Studiegids. najaar HOVO in Noord Nederland

Studiegids

najaar 2014

HOVO in Noord Nederland

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Senioren Academie

Over de cursussen en praktische informatie

Coördinator Jacqueline Kampman

Bestuur

HOVO-cursussen De eerste HOVO-cursus werd in 1986 aangeboden aan de Rijksuniversiteit Groningen. HOVO is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen.

Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter Dhr. T. Jensma, penningmeester Mw. mr. A. van Weelden, lid namens Stenden Hogeschool Drs. J. van der Vinne, lid namens Hanzehogeschool Dhr. W. ter Laak, lid namens de Vrienden van de Senioren Academie

Senioren Academie De Senioren Academie biedt HOVO aan in Groningen, Friesland en Drenthe en is een stichting, gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in deze provincies, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanze hogeschool Groningen en Stenden Hogeschool. De administratie wordt verzorgd in Groningen.

Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof

Administratie Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Sluitingen Zomersluiting Vanaf maandag 14 juli t/m vrijdag 15 augustus 2014 is het secretariaat van de Senioren Academie beperkt geopend: van maandag tot en met woensdag tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor de cursussen (via internet of per post) is in deze periode gewoon mogelijk. Kerstsluiting Vanaf 22 december 2014 t/m 2 januari 2015 is het secretariaat van de Senioren Academie gesloten.

Locaties De cursussen van de Senioren Academie worden gegeven in Groningen, Leeuwarden, Hoogeveen en een enkele cursus in Emmen. In Hoogeveen worden de cursussen gegeven in de Theater de Tamboer en in Emmen in de Stenden Hogeschool locatie Emmen. In Leeuwarden en Groningen wordt van verschillende cursuslocaties gebruik gemaakt. Informatie over de exacte leslocatie ontvangt u uiterlijk één week voor aanvang van de cursus in de definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus. Meer informatie over de inschrijfprocedure vindt u achter in deze gids.

het cursusmateriaal worden ofwel door de docent, ofwel door de Senioren Academie geïnd. Indien gebruik wordt gemaakt van externe literatuur, dient u deze zelf aan te schaffen. Ook dit staat bij de desbetreffende cursus aangegeven. Website (www.seniorenacademie.nl) U kunt zich via de website van de Senioren Academie inschrijven voor een cursus of lezing (of u kunt gebruik maken van het inschrijfformulier achterin deze gids). Cursusmateriaal op website Als de cursussen zijn begonnen, bestaat in veel gevallen de mogelijkheid om het tijdens het college getoonde materiaal nogmaals na te kijken op de site van de Senioren Academie. U ontvangt hiervoor een inlogcode van de Senioren Academie die u kunt vinden in de definitieve deelnamebevestiging. Het materiaal wordt zo snel mogelijk op de site geplaatst, indien mogelijk binnen een week na het college. Het cursusmateriaal blijft tot minimaal twee weken na afloop van de desbetreffende cursus op de site staan.

Cursusmateriaal In veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze inbegrepen in de bij de cursus vermelde cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt een aparte syllabus gemaakt of worden de hand-outs door de docent ter beschikking gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal staan in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en deze komen dan bovenop de vermelde cursusprijs. Deze kosten voor

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Studiegids najaar 2014 • 2


Algemene informatie 2 Voorwoord5

Programma Groningen 14NG00L 14NG01L 14NG02 14NG03 14NG04

Algemeen/multidisciplinair Openingslezing Groningen - De Oekraïense crisis: Poetins boemerang?6 22ste Nederlandse cultuurlezing Sporen in het land: nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland7 Grenzkontakte - Een cursus voor Nederlanders en Duitsers 8 Capita selecta kunst en cognitie - Beeldende kunstbeleving: een biocognitief spectrum 9 Informatie en de onzekerheid van het weten 11 Filosofie Oosterse filosofie - Van Aatman tot Zen Hedendaagse filosofie (4) - Kritische theorie, structuralisme en postmodernisme Mensbeelden in de hedendaagse filosofie (2) - 1945 - heden Het Kwaad - Menselijk al te menselijk

12 13 14 15

14NG09 14NG10 14NG11 14NG12 14NG13 14NG14 14NG15 14NG16

Geschiedenis en archeologie Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (1) - Het land van Toetanchamon Iulius Caesar, beeldvorming en werkelijkheid De Kelten, opkomst en ondergang van een geheimzinnige cultuur Historische portretten van landen en volkeren in Midden- en Oost-Europa - Eén Europa, vele geschiedenissen Berlijn, de lange schaduw van de val van de Muur Cultuurhistorische reis langs de Waddenkust, van West-Friesland tot Denemarken De Habsburgers, een geschiedenis van Europa’s belangrijkste vorstenhuis De Eerste Wereldoorlog als beeldbepalende periode in de twintigste eeuw

16 17 18 19 20 21 22 23

14NG17 14NG18 14NG19 14NG20 14NG21

Kunstgeschiedenis Productie, distributie en receptie van beeldende kunst van 1300 tot heden Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw Overzicht moderne beeldende kunst (2) - Van kubisme tot en met postmodernisme Kunstenaarsparen - Kunst en de liefde De geschiedenis van de bruggenbouw

24 25 26 27 28

14NG22 14NG23 14NG24 14NG25 14NG26 14NG27 14NG28

Mens en maatschappij Strafrecht in Nederland - Van verdenking tot veroordeling Een inleiding in de culturele antropologie - In de ban van de betekenis Gelijkheid en geluk - Maakt gelijkheid ons gelukkig? China, de Lange Mars van groei naar structurele verandering Griekenland van crisis naar crisis, twee eeuwen vol schulden Het hedendaagse Frankrijk, een moeilijke weg naar hervormingen Leeskamer - Levenskunst en geluk

29 30 31 32 33 34 35

14NG29 14NG30 14NG31

Muziek en theater Introductie tot leven en werk van Richard Strauss - ‘Im Dienste des Schönen’ Een anthologie van de Russische muziek (1) Geschiedenis van popmuziek - Rock, expressie van de romantiek

36 37 38

14NG05 14NG06+14NG06w 14NG07+14NG07w 14NG08+14NG08w



Programma Groningen vervolg 14NG32 14NG33 14NG34

Natuurwetenschappen Migratie, vogeltrek in een breed kader Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst Astronomie en astrofysica (2) - Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal

39 40 41

14NG35 14NG36 14NG37 14NG38 14NG39

Taal en literatuur Vervolgcursus - Latijn ‘Mozart, Rafaël, Cicero en de droom...’ Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel Brave New World: Writers, Readers, Publishers and Critics in the Digital Age Schrijfcursus - Autobiografisch schrijven

42 43 44 45 46

Programma Friesland 14NF00L 14NF01 14NF02 14NF03 14NF04 14NF05 14NF06 14NF07 14NF08 14NF09 14NF10 14NF11 14NF12 14NF13

Openingslezing Friesland - Healthy ageing en LifeLines47 Driedaagse cursus in Friesland - Vrijheid 48 Schrijfcursus Friesland - Columns schrijven 49 Relativiteit, een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd 50 Evolutie, van dino tot mus en muis 51 Centrale begrippen binnen de kunstgeschiedenis - Kijken naar kunst 52 De kanon fan Noard-Nederlân - Drinten, Friezen en Grinzers yn mienskiplik histoarysk perspektyf 53 Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst 54 Europa, omzien in verwondering en verbijstering 55 Thematische inleiding in de filosofie 56 Geschiedenis van popmuziek - Rock, expressie van de romantiek 57 Leeskamer - Levenskunst en geluk 58 Kunstenaarsparen - Kunst en de liefde 59 Rome van stad tot wereldrijk, de groei van het Romeinse rijk in de oudheid 60

Programma Drenthe 14ND00L 14ND01 14ND02 14ND03 14ND04 14ND05 14ND06 14ND07 14ND08 14ND09

Openingslezing Drenthe - Aletta Jacobs, een Gronings wicht op het wereldtoneel61 Driedaagse cursus in Drenthe - Vrijheid 62 De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw - De eeuw van de Revoluties 63 Canon van het Noorden - Drenten, Friezen en Groningers in gezamenlijk historisch perspectief 64 Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften 65 Een filosofische verkenning - Wetenschap als ons nieuwe geloof? 66 Rusland, de Eerste Wereldoorlog en de kunsten 67 Weerkunde voor iedereen - Achtergrond en duiding: een opklaring 68 Europa, van continent tot concept 69 Beeldhouwkunst 1870-1940 70

NIEUW: Overzicht cursussen per dagdeel in de week

71

Inschrijfformulier74 Inschrijfprocedure en colofon 75



Voorwoord Maar liefst 60 cursussen De belangstelling voor HOVO-cursussen is groot en vele cursisten weten ons te vinden. Deze studiegids omvat dit najaar daarom maar liefst 60 cursussen om een keuze uit te maken. De meeste cursussen worden aangeboden in Groningen, maar ook in Friesland en Drenthe staan er uiteenlopende cursusmogelijkheden op het programma. Cursussen aangeboden vanuit de Senioren Academie Faculteit Een opvallende plaats is er dit jaar voor de cursussen die vanuit de SAF, de Senioren Academie Faculteit, worden aangeboden. In de SAF verenigen zich oud-hoogleraren van de universiteit Groningen. Zij nemen een onderwerp in studie wijden daaraan, al dan niet met medewerking van sprekers van buiten de SAF-gelederen, een cursus voor de Senioren Academie. Multidisciplinaire cursussen Een dergelijke opzet geldt voor de cursus ‘Capita Selecta kunst en cognitie’, voor de cursus ‘Informatie en de onzekerheid van het weten’ en voor de cursus ‘Griekenland van crisis naar crisis’. Bij deze multidisciplinaire cursussen worden de colleges verzorgd door meerdere sprekers. Dit geldt ook voor de cursus ‘Grenzkontakte’, de cursus die in samenwerking met de universiteit Oldenburg wordt georganiseerd en voor de vervolgcursus over astronomie. Ook de cursus over het Nederlandse strafrecht wordt verzorgt door meerdere sprekers die, zelf afkomstig uit de strafrechtspraktijk, zonder enige twijfel bij uitstek geschikt zijn om hierover te vertellen. Bij enkele cursussen zijn er twee docenten, bijvoorbeeld bij de cursus ‘Europa-Van continent tot concept’ die in Emmen wordt gegeven en datzelfde geldt ook voor de cursus over Europa die in Friesland wordt aangeboden.

22ste Nederlandse Cultuurlezing, zondag 12 oktober, Martinuskerk Middelbert Lezing door prof.dr.ir. Theo Spek: "Sporen in het land, nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland"

Bekende en nieuwe docenten In de andere gevallen is één docent verantwoordelijk voor de gehele cursus. Onder deze docenten vindt u veel vertrouwde namen maar ook nieuwe docenten. Nieuw is bijvoorbeeld Elisabeth Molenaar, antropologe, ontwikkelingsgeograaf Peter Druijven, die een cursus over China zal geven, Alberte Roué, die een cursus over het hedendaagse Frankrijk aanbiedt of Harm Timmerman die de geschiedenis van de popmuziek voor zijn rekening neemt. Al deze cursussen vindt u onder het kopje ‘Mens en maatschappij’ in deze gids. Gratis toegankelijke lezingen Het studiejaar wordt in zowel Groningen, Friesland als Drenthe geopend met een gratis toegankelijke lezing. Wel wordt belangstellenden verzocht zich in te schrijven, zodat wij weten op hoeveel personen we voor de lezing kunnen rekenen. De lezing in Groningen (29 augustus) zal gaan over de crisis in de Oekraïne, in Friesland staat het zeer actuele ‘Healthy ageing’ centraal en in Emmen gaat de lezing over Aletta Jacobs, de eerste vrouwelijke student maar ook in andere opzichten een zeer ondernemende vrouw.

We hopen u weer te ontmoeten bij een (of meerdere) van onze cursussen en wensen u een mooi studiejaar toe. Namens bestuur en medewerkers van de Senioren Academie, Jacqueline Kampman, coördinator.

De Senioren van tegenwoordig zijn druk bezette mensen en vaak is het voor hen niet mogelijk om op alle dagen van de week een cursus te volgen. Om die reden is dit jaar voor het eerst een rooster met periode en dagdeel toegevoegd. Nu kunt u in één oogopslag zien of u het volgen van een bepaalde cursus in uw overige activiteiten kunt inpassen (zie pag. 71 t/m pag. 73).



GroningenAlgemeen/multidisciplinair

Openingslezing Groningen

De Oekraïense crisis: Poetins boemerang? Cursusnummer: 14NG00L Op het eerste gezicht lijkt het alsof de Russische president Poetin het conflict rondom Oekraïne heeft gewonnen: Rusland heeft de Krim definitief geannexeerd en de judoka Poetin houdt de rest van het oosten van het land in zijn Russische houdgreep. Kiev lijkt niet bij machte iets te doen, terwijl Poetin aanstuurt op een verdere verdeling van Oekraïne en het Westen slechts verstijfd toekijkt. Zien wij hier het begin van een nieuwe Koude Oorlog of is er eigenlijk niet zo veel aan de hand? En is de winst van Poetin eigenlijk wel zo zeker? Schuilt er achter de grote sterke Russische beer eigenlijk een president wiens toekomst zeer onzeker is? In zijn lezing gaat prof. Hans van Koningsbrugge in op de historische achtergronden van de Oekraïense crisis op de lange en korte termijn. Daarbij zal blijken dat de zijns geschiedenis van deze crisis vele malen gecompliceerder is dan uit de berichtgeving in de media valt af te leiden en dat een genuanceerde blik nodig is om deze situatie goed te kunnen doorgronden. Vervolgens wordt de blik gericht op Poetin. Ook hier zal blijken dat de beeldvorming in de media niet geheel te rechtvaardigen valt: hoewel Poetin op de korte termijn misschien als winnaar uit het conflict komt, moet hij daarvoor een hoge prijs betalen. Deze prijs komt in de vorm van een economische neergang van Rusland. Poetin zal daarom de nieuwe ‘Koude Oorlog’ nooit kunnen winnen; zijn 21ste eeuwse nieuwe Russische imperium is immers gegrond op de belofte van permanente economische groei. Als de Russische economie in malaise raakt, dan wordt ook Poetins regime getroffen. Bovendien is de geopolitieke positie van Poetin zwakker dan wordt gedacht: hoewel Europa afhankelijk is van Russische gasleveranties is Poetins schatkist afhankelijk van Europese gasverkopen. De afhankelijkheid van Poetin van Europa zal groter blijken dan Europa’s afhankelijkheid van Rusland, zo luidt de stelling die in deze lezing wordt betrokken.

Spreker Prof. dr. J.S.A.M. van Koningsbrugge Datum Vrijdag 29 augustus 2014 Aanvang lezing 14.30 uur Prijs Vrij toegang Locatie Academiegebouw Broerstraat 5 9712 CP Groningen

Deze lezing is gratis toegankelijk. U wordt echter verzocht zich wel in te schrijven. Na inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging. Deze ontvangstbevestiging is tevens uw toegangsbewijs.

Over de spreker Prof. dr. J.S.A.M. (Hans) van Koningsbrugge is hoogleraar Russische geschiedenis en politiek. Hij is directeur van het Nederland-Rusland Centrum én van het evenzeer aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden Centre for Russian Studies. Hij is betrokken bij de minoren masteropleiding Midden- en Oost-Europastudies en specialist in de Europese geschiedenis van de 18e eeuw.




22ste Nederlandse cultuurlezing

Sporen in het land: nieuw onderzoek naar de oude cultuurlandschappen van Noord-Nederland

Cursusnummer: 14NG01L Spreker Prof. dr. ir. Theo Spek Datum Zondag 12 oktober 2014

Het noorden van Nederland kent een ongekend rijke variatie aan historische cultuurland schappen. Of het nu gaat om de esdorpen van Drenthe, de wierden van Groningen, de veenweiden in Friesland of de oude dorpspolders op de waddeneilanden: voor bewoners, bezoekers en kunstenaars zijn deze oude landschappen elke dag opnieuw een belangrijke inspiratiebron. Maar ook voor wetenschappers bieden de landschappen van het noorden tal van uitdagingen. In zijn lezing zal de Groningse hoogleraar landschapsgeschiedenis Theo Spek vertellen over het onderzoek dat hij met zijn promovendi, onderzoeksmedewerkers en studenten van het Kenniscentrum Landschap deze jaren uitvoert in het noorden.

Tijd 14.00 uur

Hoe lezen wetenschappers de sporen die vroegere mensen in het landschap hebben gekerfd? Welke nieuwe inzichten over de opbouw en onstaansgeschiedenis van NoordNederland levert dit onderzoek op? En hoe dienen we de komende jaren om te gaan met het rijke landschappelijke erfgoed van Noord-Nederland? Verleden, heden en toekomst van het landschap: dat is het onderwerp van de 22e Nederlandse Cultuurlezing.

Bijzonderheden Gratis voor donateurs van de Stichting Oude Groninger Kerken en donateurs van de Senioren Academie. Donateurschap graag vermelden bij uw opgave voor deze lezing.

Hoe lezen wetenschappers de sporen die vroegere mensen in het landschap hebben gekerfd? Welke nieuwe inzichten over de opbouw en onstaansgeschiedenis van NoordNederland levert dit onderzoek op? En hoe dienen we de komende jaren om te gaan met het rijke landschappelijke erfgoed van Noord-Nederland? Verleden, heden en toekomst van het landschap vormen het onderwerp van de 22e Nederlandse Cultuurlezing.

Locatie Martinuskerk in Middelbert Prijs € 7,50

Uiterste inschrijfdatum 28 september 2014

Over de spreker Prof. dr. ir. Theo Spek studeerde aan de Landbouw Universiteit in Wageningen en promoveerde daar in 2004 op een lijvig proefschrift over het Drentse esdorpenlandschap. Na een onderzoeksloopbaan bij enkele Wageningse instituten en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort, werd hij in 2010 benoemd als hoogleraar Landschapsgeschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daar richtte hij met enkele collega’s het Kenniscentrum Landschap op dat zich richt op de wetenschappelijke opleiding, onderzoek en kennisuitwisseling op het terrein van het Nederlandse en Europese cultuurlandschap. Zie ook ww.rug.nl/research/kenniscentrumlandschap.




Grenzkontakte

Een cursus voor Nederlanders en Duitsers In het kader van de samenwerking tussen de Rijksuniversiteit Groningen en de Carl von Ossietzky Universität Oldenburg worden al meer dan twintig jaar activiteiten voor senioren aan beide universiteiten georganiseerd. Vanaf 1999 is er zelfs een gemeenschappelijke cursus,’ Grenzkontakte’. ‘Grenzkontakte’ is een cursus met thema’s uit verschillende vakgebieden. De voertaal is Duits. De cursus vindt plaats op vijf dinsdagen: een dag aan de universiteit van Oldenburg, een in Groningen en drie keer in het sfeervolle Leer. Tussen de middag is er genoeg tijd om met elkaar van gedachten te wisselen. In het voorjaar worden enkele excursies georganiseerd.

Programma Dinsdag 14 oktober 2014 (Oldenburg) 10.30-12.00 uur – Jessica Cronshage, Farmmanagement auf dem frühzeitlichen Polder 14.00-15.30 uur – Dr. Tobias Weger, Die Großfriesische Bewegung 1920-1945 Dinsdag 4 november 2014 (Leer) 10.30 - 12.00 uur – Dr. Henk Harbers, Ironie in der modernen Literatur 14.00 - 15.30 uur – Dr. Henk Harbers, Ironie in der modernen Literatur Dinsdag 18 november 2014 (Leer) 10.30 - 12.00 uur. – Markus Evers, Unteroffiziere im 1. Weltkrieg 14.00 - 15.30 uur – Menna Hensmann, Leeraner jüdische Soldaten im 1. Weltkrieg Dinsdag 2 december 2014 (Leer) 10.30 - 12.00 uur. – PD Dr. Rita Schlusemann, Liebe und Tod in Flore und Blanscheflur -Erzählungen 14.00 - 15.30 uur – Prof. Dr. Johannes Pankau, Berlin Alexanderplatz. Roman und Film Dinsdag 9 december 2014 (Groningen) 10.30 - 12.00 uur – Dr. Bert Overbeek, Der Bauherr Berlins. Karl Friedrich Schinkel und das Königliche Museum 14.00 - 15.30 uur – Britta Bendieck, Kunst, Krieg und Erinnerung: Armando im deutschniederländischen Beziehungsgeflecht

Cursusnummer: 14NG02 Coördinatie Drs. Anja van Berkum Cursusvorm Vijf verschillende bijeenkomsten in Oldenburg, Groningen en Leer Data Dinsdag 14 oktober, 4 en 18 november en 2 en 9 december 2014 Tijd 10.30-12.00 uur en 14.00-15.30 uur Cursusprijs € 107,Uiterste inschrijfdatum 30 september 2014 Bijzonderheden De voertaal van deze cursus is Duits. Meer informatie vindt u op de site van de Senioren Academie. Ook informatie over de nieuwe locatie in Leer is op de site te vinden (onder ‘Locaties’).


Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe © Ruud de Rode


Capita selecta kunst en cognitie

Beeldende kunstbeleving: een biocognitief spectrum Organismen observeren hun omgeving en de verwerking van de waarnemingen leidt tot een positief of negatief gevoel. Dat gevoel resulteert in actie waardoor de perceptie van de omgeving kan veranderen. Een verandering in de omgeving kan aanleiding zijn voor een beleving en dit maakt vervolgens een aanpassing van het gedrag mogelijk. Bij de mens worden belevingsverschillen in het geheugen opgeslagen als ervaringen. Cursusnummer: 14NG03 Ook in de kunstbeleving zien we de kenmerken terug van deze autonome sensomotorische coördinatie, een basisprincipe in het proces dat we in de evolutie biocognitie noemen. Het biocognitieve proces, dat zo oud is als het leven op aarde, vormt de rode draad door de lezingen tijdens de eerste helft van deze cursus. We beginnen bij de bacterie die slechts kan overleven wanneer hij actief zijn interne milieu constant houdt, een proces dat we homeostase noemen. De evolutie zorgt voor de principiële mogelijkheid voor organismen om gunstige omstandigheden te benutten en potentiële gevaren te mijden (actie). Nieuwe levensvormen zijn het resultaat van aangepaste vormen van gegevensverwerking, dat wil zeggen, van cognitie. Daarna zal het bio-cognitieve proces (de perceptie-actiekoppeling) vanuit verschillende invalshoeken worden gerelateerd aan de beleving van kunst. We eindigen met een terugblik op de kunstbeleving vanuit neurofysiologisch perspectief. De tweede helft van deze lezingencyclus start met het 'kleur-en-zien' in de natuur en kleuren-zien in een culturele context. Rondom dit kader zullen vanuit verschillende disciplines ontwikkelingen in de beeldende kunst en kunstkritiek worden belicht, waarna hier door anderen vanuit een biocognitief perspectief op wordt gereflecteerd.

Programma Kunstbeleving 19 september 1. De oorsprong van menselijke cognitie Marc van Duijn, docent filosofie (VUA) 2. Evolutie van de slimme robot Evert Haasdijk, universitair docent computer intelligentie (VUA)

Coördinatie Em. prof. dr. Ch.Wildevuur Em. prof. dr. H.J. Ten Duis Cursusvorm 10 hoorcolleges met elke bijeenkomst 2 sprekers Data Vrijdag 19 september t/m 28 november 2014, 7 november vervalt Tijd 15.00-17.00 uur Cursusprijs € 220,Cursusmateriaal Publicatie, inbegrepen in de cursusprijs Uiterste inschrijfdatum 5 september 2014

26 september 1. Vroege zenuwstelsels en perceptie bij dieren Fred Keijzer, universitair hoofddocent filosofie (RUG) 2. Evolutie van het visueel systeem Bert Otten, hoogleraar bewegingswetenschappen (RUG/UMCG) 3 oktober 1. Kunst als verbeelding van bewustzijn Barend van Heusden, hoogleraar cultuur en cognitie (RUG) 2. Kunst als esthetische functie Joost van Baak, em. hoogleraar Slavische talen en culturen (RUG)


Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Em. prof. dr. H.J. Ten Duis en em. prof. dr. Ch.Wildevuur

10 oktober 1. Biocognitie als drijfveer van de evolutie Petran Kockelkoren, hoogleraar kunst en technologie (UT) 2. Biocognitie en de lichaam/geestrelatie Jeroen Bartels, oud-universitair docent filosofie (RUG) 17 oktober 1. De menselijke beleving van de wereld Ronald Hünneman, filosoof en docent kunst cultuur en media (RUG) 2. Neurovisie op kunst Charles Wildevuur, em. hoogleraar experimentele chirurgie (RUG)

Beeldende kunst 24 oktober 1. Kleur-en-zien in de natuur Doekele Stavenga, em. hoogleraar biofysica (RUG) 2. Kleur-en-zien in de beeldende kunst Charles Wildevuur, em. hoogleraar experimentele chirurgie (RUG) 31 oktober 1. Kunsthistorisch: impressionisme Andreas Blühm, directeur Groninger Museum 2. Kunsthistorisch: expressionisme Petri Leijdekkers, voormalig directeur Academie Minerva / Frank Mohr instituut 14 november 1. Kunstkritiek als kennisoverdracht? Peter de Ruiter, universitair docent kunst en architectuur (RUG) 2. Tentoonstellingen als kennisoverdracht? Han Steenbruggen, directeur Museum Belvédère 21 november 1. Essenties van 3 kunstenaars Lex Kalverboer, em. hoogleraar experimentele psychologie, beeldend kunstenaar 2. Weet wat je zegt van schilderijen Sara van Epenhuysen, oud-universitair docent filosofie (RUG), beeldend kunstenaar 28 november 1. Kijken in en met het oog van de vulkaan Ruud de Rode, Groninger kunstenaar 2. 'Ik tracht tot gestolde stilte te komen' Martin Tissing, Groninger kunstenaar

Meer informatie over deze cursus vindt u op de website van de Senioren Academie.




