HOVO. Cursusgids. Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers. Alkmaar, najaar 2015

HOVO

Alkmaar, najaar 2015

Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers

Cursusgids

HOVO Alkmaar wordt mede mogelijk gemaakt door:

Voorwoord Voor u ligt de brochure van HOVO Alkmaar met het cursusaanbod najaar 2015. Heeft u het voornemen of de wens uzelf te ontplooien op cultureel en/of intellectueel gebied dan biedt het programma van HOVO Alkmaar een uitstekende manier om dit te doen. Een leven lang leren of zo u wilt een lang leven leren wordt in Nederland sinds 1986 mogelijk gemaakt door de instellingen voor Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO). Deze instellingen zijn gelieerd aan een universiteit of hogeschool. HOVO Alkmaar is gelieerd aan Hogeschool Inholland Alkmaar en de cursussen worden op deze locatie aangeboden. HOVO is een erkend kwaliteitskeurmerk en staat borg voor onderwijs op propedeuseniveau universiteit. In het programma dat begin oktober 2015 start, biedt HOVO Alkmaar weer een scala aan interessante cursussen. U kunt komend najaar cursussen volgen op het gebied van Architectuur, Kunstgeschiedenis, Muziek, Geschiedenis, Filosofie en Natuur in Noord-Holland. Het HOVO-najaar wordt ingeluid op 2 oktober om 15.00 uur in de Rabobankzaal met een boeiende lezing Picasso, ‘Melancholie in Blauw’ 1901-1904 die gratis wordt aangeboden aan alle (ex)cursisten van HOVO Alkmaar. Spreker is drs. Jack de Vries, kunsthistoricus. In deze brochure vindt u informatie over de introductielezing, de inhoud van cursussen, de lezingen en de wijze waarop deze worden aangeboden en het aanmeldingsformulier. HOVO Alkmaar wenst u heel veel plezier met de cursus(sen) van uw keuze! Namens HOVO Alkmaar,

Damienne Leijen Damienne Leijen Onderwijscoördinator

Cursusgids HOVO Alkmaar najaar 2015

3

Inhoudsopgave

Pagina

Voorwoord ....................................................................................................................................................... 3 1. Kwaliteitsonderwijs voor Ouderen ...................................................................................................... 5 2. Het onderwijs van HOVO Alkmaar ..................................................................................................... 6 3. Overzicht programma najaar 2015 ..................................................................................................... 7 4. Introductielezing: Picasso, ‘Melancholie in Blauw’ 1901-1904 ........................................................... 8 5. Cursussen najaar 2015 ...................................................................................................................... 9 5.1 Geschiedenis van het moderne Italië; Van Risorgimento tot Berlusconi ........................................... 9 5.2 Alkmaar in de twintigste eeuw .......................................................................................................... 10 5.3 De Nederlanden in Opstand ............................................................................................................. 11 5.4 ‘Traditie of vernieuwing’ beeldende kunst 1945-2000 ...................................................................... 12 5.5 Het persoonlijke leven van een kunstwerk / The private life of a masterpiece................................. 13 5.6 Capita Selecta Moderne Architectuur vanuit historisch perspectief ................................................. 15 5.7 Vroege Renaissance; Florence, Toscane, Urbino ............................................................................ 17 5.8 Als er gedicht wordt .......................................................................................................................... 19 5.9 Diego Velázquez; Briljant schilder aan het Spaanse hof.................................................................. 20 5.10 Odysseus .......................................................................................................................................... 21 5.11 Friedrich Nietzsche ........................................................................................................................... 22 5.12 Filosofie van de verwondering .......................................................................................................... 23 5.13 Taal, verlangen, verbod en dood in filosofie en psychoanalyse ....................................................... 25 5.14 “Aktief luisteren, vergelijkend luisteren” ............................................................................................ 27 5.15 “Gehoortraining in praktijk, deel 2” ................................................................................................... 28 5.16 Beethoven: revolutionair romantisch ................................................................................................ 29 5.17 Beeld & Wereld. Hoe we door televisieseries beter leren kijken. ..................................................... 30 5.18 Landschapslezingen en excursies .................................................................................................... 31 5.19 “De intelligentie van honden” ............................................................................................................ 33 5.20 ‘Marokko: fascinerend buitenbeentje in woelige tijden’ .................................................................... 34 5.21 Sterrenkunde: een kennismaking ..................................................................................................... 36 6. Lezingen .......................................................................................................................................... 37 6.1 Dwaasheid als levenskunst, Over Erasmus’ Lof der Zotheid ........................................................... 37 6.2 “Beeld, Muziek en Synchroniciteit” ................................................................................................... 38 6.3 ‘Fresco’s op de muren in de Sixtijnse kapel’ .................................................................................... 39 6.4 ‘Ketters in de middeleeuwen: een gruwelijke afbeelding als geschenk voor de paus’ ..................... 40 6.5 Beelden op papier; Kunst als inspiratiebron in poëzie ..................................................................... 41 6.6 Santa Teresa als moeder-maagd ..................................................................................................... 42 6.7 Christo ‘inpakken en wegwezen’ ...................................................................................................... 43 6.8 Beeldhouwers Giacometti en Botero ‘ruimte en volume’................................................................. 44 6.9 Amsterdam in de Tweede Gouden Eeuw (1880 – 1900) twee kanten van de medaille .................. 45 6.10 Onderwijsvernieuwing in de negentiende eeuw: de wet op het Middelbaar Onderwijs ................... 46 6.11 Rem Koolhaas .................................................................................................................................. 47 6.12 De ‘zachte architectuur’ van Petra Blaisse ....................................................................................... 48 6.13 ‘Het gemak van de boerka’ ............................................................................................................... 49 6.14 Solidariteit in de participatiesamenleving ......................................................................................... 50 6.15 De nieuwe wereld (wan)orde: kalifaten, maffiastaten en boeveneconomieën ................................. 51 6.16 De opkomst van China ..................................................................................................................... 52 6.17 Mysteries rond ‘De Meester van Alkmaar’ & De Zeven Werken van Barmhartigheid ...................... 53 6.18 Invloed van sociaalgedrag van de bij op onze samenleving ............................................................ 54 7. Algemene informatie ......................................................................................................................... 55 8. Annuleringsvoorwaarden .............................................................................................................. 57 9. Overige faciliteiten.......................................................................................................................... 58 10. Faciliteiten op de Hogeschool Inholland Alkmaar ...................................................................... 59 11. HOVO Alkmaar ................................................................................................................................ 60 Inschrijfformulier najaar


4

1.

Kwaliteitsonderwijs voor Ouderen

HOVO Alkmaar verzorgt op de locatie van de Hogeschool Inholland Alkmaar de universiteit van de derde leeftijd. Met cursussen, lezingencycli en excursies op universitair / hbo-niveau voor iedereen van vijftig jaar of ouder, brengt HOVO Alkmaar het ideaal van een leven lang leren in de praktijk. Daarbij worden geen formele eisen gesteld aan een specifieke vooropleiding.

Onderwijs genieten Ontplooiing en verdieping, verbreding van de eigen horizon door het verwerven van kennis en inzicht in het gekozen vakgebied staan bij dit type onderwijs centraal. Met andere woorden: ‘leren om het leren’, ‘onderwijs genieten’ in de meest letterlijke zin van het woord.

Op universitair of hbo-niveau Onder ‘universitair /hbo- onderwijs’ wordt niet alleen het overdragen van wetenschappelijke kennis verstaan, maar bovenal het ter discussie stellen van (eigen) standpunten op basis van geordend en kritisch denken.

Docenten De docenten hebben allen een opleiding genoten aan een universiteit of hogeschool en zijn werkzaam of werkzaam geweest bij een instelling voor hoger onderwijs. Zij zijn specialisten op het betreffende vakgebied en beschikken over didactische vaardigheden.

Geen vooropleiding vereist Hoewel veel van de deelnemers aan HOVO een universitaire/hbo-achtergrond hebben, staat HOVO open voor iedereen die interesse heeft in het verwerven van kennis en inzicht op academisch niveau. Immers, niet iedereen heeft de kans gehad te studeren, ook al had hij of zij dat graag gewild. Als er bij een programma specifieke kennis wordt vereist, meestal leesvaardigheid in één of meerdere talen, dan wordt dat aangegeven.

HOVO Alkmaar, voor iedereen van vijftig jaar en ouder, voor zowel werkenden als nietwerkenden.


5

2.

Het onderwijs van HOVO Alkmaar

HOVO Alkmaar verzorgt een per studiejaar wisselend aanbod van min of meer afgeronde programma’s. Afhankelijk van belangstelling en mogelijkheden worden onderdelen van dit aanbod tijdens volgende jaren herhaald. Als een cursus of lezingencyclus in een volgend jaar een vervolg krijgt, spreken we van een leergang. Een cursus bestaat uit een geheel van 5-8 hoorcolleges of een combinatie van hoor- en werkcolleges. Een cursus is bedoeld als volwaardige eenheid van het betreffende vakgebied. De exacte invulling van het college wordt overgelaten aan de expertise van de docent. Wekelijks is er een hoorcollege van tweemaal 50-60 minuten of een hoor- en werkcollege (samen twee uur), met daartussen een pauze van ongeveer 20 tot 30 minuten. Een hoorcollege is een inhoudelijk betoog door de docent, dat als introductie dient op de verdiepende literatuur die de deelnemers gedurende de daarop volgende week kunnen bestuderen. Op het inschrijfformulier wordt de cursist gevraagd om een alternatieve keuze aan te geven, maar dit is niet verplicht. Indien te weinig deelnemers zich hebben aangemeld, behoudt HOVO Alkmaar zich het recht voor een cursus niet te laten doorgaan. De studiebelasting is afhankelijk van het eigen studietempo en de aard van het opgegeven werk door de docent. Materiaal-, reis- en verblijfkosten (syllabi, entree, lunch etc.) zijn voor rekening van de cursist. De cursist kan de cursusprijs vrijwillig verhogen met een bedrag van € 25,- ten behoeve van het steunfonds HOVO Alkmaar. Dit kan aangegeven worden op het inschrijfformulier. Indien de cursist in aanmerking wenst te komen voor de regeling minder draagkrachtigen, dan kan hij/zij daarvoor een verzoek indienen. Zie voor uitgebreide informatie op pagina 58 van deze gids.


