavië en Rusland.

Programma 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Inleiding: Symbolisme in Europa Engels pre-Symbolisme: de Prerafaelieten Frans symbolisme: Moreau, Redon en hun tijdgenoten Vlaams symbolisme: Khnopff, Rops, Ensor, Delville Nederland: Toorop, Derkinderen, Thorn Prikker, Roland Holst Duits Symbolisme: Von Stück en Böcklin Scandinavisch Symbolisme: Edvard Munch en Akseli Gallen-Kallela Russisch Symbolisme: van Vrubel tot Diaghilev

Over de docent Drs. Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.


Groningen

Kunstgeschiedenis


De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw

De eeuw van de Revoluties Cursus 12WG13 Docent Dolf de Bruyne [email protected] Cursusvorm 6 hoor/werkcolleges Data Donderdag 9 februari t/m 22 maart, 1 maart vervalt. Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 122,50 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 26 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,00 Barry Bergdoll, European architecture 1750 -1890 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Tot voor kort was er weinig aandacht voor de 19e eeuwse architectuur. Toch is er geen tijdperk te vinden waarin de variatie in de architectuur zo groot was. Veel gebouwen die heel oud lijken stammen in feite uit de negentiende eeuw zoals het grootste deel van de Keulse dom en de voorgevel van de dom van Florence. In de 19e eeuw ontstaan nieuwe soorten gebouwen zoals fabrieken, warenhuizen, kantoorgebouwen, concertzalen, bibliotheken, theaters enzovoorts. Ook passeert de hele bouwgeschiedenis in deze eeuw de revue: Egyptisch, Grieks, Romeins, Byzantijns, Romaans, Gotisch, Renaissance en Barok. Maar nu alles met ‘Neo-’ ervoor. De revoluties van deze eeuw slaan dan ook niet op de architectuur maar op industrie, staatsvorming, nationalisme etc. De architecten worstelen met de nieuwe bouwopgaven en de nieuwe bouwmaterialen, in alle talen klinken de verzuchtingen: “In welke stijl zullen we bouwen?” “Zijn wij de enige eeuw zonder eigen stijl?” “Zijn het de ingenieurs die de wonderen van onze eeuw bouwen?” Kortom er is genoeg om onze aandacht aan te wijden!

Programma We zullen vooral een visuele ‘Grand Tour’ maken. De volgende onderwerpen zullen in zes lessen aan de orde komen: 1. 2. 3. 4. 5. 6.

De Industriële Revolutie Nieuwe bouwmaterialen Overzicht van de historische bouwstijlen die als inspiratie dienden De ontwikkeling van de diverse neo-stijlen De zoektocht naar een nieuwe vormgeving Hoe volgden de Nederlandse architecten de ontwikkelingen

Over de docent Dolf de Bruijne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere cursussen over architectuurgeschiedenis voor de Senioren Academie.


Groningen

Kunstgeschiedenis


Veel voorkomende thema’s in de christelijke kunst

Beelden begrijpen Cursus 12WG14 Docent Drs. Saskia van Lier [email protected] Cursusvorm 7 colleges Data Maandag 30 januari t/m 26 maart 2012, 27 februari en 12 maart vervallen Tijd 10.00-12.00 uur Cursusprijs € 135,50 Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs

Wie met regelmaat kerken of musea bezoekt, zal al veel kerkelijke kunst gezien hebben. Maar er is zien en er is begrijpen. Om de kunst te begrijpen kan een cursus vaak uitkomst bieden. In deze cursus worden enkele veel voorkomende thema’s in de christelijke beeldtaal behandeld. De thematische behandeling maakt dat overeenkomsten en verschillen duidelijker worden. Zo vertoont het geboorteverhaal van Jezus overeenkomsten met dat van Mozes: in beide gevallen verwachtte men een redder en in beide gevallen werd zijn komst bedreigd door een kindermoord opgelegd van hoger hand. En velen verwarren afbeeldingen van de geboorte van de Maagd met die van Jezus. De betekenis van de (meestal) katholieke beeldtaal ontgaat moderne kijkers vaak. Wij zijn nauwelijks bekend met de verbeelding van dogma’s, terwijl dat juist de kern is van de afbeelding. Of we zijn eenvoudigweg niet bekend met visioenen van mystici in de middeleeuwen, terwijl veel kunstwerken juist elementen daaruit hebben genomen om een tafereel aan te kleden.

Programma Deze cursus helpt u om meer mee te krijgen van de inhoud van kerkelijke kunst. Veel beeldmateriaal zal worden getoond, veel achtergronden verduidelijkt. Hierna zult u kerk en museum heel anders bezoeken. Het Kwaad Zuiverheid Redding Geboortes Sterven Geloofswaarheden en -mysteriën Visioenen


Groningen

Mens en maatschappij Cursus 12WG15 Docent Mr. Klaas van Tuinen [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 14 februari t/m 27 maart 2012, 28 februari vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 120,00 Uiterste inschrijfdatum 31 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Over de docent Mr. Klaas van Tuinen (1946). Voorheen direkteur van de gevangenis Norgerhaven te Veenhuizen en de Forensisch Psychiatrische Kliniek van GGZ Drenthe. Thans psychotherapeut en psychoanalyticus in eigen praktijk. Part-time docent bij de opleiding van psychiaters, psychologen en juristen.


Oorzaken en achtergronden van delinquent gedrag in de huidige samenleving Individuele en maatschappelijke gevolgen van een weerbarstig fenomeen In deze cursus zal een juridisch, psychologisch en soms rechtsfilosofisch denkkader worden aangereikt om een eigen oordeel te kunnen vormen ten aanzien van de door de media en overheid opgeroepen emoties rond delinquent gedrag enerzijds en de feitelijke omstandigheden anderzijds. Er zal tijdens de colleges veel ruimte worden geboden voor onderlinge discussie en uitwisseling van opinies. Daarom wordt de groepsgrootte beperkt gehouden. Criminaliteit, variërend van hinderlijke overlast tot ernstige geweldsmisdrijven, brengt de samenleving bij voortduring in beweging. Wat is het effect van criminaliteit op de ‘gewone mensen’ en hoe is de reactie van politie en justitie. Welke wisselwerking komt er op gang tussen de bevolking, die steeds meer roept om vergelding, en een overheid die repressie en zero tolerance belooft, maar daarmee dit kwaad niet voor eens en altijd weet te beteugelen. Waarom is het zo moeilijk voor de maatschappij om met het verschijnsel misdaad te leven. Een objectiverende benadering is onmisbaar om meer vat te krijgen op deze zoveel emoties oproepende materie. De cursus is dan ook gericht op het geven van achtergronden en de historische ontstaansgeschiedenis van actuele thema’s in relatie tot de modernere, wetenschappelijke inzichten. Actuele thema’s hierbij zijn de toekomst van het TBS stelsel, de toename van psychisch gestoorden in het gevang, de fundamentele rol van agressie in delinquent gedrag, zijn onze wetten toereikend voor het sanctiebeleid , pedofilie, jeugdcriminaliteit.

Programma 1. Geschiedenis van het gevangeniswezen, vergelding en preventie, vrijheid en verantwoordelijkheid, schuld en boete, humanisering versus repressie, de betekenis van politiek en media in de zich verhardende samenleving, verschillende rollen van rechter, officier van justitie en advocaat. 2. Wetenschappelijke opvattingen over delinquent gedrag, van Lombroso tot neurobiologie, de rol van agressie, is iedere delinquent gestoord, patiënt of delinquent, aanleg of milieu, ‘mad or bad’. 3. Persoonlijkheidsstoornissen en jeugddelinquentie. 4. Van justitie, reclassering en verslavingszorg. 5. De totstandkoming van de tbs, wanneer tbs-oplegging, de praktijk in de klinieken, huidige kritiek op het stelsel, is er toekomst voor de tbs. De combinatie gestoord en gevaarlijk, delict scenario, recidivekans, risicotaxatie. 6. Gevaarlijke gekken of gekke gevaarlijken? De combinatie gestoord en gevaarlijk. BOPZ, dwangopnames in de ggz, klinische en ambulante mogelijkheden. Seksueel gestoorde daders.


Groningen

Mens en maatschappij Cursus 12WG16


Leeskamer

Levenskunst als de kunst van het nietsdoen ‘De geest is als een aap die zich van tak naar tak door het bos slingert’ (Boeddhistische wijsheid)

Docenten Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk-discussiecolleges Data Om de drie weken op donderdag 26 januari, 16 februari, 8 en 29 maart, 19 april 2012 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 125,50 Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Cursusmateriaal Zelf aan te schaffen: Theo Fischer: De kunst van het nietsdoen, Rotterdam 2011 ISBN 978-90-453-1076-3; Joke Hermsen: Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst, Amsterdam 2009 ISBN 978-90-295-7360-3; Thich Nhat Hanh: Het gras wordt groener. Meditatie in actie, Rotterdam 2009 (5e druk) ISBN 978-90-5670-042-3 Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Druk druk druk. In onze samenleving heeft ‘het druk hebben’ een hoge status. Iedereen hoort een actief en drukbezet leven te leiden. En onze samenleving dwingt je daar ook bijna toe: de media met hun informatiestroom, de communicatietechnologie en de talloze dagelijkse prikkels. Nietsdoen is dan de grote uitdaging. Maar hoe voer je nietsdoen uit als een vorm van levenskunst? Hoe kom je van een drukke geest naar een kalme geest? En wat voor filosofische en existentiële achtergronden zijn daarbij betrokken? Voor deze vragen nemen we in de leeskamer uitvoerig de tijd. In deze lees- en discussiegroep staat de kunst van het nietsdoen in het middelpunt. ‘Nietsdoen’ kan de betekenis hebben van woe wei, een beroemd begrip uit het taoïsme dat ‘handelen door niet-handelen’ aanduidt, overgave aan de intelligente kosmische kracht. ‘Nietsdoen’ kan ook de boeddhistische vorm aannemen van volledige, bewuste aandacht voor wat er hier en nu is (mindfulness). Verder kan ‘nietsdoen’ in meer westerse zin begrepen worden als: stil zijn, wachten, onthaasten, mijmeren, dagdromen, lanterfanten, suffen, zich vervelen en de leegte toelaten. Op deze drie invalshoeken gaan respectievelijk Theo Fischer, Thich Nhat Hanh en Joke Hermsen in. Hun bijdragen zullen we op de bijeenkomsten op een open manier bespreken. Daarbij wordt u dus gevraagd uw oordeel op te schorten – ‘uw geest af te laten wachten en leegte te scheppen’, om het in termen van Joke Hermsen te zeggen. Centraal staat het plezier om de inbreng van de drie auteurs met elkaar te beleven en inspirerende kanten van het nietsdoen als levenskunst te ontdekken.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het nietsdoen 2. Verdere bespreking van Theo Fischer 3. Bespreking van Joke Hermsen: Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst (p. 9-66 en p. 231-264) 4. Bespreking van Thich Nhat Hanh: Het gras wordt groener. Meditatie in actie 5. Verdere bespreking van Thich Nhat Hanh en terugblik op het thema als geheel

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt ze cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.


Groningen

Muziek en theater


Inleiding tot leven en werk van Manuel de Falla

Muziek uit het land van Cervantes Cursus 12WG17 Docent Drs. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 9 februari t/m 26 april 2012, 2 maart en 5 april vervallen Tijd 13.15-15.45 uur

Bij klassieke muziek met Spaanse inslag denken we opmerkelijk genoeg vaak het eerst aan werken van Franse componisten: aan de opera Carmen van Georges Bizet, de rapsodie España van Emmanuel Chabrier of de Boléro en de Rapsodie espagnole van Maurice Ravel. Dit is merkwaardig – en vooral: onterecht. Zoals Spanje zich geografisch aan de rand van Europa bevindt, zo beweegt de Spaanse klassieke muziek zich ook in zekere zin aan de periferie van het Europese muziekleven. Toch is er op het Iberische schiereiland bijzonder intrigerende muziek gecomponeerd. De grootste Spaanse componist is Manuel de Falla (1876-1946), wiens folkloristische balletten ‘El sombrero de tres picos’ en ‘El amor brujo’ in de Verenigde Staten buitengewoon populair zijn geworden, maar in Europa veel minder vaak zijn te horen. Aanvankelijk stond Falla onder invloed van het impressionisme van Claude Debussy, net als zijn illustere voorganger Isaac Albéniz (1860-1909), de schepper van de virtuoze cyclus ‘Ibéria’ voor piano. Maar na een folkloristische fase ontwikkelde Falla zich na de Eerste Wereldoorlog uiteindelijk tot een neoklassicist. Anders dan bij de Franse neoklassicisten bij wie vaak de luchthartigheid voorop staat, was de neoklassieke versobering voor Falla veeleer een middel om te streven naar puurheid.