Informatie en de onzekerheid van het weten Informatie is in de culturele en biologische evolutie een sleutelbegrip maar biedt daarnaast een beschrijving van de fysische wereld. Deze cursus leidt u langs een boeiende weg waarlangs dit ‘container-begrip’ in veel van haar aspecten en lagen zal worden doorgelicht. Organismen zijn in constante interactie met de omgeving, slaan informatie hieruit op en door communicatie kan deze informatie gedeeld worden, in de regel met een toegevoegde waarde. Denk bij organismen aan specifieke gedragspatronen en bij de mens aan nieuws, wetenschap en kunst. Informatie in de fysica kan evenals energie en materie worden gezien als een fundamentele bouwsteen van het universum. Fysische informatie kan in de wetenschap betekenis krijgen door de formulering van de natuurwetten en theorievorming. De overgang van fysische naar biologische informatie is de belangrijkste gebeurtenis die op aarde heeft plaatsgevonden: het ontstaan van leven. Dit komt zeker ook tot uiting bij de mens die door de unieke bouw en informatieverwerkende capaciteit van de hersenen beter dan elk ander organisme in staat is kennis te vergaren en samen te werken. In onze samenleving worstelen we met een overvloed aan informatie. Hoe selecteren en valideren we deze informatie? Hoe voorkomen we dat we, bijvoorbeeld in de politiek, erdoor gemanipuleerd worden? Kan de wetenschap ons wel altijd betrouwbaar helpen? Onze informatiemaatschappij kent een overmacht aan technologie, gericht op de compressie en het behoud van informatie, die wellicht de levensduur van mensen en de toekomst van de mensheid sterk zal bepalen.

Programma 23 oktober

1e - Informatie in onze wereld: wat bedoelen we daar mee? Em. prof. dr. Dick Meijer (farmacoloog) 2e - Informatie als basale bouwsteen van de natuur Prof. dr. Edwin Valentijn (hoogleraar informatica en astrofysica, RuG) 30 oktober 1e - ‘De Kosmische Pijl’: evolutie van complexiteit in het Big Bang Universum Prof. dr. Rien van de Weijgaert (hoogleraar kosmische structuurvorming, RuG) 2e - Informatie in de evolutie: hoe materie de geest kreeg Em. prof. dr. Henk Kauffman (medisch biochemicus) 6 november 1e - Informatie uit de omgeving bouwt onze hersenen Em. prof. dr. Ab Gramsbergen (ontwikkelingsneuroloog) 2e - Informatie: hoe wordt dit kennis? Dr. Rob Haaxma (neuroloog) 13 november 1e - Informatie vanuit het lichaam: ‘waar zetelt het ik?’ Em. prof. dr. Nico Leenders (neuroloog) 2e - Ervaring, Waarneming en Informatie in het procesdenken Em. prof. dr. Jan Engberts (anorganisch chemicus) 20 November 1e - Informatie in de cultuur: memen als informatiedragers Drs. Ronald Hünneman (filosoof en docent Kunsten, Cultuur en Media, RuG) 2e - Informatie in de politiek: de ‘waarheid’ is versluierd Prof. dr. Doeko Bosscher (hoogleraar Eigentijdse geschiedenis RuG) 27 November 1e - Informatie in de wetenschap: wan-, waan-, wens- & ware wetenschap Em. prof. dr. Jaap Korf (medisch biochemicus) 2e - Informatie als kracht in het relationeel samenzijn: constructief en destructief, Jan Bout (psychotherapeut) 4 December 1e - Informatie verborgen in het Gedicht, Remco Ekkers (dichter) 2e - Onsterfelijkheid, over het behoud van informatie Em. prof. dr.Dick Meijer (farmacoloog)

Cursusnummer: 14NG04 Coördinatie Em. prof. dr. Dick Meijer Dr. Rob Haaxma Cursusvorm Zeven bijeenkomsten met twee sprekers per middag Data Donderdag 23 oktober t/m 4 december 2014 Tijd 14.00-16.00/16.30 uur Cursusprijs € 140,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 9 oktober 2014 Bijzonderheden Deze cursus is voorbereid door de discussiegroep Bewustzijn in Wording van de Senioren Academie Faculteit Meer informatie over het programma vindt u op de website van de Senioren Academie.



GroningenFilosofie

Oosterse filosofie

Van Aatman tot Zen Onze interesse voor de oosterse cultuur is met name sinds de jaren ’60 onmiskenbaar. In eerste instantie is er de associatie met wierook, kruidenthee en yoga- en meditatie cursussen, of met acupunctuur, reiki en feng shui, of juist met ‘martial arts’ als tai chi en aikido. In tegenstelling tot de stereotypering is het oosterse denken niet zweverig, abstract of esoterisch, maar benadrukt het juist het concrete, het praktische en het hier en nu. Terwijl wij met assertiviteitstrainingen, time management, multi-tasking en een resultaatgerichte mind-set onze productiviteit en controle proberen te vergroten, wijst de oosterse filosofie op een minder krampachtige omgang met ‘de dingen.’ De laatste jaren worden inzichten uit het boeddhisme en taoïsme therapeutisch en pedagogisch ingezet als mindfulness. China en India, samen goed voor een derde van de wereldbevolking, zijn op weg de nieuwe economische grootmachten te worden. Onze ICT besteden we uit aan India, en China fabriceert een aanzienlijk deel van onze consumptiegoederen. Maar de import uit Aziatische landen bestaat niet alleen uit goedkope consumptieartikelen. Niet alleen op spiritueel vlak, maar vooral ook op filosofisch gebied is het oosterse denken voor ons interessant. Te meer daar de westerse filosofie sinds de 19e eeuw in toenemende mate kritiek op haar eigen vooronderstellingen heeft en die kritiek lijkt overeen te stemmen met oosterse ideeën. Bijvoorbeeld ons subject-begrip (opvatting van de persoonlijke identiteit), ons idee over objectieve kennis, ons beeld van de natuurlijke werkelijkheid, en onze opvattingen over taal. Kritiek vanuit de filosofie van de 20e eeuw is dat het westerse denken een beheersend denken is. Precies het tegenovergestelde kenmerkt de oosterse filosofie: I.p.v. dingen en doelen staan processen centraal, i.p.v. het Absolute het relatieve, i.p.v. ‘het zijn’ de leegte, en i.p.v. de Waarheid de gegeven werkelijkheid.

Programma De oosterse filosofie heeft haar oorsprong in een revolutie in het denken van 700 tot 200 v.Chr. zoals die ook plaats heeft gehad in Griekenland en elders ter wereld in dezelfde periode. In deze cursus zal ingegaan worden op stromingen die hun oorsprong vinden in India, China en Japan, te weten: confucianisme, taoïsme, brahmanisme (veda’s & hindoeïsme), theravada- en mahayana-boeddhisme, shinto, en zen-boeddhisme.

Cursusnummer: 14NG05 Docent Drs. Edward van der Tuuk Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 22 september t/m 1 december 2014, 13 oktober vervalt Tijd 10.30-12.30 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Cursusmateriaal en secundaire literatuur is t.z.t te downloaden van http://aatmanzen.wordpress.com Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Drs. Edward van der Tuuk studeerde Sociale filosofie, wetenschap en samenleving, en ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. Naast zijn docentschap is hij werkzaam als onafhankelijk documentairemaker.



GroningenFilosofie

Hedendaagse filosofie (4)

Kritische theorie, structuralisme en postmodernisme Na een optimistisch begin, delen twee ontwrichtende wereldoorlogen een zware klap toe aan de aspiraties van de moderne wijsbegeerte. De toonaangevende filosofen in de tweede helft van de twintigste eeuw zijn overwegend van oordeel dat de fundamentele vragen en de daarop geformuleerde antwoorden opnieuw dienen te worden doordacht. In het kader van de verwerking van het oorlogstrauma wordt vooral het erfgoed van de Verlichtingsdenkers kritisch onder de loep genomen. Zo vellen Adorno en Horkheimer een vernietigend oordeel over het optimistische en rationele beheersingsstreven van de moderniteit, waarvan zij het totalitaire karakter menen te hebben blootgelegd en dat zij mede verantwoordelijk stellen voor de catastrofe van de jaren dertig en veertig. Met hun neomarxistische ‘kritische theorie’ pogen ze het tij te keren. Tot deze ‘FrankfurterSchule’ wordt ook Habermas gerekend, een van de meest gezaghebbende nog levende filosofen van deze tijd. Hannah Arendt houdt zich eveneens intensief bezig met het vraagstuk van het totalitarisme, waarbij zij nieuwe mogelijkheden ziet voor een herwaardering van het Kantiaanse gedachtegoed. Structuralisten als Foucault daarentegen betogen dat het tijdperk van het geloof in het vrije, soevereine subject ten einde is en dat na de dood van God (Nietzsche) de dood van de mens niet kan uitblijven. Desalniettemin blijft Foucault oproepen tot verzet tegen disciplinerende krachten. Postmoderne denkers als Lyotard en Derrida keren zich op hun beurt tegen de traditie van de ‘Grote verhalen’ en hopen met deconstructivistische analyses perspectieven op heterogeniteit te openen, hetgeen intrigerende reacties heeft opgeroepen van Rorty, Taylor en Sloterdijk.

Programma Deze cursus is het afsluitende deel in een reeks van vier cursussen over de hedendaagse filosofie.

Cursusnummer: 14NG06 + Werkcollege: 14NG06w Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data en tijd Vrijdag 26 september t/m 12 december 2014, 24 oktober en 7 november vervallen College: 13.15-15.00 uur Werkcollege: 15.00-16.00 uur Cursusprijs € 192,-; werkcollege € 50,Cursusmateriaal Maarten Doorman en Heleen Pott (red.), Filosofen van deze tijd Uitgeverij Bert Bakker, 2008 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 12 september 2014

Over de docent Drs. Arend Klaas Jagersma (1970) studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Daarnaast is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen.

Bijzonderheden Bij dit college hoort een werkcollege. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG06 en 14NG06w. Inschrijving voor het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum van 25 deelnemers.



GroningenFilosofie

Mensbeelden in de hedendaagse filosofie (2)

1945 - heden Deze cursus richt zich op filosofen die hun grootste werken schreven na en vaak ook naar aanleiding van de twee wereldoorlogen die Europa teisterden in de vorige eeuw. De filosoof Plessner hield in Groningen in 1936 een rede waarin hij zegt dat het belangrijk is om ‘in de schaduw van morgen’ mensen te herinneren aan hun mogelijk heden. Dat vormt de grondtoon van de filosofie van na de tweede wereldoorlog. Het is de zoektocht van de filosofie naar onszelf. Wat is menselijk en wat onmenselijk? Hoe kunnen wij verder met onszelf en de ander in een mondiale wereld. Vragen die vanuit allerlei stromingen aan de orde zijn gesteld en waar vele mogelijke antwoorden op zijn gegeven. Per college wordt één filosoof besproken en in zijn tijd en intellectuele omgeving geplaatst. Daarnaast wordt het mensbeeld van deze filosoof in verband gebracht met de actualiteit.

Programma 1. 2. 3. 4.

Wat is filosofie en waarmee houdt de moderne filosofie zich bezig? Heidegger, de mens tussen zijn en worden Arendt, leven in een netwerk van betrekkingen Habermas, verschillende communicatievormen en verlangen naar een machtsvrije ontmoeting 5. Popper, Het belang van leren nadenken en het gevaar van utopisch handelen 6. Wittgenstein, van waarheid naar taalspelen 7. Gadamer, de hermeneutische cirkel 8. Kuhn, het wetenschappelijk paradigma 9. Lyotard postmodernisme en differentie denken 10. Epiloog

Cursusmateriaal Literatuur: Filosofen van deze tijd, samengesteld door M. Doorman en H. Pott, Bert Bakker 2008 (zelf aanschaffen). Overig cursusmateriaal zal ongeveer een week voor aanvang van de cursus te vinden zijn op: http://www.maieutiek.nl/downloads/cm_hovo_gro.shtml

Over de docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.

Cursusnummer: 14NG07 + Werkcollege: 14NG07w Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data en tijd Dinsdag 23 september t/m 2 december 2014, 14 oktober vervalt College: 13.15-15.00 uur Werkcollege: 15.00-16.00 uur Cursusprijs € 192,-; werkcollege € 50,Uiterste inschrijfdatum 9 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus bestaat uit hoor colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG07 en 14NG07w Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven.



GroningenFilosofie

Het Kwaad Menselijk al te menselijk “Het kwaad is geen begrip, maar een naam voor het bedreigende: het barbaarse, de chaos, de entropie, het geweld en de beangstigende leegte zowel buiten in het wereldruim als binnen in de mens.” Zo staat het op de achterflap van het boek ‘Het kwaad’ van R. Safranski. Het vraagstuk van het kwaad is van alle tijden, maar wat we als kwaad zien is dat allerminst. Juist rondom dit thema zijn filosofische controverses ontstaan. Hannah Arendt beschrijft "De banaliteit van het kwaad" (1963). Het in 2014 verschenen boek Compartimenten van vernietiging van De Swaan is een recent voorbeeld van de weerzin tegen die benaming voor het kwaad. In ‘het kwaad denken’ schrijft Susan Neiman dat het kwaad niet te begrijpen is, maar “als we elke poging om het kwaad te begrijpen opgeven, dan beroven we onszelf zowel in het denken als in de praktijk van elke grond om het te bestrijden.” In tien colleges zullen we ons bezig houden met dit onmenselijke, al te menselijke thema. We nemen de goed leesbare studie van Safranski als uitgangspunt en vullen dat aan met teksten van Arendt, de Swaan, Neiman en Achterhuis. Bij deze cursus wordt filosofische voorkennis verondersteld.

Programma - - - - - - - -

De mythen en andere verklaringen voor het bestaan van het kwaad Het kwaad in relatie tot de menselijke vrije wil Het kwaad en de rol van het denken; de banaliteit van het kwaad Het kwaad en de context waarin mensen leven; compartimenten van vernietiging Het kwaad en de ideologie van de goede toekomst Het kwaad in relatie tot onze biologie Het kwaad, de moraal en het schuldig geweten Het kwaad en hoe ermee te leven; wraak, de zondebok, straf en vergeving

Cursusmateriaal Literatuur: R. Safranski, Het Kwaad, Olympus 1998/2005 (zelf aanschaffen). Overig cursusmateriaal zal ongeveer een week voor aanvang van de cursus te vinden zijn op: http://www.maieutiek.nl/downloads/cm_hovo_gro.shtml


Cursusnummer: 14NG08 + Werkcollege: 14NG08w Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer Cursusvorm 10 colleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege Data en tijd Woensdag 24 september t/m 3 december 2014, 15 oktober vervalt College: 10.15-12.00 uur Werkcollege: 12.15-13.00 uur Cursusprijs € 192,-; werkcollege: € 50,Uiterste inschrijfdatum 10 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus bestaat uit hoorcolleges, facultatief gevolgd door één uur werkcollege. Voor het werkcollege geldt een maximum aantal van 25 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Als u de hoorcolleges én de werkcolleges wilt volgen, dient u twee codes in te vullen of (bij inschrijving via de website) aan te klikken: 14NG08 en 14NG08w. Deelname aan het werkcollege is alleen mogelijk in combinatie met het hoorcollege. Als u aan het werkcollege wilt deelnemen, moet u zich hiervoor apart inschrijven.



Groningen

Geschiedenis en archeologie

Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (1)

Het land van Toetanchamon Deze cursus biedt u een uitgebreide inleiding tot het land en de cultuur van het oude Egypte. Wie waren de oude Egyptenaren en hoe heeft hun cultuur zo lang stand kunnen houden? Hoe zag hun wereld eruit? Welke grondstoffen hadden zij en waar kwamen die vandaan? Hoe waren hun betrekkingen met hun buren; vriendelijk of vijandig? Hoe was het dagelijks leven, en wat gebeurde er na je dood? Cursusnummer: 14NG09 U zult ook een overzicht krijgen van de geschiedenis en kunst van de Egyptenaren, dat een kader kan vormen voor een eventueel bezoek aan Egypte. Eén lezing gaat over opgraven; daar komt tenslotte al onze informatie vandaan. Natuurlijk krijgt u ook een inleiding in de hiërogliefen. Deze cursus is de ideale voorbereiding op een bezoek aan Egypte!

Programma 1. 2. 3. 4. 5.

Culturele achtergrond. Het Egyptische wereldbeeld Dagelijks leven Overzicht van de geschiedenis; drieduizend jaar geschiedenis in vogelvlucht Religie en leven na de dood De Amarna-periode - een van de meest fascinerende perioden uit de wereldgeschiedenis 6. Architectuur 7. Lezen en schrijven; het ontcijferen van de hiërogliefen 8. Beeldende kunst 9. Mummificatie en graven (1) 10. Opgraven in Egypte

Cursusmateriaal Hand-outs Aanbevolen literatuur: M. Seidel en R. Schulz, Egypte; het land van de farao’s, Köln (Köneman), 1998 (verkrijgbaar via internet en soms in de ramsj); J. Baines en J. Malek, Atlas van het Oude Egypte, Elsevier 1981; I. Shaw (ed.), The Oxford History of Ancient Egypt, Oxford University Press; I. Shaw, Ancient Egypt: A Very Short Introduction, Oxford University Press, 2004.

Docent Dr. Julia C. Harvey Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 17 september t/m 26 november 2014, 22 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 192,Uiterste inschrijfdatum 3 september 2014 Bijzonderheden In maart of april 2015 zal onder leiding van de docente een reis naar Egypte worden aangeboden. Meer details hierover kunt u vinden op de website van Julia Harvey www.juliaharvey.nl. Uiteraard kunt u hierover tijdens de cursus ook informatie krijgen van de docente.



Groningen


Iulius Caesar, beeldvorming en werkelijkheid Als er in de Romeinse oudheid één persoon is, die tot onze verbeelding spreekt, is het wel Iulius Caesar. Hij werd bekend als veroveraar van Gallië, maar vooral zijn verovering van de Egyptische koningin Cleopatra heeft geleid tot fantasierijke films en anekdotes. Aan de hand van klassieke teksten, het drama Julius Caesar van Shakespeare, TV-documentaires, film en muziek van Händel proberen we antwoord te krijgen op de vraag: wie was deze man, die de weg bereid heeft naar het keizerrijk? Caesar heeft zich in zijn loopbaan van jongs af aan onderscheiden als strateeg en politicus. Zijn enorme ambitie in alles, wat hij deed en de successen, die daaruit voortvloeiden, maakten hem geliefd, gehaat, bedreigend en ook mysterieus. Hij was zijn tijd vooruit, omdat hij inzag, dat de Romeinse staatsinstellingen niet meer toereikend waren voor een rijk, dat zo in omvang groeide. Toen zijn omgeving monarchistische trekjes in hem meende te bespeuren, was het niet verwonderlijk, dat men zich zorgen begon te maken over het voortbestaan van de Romeinse republiek. Zo kwam het tot een samenzwering onder hoge Romeinse senatoren, onder wie ook Caesars vriend Brutus. Tijdens een senaatsvergadering werd hij vermoord. Dat dit werkelijk heeft kunnen gebeuren, is tot op de dag van vandaag een mysterie. Waarom heeft Caesar de waarschuwingen, die hem werden toegespeeld, in de wind geslagen? Shakespeare heeft de redevoeringen, die na de moord door Brutus en Marcus Antonius tot het volk zijn gehouden, in prachtige taal verwoord. We zullen deze in vertaling lezen. Ook Händel werd geïnspireerd door Caesar. In zijn opera Giulio Cesare zullen we zien en horen (op dvd), hoe de componist Caesars verhouding met Cleopatra tot klank brengt. In deze cursus zullen we bekijken, in hoeverre onze beeldvorming van Caesar de werkelijkheid benadert. Misschien komen we een eindje verder.

Cursusnummer: 14NG10 Docent Drs. Gerry Mulder Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 30 september t/m 11 november 2014, 14 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 16 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.



Groningen


De Kelten, opkomst en ondergang van een geheimzinnige cultuur Rond 500 voor het begin van onze jaartelling duiken de Kelten op in de Griekse geschied schrijving, bij Hekataios van Milete. Onder de naam ‘Keltoi’ is deze bevolkingsgroep in het prehistorische Europa vanouds schriftelijk aan ons overgeleverd. Volgens Hekataios en Herodotus woont deze groep zowel in het brongebied van de Donau als in het achterland van Massilia (Marseille). In de volgende eeuwen komen de Kelten voor in Griekse en Romeinse geschriften als keltoi, galli en celtae. Met deze namen werden de verschillende stammen benoemd die destijds in grote delen van Europa te vinden waren. Maar zowel in etnisch als politiek opzicht vormden zij geen eenheid. Toch blijkt uit hun materiële nalatenschap een gemeenschappelijke identiteit: een verwantschap die zich uitdrukt in kunst en handwerk, en ook in taal en religie. De basis voor hun economische activiteiten lag in de winning en verwerking van ijzer, brons en zout. Traditioneel worden de Hallstatt- en Latènecultuur onderscheiden.

Programma De cursus behandelt de opkomst en betekenis van de Kelten en hun cultuur in Europa. De bloeitijd van de 7e en 6e eeuw in Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Frankrijk. De bouw van oppida vanaf de 6e eeuw op strategisch gelegen plaatsen aan handelsroutes. De neergang van de Galliërs door toedoen van Caesar tot de laatste uithoek waar een Keltisch sprekende bevolking kon standhouden in Ierland en Bretagne.

Cursusnummer: 14NG11 Docent Dr. Tineke Looijenga Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 4 november t/m 9 december 2014 Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 21 oktober 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Bij voldoende belangstelling wordt de mogelijkheid onderzocht om onder begeleiding van de docente een reis naar Zuid-Frankrijk te maken.

Over de docent Tineke Looijenga studeerde Oudgermanistiek aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudere runeninscripties van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van haar proefschrift Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions, bij Brill Academic Publishers. Sinds 1999 is zij als senior consultant werkzaam bij de afdeling Research & Valorisation van de RUG.



Groningen


Historische portretten van landen en volkeren in Midden- en Oost-Europa

Eén Europa, vele geschiedenissen In deze serie hoorcolleges gaan wij ons verdiepen in de geschiedenis van landen en naties die tot aan de Val van de Muur, 25 jaar geleden, - uitzonderingen daargelaten - deel uitmaakten van het ‘andere’ Europa: het Europa onder de Sovjet-dominantie. Nederlandse belangstelling voor de volkeren ‘daarginds’ was traditioneel niet erg groot. Aan het begin van de vorige eeuw hebben deze landen - deels of geheel - deel uitgemaakt van het Oostenrijks-Hongaarse multinationale keizerrijk. Binnen de grenzen van de Habsburgse staat lagen steden als Kraków, L’viv (Lemberg), Bratislava, Zagreb of Cluj (Kolozsvár). Vandaag liggen deze steden in respectievelijk Polen, Oekraïne, Slowakije, Kroatië en Roemenië. Hoe verliep de geschiedenis van deze landen/regio’s vóór de Habsburgse overheersing en daarna? Wat hebben zij met elkaar gemeen? Waarin verschillen zij van elkaar? Wat zijn hun historische kenmerken?

Programma De volgende landen worden in afzonderlijke colleges door prof.dr. Hans Renner onder de historische loep genomen: Tsjechië, Polen, Hongarije, Slowakije en Slovenië (in een college) en Kroatië. Historicus dr. Sipke de Hoop zal Roemenië behandelen. Vervolgens komen Oekraïne en Oostenrijk aan bod (Renner). De collegereeks zal worden afgesloten door prof.dr. Doeko Bosscher met een historisch portret van Nederland. Ons land heeft, zo zullen de cursisten zich ongetwijfeld realiseren, vergeleken met andere naties in Europa veel geluk gehad!

Cursusnummer: 14NG12 Docent Prof. dr. Hans Renner Cursusvorm 9 colleges Data Woensdag 8 oktober t/m 10 december, 12 november vervalt Tijd 13.00-15.00 uur Cursusprijs € 175,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 24 september 2014 Bijzonderheden Na afloop van het college is er nog enige tijd beschikbaar voor het behandelen van eventuele vragen van de cursisten.

Over de docent Prof. dr. Hans Renner, geboren te Praag (1946) is emeritus hoogleraar in Midden- en Oost-Europese geschiedenis aan de RUG. Als gastdocent is hij verbonden aan het Instituut Clingendael en aan het Instituut Defensie Leergangen in Den Haag.



Groningen


Berlijn, de lange schaduw van de val van de Muur Berlijn is een fascinerende stad, die bij Nederlanders steeds populairder wordt. Maar wat zijn de achtergronden en ontwikkelingen van deze metropool, die na de Wende de nieuwe hoofdstad van het herenigde Duitsland is geworden? In acht hoorcolleges krijgt u een degelijk kijkje achter de schermen. Aanleiding hiervoor is het feit dat uitbundig wordt herdacht dat 25 jaar geleden, op 9 november 1989, de Muur is gevallen. Deze val dreunt in Berlijn tot op heden na. Cursusnummer: 14NG13 De geslechte Berlijnse Muur is het zinnebeeld van het einde van de Koude Oorlog en de hereniging van Oost- en West-Europa. In de hoorcolleges zullen we bekijken wat het onvergetelijke jaar 1989 voor Berlijn heeft betekend en welke gevolgen het tot op heden heeft. Als ongewone en spannende insteek leest u ter voorbereiding een Berlijn-detective: ‘wGedeelde stad, geheelde stad’. Dit op historische feiten gebaseerde boek is door de docent geschreven. De plot speelt in het heden, maar de wortels ervan reiken terug tot de Wende van 1989 en de tijd daarvoor. Vanuit Oost-Berlijns perspectief wordt belicht wat er sindsdien is gebeurd. Hoe ‘geheeld’ is de stad werkelijk? Allerlei gebeurtenissen die in de detective worden aangestipt komen in de hoorcolleges uitvoeriger ter sprake. Elke bijeenkomst wordt ruimschoots geillustreerd met powerpointbeelden. De cursus is zowel bedoeld voor geinteresseerden die nooit in Berlijn zijn geweest, als voor diegenen die Berlijn kennen en hun kennis van de stad en de bijzondere Duitse geschiedenis willen verdiepen.

