CURSUSAANBOD WINTER & VOORJAAR 2014

CURSUSAANBOD WINTER & VOORJAAR 2014

ORGANISATIE & colofon

organisatie

dr. Korrie van Helvert Directeur Bureaumanager Shirley Welten / Peggy Schöner Marleen Trommelen Bureaumedewerker Jan Hijna Cursusbegeleider (cursus V03 en V14)

Secretariaat

Postadres: Bezoekadres: HOVO Brabant Seniorenacademi e HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Universiteit van Tilburg, kamer C 16 Postbus 90153 Warandelaan 2 5000 LE TILBURG 5037 AB TILBURG Telefoon: 013-4668119 e-mail: [email protected] Website: www.hovobrabant.nl Ons kantoor is telefonisch bereikbaar van maandag tot en met donderdag van 9.30 – 16.30 uur en vrijdag van 9.30 – 12.00 uur. U kunt ons uiteraard ook altijd mailen. Vakantiesluitingen: Kerstvakantie van 24 december tot 2 januari. Carnavalsvakantie van 3 tot en met 7 maart.





COLOFON Uitgave HOVO Brabant Seniorenacademie Ontwerp Attak, www.attakweb.com Druk Drukkerij Damen, Werkendam Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOVO Brabant Seniorenacademie verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt worden door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of in andere vorm of (en dit geldt zonodig in aanvulling op het auteursrecht) het reproduceren ten behoeve van een onderneming, organisatie of instelling of voor eigen oefening, studie of gebruik welk(e) niet strikt privé van aard is of voor het overnemen in enig dag-, nieuws- of weekblad of tijdschrift (al of niet in digitale vorm of online). © copyright 2014 HOVO Brabant Seniorenacademie

2

woord vooraf

Men is nooit te oud om te (beginnen met) leren bij HOVO.

W

anneer onze gezondheid het toelaat, zijn we letterlijk nooit te oud om te leren. Een inspirerend en mooi voorbeeld daarvan is Elte de Vries, inmiddels 90 jaar oud en vanaf zijn 85ste begonnen met HOVO-cursussen. Afgelopen najaar volgde hij maar liefst drie cursussen, twee in Eindhoven en een in Tilburg. Toen ik hem op vrijdag 4 oktober tijdens het college van Nelleke Canters in het zonnetje en de bloemen ging zetten, was hij blij verrast. Op mijn vraag waarom hij op zo hoge leeftijd nog begonnen was met HOVO, antwoordde hij dat hij na een verhuizing naar Brabant vrijwel niemand kende en zo nieuwe contacten op wilde doen. Zo gaan leren en elkaar ontmoeten hand in hand en bij HOVO tref je mensen die dezelfde interesses hebben als jij. Ik hoop dat Elte nog lang bij HOVO Brabant cursussen kan volgen. In 2014 staat er weer een gevarieerd cursusaanbod voor u in deze brochure. Alle vakgebieden en vele onderwerpen komen langs als u gaat lezen en een keuze gaat maken. De docenten staan klaar om hun kennis met u te delen. Steeds weer worden onze docenten en dienstverlening hoog gewaardeerd en dat stimuleert ons om enthousiast verder te gaan met HOVO Brabant. Hopelijk straalt dit af van deze brochure, heeft u veel leesplezier en mogen we u verwelkomen in onze cursussen komend voorjaar.

Korrie van Helvert Directeur HOVO Brabant Seniorenacademie

3

Inhoudsopgave & cursusoverzicht

Leeswijzer Organisatie & COLOFON Woord Vooraf Inhoudsopgave Algemene informatie

Blz. 01 02 03 04 06

Winteracademie W01 De Griekse prehistorie Drs. Arjiris Angelou 10 W02 China en Europa Drs. Evert Jan Ouweneel 12 W03 L’Amour Fou Ko van Dun 14 W04 Een Louvre de la Hollande Drs. Jana Waarts 16 W05 De Verenigde Staten Dr. Jan van Oudheusden 18 W06 Pracht en Praal van het Kremlin Dr. Peter van Nunen 20 Sed Vitae / studiefonds



AVONDACADEMIE A01 Filosoferen over de scheiding tussen kerk en staat A02 Door het oog van de lens A03 Verdieping Kunstgeschiedenis 1 A04 Etty Hillesum (1914-1943)

22

Dr. Karianne Marx 24 Drs. Rik Suermondt 25 Hanneke Lenders MA 26 Dr. Denise de Costa 27

tilburg

Leergangen 28 TILBURG V01 Architectuur beleven Ir. Rob Heesakkers 31 V02 Franciscus’ verhalen van het goede leven hier en nu Dr. Willem Marie Speelman 32 V03 Actualiteit: achtergronden en verdieping Diverse docenten 33 V04 De mens een sterfelijk wezen Dr. Ton Vink 34 V05 De geschiedenis van de opera Deel 2 Drs. Leo den Oudsten 35 V06 Leergang Architectuur Deel V Drs. Joris van Sleeuwen 36 V07 Wat in het brein is bewustzijn? Dr. Pouwel Slurink 37 V08 Het Midden-Oosten Dr. Jan van Oudheusden 38 V09 Leergang Nederlandse Architectuur Deel III Drs. Joris van Sleeuwen 39 V10 Kijken naar kunst en cultuur Drs. Jana Waarts 40 V11 Gesprekken begrijpen Dr. Erica Huls 41 V12 Kunst en onze werkelijkheid Dr. Rob van Gerwen 42 V13 Europese geschiedenis (II) Drs. Feico Houweling 43 V14 Engeland Diverse docenten 44 V15 Privacy: wie is de eigenaar van mijn gegevens? Mr. Corrie Ebbers 45 V16 Water en de kracht van de verbeelding Dr. Laetitia van den Heuvel 46 Drs. Ad Haans V17 Het Romeinse keizerrijk 1ste – 3de eeuw Drs. Johan Hendriks 47 V18 Kunst in beeld en woord Drs. Cora Westerink 48

4

Blz.

b r e da

eindhoven

’s-hertogenbosch

V19 Persoonlijkheidspsychologie I V20 De Westerse Wereld NU

Dr. Andreas Wismeijer 49 Ko van Dun e.a. 50

’s-HERTOGENBOSCH V21 Geschiedenis van de Natuurwetenschappen Drs. Peter van Well 51 V22 Muziekgeschiedenis B Anton van Kalmthout 52 V23 Ontdekken van inspirerende levensthema’s Prof. Piet Houben 53 Riet de Boer V24 Filosofie en kunst 20e eeuw I: betekenis en waarheid Drs. Tonny Lansdaal 54 EINDHOVEN V25 Grieken en Romeinen V26 Noord-italiaanse schilderscholen V27 Metafysica - zoektocht naar de werkelijkheid V28 De symfonieën van Beethoven, structuur en emotie V29 Moderne kunst: colleges met museumbezoek V30 Van Socrates tot Lodewijk XVI V31 Biotechnologie V32 Cioran: bestaan als verleiding

Drs. Lucette Meijer 55 Drs. Leo Nellissen Drs. Ernest Kurpershoek 56 Drs. Harry Willemsen 57 Anton van Kalmthout 58 Drs. Jenneke Lambert 59 Mr. Ben Croon 60 Dr. Ruud Licht 61 Drs. Nelleke Canters 62

BREDA V33 Ontdekken van inspirerende levensthema’s Prof. Piet Houben 63 Riet de Boer V34 Albert Einstein. zijn leven, zijn werk en de mens Drs. Heinz Wanders 64 V35 Kijken naar kunst en cultuur Drs. Jana Waarts 65 V36 Gezondheidspsychologie Dr. Andreas Wismeijer 66 THEMADAGEN T01 Petra. Wonder in de woestijn Janko Duinker MA 67 T02 Oerganisatie Drs. Henk Verhoeven 68 T03 Het Passieverhaal in de westerse schilderkunst Drs. Cora Westerink 69 inschrijFprocedure en VOORWAARDEN 70 HOVO Kerstdiner 2013 72 Inschrijfformulieren 73

5

algemene informatie

WIE ZIJN WIJ? De vier grote instellingen voor hoger onderwijs in Brabant, Avans Hogeschool, Fontys Hogescholen, Technische Universiteit Eindhoven en de Universiteit van Tilburg, hebben hun krachten gebundeld in de stichting HOVO Brabant Seniorenacademie. Met deze stichting zetten zij zich in om “een leven lang leren” op hoger onderwijsniveau in Brabant mogelijk te maken. De stichting heeft als doel: gelegenheid bieden om een leven lang hoger onderwijs te volgen in diverse wetenschapsgebieden en thema’s. Onze hoofdactiviteit is HOVO, hoger onderwijs primair gericht op 50+ers maar wij zijn gastvrij voor iedere serieus geïnteresseerde. We doen dat in de vorm van dagcursussen en intensieve winter- of zomercursussen van enkele dagen. De cursusplaatsen zijn Tilburg, Eindhoven, ‘s-Hertogenbosch en Breda. Het beleid van HOVO Brabant wordt vastgesteld door de directeur samen met het Bestuur van de Stichting bestaande uit: • mw. drs. M.M.J. Kamsma, MBA / MBI, Lid College van Bestuur Avans Hogeschool (voorzitter); • mw. drs. W. de Koning, Lid College van Bestuur Fontys Hogescholen (penningmeester); • F.A.J.M. van den Broek, voorzitter Sed Vitae (Vrienden van HOVO Brabant Seniorenacademie). • prof. dr. ir. C.J. van Duijn, Rector Magnificus Technische Universiteit Eindhoven • prof. dr. P. Eijlander, Rector Magnificus Universiteit van Tilburg; HOVO Brabant is aangesloten bij de landelijke koepel HOVO-Nederland en verzorgt sinds februari 1990 hoger onderwijs voor ouderen (HOVO) in verschillende lesplaatsen in Brabant. Afgelopen jaar namen bijna 2100 belangstellenden aan de cursussen deel, waarvan er ruim 400 een intensieve zomer- of wintercursus volgden. VOOR WIE IS HOVO BESTEMD? HOVO richt zich primair op personen van 50 jaar en ouder. Het samen studeren met andere deelnemers in dezelfde levensfase heeft een toegevoegde waarde. De cursussen worden gegeven op academisch niveau, uiteenlopend van inleidend tot verdiepend in leergangen. Een formele vooropleiding wordt niet vereist, u wordt wel verondersteld op dit niveau onderwijs te kunnen volgen. De meeste deelnemers hebben reeds een studie in het hoger onderwijs afgerond. Van de cursisten wordt ten minste verwacht dat zij zelfstandig Nederlandse en Engelse vakliteratuur kunnen en willen bestuderen en dat zij waar gewenst actief inbreng hebben. Wanneer er een zekere voorkennis is gewenst of vereist, staat dit bij de betreffende cursussen vermeld. WAT BIEDEN WIJ? De cursussen worden gegeven op academisch niveau. De kwaliteit van ons onderwijs staat of valt bij de kwaliteit van de docenten die zorgvuldig worden gekozen. Behalve een uitstekende docent, is ook een goede organisatie van belang voor de kwaliteit van ons onderwijs. Met een kleine staf doen wij al het mogelijke u goed van dienst te zijn en om alles tijdens de cursussen probleemloos te laten verlopen. De werkvormen en cursusduur zijn gevarieerd. Er worden hoorcolleges gegeven in grotere groepen met de mogelijkheid tot discussie c.q. het stellen van vragen naast werkcolleges voor kleinere groepen met intensieve samenwerking met de docent en medecursisten.

6

KWALITEITSZORG Via twee wegen wordt de kwaliteit van ons onderwijs systematisch bewaakt. Allereerst adviseert een Programmaraad bestaande uit 8 leden met ruime ervaring in het hoger onderwijs de directeur over de breedte van het cursusprogramma (uiteenlopende thema’s en vakgebieden) en het niveau ervan (hedendaagse inzichten, ervaren en deskundige docenten, literatuur). Deze Programmaraad bestaat uit: • Prof. dr. P.M.E. de Bra, Technische Universiteit Eindhoven;(voorzitter) • C.M.L.M. Creemers, Fontys Hogescholen; • Prof. dr. H. Lintsen, Technische Universiteit Eindhoven; • Drs. A.M.J. Merks, Avans Hogeschool; • Dr. O.J.A.M. Severijnen, Fontys Hogescholen; • Prof. mr. I.J.F.A. van Vijfeijken, Tilburg University • Prof. dr. W.J.C. Weren, Tilburg University en • J.C.M. van Wijk, Avans Hogeschool. Daarnaast worden alle cursussen geëvalueerd. Alle deelnemers kunnen via een evaluatieformulier hun waardering kenbaar maken over de cursus die zij gevolgd hebben. Deze gegevens worden verwerkt en besproken met het bestuur van Sed Vitae en de betreffende docenten.

De cursuswaarderingen in 2013: 13W 13V 13Z Responsepercentage 64% 64% 81% Voldeed de cursus aan de verwachtingen? 4,4 4,2 4,7 Deskundigheid van de docent? 4,6 4,7 4,8 Didactische vaardigheden van de docent? 4,4 4,3 4,6 Waardering cursusruimte/leslocatie? 4,5 3,8 3,9 Totaalwaardering van de cursus? 8,4 8,1 8,8 De meeste vragen zijn gewaardeerd op een vijfpuntsschaal: 5 is heel goed, 3 is neutraal, 1 is heel slecht.

TYPE CURSUSSEN Een cursus omvat tussen 4 en 11 bijeenkomsten van 2 x 45 minuten college en 15 minuten pauze per week, afwijkingen hiervan staan expliciet aangegeven bij een cursus. Door langere tijd met één thema bezig te zijn, beklijft de informatie beter en wordt de diepgang verhoogd. Vrijwel alle cursussen zijn dagcursussen die in de regel plaatsvinden tussen 10.00 en 17.00 uur. Voor mensen die liever kort maar krachtig in enkele dagen veel willen leren, bieden wij in de zomer en winter intensieve één- of meerdaagse cursussen aan. Geniet dubbel van de zomer in de HOVO Zomeracademie. Deze biedt in de maanden juni, juli en augustus een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting. Begin het jaar goed met de HOVO Winteracademie. Deze biedt in de maand januari een- of meerdaagse cursussen, met of zonder excursie. De zomercursussen kenmerken zich door een afwisselend programma en een goede sfeer omdat de deelnemers samen met de docent intensief en actief met een onderwerp bezig zijn. Ook is er volop ruimte voor ontmoeting. Na(ast) uw werk aangenaam geprikkeld worden met kennis en nieuwe inzichten die uw kijk op het leven veranderen, dat kan in de HOVO Avondacademie. Boeiende en verdiepende cursussen voor werkende en niet werkende senioren in de avonduren. In voorjaar 2013 is de Avondacademie gestart, te beginnen in Tilburg, en bij voldoende belangstelling breiden we graag uit naar al onze lesplaatsen. De colleges zijn van 19.00- 20.45 uur.

7

LESPLAATSEN EN LOKALEN HOVO Brabant verzorgt haar onderwijs in principe binnen de aangesloten instellingen voor Hoger Onderwijs in Brabant: TiU, Fontys, Avans en TU/e. Door de enorme groei die deze instellingen doormaken is het steeds weer zoeken naar goede locaties op de door ons gewenste maar ook in de instellingen zeer drukke tijden en periodes. De cursuslocatie kan afwijken van onderstaande informatie, de lesplaats blijft wel gelijk. Wanneer u specifieke behoeftes of vragen heeft, neem dan altijd even contact op met ons kantoor. Over de precieze locatie van een cursus (gebouw en lokaal) ontvangt u na inschrijving nadere informatie, uiterlijk één week voor aanvang van de cursus. Op www.hovobrabant. nl/contact/leslocaties kunt u terecht voor een routebeschrijving. WILT U CONTACTPERSOON ZIJN? Voor al onze cursussen zoeken wij mensen die bereid zijn als contactpersoon op te treden. Zij zijn onmisbaar, immers vanwege het grote spreidingsgebied van ons onderwijs, zijn zij de oren en ogen van HOVO Brabant op locatie. Hij of zij stuurt de presentielijst rond en speelt een signalerende rol bij de kwaliteitszorg van het onderwijs. Wanneer u al eerder een HOVO-cursus bij ons heeft gevolgd, kunt u op het inschrijfformulier aangeven of u beschikbaar bent om als contactpersoon op te treden. Wij stellen uw bereidheid daartoe enorm op prijs en als blijk daarvan ontvangt u van ons na afloop van de cursus een kleine attentie. AANSCHAF LITERATUUR Bij iedere cursus staat vermeld of en welke literatuur wordt gebruikt. Wanneer dit gebeurt in de vorm van een of meer boektitels, dan wordt u geacht deze boeken zelf aan te schaffen, tenzij anders vermeld. Wacht u daarmee tot één week ná de uiterste inschrijfdatum, zodat u zeker weet dat uw cursus doorgaat. In geval van aanbevolen literatuur is aanschaf niet noodzakelijk. Regelmatig stellen de docenten zelf een reader of syllabus samen. Er wordt door de docenten in principe gebruik gemaakt van Nederlandstalige maar steeds vaker ook Engelstalige teksten. Daarnaast komen incidenteel Franse of Duitse teksten voor in de readers. De kosten voor de reader of syllabus zijn niet inbegrepen bij de cursusprijs. EXCURSIES EN STUDIEREIZEN Enkele cursussen omvatten naast een aantal bijeenkomsten in de lesbanken ook een college op locatie, bezoek aan een voorstelling of museum, een (cultuur)landschap of andere bezienswaardigheden. In die cursussen vormt de excursie of voorstelling een onderdeel van de cursus en wordt dit ook als zodanig aangegeven. Soms wordt er bij een cursus vermeld dat de betreffende docent(en) u erop willen wijzen dat er de mogelijkheid bestaat in het verlengde van die cursus aan een excursie/ studiereis deel te nemen. Dat is echter nooit verplicht. De organisatie en afwikkeling van een dergelijke studiereis of excursie valt niet onder de verantwoordelijkheid van HOVO Brabant en de betaling is altijd rechtstreeks aan de docent. HOVO NEDERLAND HOVO Brabant is lid van de landelijke koepelvereniging HOVO Nederland. HOVO-Nederland heeft tot doel: ondersteuning van de HOVO-instellingen en landelijk bekendheid geven aan HOVO. Aan dit lidmaatschap zijn ook kwaliteitsnormen verbonden die door de HOVO-instellingen in Nederland gezamenlijk zijn ontwikkeld en onderling worden bewaakt. HOVO is een beschermde aanduiding uitsluitend voorbehouden aan instellingen die lid zijn van HOVO Nederland. Contact HOVO Nederland Voor algemene vragen kunt u contact opnemen met het secretariaat van HOVO Nederland : HOVO Nederland Secretariaat Postbus 1061 2302 BB Leiden Mail: [email protected] Website www.hovonederland.nl

8

W01

De Griekse prehistorie

Drs. Arjiris Angelou

Inhoud

O

mstreeks 1625 v.Chr. was een zware vulkaanuitbarsting op het eiland Thera (Santorini), een natuurramp die gepaard ging met zware aardbevingen, uitzonderlijk hoge aswolken en tsunami’s, de vermoedelijke hoofdoorzaak van de ondergang van de Minoïsche beschaving. Knossos lag op een heuvel en werd gespaard, totdat een paar jaar later een aardbeving het paleis alsnog verwoestte. Het zou de nekslag zijn voor een cultuur die onder andere een schrift hanteerde dat bekend staat onder de naam Lineair A en dat de voorloper is van het latere Lineair B, dat op zijn beurt weer verwant is met het Grieks. Het nog ouder hiërogliefenschrift op de schijf van Phaistos vormt zeker een van de pronkstukken van het grondig opgeknapte archeologische museum in Heraklion dat in 2014 wordt heropend. Het machtsvacuüm dat door het wegvallen van de Minoïsche cultuur ontstond, werd na verloop van tijd opgevuld door de Myceners, de eerste Grieks sprekende stammen op het vasteland van Griekenland. Agamemnon woonde in de koninklijke burcht van Mycene, even verderop ligt de burcht van Tyrins. Nestor, een andere beroemdheid uit de Trojaanse oorlog, bouwde zijn paleis aan de andere kant van de Peloponnesos. Rond 1200 v.Chr., kort na de val van Troje, ging ook de Myceense beschaving ten onder. Tijdens deze tweedaagse cursus maakt u kennis met twee belangrijke culturen uit de Griekse prehistorie. Bij voldoende belangstelling vindt omstreeks 1 oktober 2014 een thematische reis plaats naar het gebied dat onderwerp is van deze cursus. Die reis leidt u langs de Minoïsche en Myceense bezienswaardigheden op Santorini, Kreta en op de Peloponnesos.

Literatuur Docent

10

Syllabus. De powerpoint-presentaties worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Arjiris Angelou is geboren en getogen in Athene. Hij studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en spreekt voortreffelijk Nederlands. Na terugkeer in Griekenland volgde hij de academische gidsenopleiding in Athene. Hij begeleidt culturele reizen door zijn geboorteland en regelmatig ook religieus-historische reizen. Daarnaast verzorgt hij de laatste jaren wintercursussen voor verschillende HOVO’s.

W01

Programma

Maandag 13 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 12.30 11.00 – 11.15 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1 en 2: Mythologie A Genealogie / een list (de geboorte van Zeus) / Zeus de Koning der Goden / de goddelijke huwelijken van Zeus / de schaking van Europa / Minos, Pasiphae, Ariadne, Theseus / vlucht en val van Icarus Koffie/thee-pauze Lunchpauze Blok 3: Minoïsche beschaving Neolitische periode / de eerste paleizen (oudpalatiaal) / de nieuwe paleizen (neopalatiaal) Korte pauze Blok 4: Akrotiri-Santorini het Griekse Pompeï - een Minoïsche kolonie of een andere beschaving? De grote vulkaanuitbarsting van omstreeks 1625 v.Chr. Koffie/thee-pauze Blok 4: vervolg

Dinsdag 14 januari 09.30 – 09.45 Ontvangst met koffie/thee 09.45 – 11.00 Blok 5: Geologie het proces aan de rand van de Helleense Plaat / actualisme: de uitbarsting van Thera vergeleken met Mount St. Helens in 1980 / de catastrofale aardbeving langs de Afrikaanse noordkust van 365AD (docent: Hans van Drunen) 11.00 – 11.15 Koffie/thee-pauze 11.15 – 12.30 Blok 6: Mythologie B de Trojaanse oorlog 12.30 – 13.30 Lunchpauze 13.30 – 14.15 Blok 7: Myceense Beschaving Mycene / Tiryns / Pylos 14.15 – 14.30 Korte pauze 14.30 – 15.30 Blok 7: vervolg 15.30 uur Afsluitend drankje

Locatie Prijs Bijzonderheden

Universiteit van Tilburg € 140,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje) In het verlengde van de cursus is het mogelijk in te tekenen op een studiereis naar het gebied dat onderwerp is van deze cursus: Santorini, Kreta en de Peloponnesos. Informatie hierover kunt u vinden op www.phileas.info Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 15 december.

11

W02

China en Europa: geschiedenis van een turbulente relatie Drs. Evert Jan Ouweneel Inhoud

I

n de afgelopen duizend jaar hebben China en Europa beide hun perioden gekend van ongekende opbloei en dramatisch verval. Wie in de 13e eeuw vanuit Europa naar China reisde (zoals Marco Polo naar eigen zeggen deed), kon zich slechts vergapen aan de pracht en luister van het keizerrijk. Maar toen de Britten in de 19e eeuw hun wapens te voorschijn haalden om de Chinezen tot vrijhandel te dwingen, kon het keizerrijk zich slechts vergapen aan de voorsprong van de Europeanen. En nu, anderhalve eeuw later, is het weer onze beurt om de opmars van de Chinezen gade te slaan. In deze cursus aandacht voor deze wisseling van de wacht. We beginnen bij de geschiedenis van de keizerrijken, om vervolgens te zien hoe Europa geleidelijk aan het roer overnam. Hoe drukten de Europese grootmachten de afgelopen eeuwen hun stempel op China in de vorm van handel en kolonisatie, en hoe worden de zaken nu omgedraaid en begint China zijn stempel te drukken op Europa? Fascinerende vergezichten die het verleidelijk maken ook nog even een blik te werpen op de toekomst.

Literatuur Docent

12

Reader.

Drs. Evert Jan Ouweneel is filosoof en verzorgt lezingen en seminars over grote maatschappelijke ontwikkelingen in heden, verleden en toekomst (www.websophia.com). Zo verzorgt hij de dagseminar Wereldgeschiedenis voor het diplomatenklasje van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Daarnaast vervult hij een internationale functie als Director of Public Engagement binnen de hulp- en ontwikkelingsorganisatie World Vision International.