Cursusprijs € 197,50 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 26 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10 Bijzonderheden Maximaal 50 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Programma In de cursus zal een keur aan bekende en minder bekende werken van Falla worden besproken, omlijst door werken van andere Spaanse componisten. Speciale aandacht zal uitgaan naar composities van Spaanse hand die teruggaan op de beroemde roman Don Quichot van Miguel Cervantes, waarin eveneens een hoofdrol is weggelegd voor Falla. Maar wist u dat er een korte liederencyclus is van Maurice Ravel over Don Quichot?

Over de docent Drs. Marcel S. Zwitser (1970) is docent muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (Zwolle) en geeft sinds 2000 cursussen muziekgeschiedenis aan verschillende HOVO-instellingen.


Groningen

Muziek en theater


Haydn, ‘Die sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze’

Muziek in de lijdensweek Cursus 12WG18 Docent Drs. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm Eén lezing Datum Donderdag 5 april 2012 Tijd 13.15-15.45 uur

De Oostenrijkse componist Franz Joseph Haydn (1732-1809) was gewoon muziek op bestelling te leveren, maar doorgaans kwamen die bestellingen van prins Nicolaus Esterházy, voor wie Haydn bijna 30 jaar werkte. Hij moet in 1787 dan ook verbaasd hebben opgekeken een bestelling helemaal uit Zuid Spanje (!) te ontvangen. En alsof dit al niet opmerkelijk genoeg was, behelsde het Spaanse verzoek een compositie zoals Haydn die in zijn lange carrière nog nooit had gemaakt en nadien ook niet meer zou maken: een zevendelige compositie naar de zeven uitspraken, die Christus volgens de evangeliën tijdens zijn kruisiging heeft gedaan. Wie enigszins met het oeuvre van Haydn vertrouwd is, weet dat er meerdere versies van dit werk in omloop zijn. In de lezing ‘Muziek in de lijdensweek’ van dit jaar zal musicoloog Marcel Zwitser ingaan op het ontstaan van Haydns Sieben letzten Worte unseres Erlösers am Kreuze en de verschillende versies en het werk meer in detail doorspreken. En natuurlijk zullen in de lezing fragmenten uit alle verschillende versies te horen zijn en de verschillende effecten van deze versies met elkaar worden vergeleken.

Cursusprijs € 20,00 Uiterste inschrijfdatum 22 maart 2012 Bijzonderheden Cursisten die dit seizoen ook de cursus (12WG17) van Marcel Zwitser volgen, kunnen zich gelijktijdig inschrijven voor deze lezing tegen een gereduceerd tarief van € 10,00 Maximaal 80 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving



Groningen

Natuurwetenschappen


Darwin in het dagelijks leven

Cursus 12WG19 Docent Dr. Marian Hulscher-Emeis [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 1 februari t/m 28 maart 2012, 29 februari vervalt Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 164,00 Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Over de docent Marian Hulscher-Emeis studeerde biologie aan de RUG (1956-1963). Bij prof. Baerends (gedragsbiologie) deed zij onderzoek aan wisselende kleurpatronen tijdens sociaal gedrag bij de Cichlide Tilapia zillii, waarop zij in 1991 promoveerde. Samen met haar echtgenoot (ook bioloog) heeft zij natuurreizen geleid in N.O. Polen en zij is de laatste jaren actief geweest als vrijwilliger in Hortus Haren.

Hoewel het Darwinjaar al enige tijd achter de rug is, blijft de beleving van Darwin in het dagelijks leven bestaan. Kunnen wij, door kennis te nemen van wat de evolutietheorie feitelijk inhoudt, meer begrip krijgen voor verschijnselen die dagelijks om ons heen gebeuren én er meer grip op krijgen? De mens, Homo sapiens, is ongeveer 200.000 jaar in haar huidige vorm op aarde aanwezig. Daaraan is gedurende de laatste 3,5 miljard jaar een aaneenschakeling van levensvormen vooraf gegaan. Al die 3,5 miljard jaren ontwikkeling is in onze bagage, die we van nature meekrijgen, terug te vinden. We hebben veel gemeenschappelijk met mensapen, maar ook met de overige zoogdieren en met organismen die hieraan voorafgingen. Bewust of onbewust maken we daar gebruik van, denk bijv. aan het ontwikkelen van medicijnen, die meestal eerst op dieren getest worden. Als we niets gemeenschappelijks met de proefdieren zouden hebben zou dit zinloos zijn. Het gedrag van de mens is mede gevormd door deze evolutionaire ontwikkeling. Er is een voortdurende wisselwerking tussen onze erfelijke aanleg en de omgevingsomstandigheden waarin wij leven (nature-nurture debat). Onze vergaarde kennis heeft een cultureel/ technologische (r)evolutie teweeggebracht vol paradoxen: nog nooit is ons inzicht in levensprocessen zó groot geweest, nog nooit is in grote delen van de wereld zoveel welvaart geweest en kunnen we met ons technologisch kunnen zoveel naar onze hand zetten, tegelijkertijd zijn nog nooit zoveel mensen onder uitzichtloze behoeftige omstandigheden geweest en wordt de aarde in haar huidige verschijningsvorm bedreigd door één soort!

Programma Door het verzamelen en inbrengen van artikelen uit kranten en tijdschriften ontdekken cursisten zelf hoe uiteenlopende zaken als het wel/ niet tweetalig opvoeden, de obesitas epidemie, het bouwen van het hoogste gebouw ooit (Dubai), de bankencrisis te maken hebben met ons evolutionair gevormd gedrag. Wat kunnen wij zelf beïnvloeden? Wat “laten we over ons heen gaan”? De volgende onderwerpen komen o.a. aan de orde: 1. Ontstaansgeschiedenis van de mens 2. Ontwikkeling van gedrag 3. Evolutie van landbouw, domesticatie van dieren, functies van hersenonderdelen 4. Uitleg van enige basisbegrippen over “genen”, symbiotische evolutie, sociale systemen 5. Implicaties van de biologische en bio-technologische landbouw 6. Over groei en krimp, kantelende ecosystemen 7. Ethiek, moraliteit, religie, capita selecta Darwin, de natuur als bondgenoot 8. Ultimate en proximate factoren, ecologische voetafdruk, verenigbaarheid menselijke dominantie en duurzaamheid?


Groningen

Natuurwetenschappen Cursus 12WG20 Docent Drs. Bert Heikens, chirurg n.p. Cursusvorm 5 colleges Data Donderdag 26 januari t/m 23 februari 2012 Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 105,00 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 5,00 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Capita selecta uit de geneeskunde De Geneeskunde biedt stof voor vele colleges, die te meer interessant zullen zijn, omdat wij allen vroeg of laat daarmee te maken kunnen krijgen. In de Capita Selecta zullen met name onderwerpen worden besproken, die belangrijke chirurgische aspecten hebben. In het laatste college wordt een aantal medisch-ethische dilemma’s aan de orde gesteld

Programma 1. Wondgenezing-ontsteking-infecties De ene wond is de andere niet, maar wat kan het gevolg zijn en hoe is dan de behandeling? 2. Goedaardige en kwaadaardige tumoren Hoe ontstaan gezwellen en wat is het verschil tussen goed- en kwaadaardig? Wat zijn bij de verschillende soorten en stadia de behandelopties, in het bijzonder bij borstkanker. 3. Pathologie van het maag-darmkanaal Wat kan er mis gaan in dit lange traject? Wat zijn de symptomen, tot welk onderzoek kan dat leiden en welke, vaak operatieve, therapie is mogelijk. 4. Pathologie van de bovenbuiksorganen Wat hebben galstenen voor gevolgen en welke aandoeningen komen voor in de lever, de alvleesklier en de milt? 5. Moet alles wat kan? Soms moeten bij pasgeborenen beslissingen worden genomen over leven of dood: kan het “Groninger protocol” een leidraad zijn? Is besnijdenis bij jongetjes acceptabel en moet bij obesitas geopereerd worden? Zo zijn er vele dilemma’s te bespreken.


Groningen

Natuurwetenschappen


Een moderne verkenning in diergedrag

Dier, waarom doe je zo?

Cursus 12WG21 Docent Drs. Herman H. T Bekenkamp [email protected] Cursusvorm 4 colleges Data Woensdag 25 januari t/m 15 februari 2012 Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 80,00 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs via de docent (ca. € 5,00) Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

In deze korte cursus wordt aan de hand van het wetenschappelijk werk van Konrad Lorenz, Niko Tinbergen en Karl von Frisch, ingegaan op het gedrag van dieren en de achtergronden daarvan. 1. Een Nobelprijs voor Diergedrag Karl von Frisch, Konrad Lorenz en Niko Tinbergen kregen in 1973 de Nobelprijs voor hun baanbrekende studies naar het gedrag van dieren. Von Frisch met zijn onderzoek naar het gedrag van de honingbij. Lorenz voor zijn werk als ‘boerderij-waarnemer’. Tinbergen, die experimenten uitvoerde en beroemd werd met zijn vier ‘Waarom’s’. 2. De black box geopend (1e ‘waarom’) Wanneer de juiste signalen van buitenaf binnenkomen en wanneer de inwendige bereidheid tot handelen daarbij aansluit ontstaat er gedrag. Een overzicht van de vele soorten signalen bij dier (en mens) en hoe het er “van binnen” uit moet zien wil er gedrag op volgen. Interactie van verschillende soorten gedrag binnen een individu levert verrassende resultaten. Een verhaal over dreigen, omgerichte agressie en overspronggedrag. 3. De evolutie van gedrag (2e en 3e ‘waarom’) a. Van een eenvoudige handeling tot complex gedrag en inzicht. Van regenworm tot aap en mens en de controverse aangeboren/aangeleerd. b. Extra aandacht voor de stekelbaarzen en de meeuwen van Tinbergen.

4. Gebruik en misbruik van signalen (4e ‘waarom’) Onderwerpen als camouflage en mimicry, soms beschermend, soms agressief, komen aan de orde. Ook de misleiding of de afschrikking van een ‘oog’ en waarschuwende kleuren. Supernormale prikkels komen niet alleen in onze reclamewereld voor, maar worden ook in het dierenrijk uitgebreid toegepast.


Groningen

Natuurwetenschappen Cursus 12WG22 Docent Dr. Frank van Steenwijk [email protected] Cursusvorm 10 colleges, 2 x per week Data Maandag en donderdag, 5 maart t/m 5 april 2010 Tijd Zowel maandag als donderdag, 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 20 februari 2012 Cursusmateriaal T.A. Moore: Six Ideas That Shaped Physics: Unit R - Laws of Physics are Frame-Independent 2nd ed. McGraw-Hill Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers


Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd

Relativiteit Een reiziger keert terug na een verre ruimtereis: zelf is hij nog in de kracht van zijn leven, maar zijn thuis gebleven tweelingbroer blijkt een oude grijsaard te zijn. De relativiteitstheorie zit vol met zulke paradoxen. Je kan het je eigenlijk niet voorstellen, maar daar houdt de natuur geen rekening mee. In deze cursus wordt de speciale relativiteitstheorie behandeld. Aan het einde van 19de eeuw verkeerde de klassieke natuurkunde in grote moeilijkheden. In 1873 had Maxwell een theorie voor het elektromagnetisme gepubliceerd, waaruit volgde dat de snelheid van het licht constant was. Men nam aan dat dit betekende dat het licht altijd dezelfde snelheid had ten opzichte van een of ander medium: de zogenaamde ether. Die ether onttrok zich echter aan iedere waarneming. Einstein gaf in 1905 met de speciale relativiteitstheorie een antwoord op dit probleem. Het was een revolutionair antwoord omdat het strijdig is met iedere alledaagse intuïtie. In 1921 kreeg Einstein de Nobelprijs, echter niet voor de relativiteitstheorie: die was toen nog te zeer omstreden. In september 2011 zijn metingen gepubliceerd van neutrino’s die sneller dan het licht gaan. Als deze resultaten worden bevestigd dan zijn we in een situatie beland die erg lijkt op het einde van de 19de eeuw: een serieuze strijdigheid met de heersende inzichten. Waarom dat zo is zal in deze cursus worden verduidelijkt.