Programma In de zes hoorcolleges worden vele facetten behandeld van Berlijn, de hereniging en de gevolgen ervan tot vandaag de dag, waaronder: - - - -

De Wende en de hereniging in 1989: van euforie naar frustratie De hereniging economisch bekeken: de Treuhand en de uitverkoop van de DDR Hedendaagse ostalgie en trauma’s van Oost-Duitsers Terugblik naar markante stukken DDR-verleden in Berlijn: de Ausbürgerung van Wolf Biermann, de Stasi-gevangenis, de alternatieve cultuur van Prenzlauer Berg, de vredesbeweging binnen de kerk - De veranderde architectuur van Berlijn - o.a. regeringswijk, Unter den Linden, keizerlijk slot, Prenzlauer Berg - en consequenties voor de Berlijners - De Wende-literatuur: Duitse romans die over de Wende en haar gevolgen gaan en grotendeels in Berlijn spelen

Docent Dr. dr. Marianne Vogel Cursusvorm 6 colleges Data Woensdag 29 oktober t/m 3 december 2014 Tijd 11.00-13.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Marianne Vogel, Gedeelde stad, geheelde stad, uitgeverij Aspekt, Soesterberg 2012. Dit boek wordt u tegelijkertijd met de definitieve bevestiging toegestuurd. De kosten hiervoor, inclusief verzendkosten, bedragen € 26,-. Deze kosten worden tegelijkertijd met de cursuskosten in rekening gebracht. Uiterste inschrijfdatum 15 oktober 2014

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.



Groningen


Cultuurhistorische reis langs de Waddenkust, van West-Friesland tot Denemarken Het Waddenzeegebied is een natuurlijke eenheid met een gezamenlijke geschiedenis en identiteit. Het hoort tot de meest indrukwekkende en cultuurhistorisch en archeologisch interessante fenomenen van Europa. De mooiste en gaafste vroeg-middeleeuwse kerken staan in dit vlakke land. Het terpen- en wierdengebied begint in Noord-Holland en eindigt in Denemarken. Cultureel heeft de lange kuststrook veel gemeenschappelijke trekken. In 2009 is de Duitse en Nederlandse Waddenzee uitgeroepen tot werelderfgoed. Ook de Waddeneilanden en het kustgebied vallen er onder. Het heeft een gemeenschappelijke verhaal met het bittere gevecht tegen de waterwolf als doorlopend thema. Sinds de vroege Middeleeuwen heeft een lange reeks zeer zware stormvloeden grote bewoonde stukken land verwoest, met catastrofale verliezen aan mensenlevens. In sommige gebieden - vooral in de Nordfriese Waddenzee, in de Weser- en Jademonding en in de Dollard - zijn veel dorpen ten onder gegaan. Een fragment uit de Rüstringer Rechtsregels (12de eeuw) getuigt hiervan: 'Dit is ook recht, dat wij Friezen hebben een zeeburg te stichten en te onderhouden, een gouden band die om heel Friesland ligt, waarin elke dijksroede gelijk is aan de andere en waar de zoute zee overdag en ‘s nachts tegen aan zwelt. Ook zullen wij Friezen ons land beschermen met drie werktuigen, de spade, de burrie en de vork'. Vanaf ca. 1500 liep een “gouden band”, een ononderbroken dijklijn langs de hele Waddenzeekust. Opgeslibte kwelders werden ingedijkt. Deze stukken land kregen in de uiteenlopende delen van het Waddengebied verschillende namen: “kog”in Denemarken en “Koog” in Schleswig-Holstein, “Groden” in Niedersachsen en “polder” in Nederland.

Programma 1. De strijd tegen de waterwolf 2. West-Friesland: de Omringdijk. Holland als creatie 3. Friesland en Groningen in één verhaal 4. Ameland als vrije heerlijkheid 5. Heer van Rottum 6. Niedersachsen: Oostfriese eilanden met een grote penseelstreek neergezet 7. Niedersachsen: Oost-Friesland in historisch perspectief 8. Nordfriesland: het landschap van Storm en Nolde 9. Het ruime hart van Föhr en de humor van Amrum 10. Helgoland: Gibraltar van het noorden

Cursusnummer: 14NG14 Docent Klaas Tulp Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 18 september t/m 27 november 2014, 16 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Syllabus (verkrijgbaar bij de docent, € 10,-) Uiterste inschrijfdatum 4 september 2014

Over de docent Klaas Tulp, historicus, is vanaf 1990 werkzaam als hovo-docent in de Geschiedenis van de Friese landen. Daarnaast is hij gespecialiseerd in de historische cartografie.



Groningen


De Habsburgers: van Hausmacht tot Europese eenwording, een geschiedenis van Europa’s belangrijkste vorstenhuis De Habsburgers zijn ontegenzeggelijk het meest invloedrijke en verreweg het meest belangrijke Europese vorstenhuis geweest. Toch zijn zij heden ten dage niet meer terug te vinden op de kaart van Europa. Hoe heeft deze familie kunnen uitgroeien tot een van de machtigste van Europa en hoe kan het dat er nu weinig meer van deze familiemacht over is? Geen andere familie heeft zo’n grote rol gespeeld in de Europese geschiedenis als het geslacht Habsburg. Het geslacht dat zijn naam ontleent aan een kleine burcht in het Zwitserse kanton Aargau bestierde ooit een rijk waarin de zon nooit onderging. Het huis is vooral bekend omdat het zich eeuwenlang heeft ontfermd over de keizerskroon van het Heilige Roomse Rijk. Onder de Habsburgers bevinden zich ook iconen van de Europese geschiedenis, onder wie Keizer Frans Jozef van Oostenrijk-Hongarije en zijn vrouw Elisabeth, beter bekend als Sisi. Maar ook dichter bij huis hebben de Habsburgers een belangrijke rol gespeeld: de Spaanse koning Filips II was een Habsburger. De Zuidelijke Nederlanden bleven bovendien nog eeuwen onder Habsburgs bestuur staan. Aan het imperium van de Habsburgers kwam een einde in 1918 met het uiteenvallen van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. Daarmee was de rol van de Habsburgers nog niet uitgespeeld: de zoon van de laatste keizer, Otto von Habsburg, wordt door vriend en vijand geroemd voor zijn inzet voor de Europese Eenwording. De geschiedenis van Europa en Habsburg zijn dermate met elkaar verweven dat deze er zonder de Habsburgers heel anders had uitgezien.

Programma 1. Het ontstaan van de Habsburger heerschappij 2. De Habsburgse expansie: De Lage landen & Spanje 3. De verdeling van het huis: De Spaanse tak en de Oostenrijkse tak 4. De Spaanse successieoorlog: het uitsterven van de Spaanse Habsburgers 5. De Oostenrijkse successieoorlog: Het einde van de dynastie van Habsburg 6. De Habsburgse verlichting: Maria Theresia en Jozef II 7. De Napoleontische tijd: het einde van het Heilige Roomse rijk in 1806 8. 1814-1815: Metternichs restauratie 9. Oostenrijk-Hongarije als volkenkerker of multi-etnisch imperium? 10. Het einde van Oostenrijk-Hongarije en het einde aan de heerschappij van de Habsburgers

Cursusnummer: 14NG15 Docent Prof. dr. J.S.A.M. van Koningsbrugge Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 25 september t/m 4 december 2014, 16 oktober vervalt Tijd 14.00-16.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt verzorgd in samenwerking met het Nederland-Rusland Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.

Over de spreker Prof. dr. J.S.A.M. (Hans) van Koningsbrugge is hoogleraar Russische geschiedenis en politiek. Hij is directeur van het Nederland-Rusland Centrum én van het evenzeer aan de Rijksuniversiteit Groningen verbonden Centre for Russian Studies. Hij is betrokken bij de minoren masteropleiding Midden- en Oost-Europastudies en specialist in de Europese geschiedenis van de 18e eeuw.



Groningen


De Eerste Wereldoorlog als beeld bepalende periode in de twintigste eeuw De Eerste Wereldoorlog (1914-1918) is in Nederland een vrij onbekend onderdeel van de twintigste eeuw, en dat terwijl de Eerste Wereldoorlog een van de meest bepalende gebeurtenissen van die eeuw is geweest. Deze cursus behandelt de Eerste Wereldoorlog in al zijn facetten: van oorzaken en aanleidingen, de nieuwe moderne manier van oorlogsvoering tot de langetermijngevolgen van de oorlog. Honderd jaar geleden, op 28 juni 1914, werd de Oostenrijks-Hongaarse troonopvolger Frans Ferdinand in Sarajevo vermoord door de Servische nationalist Gavrilo Princip. Een maand later verklaarde Oostenrijk-Hongarije met Duitse rugdekking de oorlog aan Servië. In een sneeuwbaleffect verkeerde het hele Europese continent na een paar weken in een continentbrede Europese oorlog die zelfs zou uitgroeien tot een wereldoorlog. Deze Eerste Wereldoorlog behoort samen met de Tweede wereldoorlog tot de meest beeldbepalende episodes van de twintigste eeuw: de schaal van de Eerste Wereldoorlog was tot zijn tijd ongekend en wijze van oorlogvoering, waarbij gebruik werd gemaakt van technische innovaties als tanks, vliegtuigen en gifgas, maken de Eerste Wereldoorlog tot de eerste moderne oorlog. Aan het einde van de Eerste Wereldoorlog stond de bestaande orde op het Europese continent volledig op zijn kop: de vier grote continentale Europese rijken Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Rusland en het Ottomaanse rijk bestonden niet meer. In Nederland weten we relatief weinig over deze oorlog, omdat wij ons afzijdig hebben weten te houden. In deze 10-delige cursus wordt de Eerste Wereldoorlog in al zijn facetten behandeld. Zo komt u te weten hoe een moordaanslag in Sarajevo kon uitgroeien tot een wereldoorlog en hoe deze al snel verzandde in een uitputtende loopgraafoorlog die miljoenen doden tot gevolg had. Ook zal er aandacht zijn voor de technische innovaties die door de generaals werden gebruikt om de impasse op het slagveld te doorbreken en natuurlijk ook voor de gevolgen van de Eerste Wereldoorlog op lange termijn. Als laatste wordt kort aandacht besteed aan de positie van Nederland in de Eerste Wereldoorlog: hoewel Nederland afzijdig bleef kan het niet anders dan dat het toch op diverse manieren in aanraking is gekomen met het elders in Europa woedende oorlogsgeweld.

Programma 1. 1850-1914: Langetermijn aanloop naar de Eerste Wereldoorlog: het Europese statenstelsel, conflicterende ideologieën: nationalisme en imperialisme en historische animositeit 2. 1914: Kortetermijn aanloop naar de Eerste Wereldoorlog: hoe de moord op Frans Ferdinand van Oostenrijk kon leiden tot een Europese Oorlog 3. 1914-1915: Het begin van de Oorlog: hoe een geplande korte oorlog een uitputtingsoorlog werd 4. 1915-1916: Van impasse naar wereldoorlog: hoe de impasse werd doorbroken en de oorlog uit kon groeien tot een wereldoorlog 5. 1917-1918: het eindspel: de laatste krijgshandelingen van de Eerste Wereldoorlog 6. 1917-1923: Het uiteenvallen van het Russische en Ottomaanse rijk 7. 1918: Het uiteenvallen van het Duitse keizerrijk en Oostenrijk Hongarije 8. 1918-1920: Het lange zoeken naar vrede: de diplomatieke geschiedenis van de vrede 9. De moderne oorlog: Tanks, vliegtuigen, onderzeeboten, gifgas en genocides 10. Hoe moet Nederland worden gezien binnen de context van de Eerste Wereldoorlog? Algemene reflectie over de Eerste Wereldoorlog

Cursusnummer: 14NG16 Docent Nicolaas Kraft van Ermel, MA Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 25 september t/m 4 december 2014, 16 oktober vervalt Tijd 11.00-13.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt verzorgd in samenwerking met het Nederland-Rusland Centrum van de Rijksuniversiteit Groningen.



GroningenKunstgeschiedenis

Productie, distributie en receptie van beeldende kunst van 1300 tot heden In deze collegereeks wordt gewerkt met het sociologische concept van de ‘kunstwereld’ (Howard Becker, 1982). Daarbinnen zijn alle partijen van elkaar afhankelijk: de kunstenaars, de distributeurs (galerie, museum etc.) en het publiek. Vanaf ca. 1300 ontwikkelde zich in Europa de kunstwereld zoals we die nu kennen. De kunstwereld tussen 1300 en 1800 was bovendien leidend qua innovaties op het terrein van de productie en distributie van hoogwaardige consumentengoederen en droeg bij aan de emancipatie van de burgerij. Niet louter herkomst verleent status, ook talent. Democratisering, industrialisering en nieuwe media na 1800 zorgden voor grote veranderingen in de organisatie van de kunstwereld, zoals diversificatie van kunst producten en nichemarkten, zonder dat het prestige van de kunstenaar werd aangetast. Maar de globalisering en de digitale revolutie van de laatste decennia hebben de kunstwereld opnieuw opgeschud. Op dit moment is de kunstwereld min of meer terug bij af en vertoont overeenkomsten met de middeleeuwse situatie, toen kunst en ambacht als identiek werden beschouwd en kunstenaars geen aparte status bezaten. In de colleges worden begrippen, structuren en ontwikkelingen ruim toegelicht aan de hand van autonome kunstwerken, kunstnijverheid en design.

Programma 1. Kunstwereld en kunstbegrip in de late middeleeuwen 2. Werkplaats, atelier en academie in de Renaissance 3. De eerste volwaardige kunstmarkt: Nederland in de zeventiende eeuw 4. Een nieuw aanbod voor een nieuw publiek op nieuwe plekken: Salon, kunsthandel en museum in de negentiende eeuw 5. Kunst, industrie en massaproductie 1900-1945 6. Iedereen beroemd, iedereen kunstenaar en alles is kunst: de erosie van het kunstbegrip na 1950 7. Trends & brands na 1990: de kunstwereld gaat op in een mondiale consumentencultuur

Cursusnummer: 14NG17 Docent Em. prof. dr. Marlite Halbertsma Cursusvorm 7 colleges Data Woensdag 22 oktober t/m 3 december 2014 Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 138,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 8 oktober 2014

Over de docent Marlite Halbertsma is emeritus hoogleraar cultuurgeschiedenis en was verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.




Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw In deze cursus analyseren we de beeldende kunsten en de architectuur van Gouden Eeuw (1579 tot begin 18e) in de Lage Landen in nauwe relatie tot de ontwikkelingen in de politiek, economie, religie en de wetenschap. De beeldende kunst van de 17e eeuw is natuurlijk wereldberoemd met sterren zoals Frans Hals, Rembrandt en Vermeer. De Nachtwacht van Rembrandt werd ook niet voor niets gepresenteerd in het Rijksmuseum van Cuypers in 1885 als de apotheose van onze vaderlandse geschiedenis. Maar de visuele kunsten in de 17e eeuw zijn in de volle breedte interessant, en ze zijn onlosmakelijk verbonden met de al even opmerkelijke historische ontwikkelingen. De zeven verenigde provinciën vormen de eerste republiek sinds de oudheid! Door de economische voorspoed en de platte organisatie van de republiek ontstaat een brede groep die kunst koopt op een ‘markt’. Dat marktprincipe heeft geleid tot verregaande specialisaties. In de strijd tegen de Spanjaarden hebben de steden een belangrijke rol gespeeld. Na 1648, het einde van de 80-jarige oorlog, ontwikkelt zich het specialisme van het stadsgezicht. Die stadsgezichten van de pas aangelegde grachtengordel en het nieuwe stadhuis op de Dam in Amsterdam zijn stedelijke trots (recentelijk zijn de restauraties van het paleis op de Dam en Huis ten Bosch voltooid). In een ander specialisme, het zeestuk, reflecteren zich onze activiteiten te water: de oorlog tegen Spanje en de handelsoorlogen met Engeland en de handel zelf. Nederlandse kunstenaars en architecten gaan vanaf de 16e eeuw ook naar Italië, het mekka van de cultuur, en importeren het antieke gedachtegoed, het classicisme in de kunsten, en het clair-obscur van Caravaggio, zodat onze nieuwe republiek en rijkdom zich ook cultureel op het hoogste plan kan manifesteren.

Cursusnummer: 14NG18 Docent Drs. Johan Holtrop Cursusvorm Vijf colleges Data Vrijdag 14 november t/m 12 december 2014 Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 31 oktober 2014

Over de docent Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoon stellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf 1996. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein.




Overzicht moderne beeldende kunst (2)

Van kubisme tot en met postmodernisme In deel twee van de overzichtscursus moderne kunst vervolgen we onze fascinerende ontdekkingstocht door de beeldende kunst van de twintigste eeuw. Het doel van deze cursus is een verwerving van kennis en inzicht in de ontwikkelingen van de beeldende kunst in deze periode. De cursisten zullen de belangrijkste stromingen, kunstenaars en kunstwerken uit dat tijdvak leren kennen, geplaatst in de historische-, maatschappelijke-, politieke- en geografische context.

Cursusnummer: 14NG19

In nagenoeg chronologische volgorde komen in tien hoorcolleges onder meer de volgende onderwerpen aan bod: kubisme, futurisme, suprematisme, neoplasticisme, constructivisme, surrealisme, abstract expressionisme, popart, minimalisme, conceptuele kunst, hyperrealisme, neo-expressionisme en postmodernisme. Daarbij wordt aandacht besteed aan stilistische kenmerken, iconografie en iconologie van de kunstwerken en zal het kijken worden geoefend door het analyseren van de kunstobjecten. Kunstenaars die aan de orde komen zijn o.a.: Picasso, Malevitsj, Mondriaan, Tatlin, Ernst, Masson, Dali, Magritte, Pollock, De Kooning, Newman, Rothko, Johns, Rauschenberg, Warhol, Lichtenstein, Oldenburg, Reinhardt, André, Flavin, Judd, Morris, Beuys, Kounellis, Kosuth, Morley, Kiefer, Baselitz, Dokoupil, Dahn, Clemente, Cucchi, Polke, Salle, Schnabel, Häring, Daniëls, Seranno, Scholte en Koons. Deze cursus is ook goed te volgen voor cursisten die niet aan de voorgaande cursus hebben deelgenomen.

Docent Drs. Miranda van Gelderen

Excursie (optioneel) De cursus wordt (bij voldoende deelname en op eigen kosten) op vrijdag 12 december afgesloten met een excursie naar een museum voor of een tentoonstelling over moderne kunst. Voor deze excursie betaalt de cursist € 15,- aan de begeleidster.

Cursusprijs € 192,-

Cursusvorm 10 colleges + excursie Data Vrijdag 26 september t/m 5 december 2014, 17 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 uur

Uiterste inschrijfdatum 12 september 2014

Cursusmateriaal Hand-outs. Aanbevolen wordt een (of meerdere) van de volgende titels (zelf aanschaffen): Hugh Honour & John Fleming, Algemene kunstgeschiedenis (Prijs: € 75,95); Arnason, H.H. en Mansfield, E.C., History of Modern Art: Painting, Sculpture, Architecture, Photography, Londen 2012 (zevende editie) (Prijs: € 90,95); Lynton, N. The story of Modern Art, New York 1994 (tweede editie) (Prijs: € 24,95); Visser, A. de, De tweede helft, beeldende kunst na 1945, Nijmegen, 1998 (Prijs: €39,90).

Over de docent Drs. Miranda van Gelderen is kunsthistorica en werkzaam als docente voor verschillende instellingen van het hoger onderwijs (o.a.: Klassieke Academie voor Beeldende kunst in Groningen, HOVO) en andere groepen aan wie ze cursussen en lezingen over kunstgeschiedenis, architectuurgeschiedenis en archeologie geeft. Daarnaast verzorgt ze stadswandelingen en excursies. Speciale aandachtsgebieden: algemene kunstgeschiedenis, beeldhouwkunst, de 17de eeuwse schilderkunst van de Noordelijke Nederlanden, materieel onderzoek van kunstvoorwerpen en byzantijnse- en islamitische beeldende kunst en architectuur.




Kunstenaarsparen

Kunst en de liefde Kunstenaars verbonden in liefde en kunst: daarover gaat deze cursus in 10 delen. Een boeiend onderwerp, omdat we niet alleen zullen kijken naar de kunstwerken, maar vooral ook naar de relaties en verhoudingen, voortvloeiend uit de manier waarop steeds twee mensen met elkaar verbonden zijn. Zij zijn inspiratie voor elkaar, kunnen samenwerken of ieder een totaal andere artistieke weg inslaan. Hoe dan ook is dit van invloed op het werk van beide kunstenaars. Vaak zijn het echtparen, soms ouders en kinderen of hele goede vrienden. Vanaf het einde van de 19e eeuw werden vrouwen aan de kunstacademies toegelaten, maar waren ze nog niet gelijkwaardig aan de mannen. In de eerste helft van de 20e eeuw is dat zeker niet het geval: kunstenaressen als Camille Claudel, Sonia Delaunay en Marianne von Werefkin stonden in de schaduw van hun partners. Zij dienden als muze voor hun man, die als het echte genie werd gezien. Pas veel later kregen zij erkenning: we kennen Paula Modersohn-Becker en Frida Kahlo nu beter dan Otto Modersohn en Diego Rivera. Aan bod komen kunstenaars uit binnen-en buitenland, uit de periode 1880-1960.We leren ze beter kennen als kunstenaars, en als mensen met grote idealen, met hoogte- en dieptepunten in liefde en werk.

Cursusnummer: 14NG20 Docent Drs. Ellen van der Vecht Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 23 september t/m 2 december 2014, 14 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 9 september 2014

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.




De geschiedenis van de bruggenbouw Na de woonhut is de brug waarschijnlijk het meest duidelijke bouwwerk zowel qua behoefte als qua verschijningsvorm. Van alle bouwwerken heeft de brug verreweg de grootste symbolische betekenis, zowel de Romeinse opperpriester als de paus dragen de titel ‘Opperste Bruggenbouwer’. Bij de meeste bouwwerken is de constructie verborgen achter bekledingen en ornamenten waardoor de functie vaak onduidelijk blijft. Bij een brug zijn daarentegen zowel constructie als functie direct duidelijk terwijl ook de werking van de constructie is af te lezen.


Het aantal variabelen bij de bouw van een brug is zo groot dat er in de loop van duizenden jaren zeer vele types zijn ontwikkeld, waarvan de meeste bovendien nog steeds bruikbaar zijn en worden gebouwd. Zo is de hangbrug een van de oudste brugtypes dat nu nog wordt gebruikt voor de allergrootste overspanningen, tot drieduizend meter!

Cursusvorm 3 colleges

Docent Dolf de Bruyne

Data Donderdag 25 september, 2 en 9 oktober 2014

De laatste tijd gaan ook architecten zich bezighouden met het ontwerpen van bruggen waarbij het ‘design’ een grote rol speelt. Bekende architecten als Calatrava, Foster en Van Berkel zijn daarvan voorbeelden.

Tijd 10.15-12.00 uur

Programma


In deze korte cursus zullen we naast de ontwikkeling en de geschiedenis van de brug ook ingaan op de verschillende materialen, de bouwwijze en constructieprincipes die worden toegepast. Ook de voor Nederland zo belangrijke beweegbare bruggen waarvan er zijn er zeker twintig verschillende types zijn, komen aan de orde. Alle onderwerpen worden krachtig visueel ondersteund.

Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Dolf de Bruyne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere cursussen over architectuurgeschiedenis voor de Senioren Academie.



Groningen

Mens en maatschappij

Strafrecht in Nederland

Van verdenking tot veroordeling Regelmatig lezen we in de krant over grote strafzaken en sommige zaken halen zelfs de televisie. Allemaal hebben we dan een mening over de zaak en beoordelen in onze gedachte mede of de straf al dan niet terecht is geweest. Maar wat gebeurt er nu eigenlijk, hoe verloopt een strafproces en wat gaat eraan vooraf, hoe wordt de schuld en de straf bepaald en wie zijn de mensen die hierbij zijn betrokken. In deze cursus wordt aan de hand van colleges door sprekers 'uit de praktijk' een beeld geschetst van de strafrechtspraak in Nederland anno 2014. We beginnen de cursus met een algemene inleiding in het straf(proces)recht door mr. Nico Kwakman. Daarin komen vragen aan de orde als: Wat zijn de algemene en bijzondere voorwaarden voor strafbaarheid van personen? Wat gaat er allemaal aan vooraf voordat de strafrechter een uitspraak kan doen over de strafbaarheid van een persoon? En welke vragen moet de rechter beantwoorden na het onderzoek ter terechtzitting voordat hij een persoon kan veroordelen? Hoe wordt daarop geanticipeerd in het vooronderzoek? Tijdens de tweede bijeenkomst zal de rol van het Openbaar Ministerie centraal staan in het college door mr. Pieter van Rest, officier van justitie. Hierna stappen we over naar de andere kant van de strafzaak en kijken we met mr. Erik de Mare van Haan Advocaten naar de rol van de advocaat. En dan heeft de rechter het laatste woord. Mr. Marleen Tebbenhoff Rijnenberg vertelt over het rechterswerk. Wat doet een strafrechter en hoe komt hij tot zijn oordeel? Ten slotte mevrouw Ineke Wessel in op de vraag of die veroordeling altijd wel juist is geweest. Zijn getuigenverklaringen altijd betrouwbaar? Hoe zit het met het geheugen van slachtoffers voor zeer emotionele situaties, zoals seksueel geweld of poging tot moord? Kan iemand herinneringen hebben aan traumatische situaties die nooit hebben plaatsgevonden? En kan iemand een misdrijf bekennen dat hij of zij nooit gepleegd heeft? Dit college gaat over de factoren die de geloofwaardigheid van verklaringen van zowel getuigen als daders kunnen ondermijnen.