W02

Programma

Locatie Prijs Bijzonderheden

WOENSDAG 15 JANUARI 09.30 – 09.45 09.45 – 11.00 11.00 – 11.15 11.15 – 12.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Geschiedenis van China - opbloei en verval Koffie/thee-pauze Blok 2: Machtswisseling 1 - Europa aan het roer

12.30 – 13.30

Lunchpauze

13.30 – 14.45 14.45 – 15.00 15.00 – 16.15 16.15 – 16.30 16.30 – 17.30

Blok 3: Machtswisseling 2 - China terug aan het roer Korte pauze Blok 4: China en Europa: een culturele vergelijking Koffie/thee-pauze Blok 5: China en Europa: kansen en bedreigingen

17.30 uur

Afsluitend drankje

Universiteit van Tilburg

€ 100,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje)

Bij voldoende belangstelling wordt eind maart 2014 een 16-daagse studiereis georganiseerd naar de steden aan de Chinese kust met een koloniaal verleden. Uiteraard kunt u deelnemen aan de cursus zonder zich aan te melden voor de reis. Voor meer informatie over de reis en tijdige aanmelding zie www.phileas.info

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 15 december.

13

W03

L’Amour Fou LIEFDE, LEVEN EN KUNST VAN PICASSO

Ko van Dun Inhoud

W

aar de meeste kunsthistorici van de twintigste eeuw hun aandacht vooral richtten op de betekenis van Picasso als de grote vernieuwer van de moderne kunst en zijn ontwikkeling beschrijven in termen van een artistieke zoektocht, is er intussen algemene consensus dat het verhaal van het persoonlijke leven van de kunstenaar onmisbaar is voor een compleet beeld. En daarbinnen weer met name de rol en de betekenis van erotiek en liefde.

In 1946 verscheen Alfred H. Barr’s Picasso, Fifty Years of His Art, een mijlpaal van moderne kunstgeschiedenis en een standaardwerk over de artistieke ontwikkeling van de kunstenaar. Picasso’s vrouwen komen nauwelijks in het verhaal voor. Marie-Thérèse wordt niet eens genoemd! Net als de kunst zelf legt ook de kunstgeschiedenis in deze periode de nadruk op de autonomie van de artistieke expressie. Daar komt bij dat het openlijk bespreken van verboden amoureuze betrekkingen in het midden van de twintigste eeuw nog absoluut niet gebruikelijk was. Het roerige liefdesleven van Picasso komt eigenlijk pas in de loop van de jaren zestig in beeld, als de seksuele mores verandert en tegelijkertijd een aantal openhartige biografieën van zijn voormalige levenspartners verschijnt. Inmiddels is het beeld radicaal bijgesteld. De verschillende fasen van het oeuvre, bijvoorbeeld de klassieke en de surrealistische periode, worden nu algemeen verbonden met de opeenvolgende liefdesrelaties van de kunstenaar, Olga en MarieThérèse. Dit neemt niet weg dat er ook nu nog grote verschillen zijn in benadering. Voor de ene schrijver ligt het primaat bij het verhaal van de kunst, de ander kiest voor een meer biografische invalshoek. Beide benaderingen voeren uiteindelijk naar de conclusie dat het meest kenmerkende van het oeuvre als geheel het gegeven is dat de kunstenaar in alle fasen van zijn ontwikkeling voortdurend van stijl wisselde en de meest uiteenlopende zienswijzen naast elkaar toepaste. Artistieke en emotionele wederwaardigheden zijn hierbij nauw verweven. De opzet van L’Amour Fou maakt het mogelijk de verschillende benaderingen naast elkaar aan de orde te stellen. Elk van de zes hoofdstukken heeft zijn eigen thema met een daarbij behorende afbakening in tijd. Daarbinnen zijn de afzonderlijke paragrafen opgezet als losse schetsen die niet alleen nieuwe perspectieven en brandpunten in beeld brengen maar ook conceptueel sterk kunnen verschillen. De opzet van de cursus sluit daarmee aan bij de ontwikkeling van de kunstenaar. In de ontelbare werken die hij in meer dan zeventig jaar produceerde zocht Picasso voortdurend naar vernieuwing. Tegelijkertijd greep hij telkens weer terug op al eerder toegepaste thema’s en stijlen.

Literatuur

14

Syllabus en CD met alle besproken werken.

W03

Programma

Woensdag 15 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 11.00 11.00 – 11.30 11.30 – 12.15 12.15 – 13.15 13.15 – 14.00 14.00 – 14.15 14.15 – 15.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Hoofdstuk 1 Koffie/thee-pauze Blok 2: Hoofdstuk 2, deel 1 Lunchpauze Blok 3: Hoofdstuk 2, deel 2 Korte pauze Blok 4: Hoofdstuk 3

Donderdag 16 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 11.00 11.00 – 11.30 11.30 – 12.15 12.15 – 13.15 13.15 – 14.00 14.00 – 14.15 14.15 – 15.30 15.30 uur

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Hoofdstuk 4 Koffie/thee-pauze Blok 2: Hoofdstuk 5, deel 1 Lunchpauze Blok 3: Hoofdstuk 5, deel 2 Korte pauze Blok 4: Hoofdstuk 6 Afsluitend drankje

Docent

Ko van Dun studeerde aan de kunstacademie Tilburg en is docent beeldende vorming. Hij verzorgt cursussen kunstgeschiedenis voor o.a. HOVO Limburg en verder lezingen en kunstreizen.

Locatie

Universiteit van Tilburg

Prijs Bijzonderheden

€ 140,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje)

Bij voldoende belangstelling organiseert de docent in vervolg op deze cursus in voorjaar 2014 een 4-daagse excursie naar Parijs.

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 15 december.

15

W04

Een Louvre de la Hollande

Drs. Jana Waarts

Inhoud

H

et Rijksmuseum in Amsterdam, Nederlands grootste museum, is na een grondige verbouwing van 10 jaar weer toegankelijk. Deze cursus biedt een verdieping in de geschiedenis en de collectie van Nederlands nationaal museum. We beginnen met het ontstaan van musea in het algemeen en uiteraard de ontstaansgeschiedenis van het Rijksmuseum, waarvan de oprichters wilden dat dit nationaal museum het Nederlanderschap zou stimuleren. Dan de restauratie (grote verbouwing) met de in ere herstelling van Pierre Cuypers en Georg Sturm, de binnenhoven die onder regie van de Spaanse architect Cruz y Ortiz tot stand kwamen en de vernieuwde inrichting van de tachtig zalen. Vervolgens het belangrijkste van het museum: de collectie. Het museum toont circa achtduizend van de één miljoen objecten die het in haar bezit heeft, zoals onder andere: portretten, landschappen, prenten, poppenhuizen, aardewerk, foto’s, zilver en wapens. We behandelen eerst een aantal topstukken van de collectie door de tijd heen om daarna onze aandacht te richten op de collectie van de zo beroemde en beruchte Gouden Eeuw.

Literatuur Docent

16

Samenvatting wordt door de docent uitgedeeld.

Drs. Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.

W04

Programma

Maandag 20 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Korte inleiding over het ontstaan van Musea Koffie/thee-pauze Blok 2: Geschiedenis en restauratie/verbouwing van het Rijksmuseum Lunchpauze Blok 3: Hoogtepunten verzameling Rijksmuseum, Diverse perioden Korte pauze Blok 4: Hoogtepunten verzameling Rijksmuseum, Gouden Eeuw Koffie/thee-pauze Blok 5: Hoogtepunten verzameling Rijksmuseum, Gouden Eeuw

Dinsdag 21 januari 11.00 – 11.30 11.30 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.30 14.30 - sluitingstijd

Locatie Prijs

Verzamelen bij het Rijksmuseum in Amsterdam Rondleiding 1 “Rijksmuseumgebouw” Lunch op eigen gelegenheid Rondleiding 2 “17de eeuw: eeuw van Rembrandt en Vermeer” Bezoek Rijksmuseum verder op eigen gelegenheid

Universiteit van Tilburg, Rijksmuseum Amsterdam

€ 110,- inclusief lesmateriaal, koffie/thee en lunch op de eerste dag, toegangskaartje Rijksmuseum en twee museumrondleidingen op de tweede dag (U heeft GEEN museumjaarkaart). Vervoer naar en verblijf in Amsterdam op eigen gelegenheid. € 95,- inclusief lesmateriaal, koffie/thee en lunch op de eerste dag en twee museumrondleidingen op de tweede dag, exclusief toegangsbewijs museum (u maakt gebruik van uw museumjaarkaart). Vervoer naar en verblijf in Amsterdam op eigen gelegenheid.

Bijzonderheden

Let op! HET LAGERE CURSUSTARIEF VAN € 95,- GELDT UITSLUITEND MITS U METEEN BIJ UW INSCHRIJVING VERMELDT DAT U EEN MUSEUMJAARKAART BEZIT (via het invulvakje ‘kortingscode’ op de website of duidelijk aangegeven op uw inschrijfformulier). Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 8 december. Schrijf u snel in want het aantal plaatsen is beperkt.

17

W05

De Verenigde Staten, van kolonie tot wereldmacht Dr. Jan van Oudheusden Inhoud

A

merika blijft ons fascineren. Bekende sterke merken als de wolkenkrabbers van Manhattan, de stars and stripes, Hollywood en het Vrijheidsbeeld vormen in veler ogen het geijkte beeld van een dynamische, kleurrijke cultuur. Tegelijkertijd hebben diverse negatieve associaties over Amerika postgevat: die van een maatschappij van materialisme, platvloersheid en gewelddadigheid, en met zwarte bladzijden zoals slavernij, racisme en het droeve lot van indianen en een onbezonnen buitenlandse politiek. In deze cursus van twee dagen over de geschiedenis van de Verenigde Staten wordt gestreefd een genuanceerd beeld te geven van de ontwikkeling van Amerika van kolonie tot supermacht. Een grondthema is het contrast tussen ideaal en werkelijkheid. De mensenrechtenidealen van de Founding Fathers stonden haaks op de praktijk van slavernij. De fraaie affiches van Manifest Destiny vertellen niets over de verdrijving van de indianen. Het ideaal van de ‘melting pot’ contrasteerde sterk met de praktijk van Amerika als mozaïek van culturen. Aandacht zal worden geschonken aan myths and values die van invloed waren op het zelfbeeld van de Amerikanen, op de conflicten en compromissen bij uitbreiding naar het Westen, de strijd tussen Noord en Zuid om de afschaffing van de slavernij, en de groei naar en uitoefening van de wereldmacht. De thematiek wordt gepresenteerd met gebruikmaking van power point, afgewisseld met schriftelijk bronnenmateriaal en film- en muziekfragmenten. De chronologie vormt de leidraad voor de indeling van de tien cursusblokken, iedere dag vijf.

Literatuur

Jan van Oudheusden, Een kleine geschiedenis van Amerika, uitg. Bert Bakker, Amsterdam 2012, ISBN 978-90-351-3767-7; prijs € 9,95. Boek kunt u zelf aanschaffen. De hand-outs worden vóór de cursus digitaal verstrekt via www.hovobrabant.nl en in de cursusblokken behandeld.

Docent

Dr. Jan van Oudheusden (1949) werd na zijn geschiedenisstudie aan de KUNijmegen docent aan het dr.Mollercollege te Waalwijk. In 1990 promoveerde hij op Brabantia Nostra. Hij was lange tijd hoofdredacteur van het geschiedenisvakblad Kleio. Tussen 2000 en 2008 publiceerde hij in de reeks Notendop-boeken (van uitgeverij Prometheus/Bert Bakker) een vijftal historische overzichtswerken: over de wereldgeschiedenis; de geschiedenis van de VS; die van het Midden-Oosten; de Eerste Wereldoorlog; en de geschiedenis van China.

18

W05

Programma

Dinsdag 21 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Van de Mayflower tot de Constitution ±1600-1787 eerste deel Koffie/thee-pauze Blok 2: Van de Mayflower tot de Constitution ±1600-1787 tweede deel Lunchpauze Blok 3: Groeistuipen van een natie 1787-1861 eerste deel Korte pauze Blok 4: Groeistuipen van een natie 1787-1861 tweede deel Koffie/thee-pauze Blok 5: Burgeroorlog 1861-1865

Woensdag 22 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30 16.30 uur

Locatie Prijs Bijzonderheden

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Reconstruction, Gilded Age en de weg naar wereldmacht 1865 1919 eerste deel Koffie/thee-pauze Blok 2: Reconstruction, Gilded Age en de weg naar wereldmacht 1865-1919 tweede deel Lunchpauze Blok 3: Amerika tussen welvaart en wanhoop 1919-1945 eerste deel Korte pauze Blok 4: Amerika tussen welvaart en wanhoop 1919-1945 tweede deel Koffie/thee-pauze Blok 5: Betwiste supermacht: Amerika 1945-heden Afsluitend drankje

Universiteit van Tilburg

€ 130,- (inclusief koffie/thee, lunch en afsluitend drankje, excl. cursusboek)

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 15 december.

19

W06

Pracht en Praal van het Kremlin Dr. Peter van Nunen Inhoud

D

e architectuur en de kunst uit het tijdperk van Ivan IV (1547-1585) zijn de alomvattende artistieke uitingen van een oprecht geloof in de idee van een Heilig Rusland met een Heilige Tsaar aan het hoofd. Met verwijzingen naar het Oude Testament bewees metropoliet Makarij dat geloof en macht in elkaars verlengde lagen en dus bij de tsaar in de juiste goddelijke handen. Met datzelfde Oude Testament toonde de kerk aan dat het Russische volk door God was uitverkoren en de Russisch-orthodoxe kerk het enige ware geloof belichaamde. De tsaar was direct door God gezonden om dat geloof, die kerk en dat volk te beschermen; kerken, fresco’s en iconen moesten dit illustreren en het hof van de tsaren pronkte dan ook met pracht en oogstrelende rijkdom. Maar Moskou was niet Ruslands eerste hoofdstad en niet Ruslands enige kanshebber op die residentiële rang. Steden als Kiev en Vladimir gingen Moskou voor en Novgorod Veliki was lange tijd een puissant rijke evenknie van de vesting op de heuvels aan de Moskva-rivier. Deze wintercursus over geloof en macht in het Russische rijk is tevens een tocht langs de kremlins en de kathedralen van de oude steden van Rusland en houdt meteen ook een geschiedenis van Rusland in, die culmineert in Moskou als het derde Rome.

Ook al bleef het middeleeuwse Moskou aanvankelijk in de schaduw staan van andere Russische steden en residenties, het verwierf dankzij zijn gunstige strategische en verkeerstechnische ligging toch aanzienlijke welstand en het kon zijn territorium voortdurend uitbreiden. Het bleek echter niet bestand tegen de aanvallen van de Mongoolse veroveraars. Veel van de kostbaarheden van deze “Grote Kremlin-schat” werden pas in 1988 opgegraven. Ze getuigen van de grote artistieke vaardigheden van de Russische zilversmeden uit de pre-Mongoolse tijd. Die ambachtslieden beheersten alle in de middeleeuwen bekende methoden en specialiseerden zich in de moeilijkste technieken, zoals filigraan, granulatie, niëllo en goudlegering. Naast goedkope massaproducten, maakten ze waardevolle zilveren en gouden sieraden voor vorsten, bojaren (edelen) en kerken. Veel vondsten uit die Grote Kremlin-schat geven een levendige indruk van de feestelijke tooi van de toenmalige Moskouse elite. Die uiteindelijke machtstoe-eigening door Moskou (en het gelijktijdig roven van de schatten van de overwonnen steden) heeft echter de pracht en praal van steden als Novgorod en Pskov geenszins definitief teniet gedaan. Samen met de kleinere steden van de “Gouden Ring” rondom Moskou leveren ook deze steden een bijdrage aan de pracht en praal van Rusland.

Literatuur

20

Syllabus.

W06

Programma

Donderdag 23 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Opkomst en ondergang van Kiev Koffie/thee-pauze Blok 2: Opkomst en ondergang van Vladimir Lunchpauze Blok 3: Opkomst en ondergang van Novgorod Korte pauze Blok 4: Opkomst en ondergang van Pskov Koffie/thee-pauze Blok 5: Opkomst en bloei van Moskou

Vrijdag 24 januari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30 16.30 uur

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: De Russische cultuur tussen Byzantium en het Avondland Koffie/thee-pauze Blok 2: Muurschilderingen in het Facettenpaleis in het Kremlin Lunchpauze Blok 3: Kerken, kloosters en kathedralen in het oude Rusland Korte pauze Blok 4: Rondreis langs de “Gouden Ring” rondom Moskou Koffie/thee-pauze Blok 5: Geloof en macht in de Russische schilderkunst en literatuur Afsluitend drankje

Docent

Dr. Peter van Nunen (1951) volgde de opleiding tolk-vertaler (Russisch, Engels) te Antwerpen en studeerde Theaterwetenschappen, Slavistiek en Germanistiek te Leipzig. Promoveerde bij Tindemans over de Russische theaterregisseur Meyerhold. Docent aan diverse opleidingen tolk-vertaler; oprichter van het Nederlandsse Cultuurcentrum te Moskou en geeft leiding aan het MNM-Ruslandcentrum te Maastricht. Geeft voordrachten en verzorgt lezingen over geschiedenis, kunst en literatuur van Rusland en de voormalige Sovjetstaten (waaronder Resten van een wereldrijk en Armenië, de jongere zus van Judea).

Locatie

Universiteit van Tilburg

Prijs Bijzonderheden

€ 140,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee, lunch en afsluitend drankje) Bij voldoende belangstelling behoort een door de docent georganiseerde aansluitende reis naar Rusland tot de mogelijkheden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 15 december.

21

De vereniging Sed Vitae vrienden seniorenacademie HOVO Brabant werd in 1992 opgericht en telt ongeveer 350 leden. De vereniging ondersteunt HOVO Brabant bij activiteiten en behartigt de belangen van de cursisten. Sed Vitae beschouwt zichzelf als representant van de cursisten en is vertegenwoordigd in het bestuur van HOVO Brabant. De vereniging is aangesloten bij de Vereniging van Landelijke Vrienden die participeert in het bestuur van HOVO Nederland, waarmee zij ook nationaal invloed kan uitoefenen op mogelijkheden van academisch onderwijs voor ouderen. De leden van Sed Vitae zijn cursisten en /of oud-cursisten. De vereniging organiseert ook zelfstandig educatieve activiteiten voor haar leden door middel van lezingen, excursies en wandelingen. Ook verzorgt zij enkele malen per jaar een nieuwsbrief. Op deze wijze tracht zij sociaal contact en de onderlinge band tussen haar leden te bevorderen en geeft daarmee haar motto “Wij leren niet voor de school, maar voor het leven” inhoud. Met de directeur van HOVO Brabant onderhoudt de vereniging intensief contact. Deze is gesteld op goede contacten met de vereniging, omdat daarmee advies, kritiek en wensen direct kunnen worden beluisterd. Ook nieuwe initiatieven op het gebied van hoger onderwijs voor ouderen kunnen vanuit de vereniging gezamenlijk worden ontwikkeld. Vindt u de werkzaamheden en activiteiten van Sed Vitae interessant en zinvol, meldt u zich dan aan bij onze ledenadministratie. dhr. W.S.C.M. van der Heijden telefoon: 0411-610117 Vorsenpoel 113 e-mail: [email protected] 5283 ZJ Boxtel www.sedvitae.nl Stichting Studiefonds Sed Vitae Door de Stichting Studiefonds Sed Vitae kan aan cursisten van HOVO Brabant verlichting van studiekosten worden gegeven. Wie moet rondkomen van een besteedbaar inkomen onder € 1.250,00 per maand en in Noord–Brabant woont, kan zonder bezwaar een beroep doen op dit fonds. Na het overleggen aan het Studiefonds van de relevante informatie betreffende uw financiële situatie zal uw aanvraag worden beoordeeld. U krijgt hiervan telefonisch of per e-mail bericht. Het bewijs dat het cursusgeld aan HOVO Brabant is (vooruit)betaald, stuurt u aan het Studiefonds, waarna een bedrag ter hoogte van de helft van het cursusgeld aan u zal worden overgemaakt. De verstrekte vertrouwelijke gegevens blijven slechts bekend bij het bestuur van de Stichting. Een toegekende bijdrage geldt alleen voor de cursus waarvoor deze is aangevraagd. Per seizoen wordt op niet meer dan één volledige cursus of twee korte cursussen een bijdrage uit het fonds verleend. Lidmaatschap van de Vriendenvereniging Sed Vitae is niet noodzakelijk. Hoe aanvragen? Stuur uw volledige naam, adres, telefoonnummer, e-mailadres en bankrekeningnummer; de naam en het nummer van de cursus waarvoor de bijdrage gevraagd wordt; en bewijsstukken van uw netto maandinkomen (b.v. copie aanslag IB) naar: Stichting Studiefonds Sed Vitae Mw. W. Breedveld Liefkenshoekstraat 11 telefoon: 013 – 5710225 5045 XC Tilburg e-mail: [email protected]

22

AVONDACADEMIE 2014

A01 AVOnd

Filosofie

Dr. Karianne Marx

tilburg

CURSUS

Filosoferen over de scheiding tussen kerk en staat

Locatie: Tilburg

Met de uitspraak ‘Het doel van de staat is de vrijheid’ nam Benedictus de Spinoza (1632-1677) stelling tegen de pogingen van religieuze leiders om zodanige invloed op de wereldlijke overheid uit te oefenen dat iedereen, ook leden van andere kerkgenootschappen, hun leefregels zouden navolgen.

Dag en tijd: Maandagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 1702, 24-02 en 10-03 (24-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Tegenwoordig vinden we het volstrekt normaal dat Kerk en Staat gescheiden zijn, dat wil zeggen dat de Kerk geen positie heeft in het bestuur en dat het de overheid niet uitmaakt of je tot een kerkgemeenschap behoort en zo ja, welke. Het recht op vrijheid van godsdienst en de neutraliteit van de overheid zijn vastgelegd in onze Grondwet. In de praktijk is het allemaal niet zo duidelijk afgebakend, denk bijvoorbeeld aan voorstellen voor een boerkaverbod en het vrouwenstandpunt van de SGP. De algemeen gedeelde opvatting dat Staat en Kerk gescheiden (zouden moeten) zijn, is echter lang niet altijd de norm geweest. In de cursus bekijken we de geschiedenis van het denken over de verhouding tussen staat en religie. Na een overzicht van opvattingen in de Oudheid en Middeleeuwen, besteden we veel aandacht aan de vroegmoderne tijd (16e-17e eeuw), toen de Reformatie en de daaropvolgende godsdienstoorlogen die verhouding op scherp zetten. Belangrijke denkers die aan de orde komen zijn Thomas Hobbes, Benedictus de Spinoza, Franciscus van den Enden, Pieter en Johan de la Court. De ideeën die zij over de rol van de staat ontwikkelden hebben lang doorgewerkt. We kijken daarom ook naar de uitwerking in de Franse en Amerikaanse democratische revoluties aan het einde van de 18e eeuw. Literatuur: Syllabus. Powerpoint-presentaties van de colleges worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Dr. Karianne Marx studeerde Wijsbegeerte en Geschiedenis in Utrecht. In 2004 studeerde zij af met een scriptie over Spinoza’s kentheorie. Aan de VU in Amsterdam promoveerde ze begin 2010 op een historisch-wijsgerig proefschrift over Karl Leonhard Reinhold (1757-1823). Tijdens en na dit promotietraject werkte zij aan de VU als docent. Sinds 2012 is zij actief als zelfstandig docente filosofie en in opleiding tot mediator en coach.

Thomas Hobbes

24

A02 AVOnd

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Rik Suermondt

CURSUS tilburg

Door het oog van de lens Geschiedenis van de fotografie

De invloed en waardering voor fotografie als kunst en visueel communicatiemiddel is de laatste decennia enorm toegenomen en beelden zijn erg belangrijk in onze samenleving. Een beeld zegt vaak meer dan honderd woorden. Steeds meer mensen verzamelen foto’s. Sinds eind jaren negentig telt Nederland vier fotomusea en vier fotofestivals die druk worden bezocht. Ook in musea voor moderne kunst en volkenkunde floreert fotografie als artistieke uitingsvorm en documentair medium dat getuigt van de snelle veranderingen in de wereld waarin wij leven. Iedereen heeft een camera of fotografeert met z’n mobiel. En juist in een tijd dat miljoenen foto’s dagelijks razendsnel digitaal worden gespreid, nemen jonge fotografen analoge camera’s weer ter hand en maken oude fototechnieken en de donkere kamer een comeback. In 10 lezingen die afwisselend chronologisch en thematisch zijn, worden belangrijke stromingen, stijlen en technieken uit de geschiedenis van de fotografie behandeld. Ook is er aandacht voor aparte genres als portret, mode, landschap, journalistiek en documentair. Veelvuldig worden parallellen getrokken met stromingen binnen de beeldende kunst, zoals Impressionisme, Constructivisme, Surrealisme, Abstract Expressionisme, Conceptuele kunst en Postmodernisme. Maar ook de raakvlakken met sociale media, grafisch vormgeving, film en antropologie komen aan bod. Fotografie kent sinds haar uitvinding in 1839 zeer veelzijdige toepassingen: als kunst, sociaal document, reclame, propagandamiddel, nieuwsfeit en massavermaak. Haar verschijningsvormen zijn eindeloos. Wetenschappers en fotoliefhebbers van zeer uiteenlopende aard houden zich bezig met het verzamelen en interpreteren van fotografisch beeld. Tijdens de colleges wordt veel uniek beeldmateriaal getoond in de vorm van powerpoints, fotoboeken, originele afdrukken, tijdschriften, websites en videofragmenten. Speciale aandacht is er voor de beeldtaal en stijlkenmerken van beroemde fotografen als Daguerre, Alfred Stieglitz, Henri Cartier-Bresson, Walker Evans, Man Ray, Ed van der Elsken, Richard Avedon, Martien Coppens, Anton Corbijn, Andreas Gursky, Jeff Wall en Rineke Dijkstra.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 28-01, 04-02, 11-02, 18-02, 25-02, 11-03, 18-03, 2503, 01-04 en 08-04 (15-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Aanbevolen (niet verplicht): Mary Warner Marien, Photography. A Cultural History (3e druk), Laurence King Publishing 2010, ISBN 9781856696661 € 36,99. De powerpoint-presentaties en eigen teksten worden digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl Drs. Rik Suermondt studeerde kunstgeschiedenis aan de Universiteit Utrecht. Vanaf 1987 is hij werkzaam als freelance curator en publicist met speciale belangstelling voor het Nederlandse fotoboek. Tevens docent kunstgeschiedenis en geschiedenis van de fotografie aan de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht (vanaf 1990) en AKV|St. Joost in Breda. Hij schreef vele artikelen in kunst- en fototijdschriften en was co-auteur en samensteller van een tiental boeken over Nederlandse fotografen en fotoarchieven. (www.riksuermondt.nl)

25

A03 AVOnd

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Hanneke Lenders MA

tilburg

CURSUS

Verdieping Kunstgeschiedenis 1

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 1902, 26-02, 12-03, 19-03 en 26-03 (02-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari. Deze cursus maakt deel uit van de avondleergang Kunstgeschiedenis, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden.