6

3.

Overzicht programma najaar 2015

Dagen en tijden waarop de colleges worden gegeven 13.15 – 15.45

10.00-12.30 maandag

Als er gedicht wordt;

Geschiedenis van het moderne Italië;

Marokko: fascinerend buitenbeentje in woelige tijden;

Capita Selecta Moderne architectuur; Beethoven, revolutionair romantisch

Odysseus dinsdag

Alkmaar in de twintigste eeuw;

Traditie of Vernieuwing;

LIA-lezing;

Diego Velázques;

De Nederlanden in Opstand

De intelligentie van Honden

woensdag

Aktief luisteren, vergelijkend luisteren

Friedrich Nietzsche

donderdag

LIA-lezing;

Het persoonlijke leven van een kunstwerk;

Gehoortraining in praktijk, deel 2;

Filosofie van de verwondering

Vroege Renaissance; Florence, Toscane, Urbino vrijdag

Beeld & Wereld. Hoe we door televisieseries beter leren kijken;

Taal, verlangen, verbod en dood;

Sterrenkunde: een kennismaking

Weken, waarin de colleges worden gegeven in het najaar 2015 Weeknummer

Data

Opmerkingen

40

2 oktober 2015

Introductielezing; 14.30 uur Rabobankzaal Inholland

41

5 okt – 9 okt

1 collegeweek

42

12 okt – 16 okt

2 collegeweek

43

19 okt – 23 okt

Geen colleges; Herfstvakantie

44

26 okt – 30 okt

3 collegeweek

45

2 nov – 6 nov

4 collegeweek

46

9 nov – 13 nov

5 collegeweek

47

16 nov – 20 nov

6 collegeweek

48

23 nov – 27 nov

7 collegeweek

49

30 nov – 4 dec

8 collegeweek

50

7 dec – 11 dec

9 collegeweek; reserveweek ivm uitwijken

51

14 dec – 18 dec

10 collegeweek; reserveweek ivm uitwijken


e e

e e e e e e e

e

7

4.

Introductielezing: Picasso, ‘Melancholie in Blauw’ 1901-1904

Vrijdag 2 oktober 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Aan de introductielezing zijn geen kosten verbonden en wordt aan alle cursisten en ex-cursisten aangeboden. HOVO Alkmaar beoogt hiermee het bijeenzijn en gezamenlijk aanhoren van een college door alle cursisten. Tevens wordt informatie verschaft en is er gelegenheid tot discussie over HOVO Alkmaar. U kunt deelname aan de lezing aangeven op het inschrijfformulier.

Programma

Picasso, ‘Melancholie in Blauw’

14.30 uur

Inloop met koffie en thee

15.00 uur

Introductie colleges HOVO Alkmaar

15.05 uur

Start Introductielezing; spreker drs. Jack de Vries

16.45 uur

Discussie

17.00 uur

Sluiting

Inhoud Picasso is rond het begin van de vorige eeuw afwisselend in Barcelona en Parijs. In deze periode is de jonge Picasso sterk betrokken op de maatschappij waarin mensen Aan de ‘zijlijn’ staan. Hierop reageert de jonge schilder in zijn werk waaruit een grote betrokkenheid blijkt. Het kleurgebruik is voor een groot deel bestaand uit tonen blauw. De duiding hiervan is melancholie. In deze lezing worden achtergronden belicht en een aantal werken van een duiding voorzien.

Spreker Jack de Vries volgde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam de opleiding publiciteit en illustratie. Jack studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie in Amsterdam en Leiden. Na publicatie van een langdurig klassiek archeologisch onderzoek in de U.S.A. ging Jack zich steeds meer bezighouden met de twintigste eeuw.


8

5.

Cursussen najaar 2015

5.1 Geschiedenis van het moderne Italië; Van Risorgimento tot Berlusconi Introductie prijs € 200,8 colleges dag en tijd maandag 13.15 - 15.45 uur 5-10; 12-10; 26-10; 2-11; 9-11; 16-11; 23-11; 30-11 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. J. Talsma historicus

In de eerste helft van de negentiende eeuw beschouwde de Habsburgse monarchie het Italisch schiereiland als zijn achtertuin. Het opkomend Italiaans nationalisme werd vanuit Wenen door kanselier Metternich met achterdocht bezien en tegengewerkt. In 1860 wist de premier van Piemont, graaf Cavour, een aantal grote en kleinere vorstendommen op het Italiaanse schiereiland – na een nederlaag van het Oostenrijkse leger – te verenigen tot een nieuw Koninkrijk Italië. Maar, schreef de Italiaanse schrijver Massimo d'Azeglio in zijn memoires, de ware vijanden van de Italiaanse natie zijn niet de Oostenrijkers: dat zijn de Italianen zelf; hij liet deze verzuchting volgen door de beroemde zin: "pur troppo s'è fatta l'Italia, ma non si fanno gl'Italiani" [vertaling: weliswaar is Italië gemaakt, maar de Italianen maken zichzelf niet]. Aan de spreekwoordelijke verdeeldheid die Italië ook in het begin van de twintigste eeuw parten bleef spelen, kwam ogenschijnlijk een eind toen de fascistische leider Benito Mussolini in de jaren 1920 de macht greep. Maar na zijn definitieve val in 1945 en de overgang naar een republikeinse staatsvorm werd Italië opnieuw een instabiele staat en volgens velen een gemankeerde natie.

Vanaf de jaren 1970 kwam het toch al instabiele Italië verder onder druk te staan, eerst door terrorisme en vervolgens door vele corruptieschandalen. De operatie 'schone handen' in de jaren 1990 heeft daaraan geen eind kunnen maken. Dat zien we aan de strapatsen van de zakenman Silvio Berlusconi die vanaf 1995 een stevig stempel op de Italiaanse politiek heeft gedrukt.

Inhoud 1.

Italië een geografisch begrip: het Italisch schiereiland tijden het Ancien Régime

2.

Het Risorgimento: de betekenis van het cultureel nationalisme (1750-1850)

3.

Fare l'Italia: hoe Italië tot één staat gemaakt werd (1845-1870)

4.

Fare gl'Italiani: de Piemontezen en de andere Italianen (1860-1890)

5.

Het trasformismo: bloeitijd en crisis van het liberale Italië (1990-1922)

6.

Het ventennio fascista (1922-1945)

7.

Republiek zonder ruggengraat (1945-1990)

8.

Krachteloos verlangen naar schone handen: Tangentopoli, Berlusconi en andere schandalen

Aanbevolen literatuur: -

Jaap van Osta, Een geschiedenis van het moderne Italië. De wording van een natie (1861-2006) (2de druk; Amsterdam: Wereldbibliotheek 2011) 360 pagina's. Prijs: € 19,50.

Docent Dr. Jaap Talsma (1944) studeerde geschiedenis in Utrecht en Amsterdam. Van 1971 tot 2009 werkte hij bij de opleiding geschiedenis van de Universiteit van Amsterdam. Van 1989 tot 2009 was hij universitair hoofddocent bij de leerstoel Nederlandse Geschiedenis. In de periode 2003-2007 verbleef hij jaarlijks enkele maanden in de Italiaanse hoofdstad Rome en gaf daar voor Nederlandse studenten verschillende cursussen over Italiaanse geschiedenis.


9

5.2 Alkmaar in de twintigste eeuw Introductie

prijs € 180,6 colleges + 1 excursie

In de twintigste eeuw groeide Alkmaar van 18.000 inwoners in 1900 tot bijna 100.000

dag en tijd dinsdag 10.00 - 12.30 uur 6-10; 13-10; 27-10; 3-11; 10-11; 17-11 (datum excursie in overleg)

inwoners anno nu. De stad maakte dezelfde ontwikkelingen mee die ook elders in West-Europa hun sporen achterlieten, zoals de opkomst van de arbeidersbeweging, de crisis en de werkloosheid in de jaren dertig, de bezettingsjaren, de Koude Oorlog, de modernisering vanaf de jaren vijftig, een enorme bevolkingsexplosie in de jaren zeventig en tachtig en een onrustige jongerenbeweging in de jaren zestig en zeventig.

werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng

Afgezet tegen deze nationale en internationale ontwikkelingen worden de Alkmaarse ontwikkelingen behandeld en geanalyseerd. Waarin volgde Alkmaar een nationaal patroon en waarin weken de ontwikkelingen in onze regio juist af?

docent dr. G. Valk historicus

Inhoud colleges De volgende onderwerpen zullen ondermeer aan bod komen in de collegereeks:        

Stedenbouwkundige en bevolkingsontwikkelingen Economische ontwikkelingen en markante ondernemers Opkomst van de arbeidersbeweging Crisis en bezettingsjaren Sport en vrijetijdsbesteding Het stadsbestuur en lokaalpolitieke ontwikkelingen De relatie met de regio De lange jaren zestig

Aanbevolen literatuur Diederik Aten, e.a. (red.), Geschiedenis van Alkmaar (Zwolle 2014)

Excursie De collegereeks wordt afgesloten met een stadswandeling.