Cursusnummer: 14NG22 Docenten Zie programma Cursusvorm 5 colleges Data Vrijdag 24 en woensdag 29 oktober, vrijdag 7, 14 en 21 november Tijd 14.15-16.00 Cursusprijs € 85,Uiterste inschrijfdatum 10 oktober 2014

Programma - Vrijdag 24 oktober − Inleiding in het straf(proces)recht Mr. Nico Kwakman, universitair docent straf(proces)recht Rijksuniversiteit Groningen - Woensdag 29 oktober − Het werk van het openbaar ministerie, zichtbaar, merkbaar en herkenbaar Mr. Pieter van Rest, officier van justitie, Arrondissementsparket Noord Nederland - Vrijdag 7 november − De verdediging Mr. Erik de Mare, strafrechtadvocaat bij De Haan advocaten en notarissen - Vrijdag 14 november − De strafrechter Mr. Marleen Tebbenhoff Rijnenberg, Strafrechter in de rechtbank Noord Nederland, locatie Groningen - Vrijdag 21 november − "Ik weet het zeker, edelachtbare!" Over verklaringen van getuigen, slachtoffers en daders Dr. Ineke Wessel, universitair hoofddocent psychopathologie Rijksuniversiteit Groningen



Groningen


Een inleiding in de culturele antropologie

In de ban van de betekenis Waarom dragen sommige vrouwen een hoofddoek? Hoe weten we of iets een knipoog is, of maar een oogreflex? Wat is voodoo nu eigenlijk echt? Dit soort vragen, en meer, beantwoordt de culturele antropologie. Culturele antropologie is de studie van menselijke gemeenschappen in al hun bijzondere diversiteit en complexiteit. Deze tien-weekse cursus geeft een inleiding in de kernideeën en - begrippen en de meest intrigerende vraagstukken uit de sociale en culturele antropologie. De cursus introduceert ook de wetenschappers die aan de wieg van de antropologie hebben gestaan en geeft een kort overzicht van de evolutie van theoretische benaderingen binnen de discipline. Tijdens de colleges onderzoeken we op welke manieren mensen, verspreid over verschillende continenten, hun leven inrichten en hoe zij betekenis geven aan de wereld om zich heen. We nemen verschillende zienswijzen m.b.t. religie, ongelijkheid, gender, het lichaam, en de levensloop onder de loep, en verkennen kernbegrippen zoals cultuur, verwantschap, veldwerk, sociale inrichting, politieke economie, en globalisering. Uiteindelijk streven we ernaar door het onderzoeken van andere culturen ook een beter begrip te krijgen van onze eigen cultuur en deze kritisch te kunnen benaderen. De bijeenkomsten en het handboek geven een overzicht van antropologische thema’s, begrippen en theorieën. Aan de hand van de etnografische literatuur en filmfragmenten zullen we deze daarna op levendige wijze verder onder de loep nemen. De hoofdstukken uit het handboek zijn de basis voor de colleges. Het is raadzaam het opgegeven hoofdstuk uit het handboek voor het college door te nemen. Tijdens de cursus bekijken we verschillende films (of scenes) en gaan we dieper in op teksten van de hand van antropologen. Daarnaast zullen we onze eigen ervaringen en opvattingen in vergelijking met andere culturen ter discussie stellen.

Programma 1. Antropologie en het begrip cultuur 2. De ontwikkeling van de culturele antropologie 3. Economische systemen 4. Verwantschap, huwelijk, en sociale organisatie 5. Gender en seksualiteit 6. Taal en communicatie 7. Rituelen en symbolen; religie en magie 8. Sociale ongelijkheid 9. Het menselijk lichaam; ziekte en genezing 10. Cultuurverandering en globalisering

Cursusnummer: 14NG23 Docent Dr. Elisabeth Moolenaar Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 23 september t/m 2 december 2014, 14 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Haviland, William A. et al. Cultural Anthropology: The Human Challenge (vanaf 8e druk), Wadsworth of, als alternatief in het Nederlands: Haviland, William A. et al. Culturele Antropologie: Ontmoeting met Culturen, Stichting Teleac 1990. Aanbevolen: Lee, Richard B. The Dobe Ju/’Hoansi, Wadsworth 2003 Uiterste inschrijfdatum 9 september 2014

Over de docent Elisabeth Moolenaar heeft in Amsterdam en Boston antropologie gestu deerd, en onderzoek gedaan in de Verenigde Staten en China. Ze is als Fulbright fellow gepromoveerd aan een Amerikaanse universiteit. Haar specialismen zijn immigrantengroepen, identiteit, etniciteit, gender en globalisering en transnationalisme.



Groningen


Gelijkheid en geluk Maakt gelijkheid ons gelukkig? Wat betekent maatschappelijke (on)gelijkheid voor het functioneren van maatschappijen en voor individuele burgers? Maakt gelijkheid ons gelukkig? En: welke rol spelen economische gelijkheid (inkomensverdeling) en politieke gelijkheid (democratie; vrijheidsrechten) hierbij? Deze vragen staan centraal in deze cursus. Het roemruchte kabinet-Den Uyl (1973-1977) formuleerde in zijn regeringsverklaring als zijn centrale doelstelling “het streven naar opheffing van ongelijkheid en achterstelling” door “het terugdringen van bestaande ongelijkheid in inkomen, bezit, macht en kennis.” Sinds de val van dit kabinet zijn ongelijkheid en nivellering als beleidsdoelstelling naar de achtergrond verdwenen. Pas recentelijk, in het kabinet-Rutte II (2012- ) is nivellering door de PvdA opnieuw als beleidsdoelstelling in het regeerakkoord ingebracht. Dit is in zekere zin verrassend te noemen, aangezien voor haar regeringspartner, de VVD, vrijheid een centrale waarde vertegenwoordigt. Van gelijkheid en vrijheid wordt vaak gezegd dat ze op gespannen voet met elkaar staan.

Programma De volgende thema’s komen aan de orde: - In het openingscollege wordt het thema van de cursus geïntroduceerd aan de hand van opvattingen van verschillende denkers, zoals onder andere Jean-Jacques Rousseau. - De feitelijke ontwikkeling in maatschappelijke ongelijkheid. De nadruk ligt op de ontwikkelingen in de 20ste eeuw, wel de eeuw van de ‘egalitaire revolutie’ genoemd. - Maatschappelijke ongelijkheid en kwaliteit van leven. Welke invloed heeft ongelijkheid op het functioneren (de ‘leefbaarheid’) van maatschappijen? Nagegaan wordt in hoeverre maatschappelijke ongelijkheid samenhangt met allerlei sociale problemen, zoals criminaliteit, geweld, ziekte en problemen in het onderwijs. Worden meer ongelijke maatschappijen vaker geconfronteerd met sociale problemen? - Visies op geluk. Er wordt een overzicht gegeven van opvattingen over geluk. Voorts wordt ingegaan op de wijze waarop geluk tegenwoordig wordt onderzocht. - Maatschappelijke ongelijkheid en individueel geluk. Voelen mensen zich in meer gelijke maatschappijen gelukkiger dan in meer ongelijke maatschappijen? - ‘Het grootste geluk van het grootste aantal.’ Hedendaagse geluksonderzoekers pleiten er regelmatig voor dat overheden geluk als beleidsdoelstelling nastreven. Is het wenselijk en mogelijk om geluk als uitgangspunt voor beleid te nemen?

Cursusnummer: 14NG24 Docent Dr. Henk vanGoor Cursusvorm 6 colleges met ruimte voor discussie Data Donderdag 25 september t/m 6 november 2014, 16 oktober vervalt Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014

Over de docent Dr. Henk van Goor, socioloog, was tot zijn pensionering in 2012 verbonden aan de Vakgroep Sociologie van de Rijksuniversiteit Groningen.



Groningen


China, de Lange Mars van groei naar structurele verandering De Volksrepubliek China maakt een ontwikkeling door die zijn weerga niet kent. De economische groei, de snelle verstedelijking, de massale migratie en rurale exodus, maar ook de positie van China als global player: het zijn stuk voor stuk aspecten die nadere aandacht verdienen. Dat geldt tevens voor de uitdagingen waar China voor staat: een enorm milieuprobleem, structurele armoede op het platteland, etnische spanningen: ook die vragen om aandacht. De transitie van China is fascinerend. Van stagnatie en isolement naar dynamische economische groei en naar een speler van formaat op het internationale economische en politieke wereldtoneel. De politieke wereldorde laat ingrijpende veranderingen zien door de opkomst van China, maar ook de situatie binnen China is ingrijpend veranderd. Deze veranderende positie van China leidt tot een tweespalt van hoe deze ontwikkelingen te duiden: als bedreiging of als bewondering. De externe en interne dynamiek van een grootmacht in wording nodigt uit tot kennismaking en verdere verdieping. In deze cursus zet dr. Peter Druijven de Volksrepubliek China eerst op de kaart: internationaal in vergelijking met andere landen en grootmachten, maar vooral ook nationaal. Deze eerste stap vormt de achtergrond voor meer specifieke ontwikkelingsprocessen als die van geopolitieke verschuivingen, economische groei, urbane dynamiek en migratie. Ruime aandacht wordt besteed aan de interne problemen die zich hierbij voordoen zoals onder meer de milieu-aantasting, de regionale discrepantie tussen Oost- en West-China, de toename van sociaal-economische verschillen tussen stad en land en naar etniciteit. Er wordt ingegaan op de ontwikkeling van West-China als een belangrijk speerpunt van de nationale overheid. De beweegredenen, de uitvoering en de complicaties daarvan worden behandeld. Het stroomgebied van de Gele Rivier wordt verkend: als bakermat van de Chinese beschaving maar ook als voorbeeld van de vele uitdagingen waarvoor de Chinese bevolking en overheid zich geplaatst ziet in termen van economie, milieu en etniciteit. Ten slotte maken de cursisten kennis met de Chinese Diaspora: een eeuwenoud verschijnsel met een hedendaagse dynamiek door de vestiging van steeds meer Chinezen in Zuid-Oost Azie, in de Verenigde Staten en Europa, maar ook in Afrika en Latijns-Amerika.

Programma 1. China op de kaart: positie in internationale krachtenveld 2. China op de kaart: interne geleding en tegenstellingen 3. Het economische groeimodel: successen, valkuilen en uitdagingen 4. Urbane dynamiek en sociale segregatie: Beijing, Shanghai en Guangzhou 5. Migratie van platteland naar stad: een volksverhuizing van ongekende omvang 6. De Milieuproblematiek: omvang, dimensies en beleid 7. De ontwikkeling van West-China 8. Etnische minderheden: Tibetanen, Oeigoeren en Hui 9. De Gele Rivier: een odyssee 10. De Chinese diaspora: een glocaliseringsproces

Over de docent Peter Druijven was als docent en onderzoeker werkzaam bij de Fac. Ruim telijke Wetenschappen (RUG). Hij promoveerde in 1990 aan de UvA op een proefschrift over de sociaal-economische rurale ontwikkeling in ZuidMexico. Als ontwikkelingsgeograaf en planoloog heeft hij onderzoek gedaan in o.m. Mexico, India en China. Hij heeft gepubliceerd over regionale ontwikkeling in China en India en heeft verschillende gastcolleges in China gegeven –o.m. op uitnodiging van de Chinese Academy of Sciences.

Cursusnummer: 14NG25 Docent Dr. Peter Druijven Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 22 september t/m 1 december, 13 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal J. v.d. Putten (2012), Verbijsterend China, wereldmacht van een andere soort, uitg. Nieuw Amsterdam, ISBN 9789046810224 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014 Bijzonderheden In aansluiting op de cursus zal in het voorjaar van 2015 een excursie worden aangeboden met als thema’s: hoofdsteden van toen en nu, etnische minderheden en de Zijderoute. Meer informatie vindt u t.z.t. onder de cursusinformatie op de website van de Senioren Academie.



Groningen


Griekenland van crisis naar crisis, twee eeuwen vol schulden Waarom is juist Griekenland in de afgelopen jaren in grote economische problemen geraakt (gigantische staatsschuld en gigantisch begrotingstekort) en waarom is er in Griekenland zo weinig draagvlak voor de eisen van de troika (Europese Commissie, Internationaal Monetair Fonds, Europese Centrale Bank) in ruil voor schuldvermindering en/of verdere kredietverlening? In deze cursus proberen we na te gaan waar de geschiedenis van de Griekse staat (1821-heden) ons aanknopingspunten geeft ter verklaring hiervan.


De docenten van deze cursus voelen zich allen zeer betrokken bij Griekenland, waar de meesten geruime tijd hebben doorgebracht. In deze cursus schetsen de verschillende docenten de veelbewogen geschiedenis van Griekenland en de eigenaardigheden van de Griekse staat en de Griekse samenleving. Inzicht daarin kan bijdragen tot meer begrip voor de problemen waarvoor de Grieken zich gesteld zien.

Coördinatie Em. prof. dr. Ivo W. Molenaar

Overal vind je corruptie, inefficiëntie en belastingontduiking. Maar toen de eerste Amerikaanse banken omvielen, rond 2008, hadden het Griekse volk en de Griekse staat wel een slechtere uitgangspositie om de gevolgen de baas te worden. Te denken valt aan de perceptie van de staat als baantjesmachine en niet als bevorderaar van de algemene welvaart en aan de belastingmoraal. Maar ook is sprake van een relatief gebrek aan bereidheid om samen te werken, een sterke neiging om leiding te geven en een sterke afkeer van het ondergaan van de leiding van anderen. En zelfs de geografische omstandigheden (waar Nederlanders al in de middeleeuwen samen terpen en dijken moesten bouwen, leefde in Griekenland elke boer en elke schipper een individueel bestaan met alleen de naaste familie als hechte steun) kunnen een rol spelen. Wat zijn, kortom, de historische ontwikkelingen in Griekenland, die sinds 2008 hebben geleid tot een ernstige economische crisis en tot heftige conflicten tussen Europa (met name Duitsland) en de Grieken.

Cursusvorm 8 colleges

Programma 1. Griekenland onder Turks bewind (1453-1830) Wim.J.Aerts, emeritus hoogleraar Middel-en Nieuw Grieks 2. De Vrijheidsoorlog (1821-1833) Ivo W. Molenaar, emeritus hoogleraar statistiek 3. De rest van de 19e eeuw Reinder Reinders, emeritus hoogleraar archeologie 4. Voor, tijdens en na de eerste wereldoorlog Reinder Reinders, emeritus hoogleraar archeologie 5. De vergrieksing van Thessaloníki (1912-2012) Hero Hokwerda, universitair docent en literair vertaler Nieuw Grieks 6. Na tweestrijd in rustiger vaarwater? Hero Hokwerda, universitair docent en literair vertaler Nieuw Grieks 7. De litanie van de leningen (1973-2013) Andries Nentjes, emeritus hoogleraar economie 8. Het falen van een natie Henk Kauffman, emeritus hoogleraar internationalisering chronische ziekten Gevolgd door afsluiting van de cursus

Docenten Zie programma

Data Woensdag 17 september t/m 12 november 2014, 15 oktober vervalt. Tijd 10.30-12.30 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 3 september 2014



Groningen


Het hedendaagse Frankrijk, een moeilijke weg naar hervormingen Nederlanders gaan graag met vakantie naar Frankrijk en hebben er soms zelfs een tweede huis, maar cliché’s, misverstanden en vooroordelen over de Fransen en hun (rare) gewoontes blijven toch nog te vaak de overhand hebben. Zijn Fransen echt zo chauvinistisch en arrogant als Nederlanders denken, en zo ja, hoe komt dat zo? Waarom staken of demonstreren ze zo vaak, zoals kort geleden nog tegen het homohuwelijk ? Wat is er nog over van de drie beginselprincipes van de Republiek, ‘Liberté, Égalité, Fraternité’? Wat verstaan Fransen onder ‘laïcité’? Hoe gaan ze om met allochtonen? Waarom vinden Nederlanders in Frankrijk en Fransen in Nederland het onderwijs zo anders? Was Sarkozy corrupt en is Hollande een zwakke president? En waarom zijn de Fransen wereldkampioen medicijnenslikkers? In deze cursus krijgt u een overzicht van de hedendaagse Franse samenleving. U wordt niet overvoerd met cijfers en ingewikkelde gegevens, wél zult u op een onderhoudende manier veel te weten komen over het Franse land en volk. Uiteenlopende aspecten, gerelateerd aan de historische/culturele achtergrond van het land, komen aan bod. Het contrastieve aspect (verschil met Nederland) krijgt steeds een bijzondere aandacht.

Programma 1. Inleiding: hoe zien Nederlanders Frankrijk? Het land en de bevolking Geografische diversiteit, regionale contrasten, territoriale indeling. 2. Immigratie / Het gezin - Een lange immigratiegeschiedenis. Heeft het Franse integratiemodel gefaald? Het verzet tegen recente ontwikkelingen van het gezin. 3. Het sociale leven - Égalité, fraternité? Werk en werkloosheid, hoe gaan Fransen om met sociale onrust en conflicten? Sociale zekerheid en gezondheidszorg: de verschillen met Nederland. 4. De staat en het politieke leven - Een ander model dan het Nederlandse: het begrip ‘laïcité’, de staatsinstellingen. Wat zijn de gevolgen van het Franse meerderheidsstelstel versus de Nederlandse evenredige vertegenwoordiging? 5. Het politieke leven (2) - Overeenkomsten en verschillen met Nederland bij de politieke partijen. Belangrijke huidige politieke figuren en recente ontwikkelingen. 6. Het onderwijs - Hoe verschilt het Franse onderwijssysteem van het Nederlandse? De drie basisprincipes van de ‘school van de Republiek’ en de huidige werkelijkheid. Het hoger onderwijs: de elitaire ‘Grandes Ecoles’ versus de universiteit. 7. De economie - De grote economische sectoren en de positie van Frankrijk in Europa en de wereld. Wat is de internationale positie van Frankrijk op het gebied van wijnproductie, toerisme, auto’s, luxe? 8. De Franse taal en cultuur in de wereld - Een verloren strijd? Wat houdt de ‘francophonie’ in?

Cursusnummer: 14NG27 Docent Drs. Alberte Roué Cursusvorm 8 colleges Data Vrijdag 26 september t/m 21 november 2014, 17 oktober vervalt Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 156,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 12 september 2014 Bijzonderheden Hand-outs

Over de docent Alberte Roué was verbonden aan de afdeling Frans van Romaanse Talen en Cultuur (RTC) bij de RUG. Zij gaf daar colleges Franse taalvaardigheid en cultuur en verzorgde onder andere het college 'Frankrijkkunde' (Civilisation française contemporaine). Ook geeft ze al 25 jaar een cursus aan docenten Frans aan het Institut Français van Groningen (voorheen Centre culturel français), waarbij de hedendaagse Franse literatuur en cultuur aan bod komt.



Groningen


Leeskamer

Levenskunst en geluk ‘Geluk’ is een actueel en populair begrip. De OECD levert jaarlijks een Wereld Geluks Rapport waarin Nederland zeer hoog scoort. Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau en het CBS onderzoeken geluk bij Nederlanders, en veel onderzoek is door de Erasmus Universiteit verzameld in een grote Database of Happiness. Al met al trekt de vraag naar geluk vandaag de dag veel aandacht. Daarom staat geluk dit seizoen centraal in de Leeskamer Levenskunst. We onderzoeken deze fascinerende kwestie met behulp van drie spraakmakende auteurs. In veel onderzoeken naar ‘geluk’ worden vooral zaken gemeten waar een individu weinig invloed op heeft, zoals gezondheid, inkomen, levensverwachting en keuzevrijheid. Maar hoe staat het met de soort geluk die je zelf kunt beinvloeden? Wat houdt geluk voor mensen uiteindelijk in? Wat is de beste definitie van geluk? En hoe bereik je geluk, of hoe kun je er meer van krijgen? De drie uitgekozen boeken, die we in zes discussiebijeenkomsten zullen bespreken, geven elk hun eigen antwoord op deze vragen. De bekende auteur John Izzo filterde uit honderden interviews vijf manieren om geluk (een ‘goed leven’) te bereiken en te ervaren. Mark Nepo legt de nadruk op luisteren naar het leven, waardoor je in alle veranderingen zo dicht mogelijk blijft bij wat er werkelijk toe doet. Nepo’s boek won in 2012 de prijs van de stichting Boeken voor een Beter Leven. En de gerenommeerde docent Pema Chödrön bespreekt een ‘lichter leven’ vanuit de drie boeddhistische geloftes: geen kwaad doen, zorg hebben voor elkaar, en de wereld accepteren zoals die is. Als deelnemer wordt u uitgenodigd deze boeken vooraf te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. In de bijeenkomsten gaat het erom de inbreng van de schrijvers met elkaar te beleven, en inspirerende kanten van geluk als een vorm van levenskunst te ontdekken.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van John Izzo: De vijf geheimen van een goed leven. (Forte: Baarn 2012. ISBN 978-90-5877-961-8). 2. Verdere bespreking van De vijf geheimen van een goed leven. 3. Bespreking van Mark Nepo: 7000 manieren om te luisteren naar het leven. (Servire: Utrecht/Antwerpen 2013. ISBN 978-90-215-5361-0). 4. Verdere bespreking van 7000 manieren om te luisteren naar het leven. 5. Bespreking van Pema Chödrön: Omarm de wereld. Omgaan met onzekerheid en verandering. (Ten Have: Kampen 2013. ISBN 978-90-259-0219-3). 6. Verdere bespreking van Omarm de wereld en terugblik op het thema als geheel.

Cursusnummer: 14NG28 Docent Dr. dr. Marianne Vogel Cursusvorm 6 werk/discussiecolleges, om de twee weken Data Woensdag 8 en 22 oktober, 5 en 19 november, en 3 en 17 december 2014 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Zie programma Uiterste inschrijfdatum 24 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. N.B. deze cursus wordt ook gegeven in Friesland. Let u erop dat u de juiste cursuscode invult bij uw opgave.

Bovenstaande boeken, die in de colleges worden besproken, dient u zelf aan te schaffen.




Groningen

Muziek en theater

Introductie tot leven en werk van Richard Strauss

'Im Dienste des Schönen’ Overal waar Richard Strauss’ symfonisch gedicht Don Juan (op.20; 1888) voor het eerst werd uitgevoerd, wisten muziekkenners en -liefhebbers het meteen zeker: zelden had de wereld zo’n groot talent voor overrompelende orkestmuziek gehad als de op dat moment nog maar 24-jarige Richard Strauss. In de jaren dat Strauss (1864-1949) grote triomfen vierde met zijn orkestwerken - die nog altijd veel worden gespeeld door de grote symfonieorkesten in de wereld - zette hij zijn eerste ietwat aarzelende schreden naar het muziektheater. Beluisteren we in de eerste twee opera’s vooral een Wagner-epigoon, in Salomé (1905) vond Strauss ook in het muziekdramatische zijn eigen weg. Het succes-schandaal van dit werk in 1905 zou enkele jaren nog worden overtroffen met Der Rosenkavalier (1911), die nog altijd de meest gespeelde opera uit het 20e eeuwse repertoire is.


Deze opera leek echter een keerpunt in Strauss’ werk in te luiden. Gold hij tot dan toe als één van de meest uitgesproken vertegenwoordigers van de muzikale avant-garde, na de incidenteel bijna atonale Elektra klonk Der Rosenkavalier als een stap terug de romantiek in. Inderdaad zou Strauss, terwijl de muzikale moderniteit meer en meer om hem heen doorbrak, zich profileren als de belichaming van de muzikale laatromantiek, waarin het boven alles om klankschoonheid gaat.

Data Woensdag 24 september t/m 3 december 2013, 15 oktober vervalt

In het jaar waarin de 150e geboortedag van Richard Strauss zal worden herdacht, biedt deze achtdelige overzichtscursus een introductie tot bekende en minder bekende werken van deze componist, over wie de meningen om diverse redenen sterk uiteenlopen.

Docent Dr. Marcel Zwitser Cursusvorm 10 colleges

Tijd 13.15-15.45 uur Cursusprijs € 202,Cursusmateriaal Syllabus, ca. €7,50 Uiterste inschrijfdatum 10 september 2014

Over de docent Dr. Marcel S. Zwitser (1970) studeerde muziektheorie en muziek geschiedenis, doceert muziek- en cultuurgeschiedenis aan de Schumann Akademie (sinds 1998) en aan diverse HOVO’s (sinds 2000) en muziektheorie aan de Meerjarige Dirigentenopleiding (MDO) van Kunst en Cultuur Overijssel (Zwolle).



Groningen

Muziek en theater

Een anthologie van de Russische muziek (1) Zing in vervoering, dit Russisch koor Iets nieuws is ons verschenen Verheug je Rus!, onze Glinka Is niet een stuk klei, maar porcelein! Graaf Matvei Vielgorski (1836) In deze cursus krijgt u een boeiend en uitgebreid overzicht van de gehele Russische muziekgeschiedenis. We behandelen eerst de muziek van de Russisch-Orthodoxe kerk en de traditionele volksmuziek, die een rijke bron van melodische en emotionele inspiratie vormen. Daarna volgen we de latere Europese (Italiaanse) invloeden, die zo bepalend zijn geweest voor de ontwikkelingen aan het begin van de 19e eeuw. Met name Michael Glinka (Michiel van der Klei) heeft een zodanig stempel gedrukt op de verdere ontwikkeling van de Russische muziek , dat de beroemde cellist graaf Matvei Vielgorsk , Glinka in het bovenstaande gedichtje verheft tot ‘porcelein, dit naar aanleiding van zijn opera ‘Iwan Soesanin’. Na Glinka zien we onder invloed van de grote Europese romantische beweging het ontstaan van de Russische Nationale School: vijf dilettanten met een hartstocht voor het componeren (Balakirev, Rimski-Korsakov, Borodin, Moesorgski en Cui) ontwikkelen, wars van Europees academisme, een originele Russische stijl. Daarbij nemen het volkslied, maar ook de Russische volksverhalen en sprookjes een belangrijke plaats in. Een tegengeluid wordt gehoord van de gebroeders Rubinstein die in 1862- 1866 de conservatoria van St Petersburg en Moskou oprichtten. Vanuit deze professionele instelling komt één man naar voren die de absolute kroon zet op de laat 19e eeuwse Russische muziek: Pjotr Iljitsj Tsjaikovski. In de jaren ‘80 valt de Koetsjka langzaam uiteen. Moesorgski en Borodin sterven veel te jong, Balakirev trekt zich terug uit het muziekleven en Cui is beter op dreef als criticus dan als componist. Alleen de onvermoeibare Rimski-Korsakov gaat gestaag verder. Als hij na de dood van Tsjaikovski zijn ‘composers block’ kwijt raakt, zoekt hij naarstig naar nieuwe klanken. Samen met zijn tovenaarsleerling Stravinski zullen zij met veel vuurwerk de lijn gaan uitzetten naar het modernisme.