Deze collegereeks vormt een aanvulling op de cursus “Inleiding Kunstgeschiedenis.” Ook deze cursus neemt u door de gehele kunstgeschiedenis, maar met een nietchronologische insteek. Aan de hand van overkoepelende thema’s wordt in deze verdiepende colleges de westerse kunstgeschiedenis onder de loep genomen. Op deze manier maakt u nader kennis met de kunstgeschiedenis. Uw basiskennis wordt aangevuld met belangrijke kunsthistorische thema’s. De onderwerpen die aan de orde komen zijn achtereenvolgens: College 1. Opdrachtgevers. Hierin wordt de rol en invloed van verschillende groepen opdrachtgevers op de kunst door de eeuwen heen besproken. College 2. Kunstgeschiedschrijving. Hierin wordt gekeken wie de belangrijkste kunstgeschiedschrijvers waren en hoe hun benaderingen van de kunst(geschiedenis) van elkaar verschilden. College 3. Meesterwerken. In dit college wordt onder de loep genomen hoe het komt dat sommige kunstwerken het stempel ‘meesterwerk’ hebben gekregen. Daarbij speelt vaak de kwaliteit van het werk een kleinere rol dan men zou vermoeden. College 4. Iconografie I. Dit college vormt samen met Iconografie II een inleiding op de beeldtaal van de christelijke kunst. Verschillende veel voorkomende christelijke voorstellingen en hun benadering door de eeuwen heen zullen aan bod komen. College 5. Bezit & Behoud. Hierin wordt de geschiedenis van het verzamelen, van musea en privécollecties behandeld. College 6. Iconografie II. (Zie Iconografie I) College 7. De kunstenaar. Hierin wordt het imago en de positie van de kunstenaar door de eeuwen heen behandeld. College 8. Mythologie van de Oudheid. Dit college geeft net als de colleges Iconografie een overzicht van de belangrijkste mythologische voorstellingen en hun benadering door de eeuwen heen.

Literatuur: De docent verstrekt suggesties voor verdere literatuurstudie.

Hanneke Lenders MA is kunsthistorica gespecialiseerd in oude christelijke kunst en iconografie. In 2008 was ze afdelingsassistent van de opleiding kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Daarna richtte ze haar eigen cursusbedrijf op. Daarin geeft ze cursussen kunstgeschiedenis aan alle geïnteresseerden. Sinds 2012 is ze eigenaar van de Kunsthistorische Leergangen Utrecht, een organisatie die hetzelfde doet op grotere schaal.

26

A04 AVOnd

Dr. Denise de Costa

CURSUS tilburg

Etty Hillesum (1914-1943) leven en werk, toen en nu

“Ik wil vol blijven leven.” Etty Hillesum. Het is het honderd jaar geleden dat Etty Hillesum werd geboren. Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog hield zij een dagboek bij en tevens schreef zij tientallen brieven. In een van haar laatste brieven staat: “En als we deze tijd ongeschonden overleven, naar lichaam en naar ziel, maar vooral naar ziel, zonder verbittering, zonder haat, dan hebben we ook het recht om een woord mee te spreken na de oorlog. Misschien ben ik wel een ambitieuze vrouw: ik zou een heel klein woordje mee willen spreken.” Etty Hillesum stierf in de herfst van 1943 in Auschwitz. Zij liet dagboeken en brieven na, die vanaf de jaren ’80 op allerlei manieren en in diverse talen zijn uitgegeven. Haar werk heeft nog steeds een grote zeggingskracht. De schrijver Oek de Jong stelde bij de publicatie van zijn Pier en Oceaan: “Als je kijkt naar de literatuur van de jaren veertig van de twintigste eeuw, dan zal blijken dat de achthonderd pagina’s die Etty Hillesum heeft geschreven op langere termijn belangrijker zijn dat wat Reve en Hermans in hun jonge jaren gemaakt hebben, hoe prachtig dat ook is.” Wijlen Abel Herzberg, advocaat en auteur, maar bovenal overlevende van de Sjoa, noemde het verzamelde werk van Etty Hillesum een elementair boek dat iedereen in Nederland zou moeten lezen. “Ik geneer me er zelfs niet voor om te zeggen dat we hier een van de toppunten van de Nederlandse literatuur hebben. Dit is een ontzaglijk belangrijk boek.” In de colleges zullen aan de hand van powerpoint-presentaties en citaten uit Hillesums dagboeken en brieven een aantal kernthema’s uit het werk en leven van Etty Hillesum besproken worden. Ook worden er foto’s en filmfragmenten getoond en wordt er muziek ten gehore gebracht. College 1: Inleiding, het leven van Etty Hillesum (1914-1943) verstoord of voltooid? College 2: Etty Hillesum als schrijfster, de dagboeken en de brieven. College 3: Etty Hillesum en Anne Frank, het lot of de onderduik? College 4: De spiritualiteit van Etty Hillesum, het meisje dat niet knielen kon. College 5: Afsluiting, Etty Hillesum anno 2014, haar relevantie in onze tijd.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagavond 19.00 – 20.45 uur Cursusdata: 13-02, 20-02, 27-02, 13-03 en 20-03 (27-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 132,- (5 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Aanbevolen: een integrale uitgave van de dagboeken en brieven van Etty Hillesum, elke druk is goed. De powerpoint-presentaties van de colleges worden beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl. Hand-outs voor ieder college. Dr. Denise de Costa is schrijfster en wetenschappelijk onderzoekster. Ze was verbonden aan de universiteiten van Tilburg, Utrecht en Nijmegen en aan de Universiteit voor Humanistiek. Ze promoveerde op Anne Frank en Etty Hillesum. Spiritualiteit, schrijverschap en seksualiteit (Balans, 1996). Ze is medewerker van het Etty Hillesum Onderzoekscentrum (EHOC) te Gent en redacteur van Etty Hillesum Studies. Ze publiceert regelmatig over Etty Hillesum en geeft lezingen en workshops in binnenen buitenland. (www.denisedecosta.nl) Etty Hillesum

27

LEERGANGEN Een leergang is een samenhangend geheel van cursussen die over verschillende semesters heen gegeven worden. Zo’n leergang verbindt het positieve van het vrij kunnen kiezen uit een groot aanbod met de behoefte aan verdieping en samenhang op één thema. Over het algemeen wordt een leergang ontwikkeld door één docent en worden de cursussen steeds in dezelfde lesplaats aangeboden. Voor iedere leergang geldt dat de aangeboden cursussen ook afzonderlijk kunnen worden gevolgd. U kunt dus op ieder moment instappen in de leergang van uw keuze. Een uitgebreidere omschrijving van de inhoud en opbouw van iedere leergang kunt u vinden op www.hovobrabant.nl LET OP! Tijdelijke voorrang bij inschrijving Door de soms grote belangstelling komt het voor dat een cursus snel vol raakt en we de inschrijving moeten stoppen. Deelnemers die in het voorafgaande seizoen aan een cursus uit de leergang hebben meegedaan krijgen tot 20 november voorrang op nieuwe deelnemers, zodat ze hun leergang zeker kunnen voortzetten. Voorkom teleurstelling en schrijf u tijdig in. Nieuwe deelnemers aan een leergang, krijgen na 20 november zo snel mogelijk bericht over hun plaatsing in de leergang. Architectuur In deze leergang worden ontwikkelingen in de architectuur vanuit een historisch perspectief belicht. Naast culturele invloeden vanuit de overige kunsten in een bepaalde periode spelen in de architectuur ook (her)ontdekte technieken en nieuwe materialen een rol. Dit maakt een reis door de architectuurgeschiedenis een rijke en boeiende aangelegenheid. Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1982 afgestudeerd als historicus aan de KUNijmegen en in 1991 als kunsthistoricus aan de RU Leiden. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus V06 Leergang Architectuur deel V Nederlandse Architectuur In deze leergang worden ontwikkelingen in de Nederlandse architectuur vanuit een historisch perspectief belicht. Docent Drs. Joris van Sleeuwen is in 1982 afgestudeerd als histori cus aan de KUNijmegen en in 1991 als kunsthistoricus aan de RU Leiden. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen. Cursus V09 Leergang Nederlandse Architectuur Deel III Cultuurgeschiedenis De multidisciplinaire leergang ‘De westerse wereld’ heeft als doel de belangrijkste ontwikkelingen, gebeurtenissen en namen van de westerse cultuurgeschiedenis in kaart te brengen, vanaf 1300 tot nu. Waar mogelijk en wenselijk worden vanuit de afzonderlijke disciplines dwarsverbanden gelegd tussen kunst, filosofie, muziek en geschiedenis, met medewerking van docenten uit verschillende disciplines. Docenten Ko van Dun (kunstgeschiedenis); drs. Constance van der Putten (algemene geschiedenis); drs. Wim Fiévez (filosofie); drs. Peter Flaton (literatuur) en Jan Ezendam (muziek). Cursus V20 De Westerse Wereld NU

28

Kijken naar Kunst en Cultuur Kunst en cultuur worden vanuit een historisch, cultureel en multidisciplinair perspectief benaderd en besproken, waarbij iedere bijeenkomst een bepaalde kunstenaar centraal staat. In deze leergang weet de docent op een natuurlijke en samenhangende wijze de beeldende kunst, muziek en literatuur in de “tijdgeest” te plaatsen, waarbij de kunstenaars ook als personen tot leven komen. Docent Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversi teiten en musea. Cursussen V10 Kijken naar kunst en cultuur (Tilburg) V35 Kijken naar kunst en cultuur (Breda) Internationale politiek Periodiek wordt een cursus aangeboden over recente ontwikkelingen in de internationale politiek bij de VN, Europa, de VS, Rusland en het MiddenOosten, waarbij bij toerbeurt ook aandacht wordt besteed aan een werelddeel of regio. Voorts worden cursussen gegeven over actuele kwesties in de internationale politiek en de internationale betrekkingen. Begeleider Jan Hijna heeft tot 1995 als officier bij de Koninklijke Mare chaussee gewerkt en studeerde in het kader van zijn carrière internationaal recht, staatsrecht en strafrecht aan de Univer siteit van Amsterdam. Hij is sinds 1996 aan HOVO Brabant verbonden en ontwerpt en begeleidt cursussen voor de leergang internationale politiek en voor de vakgebieden geschiedenis en rechten. Cursus V14 Engeland Muziekgeschiedenis De docent wandelt met u al sprekend en luisterend door de geschiedenis van de muziek in 7 perioden: A. Middeleeuwen en eerste meerstemmigheid; B. Verdere ontwikkeling van de polyfonie en de renaissance; C. Barok; D. Klassieken; E. Romantiek; F. Moderne tijd I, en G. Moderne tijd II. Docent Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. Cursus V22 Muziekgeschiedenis blok B Kunstgeschiedenis (AVOND) Binnen deze leergang zult u grondig kennis maken met de westerse kunstgeschiedenis van de afgelopen 2500 jaar. In eerste instantie gaat u chronologisch door de tijd heen voor de basiskennis. Vervolgens wordt er verdieping aangebracht door aan de hand van overkoepelende thema’s en specifieke kunstenaars de kunstgeschiedenis nader onder de loep te nemen. De leergang is verdeeld in 3 cursusreeksen van elk 8 lessen. Docent Hanneke Lenders MA is kunsthistorica gespecialiseerd in oude christelijke kunst en iconografie. In 2008 was ze af delingsassistent van de opleiding kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Daarna richtte ze haar eigen cursusbedrijf op. Daarin geeft ze cursussen kunstgeschiedenis aan alle ge ïnteresseerden. Sinds 2012 is ze eigenaar van de Kunsthisto rische Leergangen Utrecht, een organisatie die hetzelfde doet op grotere schaal. Cursus A03 Verdieping Kunstgeschiedenis 1

29

Klassieke Oudheid Een reis door de wereld van de Grieken en Romeinen is ook een reis door onze eigen cultuur. De klassieke oudheid is een feest van herkenning, soms een bron van vermaak of zelfs onbegrip, maar altijd fascinerend. We nemen uitgebreid een aantal bekende en onbekende onderwerpen van de antieke cultuur onder de loep. Docenten Lucette Meijer (1966) studeerde Klassieke Talen in Leiden met als hoofdvak Griekse taal- en letterkunde. Leo Nellissen (1961) studeerde Klassieke Talen in Nijmegen met als hoofd vak Provinciaal-Romeinse Archeologie. Cursus V25 Grieken en Romeinen Psychologie Menselijk gedrag kent ontelbaar veel varianten en wordt beïnvloed door allerlei factoren zoals onze biologie, persoonlijkheid, de aan- of juist afwezigheid van anderen en fysieke omgevingsfactoren. Al deze factoren worden in de leergang behandeld. Deze leergang bestaat uit vijf cursussen waarin de belangrijkste thema’s in de psychologie aan bod komen. Met behulp van vele aansprekende en actuele voorbeelden worden de meest relevante theorieën, inzichten en ontdekkingen geïntroduceerd en uitvoerig besproken. Thematisch is de leergang in drie deelonderwerpen verdeeld: 1) algemene introductie in de psychologie, 2) persoonlijkheidspsychologie, en 3) de relatie tussen psychologie en gezondheid. Docent Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn. Cursus V19 Persoonlijkheidspsychologie I Kelten – Romeinen – Germanen De basis van deze leergang wordt gevormd door het archeologisch onderzoek in Europa, waaruit duidelijk wordt welke ontwikkeling de Europese maatschappij heeft meegemaakt vanaf de ontdekking van het ijzer kort na 1000 v.Chr. tot het ontstaan van de belangrijkste Europese staten zo’n 2000 jaar later. De leergang bestaat uit 4 cursussen van elk 10 weken. Docent Drs. Johan Hendriks (1954) studeerde MO-Geschiedenis in Tilburg en Archeologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hij werkte na zijn lerarenbestaan als stadsarcheoloog van Dordrecht en is sinds 2003 hoofd van het bureau Cultureel Erfgoed van de gemeente Breda. Zijn publicaties betreffen de kastelen in Noord-Brabant, de archeologie van het Land van Heusden en Altena en uiteraard de Romeinen in Nederland. Cursus V17 Het Romeinse keizerrijk 1ste - 3de eeuw Filosofie Doel is mensen in te leiden in diverse belangrijke onderdelen van de filosofie aan de hand van de bespreking van (teksten van) grote filosofen en hun positie onder de vraag wat deze ons nog te zeggen hebben. Kortom leren nadenken vanuit zowel een historisch als systematisch perspectief. Met betrekking tot diverse actuele thema’s worden filosofen, stromingen en richtingen verkend en worden oorspronkelijke teksten gelezen. Al met al krijgt de deelnemer een groeiend inzicht in de boeiende wereld die filosofie heet… Docent Drs. Harry Willemsen studeerde filosofie te Nijmegen, is re dacteur van Woordenboek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven, directeur van Centre Erasme,een centrum voor o.a. cursussen filosofie in Zuid-Frankrijk (www.centre-erasme.nl) Cursus V27 Metafysica - zoektocht naar de werkelijkheid

30

V01

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Ir. Rob Heesakkers

tilburg

Architectuur beleven

Deze architectuurcursus gaat over de belangrijkste moderne woonhuizen uit de vorige eeuw van 6 grote architecten. Huizen die veel teweeg hebben gebracht, beeldbepalend zijn geweest en anno nu nog steeds hun invloed doen gelden in de architectuur. Veel cursussen benaderen architectuur vanuit kunsthistorisch perspectief, dus op basis van architectuurstijl, architectuurstroming en tijdgeest. De nadruk ligt daarbij op het beeld: de architectuurfoto. Dat beeld is echter maar een klein aspect van de architectuur (20%). Architectuur gaat voor het grootste deel om ervaren en beleven (80%). In deze cursus leert u allereerst op een andere manier naar het beeld te kijken. En maakt u kennis met de verborgen 80% van ervaren en beleven. U krijgt niet alleen inzicht in de architectuur van de woonhuizen en in de visie van de architect zelf, maar u leert ook de sfeer te proeven, te beoordelen hoe en of er wel te wonen is in die wereldberoemde huizen. En uiteraard leert u de verschillende stijlen en afgeleiden daarvan snel te herkennen. Daarvoor krijgt u in de cursus een raamwerk aangereikt. De cursus is ook interactief. Samen met u bespreekt de docent de woonhuizen. En er is gelegenheid voor u om uw eigen favoriete huis in de cursus in te brengen. Aan bod komen wereldberoemde en baanbrekende huizen van onder andere Frank Lloyd Wright, Adolf Loos, Richard Neutra, Le Corbusier, Mies van der Rohe en Rem Koolhaas. Naast dit alles, komen ook de geschiedenis van het huis en de persoon van de architect zelf aan bod. En wordt de verbinding gelegd met andere vakgebieden zoals kunst en psychologie. En met architectuur en stedenbouw anno nu: in de wereld, in Nederland zoals bijvoorbeeld in Eindhoven.

Locatie: Tilburg

Dag en tijd: Maandagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 1702, 24-02, 10-03, 17-03 en 24-03 (31-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Het laatste college is een excursie/wandeling naar twee toonaangevende gebouwen op de campus van de universiteit van Tilburg, namelijk het Cobbenhagegebouw van architect Bedaux en het Academiagebouw van architect Maaskant, om de aangereikte kennis in de praktijk toe te passen. Na afloop van deze cursus kijkt u met een hernieuwde blik naar deze en andere woonhuizen en “leest” u uw omgeving met meer plezier!

Literatuur: De docent verstrekt het raamwerk op papier (2 pagina’s).

Ir. Rob Heesakkers heeft een grote passie voor architectuur en stedenbouw. Hij studeerde in 1999 af als architect aan de Technische Universiteit Eindhoven. Sinds 2005 heeft hij zijn eigen architectenbureau (www.nestoo.nl). Daarin houdt hij zich bezig met het vervaardigen van ontwerpen en het inspireren van mensen over architectuur.

31

tilburg

V02

Religiewetenschappen

Dr. Willem Marie Speelman

Franciscus’ verhalen van het goede leven hier en nu

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 17-02, 24-02, 10-03, 17-03, 2403, 31-03 en 07-04 (14-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoor- en werkcollege Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Wat we van Franciscus en zijn spiritualiteit weten, komt voornamelijk uit verhalen. Die verhalen zijn verteld door mensen die in Franciscus een patroon of zelfs een heilige herkenden. En hoe wonderlijk hun verhalen ook klinken, voor de spiritualiteit zijn ze een betrouwbare bron. Ze laten namelijk echte mensen aan het woord. En mensen zijn meer dan welke wetenschappelijke methode dan ook gevoelig voor tendensen. De waarheid van die verhalen zit dan ook niet in de historiciteit, maar in de waarden waarvan ze getuigen: het zijn verhalen van het ware en goede leven, vol verlangen en vol wijsheid. Het is opvallend hoe vaak de verhalen zelf een sluier over hun waarheid leggen. Ze zijn wonderlijk omdat er iets niet klopt, of iets uitdrukkelijk wordt verzwegen. Want het goede leven is er wel, ook hier en nu, maar niet voor het grijpen. In deze collegereeks zal de docent een leesmethode gebruiken die gebaseerd is op de aloude lectio divina en op de jonge narratieve methode (Frans-Russische School). Deze leesmethode beschouwt het verhaal zelf, hoe gewoon het ook is, als onaantastbare, ‘heilige’ tekst. In een intensieve ontmoeting met die tekst komen krachten en waarden te voorschijn, die sporen van een gewild leven zijn. Ook de tegengestelde krachten en waarden geven zich bloot. Maar de leesmethode is niet afgerond als het verhaal is geanalyseerd: in het tweede uur zal het verhaal worden gebruikt om actuele kwesties in een nieuw (of heel oud) licht te zetten. Wat zijn bijvoorbeeld de dragende waarden van zorg, leiderschap, onze omgang met de aarde, kunst en economie? Waar vinden we sporen van die waarden in onze huidige praktijk? Welke krachten versterken of voorkomen de realisatie van die waarden? Aldus worden tijdens deze cursus de oude franciscaanse verhalen, als verhalen, geactualiseerd naar deze tijd. Literatuur: Cursusboek: W.M. Speelman, Leven met Franciscus, Meinema, 2013, ISBN 9021143348, € 14,50. Aanbevolen: W.M. Speelman, Levende franciscaanse spiritualiteit, Berne Media, 2013.

Dr. Willem Marie Speelman (1960, Drachten) heeft in Amsterdam muziekwetenschappen gestudeerd en in Tilburg theologie. Hij promoveerde op een proefschrift over de semiotiek van liturgische gezangen. Ruim tien jaar geleden werd hij wetenschappelijk medewerker van het Franciscaans Studiecentrum en schreef hij vier boeken over franciscaanse spiritualiteit. Speelman is getrouwd, en vader van drie kinderen.

32

V03

Mens en maatschappij

Diverse docenten

Deze lezingenserie gaat over uiteenlopende actuele politieke en maatschappelijke kwesties op mondiaal, Europees en nationaal niveau. Verschillende wetenschapsgebieden komen daarbij aan de orde. Jan Gruiters (IKV Pax Christi) zal aan de hand van zijn boek ‘Nooit meer oorlog: winnende missie of verloren visioen’ zijn visie op oorlog en vrede geven. Prof.dr. Paul de Waart (internationaal recht, em. VU) zal ingaan op de toekomst van de Veiligheidsraad, waaronder samenstelling van de Raad en het veto-recht. Daarbij komt ook de vraag aan de orde of drones de Raad effectiever kunnen maken. Dr. Jan Jaap de Ruiter (arabist, TiU) zal de situatie in Egypte en Syrië bepreken, van Arabische lente tot ijzige winter. Prof.dr. Jan Blommaert (taalkundig antropoloog en cultuursocioloog, TiU) zal de betekenis van het socialisme in de huidige tijd aan de orde stellen; rest slechts idealisme? Drs. Jean Penders (historicus, ULeiden) zal aandacht geven aan de prioriteiten in de EU en daarbij ook ingaan op verbreding en verdieping, het Turkse lidmaatschap en de aanstaande verkiezingen voor het Europees Parlement. Drs. René Cuperus (cultuurhistoricus, WBS) zal filosoferen over de positie van de Europese landen in de EU. Blijft Nederland nog wel bestaan in het Europa van de toekomst? Of heeft Europa juist sterke nationale staten nodig? Dr. Stef Scagliola (historica, EUR) zal spreken over de worsteling met ons oorlogsverleden in Nederlands-Indië en daarbij onder meer oorlogsmisdrijven, spijtbetuigingen, excuses en schadeclaims aan de orde stellen. Hoe moet daarbij worden omgegaan met onze veteranen? Dr. Gert-Jan Leenknegt (Staatsrecht, TiU) zal staatsrechtelijke kwesties de revue laten passeren, waarbij onder andere de wenselijkheid van hervorming van ons bestel (districtenstelsel en kiesdrempel), de positie van de Eerste Kamer bij een minderheidskabinet en de moeizame omgang met de wettelijk vastgelegde openbaarheid van bestuur ter sprake komen. Drs. Bart Molenkamp (socioloog, oud-directeur van gevangenissen) zal de gevangeniscultuur in Nederland toelichten en nagaan welke gevolgen de bezuinigingen daarop zullen hebben. Komt de humaniteit onder druk te staan en hoe verhoudt e.e.a. zich met de Europese regelgeving? Dr. Ton Vink (filosoof) zal actuele knelpunten bij euthanasie en hulp bij zelfdoding van commentaar voorzien, waarbij onder meer de wilsverklaring bij dementie en de rol van de KNMG besproken worden.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 12.45 - 14.30 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 17-02, 24-02, 10-03, 17-03, 2403, 31-03 en 07-04 (14-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 1 x 60 minuten lezing, 15 minuten pauze en 30 minuten discussie) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Cursusbegeleider: Jan Hijna Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Artikelen, literatuurverwijzingen en powerpoint-presentaties worden beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl

Diverse docenten, voor informatie over de docenten zie de cursustekst.