Programma In deze collegereeks zal de speciale relativiteitstheorie stapsgewijs uiteengezet worden. Hierbij wordt vooral voor een grafische benadering gekozen waardoor het gebruik van algebraïsche formules tot een minimum beperkt kan blijven. De weinige middelbare school wiskunde die wel noodzakelijk is, zoals bijvoorbeeld de stelling van Pythagoras, zal weer even opgehaald worden. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Het relativiteitsbeginsel Het gelijkzetten van klokken Drie soorten tijd De metriek van de ruimte Eigentijd Cordinatentransformaties Lorentzcontractie Is de lichtsnelheid de grootst mogelijke snelheid? 9. Energie en impuls: 4-impuls 10. Behoud van 4-impuls

De cursus volgt in grote lijnen het boek van T.A. Moore, ‘Six Ideas That Shaped Physics, Unit R: The Laws of Physics Are Frame Independent’, 2nd ed. McGraw-Hill.

Over de docent Dr. Frank J. van Steenwijk (1948) is docent bij het Opleidingsinstituut Natuurwetenschappen en Technologie van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij geeft onder andere colleges Relativiteit voor eerstejaarsstudenten Natuurkunde, Sterrenkunde en Wiskunde.


Groningen

Natuurwetenschappen Cursus 12WG23 Docent Dr. Rob (R.H.) van Gent http://www.staff.science.uu.nl/ vgent0113 Cursusvorm 10 colleges


Een geschiedenis van de moderne sterrenkunde

De Kosmos in Beweging’ Gedurende de laatste vier eeuwen heeft de sterrenkunde een stormachtige ontwikkeling doorlopen. Bijna dagelijks berichten de nieuwsmedia over de ontdekking van nieuwe planeten, sterren of melkwegstelsels en antwoorden op vele oude vragen over het ontstaan (en de toekomst) van het heelal en of er ook buitenaards leven bestaat lijken nu dichterbij dan ooit. Deze cursus presenteert een geschiedenis van de moderne (westerse) sterrenkunde vanaf Copernicus tot nu. Voor het volgen van deze cursus is geen wis- of sterrenkundige voorkennis vereist. De cursus wordt in de vorm van een hoorcollege gegeven waarbij het les materiaal en aanvullende leesstukken via een website beschikbaar worden gesteld.

Data Donderdag 26 januari t/m 5 april, 1 maart vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Cursusmateriaal Cursusmateriaal wordt gepubliceerd op de website van de docent. Aanbevolen: John D. North, Cosmos: An Illustrated History of Astronomy and Cosmology Chicago - Chicago University Press, 2008 ISBN 9780226594408 (gebonden) ISBN 9780226594415 (paperback) Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Programma 1. Inleiding / Wereldbeelden en de uitvinding van de telescoop 2. Ontdekkingen in ons zonnestelsel (17de & 18de eeuw) 3. Ontdekkingen in ons zonnestelsel (19de & 20ste eeuw) 4. Afstandsbepaling in ons zonnestelsel 5. Ruimtevaart en de exploratie van ons zonnestelsel 6. Sterren: hun oorsprong en evolutie 7. Afstandsbepaling in de kosmos 8. Van nevels tot clusters van melkwegstelsels 9. Leven in het heelal (buitenaards leven en exo-biologie) 10. De oorsprong (en het einde?) van alles

Over de docent Rob van Gent (1953) studeerde astronomie aan het Astronomisch Instituut van de Rijksuniversiteit Utrecht. Hij was was onder andere curator astronomie bij het Museum Boerhaave, Leiden en is momenteel verbonden aan het Instituut voor de Geschiedenis en grondslagen van de Wetenschap, Universiteit Utrecht. Zijn interesse ligt vooral bij kalenders, chronologie, de geschiedenis van de astrologie, cartografie en navigatie.


Groningen


Taal en literatuur Griekse mythologie

De kracht van de liefde Cursus 12WG24 Docenten Drs. Gerry Mulder [email protected] Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 31 januari t/m 13 maart 2012, 28 februari vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,00 Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

In de Griekse mythologie doet de liefde zich op vele manieren gelden. Heracles en Alcestis waren beiden – op geheel verschillende wijze- slachtoffer van de kracht der liefde…

Heracles Eén van de bekendste helden in de Griekse mythologie is Heracles (bij de Romeinen Hercules). Wij kennen vooral de afbeeldingen van hem als krachtpatser, zwaaiend met zijn knots, gehuld in een leeuwenhuid. Maar de Heraclesmythe laat veel meer kanten van hem zien: geboren als zoon van Zeus en een sterfelijke vrouw haalt hij zich de haat van Zeus’ echtgenote Hera op de hals. Door haar toedoen wordt hij zwaar getroffen door een aantal rampen, o.a. een vlaag van waanzin, waarin deze liefhebbende man en vader z’n vrouw en kinderen doodt. En natuurlijk worden de “Twaalf werken van Heracles” behandeld. Ook zullen we zien, wat hem overkomt door de liefde van zijn tweede vrouw. De tragische lotgevallen van Heracles worden geïllustreerd met afbeeldingen. Daarnaast gaan we stukken lezen uit de tragedie “Heracles” van Euripides, die zijn eigen versie van de mythe geeft en zijn scepsis t.a.v. de Olympische goden niet onder stoelen of banken steekt. Tenslotte gaan we kijken en luisteren naar de opera “Hercules” van Händel. Alleen al de prachtige muziek is de moeite waard, maar ook is het interessant te zien, wat Händel op zijn beurt met deze mythe heeft gedaan. Alcestis Er is bijna geen Griekse mythe, die zo ontroerend is als het verhaal van Alcestis. Zij is de vrouw van Admetos, die een kort leven beschoren is, tenzij iemand anders in zijn plaats wil sterven. Als niemand dat wil, stelt Alcestis zich beschikbaar en laat hiermee zien, hoe groot haar liefde voor hem is. Gelukkig komt Heracles net op tijd om haar uit de dood terug te halen. Ook deze mythe heeft Euripides gebruikt voor zijn tragedie “Alcestis,” die we samen zullen lezen. Daarna gaan we ons verdiepen in de opera “Alceste” van Gluck, die de mythe aanpast aan zijn tijd. Natuurlijk valt er genoeg te discussiëren over het karakter van Admetos: is hij een slappeling? Is hij een egoïst? We zullen zien!


Groningen


Taal en literatuur Vervolgcursus

Latijn Cursus 12WG25 Docent Drs. Gerry Mulder [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 31 januari t/m 10 april 2012, 28 februari vervalt Tijd 13.00-15.00 uur Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2012 Cursusmateriaal Grammaticus Uitg. Hermaion-Lunteren Sapientia, een zoektocht naar geluk (brieven van Seneca) Uitg. Hermaion- Lunteren (voor evt. nieuwe cursisten is het zinvol de docente per mail te vragen, welk boek hierna wordt aangeschaft)

Zo ‘n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn, uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit het Nederlands vol met woorden en zinnen, die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral: kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur. Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers, maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor historische en culturele achtergronden. Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder enig bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van deze groep en het blijkt, dat hun oude “ vergeten” kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan u denkt!

Programma In de wintercursus 2012 worden de colleges vervolgd, waarmee we in oktober 2005 zijn begonnen. Momenteel zijn we bezig met Seneca, een schrijver uit de eerste eeuw. Deze Stoïsche filosoof probeert de lezer in levendige brieven een weg te wijzen naar het geluk, hetgeen aanleiding is tot geanimeerde discussies. Hierna maken we – in gemeenschappelijk overleg- een keuze uit Ovidius, Vergilius, Cicero, Livius en andere schrijvers. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht, een gezellige traditie geworden.

Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Boog van Septimius Severus


Groningen

Taal en literatuur

Cursus 12WG26 Docent Angela Ashworth MA [email protected] Cursusvorm 5 colleges, meestal eens per 2 weken Data Vrijdag 3 en 17 februari, 9 en 23 maart, 13 april 2012 Tijd 10.15-13.00 uur Cursusprijs € 105,00 Uiterste inschrijfdatum 20 januari 2012 Cursusmateriaal Zie collegeprogramma, deze boeken dient u zelf aan te schaffen Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


The Meeting of Cultures Revisited: Cosmopolitan Societies At the beginning of the twentieth century, the novelist E.M.Forster explored the idea of the cosmopolitan individual in his novel ‘Howards End’ (1910). Over a hundred years later, the phenomenon of the cosmopolitan novel is generating considerable discussion, as the quotation below shows. “Appiah suggests that it is possible to enter sympathetically and constructively into the life of another. The ethics Appiah sketches out here requires the ability to imagine social differences within the shared life-worlds of multicultural societies in the twenty-first century, and literature is one site where these processes might take shape.” (Pamela McCallum. 2011) It is argued that the world has become more cosmopolitan over the last sixty years. This change has come about both physically with peoples from all over the world trekking across the globe and also in a parallel digital world. These changes are also reflected in the current interest in cosmopolitanism in literature. The five novels, which will be studied during the course, reflect these changes and contrast with earlier novels, such as White Teeth by Zadie Smith and Small Island by Andrea Levy. Written from the perspective of immigrants and their children.

Programma De colleges zijn tweewekelijks. Ieder college begint met een korte inleiding in het Engels op schrijver en werk door de docente. Veel nadruk zal liggen op groepsdiscussies over de gelezen werken aan de hand van een lijst met vragen die ongeveer twee weken van tevoren wordt uitgereikt. De discussies zijn voornamelijk in het Engels. Voor het lezen is vanzelfsprekend een redelijke passieve beheersing van het Engels noodzakelijk maar wat betreft spreekvaardigheid is uw niveau minder belangrijk omdat in het werkcollege door cursisten zowel Nederlands als Engels kan worden gesproken.

3 februari - David Mitchell: Ghostwritten (1999) 17 februari - Kiran Desai: The Inheritance of Loss (2006) 9 maart - Hari Kunzru: Transmission (2003) 23 maart - Camilla Gibb: The Beauty of Humanity Movement (2010) 13 april - Sebastian Faulkes: One Week in December (2010)

Twee weken voor het begin van de cursus krijgt u de vragen bij de eerste boek toegestuurd.

Over de docent Angela Ashworth is verbonden aan het Talencentrum en het Centre for Canadian Studies van de Rijksuniversiteit Groningen.


Groningen


Taal en literatuur Twee Duitse Nobelprijswinnaars

Thomas Mann en Günter Grass Cursus 12WG27 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected]

Thomas Mann en Günter Grass zijn de twee schrijvers die het sterkst hun stempel op de 20e-eeuwse literatuur van Duitsland hebben gedrukt; niet voor niets zijn ze beiden vereerd met de Nobelprijs, in belangrijke perioden van de Duitse geschiedenis: Mann in 1929, met als achtergrond de toenadering van Duitsland na de Eerste Wereldoorlog tot de andere Europese landen, Grass in 1999 in het herenigde Duitsland.