Programma 1. Onder gouden glans van ikonen: Oud-Russische muziek, de eerste meerstemmig heid, Italianen aan het hof van Catharina en hun Russische leerlingen. De Russische Orfeo en Euridice van Jewstignej Fomin (1792) 2. Michael Glinka: Ivan Soesanin, de held van Kostroma en de eerste Romanov 3. De Koetsjka (Het Machtige Hoopje) ‘Naar nieuwe kusten’! 4. De Koetsjka, het Oriëntalisme 5. De Rubinstein broers - het Conservatorium en Tsjaikovski 6. Nikolaj Rimski Korsakov en de jonge Stravinsky

Cursusnummer: 14NG30 Docent Karel van Olffen Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 27 oktober t/m 1 december 2014 Tijd 13.15-15.30 uur Cursusprijs € 125,Cursusmateriaal Syllabus verkrijgbaar via de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 13 oktober 2013 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Karel van Olffen is musicus.



Groningen

Muziek en theater

Geschiedenis van popmuziek

Rock, expressie van de romantiek Getalenteerd, gepassioneerd, afkeer van de samenleving en sociale instituties, geen respect voor status en privileges, rebels, arrogant, schijnbaar veel zelfvertrouwen en uiteindelijk zelfdestructief. Vraag mensen over wie dit gaat en er worden namen van rockartiesten genoemd: een lid van The Beatles, The Rolling Stones, black metal band Mayhem, The 27 Club, Ozzy Osbourne, Robert Smith, Marilyn Manson of Layne Staley. Maar de termen komen uit een beschrijving van Lord Byron, de Britse auteur die een onuitwisbaar stempel heeft gedrukt op de Romantiek; de kenmerken van deze culturele stroming werken door in het vertoog van rockmuziek. Cursusnummer: 14NG31 In deze cursus wordt onderzocht in hoeverre grondkenmerken van de Romantiek door werken in Rock en daarmee onze dagelijkse ervaring bepalen. De kenmerken waarmee deze analyse wordt uitgevoerd zijn zes romantische aspecten die opvallen aan het Woodstockfestival, aangevuld met authenticiteit en rebellie. In de manier waarop er over het genre wordt gesproken (over classificeren en uitsluiten), hoe het wordt waargenomen en ervaren, kunnen de besproken kenmerken van de Romantiek worden geïdentificeerd. In Rock ligt de nadruk meer op seksualiteit en lichamelijkheid, hebben mystiek en drugs een mainstream karakter en worden jeugdigheid, authenticiteit en rebellie ingezet binnen het marketingapparaat waarmee muziekorganisaties in een markt voor adolescenten rockproducten positioneren en van een imago voorzien. (Dionysische) Authenticiteit en rebellie hebben daarbij het karakter van een mythe. Muziek is het bindende element: de verschillende kenmerken doen zich kennen in de uitingsvormen van Rock. De kenmerken ter wille van zichzelf en ter wille van het kapitalistische kader waarbinnen Rock floreert. De geschiedenis van popmuziek wordt benaderd vanuit het perspectief van de Romantiek; in ieder college staat een kenmerk centraal. Aan de hand van casestudies en thema’s binnen de studie van popmuziek wordt onderzocht hoe dat kenmerk weerklinkt in muziek, teksten, artwork en imago. Die kenmerken bepalen uiteindelijk het vertoog en het wezen van Rock.

Programma 1. De wetenschappelijke studie van popmuziek. De Romantiek en Woodstock als romantische lens op onze tijd. 2. Het primaat van de jeugd. Popmuziek, adolescentie en identiteit. 3. De vrije liefde. ‘Make Love, Not War’, Frankfurt School, Herbert Marcuse en hippies 4. De terugkeer naar de natuur. Babyboom vs. protest, folk versus rock, Pete Seeger, Woody Guthrie, Bob Dylan. 5. De hang naar spiritualiteit en mystiek. Aleister Crowley in rock en de occulte revolutie. 6. Het expliciet beleden drugsgebruik. Jaren 50 en beat poets als vormgevers van de rockrevolutie, The Beatles, lsd, muziek als trip. 7. De grote rol van muziek. Progressieve Rock. 8. Authenticiteit. Racisme, stammentwisten, underground vs. mainstream, grunge. 9. Rebellie Rock, escapisme van de middenklasse. 10. Rock als ideologie en religie. Casestudy subcultuur: Metal.

Docent Drs. Harm Timmerman Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 24 september t/m 3 december 2014, 15 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 10 september 2014

Over de docent Harm Timmerman (1971) is musicoloog, zijn belangstelling gaat vooral uit naar geschiedenis en discourse van pop- en rockmuziek. Hij is als docent Muziek werkzaam bij de HBO-opleiding Media & Entertainment Management aan de Stenden Hogeschool en is producer van de band Freestone.



GroningenNatuurwetenschappen

Migratie, vogeltrek in een breed kader Noem “vogeltrek” en kenners roepen de naam van Prof. Dr. Theunis Piersma; sinds 2011 hoogleraar “Global Flyway Ecology” aan de Rijksuniversiteit Groningen. Internationale kennis en onderzoek van trekkende kustvogels wordt vanuit Noord-Nederland gecoördineerd. Een uitstekende aanleiding dus om een cursus migratie aan te bieden. Vogeltrek in een zodanig breed kader geplaatst dat er plaats is voor meer dan alleen vogels. Cursusnummer: 14NG32 ‘Zwaluwen komen uit de modder’. Dat lijkt op het Groningse bakerpraatje dat kinderen uit de kool komen. Maar de Middeleeuwse mens vond het echt een aannemelijke verhaal. Zuidelijk Afrika was onbekend en van vogeltrek had men slechts een vage notie. Pas in de negentiende eeuw kwam vogelonderzoek in een stroomversnelling, maar ook toen zou het nog honderd jaar duren voordat men de trek van vogels kon volgen. Uitgebreid ringonderzoek in de tweede helft van de twintigste eeuw leverde veel informatie, maar pas met de komst van de zogenoemde dataloggers en zenders kon men letterlijk meereizen met vogels. De cursus “Migratie, vogeltrek in een breed kader” gaat uitgebreid in op de nieuwste resultaten van het onderzoek aan trekvogels. Van de op Spitsbergen broedende brandganzen tot de in Mauretanië overwinterende Grutto, van de Kanoetstrandloper tot de Grauwe Kiekendief. Daarbij wordt niet alleen de verrekijker gericht op trekroutes, maar ook op de ecologie van deze bijzondere vogels. Uiteindelijk draait alles om energievoorziening, “tankstations” en het beste voedsel voor elk jaargetijde. Verbreding wordt vooral gezocht door ook te kijken naar migratie van andere diergroepen. Lemmingen en rendieren uit het polaire gebied, gnoes uit de Afrikaanse savannes en Monarchvlinders in Amerika. Maar ook planten migreren. Niet met de snelheid van een Boerenzwaluw, maar traag, in een periode van honderden jaren. Aziatische planten die nu in de Alpen te vinden zijn of Scandinavische Kraaiheide in Nederland zijn maar enkele voorbeelden.

Docent Drs. Kees Boele Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 27 oktober t/m 1 december 2014 Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent. Ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 13 oktober 2014

Programma - - - - - -

Migratie, inleiding en oriëntatie Trek van kustvogels Trek van ganzen en kraanvogels Trek van roofvogels Trek van andere dieren Migratie van planten

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresen taties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl




Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst Deze cursus behandelt de toename van menselijke kennis door ontdekkingen en menselijke capaciteit door uitvindingen en vernieuwingen. Met nieuwe producten beïnvloeden die het menselijk handelen en de samenleving. Samen met ‘macroscopische signalen’ van diverse aard wijzen ze de weg naar toekomstige ontwikkelingen. De steeds zichtbaarder disproportioneel groeiende menselijke ‘voetafdruk’ op aarde maakt een zesde energie omwenteling (wellicht gebaseerd op Zonne-energie?) onvermijdelijk. In deze cursus passeren het verleden, het heden en de toekomst van energie die de evolutie aandrijft. Cursusnummer: 14NG33 De aarde onderging vijf radicale energie omwentelingen en een zesde komt nog. De eerste was er toen de aarde, de vroege zuurstofloze atmosfeer en het leven ontstonden. De tweede toen via fotosynthese, voedende suikers en zuurstof werden gevormd. Levensvormen pasten zich aan een atmosfeer met zuurstof aan. De mens ontstond. Eerst levend als jager-verzamelaar daarna als ‘vuur meester’ waardoor hij een derde energie omwenteling veroorzaakte. En een vierde door domesticatie van plant en dier, zodat landbouw en veeteelt ontstonden en hij ‘Zonne boer’ werd. Er kwam een vijfde omwenteling eind 17e eeuw, toen ‘gefossiliseerde’ Zonne-energie (steenkool, petroleum en aardgas) werd aangetapt. De mens werd ‘koolstof boer’. Moeten we naar een zesde energieomwenteling om milieu problemen te beheersen en de wereldbevolking bestaanszekerheid te geven? We zijn weer op de grenzen van de groei gestuit.

Programma - - - - -

Inleiding en de foto-energie ontwikkeling Kerogeen en de vuuromwenteling De landbouw- en de koolstof omwenteling De wereldwijde aardolie geschiedenis De contouren van de toekomst

Docent Dr. Tom J.A. Reijers Cursusvorm 5 colleges Data Maandag 6 oktober t/m 3 november 2014 Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Syllabus, € 20,-, verkrijgbaar via de docent bij het eerste college Uiterste inschrijfdatum 22 september 2014 Bijzonderheden Tom Reijers organiseert een geolo gisch-culturele excursiereis naar het Cantabrische Gebergte, Noord Spanje (14-20 september 2014). Zie: www.spandon.nl/excursiereis/ themareizen of [email protected]

Over de docent Dr. Tom Reijers studeerde geologie in Leiden, werkte wereldwijd 30 jaar als exploratie- en research geoloog voor Shell Internationaal. Na pensionering (2000) begeleidde hij wereldwijd 116 expedities, geologische en culturele reizen, gaf hij gastlessen op middelbare scholen en werd hij docent HOVO cursussen in Groningen, Emmen, Rolde, Leeuwarden, Zwolle, Utrecht, Leiden en Den Haag.




Astronomie en astrofysica (2)

Van het zonnestelsel tot het begin van het heelal Deze cursus is een vervolg op de eerder door de Senioren Academie aangeboden cursussen Astronomie en astrofysica. In overleg met de cursisten zijn voor deze nieuwe cursus een aantal onderwerpen geprogrammeerd.

Programma 1. Zonnestelsel en exoplaneten - dr. Paul Wesselius 2. Variabele sterren - Prof. dr Jan Willem Pel 3. Eb en Vloed, Getijdenwerking - Dr. Douwe Beintema 4. Sterrenkijken en positie bepaling - Drs. Jan de Boer 5. Vorming van elementen - dr. Paul Wesselius 6. Zwarte gaten - prof. dr. Rien vd Weijgaert 7. Actieve kernen van sterrenstelsels - prof. dr. Peter Barthel 8. Donkere materie en donkere energie - prof. dr. Rien vd Weijgaert Tijdens de colleges zullen formules en vaktaal zoveel als mogelijk vermeden worden. Eenieder met enige basiskennis van de nauurkunde kan deze cursus volgen.

Cursusmateriaal Aanbevolen literatuur: Govert Schilling, Handboek Sterrenkunde. Dit boek is niet de leidraad voor de cursus maar beschrijft op een duidelijke manier de gehele sterrenkunde. Aanvullende teksten worden tijdens de cursus digitaal ter beschikking gesteld. Bezoek Infoversum Naast de colleges zal, in overleg met de cursisten en voor eigen kosten, een bezoek aan het nieuwe Infoversum in Groningen gepland worden. Ook zal geprobeerd worden tenminste één avond naar de sterren en planeten te kijken bij Aries van Calcar in Ulrum.

Cursusnummer: 14NG34 Coördinatie Dr. Paul Wesselius Docenten: zie programma Cursusvorm 8 colleges Data Maandag 22 september t/m 17 november 2014, 13 oktober vervalt Tijd 14.00-16.00 uur Cursusprijs € 156,-

Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Cursisten van de eerdere cursus astronomie en astrofysica hebben voorrang bij inschrijving tot 1 juli.

Over de docenten Dr. Paul Wesselius studeerde sterrenkunde in Amsterdam. Tot 2005 werkte hij bij SRON aan de satellieten ANS, IRAS, ISO, en Herschel, de laatste 10 jaar als divisiehoofd. Dr. Jan de Boer studeerde in Groningen sterrenkunde. Hij werkte tot 1988 bij het Kapteyn Astronomisch instituut als beheerder en docent. Sinds zijn studietijd houdt hij zich bezig met de popularisering van sterrenkunde.



Groningen

Taal en literatuur

Vervolgcursus

Latijn Zo’n tweeduizend jaar geleden werd Europa beheerst door de Romeinen. Hun cultuur heeft een enorme invloed op Europa gehad: allerlei Romeinse gewoonten en uitvindingen zijn nog steeds terug te vinden in ons dagelijks leven. Doordat Rome een wereldmacht werd, groeide de taal der Romeinen, het Latijn, uit tot de belangrijkste voertaal, waaruit onze voorouders veel woorden overnamen. Nog steeds zit het Nederlands vol met woorden en zinnen die uit het Latijn afkomstig zijn. Latijn betekent vooral: kennismaken met de wortels van onze eigen cultuur. In de najaarscursus 2014 worden de colleges vervolgd, die in oktober 2005 zijn gestart als een cursus voor beginners. Momenteel zijn we bezig met Plinius. Deze schrijver, die persoonlijk de uitbarsting van de Vesuvius in 79 n.C. heeft meegemaakt, laat ons de gevolgen van de eruptie in Pompeii meebeleven. Ook lezen we bij Plinius over de opkomst van het Christendom. Vervolgens zullen we in gemeenschappelijk overleg een andere schrijver kiezen. Inmiddels is de behandeling van inscripties, die door de cursisten worden ingebracht, een gezellige traditie geworden. Na elke les wordt als “toetje” naar een film met een Romeins onderwerp gekeken.

Programma Deze cursus biedt niet alleen de mogelijkheid tot het vertalen van beroemde Latijnse schrijvers, maar ook tot discussie over de interpretatie van de teksten, de effecten van de stilistische middelen en de tijdsomstandigheden, waarin de teksten geschreven zijn. Ruimte dus voor historische en culturele achtergronden. Als u al een redelijke basiskennis van de Latijnse grammatica en syntaxis hebt, kunt u zonder enig bezwaar aanschuiven bij de reeds bestaande groep enthousiastelingen! Inmiddels maakt een groeiend aantal oud-gymnasiasten deel uit van deze groep en het blijkt dat hun oude ‘vergeten’ kennis weer komt opborrelen! U weet meer dan u denkt!

Cursusnummer: 14NG35 Docent Drs. Gerry Mulder Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 30 september t/m 9 december 2014, 14 oktober vervalt. Tijd 13.00-15.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Grammaticus, Uitg. Hermaion Fortuna deel 3, met Hulpboek 3a en 3b, Uitg. Eisma, Leeuwarden Uiterste inschrijfdatum 16 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 22 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Gerry Mulder is classica en heeft jaren Klassieke Talen en Klassieke Culturele Vorming onderwezen. Tegenwoordig geeft ze cursussen Latijn en Klassieke Oudheid aan de Senioren Academie te Groningen en Latijn in Leeuwarden.



Groningen

Taal en literatuur

'Mozart, Rafaël, Cicero en de droom...' Toen de Romeinse advocaat, politicus, redenaar en filosoof Cicero in 54 v.Chr. zijn verhande ling Over De Staat schreef (in zekere zin wedijverend met Plato’s Staat), sloot hij dit zes boeken omvattende geschrift af met een droom die door een van de gesprekspartners, Scipio, wordt verteld. In zijn droom is Scipio verplaatst in de Melkweg en ontmoet daar zijn overleden vader en grootvader die hem wijzen op alle ijdelheden hier beneden. Vanuit typisch-Romeinse ethiek zetten zij dan uiteen hoe onbaatzuchtige vaderlandsliefde voor de staatsman ‘de weg naar de sterren’ opent als beloning in het hiernamaals. Cicero’s De Staat is helaas zeer fragmentarisch tot ons gekomen, maar in 1822 werden grote brokstukken teruggevonden in een handschrift in het Vaticaan. Juist het slot, de droom van Scipio, is integraal bewaard gebleven en heeft (als een brug tussen de geest der Oudheid en die der Middeleeuwen) in de vroege Middeleeuwen en later een zeer belangrijke doorwerking gekregen, zowel vanwege het ethische als het kosmischreligieuze aspect. Welk een belangrijk stempel dit geschrift heeft gedrukt op de Europese cultuur blijkt zeker ook uit het feit dat de jonge Mozart in 1771 een opera heeft gecomponeerd op Metastasio’s libretto Il Sogno di Scipione. In onze cursus zullen we Cicero’s De Droom van Scipio (in Nederlandse vertaling) lezen en analyseren. Daarbij zal aandacht worden besteed aan de historische figuren zelf (Scipio en zijn verwanten), aan de filosofische aspecten (Pythagoras en de harmonie der sferen; Plato’s onsterfelijkheidsbewijs) en aan het zogenoemde ‘motief van Hercules op de Tweesprong’ (de keuze tussen ‘de brede en de smalle weg’). Tot slot zullen we een korte voorbespreking houden over Mozarts opera en deze dan op scherm vertonen: een verrassende kennismaking!

Cursusnummer: 14NG36 Docent Dr. Henk Schoonhoven Cursusvorm 6 colleges Data Vrijdag 31 oktober t/m 5 december 2014 Tijd 10.15-12.30 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Hand outs, verkrijgbaar via de docent, ca. € 8,Uiterste inschrijfdatum 17 oktober 2014

Over de docent Dr. Henk Schoonhoven was docent Klassieke taal- en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verzorgt al vele jaren cursussen voor de Senioren Academie.



Groningen

Taal en literatuur

Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel “Dort wo man Bücher verbrennt, verbrennt man am Ende auch Menschen” Met zijn gedichten over liefde en Weltschmerz behoort Heinrich Heine (1797-1856) tot de dichters van de late Duitse Romantiek. Maar tegelijk heeft Heine iets dat zijn tijdgenoten dikwijls missen: de puntige ironie waarmee hij romantische gevoelens steevast ondermijnt. Een heel andere kant van Heine is immers, dat hij een scherp commentator is op zijn tijd: zowel van het literaire en intellectuele leven als van het politieke en sociale klimaat. Bovendien is hij een erudiet beschouwer van zijn eigen vaderland, met groot inzicht in ontwikkelingen uit zowel verleden als heden. Zo is Heinrich Heine een van de beste literaire bronnen om kijk te krijgen op het tijdvak nadat de Duitse landen zich hebben bevrijd van de bezetting door Napoleon: de ‘Restaurationszeit’ met zijn deprimerende, maar ook opwindende kanten, die zal uitlopen op de Revolutie van 1848.


Naar aanleiding van de Franse juli-revolutie in 1830, die Heine enthousiast begroet, vestigt hij zich in Parijs. Van daaruit schrijft hij zijn bitterzoete teksten over Duitsland en probeert hij tevens een brug te slaan tussen zijn vaderland en Frankrijk. Niet alleen als kritisch intellectueel, maar ook als jood voelt Heine zich dikwijls buitengesloten. In weerwil van zijn bekering tot het christendom gaat hij steeds geëngageerder schrijven over de joden, hun geschiedenis en noodlot.

Data Donderdag 25 september t/m 4 december 2014, 16 oktober vervalt

Programma In tien colleges worden gedichten en prozawerken van Heinrich Heine behandeld en geplaatst in de historische en intellectuele context van zijn tijd: Buch der Lieder (selectie) − Zeitgedichte (selectie) − Die Harzreise − Ideen. Das Buch Le Grand − Deutschland, ein Wintermärchen − Die romantische Schule − Der Rabbi von Bacherach − Helgoländer Briefe (in: Ludwig Börne. Eine Denkschrift). Van enkele componisten worden liederen op Heines teksten ten gehore gebracht.

Heines werk in het originele Duits (Heine lezen is niet moeilijk!) is in vele uitgaven verkrijgbaar, zowel nieuw als antiquarisch. - De gedichten uit Buch der Lieder en Zeitgedichte worden in het oorspronkelijke Duits gelezen; ze worden opgenomen in de syllabus.

Docent Drs. Michiel Hagdorn Cursusvorm 10 colleges

Tijd 13.30-16.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Een losbladige syllabus wordt bij de eerste bijeenkomst uitgereikt. Kosten ca. € 12,50 (verkrijgbaar bij de docent). Overige literatuur naar eigen inzicht zelf aanschaffen (zie programma). Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014

Nederlandse vertalingen: - De Harzreis en Ideeën. Het boek Le Grand: in Reistaferelen (ISBN 9789045004051, antiquarisch); - Ideeën. Het boek Le Grand (ISBN 9789028430860): nieuw, op bestelling (Wereldbibliotheek); - Duitsland, een wintersprookje en andere gedichten (ISBN: 9789025364274); - De romantische school: in Over Duitsland (ISBN 9789045005676).

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.



Groningen

Taal en literatuur

Brave New World: Writers, Readers, Publishers and Critics in the Digital Age The world of books is undergoing a revolution. The novel is not dead, as forecast on many occasions, but the relationship between the players in the literary world is rapidly evolving in response to social, economic, cultural and technological shifts. The marketing strategies in the publishing world are responding to the challenges of the digital age, while book prize committees are also reassessing the basis on which their prizes are awarded to writers. Readers’ and writers’ groups of all kinds abound and both individuals and organisations have created literary networks and blogs. These, often virtual, communities of writer, readers, publishers and critics have been described as forming ‘textual communities’ by cultural commentators, such as Danielle Fuller (2004). It is an uncertain but also exciting time for the literary world and we will explore the nature of these changes through a reading of the five novels and their publishing histories. These novels span the five continents and provide a glimpse of the variety of literature written in English in the post-millennium era. De colleges zijn tweewekelijks. Ieder college begint met een korte inleiding in het Engels op schrijver en werk door de docente. Veel nadruk zal liggen op groepsdiscussies over de gelezen werken aan de hand van een lijst met vragen die ongeveer twee weken van tevoren wordt uitgereikt. De discussies zijn voornamelijk in het Engels. Voor het lezen is vanzelfsprekend een redelijke passieve beheersing van het Engels noodzakelijk, maar voor spreekvaardigheid is uw niveau minder belangrijk omdat in het werkcollege door cursisten zowel Nederlands als Engels kan worden gesproken.

Programma 10 oktober − Lloyd Jones: Mister Pip (2008) − New Zealand 24 oktober − Kate Atkinson: Life after Life (2013) − UK

Cursusnummer: 14NG38 Docent Angela Ashworth MA Cursusvorm 5 colleges, om de twee weken Data Vrijdag 10 en 24 oktober, 7 en 21 november en 12 december 2014 Tijd 10.15-13.00 uur Cursusprijs € 112,Cursusmateriaal Zie het collegeprogramm, deze boeken dient u zelf aan te schaffen Uiterste inschrijfdatum 26 september 2014

7 november − Nadine Gordimer: No Time like the Present (2012) − South Africa 21 november − Aravind Adiga: The White Tiger (2008) − India

Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

12 december − Michael Chabon: Kavalier & Clay (2000) − USA

Over de docent Angela Ashworth is verbonden aan het Talencentrum en het Centre for Canadian Studies van de Universiteit Groningen.



Groningen

Taal en literatuur

Schrijfcursus

Autobiografisch schrijven Veel mensen schrijven voor hun plezier. Ze schrijven dagboeken, gelegenheidsgedichten, fantasieverhalen, reisnotities of levensverhalen. Zij schrijven om hun gedachten te ordenen of hun levenservaring vast te leggen. Wat zijn uw herinneringen? Hoe maakt u van uw herinnering een mooi verhaal? Hoe schrijft u zo dat uw lezer het boeiend vindt? En hoe zorgt u ervoor dat zo’n herinnering goed leesbaar is voor anderen ? In deze cursus leert u schrijftechnieken die u daarbij helpen. Met behulp van foto’s, voorwerpen, vergeten woorden en creatieve opdrachten schrijft u aan uw eigen levensverhaal. Uw herinneringen naar boven halen en op een heldere manier verwoorden, dat leert u in deze cursus. U schrijft, met behulp van een opdracht, thuis uw verhaal. De teksten worden besproken in de groep en u leert van het commentaar op uw eigen en andermans teksten. U zult zien dat u aan het einde van de cursus heel anders schrijft dan toen u aan de cursus begon!

Cursusnummer: 14NG39 Docent Marleen Diepeveen Cursusvorm 10 werkcolleges Data Donderdag 25 september t/m 4 december 2014, 16 oktober vervalt. Tijd 10.30-13.00 uur Cursusprijs € 220,Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.