Docent Dr. Gerrit Valk (1955) studeerde geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Van 1986-1989 was hij directeur van het Regionaal Archief Alkmaar. In 2004 promoveerde hij op zijn dissertatie over de geschiedenis van het betaald voetbal in Alkmaar. Daarnaast publiceerde hij over de pest, de Tweede Wereldoorlog in Alkmaar en recent verscheen zijn biografie van de zangleider van de NSB, Melchert Schuurman.


10

5.3 De Nederlanden in Opstand Introductie prijs € 140,5 colleges dag en tijd dinsdag 10.00 - 12.30 uur 6-10; 13-10; 27-10; 3-11; 10-11 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. P. Dijkshoorn historicus

“Van Alkmaar de victorie” is een spreuk waarvan veel Nederlanders de herkomst kennen: de Tachtigjarige Oorlog. Maar wanneer in die lange strijd was dat? En wat was de voorgeschiedenis van die Opstanden in de Nederlanden, zoals we het begin van de Tachtigjarige Oorlog zullen gaan noemen in deze colleges? Onze generatie heeft vaak een door de 19e eeuwse geschiedschrijving gekleurd beeld van deze periode. Nationalistisch en romantisch: het kleine Nederland overwint de wereldmacht Spanje onder leiding van een protestantse prins: Willem van Oranje. Maar: speelde religie werkelijk de rol die we vroeger op school, in het verzuilde Nederland, leerden? En: hoe kwam het dat Duitse prinsen de leiding van de opstand op zich konden nemen? In vijf colleges willen we dit beeld bijschaven en nuanceren. Hoe begint bijvoorbeeld het wonderlijke verhaal van deze Opstand? En ja, als we goed studeren, blijkt er sprake te zijn van meerdere opstanden in korte tijd (1565-1581). En blijkt dat het zich laat lezen als een avonturenroman of beter nog: een Grieks drama, met een stormachtig begin, episodes vol moord, winst en verlies aan beide zijden en een uiteindelijke katharsis.

Inhoud colleges 1. 2. 3. 4. 5.

Voorspel: de landen van herwaarts over. Troonsafstand van Karel de Vijfde. Erosie van de koninklijke macht onder Philips II. Beeldenstorm en Alva: de eerste Opstand (1565-1568). De tweede Opstand en Willem van Oranje (1569-1576). De derde fase. Parma herwint stad na stad. De onafhankelijkheid.

Literatuur    

Geoffrey Parker, The Dutch Revolt (Penguin 1977) Anton van der Lem, De Opstand in de Nederlanden (Kosmos 1995) Jan Blokker, Waar is de Tachtigjarige Oorlog gebleven? (Harmonie, 2006) A.Th. Van Deursen, De last van veel geluk (Bert Bakker 2005)

Docent Pieter Dijkshoorn studeerde geschiedenis en filosofie aan de VU en de Universiteit van Amsterdam. Hij heeft vele jaren geschiedenis gegeven aan volwassenen en jongeren. Hij heeft zich toegelegd op het Interbellum (tijdperk tussen de wereldoorlogen) en de Nederlandse geschiedenis van de 16e eeuw. Verdere specialisaties zijn de filosofie (Wijsbegeerte der Oudheid en Spinoza) en Nederlandse les geven aan anderstalige volwassenen. Ten behoeve van de laatste activiteit schreef hij artikelen over de geschiedenis van Marokko en Ghana (Nkroema).


11

5.4 ‘Traditie of vernieuwing’ beeldende kunst 1945-2000 Introductie

prijs € 160,6 colleges dag en tijd dinsdag 13.15- 15.45 uur 6-10; 13-10; 27-10; 3-11; 10-11; 17-11 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng

De veronderstelling dat de beeldende kunst, na de tweede wereldoorlog, in verwarring verkeerde werd door velen gedeeld. De Duitse filosoof Adorno stelde: ‘Alle cultuur na Auschwitz, met inbegrip van de kritiek erop, is troep’. Nu er afstand in tijd is ontstaan wordt het duidelijk dat er een tweedeling ontstond tussen traditie en vernieuwing. Het is dit verhaal dat we zullen lezen, tonen en bespreken.

Inhoud colleges College 1:

Traditie of vernieuwing. Traditie in Europa. École de Paris. Beeldhouwkunst binnen de traditie.

docent drs. J. de Vries kunstgeschiedenis en archeologie

College 2:

Abstract expressionisme in de Verenigde Staten.

Colleges 3 en 4:

Materie schilderkunst. Cobra. Informele kunst.

Colleges 5 en 6:

Pop Art in Engeland en de Verenigde Staten. Nouveau Realisme.

In het voorjaar 2016 volgen nog 6 colleges om de twintigste eeuw te completeren.

Literatuur Wordt besproken tijdens het eerste college.

Excursie Een excursie naar het Stedelijk Museum in Amsterdam is mogelijk.

Docent Jack de Vries volgde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam de opleiding publiciteit en illustratie. Jack studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie in Amsterdam en Leiden. Na publicatie

van een langdurig klassiek archeologisch onderzoek in de U.S.A. ging Jack zich steeds meer bezighouden met de twintigste eeuw.


12

5.5 Het persoonlijke leven van een kunstwerk / The private life of a masterpiece prijs € 225,9 colleges; excursie optioneel dag en tijd donderdag 13.15 - 15.45 uur 8-10; 15-10; 29-10; 5-11; 12-11; 19-11; 26-11; 3-12; 10-12 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. G.J. van Ham kunstgeschiedenis en archeologie

Introductie “Schoonheid is waarheid, waarheid schoonheid – dat is alles wat je weet op aarde, en alles wat er te weten valt”, schreef de Engelse dichter John Keats (1795-1821). Voor mijn nieuwe reeks colleges heb ik mij laten inspireren door de bekroonde serie: The private life of a masterpiece van de BBC. Deze BBC-serie is met liefde en toewijding gemaakt en geeft de kijker een excellent beeld van de ontstaansgeschiedenis van een beroemd en vaak ook geliefd kunstwerk. Uit de 22 onderwerpen maakte ik een voorselectie. Ik heb speciaal gekozen voor kunstenaars die in hun tijd tegen de maatschappelijke stroom in roeiden. En daarmee grenzen verlegden en weer nieuwe kunstenaars inspireerden. Stuk voor stuk revolutionaire creaties die door de expertise van internationale kenners en de schitterende opnames sterk tot de verbeelding spreken. Voor het oog ontrolt het achterliggende verhaal. Hoe het kunstwerk tot stand kwam en waar de unieke status aan te danken is. Er gaan niet zelden politieke revoluties, chaotische oorlogstaferelen, botsingen tussen kunstenaarsego’s, sociale schandalen en financiële malversaties schuil achter het kunstwerk.

Elk college bestaat uit twee delen. Het collectief bekijken van de BBC-documentaire (50 minuten) die in het Nederlands is ondertiteld. Na de pauze wordt de kunstenaar in kwestie genuanceerd besproken en toegelicht aan de hand van een power point presentatie. De biografie van de kunstenaar is het stramien van waaruit de overige kunstwerken worden belicht. Zodat de veelzijdige informatie uit de BBC-documentaire maximaal tot zijn recht komt. Een leerzame lesmethode die het mooiste biedt van twee werelden. Reflecteren en interactie. De hoofdrolspelers behoeven nauwelijks introductie. Hun namen staan in het collectieve geheugen gegrift. De volgende onderwerpen zullen per college worden besproken:

Inhoud colleges 1.

Gustave Klimt; De Kus

2.

Edouard Manet; Le déjeuner sur l’herbe

3.

Edgar Degas; Het danseresje van 14 jaar (beeldhouwwerk)

4.

Auguste Renoir; Bal au moulin dela Galette, Montmartre

5.

James McNeill Whistler; Whistler’s moeder

6.

Vincent van Gogh; Zonnebloemen

7.

George Seurat; Een zondagmiddag op het eiland La Grande Jatte

8.

Pablo Picasso; Les Demoiselles d’Avignon

9.

Edward Munch; De Schreeuw


13

Deze serie colleges is een goede gelegenheid om u te verdiepen in de topwerken van de kunstgeschiedenis. Onbetaalbaar als ervaring, een privilege naast de deur. De serie valt ook samen met een belangrijke expositie in het Van Gogh Museum: Van Gogh en Munch.

Literatuur Aanbevolen literatuur, in overleg bij aanvang van de colleges.

Docente Drs. Gerda J. van Ham heeft een universitaire opleiding in Kunstgeschiedenis en Archeologie genoten aan de Rijksuniversiteit in Leiden. Haar specialisatie is Kunst van de Nieuwe tijd. Momenteel is zij werkzaam als docente kunsten cultuurwetenschappen aan de Hogeschool van Utrecht (ITV) voor de vertaal- en tolkopleiding. Daarnaast is zij freelance kunsthistorica en journalist. Naast deze activiteiten heeft zij vanaf 1986 veelvuldig lezingen gegeven over een breed spectrum van kunsten cultuurhistorische onderwerpen. Zij schrijft artikelen voor kranten en tijdschriften over actuele tentoonstellingen en zij redigeert manuscripten in opdracht van musea en uitgevers. Zij heeft tevens bestuurlijke en museale ervaring en is actief geweest in sponsoring en fondsenwerving, verkoop van kunst in galerieën, organisatie van tentoonstellingen alsmede het schrijven van publicaties.