33

tilburg

Actualiteit: achtergronden en verdieping

tilburg

V04

Filosofie

Dr. Ton Vink

De mens een sterfelijk wezen

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 17-02, 24-02, 10-03, 17-03 en 24-03 (31-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze cursus buigen we ons over een zeer actueel debat dat met regelmaat de media beheerst: de keuzes die de steeds ouder wordende mens aan het eind van zijn leven zou willen maken. Het Burgerinitiatief Uit Vrije Wil, de NVVE-Levenseindekliniek, de keuze voor artseneuthanasie of zelfeuthanasie, de dilemma’s rond euthanasie bij dementie, halen regelmatig krant en televisie. Het debat heeft een lange historie. Al in 1754 schreef de Schotse filosoof David Hume: “Niemand kan bestrijden dat zelfdoding dikwijls in overeenstemming is met ons eigen belang en onze plicht tegenover ons zelf: ouderdom, ziekte of ongeluk kunnen het leven tot een last maken, een last die zwaarder kan wegen dan het leven zelf.” We gaan het daarom onder meer hebben over: • de geschiedenis van het denken over de dood en het leven na de dood; • de medische en juridische ontwikkelingen die tot onze ‘euthanasiewet’ hebben geleid; • de juridische actualiteit n.a.v. de zaak-Heringa; • de betekenis van centrale begrippen als palliatieve zorg, sedatie, continue sedatie, euthanasie, artseneuthanasie, zelfeuthanasie; • de betekenis, omvang en beperking van zelfbeschikking; • de rol van de taal: zelfmoord of zelfdoding, moord of levensbeëindiging, een goe de dood, waardig sterven, ondraaglijk lijden; • de betekenis van lijden; van lijden aan het leven, beschermwaardigheid van het leven, wilsbekwaamheid, dementie; • de diversiteit aan standpunten in de regelgeving in diverse landen (Zwitserland, Oregon, België, Nederland). En ten slotte de vraag welke keuzes er aan het einde van ons leven nu werkelijk openstaan en naar het belang van die keuzes, immers “Goed sterven betekent: het ontkomen aan het gevaar van slecht leven”, aldus de Romeinse stoïcijn Seneca in een van zijn “Brieven aan Lucillius”.

Literatuur: Hand-outs tijdens ieder college. Aanbevolen literatuur: Vink, Ton, Zelfeuthanasie. Een zelfbezorgde goede dood onder eigen regie. Damon, 2013, 9789460360701, € 18,90.

Dr. Ton Vink is filosoof. Hij schreef een proefschrift over de Schotse filosoof David Hume en is auteur van een ruim aantal boeken voor het VWO-onderwijs. Hij is zowel theoretisch (in de vorm van publicaties) als praktisch (in de vorm van begeleiding) betrokken in de discussie rond een zelf beschikt levenseinde. In 2007 werd hij voor de Rechtbank Amsterdam vrijgesproken van overtreding van art. 294 Sr. (hulp bij zelfdoding).

34

V05

Muziek(geschiedenis)

Drs. Leo den Oudsten

De romantische en de moderne opera

De opera is min of meer uit een toevalligheid ontstaan. Een paar wijze oude mannen uit Florence aan het einde van de 16e eeuw trachtten de oude Griekse tragedie weer op het toneel terug te brengen. Zij dachten dat de tragedie geheel gezongen werd, maar dat bleek een vergissing en uit deze vergissing werd de opera geboren. Opera is een veelzijdige en tegelijkertijd veeleisende theatervorm. Muziek, theater, vormgeving, alles vloeit bij opera samen tot één totaalkunstwerk. In de operageschiedenis wordt voortdurend gestreden om de macht van de muziek en het woord. De cursus omvat het genre opera vanaf 1800. De volgende thema’s komen aan bod: • Het einde van de bel canto (Rossini, Bellini, Donizetti) • De 19de eeuwse opera (Beethoven, Weber, Wagner, Verdi) • De 20ste eeuwse opera (Puccini, Debussy enz.) Opera lijkt vaak ingewikkeld en alleen voor ingewijden bestemd. Toch hoeft dat niet zo te zijn. In deze cursus wordt de opera levendig, aanschouwelijk en begrijpelijk aangeboden. Daarbij wordt veel gebruik gemaakt van geluid- en beeldfragmenten. Ook wordt er aandacht besteed aan de zangstem; het meest individuele instrument. Daarnaast wordt tijd ingeruimd om de moderne operaregie te behandelen. De cursus is bestemd voor iedereen die geïnteresseerd is in opera en hier altijd al meer over heeft willen weten. Na deze cursus kijkt en luistert u met andere ogen en oren naar operavoorstellingen.

Literatuur: Hand-out: De geschiedenis van de opera, ter beschikking gesteld bij de start van de cursus. Aanbevolen: Paul Korenhof: Winkler Prins Encyclopedie van de Opera; Leo Riemens en Peter van der Spek: Elseviers Groot Operaboek; en Willem Bruls: Opera in een notendop.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Maandagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 03-02, 10-02, 24-02, 2403, 31-03 en 07-04 (14-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege Deze cursus is een tweede van 2 samenhangende cursussen over de Geschiedenis van de opera, maar kan prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Drs. Leo den Oudsten houdt zich al ruim 40 jaar bezig met de opera. Hij studeerde in 1998 af aan de Rijksuniversiteit Utrecht met opera als onderwerp. Naast operalezingen, -inleidingen en -cursussen, o.a. bij HOVO Brabant, begeleidt hij al ruim 18 jaar opera- en concertreizen.

35

tilburg

De geschiedenis van de opera Deel 2

tilburg

V06

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Joris van Sleeuwen

Leergang Architectuur Deel V De Barok

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagochtend 10.45 - 12.30 uur Cursusdata: 21-01, 28-01, 04-02, 11-02, 18-02, 25-02, 11-03, 18-03, 25-03 en 01-04 (08-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Architectuur, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Karakteristiek voor de architectuur van de barok is de doordringing van de diverse kunsten, die in het Gesamtkunstwerk haar ideaal tracht te bereiken. De toeschouwer staat centraal, wiens oog verward wordt door de rijkdom aan architectuur, beladen met plastische en schilderkunstige decoratie. Het is de architectuur van de illusie, die met alle mogelijke middelen van perspectief en schilderkunst wordt versterkt. De grens tussen realiteit en schijn vervaagt. De aanzet van gewelven en koepels wordt met behulp van fresco’s en stucdecoratie zó verborgen, dat de overgang als zodanig niet meer herkend wordt. Ook in de plattegrond is een extreme versmelting van de vormen waar te nemen. De kerkelijke zowel als de profane architectuur kent een hoge bloei. De theatraal ingestelde bouwkunst is van groot belang voor de stedenbouw. Interessante doorkijken met geraffineerd bedachte werking van licht en schaduw zijn kenmerkend voor de stadsaanleg. De hierboven omschreven architectuur ontstaat in Italië -vooral Rome- en breidt zich uit over heel Italië en vervolgens naar Spanje, Portugal, Oostenrijk, Midden en Zuid Duitsland en de Zuidelijke Nederlanden. Tot op heden is de barok de laatste internationale stijlperiode in de architectuur. Parallel met de barok loopt het classicisme, de stroming die uitgaat van de late Renaissance en aanknoopt bij Palladio, Scamozzi e.a. Het classicisme is gegrond op een dieper gaande studie en kennis van de verhoudingen in de antieke architectuur en is in vele opzichten tegengesteld aan de barok. Deze tendens zien we vooral in Frankrijk, de Noordelijke Nederlanden, Engeland en Scandinavië. Interessant is de wisselwerking tussen het statische classicisme en de levendige barok. In een reactie op het stijve en pompeuze classicisme aan het Franse hof in Versailles ontstond de meer verfijnde en elegante rococo, dat vooral bekend is als interieurstijl. Sierlijkheid, lichtheid, verfijnde detaillering, zachte kleuren, asymmetrie en gerieflijkheid zijn onlosmakelijk verbonden met deze tendens uit de achttiende eeuw. Nadat in de tweede helft van de achttiende eeuw de dynamische kracht van barok en rococo verdwenen was, zette in heel Europa het classicisme door. Literatuur: Reader. Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

36

V07

Filosofie

Dr. Pouwel Slurink

Nieuwe zetten in een oud debat

In Griekenland begon de filosofie als een poging eenheid te zien in de verscheidenheid. Filosofen namen geen genoegen meer met de losse en willekeurige godenverhalen, maar probeerden hun levensbeschouwing te baseren op kritisch en consequent doordenken. Al snel bleken louter verklaringen in termen van één oerstof toch onbevredigend. Filosofie kwam in het teken te staan van het spiritualisme (het centraal stellen van geest), het materialisme bleef bestaan als een onderstroming. Pas in de moderne tijd wint het ten gevolge van de natuurwetenschappen aan overtuigingskracht. Filosofen die er in slaagden om de natuurwetenschappen op de één of andere manier te relativeren (bijv. Kant) deden het eeuwen goed. Pas nu we het actieve brein kunnen observeren in MRI-scanners lijkt de publieke opinie om te slaan ten gunste van het materialisme. Maar tegelijkertijd komen allerlei filosofische vragen weer op die eeuwenlang zijn gesteld door filosofen die twijfelden aan het materialisme. Zijn die vragen nu wèl te beantwoorden? Tijdens deze collegereeks willen we het niet alleen hebben over definities maar ook eenheid zien in verscheidenheid. We proberen de eeuwenoude filosofische debatten te plaatsen in de context van moderne wetenschappelijke kennis en gebruiken daarbij een handig boekje over de grondslagen van de moderne psychologie. Voorlopig overzicht van de colleges: 1. Geest versus stof in de oudheid. 2. Wat is kennis en hoever reikt het? Het filosofisch debat (o.a. Kant). 3. Hoe verhoudt de geest zich tot het lichaam? Het filosofisch debat. 4. Hoe verhoudt de geest zich tot het lichaam? Psychologie en de Philosophy of Mind. 5. Van Kant tot Nietzsche: de filosofie in crisis. 6. Natuur- versus geesteswetenschappen: een scheiding uit gemakzucht? 7. Hoe verhouden zich natuur en cultuur? 8. Bestaat er een vrije wil? Oude filosofie en moderne hersenwetenschap. 9. Wat is bewustzijn? Breinwetenschap en Philosophy of Mind. 10. Normen en waarden in een materiële wereld.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 28-01, 04-02, 11-02, 18-02, 25-02, 11-03, 18-03, 2503, 01-04 en 08-04 (15-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Deze cursus is vooral geschikt voor mensen die al eerder kennis gemaakt hebben met de filosofie. Voor een overzicht van de behandelde filosofen zijn verschillende inleidende boeken beschikbaar.

Literatuur: Aanbevolen: Hans Joachim Störig, Geschiedenis van de filosofie (Het spectrum, bij voorkeur 25ste druk en later, v.a. 2000). Huib Looren de Jong en Sacha Bem, Kernthema’s in de psychologische wetenschap (Boom, 2008).

Dr. Pouwel Slurink studeerde wijsbegeerte in Nijmegen en werkte daar ook als onderzoeker in opleiding. Hij promoveerde in 2002 met Why some apes became humans. Sindsdien doceerde hij kenleer en wetenschapsfilosofie aan diverse universiteiten. Momenteel is hij freelance docent en onafhankelijk onderzoeker.

37

tilburg

Wat in het brein is bewustzijn?

tilburg

V08

Geschiedenis

Dr. Jan van Oudheusden

Het Midden-Oosten Honderd jaar brandhaard van de wereldpolitiek

Locatie: Tilburg

Het Midden-Oosten is dagelijks in het nieuws. In 2011 zorgde de Arabische Lente voor een duizelingwekkende reeks taferelen van moed, hoop en euforie, die evenwel gevolgd werden door tekenen van nieuwe onderdrukking en door wreed oorlogsgeweld. De regio vormde ooit de wieg van oude culturen. Hier werd het schrift uitgevonden en werden de oudste rechtsregels in steen gebeiteld. Drie wereldreligies vonden er hun oorsprong. Na de Romeinse en Byzantijnse periode bracht de opkomst van de islam een breuk met het verleden. De Arabische cultuur bloeide eeuwenlang. Later overheerste het Ottomaanse Rijk het Midden-Oosten gedurende vierhonderd jaar. Voor de balans tussen de moslims en de vele etnische en religieuze minderheden groeide er in dat rijk een onderlinge omgangsregeling, waarop thans (al of niet terecht) met enige smart en heimwee wordt teruggekeken.

Dag en tijd: Dinsdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 04-02, 11-02, 18-02, 2502, 11-03 en 18-03 (25-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

De collegereeks start bij de situatie zoals die bestond in de nadagen van het Ottomaanse rijk. Het belang van het Suezkanaal, de olievondsten, de stichting van nationale staten na de Eerste Wereldoorlog en de immigratie van Joden naar Palestina luidden een nieuw hoofdstuk in. Het Turkije van Atatürk, de stichting van de staat Israël, de regimes van Nasser (Egypte) en de Baath-partijen (Irak, Syrië), de oorlogen rond Israël, de Palestijnse kwestie, de werking en uitstraling van de islamitische revolutie in Iran (1979), de oorlogen om Allah en om olie (jaren tachtig-negentig) vormen enkele van de thema’s die aan de orde zullen komen. De Arabische Lente van 2011 - met zijn tragische vervolg in Egypte en zijn bloedige consequenties in Libië en Syrië - geeft aanleiding tot bespiegelingen over de virulentie van oude sektarische tegenstellingen en over de rol van de grootmachten en de VN. De colleges beogen de cursisten informatie én denkstof te verschaffen omtrent de complexe materie van een explosieve regio. Geplande indeling van de colleges: 1. De nadagen van het Ottomaanse Rijk (1870-1923) 2. Joden en Palestijnen in Brits Palestina (1917-1948) 3. Arabieren vs. de staat Israël (1948-1979) 4. Oorlogen om Allah en om olie (1979-1998) 5. Kronkelwegen naar vrede en democratie (Israël en Irak 1993-2010) 6. ‘Arabische Lente’ van moed en van bloed (2011-2013) Literatuur: Jan van Oudheusden, Een kleine geschiedenis van het Midden-Oosten, uitg. Prometheus/ Bert Bakker, Amsterdam 2012, ISBN 978-90-351-3812-4, prijs €9,95. De powerpoint-presentaties en losse teksten met bronnen worden digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl. Dr. Jan van Oudheusden (1949) werd na zijn geschiedenisstudie aan de Katholieke Universiteit Nijmegen docent aan het dr. Mollercollege te Waalwijk. In 1990 promoveerde hij op Brabantia Nostra. Hij was lange tijd hoofdredacteur van het geschiedenisvakblad Kleio. Tussen 2000 en 2008 publiceerde hij in de reeks Notendop-boeken (van uitgeverij Prometheus/Bert Bakker) een vijftal historische overzichtswerken: over de wereldgeschiedenis; de geschiedenis van de VS; die van het Midden-Oosten; de Eerste Wereldoorlog; en de geschiedenis van China.

38

V09

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Joris van Sleeuwen

De negentiende eeuw

In de late achttiende eeuw maakt de barok plaats voor een hernieuwd classicisme in de architectuur. Een korte overgangsperiode tussen ca. 1780 en 1800 kenmerkt zich door een classicisme met de elegantie van de late Barok en Rococo. Het neoclassicisme uit de vroege negentiende eeuw is herkenbaar aan de strengheid en monumentaliteit van de gebouwen. De eerste vier decennia van de negentiende eeuw zijn wat de bouwactiviteiten betreft de stilte voor de aanzwellende en aanhoudende storm. De interesse voor historische stijlen beperkt zich niet langer meer tot de klassieke oudheid maar breidt zich uit voor een hernieuwde oriëntatie op gotiek, renaissance en barok. Deze stijlen werden gekozen naar gelang men een stemming of het gevoel van een bepaalde stijl wilde wekken. Het historische karakter en de nauwkeurigheid van de “kopie” waren van veel belang. Daarom spreekt men wel van Historisme bij het doen van een keuze uit de historische stijlen. Dat er constructief weinig veranderde is vaak meer schijn dan werkelijkheid. De eisen waar nieuwe gebouwentypen zoals fabrieken aan moesten voldoen, maakten nieuwe constructies nodig. Voor kolommen werd gebruik gemaakt van het nieuwe materiaal gietijzer. In combinatie met ijzeren balken begon de skeletconstructie zich te ontwikkelen, die het aanzien van de latere architectuur in de negentiende eeuw ingrijpend heeft gewijzigd. Maar deze ontwikkeling stond vaak los van de “schone bouwkunst” in neo-stijlen, die historisch gericht bleef. Als men al nieuwe constructies gebruikte, bleven deze verborgen achter de massieve, traditioneel uitgevoerde gevels. Ook zijn er voorbeelden dat er gietijzer werd gebruikt om natuursteen na te bootsen. Zo ontaardde het bouwen in neo-stijlen in de negentiende eeuw soms in een maskerade van allerlei stijlen: het eclecticisme. Voorheen kwam die mix van stijlen wel voor in de keuze voor een overgangsperiode van twee stijlen, maar aan het einde van de negentiende eeuw was de combinatie vaak veel kunstmatiger. De stijlen werden gebruikt om bepaalde effecten te bereiken en hiervoor waren de bronnen onuitputtelijk: naast de traditionele voorbeelden uit de klassieke oudheid, gotiek, renaissance en barok werden ook byzantijnse, moorse, egyptische en aziatische elementen toegepast ter verfraaiing van de gebouwen.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Dinsdagmiddag 14.45-16.30 uur Cursusdata: 21-01, 28-01, 04-02, 11-02, 18-02, 25-02, 11-03, 18-03, 25-03 en 01-04 en (08-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Nederlandse Architectuur, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Reader. Drs. Joris van Sleeuwen is in 1991 als kunsthistoricus afgestudeerd aan de Rijksuniversiteit Leiden. Voordien behaalde hij in 1982 aan de KU Nijmegen zijn doctoraal geschiedenis. Hij is gespecialiseerd in architectuurgeschiedenis. Vanaf 1987 is hij werkzaam in het volwassenenonderwijs en verzorgt hij HOVO-cursussen, lezingen en kunstreizen.

39

tilburg

Leergang Nederlandse Architectuur Deel III

tilburg

V10

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Jana Waarts

Kijken naar Kunst en Cultuur Kunst, filosofie en muziek van de late 17e en de 18e eeuw

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Tilburg, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

 

Aan het einde van de 17de eeuw gaat de Barok over in de Rococo en kort daarop komen we in de eeuw van de Verlichting. We beginnen deze cursus met de ontwikkelingen in Spanje, Duitsland, Engeland en Italië. We eindigen in Frankrijk waar de eerste kenmerken van de Rococo ontstonden, met als reactie daarop het teruggrijpen naar het classicisme. We zijn dan aangeland in de eeuw van de Verlichting, die Europa diepgaand tot in onze tijd zou beïnvloeden. Spanje De Spaanse schilderkunst werd sterk beïnvloed door de kerk en had vooral een gewijd karakter. Maar daarnaast werden ook hofschilderkunst, stillevens, mythologisch- en genrewerk voortgebracht. We ontmoeten schilders als De Ribera, Zurbarán, Murillo en uiteraard Velásquez. Diego Velásquez wordt door velen beschouwd als de grootste Europese schilder ooit. Duitsland In Duitsland kijken we naar de architectuur van kerken en paleizen uit de late 17de en begin 18de eeuw. We komen bijvoorbeeld terecht in het prachtige slot Sans Soucis in Potsdam. Maar hier gaat de aandacht vooral uit naar de muziek en filosofie in de personen van Johan Sebastiaan Bach en de grote filosoof Immanuel Kant, die voor het moderne Verlichtingsdenken staat. Engeland In Engeland maken we in de muziek kennis met twee grootheden namelijk Händel en Purcell. In de schilderkunst staat de geschoolde klassieke benadering van Sir Joshua Reynolds op het programma. Zijn werk is passend bij de idealen van de verfijnde samenleving van zijn tijd. Italië In Italië ontmoeten we de Rococokunstenaar Tiepolo. In zijn werk komen alle decoratieve levendigheid en stralende kleuren samen. Tiepolo’s gave van staaltjes van visueel vernuft, zijn ongeëvenaard. Frankrijk In Frankrijk was de tendens in de 17de eeuw het Classicisme, met schilders als de Poussin en Lorrain. Het is ook de tijd van de filosoof Renée Descartes, waarmee het moderne denken zijn aanvang neemt. Met de dood van koning Lodewijk XIV in 1715 ontstonden nieuwe krachten om de gevestigde tradities van het sociale, politieke en culturele leven in Europa te doorbreken. In de kunst van het begin van de 18de eeuw vertegenwoordigt de Rococo dat sterke verzet tegen de ‘Grande Manière’. Vanuit Versailles keerde het hof terug naar Parijs en kort daarna ontstond de Parijse saloncultuur en de betekenis van vrouwen als trendsetter en beschermvrouwen van de kunst. Veel vooraanstaande denkers uit die tijd, onder wie Voltaire en Diderot, bezochten veelvuldig de salons. De schilders uit deze tijd zijn Watteau, Boucher en Fragonard. Halverwege de 18de eeuw grepen kunstenaars terug op de kunst van het Classicisme en ontstond het Neoclassicisme. Deze kunst had een hervormend karakter en riep om teruggrijpen naar de oude normen van ernst, moraliteit en idealisme. Met het uitbreken van de Franse Revolutie in 1789 zien we de propagandistische mogelijkheden daarvan. Het is vooral Jacques-Louis David die deze stijl als geen ander vertegenwoordigt. Literatuur: De docent deelt per college samenvattingen uit. Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.

40

V11

Taal en letteren

Dr. Erica Huls

tilburg

Gesprekken begrijpen

Gesprekken zijn het cement van de samenleving: zonder gesprekken kan een gezin niet overleven, zou er geen samenwerking tussen mensen tot stand komen en zouden er geen instellingen, fabrieken of kantoren zijn opgericht. Het gesprek mag dan wel het eeuwenoude organisatieprincipe van de samenleving zijn, het is vandaag de dag niet zo dat we het volledig doorgronden. In feite is de wetenschappelijke studie van het gesprek pas recent - veertig jaar geleden - op gang gekomen. We kennen de bouwstenen en de grondbeginselen van de gespreksvoering en studies laten zien dat er voor de opbouw van gesprekken gigantisch veel middelen en mogelijkheden zijn, die het reflecteren over gesprekken tot een boeiende bezigheid maken en het voeren van gesprekken tot een uitdaging waar we nooit genoeg weet van kunnen hebben. In de cursus worden de belangrijkste inzichten die de wetenschappelijke studie van gesprekken heeft opgeleverd in drie delen behandeld: 1 De principes van een gesprek. We nemen de basiseenheid van het gesprek – het aangrenzend paar – onder de loep, bestuderen de wijze waarop de sprekerswisseling tot stand komt en de wijze waarop gespreksproblemen worden hersteld. 2 Beleefdheid als communicatief principe in de gespreksvoering. Onder beleefdheid wordt hier verstaan: zorgen dat het gesprek respect en betrokkenheid oplevert. Mensen hebben wereldwijd allerlei taalstrategieën ontwikkeld die specifiek hierop gericht zijn. 3 Macht als factor van betekenis voor de gespreksvoering. In het derde deel van de cursus wordt de algemeen aanvaarde opvatting dat macht iets is wat sommige mensen hebben en andere niet, kritisch doorgelicht. Gedemonstreerd wordt dat macht een verhouding is die in gesprekken ontstaat, waarmee de gespreksdeelnemers schuiven en waarover ze onderhandelen. In de cursus wordt veel gewerkt met levensecht gespreksmateriaal. Dit materiaal is afkomstig uit allerlei contexten: interactie in Nederlandse en Turkse gezinnen; gesprekken van vrouwen en mannen; de roman ‘Oorlog en vrede’ van Leo Tolstoj; TV-talkshows en actualiteiteninterviews; interetnische communicatie en politieke interviews. In overleg behoort het bijwonen van een live uitgezonden TV-talkshow (bv. Pauw & Witteman) of TV-discussieprogramma (bv. Buitenhof) tot de mogelijkheden.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/ discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Powerpoint-presentaties van de colleges en suggesties voor verdere studie en verdieping worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld. Erica Huls, Dilemma’s in menselijke interactie; Een inleiding in de strategische mogelijkheden van taalgebruik. Oorspronkelijk uitgegeven door Lemma, 2001. Dit boek is uit de handel maar in enige vorm verkrijgbaar via de docent.

Dr. Erica Huls studeerde psychologie en algemene taalwetenschap aan de RUNijmegen. Zij is gepromoveerd op onderzoek naar communicatieprocessen in gezinnen uit verschillende sociale milieus. Zij was van 1982 tot 1989 docent Sociale Psychologie aan de RUNijmegen. Sinds 1989 is zij docent en onderzoeker aan de Universiteit van Tilburg. De rode draad in haar loopbaan is haar belangstelling voor macht en communicatie. Ga voor meer informatie over onderwijs en onderzoek van de docent naar www.ericahuls.nl

41

tilburg

V12

Filosofie

Dr. Rob van Gerwen

Kunst en onze werkelijkheid

Locatie: Tilburg

Ook al irriteren sommige mensen zich aan bepaalde kunstwerken, er zijn er genoeg die kunst als een vorm van onderzoek opvatten, vergelijkbaar met wetenschap en filosofie. Weer anderen — en gelukkig is dat de meerderheid — genieten er geweldig van om in kunstwerken een diepgaand contact te ervaren, of gewoon op het verkeerde been gezet te worden.