Friesland

Openingslezing Friesland

Healthy ageing en LifeLines Ouderen en ouderdom, en dan vooral hoé we oud worden, staan tegenwoordig erg in de belangstelling. Veel ouderen zijn actief en maatschappelijk betrokken, maar dat geldt niet voor iedereen. Sommige mensen worden gezond oud en blijven tot op hoge leeftijd gezond en fit, terwijl anderen worden veel eerder echt ‘oud’ worden. Hoe we ‘gezond oud’ worden (healthy ageing) is het centrale thema van het UMCG voor zowel zorg als onderzoek. Veroudering begint eigenlijk al bij de conceptie en dat geldt dus ook voor de vraag hoe we gezond oud kunnen worden. De ideale onderzoeksopzet voor epidemiologische onderzoeksvragen rond Healthy Ageing is daarom een levensloop benadering (“life course design”). Het onderzoek ‘LifeLines’ is opgezet volgens dit principe. LifeLines is een grootschalig onderzoek onder 167.729 inwoners uit de drie noordelijke provincies die gedurende tenminste 30 jaar worden gevolgd. LifeLines richt zich op risicofactoren voor het optreden van chronische, verouderingsziekten maar ook op factoren die gezondheid bevorderen. De nadruk ligt op combinaties van factoren die meerdere ziekten kunnen veroorzaken, inclusief genetische factoren. Meer informatie is beschikbaar op www.lifelines.nl


Cursusnummer: 14NF00L Spreker Prof. dr. Ronald Stolk Lezing Datum Donderdag 4 september 2014 Aanvang lezing 15.00 uur Cursusprijs Vrij Bijzonderheden De lezing vindt plaats in de Grote kerk in Leeuwarden, Jacobijnerkerkhof 95. Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden.

Over de spreker Ronald Stolk is hoogleraar klinische epidemiologie en wetenschappelijk directeur LifeLines.



Friesland

Driedaagse cursus in Friesland

Vrijheid Elk jaar worden we rond 4 en 5 mei gewezen op onze vrijheid. Deze vrijheid staat tegenover het onderworpen zijn aan een vreemde mogendheid. Dat laat zien dat ons begrip van vrijheid voornamelijk bestaat uit een negatie. Wat vrijheid is in positieve zin, kunnen we maar moeilijk verwoorden. Aan de hand van de inaugurele rede van Isaiah Berlin, getiteld ‘Twee opvattingen van vrijheid’ houden we ons in deze zomercursus bezig met de vraag: Wat is vrijheid? Berlin onderscheidt twee soorten vrijheid; vrijheid waarvan en vrijheid waartoe. Behalve in politieke zin heeft het onderscheid ook betekenis voor wat we doen ten aanzien van onze persoonlijke vrijheid. Maar wat bedoelt hij er precies mee en hoe zien die twee vormen van vrijheid er in de praktijk van alle dag uit?

Programma 1. Woensdagmiddag 17 september van 14.15 tot 17.00 uur Waarom staan vrijheid en gelijkheid op gespannen voet met elkaar? 2. Donderdag 18 september van 10.15 tot 16.00 uur Wat is positieve en wat is negatieve vrijheid? Waarom leidt een toename van keuzemogelijkheden niet tot de ervaring van meer vrijheid? 3. Vrijdagochtend 19 september, van 10.15 tot 13.00 uur Hoe verhouden vrijheid en verantwoordelijkheid zich tot elkaar?

Cursusnummer: 14NF01 Docent Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer Cursusvorm Driedaagse cursus Data Woensdag 17, donderdag 18 en vrijdag 19 september 2014 Tijd Zie programma Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Isaiah Berlin, Twee opvattingen van vrijheid (zelf aanschaffen). Het overige cursusmateriaal wordt geplaatst op: www.maieutiek.nl Uiterste inschrijfdatum 3 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. N.B. Deze cursus wordt ook aangeboden in Drenthe, let u er op dat u bij het invoeren de juiste cursuscode invult.




Friesland

Schrijfcursus Friesland

Columns schrijven In alle kranten en tijdschriften vind je ze, korte teksten waarin vaste columnisten hun mening geven. Het kan bijvoorbeeld gaan over de actuele politiek, over huis-, tuinen keukenongemakken, over ontmoetingen. Wat is het verschil in aanpak tussen verschillende columnisten? Wat maakt het voor de lezer zo aantrekkelijk ze te lezen? Hoe doet een columnist dat: op gezette tijden een goede tekst leveren? Cursusnummer: 14NF02 In deze korte cursus leest u teksten van verschillende columnisten. U schrijft zelf n.a.v. opdrachten thuis een column, cursiefje of weblog. We luisteren naar elkaars teksten en u merkt direct wat het effect is van de tekst die u hebt geschreven. U leert over de opbouw van uw tekst, de toon en het gebruik van stijlmiddelen. U leert kortom om uw ervaringen of mening kernachtig en verrassend te uiten.

Docent Marleen Diepeveen Cursusvorm 6 werkcolleges (om de week) Data Maandag 6 en 20 oktober, 3 en 17 november, 1 en 15 december 2014 Tijd 10.30-13.00 uur Cursusprijs € 150,Uiterste inschrijfdatum 22 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.



Friesland

Relativiteit, een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd Een reiziger keert terug na een verre ruimtereis: zelf is hij nog in de kracht van zijn leven, maar zijn thuis gebleven tweelingbroer blijkt een oude grijsaard te zijn. De relativiteitstheorie zit vol met zulke paradoxen. Je kan het je eigenlijk niet voorstellen, maar daar houdt de natuur geen rekening mee. In deze cursus wordt de speciale relativiteitstheorie behandeld. Aan het einde van 19de eeuw verkeerde de klassieke natuurkunde in grote moeilijkheden. In 1873 had Maxwell een theorie voor het elektromagnetisme gepubliceerd, waaruit volgde dat de snelheid van het licht constant was. Men nam aan dat dit betekende dat het licht altijd dezelfde snelheid had ten opzichte van een of ander medium: de zogenaamde ether. Die ether onttrok zich echter aan iedere waarneming. Einstein gaf in 1905 met de speciale relativiteitstheorie een antwoord op dit probleem. Het was een revolutionair antwoord omdat het strijdig is met iedere alledaagse intuïtie. In 1921 kreeg Einstein de Nobelprijs, echter niet voor de relativiteitstheorie: die was toen nog te zeer omstreden. In september 2011 zijn metingen gepubliceerd van neutrino’s die sneller dan het licht gaan. Als deze resultaten worden bevestigd dan zijn we in een situatie beland die erg lijkt op het einde van de 19de eeuw: een serieuze strijdigheid met de heersende inzichten. Waarom dat zo is zal in deze cursus worden verduidelijkt.

Programma In deze collegereeks zal de speciale relativiteitstheorie stapsgewijs uiteengezet worden. Hierbij wordt vooral voor een grafische benadering gekozen waardoor het gebruik van algebraïsche formules tot een minimum beperkt kan blijven. De weinige middelbare school wiskunde die wel noodzakelijk is, zoals bijvoorbeeld de stelling van Pythagoras, zal weer even worden opgehaald. 1. Het relativiteitsbeginsel 2. Het gelijkzetten van klokken 3. Drie soorten tijd 4. De metriek van de ruimte 5. Eigentijd 6. Coordinatentransformaties 7. Lorentzcontractie 8. Is de lichtsnelheid de grootst mogelijke snelheid? 9. Energie en impuls: 4-impuls 10. Behoud van 4-impuls

Cursusnummer: 14NF03 Docent Dr. Frank van Steenwijk Cursusvorm 10 colleges Data Maandag 22 september t/m 1 december 2014, 13 oktober vervalt. Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal T.A. Moore: Six Ideas That Shaped Physics: Unit R - Laws of Physics are Frame-Independent. 2nd ed. McGraw-Hill Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Dr. Frank J. van Steenwijk studeerde Natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Leiden. Tot zijn pensionering was hij werkzaam als docent bij de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen.



Friesland

Evolutie, van dino tot mus en muis

De grote dinosauriërs zijn niet meer. Maar de mus in uw tuin is in werkelijkheid een tanden loze nazaat van de dino’s. En een muis vertoont opmerkelijke gelijkenissen met een oeroude groep kleine reptielen. Hoe hebben vogels en zoogdieren kunnen overleven terwijl de “echte” dino’s uitstierven? Hoe zijn ze verder ontwikkeld tot mus en muis? Vragen die in deze collegeserie uitgebreid aan bod komen. Cursusnummer: 14NF04 Willen we als mens grip krijgen op onze omgeving dan moeten we gaan rubriceren. Verschijnselen beschrijven, dieren en planten benoemen. Alles keurig in een hokje. Maar helaas laat de natuur zich niet in vakjes drukken. De evolutie volgt de weg van de geleidelijkheid. Wat we in de 19e eeuw reptielen noemden blijkt in werkelijkheid een groep van vier nauwelijks verwante dieren te zijn. Krokodillen, hagedissen en slangen zouden we echte reptielen kunnen noemen. Schildpadden en een groep van kleine zoogdierachtige “hagedissen” blijken totaal andere groepen te zijn. “Evolutie, van dino tot mus en muis” volgt eerst de lijn van de “echte” sauriërs tot wat we nu kennen als vogels. Het tweede deel van deze serie gaat verder terug in de geologische geschiedenis toen een groep van kleine, muis- of hondachtige reptielen herkenbaar werden. Uiteindelijk zou deze groep zich ontwikkelen tot de zoogdieren. Tijdens de colleges zal geregeld gebruik gemaakt worden van levensechte modellen uit de bijzondere collectie van dr. van den Wildenberg (Burgum). Deze collegeserie is een vervolg op de serie “Evolutie van oersoep tot oermens”. De colleges zijn echter zo opgezet dat u de presentaties ook kunt volgen als u deze serie gemist hebt.


Inleiding, tijdsbeelden en fossielen Ontstaan en ontwikkeling van diapside reptielen Van Sauriër tot vogel Vogels in het Tertiair Synapside reptielen, de eerste zoogdieren Zoogdieren in het Tertiair en Kwartair

Docent Drs. Kees Boele Cursusvorm 6 colleges Data Dinsdag 28 oktober t/m 2 december 2014 Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent, ca. € 7,50 Uiterste inschrijfdatum 14 oktober 2014

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresentaties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl



Friesland

Centrale begrippen binnen de kunstgeschiedenis

Kijken naar kunst Net als in andere disciplines maken we in de kunstgeschiedenis gebruik van specifieke begrippen om kunstwerken te beschrijven: een soort ‘gereedschapskist’, waarvan het handig is als je weet wat erin zit en hoe je het gebruikt. We kiezen door de hele kunstgeschiedenis heen voorbeelden van kunstwerken waaraan het kunsthistorisch begrippenkader goed uit te leggen of te oefenen is. Cursusnummer: 14NF05 In een viertal bijeenkomsten worden steeds andere kanten van een kunstwerk belicht door de docent. Het boek ‘Hardop kijken’ van Ad de Visser fungeert als handboek bij de eerste drie lessen. In het onderstaande programma vindt u per bijeenkomst welke begrippen er in de colleges aan de orde komen. In de vierde en laatste les wordt ingegaan op begrippen die men hanteert bij de beschrijving van thematiek en symboliek binnen de kunst. Van de docent ontvangt u bij deze les een literatuurlijst, met ideeën voor verder lezen.

Programma - - - -

Afmeting, omkadering en compositie Kleur en licht Ruimte en diepte; beweging Thematiek en betekenis

Docent Drs. M.L. (Loes) Rotshuizen Cursusvorm 4 colleges Data Dinsdag 21 oktober t/m 11 november 2014 Tijd 11.15-13.00 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Ad de Visser, Hardop kijken; een inleiding tot de kunstbeschouwing, SUN Nijmegen, 9de druk (zelf aanschaffen). Uiterste inschrijfdatum 13 oktober 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Loes Rotshuizen studeerde af als kunsthistoricus in Amsterdam (VU) en Parijs (Sorbonne). Zij doceerde kunsten cultuurgeschiedenis aan de Lerarenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving aan NHL Hogeschool in Leeuwarden. Recent werkte zij mee aan verschillende tentoonstellingen over hedendaagse beeldhouwkunst in park Vijversburg bij Leeuwarden. Hedendaagse kunst heeft haar speciale belangstelling.



Friesland

De kanon fan Noard-Nederlân

Drinten, Friezen en Grinzers yn mienskiplik histoarysk perspektyf Dizze kursus tsjûget fan in dúdlike fisy op de skiednis fan Noard-Nederlân fan de dosint. Fragen dy ‘t hy him stelt binne bygelyks: Wêrom behannelet de Nederlânske kanon wol de Romeinske limes en net de terpen yn it Noarden? Wêrom wol Erasmus, en net syn foargonger Rudolf Agricola fan de Aduarder kring? Wêrom “De Republyk in steatsbestel fan de sân feriene Nederlannen, mei meastentiids in Oranje as steedhâlder” en wêrom net: “De Republyk, steatsbestel fan sân feriene en autonome gewesten, mei twa tûken fan steedhâlders, de Hollânske en de Fryske?” Hoewol ’t de provinsjes Grinslân, Fryslân en Drinte ferskillend fan karakter binne, ha se in mienskiplik en eigen ûntsteansferhaal. De bewenners meitsje in ûntwikkelingsproses troch, dat him fan de algemiene skiednis fan de Lege Lannen ûnderskiedet. Spitigernôch wurdt soks wolris ferjitten. De offisjele kanon fan Nederlân is sûnder mis in hollandosintrysk ferhaal. It Noarden is fier fuort. Wy kinne dan ek better sprekke fan “it hege Noarden”. Al earder ferskynde yn elk fan de trije noardlike gewesten in aparte skiedniskanon om dat iepen plak op te foljen. De bewenners fiele ommers in sterke identiteit, dy ’t him dúdlik ûnderskiedet fan de Rânestêd. Der bestiet in soarte fan noardlik gefoel en dêrom fertsjinnet ús regio in eigen ferhaal. Sûnt 1814 hearre de trije noardlike provinsjes by de ienheidssteat Nederlân, mar dat proses fan steatsfoarming hie gâns oars ferrinne kind. Fanâlds foarmet Noard-Nederlân folle mear in kulturele ienheid mei it noardwestlike diel fan Dútslân. Troch de skiednis hinne hat it Noarden in minne ferhâlding mei it Westen. It gas yn ‘e Grinzer boaiem is in aktueel foarbyld. De rivaliteit tusken Fryslân en Hollân giet al nei de midsieuwen werom. Itselde jildt foar Drinte oangeande it bisdom Utert. Yn ‘e tachtichjierrige oarloch ûntstiet lykwols in bân mei Hollân troch de mienskiplike striid tsjin Filips ll.

Programma 1. Hunebêden, terpen en wierden 2. Friezen, Franken en Saksen 3. Bisdommen, tsjerken en kleasters 4. Boargen, stinzen en havezaten 5. Koggen, keaplju en kantoaren 6. Fêstings, skânsen en sompen 7. Steedhâlder, Steaten en Steaten-Generaal 8. Patriotten, prinsemannen en Bataven 9. Nôt, turf en gas 10. Liberalen, konfesjonelen en sosjalisten

Cursusnummer: 14NF06 Docent Klaas Tulp Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 17 september t/m 26 november 2014, 15 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Syllabus (verkrijgbaar bij de docent, ca. € 10,-) Uiterste inschrijfdatum 3 september 2014 Bijzonderheden De kursus wurdt jûn yn it Frysk. Deze cursus wordt in het Fries gegeven.




Friesland

Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst Deze cursus behandelt de toename van menselijke kennis door ontdekkingen en menselijke capaciteit door uitvindingen en vernieuwingen. Met nieuwe producten beïnvloeden die het menselijk handelen en de samenleving. Samen met ‘macroscopische signalen’ van diverse aard wijzen ze de weg naar toekomstige ontwikkelingen. De steeds zichtbaarder disproportioneel groeiende menselijke ‘voetafdruk’ op aarde maakt een zesde energie omwenteling (wellicht gebaseerd op Zonne-energie?) onvermijdelijk. In deze cursus passeren het verleden, het heden en de toekomst van energie die de evolutie aandrijft. De aarde onderging vijf radicale energie omwentelingen en een zesde komt nog. De eerste was er toen de aarde, de vroege zuurstofloze atmosfeer en het leven ontstonden. De tweede toen via fotosynthese, voedende suikers en zuurstof werden gevormd. Levensvormen pasten zich aan een atmosfeer met zuurstof aan. De mens ontstond. Eerst levend als jager-verzamelaar daarna als ‘vuur meester’ waardoor hij een derde energie omwenteling veroorzaakte. En een vierde door domesticatie van plant en dier, zodat landbouw en veeteelt ontstonden en hij ‘Zonne boer’ werd. Er kwam een vijfde omwenteling eind 17e eeuw, toen ‘gefossiliseerde’ Zonne-energie (steenkool, petroleum en aardgas) werd aangetapt. De mens werd ‘koolstof boer’. Moeten we naar een zesde energieomwenteling om milieu problemen te beheersen en de wereldbevolking bestaanszekerheid te geven? We zijn weer op de grenzen van de groei gestuit.

Programma - Inleiding en de foto-energie ontwikkeling - Kerogeen en de vuuromwenteling - De landbouw- en de koolstof omwenteling - De wereldwijde aardolie geschiedenis - De contouren van de toekomst

Cursusnummer: 14NF07 Docent Dr. Tom J.A. Reijers Cursusvorm 5 colleges Data Woensdag 8 oktober t/m 5 november 2014 Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Syllabus, € 20,-, verkrijgbaar via de docent bij het eerste college Uiterste inschrijfdatum 24 september 2014 Bijzonderheden Tom Reijers organiseert een geolo gisch-culturele excursiereis naar het Cantabrische Gebergte, Noord Spanje (14-20 september 2014). Zie: www.spandon.nl/excursiereis/ themareizen of [email protected]

Over de docent Dr. Tom Reijers studeerde geologie in Leiden, werkte wereldwijd 30 jaar als exploratie- en research geoloog voor Shell Internationaal. Na pensionering (2000) begeleidde hij wereldwijd 116 expedities, geologische en culturele reizen, gaf hij gastlessen op middelbare scholen en werd hij docent HOVO cursussen in Groningen, Emmen, Rolde, Leeuwarden, Zwolle, Utrecht, Leiden en Den Haag.



Friesland

Europa, omzien in verwondering en verbijstering Europa anno 2014. Gecompliceerd, gewantrouwd, hoopgevend. Een oude wijsheid luidt: “Men kan het heden niet doorgronden, indien men het verleden niet kent.” Maar hoe goed kennen wij het verleden van ons continent? Prof.dr. D.F.J. Bosscher en prof.dr. H. Renner van de RUG lichten de Europese geschiedenis toe. Zij zijn deskundigen bij uitstek en hebben gedurende hun universitaire loopbaan generaties geschiedenisstudenten met het fenomeen Europa vertrouwd gemaakt. Cursusnummer: 14NF08 In deze collegereeks passeert de Europese geschiedenis van de laatste 200 jaar de revue: van de bloedige Napoleontische oorlogen tot de Nobelprijs voor Vrede die in het jaar 2012 aan de Europese Unie werd toegekend, en de Europese verkiezingen van mei van dit jaar. De nadruk ligt op de 20e (en op het begin van de 21e) eeuw. Het gaat beide inleiders niet in de eerste plaats om de klassieke kennisoverdracht van feiten en gebeurtenissen. Hieraan zijn talrijke handboeken gewijd. Hun colleges beogen meer. Bosscher en Renner tonen de samenhang tussen verschillende ontwikkelingen en gebeurtenissen door de tijd. Zonder daarbij de petite histoire, de kleine, indivi duele geschiedenis uit het oog te verliezen. En juist deze benadering maakt hun geschiedeniscolleges zo bijzonder.

Programma 1. Europa in de 19e en 20e eeuw: een strijdtoneel met veel oorlogen en weinig vrede 2. Donaumonarchie (Oostenrijks-Hongaarse monarchie): de voorloper van de Europese Unie en van de Europese integratie? 3. Een roemrijk verleden? Imperialisme en dekolonisatie 4. Tussen beide wereldoorlogen: de illusie van vrede en democratie 5. Het grote verraad: Verdrag van München, Molotov-Von Ribbentrop Pact en de Tweede Wereldoorlog 6. Wederopbouw: de onderschatte jaren ‘50 7. Oost tegen West: de Koude Oorlog 8. Opstand van de jeugd: de roerige jaren ‘60 9. Midden- en Oost-Europa: van dictatuur naar democratie 10. Op de nieuwe weg: het moeizame proces van Europese integratie

Docent Prof. dr. Hans Renner Prof. dr. Doeko Bosscher Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 9 oktober t/m 11 december 2014 Tijd 11.00-13.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 25 september 2014 Bijzonderheden Na afloop van het college is er nog enige tijd beschikbaar voor het behandelen van eventuele vragen van de cursisten.

Over de docenten Prof. dr. Hans Renner, geboren te Praag (1946) is emeritus hoogleraar in Midden- en Oost-Europese geschiedenis aan de RUG. Als gastdocent is hij verbonden aan het Instituut Clingendael en aan het Instituut Defensie Leergangen in Den Haag.

Prof. dr. Doeko Bosscher (1948) is hoogleraar Eigentijdse Geschiedenis aan de RUG. In zijn onderwijs en onderzoek richt hij zich zowel op de Nederlandse geschiedenis als op de contemporaine geschiedenis van (West-)Europa en de Verenigde Staten.



Friesland

Thematische inleiding in de filosofie Filosofie is zonder twijfel de oudste en meest brede van alle academische studies. Terwijl in de loop der tijd ontelbaar veel wetenschappelijke disciplines zijn ontstaan, met elk hun eigen onderzoeksterrein, onderwerpt de uil van Minerva de ideeën en uitgangspunten waarop de diverse wetenschappen zich baseren, aan een kritisch oog. Hierdoor zijn er binnen de filosofie ook diverse vakgebieden ontstaan. In deze cursus maakt u kennis met de belangrijkste thema’s en disciplines binnen de filosofie. Na deze kennismaking zult u met een filosofisch oog naar de wereld kijken. Cursusnummer: 14NF09 Meer dan ‘nadenken over de zin van het leven’, bestaat filosofie vooral in het kritisch beschouwen, het verstijgend denken, en een leergierige verwondering. Aan de basis van elke theorie, elk antwoord, ligt een vraag. In de filosofie gaat men er van uit dat kritische vragen stellen aangaande als vanzelfsprekend aangenomen waarheden tot meer inzicht leidt dan het hebben van een antwoord. Als zodanig ligt de filosofie aan de oorsprong van wetenschap, logica, ethiek, en onnoembaar veel aspecten van ons leven. Of het nu gaat over universele geldigheid van mensenrechten, ‘westerse’ normen en waarden, de Nederlandse of Europese identiteit, genetische manipulatie, euthanasie, de invloed van de media en technologie, of de relatie tussen taal en denken, men ontkomt niet aan filosofische vraagstukken.

Programma Aan de hand van Kernthema’s van de Filosofie (van Hees, de Jonge, Nauta) zullen we tijdens de colleges ingaan op de volgende onderwerpen: 1. Ethiek: over normen en waarden, deugden en geluk, vrijheid en authenticiteit 2. Sociale en politieke filosofie: over rechtvaardigheid, gelijkheid, democratie en de verzorgingsstaat 3. Cultuur-filosofie: over tradite, moderniteit, vervreemding, kunst, massa-cultuur en globalisering 4. Antropologie: over mens-zijn en vrije wil, zelf-bewustzijn en zelf-reflexie, opvoeding en cultuur 5. Neuro-filosofie: over lichaam-geest-brein, bewustzijn en denken, hersenen en computers 6. Kentheorie: over kennis en werkelijkheid, empirisme en rationalisme, objectiviteit en relativisme 7. Taal-filosofie: over taal en werkelijkheid, teken en betekenis, feiten en logica, positivisme en taal-spelen 8. Wetenschaps-filosofie: over verificatie, falsificatie, theorie en experiment, paradigma’s en science wars 9. Evolutie-theorie: over natuurlijke selectie, genetica, de moderne synthese, en socio-biologie 10. Wetenschap en samenleving: over technologie, macht, waarde-vrijheid, en de kennis-maatschappij

Docent Drs. Edward van der Tuuk Cursusvorm 10 colleges Data Woensdag 24 september t/m 3 december 2014, 15 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal M. van Hees, E. de Jonge en L. Nauta ed. Kernthema’s van de Filosofie (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 10 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 30 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Overig cursusmateriaal wordt geplaatst op http://inleidingfilosofie.wordpress.com




Friesland

Geschiedenis van popmuziek

Rock, expressie van de romantiek Getalenteerd, gepassioneerd, afkeer van de samenleving en sociale instituties, geen respect voor status en privileges, rebels, arrogant, schijnbaar veel zelfvertrouwen en uiteindelijk zelfdestructief. Vraag mensen over wie dit gaat en er worden namen van rockartiesten genoemd: een lid van The Beatles, The Rolling Stones, black metal band Mayhem, The 27 Club, Ozzy Osbourne, Robert Smith, Marilyn Manson of Layne Staley. Maar de termen komen uit een beschrijving van Lord Byron, de Britse auteur die een onuitwisbaar stempel heeft gedrukt op de Romantiek; de kenmerken van deze culturele stroming werken door in het vertoog van rockmuziek. Cursusnummer: 14NF10 In deze cursus wordt onderzocht in hoeverre grondkenmerken van de Romantiek door werken in Rock en daarmee onze dagelijkse ervaring bepalen. De kenmerken waarmee deze analyse wordt uitgevoerd zijn zes romantische aspecten die opvallen aan het Woodstockfestival, aangevuld met authenticiteit en rebellie. In de manier waarop er over het genre wordt gesproken (over classificeren en uitsluiten), hoe het wordt waargenomen en ervaren, kunnen de besproken kenmerken van de Romantiek worden geïdentificeerd. In Rock ligt de nadruk meer op seksualiteit en lichamelijkheid, hebben mystiek en drugs een mainstream karakter en worden jeugdigheid, authenticiteit en rebellie ingezet binnen het marketingapparaat waarmee muziekorganisaties in een markt voor adolescenten rockproducten positioneren en van een imago voorzien. (Dionysische) Authenticiteit en rebellie hebben daarbij het karakter van een mythe. Muziek is het bindende element: de verschillende kenmerken doen zich kennen in de uitingsvormen van Rock. De kenmerken ter wille van zichzelf en ter wille van het kapitalistische kader waarbinnen Rock floreert. De geschiedenis van popmuziek wordt benaderd vanuit het perspectief van de Romantiek; in ieder college staat een kenmerk centraal. Aan de hand van casestudies en thema’s binnen de studie van popmuziek wordt onderzocht hoe dat kenmerk weerklinkt in muziek, teksten, artwork en imago. Die kenmerken bepalen uiteindelijk het vertoog en het wezen van Rock.