14

5.6 Capita Selecta Moderne Architectuur vanuit historisch perspectief prijs € 200,8 colleges

Introductie

dag en tijd maandag 13.15 - 15.45 uur 5-10; 12-10; 26-10; 2-11; 9-11; 16-11; 23-11; 30-11 Excursie: 7 november 2015 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. J. Nijssen architectuurhistorica

‘Je weet niet wat je ziet, je ziet wat je weet.’

1

Betoverd zijn en je blijven verbazen, nieuwsgierig op onderzoek uitgaan en erachter komen dat er nog veel meer valt te zien dan in eerste instantie gedacht. Dat is het uitgangspunt van de vierdelige Capita Selecta Moderne architectuur vanuit historisch perspectief. In overzichtswerken over moderne architectuur passeren talloze stromingen de revue. Denk aan stromingen als neoclassicisme, neogotiek, Art Nouveau, modernisme, postmodernisme, deconstructivisme, neotraditionalisme, etc. Wat houden deze begrippen in? Welke gebeurtenissen, theorieën en filosofen hebben er invloed op gehad? Welke architecten en gebouwen hebben bijgedragen aan de beeldvorming?

Na het volgen van deze Capita Selecta heeft u een kritisch inzicht in de architectuurgeschiedenis van de Moderne Tijd. U kunt de kenmerken van de verschillende stromingen uit deze periode benoemen, onderling vergelijken en daartussen de verbanden leggen. Ook kunt u de verschillende verschijningsvormen in hun context plaatsen. Tijdens de colleges ligt het accent op het bekijken van intrigerende ontwerpen en leert u op een andere manier te kijken naar de wereld om u heen.

Inhoud colleges Capita Selecta Moderne architectuur vanuit historisch perspectief. Van Neoclassicisme tot Amsterdamse School (1750-1930) 1. Neoclassicisme 2. Pitoresque 3. Neogotiek 4. Eclecticisme 5. Art Nouveau 6. Special: Antoni Gaudí 7. Amsterdamse School 8. Special: de invloed van H.P. Berlage

Aanbevolen literatuur    

1

Barry Bergdoll, European Architecture 1750-1890, Oxford History of Art, Oxford/New York: Oxford University Press 2000. Alan Colquhoun, Modern Architecture, Oxford History of Art, Oxford/New York: Oxford University Press 2002. William C. Curtis, Modern Architecture since 1900, London: Phaidon Press 1996. Hilde Heynen e.a. (red.), Dat is architectuur. Sleutelteksten uit de twintigste eeuw, Rotterdam: Uitgeverij 010 2009.

Uitspraak van prof.dr. H.R. Rookmaaker


15

Overige informatie Van Neoclassicisme tot Amsterdamse School (1750-1930) vormt het eerste onderdeel van de Capita Selecta Moderne architectuur vanuit historisch perspectief. De andere onderdelen van de Capita Selecta worden in vervolgseizoenen aangeboden. Deze onderdelen zijn: -

Modernisme: Van utopie tot The International Style (1920-1960); Van stedelijke visioenen tot deconstructivisme (1960-1990); Van sterarchitect tot het sprookje van de duurzaamheid (1990-heden).

Docent Jet Nijssen (1981) is architectuurhistorica en werkzaam als zelfstandig docente en schrijfster. Zij geeft cursussen over architectuur en stedenbouw van de Moderne Tijd. Ook geeft zij regelmatig lezingen over toonaangevende architecten. Recentelijk verscheen van haar hand het boekje “Zie Zuidas, architectuur en kunst”, over de bijzondere architectuur op de Amsterdamse Zuidas. Voor architectuurexcursies doorkruist zij het hele land. Meer info op www.jetnijssen.nl


16

5.7 Vroege Renaissance; Florence, Toscane, Urbino prijs € 200,8 colleges

Introductie

Dag en tijd donderdag 10.00 – 12.30 uur 29-10; 5-11; 12-11; 19-11; 2611; 3-12; 10-12; 17-12

Geen periode in de geschiedenis van Europa is zo lastig te definiëren als de Renaissance. Wanneer kun je spreken van zoiets als Renaissance, wat moet je er onder verstaan en wat is de betekenis geweest in de ontwikkeling van de Europese cultuur?


In een serie van acht colleges komen al deze aspecten aan bod. We besteden aandacht aan de literatuur, waarin een nieuwe geest zichtbaar wordt. Pico della Mirandola schrijft “Over de waardigheid van de mens”. Leon Battista Alberti geeft klassiek geworden regels voor schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur.

docent Drs. C. Jonkman Classicus

Inhoud colleges We besteden aandacht aan zijn gebouwen behandelen die hij o.a. in Mantua heeft nagelaten. Voor velen is de Renaissance toch vooral de periode die schittert door zijn schilderkunst. Alle grote namen zullen we behandelen aan de hand van veel beeldmateriaal. Masaccio, Gozzoli, Fra Angelico, Botticelli om er een paar te noemen. Ook de beeldhouwkunst krijgt alle aandacht: Ghiberti die we kennen van de bronzen deuren van het baptisterium, Donatello met zijn ongekend krachtige beelden, Andrea del Verrocchio die als schilder samenwerkte met de jonge Leonardo en beroemd is geworden door het ruiterstandbeeld van Colleoni in Venetië. Wie aan Florence denkt, denkt aan de familie de’ Medici. We zullen de stille greep naar de macht zien van Cosimo de Oude. We zullen de hoofse sfeer proeven rond Lorenzo il Magnifico en de verbanning zien van de familie door toedoen van boeteprediker Savonarola. Hoe modern was de Renaissance? Daar moeten we ons-zeker voor de vroege Renaissance-niet te veel van voorstellen. Nieuw was in ieder geval de grote aandacht voor klassieke teksten. Machiavelli schrijft vol liefde over zijn omgang met de klassieken. Bij de Romeinen zocht hij zijn voorbeelden voor het beschrijven van “De heerser” en Cosimo de Oude liet Griekse hermeneutische geschriften, waarvan men toen dacht dat ze oeroud waren, vertalen door zijn huisfilosoof Marsilio Ficino. Florence was niet de enige stad waar de geest van de Renaissance voelbaar was. In het stille Urbino liet hertog Federico da Montefeltro een prachtig palazzo bouwen waar hij in stijl leefde te midden van hovelingen van wie hij hetzelfde verwachtte. Piero della Francesca heeft hem afgebeeld als ridder in stille aanbidding voor de maagd Maria. Een gelovig man die als condottiere, huurlingenkapitein, zijn geld verdiende, klassieke auteurs las en een indrukwekkende bibliotheek opbouwde. Als de tijd het toestaat besteden we ook nog aandacht aan Pienza, waar paus Pius II het eerste moderne stadsplan ontwikkelde en naar Rome, waar de nieuwe geest een ideale voedingsbodem vond. Rafaël is maar één naam van de vele.

Leestips  

Peter Burke, De Italiaanse Renaissance; Arbeiderspers 1997 Christopher Hibbert, Opkomst en ondergang van de Medici; Contact 1987



Christopher Hibbert, Florence; the Biography of a City; Penguin Books 2004


17

Docent Drs. Cornelis Jonkman (1948) is classicus. Talloze keren heeft hij leerlingen en volwassenen meegenomen naar zijn geliefde Rome. Sinds 1986 geeft hij cursussen cultuurgeschiedenis. Daarin vertelt hij het verhaal van Europa, van de oude Grieken tot in onze tijd in een cyclus van meerdere jaren. Daarnaast organiseert hij onder de noemer van Italia Classica reizen naar alle delen van Italië, naar Griekenland en Turkije. Tevens begeleidt hij culturele reizen voor Reisorganisatie Labrys. Afgelopen oktober nam hij een groep HOVO-cursisten mee naar Rome.


18

5.8 Als er gedicht wordt

Introductie prijs € 60,2 bijeenkomsten dag en tijd Maandag 10.00- 12.30 uur 5-10; 12-10 werkvorm Workshop docent drs. G.R. Lodder MA Neerlandicus

Workshop gedichten leren lezen: spannend, leuk en leerzaam. Gedichten lezen wordt over het algemeen moeilijk gevonden. Je vraagt je bij het lezen soms af waar het over gaat, omdat er bijna geen verhaal inzit; er is meestal zo weinig tekst dat je als het ware gedwongen wordt tussen de regels door te lezen. Toch kun je leren om gedichten te lezen. Een dichter werkt met taal en heeft er plezier in af te wijken van het gewone, alledaagse taalgebruik. Bij hem kom je verrassende woorden tegen, vreemde zinnen, mooie beelden of andere taalvondsten. Het gaat om de manier waarop een dichter zijn tekst, zijn boodschap brengt. Lezen en analyseren van gedichten is geen kwestie van gelijk hebben. Wat je kunt proberen is een gedicht zo goed mogelijk te begrijpen; met elkaar. Gedichten vooral als taalbouwwerken beschouwen, leren ontrafelen en doorgronden is een spannend en boeiend vak.