Data Donderdag 9 februari t/m 22 maart 2012, 1 maart vervalt

Ze vormen een contrast met elkaar: Manns schrijverschap komt voort uit de grootburgerlijke, 19e-eeuwse traditie en is intellectueel-gedistingeerd, Grass’ directe en vaak rauwe werk verraadt de volksjongen die armoede, geweld en bekrompenheid van dichtbij meemaakte. En terwijl Mann verbonden was met de Duits-romantische traditie, maakte Grass al in zijn debuut Die Blechtrommel daar korte metten mee. Maar één ding verbindt hen: toewijding aan Duitsland. Voor een groot deel vormt hun literaire werk dan ook een monumentaal portret van hun geliefde, maar soms ook verafschuwde vaderland.

Tijd 13.30-16.00 uur

Programma

Cursusprijs € 122,50

De cursus gaat uitvoerig in op de volgende werken (u kunt kiezen voor het Duitse origineel of de Nederlandse vertaling), met achtergronden en interpretaties:

Uiterste inschrijfdatum 26 januari 2012

Thomas Mann Buddenbrooks / De Buddenbrooks Der Tod in Venedig / De dood in Venetië

Cursusvorm 6 colleges

Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent. Ca. € 10,00 + de in de tekst genoemde boeken (zelf aanschaffen)

Günter Grass Die Blechtrommel / De blikken trommel Im Krebsgang / In krabbengang

Bijzonderheden In juni 2012 leidt Michiel Hagdorn een reis naar Lübeck, (o.a. Buddenbrook-Haus, Günter-Grass-Haus, Willy-Brandt-Haus). Meer informatie: Labrys Reizen, tel. (024) 3603637 (Hanneke Bruijn).

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur-)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantik, Johann Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günter Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimarer Republik.


Groningen

Taal en literatuur

Cursus 12WG28 Docent Aly Freije [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Dinsdag 24 januari t/m 3 april 2012, 28 februari vervalt Tijd 10.00-12.30 uur Cursusprijs € 197,50 Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Cursus 12WG29 Docent Marleen Diepeveen [email protected] Cursusvorm 10 werkcolleges Data Donderdag 26 januari t/m 5 april 2012, 1 maart vervalt Tijd 10.30-13.00 uur Cursusprijs € 197,50 Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving


Schrijven voor je plezier

Veel senioren schrijven voor hun plezier. Ze schrijven dagboeken, gelegenheidsgedichten, fantasieverhaaltjes, reisnotities of levensverhalen. Zij schrijven om gedachten te ordenen, hun levenservaring vast te leggen, invallen te volgen of om verbeelding en verstand te prikkelen. Bij de Senioren Academie kunt u meedoen aan een aantal schrijfcursussen.

Poëzie schrijven (12WG28) Deze cursus is bestemd voor iedereen die van poëzie houdt, het eigen talent voor dichten wil ontdekken en dit verder wil ontwikkelen. Een goed gedicht treft de kern van een onderwerp met weinig woorden in een poëtische taal. De dichter moet weten hoe emoties te doseren en ze in taal te verpakken. Alleen dan kan een vers over de afwas een poëzielezer net zo raken als diepe gedachtes bij het verstrijken van de tijd. Er is in deze cursus veel ruimte om te leren een scherp oog te krijgen voor het bijzondere in de wereld om ons heen en de eigen creativiteit te ontwikkelen. Men krijgt de kans eigen thema’s te ontdekken en oefent met poëtische middelen als muzikaliteit, beeldend vermogen, woordenschat en taalgebruik. Schrijfopdrachten worden thuis uitgewerkt en in de volgende les besproken. Op grond van het commentaar ontwikkelt u uw eigen dichterschap. En uiteraard maakt u kennis met het werk van belangrijke hedendaagse en klassieke dichters.

Veel senioren schrijven voor hun plezier. Ze schrijven dagboeken, gelegenheidsgedichten, fantasieverhaaltjes, reisnotities of levensverhalen. Zij schrijven om gedachten te ordenen, hun levenservaring vast te leggen, invallen te volgen of om verbeelding en verstand te prikkelen. Bij de Senioren Academie kunt u meedoen aan een aantal schrijfcursussen.

Korte verhalen - perspectief en plot (12WG29) Een schrijver kan verschillende verhalen vertellen. Het verhaal van een redder is een ander verhaal dan dat van een drenkeling. Nog weer anders wordt het verhaal wanneer verschillende omstanders vertellen wat ze hebben gezien. Waarom kiest een schrijver voor een bepaald vertelperspectief en wat heeft dat voor gevolgen voor het verhaal en voor de lezer? Al schrijvend gaan we dat in deze cursus ontdekken. Perspectief en plot, dat zijn de onderwerpen waar het vooral over gaat. Natuurlijk besteden we ook aandacht aan andere technische aspecten. U schrijft thuis uw verhalen, die we op de cursusochtend bespreken. We bespreken met elkaar wat een verhaal pakkend maakt. Deze cursus is bestemd voor mensen die al wat ervaring hebben met het schrijven van korte verhalen.


Friesland


Voorjaarslezing

Voorjaarslezing Leeuwarden Lezing 12WF00 Spreker Prof. dr. Goffe Jensma

Datum 23 maart 2012 Tijd 15.00-ca.16.30 uur

Het platteland als legbatterij De geschiedenis van het kievietsei

Locatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Goffe Jensma (hoogleraar Friese taal en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen) gaat in deze lezing in op de geschiedenis van één van die befaamde typisch Friese sporten: het kievietseierenzoeken.

Prijs € 5,00

Hoe kan het eigenlijk dat, net als kaatsen, skûtsjesilen en fierljeppen, het zoeken van het ‘ljipaai’ kon uitgroeien tot zo’n nationale sport.

Uiterste inschrijfdatum 9 maart 2012

En hoe zit het met de verhouding tussen natuurbeheer en kievietseierenzoeken? En wat is eigenlijk de waarde van een kievietsei?

Bijzonderheden Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden


Friesland


Een introductie tot het Franse muzikale impressionisme

Reflets dans l’eau Cursus 12WF01 Docent Drs. Marcel Zwitser [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 6 februari t/m 23 april, 27 februari en 9 april vervallen

Anticiperend op het Debussy-jaar 2012 biedt deze cursus een introductie tot leven en werk van de Franse componist Claude Debussy (1862-1918), wiens baanbrekend werk vaak als de verbindende schakel tussen de traditionele klassieke muziek en de moderne 20e eeuwse stijlen wordt gezien. In een poging de muziek uit de greep van de tonale harmonie te bevrijden haalde Debussy de oude modale kerktoonsoorten onder het stof vandaan en ging experimenteren met nieuwe kunstmatige reeksen, waarvan sommige door Russische componisten waren uitgevonden. Al in zijn eigen dagen werd zijn muziek ervaren als een pendant van de impressionistische schilderkunst, waardoor Debussy’s muziek – tot groot ongenoegen van Debussy, overigens – vaak als impressionistisch wordt gekwalificeerd. Anderzijds moet worden gezegd dat Debussy door de titels voor zijn werken de associatie met beeldende kunsten wel in de hand werkte; zo noemde hij driemaal een serie composities Images.

Tijd 9.15-11.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 197,50 Uiterste inschrijfdatum 23 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,00

Programma Leidraad door de cursus zullen Debussy’s preludes voor piano zijn, aan de hand waarvan kenmerken van Debussy’s stijl zullen worden uitgewerkt. Deze stukken vormen vertrekpunten om andere composities als de opera Pelléas et Mélisande en de Trois nocturnes voor orkest te verkennen. Verder zal Debussy’s werk worden vergeleken met dat van zijn beroemde tijdgenoot Maurice Ravel (1875-1937), met wie hij zo vaak in één adem wordt genoemd, en er zal zijdelings aandacht zijn voor Paul Dukas en Albert Roussel.



Friesland



Beelden begrijpen Cursus 12WF02 Docent Drs. Saskia van Lier [email protected] Cursusvorm 7 colleges Data Maandag 30 januari t/m 26 maart 2012, 27 februari en 12 maart vervallen Tijd 14.15-16.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 135,50 Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2012



Cursusmateriaal Hand-outs


Friesland


Taal op micro- en macroniveau Cursus 12WF03 Docent Drs. Peter Nieuwenhuijsen Cursusvorm 8 colleges Data Dinsdag 31 januari t/m 3 april 2012, 28 februari en 20 maart vervallen Tijd 11.15-13.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 152,00 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2012 Cursusmateriaal Boekje via de docent, kosten ca. € 10,00

Deze cursus is opgebouwd rond de ontmoeting tussen twee spraakklanken, die samen een ‘woordje’ vormen. Hoewel het woord tot de onopvallendste van de Nederlandse woordenschat behoort, blijken er allerlei bijzonderheden aan vast te zitten, zodat cursisten een betere indruk krijgen van het omvangrijke stelsel waaruit talen bestaan. We komen vanzelf op onderwerpen die het microniveau ontstijgen: van het ‘einde van de standaardtaal’ tot het verband tussen ’t kofschip en het bekende versje olla uogalla enz., van het verschil tussen Vlaams-Nederlands en Nederlands-Nederlands, tot de nabije toekomst van het woordgeslacht. Alles aan de hand van een ‘onbenullig’ woordje. Maar we slaan ook bruggetjes naar grammatica, alfabet en spelling, dialect, taalstandaard en taalverandering, minderheidstalen, Oudnederlands en andere onderwerpen waarover de meeste mensen die ‘iets’ met taal hebben, wel eens van gedachten wisselen. De rode draad van de cursus wordt ook wel eens verlaten om actueel taalnieuws te bespreken. Hoewel weinig mensen het in de gaten hebben, verschijnen er dagelijks berichten in de pers waarin taal een rol speelt. Geen wonder: het lijkt er steeds meer op dat taal de enige unieke menselijke eigenschap is en er gaat nauwelijks een seconde voorbij waarin we er niet mee bezig zijn.

Programma -

Letters, spraakklanken, enkele kleine woordjes Is ons woordje wel een woord? Woordenboeken Verschillende woorden met dezelfde vorm De verspreiding van een woord over het taalgebied Hebben we taalelementen uit het jaar 1000 in ons hoofd? De achtergronden van de kofschipregel Waar gaat het Nederlands naartoe? Taalergernissen

Over de docent Drs. Peter Nieuwenhuijsen is neerlandicus-taalkundige en heeft als zodanig gewerkt van 1972 tot 2009 aan twee lerarenopleidingen en aan de Rijksuniversiteit Groningen. Van zijn hand verscheen onder meer ‘Het verschijnsel taal. Een kennismaking’. (2e dr. Bussum: Coutinho, 2005).


Friesland


Recente ontwikkelingen in wetenschappelijk onderzoek

Communicatie en taal bij dieren Cursus 12WF04 Docent Dr. Esteban Rivas http://estebanrivas.wordpress.com Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 7 februari t/m 20 maart 2012, 28 februari vervalt Tijd 14.00-15.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 116,50 Uiterste inschrijfdatum 24 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,00 Bijzonderheden Passieve kennis van het Engels is noodzakelijk om deze cursus optimaal te kunnen volgen, niet al het tijdens de cursus te tonen filmmateriaal is in Nederlandse vertaling beschikbaar

Vogels zingen, honden blaffen en kikkers kwaken: overal communiceren dieren. In de afgelopen decennia is veel onderzoek gedaan naar de communicatie van dieren. Men heeft ook geprobeerd andere dieren dan mensen een vorm van menselijke taal aan te leren. Zo heeft men chimpansees, gorilla’s en orangoetans geleerd om door middel van gebaren met mensen te communiceren en heeft men bonobo’s geleerd om met lexigrammen Tatu gebaart ‘black’ (geometrische symbolen) in interactie te gaan met mensen. We gaan van start met het begrip communicatie in het algemeen en spitsen dit daarna toe op de communicatie van dieren en meer in het bijzonder van de grote mensapen. Tenslotte gaan we nader in op het wetenschappelijke onderzoek waarbij is geprobeerd bepaalde aspecten van de menselijke taal te leren aan dieren.