Dag en tijd: Woensdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Kunst is geweldig. Waarom eigenlijk? Wat gebeurt er met u als u een kunstwerk beleeft? Wat doet het iemand, wat vertelt het u, en waarom en wat vertelt u er de anderen over? En beleven we films hetzelfde als foto’s of romans? Luisteren we naar muziek zoals we naar schilderijen kijken? En wat is daar dan zo geweldig aan? In deze cursus komen we tot de kern van deze belangrijke filosofische vragen. We beginnen met enkele kunstenaars wier werk ons bij die kern brengt. We bespreken het kwaad dat door een vervalsing wordt aangericht en gaan dieper in op onze ideeën over authenticiteit. We kijken naar de verschillen tussen taal en afbeeldingen en vragen ons hardop af hoe het eigenlijk kan dat een kunstwerk emoties uitdrukt. En bij dat alles vergelijken we de verschillende kunstvormen met elkaar en onderzoeken we hoe nieuwe kunstvormen ontstaan. Als voorbeeld daarvan bespreken we Implicatiekunst, een nieuwe kunstvorm die bestaat uit de vele werken die mensen tegen de morele inborst stuiten. We krijgen zo inzicht in waarom kunst zo belangrijk gevonden wordt. Daarnaast bespreken we de morele aspecten van hedendaagse ontwikkelingen in de beeldende kunst en gaan we uitgebreid in op de manier waarop we in onze esthetische ervaring de kunstenaar in het kunstwerk waarnemen, en op de manier waarop we mensen afbeelden, bij voorbeeld op televisie en in films.

Literatuur: Syllabus: Kunst en onze werkelijkheid.

Dr. Rob van Gerwen, docent-onderzoeker kunstfilosofie bij Wijsbegeerte, Universiteit Utrecht, ook University College. Is/was verbonden aan Koninklijk Conservatorium en Koninklijke Akademie voor Beeldende Kunsten, Den Haag en de Hogeschool der Kunsten Utrecht. Is directeur van Consilium Philosophicum en vice-voorzitter van het Nederlands Genootschap voor Esthetica. Publiceerde o.a. “Art and Experience” (proefschrift, cum laude); “Wollheim on the art of painting” (CUP), en “Kleine overpeinzingen. Over kunst kijken in het museum” (Centraal Museum Utrecht). Zie ook: www.consiliumphilosophicum.nl/cursussen.shtml

42

V13

Geschiedenis

Drs. Feico Houweling

tilburg

Europese geschiedenis (II)

Europa is een caleidoscoop van volkeren en culturen. Dat heeft geleid tot de vorming van nationale staten, waarbij het opvalt dat elk land zijn ups en downs heeft gekend. Vrijwel elke Europese staat had ooit een eigen ‘gouden eeuw’ en vrijwel allemaal maakten ze ervoor of erna een periode van vernedering en mislukking door. Europese landen zijn dus lotgenoten. Ze delen heel veel van hun geschiedenis met elkaar en dat leidde uiteindelijk tot denkbeelden over een verenigd Europa. Maar is dat wel wenselijk? Is het niet veel belangrijker dat juist het eigen karakter van de verschillende landen bewaard kan blijven? Door de geschiedenis van de Europese landen in hun samenhang te bekijken, wordt een antwoord op deze vragen gezocht. Met de oudheid als uitgangspunt wordt gekeken waar de diverse Europese bevolkingsgroepen vandaan kwamen, waar ze zich vestigden en wat de sleutelmomenten waren in de vorming van hun nationale staten. Daarbij wordt ook gekeken naar volkeren die geen eigen land hebben kunnen creëren. Stapsgewijs wordt duidelijk hoe de samenleving in Europa vorm kreeg en wat daarvan de belangrijkste kenmerken zijn op bijvoorbeeld sociaal, politiek en economisch gebied. Neem de Duitse Reformatie, dat was niet alleen een kerkelijke aangelegenheid, maar ook een politieke zaak van de protestantse vorsten die de positie van de keizer aanging en dus veel verder reikte dan alleen de theologie. Zo worden in twee semesters de belangrijkste Europese landen onder de loep genomen. Uiteindelijk komt dan de belangrijkste vraag aan de orde: In hoeverre hebben de Europeanen doelgericht vormgegeven aan een Europese cultuur of kunnen we Europa beter beschouwen als een toevallig samenraapsel van volkeren en culturen?

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze vervolgcursus staan Midden- en Oost-Europa centraal. Per college staat een land of regio centraal, aan de orde komen: 1 Griekenland / 2 Turkije / 3 Rusland / 4 Polen en de Baltische staten / 5 Oostenrijk en Hongarije / 6 Tsjechië en Slowakije / 7 Balkan / 8 Kleine volken (Basken, Sami, Inuit, Sorben etc.) / 9 De Europese Unie en 10 Overzicht: Is Europa een ‘grand design’?

Literatuur: Aanbevolen: Eugen Rosenstock-Huessy, De grote revoluties, autobiografie van de westerse mens, Nederlandse vertaling Feico Houweling, Skandalon, Vught, 2004, Tweede druk, ISBN 978-90-76564-36-4. Drs. Feico Houweling studeerde in 1987 af aan de Rijksuniversiteit Groningen na een gecombineerde studie Eigentijdse geschiedenis en Scandinavistiek. Hij is verbonden als docent geschiedenis aan diverse HOVO-instellingen en is daarnaast onder meer werkzaam als schrijver en verteller. (www.feicohouweling.nl)

43

tilburg

V14

Multidisciplinair

Diverse docenten

ENGELAND

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 30-01, 06-02, 13-02, 20-02, 27-02, 13-03, 20-03, 2703, 03-04 en 10-04 (17-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Cursusbegeleider: Jan Hijna. De cursus maakt deel uit van de leergang Internationale politiek, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

De cursus begint met een beknopt overzicht van de geschiedenis van Engeland. Dr. David Onnekink (historicus, Universiteit Utrecht) en dr. Joost Augusteijn (historicus, Universiteit Leiden) zullen in vijf colleges de politieke geschiedenis behandelen, waarbij ook culturele thema’s aandacht krijgen. Gestart wordt met de reformatie ten tijde van de Tudor-dynastie (1485-1603). Als gevolg hiervan werd een grillig proces van staatsvorming en religieuze vernieuwing ingezet. De stabiliteit aan het begin van de 17de eeuw was echter slechts van korte duur. Het parlement kwam in conflict met de koning, hetgeen resulteerde in een burgeroorlog. In 1660 werd de monarchie hersteld, maar de Glorious Revolution van 1688 bracht pas echte stabiliteit. Die ontwikkelingen vonden plaats tijdens de Stuart-dynastie (1603-1649 en 1660-1714). Vervolgens komen de in de 18de eeuw begonnen Industriële Revolutie (o.a. uitvinding van de stoommachine, James Watt, 1765) en haar sociaal-politieke gevolgen aan bod. Uitgebreide aandacht voor opkomst en ondergang van het British Empire, het grootste rijk dat ooit heeft bestaan. Expansie en dekolonisatie worden besproken. Als laatste wordt stilgestaan bij het eenwordingsproces van het United Kingdom en de verhouding tussen Engeland enerzijds en Wales, Schotland en Ierland anderzijds. Ook uiteenvallen en decentralisatie komen daarbij ter sprake. Daarmee zijn we dan beland in de huidige tijd. In de volgende 5 colleges zullen enige thema’s verder worden uitgediept. Dr. Jan Schulten (militair historicus), zal de rol van Engeland in de Eerste Wereldoorlog belichten en daarbij ook aandacht besteden aan de Britse oorlogsgraven, de poppy-cultuur en de officieren-dichters. Vervolgens zal hij in een volgend college Engeland in de Tweede Wereldoorlog behandelen, waarbij o.a. Churchill en BomberHarris de revue zullen passeren. Als laatste wordt een duiding gegeven van het Britse Rijnleger als bezettingsmacht in Duitsland. Dr. Menno Spiering, (anglist, Universiteit van Amsterdam) zal ingaan op het lidmaatschap van Engeland van de Europese Unie en de kritische opstelling ter zake van regering en parlement. Hoort Engeland wel bij Europa? Dr. Dennie Oude Nijhuis (historicus en politicoloog, Universiteit Leiden) zal in zijn college de sociale geschiedenis behandelen, waarbij de macht van de vakbonden en de politiek van Margaret Thatcher worden besproken. Aanpassingen in de welvaartsstaat staan ook op het programma. Tenslotte zal mr. drs. Kees Homan (jurist en politicoloog, Instituut Clingendael) het defensiebeleid van het Verenigd Koninkrijk van 1945 tot heden aan de orde stellen, waarbij onder meer de internationale samenwerking, de bijzondere band met de Verenigde Staten en de Britse kernmacht vermelding krijgen.

Literatuur: Artikelen en powerpoint-presentaties worden via www.hovobrabant.nl ter beschikking gesteld.

Diverse docenten, voor informatie over de docenten zie de cursustekst.

Margaret Thatcher

44

V15

Recht

Mr. Corrie Ebbers

Er gaat geen dag voorbij of er staat wel een privacy onderwerp in de krant: zoals datalekken, beveiligingsproblemen, afluisteren maar ook identiteitsfraude kan daaronder geschaard worden. Dit komt omdat met computers databestanden op grote schaal verwerkt kunnen worden, maar ook de voortschrijdende technologie zorgt voor ‘personal dataprocessing’ zonder geografische belemmeringen. Wat betekent dat voor ons recht op bescherming van de persoonlijke levenssfeer? Hoe transparant zijn deze systemen? Het doel van de cursus is inzicht krijgen in de systemen die ons omringen, de invloed daarvan op onze persoonlijke levenssfeer en welke mogelijkheden we hebben om hier greep op te houden. Ook komt aan bod wat de toekomstige ontwikkelingen zijn (nieuwe Europese regels) en of deze de positie van de burger versterken. Misschien vertegenwoordigen onze gegevens een economische waarde en kunnen we ze verhandelbaar maken. Aan bod komt ook de rechtsbescherming, bij wie kan men terecht als men ergens tegenaan loopt of het niet eens is met het een gebruik van persoonsgegevens, wat doet bijvoorbeeld de toezichthouder, het College bescherming persoonsgegevens? Aan de hand van praktijkvoorbeelden waar iedereen mee te maken heeft, wordt het wettelijk normenkader toegelicht. Onderwerpen die besproken worden: • het elektronisch patiëntendossier, EPD • camerabeelden van een eerste hulppost in het ziekenhuis • het bel-me-niet-register • registratie bij de overheid en DigiDee • vormen van identiteitsfraude (identificeren en legitimeren) • de intelligente energiemeter • werken in de Cloud Er is veel ruimte voor eigen inbreng van de deelnemers. Op vrijwillige basis kan men opdrachten uitvoeren zoals het doen van een inzage verzoek in de eigen gegevens in de gemeentelijke basisadministratie (GBA).

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagmiddag 12.45 – 14.30 uur Cursusdata: 06-02, 13-02, 20-02, 2702, 13-03, 20-03, 27-03 en 03-04 (10-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Reader. Powerpoint-presentaties worden beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl. Mr. Corrie Ebbers is afgestudeerd in Tilburg, 1996, aan de faculteit Recht en Informatisering. Vanaf 1997 werkzaam als privacy jurist o.a. bij het College Bescherming Persoonsgegevens te Den Haag. Sinds 2001 runt zij haar eigen privacy praktijk en adviseert met name in de publieke sector en de zorg. Is daarnaast werkzaam als docent aan diverse opleidingen waaronder de Bestuursacademie Nederland en de opleiding Identiteitsmanagement. Publiceert in Burgerzaken & Recht en Privacy & Informatie.

45

tilburg

Privacy: wie is de eigenaar van mijn gegevens?

tilburg

V16

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Dr. Laetitia van den Heuvel Drs. Ad Haans

WATER en de Kracht van de Verbeelding

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Donderdagmiddag 14.45 – 16.30 uur Cursusdata: 06-02, 13-02, 20-02, 2702, 13-03 en 20-03 (27-03 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Water is als fysisch element zelf levenloos. Echter, in de combinatie met andere elementen ontstaan processen die voor het leven op aarde onmisbaar zijn. Immers: water voedt ons en regelt de temperatuur; water voegt toe, vervoert en lost op; verzacht en stimuleert biologisch leven; water verbetert groei en vereffent obstakels. Kunstenaars en denkers beschouwen water meestal niet met die fysische blik. Ze krijgen er vaak beelden bij die stemmen tot reflectie en tot lyrische ontboezemingen en zij zijn gevoelig voor de symbolische betekenis die je aan water kunt toedichten. Water kan je troosten en opvrolijken; water kan wegspoelen wat tot verdriet leidde; water kan zuiverend werken op lijf en geest. Een waterspiegel daagt je uit tot nadenken over onmetelijke vlaktes, over jezelf en je individuele emoties die zich telkens anders aan ons kunnen voordoen. Water kan bedreigen en angstig maken, maar kan ook levens redden en je leven kleur geven. In deze cursus willen wij u laten mee-ervaren hoe een aantal kunstenaars hun beelden en de symboliek van water in hun werk vastleggen. We bestuderen, hoe zij dat doen in woord, kleur, lijn en vorm. Wij denken dat de ervaring voor iedere beschouwer anders kan zijn en dat u deze blik op kunst en literatuur daarom geboeid zult meemaken en met anderen bespreken. Colleges 1 en 2: Water in religieuze mythes en andere wereldverhalen; rol, symboliek en rituelen rond water in onder meer: Ark van Noach; Vlucht van het Joodse volk door de Jordaan; De Grieken en het water; de Odysseia; Melville; Bontekoe; A.v.Schendel; J.Verne. (docent: LvdH) Colleges 3 en 4: Water in de Nederlandse poëzie van ongeveer de laatste eeuw. Gedichten waarin water dominant aanwezig is: J.H. Leopold; M.Nijhoff; J.Bloem; G.Achterberg; J.Herzberg; R. Kopland en anderen. De gedichten worden voorgedragen en geanalyseerd en geplaatst in de ontwikkeling en de thematiek van de auteur. (docent: AH) College 5: Water in de literatuur als decor en emotioneel klankbord in werken van onder meer: J.Smith; Ch.Baudelaire; J.M.G.Le Clézio; M.Tournier; J.Saramago; J.Banville. (docent: LvdH) College 6: Water als beeldend element. Werken van: W.Turner; A.Vroom; Th.Géricault; Cl. Monet; Sir L.Alma -Tadema; Illustraties uit de historie van de VOC en de Japanse Prentkunst. (docent: LvdH) Literatuur: Teksten ter voorbereiding worden tijdens de colleges uitgedeeld. Dr. Laetitia van den Heuvel. Na gymnasium B doctoraalstudie aan de KUN: Romaanse taal- en Letterkunde, Kunstgeschiedenis en Cultuurpsychologie. Docent aan de TiU (Franse Taalbeheersing) en HOVO (Moderne Franse Literatuurbeschouwing, Beeldende kunst). Gepromoveerd aan de TiU (Literatuursociologie). Drs. Ad Haans (1939). Na de onderwijzersopleiding behaalde hij de akten MO-A en MO-B Nederlands en het doctoraal Algemene Taalwetenschap. Hij leidde dertig jaar onderwijzers en leraren Nederlands op. Daarna maakte hij veel studie van poëzie, filosofie, levensbeschouwing en mystiek en publiceerde in boeken en tijdschriften.

46

V17

Geschiedenis

Drs. Johan Hendriks

Het Romeinse keizerrijk is wijd en zijd bekend. Iedereen kent keizer Augustus of zijn minder plezierige familieleden Caligula en Nero. Het rijk werd groter en grootser dankzij bekwame keizers als Trajanus, Hadrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius. Maar het zijn niet alleen de keizers die aan de basis van dit succes stonden. Door de resultaten van historisch, archeologisch en kunsthistorisch onderzoek met elkaar te combineren is het tegenwoordig mogelijk om een meer dan oppervlakkig beeld te krijgen van het Romeinse keizerrijk in zijn bloeiperiode. In deze cursus wordt bewust aan verschillende invalshoeken recht gedaan zodat de bronnen elkaar zodanig aanvullen dat op vrijwel elk terrein van het dagelijkse leven de wereld van de klassieke oudheid kan herleven. Zuidelijk Nederland maakte deel uit van dat immense rijk en dus krijgen ook onze gebieden de nodige aandacht. Niet op zichzelf staand, maar als onderdeel van een groter en boeiend verhaal dat begint met het optreden van Julius Caesar en eindigt in de troebelen van de derde eeuw. De cursus omvat tien colleges in de vorm van powerpoint-presentaties met bijzondere beelden: College 1. Rome aan het einde van de Republiek, de opkomst van Julius Caesar en de Gallische Oorlogen; College2. Keizer Augustus en zijn Germaniëpolitiek, eindigend in de fatale Slag in het Teutoburgerwoud in 9 na Chr.; College 3. Het Romeinse leger en de legerplaatsen in Germania inferior; College 4. Keizer Claudius en de verovering van Brittannië, tot en met de Anto nine Wall; College 5. De Romeinse limes, de rijksgrens krijgt gestalte door middel van wallen, grachten, palissaden, muren, wachttorens en kazernes; College 6. Romanisatie; hoe de inheemse bevolking, met name op het platteland, steeds meer Romeins werd; College 7. Pax Romana, of het dagelijks leven in de steden; College 8. Economie en grondstoffen; wat werd er geproduceerd en waar kwamen de bouwmaterialen vandaan? College 9. De religiebeleving, polytheïstisch en zeer open voor andere geloven; College 10. Begravingen, of hoe om te gaan met de overleden medemens.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 31-01, 07-02, 14-02, 21-02, 28-02, 14-03, 21-03, 2803, 04-04 en 11-04 (25-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kelten – Romeinen Germanen, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Per college een literatuurlijst en powerpoint-presentaties, deze worden beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl.

Drs. Johan Hendriks (1954) studeerde MO-Geschiedenis in Tilburg en Archeologie aan de UvA. Hij werkte na zijn leraarschap aan het Molleninstituut te Tilburg als stadsarcheoloog van Dordrecht en als hoofd van het bureau Cultureel Erfgoed van Breda. Hij is voorzitter van de stichting Monumentenfederatie Noord-Brabant en van de stichting Monumentenprijs Noord-Brabant. Hij publiceerde over archeologische onderwerpen en heeft bijzondere belangstelling voor het Berlijnse cabaret tijdens de Weimarrepubliek. Hij is sinds 2011 HOVO docent.

47

tilburg

Het Romeinse keizerrijk 1ste – 3de eeuw

tilburg

V18

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Cora Westerink

KUNST IN BEELD EN WOORD

Locatie: Tilburg   Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 07-02, 14-02, 21-02, 2802, 14-03, 21-03, 28-03 en 04-04 (11-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcolleges met afsluitend werkcollege. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze nieuw opgezette cursus onderzoeken we het grensgebied tussen poëzie en beeldende kunst. Hij is opgebouwd volgens de methode van het comparatisme. Dit is een onderdeel van de literatuurstudie dat onderling in tijd, stroming en politieke context zeer uiteenlopende literaire teksten en andere kunsten en geestesuitingen met elkaar in verband brengt om ze beter te beschrijven en begrijpen. U leert dat als u een chronologische indeling loslaat, u nieuwe inzichten over beeldende kunst en literatuur verwerft. In deze reeks van acht bijeenkomsten verdiepen we ons in het werk van beeldend kunstenaars en dichters. De geschiedenis heeft een aantal dichters en beeldend kunstenaars voortgebracht wier werk in de hedendaagse samenleving een aanknopingspunt vormt in onze vraag naar wie we zelf geworden zijn. Wat verwachten we (nog) van het leven en hoe willen we omgaan met elkaar, in vreugde en in verdriet? In elke bijeenkomst verdiepen we ons in het werk van twee kunstenaars, respectievelijk een dichter(es) en een schilder(es). In deze nieuwe reeks komen aan bod: Dante Alighieri en Sandro Botticelli, Heinrich Heine en J.J. Louis David, Albert Verwey en Theo van Doesburg, Rainer Maria Rilke en Oskar Kokoschka, T.S Eliot en Marc Chagall, Walt Whitman en Piet Mondriaan en Judith Herzberg en Helen Frankenthaler. We bespreken de werken, en de achterliggende levensvisie van de betreffende kunstenaars. Ze zijn geplaatst in een breed spectrum van oudere naar moderne expressievormen. We ontmoeten zowel generatiegenoten als collega kunstenaars die temporeel van elkaar verwijderd zijn. Door stil te staan bij de betekenis van een schilderij en een literair werk verdiepen we ons inzicht in de kunstwerken en hun relatie met de wereld en met onszelf. Onze beschouwing van het leven wordt er mogelijk door beïnvloed. In een afsluitende reflectie- en interactiebijeenkomst gaan de cursisten ook zelf aan de slag met het levensbeschouwelijke aspect van beeldende kunst en poëzie. Deelnemers brengen in welk kunstwerk en welk gedicht uit de collegereeks hem / haar persoonlijk heeft geraakt. In groepjes wordt besproken wat zij er voor zichzelf van hebben meergenomen. Literatuur: Reader. Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en heeft sindsdien een praktijk opgebouwd als beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Dat leidde ertoe dat ze naast haar kunstenaarschap werkt als freelance docente kunst- en cultuurgeschiedenis aan verschillende onderwijsinstellingen in het hbo. Ook initieert ze kunstprojecten in beeldende vorming, o.a. in het voortgezet onderwijs.

48

V19

Mens en maatschappij

Dr. Andreas Wismeijer

De persoonlijkheidspsychologie probeert een antwoord te geven op hoe mensen omgaan met de wereld om zich heen. Iedereen doet dit op zijn of haar eigen, individuele manier. Maar tegelijkertijd zijn er ook veel overeenkomsten. Zo kennen wij allemaal wel een neuroot, extravert of sensatiezoeker. Ondanks de grote verschillen in de specifieke invulling, zijn er dus ook aspecten te noemen die mensen met elkaar delen. De persoonlijkheidspsychologie bestudeert hoe mensen van elkaar kunnen verschillen of op elkaar kunnen lijken. Daarnaast bestudeert het de vraag wat persoonlijkheid precies is, hoe het ontstaat en wat de functie is van persoonlijkheid. Dat wil zeggen, individuele verschillen en het intrapersoonlijk functioneren staat centraal binnen de persoonlijkheidspsychologie. Er werd al in de tijd van Hippocrates nagedacht over wat persoonlijkheid is, en sindsdien houden vele verschillende vakgebieden binnen de psychologie zich bezig met persoonlijkheid, zoals de genetica, gezondheidspsychologie, biologische psychologie en de sociale psychologie. Er is geen persoonlijkheid zonder lichaam (biologie en genetica), de invloed van anderen (sociale psychologie) en de mogelijkheid tot leren (leertheorieën). Persoonlijkheid is dan ook een vakoverschrijdend vraagstuk, dat het bijzonder complex maar tegelijkertijd interessant maakt. In deze cursus zullen de belangrijkste theorieën en inzichten in de persoonlijkheidpsychologie worden besproken. Aan de hand van colleges zullen de verschillende theorieën aan bod komen. Daarnaast zullen de cursisten kennis maken met de verschillende mogelijkheden die er zijn om persoonlijkheid te meten, en zullen ze deze instrumenten ook op zichzelf toepassen en wordt de toegevoegde waarde van deze instrumenten kritisch tegen het licht gehouden. Ook zullen er verschillende videofragmenten getoond worden die achtergrondinformatie over of toepassingen van persoonlijkheid zullen geven.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagmiddag 12.45 –14.30 uur Cursusdata: 07-02, 14-02, 21-02, 28-02, 14-03, 21-03, 28-03, 0404, 11-04 en 25-04 (02-05 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Psychologie, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

De cursus heeft tot doel de cursist de belangrijkste inzichten uit de persoonlijkheidspsychologie eigen te laten maken, en de cursist opnieuw kritisch na te laten denken over wie hij/zij werkelijk is, wat de factoren zijn geweest die de persoonlijkheid kunnen hebben beïnvloed en de rol die de persoonlijkheid heeft gespeeld in het leven. Na afloop van deze cursus zijn al deze bekende begrippen voor u echt tot leven gekomen. Literatuur: Aanbevolen literatuur (dus niet noodzakelijk): Wismeijer, A. & Bots, M. Geheimen: De psychologie van wat we niet vertellen. Nieuw Amsterdam, 2009, 9789046806371. €18,95 (bij de docent met korting verkrijgbaar). Larsen, R., Buss, D., & Wismeijer, A. Personality Psychology. McGraw-Hill, 2013, 9780077145644, €53,15. Hettema, P. Van top tot teen. Gorcum, 2002, 9789023237921, €14,50 Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

49

TILBURG

Persoonlijkheidspsychologie I

TILBURG

V20

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Ko van Dun (kerndocent) e.a.