Inhoud colleges Tijdens twee bijeenkomsten bekijken we met elkaar de teksten van een aantal dichters. Het wikken en wegen van woorden, zinnen, klanken en hun betekenis staat hierbij centraal.

Literatuur Er wordt gebruik gemaakt van een door de docent samengestelde reader, kosten € 10,-

Docent Gösta Lodder behaalde in 1973 zijn doctoraal examen Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. In zijn hoofdvakscriptie schreef hij een interpretatie van Gerrit Achterbergs Ballade van de Gasfitter. Tijdens zijn onderwijstijd aan de lerarenopoleiding VLVU publiceerde hij Als er gedicht wordt, een poëziemethode voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. In 2011 studeerde hij aan dezelfde universiteit af als Master Intermedialities, o.a. met een scriptie over de Capella Cornaro van Bernini.


19

5.9 Diego Velázquez; Briljant schilder aan het Spaanse hof

Introductie

prijs € 120,4 colleges dag en tijd dinsdag 13.15 - 15.45 uur 6-10; 13-10; 27-10; 3-11; werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. E. Kurpershoek kunsthistoricus

Diego Velázquez (1599-1660) is een van de grootste schilders uit de geschiedenis. Las Meninas, De overgave van Breda, en de portretten van de koninklijke familie, inclusief dwergen en hofnars, hebben die reputatie voorgoed gevestigd. Velázquez is blijvend actueel. Goya, Manet, Dalí, Picasso en Francis Bacon keerden voor inspiratie iedere keer weer terug tot het werk van hun grote zeventiende-eeuwse voorganger. Velázquez is bijna veertig jaar lang hofschilder geweest van Philips IV, een van de grootste kunstverzamelaars aller tijden. Op die manier leerde hij topwerken van de Europese kunstgeschiedenis van nabij kennen, zoals schilderijen van Titiaan en Rubens. Verder kreeg hij de gelegenheid om zijn artistieke horizon te verruimen door twee maal een reis naar Italië te ondernemen. Al die invloeden verwerkte Velázquez in een kunst met een heel eigen karakter, gedistingeerd en intrigerend tegelijk.

De schilderijen van Velázquez zijn behalve schitterende kunstwerken ook belangrijke tijdsdocumenten. Ze vormen een goed aanknopingspunt voor een studie van politiek en propaganda van de Spaanse wereldmacht in zijn nadagen. De subtiele psychologische portretten en de betekenisvolle historische en mythologische schilderijen van Velázquez verschaffen een verrassend inzicht in het toenmalige politieke en culturele klimaat.

Inhoud colleges Opbouw van de colleges is als volgt:     

Velázquez in Sevilla: kroegscènes en genretaferelen Aan het hof van Philips IV: contacten met componisten, schrijvers en schilders (Rubens) Studiereis naar Italië; De Overgave van Breda en de inrichting van koninklijke paleizen Tweede reis naar Italië; de topwerken: Las Hilanderas en Las Meninas Nalatenschap van Velázquez: Goya, Manet, Dali, Picasso en Francis Bacon

De cursus is ook een goede voorbereiding op de grote Spanje-tentoonstelling die vanaf december 2015 in de Hermitage Amsterdam wordt gehouden!

Literatuur Aanbevolen literatuur, in overleg bij aanvang van de colleges.

Docent Ernest Kurpershoek is kunsthistoricus gespecialiseerd in Italiaanse kunst en architectuur. Hij heeft meegewerkt aan tal van publicaties; van zijn hand is onder andere het boek Italiaanse fresco’s dat lovend werd ontvangen (zie NRC Handelsblad http://www.nrc.nl/boeken/2011/08/29/schilderen-in-een-tandartsstoel/ Als docent geeft hij cursussen over Italiaanse kunst bij de HOVO en lezingen bij diverse culturele instanties. Tevens is hij als docent aan het Nationaal Restauratie Centrum verbonden. Hij begeleidt reizen voor www.SchiethartReizen.nl (hoofdzakelijk Italië en Spanje) en voor www.wandelenitalie.nl. Hij is medeoprichter van de Stichting Cultuur in Beweging (CIB) die tot doel heeft het verrichten van onderzoek naar de wisselwerking tussen culturen, vroeger en nu.


20

5.10 Odysseus Introductie prijs € 120,4 colleges dag en tijd maandag 10.00- 12.30 uur 9-11; 16-11; 23-11; 30-11

De Odyssee is onbetwistbaar een van de fraaiste dichtwerken die ooit zijn geschreven. Sinds het ontstaan van dit werk, waarschijnlijk rond 725 v.Chr., zijn talloze studies verschenen die de dichter Homerus en zijn twee heldendichten Ilias en Odyssee betreffen. De geboorteplaats, het leven en de werkwijze van deze begaafde ‘bard’ zijn altijd onderwerp van discussie geweest, evenals de vraag of beide boeken wel van zijn hand waren en wat de betekenis van deze twee geschriften is geweest voor de antieke mens en de latere generaties.

werkvorm werkcollege met gelegenheid

Inhoud colleges

tot discussie en eigen inbreng

Tijdens deze cursus wordt gesproken over zoveel mogelijk facetten van de dichter en zijn werk. Vervolgens komt het dagelijkse leven ten tijde van Homerus aan bod: hoe woonde men, wat werd er gegeten en gedronken, hoe kleedden de mensen zich, waaruit bestonden de ceremonies en offers, welke begrafenisriten waren er en heeft Homerus de schrijfkunst beheerst? Aan de persoon van Odysseus zal uitgebreid aandacht worden besteed, zijn avonturen, karakter, uiterlijk en dood.

docent drs. H.L. van Dolen vertaler, publicist

Daarna komen de reizen van Odysseus en zijn zoon aan de orde. Aan de hand van dia’s worden de plaatsen bekeken waar deze twee mannen zouden zijn geweest. Bovendien worden tal van theorieën besproken die in verschillende eeuwen zijn geopperd over de locaties van Odysseus’ zwerftochten. Ten slotte wordt gesproken over de figuur van Odysseus zoals die bij latere Griekse en Europese schrijvers voorkomt.

Literatuur (sterk aanbevolen) Hein L. van Dolen, Odysseus, uitgeverij Hermaion, Lunteren, 2006, ISBN-10: 90-5027-139-1; ISBN-13: 978-905027-139-1 Prijs (met korting): € 20. Verkrijgbaar voor de aanvang van de eerste colleges.

Docent Drs. Hein L. van Dolen is werkzaam als vertaler, publicist en reisleider. Hij heeft een groot aantal publicaties op zijn naam staan, zoals de veelgeprezen vertalingen van het werk van Herodotus, komedies van Aristofanes, tragedies van Sophocles, Fabels van Aisopos en Verzwegen verhalen van Procopius. Bovendien heeft hij bestsellers geschreven over de Griekse mythologie, Romeinse verhalen, en de Byzantijnse geschiedenis. Onlangs is van zijn hand een boek met mythologische verhalen voor de jeugd verschenen onder de titel Op naar de Olympos! Dit boek is in 2011 bekroond met de Hotze de Roos-prijs.


21

5.11 Friedrich Nietzsche Introductie prijs € 200,8 colleges Dag en tijd woensdag 13.15 – 15.45 uur 7-10; 14-10; 28-10; 4-11; 11-11; 18-11; 25-11; 2-12 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. H.J. Kuipers filosoof en socioloog

Nietzsche lijkt een bekendheid. Iedereen kent zijn karikaturale snor en wenkbrauwen en hij wordt nagepraat door Eddie Murphy. Onduidelijk is echter of de acteur in Coming to America weet wat Nietzsche tracht te zeggen. Iets vergelijkbaars geldt voor de veelgebruikte oproep om te ‘worden wie je bent’. Hoeveel gebruikers van die oudGriekse frase weten hoe Nietzsche er gebruik van heeft gemaakt? Waarom de naam en het uiterlijk van Nietzsche bekender zijn dan de inhoud van zijn werk, blijkt uit een voorbeeld. Hij heeft zijn ideeën onder meer samengevat in Götzen-Dämmerung of Afgodenschemering. De ondertitel van dit werk uit 1889 luidt: ‘hoe men met de hamer filosofeert’. Door de verpersoonlijking van die ondertitel is Nietzsche bekend geworden als ‘de filosoof met de hamer’. Deze benaming suggereert dat hij voornamelijk heilige huisjes geslecht heeft, want ‘hamer’ wordt eenvoudig gelezen als ‘voorhamer’. De ondertitel van zijn boek zou echter ook naar een doktershamer voor onderzoeksdoeleinden kunnen verwijzen of naar een beeldhouwhamer voor het vormgeven van eigen creaties. Nietzsche zou zijn manier van filosoferen ook vergeleken kunnen hebben met een ander klopinstrument of met een combinatie daarvan. Zijn ondertitel lijkt kortom op een cryptogram. Bij een poging om dat raadsel op te lossen is zorgvuldig lezen vereist. Deze herfstcursus is bedoeld om die bestudering van Nietzsche te ondersteunen.