Programma - Communicatie en menselijke taal: kenmerken en definities Ontwikkeling taal bij kinderen. Na een overzicht van de verschillende vormen van communicatie die er bestaan, proberen we een goed onderscheid te maken tussen dierlijke communicatie en menselijke taal. - De zang van vogels. De communicatie van walvissen, dolfijnen en olifanten De zang van vogels en van walvissen vertoont in meerdere opzichten overeenkomsten met menselijke taal. - Natuurlijke communicatie van grote mensapen: chimpansees, bonobo’s, gorilla’s en orang-oetans In de laatste decennia is veel bekend geworden over de verschillende vormen van communicatie van de mensapen. We gaan in op de communicatieve waarde van de gezichtsuitdrukkingen, vocalisaties en natuurlijke gebaren van de grote mensapen. - Taalonderzoek met grote mensapen. Experimenten met gesproken taal en gebarentaal. De apentaalcontroverse Na vergeefse pogingen om apen te leren spreken probeerde men het met gebarentaal. Hierop ontstond een grote controverse over de vraag of de apen ook echt “taal” hebben geleerd. - Recent onderzoek van de gebarende chimpansees. Het onderzoek met de bonobo Kanzi en het gebruik van lexigrammen Het recente onderzoek van de docent wordt behandeld en laat zien dat een talige interpretatie van het gebaren moeilijk te verdedigen is. Tenslotte behandelen we het onderzoek met Kanzi die met geometrische symbolen (lexigrammen) met mensen communiceert. - Taalonderzoek met dolfijnen, zeeleeuwen, honden en de papegaai Alex We behandelen het onderzoek met dolfijnen en zeeleeuwen die op menselijke gebaren reageren, het onderzoek met border collies die honderden woorden begrijpen en het onderzoek met Alex die met menselijke woorden kan communiceren.

Over de docent Dr. Rivas studeerde psychologie in Utrecht en filosofie in Amsterdam. Rivas promoveerde in 2003 aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een onderzoek over de beroemde Washoe en de andere gebarende chimpansees in de Verenigde Staten. Rivas heeft jaren in de Verenigde Staten gewerkt, waarbij hij ook de instituten heeft bezocht waar de gebarende gorilla’s verder worden bestudeerd. Hij geeft nu cursussen en lezingen over de onderwerpen van zijn specialisaties. De link naar zijn website: http://estebanrivas.wordpress.com/


Friesland


Saksisch bestuur van 1498 -1515

Fryslân onder vreemd gezag Cursus 12WF05 Docent Klaas Tulp [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 25 januari t/m 4 april 2012, 29 februari vervalt Tijd 10.30-12.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus (verkrijgbaar bij de docent, ca. € 10,00) Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in het Fries

In de late middeleeuwen onttrekken de Friese Landen zich aan landsheerlijk gezag. Dit is de periode van de Friese vrijheid. De Friezen verklaren hun uitzonderingstoestand uit een privilege dat ze ooit van Karel de Grote hebben gekregen. In dit privilege – in feite een in de 13e eeuw gefabriceerde vervalsing – erkent Karel dat de Friezen geen heer hoeven te erkennen behalve de keizer. De Friese landen worden in de 14e en 15e eeuw door een burgeroorlog geteisterd en dit leidt in 1498 tot het einde van de Friese vrijheid. Schieringer Fries Hessel van Martena haalt de Saksen naar Fryslân en dat legt hem geen windeieren. Nadat hertog Albrecht hier persoonlijk de organisatie van het Saksische bestuur in grote trekken heeft geregeld, keert hij terug naar Saksen. Zijn zoon Hendrik blijft als plaatsvervanger achter. Door zijn autoritaire bestuurswijze komt hij al snel in conflict met de Friezen. Begin april 1500 slaan duizenden Friezen een beleg om de stad Franeker, waar de Saksische residentie is gevestigd. Die Friesenkette Vooruitlopend op de gevangenname van hertog Hendrik laten de Friese opstandelingen een ketting smeden om hem te binden. Later wordt dit attribuut bekend onder de naam “Friesenkette” die vandaag nog in Dresden wordt tentoongesteld. Vader Albrecht ontzet zijn zoon echter met een leger. Dat geeft de Saksers de kans hun gezag in heel Friesland door te zetten. De Friezen staan van 1498 -1515 onder Saksische heerschappij, dus in de leerschool van de monarchie. Hoewel Friesland zijn eigen verhaal heeft, wordt de Saksische periode geplaatst in breed historische context. We schenken derhalve ook aandacht aan de Bourgondische en Habsburgse tijd (13501555), een belangrijke episode in de politieke geschiedenis van de Lage Landen.

Programma 1. 2. 3. 4. 5.

Staatsvorming in Zwitserland en Friesland in de late middeleeuwen. Een vergelijking De Friese vetemaatschappij: sociale structuur en machtsbases Hoofdelingen en huurlingen. Militaire innovatie en de aanloop tot 1498 Bourgondische en Habsburgse tijd (1350 – 1555) Saksische heerschappij in Friesland, 1498-1515: dynastieke doelstellingen en politieke realiteit 6. Hessel van Martena en het Schieringer fortuin 7. Enkele blokhuizen in Friesland rond 1500 8. Edzard Cirksena. Bouwer van een Friese staat 9. Centraal gezag en Friese vrijheid: Jancko Douwama’s strijd voor Friese autonomie 10. Grote Pier. Vrijheidsheld of barbaar?

Over de docent Klaas Tulp, historicus, is vanaf 1990 werkzaam als hovodocent in de geschiedenis van de Friese landen.


Friesland


Leeskamer

Levenskunst als de kunst van het nietsdoen Cursus 12WF06

‘De geest is als een aap die zich van tak naar tak door het bos slingert’ (boeddhistische wijsheid)

Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm 5 werk/discussiecolleges Data Om de drie weken op woensdag 25 januari, 15 februari, 7 en 28 maart, 18 april 2012 Tijd 14.15-16.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 125,50 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Theo Fischer: De kunst van het nietsdoen. Rotterdam 2011. ISBN 978-90-453-1076-3. Joke Hermsen: Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst. Amsterdam 2009. ISBN 978-90-295-7360-3. Thich Nhat Hanh: Het gras wordt groener. Meditatie in actie. Rotterdam 2009 (5e druk). ISBN 978-90-5670-042-3. (zelf aan te schaffen) Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Druk druk druk. In onze samenleving heeft ‘het druk hebben’ een hoge status. Iedereen hoort een actief en drukbezet leven te leiden. En onze samenleving dwingt je daar ook bijna toe: de media met hun informatiestroom, de moderne communicatietechnologie en de talloze dagelijkse prikkels. Nietsdoen is dan de grote uitdaging. Maar hoe voer je nietsdoen uit als een vorm van levenskunst? Hoe kom je van een drukke geest naar een kalme geest? En wat voor filosofische en existentiële achtergronden zijn daarbij betrokken? Voor deze vragen nemen we in de leeskamer uitvoerig de tijd. In deze lees- en discussiegroep staat de kunst van het nietsdoen in het middelpunt. ‘Nietsdoen’ kan de betekenis hebben van woe wei, een beroemd begrip uit het taoïsme dat ‘handelen door niet-handelen’ aanduidt, overgave aan de intelligente kosmische kracht. ‘Nietsdoen’ kan ook de boeddhistische vorm aannemen van volledige, bewuste aandacht voor wat er hier en nu is (mindfulness). Verder kan ‘nietsdoen’ in meer westerse zin begrepen worden als: stil zijn, wachten, onthaasten, mijmeren, dagdromen, lanterfanten, suffen, zich vervelen en de leegte toelaten. Op deze drie invalshoeken gaan respectievelijk Theo Fischer, Thich Nhat Hanh en Joke Hermsen in. Hun bijdragen zullen we op de bijeenkomsten op een open manier bespreken. Daarbij wordt u dus gevraagd uw oordeel op te schorten - ‘uw geest af te laten wachten en leegte te scheppen’, om het in termen van Joke Hermsen te zeggen. Centraal staat het plezier om de inbreng van de drie auteurs met elkaar te beleven, en inspirerende kanten van het nietsdoen als levenskunst te ontdekken.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van Theo Fischer: De kunst van het nietsdoen 2. Verdere bespreking van Theo Fischer 3. Bespreking van Joke Hermsen: Stil de tijd. Pleidooi voor een langzame toekomst (p. 9-66 en p. 231-264). 4. Bespreking van Thich Nhat Hanh: Het gras wordt groener. Meditatie in actie 5. Verdere bespreking van Thich Nhat Hanh en terugblik op het thema als geheel

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt ze cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.


Friesland


Filosofiegeschiedenis (3)

De moderne filosofie Cursus 12WF07 Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 25 januari t/m 4 april 2012, 29 februari vervalt Tijd 15.15-17.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 187,50 Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Roger Scruton, Moderne filosofie Van Descartes tot Wittgenstein, Utrecht: Bijleveld, 2009 (zelf aanschaffen)

De 17e eeuw staat bekend als een periode van ongekende bloei in de Nederlandse geschiedenis. Ook waar het de geschiedenis van de filosofie betreft kan de betekenis van deze ‘Gouden eeuw’ moeilijk worden overschat. De 17e eeuw markeert namelijk het begin van een nieuw tijdperk, dat van de zogenaamde ‘moderne filosofie’. Geïnspireerd door het werk van René Descartes (1596-1650) nemen veel denkers in toenemende mate stelling tegen wijsgerige opvattingen die door Griekse en Romeinse filosofen zijn ontwikkeld en vervolgens tijdens de Middeleeuwen zijn becommentarieerd en gecanoniseerd. Daarbij richt hun kritiek zich met name op de door middeleeuwse filosofen nagestreefde verzoening tussen rationaliteit en christelijk openbaringsgeloof. Het is niet langer de autoriteit van een openbaringsbron die als leidraad voor het denken fungeert, maar zekerheden en fundamenten worden voornamelijk gezocht in de mens zelf, het subject. Vooral gedurende de 18e eeuw, het tijdperk van de Verlichting, staat de autonomie van het menselijke verstand centraal. Pas in de tweede helft van de 19e en het begin van de 20e eeuw wordt deze autonomie fundamenteel in twijfel getrokken, reden waarom men de periode van de moderne filosofie veelal hier laat eindigen.

Programma In dit derde deel van de leergang Filosofiegeschiedenis verkennen we de hoogtepunten van de moderne westerse wijsbegeerte door aandacht te besteden aan het leven, het werk, de opvattingen en de betekenis van toonaangevende moderne denkers. Tijdens tien hoorcolleges wordt o.a. het gedachtegoed van de volgende filosofen besproken: Descartes, Spinoza, Leibniz, Locke, Hume, Kant, Hegel, Schopenhauer, Nietzsche en Marx. Deze en andere moderne denkers hebben grote invloed uitgeoefend op tal van terreinen. Voor wie zich wenst te verdiepen in hedendaagse ontwikkelingen inzake filosofie, wetenschap, kunst en maatschappij is kennis van de erfenis van deze moderne filosofen onmisbaar. Deze cursus maakt deel uit van een reeks van vier. In deze reeks zal aandacht worden besteed aan de veelzijdige historie van de westerse wijsbegeerte vanaf de klassieke oudheid tot aan de hedendaagse tijd. Bij het volgen van de gehele reeks colleges maakt u kennis met de invloedrijkste denkers, de voornaamste stromingen, de klassieke debatten en de centrale begrippen van de geschiedenis van de filosofie. De volgende en tevens laatste cursus in deze reeks, de hedendaagse filosofie, zal worden aangeboden in het najaar van 2012.