Programma 1. De wetenschappelijke studie van popmuziek. De Romantiek en Woodstock als romantische lens op onze tijd. 2. Het primaat van de jeugd. Popmuziek, adolescentie en identiteit. 3. De vrije liefde. ‘Make Love, Not War’, Frankfurt School, Herbert Marcuse en hippies. 4. De terugkeer naar de natuur. Babyboom vs. protest, folk versus rock, Pete Seeger, Woody Guthrie, Bob Dylan. 5. De hang naar spiritualiteit en mystiek. Aleister Crowley in rock en de occulte revolutie. 6. Het expliciet beleden drugsgebruik. Jaren 50 en beat poets als vormgevers van de rockrevolutie, The Beatles, lsd, muziek als trip. 7. De grote rol van muziek. Progressieve Rock. 8. Authenticiteit. Racisme, stammentwisten, underground vs. mainstream, grunge. 9. Rebellie Rock, escapisme van de middenklasse. 10. Rock als ideologie en religie. Casestudy subcultuur: Metal.

Docent Drs. Harm Timmerman Cursusvorm 10 colleges Data Donderdag 25 september t/m 4 decenber 2014, 16 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014

Over de docent Harm Timmerman (1971) is musicoloog, zijn belangstelling gaat vooral uit naar geschiedenis en discourse van pop- en rockmuziek. Hij is als docent Muziek werkzaam bij de HBO-opleiding Media & Entertainment Management aan de Stenden Hogeschool en is producer van de band Freestone.



Friesland

Leeskamer

Levenskunst en geluk ‘Geluk’ is een actueel en populair begrip. De OECD levert jaarlijks een Wereld Geluks Rapport waarin Nederland zeer hoog scoort. Ook het Sociaal en Cultureel Planbureau en het CBS onderzoeken geluk bij Nederlanders, en veel onderzoek is door de Erasmus Universiteit verzameld in een grote Database of Happiness. Al met al trekt de vraag naar geluk vandaag de dag veel aandacht. Daarom staat geluk dit seizoen centraal in de Leeskamer Levenskunst. We onderzoeken deze fascinerende kwestie met behulp van drie spraakmakende auteurs. In veel onderzoeken naar ‘geluk’ worden vooral zaken gemeten waar een individu weinig invloed op heeft, zoals gezondheid, inkomen, levensverwachting en keuzevrijheid. Maar hoe staat het met de soort geluk die je zelf kunt beinvloeden? Wat houdt geluk voor mensen uiteindelijk in? Wat is de beste definitie van geluk? En hoe bereik je geluk, of hoe kun je er meer van krijgen? De drie uitgekozen boeken, die we in zes discussiebijeenkomsten zullen bespreken, geven elk hun eigen antwoord op deze vragen. De bekende auteur John Izzo filterde uit honderden interviews vijf manieren om geluk (een ‘goed leven’) te bereiken en te ervaren. Mark Nepo legt de nadruk op luisteren naar het leven, waardoor je in alle veranderingen zo dicht mogelijk blijft bij wat er werkelijk toe doet. Nepo’s boek won in 2012 de prijs van de stichting Boeken voor een Beter Leven. En de gerenommeerde docent Pema Chödrön bespreekt een ‘lichter leven’ vanuit de drie boeddhistische geloftes: geen kwaad doen, zorg hebben voor elkaar, en de wereld accepteren zoals die is. Als deelnemer wordt u uitgenodigd deze boeken vooraf te lezen, en eventuele oordelen of kritiek op te schorten. In de bijeenkomsten gaat het erom de inbreng van de schrijvers met elkaar te beleven, en inspirerende kanten van geluk als een vorm van levenskunst te ontdekken.

Programma 1. Inleiding in het thema en bespreking van John Izzo: De vijf geheimen van een goed leven. (Forte: Baarn 2012. ISBN 978-90-5877-961-8). 2. Verdere bespreking van De vijf geheimen van een goed leven. 3. Bespreking van Mark Nepo: 7000 manieren om te luisteren naar het leven. (Servire: Utrecht/Antwerpen 2013. ISBN 978-90-215-5361-0). 4. Verdere bespreking van 7000 manieren om te luisteren naar het leven. 5. Bespreking van Pema Chödrön: Omarm de wereld. Omgaan met onzekerheid en verandering. (Ten Have: Kampen 2013. ISBN 978-90-259-0219-3). 6. Verdere bespreking van Omarm de wereld en terugblik op het thema als geheel.

Cursusnummer: 14NF11 Docent Dr. dr. Marianne Vogel Cursusvorm 6 werk/discussiecolleges, om de twee weken Data Donderdag 9 en 23 oktober, 6 en 20 november, en 4 en 18 december 2014 Tijd 14.00-16.30 uur Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Zie programma Uiterste inschrijfdatum 25 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 15 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. N.B. deze cursus wordt ook gegeven in Groningen. Let u er op dat u de juiste cursuscode invult bij uw opgave.

Bovenstaande boeken, die in de colleges worden besproken, dient u zelf aan te schaffen.




Friesland

Kunstenaarsparen

Kunst en de liefde Kunstenaars verbonden in liefde en kunst: daarover gaat deze cursus in 10 delen. Een boeiend onderwerp, omdat we niet alleen zullen kijken naar de kunstwerken, maar vooral ook naar de relaties en verhoudingen, voortvloeiend uit de manier waarop steeds twee mensen met elkaar verbonden zijn. Zij zijn inspiratie voor elkaar, kunnen samenwerken of ieder een totaal andere artistieke weg inslaan. Hoe dan ook is dit van invloed op het werk van beide kunstenaars. Vaak zijn het echtparen, soms ouders en kinderen of hele goede vrienden. Vanaf het einde van de 19e eeuw werden vrouwen aan de kunstacademies toegelaten, maar waren ze nog niet gelijkwaardig aan de mannen. In de eerste helft van de 20e eeuw is dat zeker niet het geval: kunstenaressen als Camille Claudel, Sonia Delaunay en Marianne von Werefkin stonden in de schaduw van hun partners. Zij dienden als muze voor hun man, die als het echte genie werd gezien. Pas veel later kregen zij erkenning: we kennen Paula Modersohn-Becker en Frida Kahlo nu beter dan Otto Modersohn en Diego Rivera. Aan bod komen kunstenaars uit binnen-en buitenland, uit de periode 1880-1960. We leren ze beter kennen als kunstenaars en als mensen met grote idealen, met hoogte- en dieptepunten in liefde en werk.

Cursusnummer: 14NF12 Docent Drs. Ellen van der Vecht Cursusvorm 10 colleges Data Vrijdag 26 september t/m 5 december 2014, 17 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 12 september 2014

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.



Friesland

Rome van stad tot wereldrijk, de groei van het Romeinse rijk in de oudheid Het Romeinse Rijk spreekt nog steeds tot de verbeelding. Hoe lukte het de stad Rome om binnen enkele honderden jaren een enorm uitgestrekt gebied te veroveren en te besturen, met grenzen die zo ver uiteen lagen als Schotland, de Rijn en de Donau, de Eufraat en Tigris, de Sahara en de Atlantische Oceaan? Cursusnummer: 14NF13 We volgen in acht colleges de Romeinse verovering van Italië, Griekenland, Turkije, het Midden-Oosten, Noord-Afrika en West- en Midden-Europa. Deze machtsuitbreiding vond in fases plaats tussen de 5de eeuw v. Chr. (Italië) en het midden van de 1ste eeuw n. Chr. (Groot-Brittannië en de Lage Landen). Overal bekijken we de sporen die de Romeinen er achterlieten, zoals steden, wegenaanleg, watervoorziening en woonhuizen. We staan eerst stil bij de oudere culturen die de veroveraar in de klassieke Griekse en Oriëntaalse wereld aantrof. Dat belemmerde hem echter niet om deze op grote schaal leeg te roven. Vreemde religies en goden, maar ook nieuwe architectuurvormen en een enorm toegenomen rijkdom hadden op hun beurt sterke invloed op de Romeinen. In Frankrijk en Spanje maakte een grote inheemse cultuur als die van de Kelten de verovering moeizaam, ook al stonden de legioenen onder bevel van Julius Caesar. Noord-Afrika werd na de verovering opgedeeld in rijke Romeinse provincies met welvarende steden. De luxueuze villa’s waren er tot laat in de oudheid befaamd vanwege hun fraaie mozaïeken. Het Romeinse leger was een factor van belang en we staan dus ook stil bij de carrière en uitrusting van de legioensoldaat. De confrontatie met Rome verliep in Noord-Europa en Duitsland anders. De Germaanse stammen brachten de Romeinen enkele zware nederlagen toe en in Rome zag men in dat er grenzen aan de groei waren. Romes buitenlandpolitiek werd herzien en het gevolg was dat Duitsland grotendeels buiten het Rijk bleef. Dat ging niet op voor Groot-Brittannië, België en Nederland, die tot de laatst veroverde gebieden behoorden.

Programma 1. Inleiding. Rome en Italië. Rome wordt heer en meester in Italië en Sicilië. 2. Rome en Griekenland. Confrontatie, en plundering van de Griekse wereld. 3. Rome en oude culturen. Het contact met Klein-Azië en het Midden-Oosten. ‘Barokke’ architectuur en vreemde religies. 4. Rome in Gallië en Hispania. De Provence en Frankrijk, Spanje en Portugal in Romeinse handen. 5. Rome en Noord-Afrika. De Romeinen in Marokko, Algerije, Tunesië en Libië. Het nieuwe Carthago. 6. Het Romeinse leger aan de Rijngrens. De Romeinen in Duitsland en Zwitserland, België. 7. Rome op een eiland. De Romeinen veroveren Groot-Brittannië. 8. Grenzen aan de groei. Rome en de Lage landen -België en Nederland.

Docent Dr. Thea Heres Cursusvorm 8 colleges Data Vrijdag 26 september t/m 21 november 2014, 17 oktober vervalt Tijd 14.15-16.00 Cursusprijs € 156,Cursusmateriaal Hand-outs. Een digitale syllabus wordt voor aanvang van de cursus naar uw e-mail adres gestuurd. Wilt u deze geprint (zwart/wit) ontvangen dan zijn de kosten € 8,-. U kunt dit aangeven op uw inschrijfformulier. Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014

Over de docent Thea L. Heres studeerde archeologie in Leiden en promoveerde aan de Vrije Universiteit. Zij deed veel onderzoek in Ostia, Rome en Pompeii en was staflid van het Nederlands Instituut in Rome. Tegenwoordig verzorgt zij als zelfstandig archeoloog colleges, cursussen en publicaties



Drenthe

Openingslezing Drenthe

Aletta Jacobs, een Gronings wicht op het wereldtoneel Cursusnummer: 14ND00L In deze lezing neemt de historicus Mineke Bosch haar publiek mee op een denkbeeldige reis in de voetsporen van Aletta Jacobs (1854-1929), van Sappemeer via Groningen en Amsterdam naar wereldsteden als Londen en New York, Hongkong, Jakarta en Shanghai. In Berlijn zullen we haar zelfs in levende lijve ontmoeten. Wat deed Aletta Jacobs op het wereldtoneel?

Spreker Prof. dr. C.W. (Mineke) Bosch Cursusvorm Lezing Data Dinsdag 9 september 2014 Tijd 14.00 uur Cursusprijs Vrij Bijzonderheden De lezing vindt plaats in theater/ congrescentrum de Tamboer in Hoogeveen, Hoofdstraat 17. Na afloop van de lezing wordt u door de Senioren Academie een drankje aangeboden.


Over de spreker Professor Mineke Bosch is hoogleraar geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij richt zich in het bijzonder op wetenschapsgeschiedenis en de wetenschappelijke biografie, op de geschiedenis van politieke cultuur en op vrouwengeschiedenis. Over Aletta Jacobs publiceerde zij het meest recent in het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland.



Drenthe

Driedaagse cursus in Drenthe

Vrijheid Elk jaar worden we rond 4 en 5 mei worden we gewezen op onze vrijheid. Deze vrijheid staat tegenover het onderworpen zijn aan een vreemde mogendheid. Dat laat zien dat ons begrip van vrijheid voornamelijk bestaat uit een negatie. Wat vrijheid is in positieve zin, kunnen we maar moeilijk verwoorden. Aan de hand van de inaugurele rede van Isaiah Berlin, getiteld ‘Twee opvattingen van vrijheid’ houden we ons in deze zomercursus bezig met de vraag; Wat is vrijheid? Cursusnummer: 14ND01 Berlin onderscheidt twee soorten vrijheid; vrijheid waarvan en vrijheid waartoe. Behalve in politieke zin heeft het onderscheid ook betekenis voor wat we doen ten aanzien van onze persoonlijke vrijheid. Maar wat bedoelt hij er precies mee en hoe zien die twee vormen van vrijheid er in de praktijk van alle dag uit?

Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer

Programma

Cursusvorm Driedaagse cursus

1. Maandagmiddag 22 september van 14.15 tot 17.00 uur Waarom staan vrijheid en gelijkheid op gespannen voet met elkaar? 2. Dinsdag 23 september van 10.15 tot 16.00 uur Wat is positieve en wat is negatieve vrijheid? Waarom leidt een toename van keuzemogelijkheden niet tot de ervaring van meer vrijheid? 3. Woensdagochtend 24 september van 10.15 tot 13.00 uur Hoe verhouden vrijheid en verantwoordelijkheid zich tot elkaar?

Data Maandag 22, dinsdag 23 en woensdag 24 september 2014 Tijd Zie programma Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Isaiah Berlin, Twee opvattingen van vrijheid (zelf aanschaffen). Het overige cursusmateriaal wordt geplaatst op: www.maieutiek.nl Uiterste inschrijfdatum 8 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. NB. Deze cursus wordt ook aan geboden in Friesland, let u er op dat u bij het inschrijven de juiste cursuscode gebruikt.




Drenthe

De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw

De eeuw van de Revoluties Tot voor kort was er weinig aandacht voor de 19e eeuwse architectuur. Toch is er geen tijdperk te vinden waarin de variatie in de architectuur zo groot was. Veel gebouwen die heel oud lijken stammen in feite uit de negentiende eeuw, zoals het grootste deel van de Keulse dom en de voorgevel van de dom van Florence. In de 19e eeuw ontstaan nieuwe soorten gebouwen zoals fabrieken, warenhuizen, kantoorgebouwen, concertzalen, bibliotheken, theaters enzovoorts. Ook passeert de hele bouwgeschiedenis in deze eeuw de revue: Egyptisch, Grieks, Romeins, Byzantijns, Romaans, Gotisch, Renaissance en Barok. Maar nu alles met ‘Neo-’ ervoor. De revoluties van deze eeuw slaan dan ook niet op de architectuur maar op industrie, staatsvorming, nationalisme etc. De architecten worstelen met de nieuwe bouwopgaven en de nieuwe bouwmaterialen, in alle talen klinken de verzuchtingen: “In welke stijl zullen we bouwen?” “Zijn wij de enige eeuw zonder eigen stijl?” “Zijn het de ingenieurs die de wonderen van onze eeuw bouwen?” Kortom er is genoeg om onze aandacht aan te wijden.

Programma We zullen vooral een visuele ‘Grand Tour’ maken. De volgende onderwerpen zullen in zes lessen aan de orde komen: 1. De Industriële Revolutie 2. Nieuwe bouwmaterialen 3. Overzicht van de historische bouwstijlen die als inspiratie dienden 4. De ontwikkeling van de diverse neo-stijlen 5. De zoektocht naar een nieuwe vormgeving 6. Hoe volgden de Nederlandse architecten de ontwikkelingen

Cursusnummer: 14ND02 Docent Dolf de Bruyne Cursusvorm 6 colleges Data Maandag 29 september t/m 10 november 2014, 13 oktober vervalt Tijd 13.00-15.00 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Syllabus, ca. € 10,Aanbevolen: Barry Bergdoll, European architecture 1750 -1890 (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 15 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Deze cursus wordt gegeven in Emmen.

Over de docent Dolf de Bruyne was directeur van een raadgevend civiel-ingenieursbureau. Hij gaf meerdere cursussen over architectuurgeschiedenis voor de Senioren Academie.



Drenthe

Canon van het Noorden

Drenten, Friezen en Groningers in gezamenlijk historisch perspectief Deze cursus getuigt van een duidelijke visie op de geschiedenis van Noord-Nederland van de docent. Vragen die hij zich stelt zijn bijvoorbeeld: Waarom behandelt de Nederlandse canon wel de Romeinse limes en niet de terpen in het Noorden? Waarom wel Erasmus, en waarom niet diens voorganger Rudolf Agricola van de Aduarder Kring? Waarom “De Republiek, een staatsbestel van de zeven verenigde Nederlanden, met meestal een Oranje als stadhouder” en waarom niet: “De Republiek, staatsbestel van zeven verenigde en autonome gewesten, met twee takken van stadhouders, de Hollandse en de Friese?” Hoewel de provincies Groningen, Friesland en Drenthe verschillend van karakter zijn, hebben ze een gezamenlijk en eigen wordingsverhaal. De bewoners maken een ontwikkelingsproces door, dat zich van de algemene geschiedenis der Lage Landen onderscheidt. Dat wordt helaas wel eens vergeten. De officiële canon van Nederland is ontegenzeggelijk een hollandocentrisch verhaal. Het Noorden is ver weg. We kunnen dan ook beter spreken van ‘het hoge Noorden’. Al eerder verscheen van elk der drie noordelijke gewesten een aparte geschiedeniscanon om in die leemte te voorzien. De bewoners voelen immers een sterke identiteit, die zich sterk onderscheidt van de Randstad. Er bestaat zoiets als een noordelijk gevoel en daarom verdient onze regio een eigen verhaal. Sinds 1813 behoren de drie noordelijke provincies tot de eenheidsstaat van Nederland , maar dat proces van staatsvorming had ook heel anders kunnen verlopen. Het vormde van oudsher een culturele eenheid met het noordwestelijk deel van het huidige Duitsland. Door de eeuwen heen leeft het Noorden op gespannen voet met het Westen. Het Groningse gas is hiervan een actueel voorbeeld. De rivaliteit tussen Friesland en Holland dateert al uit de middeleeuwen. Hetzelfde geldt voor Drenthe ten aanzien van het bisdom Utrecht. Tijdens de Tachtigjarige Oorlog ontstaat evenwel een band met Holland dankzij de gezamenlijke strijd tegen Filips ll.

Programma 1. Hunebedden, terpen en wierden 2. Friezen, Franken en Saksen 3. Bisdommen, kerken en kloosters 4. Borgen, stinzen en havezaten 5. Koggen, kooplieden en kantoren 6. Vestingen, schansen en moerassen 7. Stadhouder, Staten en Staten-Generaal 8. Patriotten, Prinsgezinden en Bataven 9. Graan, turf en gas 10. Liberalen, confessionelen en socialisten

Cursusnummer: 14ND03 Docent Klaas Tulp Cursusvorm 10 colleges Data Dinsdag 16 september t/m 25 november 2014, 14 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 192,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent (€ 10,-) Uiterste inschrijfdatum 2 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Emmen.




Drenthe

Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften De evangeliën van Thomas, Maria Magdalena en Judas en het Geheime Boek van Johannes Op verschillende plaatsen in Egypte zijn in de vorige eeuw tot dan toe onbekende vroeg christelijke boeken teruggevonden, waaronder esoterische en gnostische evangeliën en openbaringsgeschriften. De cursus behandelt enkele van deze teksten op basis van vertalingen die aan de cursisten worden uitgereikt. In de herontdekte geschriften maken we kennis met de opvattingen van niet-orthodoxe vroegchristelijke groeperingen. Deze groeperingen, hun ideeën en hun teksten zijn in de tweede tot vijfde eeuw bestreden door de geestelijke leiders van de in die tijd opkomende kerkelijke hoofdstroming. Mede als gevolg daarvan zijn vrijwel alle esoterische en gnostische geschriften verloren gegaan, totdat een groot aantal oude boeken met “ketterse” teksten werd teruggevonden in het droge zand van de Egyptische woestijn. Bij de bespreking komen vragen aan de orde als: wat is de plaats geweest van het gedachtegoed van deze teksten in de context van het pluriforme christendom van de eerste eeuwen, waarin wijkt hun inhoud af van de geloofsleer van het kerkelijke christendom en wat is het verband tussen dit gedachtegoed en ontwikkelingen in de contemporaine filosofie.

Programma Na een inleiding die de omstandigheden van de handschriftenvondsten kort zal beschrijven en waarin de begrippen “esoterie” en “gnostiek” worden gedefinieerd, komt allereerst het Evangelie van Thomas ter sprake. Dit evangelie presenteert Judas Thomas als de tweelingbroer van Jezus en als de enige leerling die de “verborgen” leer van Jezus werkelijk heeft begrepen. Het Evangelie van Maria Magdalena beschrijft onder meer een conflict tussen Petrus en Maria: Petrus zou het niet hebben kunnen verdragen dat Maria meer wist van Jezus’ leer dan hij en de andere leerlingen. In het pas in 2005 bekend geworden Evangelie van Judas lezen we dat de apostelen in een andere God geloofden dan de Vader van Jezus. Wat deze teksten, ondanks grote verschillen, gemeen hebben is hun kritiek op het “apostolische” of vroeg-orthodoxe christendom. Het in niet minder dan vier oude handschriften bewaard gebleven Geheime Boek van Johannes kan helpen de inhoud van het ernstig beschadigde enige exemplaar van het Evangelie van Judas te reconstrueren en beter te begrijpen.

Cursusnummer: 14ND04 Docent Em. prof. dr. G.P. Luttikhuizen Cursusvorm 5 colleges Data Dinsdag 30 september t/m 4 november 2014, 14 oktober vervalt Tijd 11.15-13.00 Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Aanbevolen achtergrondliteratuur: G.P. Luttikhuizen, De veelvormigheid van het vroegste Christendom, Damon (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 16 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen

Over de docent Professor Gerard Luttikhuizen geldt internationaal als expert op het gebied van de antieke gnosis. Hij was tot 2005 als hoogleraar verbonden aan de Theologische Faculteit van de Rijksuniversiteit Groningen. Ook doceerde hij jarenlang Koptisch aan studenten Egyptologie en Theologie. In 2006 verscheen de vijfde druk van zijn voor een breed publiek geschreven boek 'De veelvormigheid van het vroegste Christendom'.



Drenthe

Een filosofische verkenning

Wetenschap als ons nieuwe geloof? Leveren de exacte wetenschappen het ultieme antwoord op al onze vragen? En zo ja, is dat omdat de wetenschap de waarheid in pacht heeft, of omdat de kloof tussen leek en expert is gegroeid? De afgelopen decennia zijn er enorme successen geboekt binnen wetenschappen als bijv. genetica en neurologie. Naast de voordelen zijn er ook zorgen over deze successen. Het gaat hierbij niet zozeer om bezwaren tegen de technologie, maar vooral om de manier waarop er tegen mens en natuur aangekeken wordt, en de rol van wetenschap hierin. Maar wat begrijpen we eigenlijk van de (bio)wetenschap, en van de natuur die ze bestudeert? Bestsellers als ‘Wij zijn ons brein’ en ‘De vrije wil bestaat niet’ illustreren dat ‘harde’ wetenschap het maatschappelijk gelijk in de afgelopen jaren aan zijn kant lijkt te hebben gekregen: ons gedrag is een resultaat van ‘stofjes in de hersenen’ en is tot op grote hoogte ‘genetisch bepaald’.

Cursusnummer: 14ND05 Docent Drs. Edward van derTuuk Cursusvorm 10 colleges

Parallel aan dit nature-nurture debat, spelen de Science Wars, waarin academici uit de sociale wetenschappen de geclaimde objectiviteit van de natuurwetenschappen ter discussie stellen: “Wetenschap is mensenwerk, en dus cultureel bepaald. Er is geen universeel geldige waarheid.” Op hun beurt typeerden bèta-wetenschappers deze intellectuelen als relativistische charlatans. In 2011 verklaarde de beroemde natuurkundige Stephen Hawking de filosofie dood: filosofen kunnen de ontwikkelingen in de natuurwetenschappen niet meer volgen en dus geen antwoord geven op vragen als: ‘waarom zijn we hier?’

Data Woensdag 24 september t/m 3 december 2014, 15 oktober vervalt

Anderhalve eeuw nadat Darwin zijn evolutietheorie introduceerde vinden de implicaties ervan hun weg in het denken buiten de biologie, hetgeen leidt tot een nieuwe kijk op natuur en cultuur. Deze cursus onderzoekt hoe filosofische thema’s als taal, kennis en werkelijkheid een nieuwe gestalte krijgen in het licht van de biologie en evolutietheorie, en hoe filosofie bijdraagt aan genuanceerde opvattingen over wat ‘leven’ is.


Programma 1. Science wars: mens- versus natuurwetenschappen 2. Dualisme en het ideaal van objectieve kennis: Plato tot Popper 3. Waarheid, wetenschap en taal: representatie of constructie? 4. (R)evolutie in het denken: van Darwin tot Dawkins’ selfish genes 5. Socio-biologie als just-so story: kritiek op genetisch reductionisme 6. Holisme of reductionisme? over emergentie en zelf-organisatie 7. Interpretatie of realiteit? over fenomenologie en bio-semiotiek 8. Taal: memen of communicatie? over doel, betekenis en functie 9. Cultuur, moraal, cooperatie, en het mimetische brein 10. Wetenschap en dogmatisme: creationisme, atheïsme en verwondering

Tijd 10.15-12.00 uur

Cursusmateriaal Het cursusmateriaal wordt geplaatst op: http://evolutionairdenken. wordpress.com/ Uiterste inschrijfdatum 10 september 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding. Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen.