Inhoud colleges 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Kennismaking met het onderwerp en met elkaar De levensloop van Nietzsche in vogelvlucht Debuutwerk met de tweedeling in Dionysus en Apollo De dood van God als motto Afkeer van het nihilisme Alternatieve levenswijze voor de toekomst Gebruik en misbruik Afsluiting

Karikatuur van Niezsche uit 1980 door David Levine

Docent Dr. Hans-Jan Kuipers studeerde sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. In 1992 promoveerde hij op een historisch-pedagogische studie naar Kees Boeke, de pionier van de Werkplaats in Bilthoven. Hij was tien jaar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en tien jaar aan de Universiteit Leiden als docent van sociologische en filosofische onderwijsonderdelen. Daarnaast doceerde hij aan het Nutsseminarium voor Pedagogiek, dat opgegaan is in de Hogeschool van Amsterdam. Uit zijn onderwijs ontstond Pedagogiek voor professionele opvoeders (Bussum: Coutinho, 1999 en 2008). Sinds 2002 is hij werkzaam als hogeschooldocent bij het Domein Gezondheid, Sport en Welzijn van Hogeschool Inholland. Een product van dat onderwijs is Levensloopsociologie (Bussum: Coutinho, 2009).


22

5.12 Filosofie van de verwondering

Introductie prijs € 160,- 6 colleges (1, eerste zes) € 160,- 6 colleges (2, tweede zes) € 300,- 12 colleges (3)

Soms verwonderen we ons over hoe en dat de wereld is, over onszelf, over hoe en dat we zijn. Volgens Aristoteles is verwondering het begin van alle filosofie. Verwondering motiveert het denken en de contemplatie. Verwondering neemt vanzelfsprekendheid

Dag en tijd donderdag 13.15 – 15.45 uur 8-10; 15-10; 29-10; 5-11; 12-11; 19-11; 26-11; 3-12; 10-12; 17-12; 7-1; 14-1

weg en toont ons de geheimzinnigheid van de wereld en het eigen bestaan.


denken?

docent drs. A. Ziegelaar Filosoof en fysicus

grondvraag genoemd omdat zij het zijn van de wereld direct en fundamenteel ter sprake

In deze collegereeks onderzoeken we de verwondering filosofisch. Wat gebeurt er in de ervaring van verwondering? Is verwondering gerechtvaardigd of is alles uiteindelijk rationeel verklaarbaar? Hoe verhoudt verwondering zich tot het wetenschappelijk

Als uitgangspunt voor dit onderzoek nemen we de beroemde vraag van Leibniz: Waarom is er iets en niet veeleer niets? Deze vraag wordt wel de filosofische

brengt. Beargumenteerd wordt dat de vraag twee fundamentele betekenissen heeft: de vraag naar het bestaan van de wereld en de vraag naar de aanwezigheid of toegankelijkheid van de wereld.

In het westerse denken zijn er grofweg twee antwoordstrategieën om de vraag te beantwoorden: 1. De vraag is legitiem en beantwoordbaar langs metafysische of wetenschappelijke weg. 2. De vraag is niet legitiem: zij is taalfilosofisch ‘oplosbaar’, d.w.z. betekenisloos en behoeft daarmee geen antwoord. Beargumenteerd wordt dat beide strategieën falen en dat een derde mogelijkheid de juiste is: de vraag is legitiem, maar principieel niet beantwoordbaar.

Dat betekent dat het bestaan, de aanwezigheid van mijzelf en de wereld, uiteindelijk geen rationeel fundament heeft: het gaat het denken te boven. Daarmee wordt een mystieke dimensie geopend die een eigen aard heeft en die nader wordt onderzocht. Als ondersteuning van het betoog passeren uiteenlopende denkers als Anselmus, Leibniz, Kant, Wittgenstein, Heidegger, Grünbaum, Verhoeven en Meillassoux. Deze collegereeks is interessant voor iedereen die filosofisch geïnteresseerd is in de levensbeschouwelijke situatie van de hedendaagse mens.

Inhoud colleges 1-2.

Over verwondering en de grondvraag

3-4.

De twee betekenissen van de grondvraag

5-6.

Het absolute niets als mogelijkheid

7.

De aporie van de oorsprong

8.

Voorbij theïsme en atheïsme: de afgrond van de rede in de theologie

9.

Voorbij theïsme en atheïsme: de afgrond van de rede in de natuurwetenschap

10-12. Het raadsel van aanwezigheid: individualiteit en openheid


23

Literatuur Bij cursus hoort een syllabus, kosten € 10,-. PowerPointpresentaties worden per e-mail aan de cursisten verzonden.

Docent Arnold Ziegelaar studeerde natuurkunde en filosofie aan de Universiteit Leiden. Hij is als docent filosofie verbonden aan de theologische opleidingen van Hogeschool InHolland. Verder geeft hij cursussen filosofie aan verschillende HOVO-instellingen. Zijn interessegebieden zijn metafysica, levensfilosofie en filosofie van het bewustzijn. Hij publiceerde over diverse wijsgerige onderwerpen.


24

5.13 Taal, verlangen, verbod en dood in filosofie en psychoanalyse Introductie prijs € 160,6 colleges dag en tijd vrijdag 13.15- 15.45 uur 9-10; 16-10; 30-10; 6-11; 13-11; 20-11 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. P. Bras literatuur en wijsbegeerte

Door het verwijzingskarakter van woorden hebben we nooit directe toegang tot wat we aanduiden met die woorden. Het woordje « ik» bijvoorbeeld suggereert toegang tot «mijn identiteit» maar door het universele gebruik van de taal kan iedereen « ik» zeggen en is mij daarom de toegang tot het specifieke « mezelf» ontzegd. De taal functioneert als een verbod op toegang tot wat dan ook. Wie zich echter buiten de taal wil bewegen om zo toegang tot het « onmiddellijke» te krijgen, komt in een psychotisch universum terecht waarin we niet meer « onszelf» zijn, en waarin we dus , kort gezegd, niet meer «zijn». Omgekeerd is er ook een dilemma : wie wel toegang meent te hebben tot het onmiddellijke zal, zodra dit verwoord wordt, moeten vaststellen dat het ten dode opgeschreven is. Om met een dichtregel van Hans Lodeizen te spreken: «wat ons het liefste is begraven we zodra we dit noemen». Er is dus sprake van een krachtenveld waarin de taal, het verlangen, het verbod en de dood in hun onderlinge « chemie» een bepalende rol spelen. Wat we in zes colleges willen onderzoeken is de vraag op welke manier de onderlinge relatie van de vier begrippen in filosofie en psychoanalyse werkzaam is. We maken daarbij dankbaar gebruik van de vele verwijzingen naar de producten uit literatuur, muziek, film en beeldende kunst.

Inhoud colleges In het eerste college houden we ons bezig met de relatie « taal en verlangen » en nemen als eerste aanknopingspunt een fragment uit het werk van Julia Kristeva, de filosofe en psychoanalytica die in haar beschouwingen over poëzie twee aspecten van taal analyseert die samen het verlangen mogelijk maken : enerzijds het symbolische aspect dat garant staat voor wetten en verboden die in taaltermen alles fixeren en stabiliteit geven en anderzijds het aspect van het semiotische dat verwant is aan het muzikale en ervoor zorgt dat alle gefixeerde betekenis in een tekst door de poëtische functies van ritme en melodie ongedaan gemaakt wordt zodat het verlangen zich een weg kan banen. We trekken de lijn door naar Plato die juist vanwege die vernietigende kracht van poëzie en muziek deze kunsten veroordeelde. In het tweede college starten we met een bespreking van een tekstfragment uit het werk van de Franse filosoof Georges Bataille, wiens denken geheel beheerst wordt door een filosofie van het exces, waarbij de grenzen van het talige denken telkenmale door een overschrijding van die grenzen ongedaan worden gemaakt. In deze relatie van « verlangen en dood» wordt de dood als een exces van leven gedacht, en is het verbod juist als obstakel een garantie voor het verlangen. Bataille is de denker van het exces, van het mateloze, van het grenzeloze en dit brengt ons bij de Griekse denker Aristoteles als tegenhanger die dit mateloze tegenover de door hem geprezen «begrenzende wetten van het eigene» (oikonomia ) juist veroordeelde. In het derde college nemen we als uitgangspunt een fragment uit « Il linguaggio e la morte» (De taal en de dood), een vroeg werk van de Italiaaanse filosoof Agamben , waarin Agamben een gedachte van Heidegger verder uitwerkt: « De stervelingen zijn diegenen die de dood als dood kunnen ervaren. Het dier kan dit niet. Het dier kan echter ook niet spreken. De wezenlijke relatie tussen taal en dood komt hier ineens te voorschijn, maar is nog ongedacht» Agamben probeert deze relatie te doordenken en reflecteert daarbij ook op Hegels analyse van de menselijke stem als iets dat ‘klinkt’ maar nog zonder betekenis is, en dat om als taal te kunnen functioneren steeds meer moet wijken voor betekenissen. In het vierde college brengen we binnen het motief van de relatie « taal en verbod» een analyse van de moderne samenleving onder de aandacht die juist het failliet van het verbod als begrenzer van het genot inhoudt. De «grenzeloze» samenleving die niet meer «gelooft» in verboden, maar die, ondanks de genoten


25

vrijheid, sterke gevoelens van groot onbehagen koestert. We plaatsen naast elkaar twee tekstfragmenten van enerzijds Freud en anderzijds Lacan en vergelijken de impact van het denken van deze twee beroemde psychoanalytici op het punt van dit fundamentele gevoel van onbehagen. In het vijfde college willen we, nu we via de vorige bijeenkomsten voldoende materiaal verzameld hebben, de poging wagen om, aan de hand van een tekst uit het werk van de filosoof Slavoj Žižek , het filosofische netwerk van taal, verlangen, verbod en dood door te trekken naar een reflectie op de dynamiek die taal, verlangen, verbod en dood uitoefenen in het werk van Franz Kafka, Samuel Beckett, Alfred Hitchcock en Arnold Schönberg. In het zesde college proberen we, op basis van de analyses van de vorige bijeenkomsten, een samenvatting te geven van de wijze waarop de notie van het ‘viertal’ taal, verlangen, verbod en dood bij de filosofen vanaf Plato tot heden gedacht wordt en wat dit betekent voor de reflectie op het moderne «ik», het moderne subject dat voortdurend het commando krijgt om toch vooral te «genieten» en dat zich vanwege dit bevel tot genot alsmaar schuldiger en ongelukkiger voelt. We hopen in dit laatste college aannemelijk te maken dat het krachtenveld van taal, verlangen, verbod en dood eerst goed en adequaat gedacht kan worden wanneer we zowel filosofie als psychoanalyse in die reflectie betrekken.