Friesland


Inleiding in de Antieke Cultuur (2)

De Romeinen Cursus 12WF08 Docent Dr. Henk Schoonhoven, oud-docent Rijksuniversiteit Groningen (klassieke taal- en letterkunde) [email protected]

In de najaarscursus van 2011 zagen we hoe zich in (en vanuit) Griekenland een unieke cultuur ontwikkelde. In deze voorjaarscursus volgen wij de verdere ontwikkelingen en zien wij hoe de jonge Romeinse res publica hiermee in contact kwam, en hoe Griekenland uiteindelijk een provincie werd van het Imperium (146 v. Chr.). Het Griekse onderwijssysteem werd in Rome toonaangevend, en vooraanstaande Romeinen (onder wie de vroegste geschiedschrijvers) spraken en schreven (naast Latijn) Grieks.

Cursusvorm 8 colleges Data Donderdag 26 januari t/m 22 maart 2012, 1 maart vervalt Tijd 13.15-15.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 160,00 (excl. cursusmateriaal) Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Cursusmateriaal Charles Hupperts, Elly Jans. Synopsis. De klassieke cultuur en haar doorwerking, Leeuwarden. 2005, 2e druk of later (alleen het tekstboek, zelf aanschaffen, € 41,00); Handouts (via de docent, ca. € 10); Aanbevolen (maar niet verplicht): L. de Blois & R.J. van der Spek, Een kennismaking met de Oude Wereld, 6e of latere druk, uitg. Coutinho, Bussum; (€ 31,00).





Friesland


De ‘mythe’ Balkan Cursus 12WF09 Docent Dr. Elka Agoston [email protected] Cursusvorm 8 colleges Data Donderdag 2 februari t/m 29 maart, 1 maart vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 157,00 Uiterste inschrijfdatum 19 januari 2012 Cursusmateriaal Ismail Kadare, De brug met de drie bogen – Van Gennep, 2005 Ivo Andric, De brug over de Drina, paperback, 2002 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

De burgeroorlogen die in de jaren negentig van de vorige eeuw over de opvolging van de Joegoslavische federale staat uitbarstten, hebben de afgelopen decennia een stortvloed aan allerhande ‘studies’ en ‘short histories’ over de geschiedenis en de volkeren van de Balkan opgeleverd. De politieke elite van de opvolgersstaten herschreef de geschiedenis van de regio ter legitimering van haar eigen handelen. Men beweerde dat “de Balkan al eeuwen lang getergd was door haat”, dat het “ het kruitvat van Europa” was. Reden genoeg om in deze cursus chronologisch de ‘mythe’ van de Balkan te ontrafelen. Naast de geografie, geschiedenis, volkeren en religie op de Balkan, zullen we ook bespreken hoe in literatuur en film (sommige van) deze thema’s worden geschilderd. Tijdens de cursus worden twee romans gelezen en besproken : De brug met drie bogen van de Albanese schrijver Ismail Kadare en De brug over de Drina van de joegoslavisch schrijver Ivo Andric. Ook de film Underground van de Bosnisch/Servische regisseur Emir Kusturica zal worden vertoond en besproken.

Programma 1. Een geografisch en historisch schets van de definities en meningen over wat is de Balkan en waar begint en eindigt de Balkan 2. Volgens de Huntington these is de Balkan een voorbeeld van de “clash of civilisations”; hoe was het in de Byzantijnse Rijk, het Habsburgse Rijk en het Ottomaanse Rijk – alle supranationale eenheden, waar nationaliteit als zodanig niet bestond 3. Vervolg van college 2 4. De Balkan als ‘smeltkroes’ van rassen, etniciteiten en religies 5. Het belang van de mondelinge overlevering - volkscultuur en politiek 6. Het uiteenvallen van de Joegoslavische federale staat - Tito’s erfenis en het opkomend nationalisme 7. Ismail Kadare en Ivo Andric - twee visies op de geschiedenis van de Balkan 8. Underground - Emir Kusturica, de ‘Fellini van de Balkan’ - over oorlog en naastenliefde

Over de docent Elka Agoston was docente Zuidslavische talen en culturen bij de RUG. In haar onderzoek staat de Balkanslavische folklore en moderne cultuur centraal. In haar laatste boek: Shoreless bridges. South East European writing in diaspora, (2010, uitg. Rodopi Amsterdam) bespreekt zij aspecten van identiteit en Europese eenwording in het werk van geëmigreerde Zuid OostEuropese schrijvers.


Friesland


Een inleidende cursus

De Oude Germanen in vijf hoofdstukken Cursus 12WF10 Docent Dr. Tineke Looijenga [email protected] Cursusvorm 5 colleges

Terwijl 2000 jaar geleden in Zuid Europa een wereldrijk ontstond, leefden volkeren ten noorden van de Alpen nog in eenvoudige boerengemeenschappen met een karige economie. In de eerste eeuwen voor onze jaartelling verschijnen zij in enkele klassieke bronnen. Vooral Caesar heeft het als auteur van de Bello Gallico ook uitgebreid over Germanen. Hij zegt er wel bij dat het slechts 1 stam betreft die zo heet, maar dat deze naam uiteindelijk op de hele groep stammen overgaat die in Germania leven. Tacitus beschrijft een eeuw later de gewoonten en ambities van de Germanen, met gepaste verbazing. Deze cursus besteedt aandacht aan de opkomst en ontwikkeling van de Germaanse talen sprekende wereld: van simpele boeren naar machtige opvolgers van het Romeinse Rijk.

Data Donderdag 2 februari t/m 8 maart 2012, 1 maart vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 101,50 Uiterste inschrijfdatum 19 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs Bijzonderheden In juni 2012 wordt een reis naar Gotland georganiseerd (bij voldoende deelname). Gotland combineert vier bijzondere bezienswaardigheden, die niet goed los van elkaar kunnen worden gezien: beeldstenen, oude kerken, archeologische overblijfselen en een weelderige natuur. Op het oog heel verschillende zaken maar het zou jammer zijn ze niet te combineren in een studiereis naar dit fraaie eiland. Voor meer informatie: [email protected]

Programma 1. Geschiedenis De geschiedenis van de diverse Germaanse volkeren, vanaf de tijd van Caesar (1e eeuw voor onze jaartelling) tot de entree van de Vikingen in de achtste eeuw na Christus. Van de contacten tussen Germanen en Romeinen, via de Volksverhuizingstijd naar de vorming van de eerste grote koninkrijken (Goten, Merovingers, Franken). 2. Cultuur/archeologie; bewoningsgeschiedenis Eerst gaan we in op de materiële cultuur, en daarmee op de vraag wat de archeologie ons kan vertellen over de Germanen. Daarna kijken we naar de bewoningsgeschiedenis van ons eigen gebied. 3. Taal en schrift Dit college heeft de ontwikkeling van de Germaanse talen tot onderwerp: vanaf het Indo Europees naar de huidige Germaanse talen: Engels, Duits, Scandinavisch, Fries en Nederlands. Vervolgens behandelen we het inheemse Germaanse schrift: de runen. 4. Literatuur Na de ontwikkeling van de talen kijken we naar de oudste teksten die zijn overgeleverd in de diverse Germaanse dialecten: Oudhoogduits. 5. Vikingen Ten slotte behandelen we de Vikingtijd in Scandinavië. In het bijzonder wordt aandacht geschonken aan de typische gewoonte doden te begraven in een schip. Dit doen we aan de hand van de bootgraven van Vendel, Valsgärde en Oseberg.


Friesland


Overzichtscursus kunstgeschiedenis (4)

Van Barok tot Impressionisme, 17e -19e eeuw Cursus 12WF11 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 27 januari t/m 13 april 2012, 2 maart en 6 april vervallen Tijd 11.00-12.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden

Deze cursus is het vierde deel in de serie overzichtscursussen kunstgeschiedenis. In dit deel worden de Nederlandse meesters en de barok van de 17e eeuw behandeld, de verlichting van de 18e eeuw en we eindigen bij het neoclassicisme van de 19e eeuw. De kunst in de Noordelijke Nederlanden met haar vele gespecialiseerde meesters van die werkten voor de rijke burgerij in plaats van de traditionele opdrachtgevers, de kerk en de koningshuizen, was uniek in Europa. In dezelfde tijd is ook Spanje uitgegroeid tot een machtige staat, met hofschilders zoals Diego Velàzquez. De donkere schilderijen van Murillo en Zurbarán verraden de Italiaanse invloed van Caravaggio. In Frankrijk verschoof onder Lodewijk de XIII het accent van de architectuur naar de aanleg van wegen, een uniforme stijl van gevels en accentuering van het stadsbeeld. Onder zijn opvolger Lodewijk XIV kreeg paleis- en tuinarchitectuur veel aandacht. De oprichting van de Académie Royale, waarin de schilderkunst van Nicolas Poussin als norm gold, zou invloed hebben op de schilderkunst in heel Europa tot in de 20e eeuw. De 18e eeuw, de verlichting, wordt het begin van de moderne tijd genoemd. Romantiek en neoclassicisme zijn hiervoor bepalende uitingsvormen. In de 19e eeuw worden de protesten van kunstenaars tegen de knellende regels van de Académie steeds krachtiger en ontstaan de eerste avant-gardistische stromingen: het realisme en het begin van het impressionisme.

Cursusprijs € 189,50 Uiterste inschrijfdatum 13 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs

Programma 1. Hollandse schilderkunst en architectuur in de 17e eeuw 2. Spaanse barokschilderkunst in de 17e eeuw 3. Franse barok in de 17e eeuw: architectuur en beeldhouwkunst 4. Franse barok in de 17e en 18e eeuw: schilderkunst 5. Romantiek in de 18e eeuw: Engelse landschapstuinen en architectuur 6. Romantiek in de 18e eeuw: Neoclassicistische architectuur: Europa 7. Schilderkunst, romantiek in de 18e-19e eeuw: Frankrijk en Spanje 8. Romantiek in de 19e eeuw: de schilderkunst in Europa en de VS 9. Franse beeldhouwkunst en Engelse architectuur in de 19e eeuw 10. Realisme en impressionisme


Friesland


Hoogtepunten uit de Duitse literatuur (1) Cursus 12WF12 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 7 colleges, om de week

In een land waar veel gebeurt, bloeit de literatuur. In Duitsland is veel, heel veel gebeurd; vandaar dat de Duitse literatuur bijna onophoudelijk een grote bloei heeft vertoond en talloze hoogtepunten heeft gekend, in romans, verhalen en gedichten. Deze cursus ‘Hoogtepunten uit de Duitse literatuur deel 1’ behandelt hieruit acht werken, die worden bekeken om hun literaire kwaliteiten, en daarnaast worden geplaatst in hun intellectueelhistorische context, met vragen als: op welke toestanden en gebeurtenissen richtte het werk zich, hoe werd het werk destijds ontvangen? Zo kan een beeld ontstaan van de ontwikkelingsgang die de Duitse literatuur heeft doorgemaakt. Filmfragmenten en muziekopnamen zullen de colleges verlevendigen.

Data Vrijdag 27 januari, 10 en 24 februari, 9 en 23 maart, 13 april en 27 april 2012 Tijd 14.15 -16.30 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Rengerslaan 8 8917 DD Leeuwarden Cursusprijs € 142,00 Uiterste inschrijfdatum 13 januari 2012 Cursusmateriaal Zie programma, zelf aanschaffen + syllabus, verkrijgbaar bij de docent (ca. € 10,00)

Programma 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Thomas Mann - De dood in Venetië (Der Tod in Venedig) Franz Kafka - Het proces (Der Prozeß) Johann Wolfgang von Goethe - gedichten ** Bertolt Brecht - De driestuiversopera */** (Die Dreigroschenoper) Erich Maria von Remarque - Van het westelijk front geen nieuws (Im Westen nichts Neues) Heinrich Heine - gedichten** Günter Grass - In krabbengang (Im Krebsgang) Hans Keilson - In de ban van de tegenstander (Der Tod des Widersachers)

* Deze titels zijn in het Nederlands alleen nog tweedehands (antiquarisch, internet) verkrijgbaar. ** De gedichten van Goethe, Heine en Brechts Dreigroschenoper worden in het Duits gelezen; selecties daaruit worden tijdens de cursus uitgereikt en het Duits wordt toegelicht tijdens het college.

U kunt kiezen of u de werken in de Nederlandse vertaling of in het Duits wilt lezen.