De Westerse Wereld NU

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdagmiddag 14.45 – 16.45 uur Cursusdata: 24-01, 31-01, 07-02, 14-02, 21-02, 28-02, 14-03, 21-03, 28-03, 04-04 en 11-04 (2504 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 231,- (11 colleges van 2 uur inclusief pauze) Werkvorm: Hoorcollege Deze cursus vormt de afsluiting van de leergang Cultuurgeschiedenis van de Westerse Wereld, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden.

In de cyclus De Westerse Wereld werd een samenhangend beeld geschetst van de cultuurgeschiedenis vanaf ca. 1300 tot in onze tijd. De Westerse Wereld NU richt de blik op de allerlaatste ontwikkelingen. Wat gebeurde er in de filosofie, de kunst, de muziek en de literatuur in de overgang van de 20e naar de 21e eeuw? En misschien belangrijker nog: wat zegt dit over de wereld waarin we terecht gekomen zijn? Gedurende deze cursus zullen de vijf docenten inzoomen op de actuele ontwikkelingen op hun vakgebied. Als deel van een snel en radicaal veranderende wereld zijn ook de filosofie en de kunsten in de laatste twintig à dertig jaar in een stroomversnelling gekomen. De opkomst van de kosmopolitische netwerkcultuur brengt niet alleen een geheel nieuw werkterrein met zich mee, maar ook een nieuwe verhouding tussen producent en consument. Dit geldt voor de cultuur evengoed als voor de ‘gewone’ economie. Maar de meest prangende vraag is wellicht toch: waar zijn we? Hoe kunnen we ons toch als individu of als groep verhouden met een wereld die steeds verdergaand in fragmenten uit elkaar lijkt te vallen?

Literatuur: Reader en CD (kosten €25,-).

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Ko van Dun (kerndocent) studeerde aan de kunstacademie Tilburg en is docent beeldende vorming. Hij verzorgt cursussen kunstgeschiedenis voor o.a. HOVO Limburg en verder lezingen en kunstreizen. De overige docenten zijn: Drs. Constance van der Putten (algemene geschiedenis); Drs. Wim Fiévez (filosofie); Drs. Peter Flaton (literatuur) en Jan Ezendam (muziek).

50

V21

Natuurwetenschappen

Drs. Peter van Well

Geschiedenis van de Natuurwetenschappen

Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Maandagmiddag 14.00 – 15.45 uur Cursusdata: 10-02, 17-02, 24-02, 10-03, 17-03, 24-03 en 31-03 (0704 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 169,- (7 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari.

Literatuur: De powerpoint-presentaties, samenvattingen van de colleges en een aantal internetlinks, documentaires (youtube) en animaties voor verdergaande studie worden digitaal beschikbaar gesteld via www.hovobrabant.nl Drs. Peter van Well (1948) studeerde biologie in Nijmegen (specialisaties Chemische Cytologie, Biofysica, Natuurfilosofie). Hij werkte als onderzoeker in Tanzania en vervolgens werkte hij korte tijd aan Oregon State University (USA). Hij doceerde 30 jaar aan HAS Den Bosch (Agrarisch HBO) o.a. Plant Sciences, Genetica, Biotechnologie, Weefselkweek, Microbiologie. Tevens was hij supervisor van onderzoekstages/ afstudeeronderzoeken van Nederlandse en internationale (BSc/MSc) studenten.

51

’s-hertogenbosch

Al eeuwenlang is de mens geboeid door de wereld die hem omgeeft. Vanaf de eerste interpretaties uit de Griekse oudheid hebben onderzoekers geprobeerd inzicht te krijgen in de dode en levende natuur. In de twintigste eeuw is onze kennis werkelijk geëxplodeerd. Doordat hierdoor vele toepassingen mogelijk zijn geworden, is ons leven grondig veranderd. Op de toepassingen ligt in deze cursus echter niet de grootste nadruk. Er is gekozen voor de bespreking van een zevental belangrijke thema’s, waarin de ideeënvorming wordt geschetst vanaf het prille begin. In deze cursus worden de wetenschappelijke discussies besproken, die aanleiding gaven tot de vorming van nieuwe theorieën, uitmondend in een overzicht van de stand van de kennis op dit moment. De docent is er zich van bewust, dat op deze gebieden geen uitgebreide voorkennis verondersteld mag worden en beschouwt het als een uitdaging het verhaal zo te vertellen, dat het voor iedereen begrijpelijk is en dat toch de essentie overkomt. Het gebruik van formules zal daarom tot een minimum worden beperkt. Voor geïnteresseerden is verdere zelfstudie mogelijk via aanbevolen internetlinks en animaties op verschillende niveaus. De thema’s zijn: College 1 Ruimte en tijd: Ptolemeus, Copernicus, Galilei, Kepler, Newton (klassieke mechanica), het deterministische wereldbeeld, Einstein (speciale en algemene relativiteitstheorie). College 2 Materie: Atoomtheorie (Democritos), elementenleer (Empedocles), periodiek systeem van Mendelejev, atoommodel van Bohr, kernsplitsing, kernfusie, chemische binding, moleculen, anorganisch en organisch, biomoleculen, enzymwerking. College 3 Leven: Aristoteles, levensprocessen (groei, stofwisseling, energie) het ontstaan van leven (Miller), evolutietheorie (Lamarck, Darwin). College 4 Genen: Aristoteles, erfelijkheid vlg. Mendel, chromosoomtheorie, DNA, genetische code. Hoe werken genen? College 5 Biotechnologie: De biotechnologische gereedschapskist, het uitknippen en overzetten van genen, genenbanken, genenkaarten, genetische modificatie, weefselkweek, toepassingen. College 6 Hersenen: Dualisme geest-lichaam (Descartes), de hardware (zenuwcellen en hun werking), het brein in actie (voelen, bewegen, zien, bewustzijn). College 7 Ecologie: Inventarisatie (o.a. Linnaeus), Club van Rome, duurzaamheid, kringlopen, bodem, visserij, CO2 en het klimaatprobleem.

V22

Muziek(geschiedenis)

Anton van Kalmthout

Muziekgeschiedenis B

’S-hertogenbosch

Polyfonie en Renaissance

Locatie:’s-Hertogenbosch

Deze cursus is het tweede blok uit een leergang muziekgeschiedenis.

Dag en tijd: Woensdagmiddag 14.00 – 15.45 uur

In deze cursus komen onder meer de volgende onderwerpen aan de orde: Engelse muziek, motet, de Bourgondiërs, chanson, cantus firmus missen, Italiaanse muziek, madrigaal, instrumentale muziek, de Reformatie, koraal, Anglicaanse kerkmuziek, de Contrareformatie en de Venetiaanse school.

Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege)

Op de betekenis van belangrijke componisten uit deze tijd zal eveneens worden ingegaan: Dunstable, Binchois, Dufay, Ockeghem, des Prez, Isaac, Gesualdo, Monteverdi, Palestrina, da Vittoria, Lassus, Byrd, Willaert.

Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

Muziekgeschiedenis is niet alleen een verhaal van woorden, de beschikbare tijd zal ruimschoots besteed worden aan het klinkende materiaal. Alleen daarmee kan de muziekgeschiedenis een levend verhaal worden.

Literatuur: Aanbevolen wordt: Donald J. Grout: Geschiedenis van de Westerse muziek. Olympus. ISBN 90 25496784.

Deze cursus maakt deel uit van de leergang Muziekgeschiedenis, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. In zijn huidige werk richt hij zich op de verklaring van en uitleg over muziek. De hedendaagse muziek is daarbij een belangrijk onderwerp.

52

V23

Mens en maatschappij

Prof. Piet Houben Riet de Boer

Ontdekken van inspirerende levensthema’s

De gerontologie en andere menswetenschappen ontdekken steeds meer de mogelijkheden van ouderen om zich te ontwikkelen en mentaal te groeien. Ze blijken over een grotere beslissingsruimte te beschikken om hun geluk duurzaam te beïnvloeden, dan gewoonlijk aangenomen wordt. Bij ouderen uit zich deze duurzaamheid ook in het doorgeven van wat waardevol is voor toekomstige generaties. Deze generativiteit is dan ook een belangrijke bouwsteen voor mens en samenleving en duurzaam gebruik van het milieu en de aarde.

Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Donderdagmiddag 13.15 – 16.15 uur LET OP: afwijkende lestijden Cursusdata: 30-01, 13-02, 27-02, 20-03 en 03-04 (24-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 200,- (5 colleges van 3 x 50 minuten met 2 x 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoor- en werkcollege met interactie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze cursus exploreren deelnemers zelf met behulp van ‘vensters’ en ‘gereedschappen’ welke hun inspirerende levensthema’s zijn. De vensters met hun toelichting geven inzicht in relevante wetenschappelijke bevindingen en de gereedschappen zijn behulpzaam bij een praktische vertaling daarvan tijdens het workshopgedeelte. De beide onderdelen worden door een docent resp. een trainer begeleid. Het uitwisselen van bevindingen bij het werken met het gereedschap in 2 of 3-tallen stimuleert het persoonlijke ontwikkelingsproces. Cursisten zien hierdoor ook mogelijkheden deze vorm te vertalen naar activiteiten met anderen in hun netwerken. Literatuur: Handboek met vensters en gereedschap: Piet Houben, Interactief levensloopbeleid, Amsterdam: SWP, 2009 (ISBN 978 90 6665 987 0); € 24,95. Aanbevolen: Gabriël van den Brink (red.), De Lage Landen en het hogere, De betekenis van geestelijke beginselen in het moderne bestaan, Amsterdam: AUP, 2012. Aanvullend lesmateriaal wordt digitaal ter beschikking gesteld via www.hovobrabant.nl Prof. dr. Piet Houben is emeritus hoogleraar toegepaste sociale gerontologie aan de VU. Hij is actief in lezingen, trainingen en innovatieprojecten m.n. op het gebied van ouderenadvisering en bevordering arbeidsparticipatie oudere werkers. Riet de Boer, gestalttrainer. Zij begeleidt de cursisten en de groepjes bij het toepassen van het gereedschap.

53

’s-hertogenbosch

Als mensen in gesprek gaan over de eigen levensloop en wat hen daarin echt bezig houdt, hebben ze het over levensthema’s. Deze thema’s bevorderen of belemmeren mensen in hun streven naar zelfontplooiing onder meer op het gebied van sociale relaties, waarden en geestelijk leven. Inspirerende levensthema’s bevatten persoonlijke doelen voor wenselijk handelen dat voor de betrokkene de moeite waard is. Als mensen door inspirerende levensthema’s gestuurd worden en daarmee aan de slag gaan, zijn ze op hun best in het aangaan van uitdagingen. Ze ontwikkelen dan gemakkelijker nieuwe vaardigheden en werken beter met anderen samen om een bepaalde activiteit tot stand te brengen. De daardoor gestimuleerde groei is extra van belang bij het ouder worden, vanwege het streven naar langer door werken, langer zelfstandig wonen en elkaar maatschappelijk ondersteunen. Want wetenschappelijk onderzoek laat zien dat relatief veel mensen de mogelijkheden van persoonlijke ontwikkeling in de tweede levenshelft onderschatten, terwijl het een belangrijke bron is voor het aangaan van uitdagingen, het focussen op de kwaliteit van leven en omgaan met indringende levensvragen. Deze vaardigheden tot levenskunst zijn des te meer nodig waar vertrouwde levensbeschouwelijke kaders hun inspirerende kracht verliezen.

V24

Filosofie

Drs. Tonny Lansdaal

Filosofie en kunst 20STe eeuw I Betekenis en waarheid

’s-hertogenboch

Locatie: ’s-Hertogenbosch Dag en tijd: Vrijdagmiddag 12.30 – 14.15 uur Cursusdata: 31-01, 07-02, 14-02, 2102, 28-02, 14-03, 21-03 en 28-03 (04-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (8 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze cursus richten we ons op de filosofie en de kunst van de eerste helft van de twintigste eeuw. Beide disciplines laten een caleidoscopisch wereldbeeld zien. We onderzoeken twee aspecten hiervan, nl: betekenis en waarheid. Wat is betekenis? Betekenis geven is: duiden. Dát wat je ziet, denkt, hoort of voelt krijgt zijn duiding o.a. door taal. Taal is een systeem van tekens; tekens die in samenhang met elkaar (volgens afspraak) verwijzen. Wat is waarheid in taal en wat is waarheid in kunst? Wélke waarheid een filosoof en een kunstenaar tot uitdrukking brengen, zullen we ontdekken in deze cursus. U krijgt inzicht in de taalfilosofie uit het begin van de twintigste eeuw, in de fenomenologie, het modernisme en het existentialisme. Daarnaast ziet U kunstwerken uit die tijd. College 1. Het pragmatisme en de betekenisleer van taal staan bij de filosoof Peirce centraal. Hij vraagt zich af: ‘Wat ís betekenis, wat ís een afbeelding?’ en: ‘Hoe zien wij een verkeersbord?’ College 2. James zegt: ‘Waarheid is dát wat werkt’. Hier is geloven: ‘overtuigd zijn’. Geloven we, in de kunst, een foto, een afbeelding? College 3. Husserl, de fenomenoloog, onderzoekt ‘het wezen’ van iets. Het wezenlijke als waarheid wordt in de kunst o.a. door Kandinsky uitgedragen. College 4. De filosoof Lacan ontwikkelt een taaltheorie m.b.t. de psychoanalyse. Hij spreekt van het spiegelstadium. De kunst van o.a. Magritte sluit hierbij aan. College 5. Wittgenstein stelt: ‘De wereld is alles wat het geval is en wat het geval is, is het feit dat er connecties bestaan’. Wij zien hier een relatie met de kunst van Mondriaan en het Wenen van 1920. College 6. Het Bauhaus staat in dit college centraal. Kunstenaars als o.a. Gropius, Itten en Klee dragen een nieuwe visie uit op ‘waarheid’; namelijk het functionalisme. College 7. Heidegger stelt dat ‘waarheid’ dát is wat verborgen is, wat ontdekt moet worden. Verhulling en ontdekking in de kunst zien we o.a. bij Kosuth. College 8. Volgens Adorno is de Verlichting haar doel voorbij geschoten; rationaliteit moet opnieuw worden gedefinieerd. In de kunst zijn reacties tegen rationaliteit: de Da-da-beweging en het werk van George Grosz. Literatuur: Powerpoint-presentaties worden via www.hovobrabant.nl ter beschikking gesteld. Aanbevolen boek: A.A. Van den Braembussche Denken over kunst; een inleiding in de kunstfilosofie uitg. Coutinho, Bussum, 2000. ISBN 90 6283 198 2 Drs. Tonny Lansdaal studeerde af aan de Academie voor Beeldende Kunst St. Joost te Breda (1974) en had gedurende 25 jaar een praktijk als beeldend kunstenaar. Zij studeerde filosofie aan de Universiteit van Tilburg (2007). Sindsdien geeft zij als freelancer cursussen filosofie en filosofie in combinatie met kunst. Daarnaast leidt zij een filosofisch café binnen de Vereniging Van Vrouwen met een Academische Opleiding (VVAO).

54

V25

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Lucette Meijer Drs. Leo Nellissen

Grieken en Romeinen

Constantijn de Grote en Medea, Troje en Seneca zijn in onze tijd geen onbekende namen. We volgen het spoor terug naar de Grieks-Romeinse wereld. In deze cursus bekijken we een aantal hoogtepunten uit de antieke cultuur. We plaatsen hen in de eigen tijd en geschiedenis maar zien ook dat ze geschiedenis hebben geschreven in latere tijden. De onderwerpen zijn heel divers: van bouwkunst tot poëzie en van toneel tot politiek.

Bij voldoende belangstelling organiseren de docenten na afloop van de cursus een excursie naar ’s-Hertogenbosch. Informatie volgt tijdens de cursus.

Dag en tijd: Maandagmiddag 14.30 – 16.15 uur Cursusdata: 27-01, 03-02, 10-02, 17-02, 24-02, 10-03, 17-03, 24-03, 31-03 en 07-04 (14-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Klassieke Oudheid maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Literatuur: Syllabus. De docenten wijzen u op interessante boeken en websites.

Drs. Lucette Meijer (1966) heeft Klassieke Talen in Leiden gestudeerd met als hoofdvak Griekse taal- en letterkunde. Zij doceert Grieks en Latijn aan leerlingen in de leeftijd van 12 t/m 18, maar ook ontwikkelt en geeft zij cursussen over de Griekse en Latijnse taal, literatuur en cultuur aan volwassenen. In 1999 was zij mede-oprichter van de afdeling Tilburg van het Nederlands Klassiek Verbond. Drs. Leo Nellissen (1961) heeft Klassieke Talen met als hoofdvak ProvinciaalRomeinse Archeologie gestudeerd in Nijmegen. Hij werkt ruim 20 jaar als docent Latijn, Klassieke Culturele Vorming en Grieks op verschillende middelbare scholen. Naast het lesgeven heeft hij excursies georganiseerd, het vak KCV mee ontwikkeld, computerprogramma’s bedacht, mentoraten bekleed en plezier op Romereizen gehad. Ook publiceert hij vertalingen van zeventiende-eeuwse Latijnse teksten.

55

eindhoven

College 1: De belangrijkste Griekse goden, hun onderlinge verhoudingen en functies. Wie was Zeus, hoe herken je Athena en wat is het verhaal achter de pauw? College 2: De stad Rome: antieke, christelijke en vroeg-moderne bouwwerken. Een bezoek aan de San Clemente, de Sint Jan van Lateranen en het Forum Romanum. College 3: De Trojaanse oorlog in literatuur en beeldende kunst. Grieken en Trojanen vechten om Helena, de mooiste vrouw van de wereld. College 4: Troje en andere beroemde opgravingen. De archeologische achtergrond bij Troje en Mycene. College 5: Beeldhouwkunst. Doorwerking van de klassieke oudheid. Wat zien we tegenwoordig nog van de oude Grieken en Romeinen? College 6: Enkele verhalen uit Ovidius’ Metamorphosen. Arachne en spinnen en honden en Actaeon. College 7: De filosoof Seneca en de invloed van zijn ideeën. Mindfulness avant la lettre. College 8: De Medea van Euripides, een Griekse tragedie. Waarom vermoordt een moeder haar kinderen? College 9: De oorsprong van sport en de Olympische Spelen. Geen schoonspringen, geen mountainbiken, geen tafeltennis. College 10: De boog van Constantijn als legitimatie van de macht. Boodschappen voor de oplettende kijkers.

Locatie: Eindhoven

V26

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Ernest Kurpershoek

Noord-italiaanse schilderscholen

Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Dinsdagmiddag 12.45 – 16.30 uur LET OP: afwijkende lestijden Cursusdata: 21-01, 28-01, 04-02 en 11-02 (25-02 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (4 colleges van 4 x 45 minuten met 3 x 15 minuten pauze)

eindhoven

Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

De Italiaanse stadscultuur heeft altijd een sterk eigen karakter gehad. Iedere stad had wel een schilderschool met typische kenmerken die zorgvuldig gekoesterd werden. Onderlinge wedijver zorgde voor een dynamische ontwikkeling waarbij de verschillende schilderscholen om beurten de leiding namen. Noord-Italiaanse schilderscholen liepen steeds in de voorhoede als het vernieuwingen in de schilderkunst betrof. Hier werden nieuwe genres ontwikkeld, de landschapschilderkunst, de genrekunst, de karikatuur, en het psychologische portret. Ook op stilistisch vlak gingen de Noord-Italiaanse kunstenaars experimenteel tewerk: ze ontwikkelden een nieuwe toepassing van lineair perspectief en een nieuwe visie op oppervlakte textuur en gingen ertoe over composities op te bouwen uit kleur en licht-donker. Het resultaat van dit alles was een rijk gevarieerd en toch homogeen schilderkundig erfgoed met vele schitterende en originele werken. De cursus is chronologisch van opzet, met per periode de nadruk op bepaalde schilderscholen in Noord-Italië. Naast de schilderkundige aspecten besteden we ruim aandacht aan functie en gebruik van de schilderijen. Hierdoor krijgen we tegelijk een verrassend inzicht in de eigenzinnige Noord-Italiaanse stadscultuur. Aan de orde komen: • Verona, Padua: Giotto, Altichiero, Pisanello • Mantua en Ferrara: Mantegna, Giulio Romano, Cosmè Tura • Venetië I: Bellini, Carpaccio, Giorgione • Venetië II: Titiaan, Tintoretto en Veronese • Parma: Correggio, Parmigianino • Bergamo, Milaan: Moroni, Sofonisba Anguissola, Arcimboldo • Bologna: de Carracci academie, Guercino, Reni

Literatuur: De colleges bestaan uit powerpoint-presentaties en worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld. Per bijeenkomst wordt relevante literatuur vermeld.

Drs. Ernest Kurpershoek is afgestudeerd aan de Universiteit van Amsterdam en is gespecialiseerd in de Italiaanse kunstgeschiedenis, met name de Italiaanse frescokunst. Hij is werkzaam als docent, publicist en reisleider. Zijn meest recente boek is getiteld ‘Italiaanse fresco’s’ (Olive Press, 2011). Hij leidt reizen naar Italië en Spanje. Als docent is hij verbonden aan verschillende HOVO-instellingen en aan het Nationaal Restauratie Centrum.

56

V27

Filosofie

Drs. Harry Willemsen

Metafysica - zoektocht naar de werkelijkheid

Men zou onze tijd met een gerust hart een zoekende tijd kunnen noemen. Kijk alleen maar wat er nu in en met de religie(s), de godsdiensten en - concreter – de kerken gebeurt. Bedenk welke verschuivingen de moraal heeft laten zien/laat zien… Kijk naar de niet aflatende stroom van publicaties (met name boeken) omtrent de zinvraag . Overal klinkt de roep naar een nieuwe spiritualiteit of - beter gezegd misschien – mentaliteit en ook filosofie beleeft een belangstelling groter en in bredere kringen dan ooit. In deze cursus trachten we te komen tot nadere verheldering van de zinvraag. We doen dat vanuit de filosofie en wel vanuit de metafysica, vanouds het hart van de filosofie. De metafysica wordt hier gepresenteerd als een vorm van echt(weliswaar anders) denken naast dat van de wetenschap. Uitdrukkelijk wordt niet voorbijgegaan aan de geschiedenis van de metafysica (met al haar onderliggende tegenstrijdigheden en dwarsliggers). Kwesties als vragen naar de betekenis van religie, levensbeschouwing, kunst, wetenschap, moraal en cultuur in het algemeen zullen daarbij vanzelfsprekend aan de orde komen. Want voor gelovigen – gelovig hoe dan ook – zowel als voor ongelovigen geldt de noodzaak te komen – zo leert de levenservaring – tot een ander denken. Met andere woorden, we gaan in gesprek met de uitdrukkingen uit de traditie en op zoek naar hedendaagse uitdrukkingen en ervaringen.

Literatuur: Cursusboek: Herman Berger, Metafysica, een dwarse geschiedenis, Uitgeverij Damon, Budel 2003, ISBN 90n 5573 3065 Prijs € 16,90. Aanbevolen: Hannah Arendt, Denken. Het leven van de geest, Uitgeverij Klement/Pelckmans, Zoetermeer/Kapellen 2012. ISBN978 9086871018. Jan Bor, Op de grens van het denken. De filosofie van het onzegbare, Uitgeverij Bert Bakker. Amsterdam 2005. ISBN 90351-2736-6.

Dag en tijd: Dinsdagmiddag 13.00 – 14.45 uur Cursusdata: 28-01, 04-02, 11-02, 18-02, 25-02, 11-03, 18-03, 2503, 01-04 en 08-04 (15-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Deze cursus maakt deel uit van de leergang Filosofie, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Drs. Harry Willemsen studeerde filosofie te Nijmegen, is redacteur van Woordenboek Filosofie, hoofdredacteur van tijdschrift Filosofie, voorzitter Wijsgerige Kring Eindhoven, directeur van Centre Erasme, een centrum voor o.a. cursussen filosofie in Zuid-Frankrijk (www.centre-erasme.nl)

57

eindhoven

Deze cursus is bedoeld voor iedereen die interesse heeft in filosofie. Zij vormt een onderdeel van een leergang die – verspreid over een drietal jaren – de belangrijkste onderdelen van de filosofie systematisch in kaart te brengen. Deze cursus is ook geheel zelfstandig te volgen en heeft - zoals alle filosofie – een inleidend karakter.

Locatie: Eindhoven

V28

Muziek(geschiedenis)

Anton van Kalmthout

De symfonieën van Beethoven, structuur en emotie

Een unieke kans voor muziekliefhebbers: tekst en uitleg in één blok bij alle symfonieën van Beethoven, geesteskinderen van een weerbarstig genie. Beethoven veroorzaakte met zijn negen symfonieën een revolutie in de orkestwereld, bij het publiek en in de muziekgeschiedenis.

Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Woensdagochtend 10.15 – 12.00 uur Cursusdata: 29-01, 05-02, 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 2603, 02-04 en 09-04 (16-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

eindhoven

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Tot aan Beethoven waren symfonieën abstracte schoonheden, die een volmaakte vorm en structuur hadden gekregen, gecomponeerd in groot vakmanschap en voorzien van een fantastische “Noten- Spielerei”. Met Beethoven begon de opmars van de symfonie als verpakking voor de persoonlijke emotie van componisten. Denk wat Beethoven betreft aan de tragische accenten als gevolg van zijn toenemende doofheid in de tweede symfonie. Vanwege de overwinning op Napoleon was het Weense publiek euforisch over Beethovens jubelende zevende symfonie. Maar volgens Carl Maria von Weber moest de componist van dit werk rijp zijn voor het gekkenhuis. Hoor hoe Beethoven de revolutionaire idealen van vrijheid, gelijkheid en broederschap verdedigt in de Eroica. Hij deed het met zo’n heftigheid dat het in het Wenen van 1804 een ware schokgolf veroorzaakte. De oorspronkelijke held van deze noten was Napoleon. Totdat die zich in 1804 tot keizer liet kronen. Beethoven ontstak in hevige woede en scheurde het titelblad met Napoleons naam aan flarden. Vergelijkbare spanning en stuwkracht goot Beethoven in zijn achtste symfonie uit 1812. En welk een inspiratie ontleende Beethoven aan de natuur in de 6e symfonie! En dan is er de levenskracht van de negende symfonie, waar de muziek niet meer toereikend was om de emoties weer te geven. Maar laten we ook niet de humor vergeten in zijn werk. Vaak in contrast met de sombere blik die we in Beethovens gezicht zien, is de geestige wijze waarop hij het muzikale materiaal van een glimlach voorziet. Vaak is Beethoven de klassieke componist met strenge opvattingen over vorm en structuur. Maar steeds méér is hij de emotionele en geladen componist die de symfonie gebruikt om aan die emoties vorm te geven. Deze beide aspecten zijn onderwerp van deze cursus. Alle symfonieën worden geanalyseerd, beluisterd en voorzien van het nodige commentaar. Literatuur: Syllabus. Anton van Kalmthout studeerde orgel en schoolmuziek. Hij was 20 jaar hoofd van de muziekafdeling van het instituut voor kunstzinnige vorming “De Nieuwe Veste” in Breda. Hij heeft een ruime carrière als organist achter de rug en is thans organist in de abdij de Achelse Kluis. In zijn huidige werk richt hij zich op de verklaring van en uitleg over muziek. De hedendaagse muziek is daarbij een belangrijk onderwerp.

58

V29

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Jenneke Lambert

Moderne kunst: colleges met museumbezoek

Kunst komt pas echt goed tot zijn recht en ‘bij ons binnen’ wanneer we voor het werk zelf staan. Die ervaring kan verdiept worden door met elkaar daarover in gesprek te gaan. Door ideeën en associaties te delen ontstaan weer mooie en nieuwe inzichten. Deze cursus bestaat uit zes bijeenkomsten. Ieder college bereidt een museumbezoek voor dat de week daarop plaatsvindt. We zullen ons richten op de vaste collectie of interessante tentoonstellingen van kunst uit de 20e en 21e eeuw in de volgende musea. 12 februari Vanaf 2 november 2013 wordt in de nieuwbouw van het Van Abbemuseum een prachtig overzicht van de eigen collectie gepresenteerd. Met de titel Er was eens… wil het museum laten zien hoe werken via verschillende verhaallijnen verbonden kunnen zijn. Sommige kunstwerken zijn na jaren weer voor het eerst te zien. 19 maart In Museum De Pont zullen we behalve de eigen collectie ook de tentoonstelling met het werk van de Amerikaanse kunstenaar Dan Graham bekijken. 16 april Aangezien op het moment van het schrijven van deze tekst lang niet overal bekend is welke tentoonstellingen er in het voorjaar te zien zijn, blijft het derde museum nog even een verrassing. Aan het begin van de cursus zal de docent u hierover nader informeren.

Dag en tijd: Woensdagochtend 12.30 – 14.15 uur LET OP: excursiedagen afwijkende tijden Cursusdata: 05-02, 12-02, 12-03, 19-03, 09-04 en 16-04 (23-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 135,- (3 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze en 3 maal rondleiding in museum) Werkvorm: Hoorcollege en werkcollege Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

U bezoekt de 3 musea samen met de docent. Vervoer is op eigen gelegenheid en de cursusprijs is exclusief toegangskaartjes (totaal ongeveer 39 euro) omdat de meeste van onze cursisten een museumjaarkaart hebben en dus gratis toegang tot de musea. Houdt u rekening met deze eventuele extra kosten.

Literatuur: De powerpoint-presentaties van de colleges worden via www.hovobrabant.nl beschikbaar gesteld.

Drs. Jenneke Lambert studeerde kunstgeschiedenis in Leiden en hobo aan het conservatorium in Den Haag. Zij geeft onder meer les aan het Amerikaanse Emerson College (Well, L.) en is verbonden aan het Van Abbemuseum.

59

eindhoven

In de colleges zullen aan de hand van powerpoint-presentaties een aantal thema’s besproken worden die de museumbezoeken enigszins zullen verbinden. In de musea zelf zullen we uitgebreid stilstaan bij de manier waarop het werk gemaakt is, het materiaalgebruik, hoe het werk in de ruimte getoond wordt, enzovoort. Maar het zijn vooral de gesprekken onderling naar aanleiding van een kunstwerk, die het bezoek met elkaar extra waardevol maken.

Locatie: Eindhoven

V30

Geschiedenis

Mr. Ben Croon

Van Socrates tot Lodewijk XVI

Locatie: Eindhoven

In de West-Europese geschiedenis heeft een aantal geruchtmakende processen en veroordelingen plaatsgevonden. In deze processen manifesteerden zich de politieke, religieuze of wetenschappelijke spanningen van die tijd. In de totstandkoming van deze gebeurtenissen heeft het denken van filosofen met regelmaat een belangrijke rol gespeeld, sommigen waren zelf slachtoffer van vervolging. Omgekeerd hebben deze gebeurtenissen ook het denken beïnvloed.

Dag en tijd: Donderdagochtend 10.45 – 12.30 uur Cursusdata: 13-03, 20-03, 27-03, 03-04 en 10-04 (17-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 132,- (5 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

eindhoven

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 16 februari.

We bezien de ontwikkelingen vanaf de democratieën in de klassieke oudheid, de opkomst van de kerk en het van God gegeven koningschap tot en met de fase van opstanden en revoluties. Na de Franse revolutie treedt er in zoverre een nieuwe fase in dat iedereen gelijk is voor de wet. Door het leven van de tien veroordeelden te volgen, hun tijd en hun denkbeelden komen de verschillende thema’s op een aansprekende wijze aan de orde. In deze vijf college’s worden de volgende personen behandeld: College 1. Socrates. De directe democratie in Athene, de eerste filosofen, de politieke achtergronden van zijn proces, wat was zijn verdediging en de paradox van zijn veroordeling: mag iemand het recht op vrije meningsuiting worden ontzegd ten einde de democratie te redden? College 2. Cicero. De Romeinse republiek: een regnum mixtum, het vita activa, geweld en corruptie, het ontstaan van een wereldrijk, Cicero consul, de samenzwering van Catilina, Cicero’s geschriften, de ondergang van de republiek College 3. Hendrik IV. Een nieuwe orde in Europa, van denken naar geloven: de ontwikkeling van het christendom, Augustinus en de Stad Gods, het Oost-Frankische Rijk, de Investituurstrijd: koning versus paus, de gang naar Canossa, het concordaat van Worms College 4. Jeanne d’Arc. Ontwikkeling van de koninklijke macht in Frankrijk en Engeland, de Honderdjarige Oorlog, Jeanne d’Arc doorbreekt de Franse impasse, het ketterproces in Rouen, rehabilitatie en heiligverklaring College 5. Maarten Luther. Crises in de kerk: ketterij, decadentie en corruptie, Hus verbrand, de handel in aflaten, de 95 stellingen, keizer en keurvorsten, de banvloek en de lange weg naar de rijksdag te Worms, andere reformatorische bewegingen en de contra-reformatie In een tweede collegereeks in najaar 2014 zullen behandeld worden: Thomas More, Galileo Galilei, Johan van Oldenbarnevelt, Karel I en Lodewijk XVI. De beide series kunnen ook onafhankelijk van elkaar gevolgd worden. Literatuur: De docent reikt per college een hand-out uit met een korte samenvatting van de gegevens. Ben Croon (1947) studeerde rechten in Leiden. Hij was advocaat in Amsterdam en later hoofd van de juridische afdeling binnenland van de ABN-AmRo Bank. In de jaren negentig verliet hij de bank. Vervolgens volgde hij colleges West-Europese geschiedenis aan de UvA en verdiepte zich in literatuur en filosofie. Hij deed een opleiding scenarioschrijven en draagt literaire verhalen voor. Sinds 2008 geeft hij colleges aan verschillende HOVO-instellingen.

60

V31

Natuurwetenschappen

Dr. Ruud Licht

BIOTECHNOLOGIE

Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Donderdagmiddag 14.00 – 15.45 uur Cursusdata: 30-01, 06-02, 13-02, 20-02, 27-02, 13-03, 20-03 en 27-03 (03-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 186,- (7 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze en laboratoriumbezoek) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Op 27 maart wordt de cursus afgesloten met een middagexcursie naar het Biolab van de TU Eindhoven. Literatuur: De docent stelt de powerpoint-presentaties en artikelen digitaal beschikbaar. Aanbevolen boek: Bill Bryson, A short history of nearly everything, Black Swan, 2004, 0552151742, ISBN 0552997048. Dr. Ruud Licht studeerde Medische biologie aan de UvA en deed onderzoek naar: medische immunologie KUN (promotie-onderzoek), stamcelbiologie / biotechnologie aan de universiteiten van Groningen, Rotterdam en Utrecht. Momenteel richt hij zich vooral op onderwijs geven.

61

eindhoven

Biotechnologie is het aanpassen van leven op basis van biologische wetenschap. Dit gebeurt niet alleen met bacteriën en planten maar ook met mensen. De ontwikkelingen op dit gebied gaan snel en worden steeds ingrijpender. Er is nu al meer mogelijk dan je denkt en het is belangrijk om er iets meer van af te weten. Gelukkig is het ook weer niet zo moeilijk als het lijkt. In de colleges komt aan bod: Stamcellen en proefdieren: Welke soorten stamcellen zijn er allemaal en wat kan/ mag je daar mee? Nieuwe therapieën moeten worden getest in proefdieren. Hoe doe je dit, en wat houdt het werken met proefdieren in? Tissue-engineering en Imaging: Bij het maken van nieuwe weefsels worden stamcellen en materialen gecombineerd. Om te zien of en hoe dit werkt zijn er allerlei technieken om in weefsels te kunnen kijken. DNA/RNA-technologie en synthetische biologie: Nieuwe technieken stellen ons in staat om op basis van RNA en DNA interventies te plegen op cellulair niveau en bovendien willekeurig welke eigenschap te introduceren in een organisme. Het is zelfs mogelijk om totaal nieuwe organismen te maken. Veredeling en selectie: Verandering is een essentieel onderdeel van het leven. Moderne biotechnologische technieken zorgen ervoor dat selectieve veranderingen veel sneller worden gerealiseerd dan vroeger en opent de deur voor aanpassingen die in de natuur niet plaats zouden vinden. Genomics, Proteomics en individuele gezondheidszorg: Sinds het humane genoom project komen er enorme hoeveelheden data op ons af. Wat leren we daar van? Genen zeggen niet alles, het gaat er vooral om welke eiwitten wordt geproduceerd en hoe die samenwerken. Genomics en proteomics brengen diagnostiek en therapieën op een steeds individueler niveau. Toekomst van biotech / integratie biologie en technologie: In de nabije toekomst zal technologie steeds verder geïntegreerd raken met het dagelijks leven. Technologie als telefoons zullen worden geïntegreerd met biologische functies. De oorsprong van het leven / Wat is leven eigenlijk?: Vanuit biologisch perspectief zijn er prima antwoorden te geven op de vraag wat leven is, hoe het begon en de zin ervan. We bespreken wat er tegenwoordig allemaal kan met biotechnologie en over wat we (niet) zouden moeten willen dat er gebeurt. De docent heeft meer dan twintig jaar gewerkt in de biotechnologie aan verschillende universiteiten en zal de stof helder uitleggen en ondersteunen met praktijkvoorbeelden.

V32

Filosofie

Drs. Nelleke Canters

Cioran: bestaan als verleiding

In zijn werk uit 1956 met de titel La tentation d’exister (Bestaan als Verleiding) zien we Cioran verschijnen als een ware erfgenaam van Nietzsche. En in de 20e eeuw was hij niet de enige. De afkeuring van de rationele geest zien we naast Nietzsche ook bij Spengler en Klages. Maar ook bij Russische schrijvers en filosofen als Dostojevski en Sjestov. Auteurs die de jonge Cioran ten diepste hebben beïnvloed.

Locatie: Eindhoven Dag en tijd: Vrijdagochtend 10.30 - 12.15 uur Cursusdata: 31-01, 07-02, 14-02, 21-02, 28-02, 14-03, 21-03, 2803, 04-04 en 11-04 (25-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie

EINDHOVEN

Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Sinds 1937 woonde de uit Roemenië afkomstige Cioran in Parijs en deze ‘verhuizing’ bracht een definitieve breuk met zijn Roemeense verleden tot stand. Als ‘outcast’ beziet hij de wereld in al zijn objectieve treurigheid. Zowel vóór als na de tweede Wereldoorlog ziet Cioran kracht en macht als een vorm van vitaliteit en waanzin als een bron van waarheid en het bewustzijn als een bedreiging voor het instinct. Echter in tegenstelling tot de dertiger jaren verschijnen deze opvattingen nu zonder nationalistische utopie. Bovenstaande ideeën maken direct duidelijk dat we voor optimistische ideeën bij deze filosoof aan het verkeerde adres zijn. Cioran omhelst Nietzsche en hij ontwikkelt in samenspraak met laatstgenoemde een geheel eigen en persoonlijk denken. Bij velen ligt Cioran zwaar op de maag. Dit komt vooral voort uit het feit dat we meestal geneigd zijn de mens op te vatten als een positief wezen, d.w.z als een emancipatoir wezen dat in staat is zin en betekenis, een doel aan zijn leven te geven. Echter bij Cioran ontwaak je uit en word je genezen van deze optimistische sluimer. Volgens hem ‘splijt’ het denken de wereld in ‘tijd en plaats’, ‘subject en object’, ‘middel en doel’, en dat verwijdert de mens van geluk. Iedere planning van een betere toestand is utopisch, en daarom zondermeer vergeefs. Aldus lijden we en brengen we lijden in de wereld zonder daar bewustzijn van te hebben. ‘Op deze wijze draait het denken in zichzelf dol, tot er uiteindelijk niets overblijft als een grijze horizontale wanhopige verveling’. Voor de oermens bestond het paradijs, omdat er geen tijd en geen geschiedenis was. Volgens de Griekse mythe was het Prometheus die het vuur stal van de goden en het schonk aan de mensen. Daarmee stortte hij echter de mens in de afgrond, aldus Cioran.

Literatuur: Een boek. De titel wordt in de eerste bijeenkomst bekend gemaakt.

Drs. Nelleke Canters is hogeschooldocent filosofie aan de Fontys Hogescholen te Eindhoven. Lid van de kenniskring omtrent het lectoraat Filosofie & Ethiek van Fontys Hogescholen. Onderzoeker aan het Nietzsche Kolleg te Weimar en bestuurslid van de Wijsgerige Kring Eindhoven. Daarnaast is ze directeur van het Centrum voor Filosofie & Kunst te Budel en verzorgt ieder jaar een denkvakantie in samenwerking met diverse buitenlandse universiteiten.

Cioran

62

V33

Mens en maatschappij

Prof. Piet Houben Riet de Boer

Ontdekken van inspirerende levensthema’s

Als mensen in gesprek gaan over de eigen levensloop en wat hen daarin echt bezig houdt, hebben ze het over levensthema’s. Deze thema’s bevorderen of belemmeren mensen in hun streven naar zelfontplooiing onder meer op het gebied van sociale relaties, waarden en geestelijk leven. Inspirerende levensthema’s bevatten persoonlijke doelen voor wenselijk handelen dat voor de betrokkene de moeite waard is. Als mensen door inspirerende levensthema’s gestuurd worden en daarmee aan de slag gaan, zijn ze op hun best in het aangaan van uitdagingen. Ze ontwikkelen dan gemakkelijker nieuwe vaardigheden en werken beter met anderen samen om een bepaalde activiteit tot stand te brengen. De daardoor gestimuleerde groei is extra van belang bij het ouder worden, vanwege het streven naar langer door werken, langer zelfstandig wonen en elkaar maatschappelijk ondersteunen. Want wetenschappelijk onderzoek laat zien dat relatief veel mensen de mogelijkheden van persoonlijke ontwikkeling in de tweede levenshelft onderschatten, terwijl het een belangrijke bron is voor het aangaan van uitdagingen, het focussen op de kwaliteit van leven en omgaan met indringende levensvragen. Deze vaardigheden tot levenskunst zijn des te meer nodig waar vertrouwde levensbeschouwelijke kaders hun inspirerende kracht verliezen. De gerontologie en andere menswetenschappen ontdekken steeds meer de mogelijkheden van ouderen om zich te ontwikkelen en mentaal te groeien. Ze blijken over een grotere beslissingsruimte te beschikken om hun geluk duurzaam te beïnvloeden, dan gewoonlijk aangenomen wordt. Bij ouderen uit zich deze duurzaamheid ook in het doorgeven van wat waardevol is voor toekomstige generaties. Deze generativiteit is dan ook een belangrijke bouwsteen voor mens en samenleving en duurzaam gebruik van het milieu en de aarde.

Locatie: Breda Dag en tijd: Dinsdagmiddag 13.15 – 16.15 uur LET OP: afwijkende lestijden Cursusdata: 04-02, 18-02, 11-03, 25-03 en 08-04 (29-04 reservedatum inhaalcollege)) Prijs: € 200,- (5 colleges van 3 x 50 minuten met 2 x 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoor- en werkcollege met interactie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

In deze cursus exploreren deelnemers zelf met behulp van ‘vensters’ en ‘gereedschappen’ welke hun inspirerende levensthema’s zijn. De vensters met hun toelichting geven inzicht in relevante wetenschappelijke bevindingen en de gereedschappen zijn behulpzaam bij een praktische vertaling daarvan tijdens het workshopgedeelte. De beide onderdelen worden door een docent resp. een trainer begeleid. Het uitwisselen van bevindingen bij het werken met het gereedschap in 2 of 3-tallen stimuleert het persoonlijke ontwikkelingsproces. Cursisten zien hierdoor ook mogelijkheden deze vorm te vertalen naar activiteiten met anderen in hun netwerken. Literatuur: Handboek met vensters en gereedschap: Piet Houben, Interactief levensloopbeleid, Amsterdam: SWP, 2009 (ISBN 978 90 6665 987 0); € 24,95. Aanbevolen: Gabriël van den Brink (red.), De Lage Landen en het hogere, De betekenis van geestelijke beginselen in het moderne bestaan, Amsterdam: AUP, 2012. Aanvullend lesmateriaal wordt digitaal ter beschikking gesteld via www.hovobrabant.nl breda

Prof. dr. Piet Houben is emeritus hoogleraar toegepaste sociale gerontologie aan de VU. Hij is actief in lezingen, trainingen en innovatieprojecten m.n. op het gebied van ouderenadvisering en bevordering arbeidsparticipatie oudere werkers. Riet de Boer, gestalttrainer. Zij begeleidt de cursisten en de groepjes bij het toepassen van het gereedschap.

63

V34

Natuurwetenschappen

Drs. Heinz Wanders

ALBERT EINSTEIN Zijn leven, zijn werk en de mens

Locatie: Breda Dag en tijd: Woensdagmiddag 14.00 – 15.45 uur Cursusdata: 12-02, 19-02, 26-02, 12-03, 19-03, 26-03 en 02-04 (09-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 169,- (7 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 12 januari.

Iedereen kent zijn naam, iedereen kent zijn beroemde formule E = MC². Maar wie was Einstein nu eigenlijk? Hij werd in 1879 geboren, enkele jaren na het einde van de Frans-Duitse oorlog en het begin van de Duitse eenheidsstaat, die in zijn geboortejaar nog lang niet “af” was. Zijn wieg stond in Ulm, in Baden-Württemberg. In Ulm wonen Schwaben, een Duitse bevolkingsgroep, die een geheel eigen Duits spreekt en een unieke volks¬aard bezit. Hij bezocht de middelbare school in München en in Zwitserland, waar hij ook studeerde. Hij kreeg een bescheiden baantje op het octrooibureau in Bern, maar in zijn vrije tijd werkte hij aan problemen van de theoretische natuurkunde. Het jaar 1905 is de geschiedenis ingegaan als het “annus mirabilis”, het wonderjaar van Albert Einstein. In dat jaar publiceert hij in het prestigieuze vakblad “Annalen der Physik” vijf artikelen die elk voor zich een Nobelprijs waard waren. Hij was op slag beroemd en met 26 jaar een toonaangevende wetenschapper. Na professoraten in Zürich en Praag volgde in 1913 een benoeming in Berlijn. Hij nam tijdens de Eerste Wereldoorlog openlijk stelling tegen die oorlog en riep op tot dienstweigering, waarbij zijn Zwitsers staatsburgerschap hem voor consequenties beschermde. In 1916 volgde de publicatie van zijn algemene relativiteitstheorie, die een geheel nieuwe opvatting over zwaartekracht formuleerde. In 1918 scheidde hij van zijn eerste vrouw. De manier waarop dat ging laat een kant van de mens Einstein zien, die geen bewondering verdient. In 1933 komt Hitler aan de macht en Einstein vertrekt met zijn tweede echtgenote naar de USA, waar hij een aanstelling krijgt bij het Institute for advanced studies in Princeton. Hier schrijft hij twee brieven naar President Roosevelt, waarin hij zijn zorg uit over een Duitse atoombom. Einstein werkt binnen het Manhattan project mee aan de bouw van een Amerikaans nucleair wapen. Zijn politieke invloed blijft ook na de oorlog groot. Hij werd zelfs uitgenodigd om de eerste president van de nieuwe staat Israël te worden. Na 1916 staat zijn wetenschappelijke carrière in het teken van twee “gevechten”. Hij weigert de inzichten van de deeltjesfysica te accepteren en is in een continue strijd gewikkeld met de kwantumfysica en vooral met Niels Bohr. Dat is merkwaardig omdat hij in 1921 de Nobelprijs ontvangt voor zijn verklaring van het foto-elektrisch effect: een kwantumtheoretisch onderwerp. Het tweede gevecht levert hij met zichzelf. Tot aan zijn dood heeft Einstein zonder resultaat gewerkt aan een theorie van alles: het vinden van elementaire, fundamentele natuurwetten, waaruit de kosmos kan worden afgeleid door pure deductie. Kortom: Albert Einstein is een nadere kennismaking meer dan waard. Literatuur: Syllabus.

breda

Drs. Heinz Wanders studeerde wiskunde, natuurkunde en electronica aan de KMA in Breda. Na afsluiting van zijn opleiding vervulde hij diverse functies in binnen- en buitenland bij de Koninklijke Luchtmacht. In 1971 slaagde hij in Leiden voor de onderwijsakte Duits MO-A en van 1972 tot 1977 studeerde hij sociologie in Utrecht en Leiden. Hij verliet de luchtmacht in 1998 en is thans consultant in de wereld van de luchtvaart die hem blijft boeien.

64

V35

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Jana Waarts

Kijken naar Kunst en Cultuur Kunst, filosofie en muziek van de late 17e en de 18e eeuw

Aan het einde van de 17de eeuw gaat de Barok over in de Rococo en kort daarop komen we in de eeuw van de Verlichting. We beginnen deze cursus met de ontwikkelingen in Spanje, Duitsland, Engeland en Italië. We eindigen in Frankrijk waar de eerste kenmerken van de Rococo ontstonden, met als reactie daarop het teruggrijpen naar het classicisme. We zijn dan aangeland in de eeuw van de Verlichting, die Europa diepgaand tot in onze tijd zou beïnvloeden. Spanje De Spaanse schilderkunst werd sterk beïnvloed door de kerk en had vooral een gewijd karakter. Maar daarnaast werden ook hofschilderkunst, stillevens, mythologisch- en genrewerk voortgebracht. We ontmoeten schilders als De Ribera, Zurbarán, Murillo en uiteraard Velásquez. Diego Velásquez wordt door velen beschouwd als de grootste Europese schilder ooit. Duitsland In Duitsland kijken we naar de architectuur van kerken en paleizen uit de late 17de en begin 18de eeuw. We komen bijvoorbeeld terecht in het prachtige slot Sans Soucis in Potsdam. Maar hier gaat de aandacht vooral uit naar de muziek en filosofie in de personen van Johan Sebastiaan Bach en de grote filosoof Immanuel Kant, die voor het moderne Verlichtingsdenken staat. Engeland In Engeland maken we in de muziek kennis met twee grootheden namelijk Händel en Purcell. In de schilderkunst staat de geschoolde klassieke benadering van Sir Joshua Reynolds op het programma. Zijn werk is passend bij de idealen van de verfijnde samenleving van zijn tijd. Italië In Italië ontmoeten we de Rococokunstenaar Tiepolo. In zijn werk komen alle decoratieve levendigheid en stralende kleuren samen. Tiepolo’s gave van staaltjes van visueel vernuft, zijn ongeëvenaard. Frankrijk In Frankrijk was de tendens in de 17de eeuw het Classicisme, met schilders als de Poussin en Lorrain. Het is ook de tijd van de filosoof Renée Descartes, waarmee het moderne denken zijn aanvang neemt. Met de dood van koning Lodewijk XIV in 1715 ontstonden nieuwe krachten om de gevestigde tradities van het sociale, politieke en culturele leven in Europa te doorbreken. In de kunst van het begin van de 18de eeuw vertegenwoordigt de Rococo dat sterke verzet tegen de ‘Grande Manière’. Vanuit Versailles keerde het hof terug naar Parijs en kort daarna ontstond de Parijse saloncultuur en de betekenis van vrouwen als trendsetter en beschermvrouwen van de kunst. Veel vooraanstaande denkers uit die tijd, onder wie Voltaire en Diderot, bezochten veelvuldig de salons. De schilders uit deze tijd zijn Watteau, Boucher en Fragonard. Halverwege de 18de eeuw grepen kunstenaars terug op de kunst van het Classicisme en ontstond het Neoclassicisme. Deze kunst had een hervormend karakter en riep om teruggrijpen naar de oude normen van ernst, moraliteit en idealisme. Met het uitbreken van de Franse Revolutie in 1789 zien we de propagandistische mogelijkheden daarvan. Het is vooral Jacques-Louis David die deze stijl als geen ander vertegenwoordigt.