Literatuur Tijdens het college zal een syllabus worden verstrekt.

Docent Pieter Bras ( 1953) studeerde Frans, Duits, literatuurwetenschap en wijsbegeerte. Hij is al vele jaren als docent Frans, Duits, CKV en filosofie bij het middelbaar onderwijs werkzaam. Van hem verscheen o.a. het boek «Aandenkend Hölderlin» (1985) waarin Hölderlins visie op taal binnen een filosofische traditie gecontrasteerd wordt met een instrumentalistische opvatting van taal. Daarnaast artikelen in tijdschriften over o.a. Jacques Derrida en lyriektheorie. Hij introduceerde bij het middelbaar onderwijs (VWO) de discipline « Film-FilosofiePsychoanalyse» en gaf meer dan tien jaar lang leiding aan het Literair Café Heerhugowaard. Eerder al verzorgde hij een aantal colleges over Žižek aan de Hovo van Alkmaar.

Julia Kristeva

Giorgio Agamben

Georges Bataille

Sigmund Freud


Slavoj Žižek

Jacques Lacan 26

5.14 “Aktief luisteren, vergelijkend luisteren” Een cursus muziektheorie Introductie

prijs € 200,8 colleges Dag en tijd woensdag 10.00 – 12.30 uur 7-10; 14-10; 28-10; 4-11; 11-11; 25-11; 2-12; 9-12

We horen dagelijks muziek om ons heen. Muziek uit alle eeuwen vóór de onze bereikt ons via Radio, TV, films, als achtergrond voor reclames, in supermarkten. Alleen in concerten wordt ons via programma’s duidelijk gemaakt hoe de historische context is van het gebodene. Hoe ligt muziek ‘in het gehoor’? Welke muzikale processen liggen er ten grondslag aan het oproepen van onze emoties? Welke rol speelt ons onbewuste daarbij? Hoe werkte de muziek in de tijd waarin het geschreven is ten opzichte van onze tijd?


Voor deze cursus is het kunnen notenlezen en/of het bespelen van een instrument geen vereiste.

docent B. van den Boogaard musicus

Inhoud colleges In acht colleges worden deze vraagstellingen beantwoord aan de hand van muziekvoorbeelden uit verleden en heden. Met name op het tijdperk van de Romantiek wordt nader ingegaan. En er wordt een handvat geboden om op basis van analytisch luisteren in een historisch perspectief dichter bij het begrip van de emotionele uitwerking te komen.

Docent Bernard van den Boogaard (1952) nam als pianist werken op voor radio van Griffes, Scriabin en Rachmaninoff. Hij concerteerde als solist onder meer in zijn eigen 4 pianoconcerten, Beethovens 1e pianoconcert, Strawinsky's concert voor piano en blazers en Hengevelds concertino met Harmonieorkest. Tussen 1983 en 1989 was Bernard verbonden als hoofdvakleraar piano aan het Stedelijk Conservatorium te Leeuwarden. Tevens had hij zitting als commissielid in de staatsexamens piano. Sinds 2003 heeft Bernard een bloeiende praktijk als privédocent piano en theorie. Hij bereidt ook mensen voor op toelatingsexamens voor conservatoria. Ook is hij als docent verbonden aan 'Toonbeeld' te Castricum waar men in 2004 zijn 25-jarig jubileum vierde.


27

5.15 “Gehoortraining in praktijk, deel 2” Een cursus Solfège: melodische, harmonische en ritmische training Introductie

prijs € 120,4 colleges

Voor deze cursus is vereist dat de cursist het notenlezen beheerst en eventueel een instrument bespeelt of actief is met zingen (kan ook in een koor zijn).

Dag en tijd donderdag 10.00 – 12.30 uur 5-11; 12-11; 19-11; 26-11 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent B. van den Boogaard musicus

Deze cursus volgt logisch op de eerste cursus ‘Gehoortraining in praktijk’, maar kan ook separaat gevolgd worden. Het trainingsaspect brengt met zich mee dat er ook opdrachten voor training thuis worden meegegeven.

Inhoud colleges    

Herkenning van intervallen Kennis toonladders Maatsoorten en basisritmes Akkoordenleer

Docent Bernard van den Boogaard (1952) nam als pianist werken op voor radio van Griffes, Scriabin en Rachmaninoff. Hij concerteerde als solist onder meer in zijn eigen 4 pianoconcerten, Beethovens 1e pianoconcert, Strawinsky's concert voor piano en blazers en Hengevelds concertino met Harmonieorkest. Tussen 1983 en 1989 was Bernard verbonden als hoofdvakleraar piano aan het Stedelijk Conservatorium te Leeuwarden. Tevens had hij zitting als commissielid in de staatsexamens piano. Sinds 2003 heeft Bernard een bloeiende praktijk als privédocent piano en theorie. Hij bereidt ook mensen voor op toelatingsexamens voor conservatoria. Ook is hij als docent verbonden aan 'Toonbeeld' te Castricum waar men in 2004 zijn 25-jarig jubileum vierde.


28

5.16 Beethoven: revolutionair romantisch Introductie

prijs € 90,3 colleges Dag en tijd maandag 13.15 – 15.45 uur 30-11; 7-12; 14-12 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng

Hoewel Ludwig van Beethoven (1770-1827) enerzijds samen met Haydn en Mozart wordt ingedeeld bij de zogeheten Weense Klassieken, wordt hij ook gezien als het begin van de e muzikale Romantiek. Geheel in de geest van de vroege 19 eeuw groeide hij uit tot de geniale kunstenaar die nieuwe wegen insloeg, brak met de geijkte genres en vormen en e wiens status mythische proporties aannam. Tot begin 20 eeuw was hij de meest invloedrijke componist die voor vrijwel alle grote componisten een onuitputtelijke inspiratiebron was. Gevolg was dat hij tot ver in de vorige eeuw beschouwd werd als ‘de grootste componist aller tijden’ en zijn Negende Symfonie gezien werd als het meest ultieme muziekstuk ooit gecomponeerd. Dat laatste ligt tegenwoordig genuanceerder maar zijn revolutionaire verdiensten zijn nog immer onbetwist. Aan de hand van Beethovens biografie zal tijdens deze 3-delige cursus gekeken worden hoe hij in zijn jonge jaren als aanstormend en eigenzinnig klaviervirtuoos zich spoedig e losweekte van zijn 18 eeuwse wortels en hij op bevlogen wijze nieuwe paden ging bewandelen. Met behulp van de belangrijkste genres uit die tijd zal, tegen het licht van de vroege Romantiek, geanalyseerd worden wat hij daadwerkelijk veranderde en waarin hij zich onderscheidde van zijn tijdgenoten. Ook zal behandeld worden welke maatschappelijke, politieke en ideologische ontwikkelingen van invloed waren op zijn leven en muziek.

docent F.P. Jansen muziekwetenschap

Uiteraard zal de cursus rijkelijk geïllustreerd worden met passende muziekvoorbeelden, uitgevoerd door de beste Beethoven-vertolkers van deze tijd.

Inhoud colleges 1. 2. 3. 4.

muzikale context rond 1800: filosofie, esthetiek en muzikale vormen jeugd en opleiding: van Bonn naar Wenen triomf en tragiek in Wenen de laatste jaren: ziekte en afscheid

Literatuur De cursusinhoud is samen met alle muziekfragmenten naderhand gratis te downloaden op de website van de docent (www.achterdenoten.nl).

Docent Drs. Frans Jansen (1965) studeerde Muziekwetenschap aan Universiteit van Utrecht nadat hij jarenlang werkzaam was geweest in de gezondheidszorg. Hoewel hij breed georiënteerd is, ligt het zwaartepunt van zijn e e muzikale interesse voornamelijk op de Duitse muziek uit de 18 en vroege 19 eeuw. Zo heeft hij in het kader van zijn studie een aantal maanden gewerkt bij het Bach-Archiv Leipzig en het Bachhaus te Eisenach en e schreef hij zijn doctoraal scriptie over het begin van de Nederlandse Bach-traditie in de 19 eeuw. Sinds zijn afstuderen in 2006 is hij werkzaam als freelance musicoloog. Hij doceert o.a. aan diverse andere HOVOinstellingen en schrijft hij regelmatig artikelen en recensies voor tijdschriften als Klassieke Zaken en Mens en Melodie.