Drenthe


Voorjaarslezing

Voorjaarslezing Emmen Lezing 12WD00 Spreker Drs. Wijand van der Sanden

Datum Vrijdag 16 maart 2012 Tijd 14.15-15.30 uur Locatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Prijs € 5,00 Uiterste inschrijfdatum 2 maart 2012

Het Drentse landschap is zeer rijk bedeeld met archeologische monumenten. Iedereen kent de hunebedden, grafheuvels en omwalde akkercomplexen die als Celtic fields bekend staan. In het verleden zijn vondsten gedaan die inmiddels wereldberoemd zijn, zoals de kano van Pesse of het Meisje van Yde. Onder het maaiveld gaan vandaag de dag nog steeds veel archeologische waarden verscholen.

Van Neandertaler tot Galgenveld Een inleiding in de archeologie van Drenthe In deze lezing wordt in een notendop de archeologie van de provincie behandeld aan de hand van belangrijke monumenten en spraakmakende vondsten. De resultaten van enkele belangrijke opgravingen uit de afgelopen jaren passeren de revue, waaronder de bisschoppelijke hoeve bij Kalteren, de veenterpen in Noord-Drenthe en het Galgenveld in Assen. De spreker zal dus aan alle delen van de provincie aandacht besteden. Ook zal nadrukkelijk ingegaan worden op de archeologie van verschillende delen van het landschap, zoals de essen, de beekdalen en de venen.

Na de lezing wordt u door de Senioren Academie en de werkgroep Drenthe een kopje koffie ‘met iets erbij’ aangeboden.

Over de spreker Dr. W.A.B. van der Sanden werkte van 1987-1997 als conservator archeologie bij het Drents Museum. Sinds 1997 is hij provinciaal archeoloog.

Voor meer informatie over de cursusorganisatie in Emmen kunt u contact opnemen met de leden van de Werkgroep Drenthe Mw. A.M. Franssen (06-46160438) Mw. J.W de Graaf Hobma (0591-630036) Dhr. A.C. van der Haar (0528-268965) Mw. PC. van Kempen-Lijbers (0591-623955) Dhr. M. Nicolai (06-2555188) Dhr. P.C.A. Witte (0591-614187)


Drenthe


Verhalen schrijven Cursus 12WD01 Docent Renée Merkestijn [email protected]

Hoe schrijf je een verhaal op boeiende wijze, zodanig dat de lezer wordt meegevoerd met de stroom van gebeurtenissen en volledig meeleeft met de hoofdpersonen? Hoe maak je het verhaal spannend, zonder extreme situaties te verzinnen? Hoe zorg je dat de hoofdpersonen als ‘gewone mensen’ herkenbaar zijn, maar tevens worden gewaardeerd om de unieke manier waarop ze in het leven staan?

Data Maandag 30 januari t/m 12 maart 2012, 27 februari vervalt

De kernvraag bij verhalen schrijven is: ‘Wat wil ik precies vertellen en wat is de beste manier daarvoor?’ Juist in een verhaal is het van belang kritisch te zijn in wat je opneemt en weglaat en hoe je dingen verwoordt. Als je eenmaal weet waar je op moet letten, wordt het schrijven van een verhaal steeds eenvoudiger. In de cursus wordt ingegaan op de vele aspecten van het schrijven, waaronder thema en structuur, samenhang tussen karakter, gebeurtenissen en locatie, beschrijving en dialoog, tijdsverloop en flashbacks, veelvoorkomende fouten. De cursus richt zich op zowel verzonnen verhalen in elk genre, als op autobiografieën. Tijdens de cursus maken we een begin met het schrijven van een verhaal, dus hou rekening met enkele uren ‘huiswerk’ per week.

Tijd 13.00-15.00 uur

Programma

Cursusvorm 6 colleges

Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 121,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 16 januari 2012

-

Cursusmateriaal Het cursusmateriaal wordt uitgedeeld tijdens de colleges Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding

Het creatieve proces (hoe verzin je een verhaal, wat werkt voor jou, keuzes maken) Structureren (uitgangssituatie, wendingen, afloop, synopsis, hoofdstukkenindeling) Karakter (hoofdpersoon, tegenspeler, standpunt, consistentie, identificatie, ontwikkeling, ik/hij/verteller, sociale/groepsdynamiek) Gebeurtenissen (spanning, wending, verhaallijn, nevenlijn, logica en consistentie) Locatie (rol van de locatie, bestaand of fictief) Samenhang karakter, gebeurtenissen en locatie, eventuele thema Beschrijvingen (woordgebruik, beeldend taalgebruik, essentie, ritme, spanning) Dialogen (functie, effect, praktische toepassing) Vorm (ik/hij, tegenwoordige/verleden tijd, flashbacks, beschrijving/dialoog, consequenties ervan) Levensverhaal (autobiografie of memoires, tijdlijn, vorm)

Over de docent Renée Merkestijn schrijft sinds 2000 verhalen onder het pseudoniem Renate van Opheusden. Ze heeft ruim 70 verhalen gepubliceerd.


Drenthe


Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel Cursus 12WD02 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm 6 colleges, om de twee weken Data Maandag 23 januari , 6 en 20 februari, 5 en 19 maart en 2 april 2012 Tijd 13.30 tot 15.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 122,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 9 januari 2012 Cursusmateriaal Zie literatuur in het programma + syllabus, verkrijgbaar bij de docent (ca. € 10,00) Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen” Met zijn gedichten over liefde en Weltschmerz behoort Heinrich Heine (1797-1856) tot de dichters van de late Duitse Romantiek. Maar tegelijk heeft Heine iets dat zijn tijdgenoten dikwijls missen: de puntige ironie waarmee hij romantische gevoelens steevast ondermijnt. Een heel andere kant van Heine is immers, dat hij een scherp commentator is op zijn tijd: zowel van het literaire en intellectuele leven als van het politieke en sociale klimaat. Bovendien is hij een erudiet beschouwer van zijn eigen vaderland, met groot inzicht in ontwikkelingen uit zowel verleden en heden als de toekomst. In 1831 vestigt hij zich in Parijs, om van daaruit zijn bitterzoete teksten over Duitsland te publiceren. Niet alleen als kritisch intellectueel, maar ook als jood voelt Heine zich dikwijls buitengesloten. In weerwil van zijn bekering tot het christendom gaat hij steeds geëngageerder schrijven over de joden, hun geschiedenis en noodlot.

Programma In zes colleges worden zes werken van Heinrich Heine behandeld en geplaatst in de historische en intellectuele context van zijn tijd: 1. Buch der Lieder 2. Zeitgedichte 3. Die Harzreise 4. Ideen. Das Buch Le Grand 5. Deutschland, ein Wintermärchen 6. Van enkele componisten worden liederen op Heines teksten ten gehore gebracht

Literatuur - De gedichten uit Buch der Lieder en Zeitgedichte worden in het oorspronkelijke Duits gelezen; deze worden opgenomen in de syllabus. - Die Harzreise en Ideen. Das Buch Le Grand: evt. Nederlandse vertaling (opgenomen in: Reistaferelen (ISBN 9789045004051, antiquarisch via internet verkrijgbaar); nieuw verkrijgbaar is: Ideeën. Het boek Le Grand (ISBN 9789028430860) - Deutschland. Ein Wintermärchen: evt. Nederlandse vertaling: Duitsland. Een wintersprookje (ISBN: 9789025364274) - Originele Duitse teksten (Heine lezen is niet moeilijk!): vele uitgaven verkrijgbaar. Aan te bevelen: Heinrich Heine, Sämtliche Schriften, uitgegeven door Klaus Briegleb, München, (ISBN 3-42359074-2) ca. € 80,-



Drenthe


De Russische wereld

Wat is Rusland, wie zijn die Russen? Cursus 12WD03 Docent Drs. Larisa Shcherbenok [email protected]

Het verre Rusland wordt door de rest van de wereld vaak alleen waargenomen in vaste stereotypen die in de meeste gevallen negatief zijn. Het idee is, dat Rusland voornamelijk bestaat uit grote steppen, uitgestrekte wouden bevolkt door wolven en beren. Hier overleeft op miraculeuze wijze een nogal wreed en barbaars volk, onvriendelijk en vertrapt door het totalitarisme. Dat dit volk genieën op het gebied van literatuur, muziek, theater heeft voortgebracht, is volkomen raadselachtig. Deze cursus wil u kennis laten maken met niet alleen de cultuur, de geografie en de kunst van Rusland, maar ook met de mensen. En wel met dat deel van het mensdom, dat onder de noemer “Russen” wordt verenigd. Tijdens deze cursus speelt het leven van die mensen de belangrijkste rol. We behandelen hun gewoonten, tradities en manier van denken. Misschien wel zoals Nikolay Gogol, de grote Russisch schrijver van de 19e eeuw, bedoelde, toen hij uitriep: “Ik zweer het, de mens is de moeite waard om te worden bezien, te worden bezien met grote nieuwsgierigheid, veel meer dan welke mooie fabriek of welke prachtige ruïne dan ook”. Deze cursus is ook een poging om de eigenaardigheid van het nationale karakter van het Russische volk, hun opvattingen en inzichten over het leven, te bepalen.

Programma Cursusvorm 9 colleges Data Dinsdag 24 januari t/m 27 maart 2012, 28 februari vervalt Tijd 13.15-15.45 uur

-

Regio’s van Rusland: eenheid in verscheidenheid Russische sprookjes en Russisch karakter Rusland en het Westen. Paradoxen van de communicatie tussen culturen De tradities van het gezinsleven De status van de vrouw in Rusland – stereotypen en realiteit Orthodoxie en Russische orthodoxen De tradities van de Russische gastvrijheid

Omdat de Russen erg gevoelig zijn voor alle vormen van schoonheid - de natuur, liefde, kunst, muziek – kunnen in de lezingen deze aspecten niet ontbreken. Daarom worden de lezingen ondersteund met veel muziek, mooie beelden en filmfragmenten.

Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 179,00 Koffie/thee tijdens de cursus € 4,50 Uiterste inschrijfdatum 10 januari 2012 Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 15,Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Larisa I. Shcherbenok is een Russische docente, afkomstig uit St. Petersburg. Daar bracht zij het grootste deel van haar leven door, studeerde taalwetenschap en bouwkunde, volgde diverse studies over cultuur en historie van Rusland en was tot 2005 werkzaam als docent en coördinator voor internationale projecten voor Russische en Duitse studenten. Sinds 2007 verzorgt zij met passie en liefde cursussen over Rusland aan diverse HOVO-instellingen in Nederland.


Drenthe


Kunstgeschiedenis

Art Nouveau in Europa Cursus 12WD04 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges Data Dinsdag 31 januari t/m 10 april 2012, 28 februari vervalt Tijd 12.45-14.30 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 189,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 17 januari 2012 Cursusmateriaal Hand-outs

Eind negentiende eeuw was het oude Europa aan het veranderen. Door de gevolgen van de industriële revolutie veranderde zowel de maatschappij als het dagelijks leven. Er ontstond een nieuwe, rijke burgerklasse in Europa die zocht naar een nieuwe kunsten architectuurvorm: Art Nouveau, ook wel Jugendstil, Sezession, Modernismo, Tiffany en Nieuwe Kunst genoemd.