Locatie: Breda Dag en tijd: Donderdagochtend 10.20 – 12.05 uur Cursusdata: 30-01, 06-02, 13-02, 20-02, 27-02, 13-03, 20-03, 2703, 03-04 en 10-04 (17-04 reservedatum inhaalcollege) Prijs: € 217,- (10 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze) Werkvorm: Hoorcollege Deze cursus maakt deel uit van de leergang Kijken naar Kunst en Cultuur in Breda, maar kan ook prima afzonderlijk gevolgd worden. Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

breda

Literatuur: De docent deelt per college samenvattingen uit. Jana Waarts geeft cursussen kunstgeschiedenis vanuit de multidisciplinaire studie cultuurwetenschappen. Zij heeft eigen cursussen kunst en cultuur ontwikkeld en geeft les bij diverse instellingen, HOVO, Aleph, Pharos, volksuniversiteiten en musea.

65

V36

Mens en maatschappij

Dr. Andreas Wismeijer

Gezondheidspsychologie

Het biopsychosociaal model stelt dat er een duidelijke interactie is tussen het functioneren van het lichaam (bio) enerzijds, en de psyche van de mens (psycho), en zijn sociale omgeving (sociaal) anderzijds. We weten echter ook dat emoties en psychologische factoren een invloed kunnen hebben op onze lichamelijke gesteldheid. Zo leidt stress tot een verhoogde kans op infecties en vatbaarheid voor virussen en resulteren psychologische interventies in sommige gevallen in een aantoonbare verbetering van lichamelijke functies.

Locatie: Breda Dag en tijd: Vrijdagochtend 9.35 - 11.20 uur Cursusdata: 07-02, 14-02, 21-02, 2802, 14-03 en 21-03 (28-03 reservedatum inhaalcollege)

Hoe zit deze wisselwerking in elkaar? Het veld van de gezondheidspsychologie richt zich op dit snijvlak van lichaam en geest. In deze cursus staat de relatie tussen lichaam en geest centraal en komen de meest relevante inzichten uitvoerig aan bod. Na een korte inleiding in de psyche van de mens worden verschillende lichamelijke processen besproken, en dat met name de rol van de psyche hierin.

Prijs: € 151,- (6 colleges van 2 x 45 minuten met 15 minuten pauze)) Werkvorm: Hoorcollege met mogelijkheid tot vragen/discussie Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 5 januari.

Tijdens de cursus zal in het bijzonder worden gekeken naar hart- en vaatziekten, stress, kanker en pijn. Tevens zal aandacht worden besteed aan onderzoeksmethoden die men in dit veld toepast en welke plaats de inzichten (zouden moeten) krijgen in de huidige gezondheidszorg.

Literatuur: Aanbevolen literatuur: Kaptein, A., Beunderman, R., Dekker, J. en Vingerhoets, A. (Eds). Psychologie en geneeskunde. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum, 2013.

breda

Dr. Andreas Wismeijer heeft na zijn afstuderen aan de Universiteit van Tilburg zes jaar aan de Vrije Universiteit van Barcelona gewerkt als docent en onderzoeker. Zijn onderzoek richt zich met name op de persoonlijkheidspsychologie en de relatie tussen het hebben van geheimen en welzijn.

66

T01 THEMA DAG

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Janko Duinker MA

Hoewel Petra een van de meest indrukwekkende plaatsen uit de oudheid is, weten de meeste mensen er toch niet zo heel veel over. Wie woonden er eigenlijk? Wat was hun schrift en religie? En hoe hebben ze die schitterende gebouwen uitgehakt in de rotsen van Jordanië? Deze themadag staat in het kader van de tentoonstelling: ‘Petra. Wonder in de woestijn’ in het Rijksmuseum van Oudheden. De docent neemt u mee naar het begin van Petra en de herontdekking van Johann Ludwig Burckhardt in 1812. Voor deze tijd was Petra niet bekend in de westerse wereld; tegenwoordig trekt de stad meer dan 700.000 bezoekers per jaar. De collegeblokken focussen zich op de cultuur, de religie en natuurlijk de fenomenale architectuur van het oude volk der Nabateeërs dat rond het begin van onze jaartelling Petra bewoonden. Dit van oorsprong nomadisch volk vestigde zich hier om een van de grootste architectonische hoogstandjes uit de oudheid te creëren. Maar wie waren deze mensen eigenlijk? We weten nog steeds niet precies waar ze vandaan kwamen hoewel er wel verschillende referenties zijn in de oude geschriften. De gebouwen in de stad komen uitgebreid aan bod. Het ‘schathuis’, de graven, de grote tempels en natuurlijk de fantastische decoratie die de gebouwen sierden. Wat kunnen we nu zeggen over de functie van deze gebouwen? Er werd heel lang aangenomen dat Petra een dodenstad was maar er blijken toch wel degelijk mensen gewoond te hebben. Op al deze vragen wordt op deze unieke themadag een antwoord gezocht. Vrijdag 21 februari 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.15 14.15 – 14.30 14.30 – 15.15 15.15 – 15.30 15.30 – 16.30 16.30 uur

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Introductie in Petra en de Nabateeërs Koffie/thee-pauze Blok 2: De geschiedenis van een nomadisch volk Lunchpauze Blok 3: De architectuur in Petra Korte pauze Blok 4: Het einde van een wereldrijk Koffie/thee-pauze Blok 5: Het maken van de tentoonstelling: Petra. Wonder in de woestijn Afsluitend drankje

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdag 21 februari 9.45 – 16.30 uur Prijs: € 70,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee en afsluitend drankje) Werkvorm: Hoorcollege Na de themadag is er in overleg met de docent een mogelijkheid voor een rondleiding over de tentoonstelling: ‘Petra. Wonder in de woestijn’ in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden (zie www.rmo.nl/petra) Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 6 februari.

Literatuur: Syllabus. Het Huis van Horus is een team van bevriende Egyptologen, afkomstig van de Universiteit Leiden, goed bekend in Egypte en deels ook in de Egyptologie gepromoveerd. Janko Duinker MA is werkzaam in het RMO in Leiden en treedt in deze cursus op als docent. www.huisvanhorus.nl

67

tilburg

Petra. Wonder in de woestijn

T02 THEMA

Multidisciplinair

Tilburg

DAG

Drs. Henk Verhoeven

A03 OERGANISATIE De evolutie van samenwerking: van mierenhoop tot multinational

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Vrijdag 21 maart 9.45 – 16.15 uur Prijs: € 60,- (inclusief koffie/thee en afsluitend drankje) Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 9 maart.

Darwinistische evolutie is zichtbaar in de natuur, maar ook in cultuur, economie, ideologie, taal, politiek en technologie. De dam van de bever en het internet van de mens verschillen niet fundamenteel van elkaar. Het onderscheid natuur versus cultuur is artificieel. Niet alleen biologische systemen ontstaan en functioneren volgens Darwins wetten, maar ook de dynamiek van informatie (bewustzijn, ideologie, taal, technologie) begrijpen we beter wanneer bekeken door een evolutionaire bril. Houdt Darwinistische evolutie ergens op? De docent Henk Verhoeven, schrijver van “Oerganisatie; de evolutie van samenwerking, van mierenhoop tot multinational” maakt op een overtuigende wijze duidelijk van niet. Het boek heeft als ondertitel “De evolutie van samenwerking”en hij laat overtuigend zien dat samenwerking de essentie vormt van complexe systemen. In zijn boek en tijdens deze themadag neemt hij u mee in een intrigerende reis. Steeds weer blijken biologische, culturele en technische systemen te functioneren volgens een aantal fundamentele wetmatigheden. De inzichten van Darwin kunnen we op veel meer gebieden toepassen dan alleen de biologie. Verhoeven baseert zijn ideeën op solide wetenschappelijk onderzoek. Voorbeelden uit de biologie, economie, psychologie, informatica, wiskunde, filosofie, technologie, sociologie en historische wetenschappen wisselen elkaar in een vlot tempo af, en vooral de verrassende dwarsverbanden daartussen maken deze themadag tot een bijzonder belevenis. De themadag rond “Oerganisatie” is gericht op een publiek met een brede belangstelling dat nieuwe, onverwachte, prikkelende en goed onderbouwde ideeën kan waarderen. Tijdens de themadag wordt een geheel nieuwe manier ontvouwd om naar de natuur, de mens, cultuur en techniek te kijken. Programma: 09.30 – 09.45 09.45 – 10.45 10.45 – 11.00 11.00 – 12.30 12.30 – 13.30 13.30 – 14.30 14.30 – 14.45 14.45 – 16.15 16.15 uur

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Evolutie is meer dan strijd, bloed en moord. Koffie/thee-pauze Blok 2: Het ontstaan van de mens. Waterapen, woestijnmensen, extreme en parasitaire mannen, taal, bedrog en seks. Lunchpauze Blok 3: Na genen: de Memen. De dynamica van informatie. Koffie/thee-pauze Blok 4: Oerganisatie. “Ideas having sex”, de industriële revolutie en ruimteschip aarde. Afsluitend drankje

Literatuur: Na afloop is het boek “Oerganisatie. De evolutie van samenwerking, van mierenhoop tot multinational” van de docent, desgewenst gesigneerd, aan te schaffen tegen een iets gereduceerde prijs, voor verdere studie en verdieping in dit onderwerp. Drs. Henk Verhoeven (1963) is organisatiepsycholoog en als docent Toegepaste Psychologie werkzaam op de Fontys Hogescholen in Eindhoven. Voorheen werkte ruim twintig jaar hij als consultant in het bedrijfsleven. Hij publiceerde verschillende boeken over psychologie, personeelsselectie en assessement, maar ook over border collies en sheepdogtrialling, één van zijn andere passies.

68

T03 THEMA DAG

Kunst- en cultuur(geschiedenis)

Drs. Cora Westerink

tilburg

Het Passieverhaal in de westerse schilderkunst

Deze studiedag vindt plaats in de Goede Week, voorafgaand aan Pasen. In de westerse kunstgeschiedenis neemt deze week, waarin Christus’ lijden wordt herdacht, een prominente plaats in. Dit Passieverhaal heeft een aantal meesterwerken voortgebracht die het lijden van Christus majestueus verbeelden aan de hand van uiteenlopende thema’s. Indrukwekkende gebeurtenissen van Christus’ laatste week op aarde vormden een bron van inspiratie voor kunstenaars uit de renaissance in Italië, maar ook schilders uit latere perioden en andere landen hebben de verschillende thema’s rondom Christus’ lijden tot in de meest bijzondere details uitgewerkt. Denk aan Massacio, Rogier van der Weyden, Peter Paul Rubens, El Greco, Barnett Newman en Marc Mulders. In het introductieblok bespreken we schilderkunstige verbeeldingen van enkele bijzondere thema’s uit de lijdensweek in de tijd van de Italiaanse renaissance. De kruisafneming (blok 2) neemt in Christus’ lijden een speciale plaats in. We verdiepen ons in Rogier van der Weyden en Peter Paul Rubens. Waarin vullen deze meesters elkaar aan, waarop drukken zij hun persoonlijke stempel en welke rol speelden de kerkelijke opdrachtgevers? In blok 3 verdiepen we ons in de manier waarop de van oorsprong Griekse schilder El Greco het thema van de zuivering van de tempel in verschillende versies heeft vervaardigd. Het laatste blok is gericht op de manier waarop eigentijdse kunstenaars thema’s uit Christus’ lijdensgeschiedenis verbeelden zoals Barnett Newman’s schilderijencyclus ‘Stations of the Cross’ die een weergaloze vernieuwing in de beeldtaal vormt terwijl Marc Mulders teruggrijpt op figuratie. Desondanks zijn Newman en Mulders schatplichtig aan elkaar. Hoe werkt dit proces van modernisering van een christelijk schilderkunstig thema? Kortom, ook in onze tijd heeft de kunstzinnige en spirituele impact van het Passieverhaal nog niets van haar indringendheid verloren.

Locatie: Tilburg Dag en tijd: Woensdag 16 april 10.45 – 15.30 uur Prijs: € 65,- (inclusief lesmateriaal, koffie/thee en afsluitend drankje) Inschrijven voor deze cursus is mogelijk tot 30 maart.

Programma: 10.30 – 10.45 10.45 – 11.45 11.45 – 11.55 11.55 – 12.45 12.45 – 13.45 13.45 – 14.30 14.30 – 14.40 14.40 – 15.30 15.30 uur

Ontvangst met koffie/thee Blok 1: Inleiding. Het Passieverhaal in de schilderkunst vanaf de renaissance door de eeuwen heen Koffie/thee-pauze Blok 2: De Kruisafneming door Rogier van der Weyden en Peter Paul Rubens Lunchpauze Blok 3: El Greco en Christus’ zuivering van de tempel Koffie/thee-pauze Blok 4: Het Passieverhaal in het werk van Barnett Newman en Marc Mulders Afsluitend drankje

Literatuur: Handouts worden tijdens de studiedag uitgereikt. Drs. Cora Westerink studeerde in 1990 af als lerares tekenen in de eerste graad aan de Academie voor Beeldende Vorming in Tilburg en is sindsdien beeldend kunstenaar. In 2002 voltooide ze een tweede studie cum laude aan de Universiteit van Tilburg in Taal en Cultuurwetenschappen. Zij werkt als freelance docente kunst- en cultuurgeschiedenis aan verschillende onderwijsinstellingen in het hbo. Ook initieert ze kunstprojecten in beeldende vorming, o.a. in het voortgezet onderwijs.

69

INSCHRIJFPROCEDURE EN VOORWAARDEN

U kunt eenvoudig en direct inschrijven via onze website www.hovobrabant.nl of door het inschrijfformulier in deze brochure ingevuld en ondertekend op te sturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg, Postbus 90153 5000 LE Tilburg. U kunt het formulier na ondertekening ook inscannen en via de mail versturen naar [email protected]. INSCHRIJVING Bij iedere cursus staat de uiterste inschrijfdatum vermeld. Inschrijving geschiedt op volgorde van binnenkomst. U krijgt nadat uw inschrijving verwerkt is een email of brief ter bevestiging van uw inschrijving. Wanneer een cursus volgeboekt is wordt er contact met u opgenomen. Er wordt een uitzondering gemaakt voor deelnemers aan een lopende leergang; zij hebben voorrang tot 20 juni (najaar) of 20 november (voorjaar) op nieuwe deelnemers (zie ook pag. 28). Deze worden zo spoedig mogelijk daarna ingeschreven. KOSTEN De kosten van een cursus bestaan uit: • Cursusprijs • Inschrijfgeld: Als u zich voor het eerst inschrijft bij HOVO Brabant Seniorenacademie, berekenen wij eenmalig € 10,- inschrijfgeld. • Lesmateriaal: Kosten voor lesmateriaal, boeken, readers of syllabi zijn niet bij de cursusprijs inbegrepen en worden apart in rekening gebracht, tenzij nadrukkelijk anders vermeld. BETALING Met het versturen van uw inschrijfformulier (via de website, mail, fax of post) gaat u een financiële verplichting aan voor de cursuskosten en voor eventuele bijkomende kosten. U kunt uw betaling op 2 manieren doen: • via een éénmalige automatische incasso • via overmaking o.v.v. een betalingskenmerk U kunt uw voorkeur kenbaar maken op het inschrijfformulier. PRIVACY BESCHERMING Wanneer u zich inschrijft, gaat u er mee akkoord dat uw naam, adres, telefoonnummer en e-mailadres worden opgenomen in een deelnemerslijst die wordt verspreid onder de deelnemers van de cursus en de docent voor onderling gebruik. Wanneer u hiertegen bezwaar heeft, verzoeken we u dit via uw inschrijfformulier aan te geven. VOORZIENINGEN De lokalen zijn in de regel ook toegankelijk voor minder validen, maar hebt u specifieke aanpassingen nodig, neem dan voor de zekerheid vooraf aan uw inschrijving contact met ons op. Dit geldt ook wanneer problemen heeft met horen, niet in alle leslokalen is geluidsversterking mogelijk.

70

ANNULERING Wanneer u zich heeft ingeschreven voor een cursus en u wilt of kunt deze cursus niet volgen, dan kunt u tot de bij de cursus vermelde inschrijfdatum annuleren. Dit kan uitsluitend schriftelijk gebeuren en de annuleringskosten bedragen € 20,-. U kunt zich richten aan HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of [email protected]. Na de vermelde inschrijfdatum is annuleren niet meer mogelijk. VERZOEK TOT RESTITUTIE In uitzonderlijke gevallen van overmacht, die de cursusdeelnemer zelf betreffen, kan voor aanvang van de cursus een schriftelijk verzoek tot restitutie worden ingediend t.a.v. mevr. K. van Helvert, HOVO Brabant Seniorenacademie, Tilburg University, Postbus 90153, 5000 LE Tilburg of via e-mail: [email protected]. Of er sprake is van overmacht is ter beoordeling van HOVO Brabant, u ontvangt schriftelijk uitsluitsel over dit besluit. Voor het niet kunnen volgen van een deel van een cursus wordt geen restitutie verleend. Wanneer u de cursus niet zelf in staat bent te volgen, kunt u kosteloos, en na overleg met het kantoor van HOVO Brabant, uw inschrijving aan een ander overdragen. WANNEER EEN CURSUS NIET DOORGAAT Een cursus kan alleen doorgaan bij voldoende deelnemers. Wanneer er op de uiterste inschrijfdatum onvoldoende inschrijvingen zijn om de cursus door te kunnen laten gaan, laten we u dat zo snel mogelijk weten. U wordt dan zo mogelijk nog ingeschreven in een andere cursus naar keuze. RESERVEDATUM Wanneer een docent door overmacht (ziekte, stakingen, files) eenmalig een college niet kan verzorgen, wordt dit college automatisch verplaatst naar de aangegeven reservedatum. Wij zullen in zo’n geval onze uiterste best doen u zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief te bereiken. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen. We gaan ervan uit dat u de reservedatum vrijhoudt. OVERMACHT, WIJZIGING EN ANNULERING DOOR HOVO BRABANT In het geval van onvoorziene omstandigheden, waaronder onvoldoende deelname voor een cursus, ziekte van een docent en omstandigheden die zich voordoen met betrekking tot personen en/of materialen welke voor een behoorlijke uitvoering door HOVO Brabant noodzakelijk zijn, daartoe aanleiding geven, dat uitsluitend ter beoordeling van HOVO Brabant, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/of annuleren. In het geval van overmacht aan de kant van HOVO Brabant, waaronder in deze algemene voorwaarden wordt verstaan naast wat dat betreft in de wet en jurisprudentie wordt begrepen, alle van buiten komende oorzaken, voorzien of niet voorzien, waardoor HOVO Brabant niet in staat is haar verplichtingen na te komen, kan HOVO Brabant de docent vervangen, de cursus onderbreken, verplaatsen en/ of annuleren. In het geval van wijziging in de cursusdata door HOVO Brabant, zal de cursist zo spoedig mogelijk telefonisch, per e-mail of per brief in kennis gesteld worden. Het kan zijn dat uw spamfilter of virusscanner onze berichten als ongewenst ziet, controleer daarom ook altijd uw spamfolder. Bent u voor ons onbereikbaar, dan kunnen wij daarvoor geen verantwoordelijkheid nemen.

DISCLAIMER Ondanks de zorg en aandacht die HOVO Brabant Seniorenacademie aan de brochures besteedt, is het mogelijk dat de informatie onvolledig of onjuist is. HOVO Brabant Seniorenacademie is niet aansprakelijk voor enigerlei directe of indirecte schade, van welke aard dan ook, die hieruit voortvloeit

71

HOVO KERSTDINER 2013

Meestal strelen wij de geest maar nu ook de maag. Een interessante, leerzame maar vooral ook gezellige en smakelijke ontmoeting in de donkere dagen voor Kerstmis.

Dinsdag 17 december 2013 Inloop vanaf 17.15 uur en afsluiting om 21.00 uur Met tussen de gangen door 3 korte lezingen door HOVO docenten en een mooie muzikale afsluiting. Een feestelijk 4-gangenmenu inclusief vooraf en bij iedere gang een gepast drankje. Het kerstdiner wordt georganiseerd in samenwerking met het opleidingsrestaurant ‘Ons restaurant’ van het Koning Willem I College in ’s-Hertogenbosch. Parkeren gratis. Prijs 65 euro per persoon. Meer informatie en aanmelden via www.hovobrabant.nl

ontv........................................................ NAS........................................................ Bev. dd...................................................

inschrijfformulier winter 2014

Ondergetekende Dhr./ Mevr. Voorletters:

Naam:

Straat: Postcode:

Plaats:

E-mail:

Mobiel:

Telefoonnummer:

Geboortedatum:

Was u al eerder cursist? Zo nee? We brengen éénmalig € 10 inschrijfgeld in rekening Zo ja? Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 8)

Ja / Nee JA / NEE

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen):



W01 DE GRIEKSE PREHISTORIE





W02 CHINA EN EUROPA: GESCHIEDENIS VAN EEN TURBULENTE RELATIE





W03 L’AMOUR FOU





W04 EEN LOUVRE DE LA HOLLANDE



W05 DE VERENIGDE STATEN, VAN KOLONIE TOT WERELDMACHT W06 PRACHT EN PRAAL VAN HET KREMLIN

Als u zich nog niet heeft opgegeven voor onze digitale nieuwsbrief, kunt u hier aangeven of u deze wil ontvangen:

JA / NEE

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

Vervolg van inschrijfformulier winter 2014

Wijze van betaling



Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangsdatum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

IBAN 1 N

L

Op naam van:

Ik kies niet voor de éénmalige machtiging en betaal na ontvangst van de factuur o.v.v. het be talingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals in deze brochure zijn opgenomen op pagina 70 en 71 of op onze website: www.hovobrabant.nl.

Datum:

Handtekening:

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Postbus 90153 5000 LE Tilburg of inscannen en e-mailen naar [email protected]

1

Wanneer u een buitenlandse bankrekening heeft is eenmalige incasso niet mogelijk

ontv........................................................ NAS........................................................ Alt. .........................................................

inschrijfformulier voorjaar 2014

Ondergetekende Dhr. / Mevr. Voorletters:

Naam:

Straat: Postcode:

Plaats:

E-mail:

Mobiel:

Telefoonnummer:

Geboortedatum:

Was u al eerder cursist? Zo nee? We brengen éénmalig € 10 inschrijfgeld in rekening Zo ja? Bent u beschikbaar als contactpersoon (zie blz. 8 )

Ja / Nee Ja / Nee

Schrijft zich in voor de cursus(sen) CODE:

TiteL:

CODE:

Titel:

CODE:

Titel:

Als u zich nog niet heeft opgegeven voor onze digitale nieuwsbrief, JA / NEE kunt u hier aangeven of u deze wil ontvangen:

Zie ommezijde voor vervolg inschrijfformulier en ondertekening

vervolg inschrijfformulier VOORJAAR 2014

Wijze van betaling



Hierbij verklaar ik dat ik akkoord ga met een éénmalige machtiging tot incasso van het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal. Dit bedrag wordt afgeschreven rond de aanvangsdatum van de cursus. Wanneer een cursus niet doorgaat wordt het bedrag vanzelfsprekend niet van mijn rekening afgeschreven of zo spoedig mogelijk teruggestort.

IBAN 1 N

L

Op naam van:

Ik kies niet voor de éénmalige machtiging en betaal na ontvangst van de factuur o.v.v. het be talingskenmerk het totale bedrag voor de door mij geboekte cursus(sen) en eventuele kosten zoals inschrijfgeld, annuleringskosten, administratiekosten en lesmateriaal.

Ik ga akkoord met de voorwaarden voor inschrijving, betaling en annulering zoals in deze brochure zijn opgenomen op pagina 70 en 71 of op onze website: www.hovobrabant.nl.

Datum:

Handtekening:

Dit formulier volledig ingevuld en ondertekend opsturen naar: HOVO Brabant Seniorenacademie Universiteit van Tilburg Postbus 90153 5000 LE Tilburg of inscannen en e-mailen naar [email protected]

1

Wanneer u een buitenlandse bankrekening heeft is eenmalige incasso niet mogelijk