Drenthe

Rusland, de Eerste Wereldoorlog en de kunsten Op 1 augustus 1914 verklaart Duitsland de oorlog aan Rusland. Op 30 juli kondigt tsaar Nicolaas de algehele mobilisatie af en een golf van patriotisme spoelde over het land. De naam St. Petersburg werd veranderd in het meer Slavisch klinkende Petrograd. In de herfst van 1914, na de eerste bloedige gevechten tussen Duitsers en Russen, bleek al snel het falen van de Russische militaire strategie: 70.000 doden en gewonden. Cursusnummer: 14ND06 Maar in Petrograd zelf was hiervan weinig te merken. In 1914 was het beroemde cafécabaret ‘De zwerfhond’ avond aan avond tot de laatste stoel bezet. Anna Achmatova, Osip Mandelstam en Vladimir Majakovski droegen er hun eerste poëzie voor, de componist Arthur Lourié speelde zijn nieuwste composities, maar de grote ‘koningin van de nacht’ was de danseres Olga Glebova-Sudeikina. Een jaar later, juist op het moment dat het Russische leger zich terugtrok ten oosten van de Weichsel en er al meer dan een miljoen Russische slachtoffers waren te betreuren, vierde de Petersburgse bohème in ‘De zwerfhond’ zijn meest illustere feesten. Een aantal Russische beeldende kunstenaars nam eveneens afstand van de wereld gebeurtenissen.Ivan Kliun en Ivan Puni vermeden in hun schilderijen elke betrokkenheid met de oorlog en sloten zich aan bij ‘De unie van de jeugd’, de laatste kosmopolitische kunststroming voor de revolutie. Anderen, die wel naar het front gingen, zoals Vladimir Lebedev, Kazemir Malevich en Michael Larionov maakten propagandaposters, satirische oorlogsprenten of soldatenportretten. De beroemdste componisten uit deze tijd waren Alexander Skrjabin en Sergej Rachmaninov.Skrjabin zag de oorlog als een loutering van de mensheid. Daarna zou een nieuwe, glorieuze, mystieke eeuw aan ons verschijnen.Op 25 maart 1917 speelde Rachmaninov in het Bolshoi een legendarisch benefit concert voor de slachtoffers van de 1e Wereld Oorlog. Op één avond speelde hij drie pianoconcerten , van hemzelf, van Tsjaikovski en van Liszt. Het zou zijn laatste publieke optreden worden vóór zijn emigratie.Het publiek stond met tranen in de ogen vanwege het verlies van het oude Rusland en zijn grote componist.

Programma

Docent Karel van Olffen Cursusvorm Drie colleges Data Woensdag 29 oktober en 5 en 12 november 2014 Tijd 13.00-15.30 uur Cursusprijs € 65,Cursusmateriaal Syllabus verkrijgbaar bij de docent, ca. € 10,Uiterste inschrijfdatum 15 oktober 2014 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen.

1. Petersburg, poëzie, muziek en cabaret 1910-1915 2. Unie van de jeugd - Oorlogskunst, posters, cartoons en satirische tijdschriften 3. Romantiek en Symbolisme : Rachmaninov en Skrjabin

Over de docent Karel van Olffen is musicus.



Drenthe

Weerkunde voor iedereen

Achtergrond en duiding: een opklaring Het weer fascineert ons door storm, sneeuw, zon of regen, het weer beïnvloedt ons humeur en het weer bepaalt veel van ons doen en laten. Hoewel het weer altijd wel iets onvoorspelbaars heeft, valt er ook veel van te begrijpen. Daarom een cursus over de achtergronden van het alledaagse weer. Deze cursus is bedoeld voor iedereen die belangstelling heeft om iets meer over het weer te weten. Aan het einde van de cursus weet u het antwoord op vragen als: waarom trekken de hoge en lage drukgebieden vrijwel altijd naar het oosten weg, of als ik de wind in de rug heb, welke kant moet ik uit om het mooie weer te vinden, of waarom ziet iedereen zijn eigen regenboog. Op een speelse wijze zal de natuurkunde die nodig is om het weer te kunnen begrijpen, worden uitgelegd. Formules zullen niet worden gebruikt. Er zal veel gelegenheid zijn om vragen te stellen.

Programma In elk college zullen twee thema’s worden behandeld. 1. Kennismaking / Wat natuurkundige achtergronden 2. Algemene luchtcirculatie / De atmosfeer 3. Luchtdruk en wind / Luchtvochtigheid 4. Zicht, mist en dauw / Dagelijkse gang 5. Bewolking / Neerslag 6. Weersituaties / Depressies, fronten en weersystemen

Cursusnummer: 14ND07 Docent Drs. Philip Lely Cursusvorm 6 colleges Data Donderdag 25 september t/m 6 november 2014, 16 oktober vervalt Tijd 10.15-12.00 uur Cursusprijs € 120,Uiterste inschrijfdatum 11 september 2014

Cursusmateriaal Het boek Weerkunde, Meteorologie voor iedereen (Kees Floor, KNMI, 2004) wordt als leidraad gebruikt. Dit boek is niet meer te koop maar nog wel bij de docent in digitale vorm legaal beschikbaar. Indien gewenst kan hij tegen vergoeding van de onkosten een afdruk verzorgen.

Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen

Over de docent Philip Lely had graag meteoroloog willen worden, maar hij is natuurkundig ingenieur, gericht op de dagelijkse praktijk.



Drenthe

Europa, van continent tot concept

Het uitgangspunt van deze cursus is de vraag naar de historische achtergrond van wat wij tegenwoordig als kenmerkend voor Europa zien. Hoe zijn de overeenkomsten en de verschillen tussen de landen, tussen Oost- en West Europa en tussen noord en zuid tot stand gekomen? En waar komt het gevoel van superioriteit bij de bevolking van West-Europa vandaan? Cursusnummer: 14ND08 Het Europa van nu is het resultaat van meerdere erfenissen. Van onze voorouders, de oorspronkelijke schriftloze Keltische en Germaanse stammen, is het aandeel niet goed traceerbaar. Maar de culturele en wetenschappelijke erfenis van de Grieken, en de staatkundige en vooral ook de christelijke erfenis van de Romeinen zijn duidelijk aantoonbaar. Toen de ontdekkingsreizen Europeanen in aanraking brachten met vreemde en onbeschaafde volkeren, werd Europa het voorbeeld van vooruitgang en beschaving, geroepen om de wereld te overheersen. In de loop van de 19e eeuw bereikte Europa het toppunt van haarwereldmacht. De wereldoorlogen in de 20e eeuw maakten daaraan abrupt een einde en veroorzaakten een machtsverschuiving, met de VS als nieuwe wereldmacht. Tegen die achtergrond kreeg ook Europa als concept een nieuwe invulling. Europese samenwerking moest een garantie vormen voor vrede, maar het oosten vond daarin geen plaats. In de 21e eeuw is ´Europa´ een politiek ideaal voor de toekomst, gericht op samenwerking tussen natiestaten. Maar waarom voelen veel Europeanen zich geen deel van een Europees geheel?


Van Europa als continent tot Europa als concept van beschaving en vooruitgang Europa en de erfenis van de Klassieke wereld De geboorte van Europa als culturele en christelijke eenheid in de Middeleeuwen Ontstaan en verspreiding moderne beschaving over Europa Europa Regina: de Europese expansie Machtsverschuiving na de Eerste Wereldoorlog: het nieuwe Europa En hoe nu verder?

Docenten Drs. Georgine Weertman Drs. Jaap den Hollander Cursusvorm 6 colleges Data Vrijdag 26 september t/m 7 november 2014, 17 oktober vervalt Tijd 13.30-15.30 uur Cursusprijs € 120,Cursusmateriaal Hand-outs Aanbevolen literatuur Pim den Boer, Europa. Geschiedenis van een idee (2007) (zelf aanschaffen) Uiterste inschrijfdatum 12 september 2014

Over de docenten Drs. Georgine Weertman is mediaeviste. Sinds een aantal jaren geeft zij cursussen over de Middeleeuwen aan de Senioren Academie en andere HOVO's. Tot 2005 was zij coördinator van de Senioren Academie Groningen en Drenthe.

Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Emmen

Jaap den Hollander (1947) is oud-docent Moderne Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen.



Drenthe

Beeldhouwkunst 1870-1940 In deze cursus proberen we een overzicht te krijgen van de ontwikkelingen in de beeldhouwkunst tussen 1870 en 1940. Na de Renaissance maakte de beeldhouwkunst geen revolutionaire ontwikkelingen door. Totdat de Franse beeldhouwer Auguste Rodin, die ‘de natuur gehoorzaamde’, niet meer alleen lette op anatomisch juiste vormen, maar ook op de manier waarop de vormen zich aan het menselijk oog voordeden. Rodin schiep een grote mate van technische vrijheid voor de beeldhouwkunst. We beginnen ons overzicht van de ontwikkelingen in de beeldhouwkunst daarom bij hem. Rodins werk staat diametraal tegenover dat van Constantin Brancusi die de zogenaamde ‘taille directe’ nieuw leven inblies. Hij had geen belangstelling voor oppervlakkige verschijningsvormen, maar voor wezenlijke vormen en het optimale gebruik van zijn materialen. Zijn ‘Vogel in de ruimte’ bijvoorbeeld laat de essentie zien van een vogel die hoog opvliegt zonder ook maar iets op een vogel te lijken. Vervolgens bekijken we waar kubisme en surrealisme toe leidden in de ruimtelijke kunst. Daarbij passeert het werk van onder meer Picasso, Laurens, Archipenko, Boccioni, Giacometti en Dali de revue. Henry Moore (1898-1986), een vooraanstaand modern Engels beeldhouwer, bekend door zijn grote abstracte bronzen en marmeren sculpturen, werd beïnvloed door de kunst van de Azteken. We staan stil bij het vitalisme in zijn werk en in dat van Hans Arp en Barbara Hepworth. In de Verenigde Staten gaf Alexander Calder (1898-1976), afkomstig uit een beeld houwersfamilie, met zijn mobiles een nieuwe dimensie aan de beeldhouwkunst. De vormen draaien door de luchtcirculatie of worden door motoren aangedreven. Duidelijk zal worden dat er in deze zeventig jaar grote veranderingen optreden in materiaal en techniek, vormgeving en betekenis van de beeldhouwkunst.

Cursusnummer: 14ND09 Docent Drs. Carolien ten Bruggencate Cursusvorm 4 colleges Data Donderdag 2 oktober t/m 30 oktober, 16 oktober vervalt Tijd 13.15-15.00 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 18 september 2014 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in Hoogeveen

Over de docent Carolien ten Bruggencate is kunsthistorica, gespecialiseerd in de geschiedenis van de kunst van de 19de en 20ste eeuw.



Overzicht CODE

14NG05 14NG32 14NG25 14NG30 14NG33 14NG34 14NG02 14NG10 14NG20 14NG23 14NG07 hoor-en werkcoll.

CURSUS GRONINGEN Maandagmorgen Oosterse filosofie − van Aatman tot Zen Migratie, vogeltrek in een breed kader Maandagmiddag China − De Lange Mars van groei naar structurele verandering Een anthologie van de Russische muziek (1) Energie drijft de evolutie aan Van Oerknal tot de toekomst Astronomie en Astrofysica (vervolgcursus) Dinsdagmorgen Grenzkontakte Julius Caesar − Beeldvorming en werkelijkheid Kunst en de liefde − Kunstenaarsparen Een inleiding in de culturele antropologie Dinsdagmiddag Mensbeelden in de hedendaagse filosofie (2) − 1945 - heden

14NG11 De Kelten − Opkomst en ondergang van een geheimzinnige cultuur 14NG35 Latijn vervolgcursus Woensdagmorgen 14NG08 Het Kwaad − Menselijk al te menselijk hoor-en werkcoll.

14NG13 Berlijn − De lange schaduw van de val van de Muur 14NG26 Griekenland van crisis naar crisis Twee eeuwen vol schulden 14NG31 Geschiedenis van Popmuziek − Rock, expressie van de Romantiek Woensdagmiddag 14NG09 Inleiding in de cultuur van het oude Egypte (1) 14NG12 Één Europa, vele geschiedenissen 14NG17 De ontwikkeling van de Europese kunstwereld 14NG28 Leeskamer − levenskunst en geluk 14NG29 Introductie tot leven en werk van Richard Strauss Donderdagmorgen 14NG14 Cultuurhistorische reis langs de Waddenkust, van West-Friesland tot Denemarken 14NG16 1914 - 1918: De onbekende oorlog 14NG21 De geschiedenis van de bruggenbouw 14NG39 Autobiografisch schrijven Donderdagmiddag 14NG04 Informatie en onzekerheid van het weten 14NG15 De Habsburgers: van Hausmacht tot Europese eenwording 14NG24 Gelijkheid en geluk 14NG37 Heinrich Heine, romanticus en kritisch intellectueel

DOCENT/COÖRDINATOR

DATA

BLZ

drs. E. van der Tuuk drs. K. Boele

22 sept t/m 1 dec, 13 okt vervalt 27 okt t/m 1 dec

12 39

dr. P. Druijven

22 sept t/m 1 dec, 13 okt vervalt

32

K. van Olffen dr. T.J.A. Reijers

27 okt t/m 1 dec 6 okt t/m 3 nov

37 40

dr. P. Wesselius

22 sept t/m 17 nov, 13 okt vervalt

41

drs. A. van Berkum drs. G. Mulder

14 okt, 4 en 18 nov en 2 en 9 dec 30 sept t/m 11 nov, 14 okt vervalt

8 17

drs. E. van der Vecht dr. E. Moolenaar

23 sept t.m 2 dec, 14 okt vervalt 23 sept t.m 2 dec, 14 okt vervalt

27 30

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer


14

dr. T. Looijenga

4 nov t/m 9 dec

18

drs. G. Mulder


42

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer


15

dr.dr. M. Vogel

29 okt t/m 3 dec

20

dr. I.W. Molenaar


33

drs. H. Timmerman


38

dr. J.C. Harvey


16

prof.dr. H. Renner em. prof.dr. M. Halbertsma

8 okt t/m 10 dec, 12 nov vervalt 22 okt t/m 3 dec

19 24

dr. Dr. M. Vogel dr. M. Zwitser

8 en 22 okt, 5 en 19 nov, 3 en 17 dec 24 sept t/m 3 dec, 15 okt vervalt

35 36

K. Tulp


21

N. Kraft van Ermel D. de Bruyne M. Diepeveen

25 sept t/m 4 dec, 16 okt vervalt 25 sept, 2 en 9 okt 25 sept t/m 4 dec, 16 okt vervalt

23 28 46

prof.dr. D. Meijer prof.dr. J.S.A.M. v. Koningsbrugge

23 okt t/m 4 dec 25 sept t/m 4 dec, 16 okt vervalt

11 22

dr. H. van Goor drs. M. Hagdorn

25 sept t/m 6 nov, 16 okt vervalt 25 sept t/m 4 dec, 16 okt vervalt

31 44



14NG18 14NG27

Vrijdagmorgen Kunst en architectuur van de Gouden Eeuw Het hedendaagse Frankrijk Een moeilijke weg naar hervormingen Mozart, Rafaël, Cicero en de droom ... Brave New World: Writers, Readers, Publishers and Critics in the Digital Age Vrijdagmiddag Openingslezing Groningen De Oekraïense crisis: Poetins boemerang? Capita selecta kunst en cognitie Beeldende Kunstbeleving Hedendaagse filosofie (4) − Kritische theorie, structuralisme en postmodernisme

drs. J. Holtrop drs. A. Roué

14 nov t/m 12 dec 26 sept t/m 21 nov, 17 okt vervalt

25 34

dr. H. Schoonhoven A. Ashworth MA

31 okt t/m 5 dec 10 en 24 okt, 7 en 21 nov en 12 dec

43 45

prof.dr. J.S.A.M. v. Koningsbrugge

29 aug

6

em.prof.dr. Ch. Wildevuur

19 sept t/m 28 nov, 7 nov vervalt

9

drs. A.K. Jagersma

26 sept t/m 12 dec, 24 okt en 7 nov vervallen

13

14NG19 Overzicht van de moderne beeldende kunst (2) 14NG22 Strafrecht in Nederland Van verdenking tot veroordeling Zondag 14NG01L 22e Nederlandse Cultuurlezing

drs. M. van Gelderen


26

meerdere docenten

24 en 29 okt (woensdag), 7, 14 en 21 nov

29

CODE

14NG36 14NG38

14NG00L 14NG03 14NG06 hoor-en werkcoll.

CURSUS FRIESLAND Maandagmorgen 14NF02 Columns schrijven Maandagmiddag 14NF03 Relativiteit − Een idee dat ons beeld van de natuur heeft veranderd Dinsdagmorgen 14NF04 Evolutie, van dino tot mus en muis 14NF05 Kijken naar kunst− Centrale begrippen Woensdagmorgen 14NF06 De kanon fan Noard-Nederlân Woensdagmiddag 14NF01 Vrijheid − 3-daagse cursus* 14NF07 Energie drijft de evolutie aan, van oerknal tot de toekomst 14NF09 Thematische inleiding in de filosofie Donderdagmorgen 14NF01 Vrijheid − 3-daagse cursus* 14NF08 Europa 14NF10 Popmuziek Donderdagmiddag 14NF01 Vrijheid − 3-daagse cursus* 14NF11 Leeskamer - Levenskunst en geluk 14NF00L Openingslezing Friesland Healthy ageing en lifelines Vrijdagmorgen 14NF01 Vrijheid − 3-daagse cursus* 14NF12 Kunst en de liefde - kunstenaarsparen Vrijdagmiddag 14NF13 Rome van stad tot wereldrijk

12 okt

7

DOCENT/COÖRDINATOR

DATA

BLZ

M. Diepenveen

6 en 20 okt, 3 en 17 nov, 1 en 15 dec

49

dr. F. van Steenwijk


50

drs. K. Boele drs. M.L. Rotshuizen

28 okt t/m 2 dec 21 okt t/m 11 nov

51 52

K. Tulp


53

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 17, 18 en 19 september dr. T.J.A. Reijers 8 okt t/m 5 nov

48 54

drs. E. van der Tuuk


56

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 17, 18 en 19 september em.prof.dr. H. Renner 9 okt t/m 11 dec drs. H. Timmerman 25 sept t/m 4 dec, 16 okt vervalt

48 55 57

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 17, 18 en 19 september dr. Dr. M. Vogel 9 en 23 okt, 6 en 20 nov, 4 en 18 dec prof.dr. R. Stolk 4 sep

48 58 47

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 17, 18 en 19 september drs. E. van der Vecht 26 sept t/m 5 dec, 17 okt vervalt

48 59

dr. T. Heres

60


* NB. Cursus 14NF01 is een 3-daagse cursus: nl. op woensdag, donderdag en vrijdag


Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe CODE

CURSUS DRENTHE Maandagmiddag Vrijheid − 3-daagse cursus in Drenthe* De gevarieerde architectuur van de 19e eeuw Dinsdagmorgen Vrijheid − 3-daagse cursus in Drenthe* Canon van het Noorden

14ND01 14ND02

14ND01 14ND03

14ND04 Vroegchristelijke esoterische en gnostische geschriften Dinsdagmiddag 14ND00L Openingslezing Drenthe - Aletta Jacobs 14ND01 Vrijheid − 3-daagse cursus in Drenthe* Woensdagmorgen 14ND01 Vrijheid − 3-daagse cursus in Drenthe* 14ND05 Wetenschap als ons nieuwe geloof? Woensdagmiddag 14ND06 Rusland, de Eerste Wereldoorlog en de kunsten Donderdagmorgen 14ND07 Weerkunde voor iedereen Donderdagmiddag 14ND09 Beeldhouwkunst 1870 - 1940 14ND08 Europa − Van continent tot concept

DOCENT/COÖRDINATOR

DATA

BLZ

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 22 t/m 24 sept (H)* D. de Bruyne 29 sept t/m 10 nov, 13 okt vervalt (E)**

62 63

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 22 t/m 24 sept (H) K. Tulp 16 sept t/m 25 nov, 14 okt vervalt (E) prof.dr. G. P. Luttikhuizen 30 sept t/m 4 nov, 14 okt vervalt (H)

62 64

prof.dr. C.W. Bosch 9 sept (H) drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 22 t/m 24 sept (H)

61 62

drs. P. Bolhuis en drs. T. Meereboer 22 t/m 24 sept (H) drs. E. van der Tuuk 24 sept t/m 3 dec, 15 okt vervalt (H)

62 66

K. van Olffen

29 okt en 5 en 12 november (H)

67

drs. P. Lely

25 sept t/m 6 nov, 16 okt vervalt (H)

68

drs. C. ten Bruggencate drs. G.H. Weertman

2 okt t/m 30 okt, 16 okt vervalt (H) 26 sept t/m 7 nov, 17 okt vervalt (E)

70 69

* NB. Cursus 14ND01 is een 3-daagse cursus, nl. maandag, dinsdag en woensdag

65

* H = Hoogeveen ** E = Emmen

Stichting Vrienden van de

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe □ Ja, ik word lid van de stichting Vrienden van de Senioren Academie Groningen, Friesland en Drenthe. □ de Heer □ Mevrouw Naam en voorletter(s)

……………………………………………………………………………..

De Vrienden zijn een organisatie van en voor de cursisten en zijn actief betrokken bij het reilen en zeilen van de Senioren Academie.

Adres:

……………………………………………………………………………..

Postcode/Plaats

……………………/………………………………………………………..

De voornaamste activiteiten zijn:  Het verlenen van steun aan de Senioren Academie.  Het behartigen van de belangen van de cursisten  Het organiseren van ontmoetingen en culturele excursies voor cursisten.  Het periodiek uitgeven van de Vriendenpost, ons communicatie en informatie middel voor donateurs en sympathisanten

Telefoon

□ □ □ □

……………………...

Ik word donateur en geef jaarlijks een bedrag van € ………… (minimaal €20) Ik en mijn partner………………………………….worden donateur en geven jaarlijks een bedrag van €……….. (minimaal € 25). Ik machtig de Stichting Vrienden Gr/Fr/Dr om dit bedrag af te schrijven van mijn banknummer. Mijn Banknummer is: ………………………... ten name van: ……………………………….. Ik ontvang liever een factuur Handtekening

Datum: ……./……../……...

Steun de vrienden door vriend te worden! U kunt zich aanmelden als vriend door donateur te worden per jaar voor €20,- (of meer) of voor €25,- (of meer) gezamenlijk met uw partner.

Opsturen naar: Penningmeester Stichting Vrienden Senioren Academie Gr/Fr/Dr, Viaductweg15, 9751HN Gebruik het formulier, stuur een e-mail of Haren. maak gebruik van onze website: U kunt zich ook aanmelden via de website (www.Vriendenhovogroningen.nl) en het formulier mailen www.vriendenhovogroningen.nl naar : [email protected]



Inschrijven

o De heer

o Mevrouw

Geboortejaar:

Datum:

Naam en voorletter(s): Straat en huisnr.: Postcode en plaats: Telefoon privé:

Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 14NG07 of 14NF12): code: code: code: Dit is mijn eerste cursus bij de Senioren Academie

o ja

o nee

Bijzonderheden:

Betaling Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Let op: alleen het volledige IBAN-rekeningnummer opgeven! U kunt dit terugvinden op uw bankafschrift, of op de website van uw bank. Het IBAN-rekeningnummer bestaat uit 18 tekens. Rekeningnummer (IBAN): 



































ten name van:

o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- administratiekosten bij toezending van factuur) o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst

Kortingsmogelijkheden o Ik heb recht op een inkomenskorting van:

% en stuur bewijs hiervan mee

o Ik ben donateur van de Stichting Steunfonds Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Handtekening:

Najaar 2014

U kunt zich ook via onze website: www.hovoseniorenacademie.nl opgeven. Zie op de website de link rechtsboven: inschrijven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen. Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen. Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren.



Inschrijfprocedure Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een defini tieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op. Annulering U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€ 10,-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort. Cursusprijs De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. In een aantal gevallen komen de kosten van het cursusmateriaal er nog bij. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,- extra administratiekosten in rekening gebracht.

Inkomensafhankelijke korting De Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 15.000,- per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs; - hoger dan € 15.000,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 18.000,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoemde cursusprijs. Lenerspas Universiteitsbibliotheek en toegang Universiteitsmuseum Uw deelnamebewijs, samen met een geldig identiteitsbewijs, geeft u de mogelijkheid om een gratis lenerspas van de Universiteitsbibliotheek (Broerstraat, Groningen) te krijgen voor de duur van de cursus. De pas kunt u aanvragen bij de uitleenbalie op de eerste verdieping. Tevens kunt u op vertoon van uw deelnamebewijs gratis de tentoonstellingen in het Universiteitsmuseum (Oude Kijk in ’t Jatstraat, Groningen) bezoeken. Wijzigingen De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden. Aansprakelijkheid De Senioren Academie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.

Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof

Bestuur Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Dhr. H. Huizenga, vice-voorzitter Dhr. T. Jensma, penningmeester Mw. mr. A. van Weelden, lid namens Stenden Hogeschool Drs. J. van der Vinne, lid namens Hanzehogeschool Dhr. W. ter Laak, lid namens de Vrienden van de Senioren Academie

Administratie Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Sluitingen Zomersluiting Vanaf maandag 14 juli t/m vrijdag 15 augustus 2014 is het secretariaat van de Senioren Academie beperkt geopend: van maandag tot en met woensdag tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor de cursussen (via internet of per post) is in deze periode gewoon mogelijk. Kerstsluiting Vanaf 22 december 2014 t/m 2 januari 2015 is het secretariaat van de Senioren Academie gesloten.

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl vormgeving en dtp: www.henkmans.nl


Bezoekadres: Oude Boteringestraat 34 9712 GK Groningen kamer 0014 Postadres: Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Openingstijden secretariaat: Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur www.hovoseniorenacademie.nl

Studiegids. najaar HOVO in Noord Nederland

Recommend Documents