Programma In deze cursus worden een aantal van de belangrijkste landen en steden behandeld waar de Art Nouveau zich ontwikkelde, zoals Brussel, Nancy, Darmstadt, München, Wenen, Barcelona, Den Haag en Glasgow. Ook zullen de voorlopers van de Art Nouveau worden besproken. zoals de Engelse Prerafaëlieten en de Arts and Craftskunstenaar William Morris. Bij de Art Nouveaukunstenaars in de verschillende landen is in deze tijd sprake van een optimistisch wereldbeeld, er wordt gebruik gemaakt van nieuwe materialen en technieken. De ontwerpen zijn vaak asymmetrisch en er is grote aandacht voor elegante ornamenten. Ook wilden ze het ambachtelijke aspect opnieuw een belangrijke rol geven in de industriële kunst en architectuur. Veel kunstenaars waren zowel actief op het gebied van architectuur als andere kunstvormen. Zij probeerden alle kunstdisciplines in één ontwerp op elkaar af te stemmen. -

Introductie en voorlopers Liberty Style in Engeland Art Nouveau in België Art Nouveau in Frankrijk Slaoliestijl in Nederland Jugendstil in Duitsland Modernismo in Spanje Art Nouveau in Schotland Jugendstil in Oostenrijk Invloed en gevolgen van de Art Nouveau

Bijzonderheden Maximaal 28 personen, plaatsing op volgorde van inschrijving

Hector Guimard, metro ingang Parijs ca. 1900


Drenthe


De Romeinen

Inleiding in de Antieke Cultuur Cursus 12WD05 Dr. Henk Schoonhoven, oud-docent Rijksuniversiteit Groningen (klassieke taal- en letterkunde) [email protected]

In de najaarscursus van 2011 zagen we hoe zich in (en vanuit) Griekenland een unieke cultuur ontwikkelde. In deze voorjaarscursus volgen wij de verdere ontwikkelingen en zien wij hoe de jonge Romeinse res publica hiermee in contact kwam, en hoe Griekenland uiteindelijk een provincie werd van het Imperium (146 v. Chr.). Het Griekse onderwijssysteem werd in Rome toonaangevend, en vooraanstaande Romeinen (onder wie de vroegste geschiedschrijvers) spraken en schreven (naast Latijn) Grieks.

Cursusvorm 8 colleges Data Woensdag 25 januari t/m 21 maart, 29 februari vervalt Tijd 10.15-12.30 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 160,00 (excl. cursusmateriaal) Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 11 januari 2012 Cursusmateriaal Charles Hupperts, Elly Jans. Synopsis. De klassieke cultuur en haar doorwerking, Leeuwarden. 2005, 2e druk of later (alleen het tekstboek, zelf aanschaffen, € 41,00); Handouts (via de docent, ca. € 10); Aanbevolen (maar niet verplicht): L. de Blois & R.J. van der Spek, Een kennismaking met de Oude Wereld, 6e of latere druk, uitg. Coutinho, Bussum; (€ 31,00). Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving





Drenthe


Deel 2: Eigentijdse filosofie, van Schopenhauer tot Sloterdijk

Geschiedenis van de filosofie Cursus 12WD06 Docent Drs. Edward van der Tuuk [email protected] Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 15 februari t/m 25 april, 29 februari vervalt Tijd 14.45-16.45 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 187,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 1 februari 2012 Cursusmateriaal Antoon Braeckman, Bart Raymaekers, Gerd van Riel: Handboek Wijsbegeerte, Lannoo Uitgeverij (ca. € 25); Actuele informatie van de docent, aantekeningen, wijzigingen, etc. op http://geschiedenisvandefilosofie.2. wordpress.com Bijzonderheden Maximaal 28 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

De westerse cultuur en een optimistisch geloof in vrijheid, vooruitgang, wetenschap en technologie gaan sinds de Verlichting hand in hand. Maar ook de Romantiek heeft zijn sporen nagelaten: In een tijd van global warming, economische en voedselcrises durven we niet meer optimistisch te zijn over de haalbaarheid van de millenniumdoelen, laat staan wereldvrede. Anti-globalisme en nationalisme zijn politieke reacties op het optimistische vooruitgangsdenken, maar over de gehele breedte van onze (post)moderne cultuur nemen subjectieve beleving, spontaniteit en het lichamelijke een steeds belangrijkere plaats in. Symptomatisch hiervoor is hoe woorden als passie, creatief, oorsprong, natuur, organisch, eerlijk, traditioneel, ambachtelijk, puur en Hollands, terrein winnen op het verouderde toverwoord “nieuw”. Deze spanning zien we ook terug in de filosofie. Was het filosofisch denken tot aan Hegel en Marx gericht geweest op het omvattende begrijpen van de werkelijkheid, door disciplinering van de wetenschappen (versplintering van kennis), komt er een eind aan het “tijdperk van de grote verhalen”. Er ontstaan nieuwe perspectieven op de werkelijkheid, hetgeen leidt tot “decentrering van het subject” als “kennende instantie”. Objectiviteit en Waarheid worden niet meer ervaren als absoluut, en vooruitgang wordt steeds meer afgemeten aan persoonlijke ontwikkeling. Geloof in de Rede, de burgerlijke maatschappij, en de geschiedenis maken plaats voor scepsis en wantrouwen. De Waarheid wordt gezien als een historisch product, een ideologie die ontmaskerd moet worden. Met de opkomst van de mensen geesteswetenschappen valt ook de mens ten prooi aan kritische analyse. Het subject wordt niet meer gezien als rationeel fundament, maar steeds meer als product van geschiedenis, cultuur of biologie. Idealen als kritisch en onafhankelijk denken, vrijheid en gelijkheid blijven echter als een rode draad door het westerse denken lopen. Stromingen als het existentialisme of zelfs het post-modernisme kunnen we dan ook zien als (behalve exponenten van de Romantiek) geradicaliseerde verlichting of “modernisme 2.0”. De val van het communisme betekende volgens sommigen tevens het einde van de geschiedenis en het modernisme. Het neo-liberale tijdperk wordt gekenmerkt door materiële welvaart, maar tevens door crises. Enerzijds wordt er individualisering, scepticisme en verharding van de samenleving geconstateerd, anderzijds suggereren discussies over de verzorgingsstaat, het kapitalisme, globalisering, en verantwoordelijkheid, echter dat er een andere ethiek, een nieuw denken in de lucht hangt: “modernisme 3.0”?

Programma -

Linguistic turn: Humboldt, Nietzsche, Wittgenstein Wetenschapsfilosofie: positivisme / Popper / Kuhn Fenomenologie: Husserl / Bergson / Heidegger Existentialisme: Sartre / Lévinas Psychologie en het gespleten subject: Freud / Lacan Kritische filosofie: Frankfurter Schule / Marcuse / Adorno / Habermas Hermeneutiek: Schleiermacher / Dilthey / Gadamer (Post)-structuralisme: De Saussure / Barthes / Derrida Post-modernisme: Nietzsche / Lyotard / Foucault (vs. Habermas) Modernisme revisited: Fukuyama / Taylor / Sloterdijk

Over de docent Drs. Edward van der Tuuk studeerde sociale filosofie, wetenschap en samenleving en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn werk als docent bij HOVO, het Instituut voor Filosofie, de Volksuniversiteit en de USVA is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.


Drenthe



Beelden begrijpen Cursus 12WD07 Docent Drs. Saskia van Lier [email protected] Cursusvorm 7 colleges Data Woensdag 1 februari t/m 28 maart 2012, 29 februari en 14 maart vervallen Tijd 14.15-16.15 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Cursusprijs € 135,50 Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Uiterste inschrijfdatum 18 januari 2012



Cursusmateriaal Hand-outs


Drenthe


Hans Achterhuis

Met alle geweld Cursus 12WD08 + Werkcollege 12WD08w Docenten Drs. Petra Bolhuis drs. Theo. Meereboer [email protected] Cursusvorm 10 hoorcolleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege Datum en tijd hoorcolleges Donderdag 26 januari t/m 5 april 2012, 1 maart vervalt 10.15-12.00 uur

In het voetspoor van Hannah Arendt en uitgaande van haar analyse van geweld, onderzoekt en actualiseert Hans Achterhuis Arendts opvatting van geweld als onlosmakelijk onderdeel van het menselijk bestaan. “ Ik streef ernaar om zoveel mogelijk verschillende facetten en gezichten van geweldgebruik in onderling verband te presenteren” zegt Achterhuis. Hans Achterhuis geeft in ‘Met alle geweld’ een actuele en diepgaande analyse die inzicht geeft in de vormen van geweld die we van dag tot dag in de media tegenkomen.

Programma In deze colleges zullen we een aantal hoofdstukken uit het boek als uitgangspunt nemen voor een filosofische analyse van geweld. Deze analyse heeft tot doel een basis te vormen van waaruit we de actualiteit beter kunnen doorgronden en van waaruit we de waan van de dag kunnen scheiden van grotere bewegingen van de menselijke geschiedenis. “Naar mate we minder in staat zijn het geweld te doordenken en te begrijpen zijn we des te meer in staat en geneigd het uit te oefenen” zegt Hannah Arendt.

Tijd werkcolleges 12.00-13.00 uur Cursuslocatie Stenden Hogeschool Van Schaikweg 94 7811 KL Emmen Prijs hoorcolleges € 187,50 exclusief cursusmateriaal Koffie/thee tijdens de cursus € 5,Prijs werkcolleges € 50,00 Uiterste inschrijfdatum 12 januari 2012 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of aan te klikken (inschrijven via website) 12WD08 én 12WD08w

Cursusmateriaal Hans Achterhuis, ‘Met alle geweld’, Lemniscaat 2010 (zelf aanschaffen) Een leeswijzer bij deze cursus is vanaf 6 januari te vinden op de website www.maieutiek.nl onder ‘cursusmateriaal’ Werkcollege bij de cursus Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemem, moet u zich hiervoor apart inschrijven.




Inschrijven


 De heer

 Mevrouw

Geboortejaar:

Datum:

/

2011/12

Naam en voorletter(s): Straat en huisnr.: Postcode en plaats: Telefoon privé:

Fax:

Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 12WG11 of 12WD02): code: code: code: code:

Bijzonderheden:

Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Mijn rekeningnummer is:

ten name van:

 Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- extra administratiekosten bij toezending van factuur).  Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst.

Kortingsmogelijkheden  Ik stuur een Stadjerspas kortingsbon(nen) mee. Bonnr.:  Ik heb recht op een inkomenskorting van:

en

Stadjerspasnummer:

% en stuur bewijs hiervan mee.

 Ik ben donateur van de Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Handtekening:

Winter/voorjaar 2012

U kunt zich ook via onze website: www.hovoseniorenacademie.nl opgeven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen. Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen. Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren. Formulier faxen: Senioren Academie. Faxnummer: (050) 363 72 66.




Algemeen

Inschrijfprocedure

Senioren Academie gesloten Het secretariaat van de Senioren Academie is vanaf donderdag 22 december tot en met vrijdag 30 december 2011 gesloten. Maandag 2 januari 2012 zijn we weer normaal bereikbaar. Inschrijvingen die in deze periode binnenkomen, worden pas na de kerstvakantie behandeld (op volgorde van binnenkomst).

Studiegids winter/voorjaar 2012 Inschrijfprocedure Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op. Annulering U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€10.-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort. Indien u van cursus wilt veranderen, dan kan dat alleen in overleg met het secretariaat. Ook dan worden administratiekosten berekend. Cursusprijs De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. Deze cursusprijs is exclusief de kosten voor het eventuele cursusmateriaal. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,extra administratiekosten in rekening gebracht Inkomensafhankelijke korting De Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 14.741,- per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs; - hoger dan € 14.741,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 17.742,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoemde cursusprijs. Korting met Stadjerspas Met de Stadjerspas kan een inwoner van de Gemeente Groningen twee keer per jaar € 16,- of één keer € 32,- korting krijgen. U wordt verzocht de betreffende bon(nen) met het inschrijfformulier mee te sturen.

Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 Fax: (050) 363 72 66 e-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang Universiteitsmuseum Uw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een gratis lenerspas van de Universiteitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum (Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken. Wijzigingen De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden. Aansprakelijkheid De Senioren Academie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.

Senioren Academie Groningen en Drenthe  63

Cursussen

Lezingen

Onderzoeksprojecten

Excursies

Bezoekadres: Oude Boteringestraat 34 9712 GK Groningen kamer 0014 Postadres: Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: Fax: e-mail:

(050) 363 65 97 (050) 363 72 66 [email protected]

Openingstijden secretariaat: Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur www.hovoseniorenacademie.nl

Studiegids. winter voorjaar 2012

Recommend Documents