29

5.17 Beeld & Wereld. Hoe we door televisieseries beter leren kijken. Introductie prijs € 90,3 colleges Dag en tijd vrijdag 10.00 – 12.30 uur 9-10; 16-10; 30-10 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent drs. G. Keyser cultuurwetenschappen

House of Cards, Borgen, The Wire, Mad Men – allemaal televisiedramaseries die niet meer weg te denken zijn uit onze hedendaagse cultuur. Telkens blijk dat deze series een inkijkje geven in hoe we naar de wereld kijken. We maken ons een voorstelling van het politieke bedrijf in de VS of in Denemarken, maar ook van de reclame in de jaren 50. En recent nog, toen rellen uitbraken in de Amerikaanse stad Baltimore na de dood van een jonge, zwarte man die werd aangehouden door de politie. Wie The Wire heeft gevolgd, van auteur en producent David Simon, voormalig misdaadverslaggever in Baltimore, weet hoe sociale spanningen in deze stad een maatschappelijk en politiek kruitvat creëren. Kennis van hoe zo’n serie een beeld van de werkelijkheid oproept, helpt ons de actualiteit van de complexe wereld waarin we leven beter te begrijpen. En wel omdat het ook ónze emoties mobiliseert en onze eigen morele opvattingen expliciteert. De cursus Beeld & Wereld. Hoe we door televisieseries beter leren kijken focust op deze ervaringen, emoties en betekenissen aan de hand van een tweeledige probleemstelling: wat zien we concreet als we kijken naar deze series die zo centraal in het maatschappelijke debat zijn komen te staan? Hoe verleiden ze ons in die verhaalwerelden te stappen? En wat is daar de invloed van? Hoe helpt een televisiedrama ons te reflecteren over actuele filosofische en maatschappelijke kwesties in de wereld, maar ook over onze eigen plaats daarbinnen?

Inhoud colleges College 1: De wortels en de kracht van het actuele televisiedrama Doorgaans wordt het televisiedrama opgevat als populaire cultuur. Maar wat verstaan we eigenlijk onder populaire cultuur? Aan de hand van enkele actuele voorbeelden wordt duidelijk dat de ontstaansgeschiedenis, die samenhangt met de opkomst van de massamedia in Amerika in de negentiende eeuw, niet impliceert dat kwaliteit ontbreekt. Staat populair gelijk aan lage kwaliteit? De Europese reactie hierop, die dit aannam, heeft grote gevolgen gehad voor hoe we heden ten dage, in Nederland, tegen dit verschijnsel aankijken. College 2: De genres in fictie: film en het actuele televisiedrama Wat verstaan we onder fictie? Het genre is bepalend voor de soort verhalen die in film en het televisiedrama wordt verteld. Aan de hand van de verschillende televisiesoorten, zoals sitcom en drama, en genres zoals de politieserie, het ziekenhuisdrama en de soap, zal worden in gegaan op wat die verhalen vertellen. Maar ook hoe ze dat doen op hun eigen door het genre bepaalde manier. Wat zijn de criteria die kunnen helpen bepalen of vormen van televisiedrama ‘goed’ of ‘slecht’ zijn? College 3: Case study: het gouden tijdperk van televisiedrama Hier nemen we de ontwikkeling van het televisiedrama meer specifiek onder de loep, van de era van prime time drama (Dallas) tot het huidige tijdperk van HBO en Netflix. Uitgebreid wordt nagegaan hoe televisiedramaseries zoals The Wire en House of Cards ‘literair’ zijn geworden. En steeds opnieuw de vraag: waarin zit hem dan de kwaliteit?

Literatuur Keyser, G., Encyclopedie van de Populaire Cultuur, L.J. Veen, Amsterdam (2006)

Docent Gawie Keyser (1965). Studeerde communicatiewetenschappen aan de Universiteit van Johannesburg, ZuidAfrika, en aan Baylor University, Waco, Texas. Thans freelance-docent bij diverse instanties, onder meer Het Domein voor Kunstkritiek en Stichting Instituut voor de Maatschappelijke Verbeelding. Tevens vaste filmcriticus voor De Groene Amsterdammer en Omroep HUMAN. Vaste medewerker van de radioprogramma’s OBA Live en OBA Live Filosofie. Auteur van het wekelijkse blog Gawie Weet Raad (Omroep HUMAN). Hij is verbonden aan de Stichting IVMV, Instituut voor Maatschappelijke Verbeelding.


30

5.18 Landschapslezingen en excursies prijs € 30,- college Bergen € 30,- excursie Bergen € 30,- college Schermer € 30,- excursie Schermer €120,- 2 colleges , 2 excursies dag en tijd donderdag 17-9 10.00-12.30 uur donderdag 24-9 10.00-14.00 uur (fietsexcursie) dinsdag 29-9 10.00 -12.30 uur dinsdag 6-10 10.00-14.00 uur (auto-excursie) werkvorm hoorcollege

Introductie 1.

Het afwisselende landschap tussen Alkmaar en Bergen (BEM450)

Ooit lag er tussen Alkmaar en Bergen een enorm zeegat, waardoor dagelijks bij vloed grote hoeveelheden water binnen kwam de achterliggende Waddenzee in waar nu de ‘Kop van het Noord-Holland’ ligt. De kustlijn hoogte Bergen liep hier toen West-Oost. Dit ‘Zeegat van Bergen’ slibde 3500 jaar geleden dicht, maar in het huidige landschap is de oude kustlijn nog herkenbaar als de hoger gelegen zandige ‘Haakwallen/vloedhaken’. Iets zuidelijker, hoogte Castricum, lag ook nog een zeegat waar een zijtak van de rivier de Rijn in uitmondde. Hier spreken we van het OerIJ. Deze monding is rond het begin van de jaartelling dichtgeslibd. Door de sluiting van de kustlijn werd het achterliggende gebied steeds natter, doordat de afvoer van rivierwater en regenwater stagneerde. Ook kwam er zeewater binnen via het IJ en later ook de Rekere. Zo ontstond o.a. de Bergermeer.

docent L. Vriend-Vendel Geograaf

Het huidige dorp Bergen is in de Middeleeuwen ontstaan op de west-oost georiënteerde oude kustlijn. Oorspronkelijk waren hier een 4-tal oude buurtschappen die gelegen waren bij de geesten (=akkers) op de hogere zandgronden, nl Oostdorp, Westdorp, Oudburgh en Zanegeest. Later kwam hier de Kerkbuurt bij. De oude geestdorpjes zijn nog steeds herkenbaar. Bij het ontstaan van de Bergermeer waren de bewoners van de geesten genoodzaakt hun akkers en huizen te beschermen tegen de hoge waterstanden door dijken aan te leggen. (o.a. Nesdijk en Wiertdijk) Ten oosten stroomde de rivier de Rekere, (waar nu het Noordhollandskanaal loopt) die voor de afwatering van het omliggende moeras zorgde. Toen in de late middeleeuwen de Rekere contact maakte met de Zijpe kon het zeewater vanuit het noorden onder bepaalde omstandigheden dit gebied binnendringen. Ook hier was toen bedijking noodzakelijk. Rond Bergen vinden we daarom vele Middeleeuwse dijken. Omdat het regionale vervoer heel lang over water ging, hebben de diverse buurtschappen een eigen haven gehad, die nu nog herkenbaar zijn in het landschap. 450 jaar geleden is de Bergermeer drooggemalen (BEM450!) en werd zo een van de eerste droogmakerijen van Nederland. Ook deze droogmakerij met ringvaart en ringdijk is nog duidelijk herkenbaar in het landschap. De ringvaart vormt een onderdeel van de Schermerboezem en wordt daarom ook op dit moment versterkt. Door de grote variatie aan landschappen in en rond Bergen zijn hier veel overgangsgebieden die ecologisch zeer waardevol zijn. Er zijn hier dan ook diverse natuurontwikkelingsprojecten, o.a. in de Damlandpolder, en waterberging.

Fietsexcursie We fietsen vanaf het Hovo-gebouw richting Bergen. Op diverse punten is een stop met verhaal. Afhankelijk van weer en conditie van de deelnemers kan route gewijzigd/ingekort/verlengd worden.

2.

Het boeiende landschap van Schermer en Eilandspolder, met nadruk op de ingenieuze waterhuishouding

Ten oosten van de stad Alkmaar ligt een typisch Hollands landschap van Droogmakerijen en Veenpolders, dat sinds 1-1-2015 binnen de grenzen van de gemeente Alkmaar is komen te liggen. Dit is onderdeel van het


31

nationaal landschap ‘Laag-Holland’ Twee typen polders die totaal verschillen, maar in de vorming alles met elkaar te maken hebben. In de lezing op 29 september wordt de ontstaansgeschiedenis van dit unieke landschap behandeld, waar met name veel aandacht aan de waterhuishouding wordt gegeven. De Schermer heeft een hele specifieke bemalinggeschiedenis. De getrapte bemaling, die kenmerkend is voor vele 17e eeuwse droogmakerijen, is hier gecombineerd met een binnenboezem. Aan de oostkant van de Schermer, bij Schermerhorn, is goed te zien hoe het bemalingsysteem met de 51 e molens bijna 3 eeuwen lang de polder heeft droog gehouden. In de 20-er jaren van de 20 eeuw werden de vele molens vervangen door de gemalen Juliana, Wilhelmina en Emma, die ongeveer 70 jaar deze taak overnamen. Eind 20e eeuw zijn de moderne gemalen Beatrix en Willem Alexander ingezet. Deze 3 fasen van bemaling zijn langs de Molendijk nog duidelijk herkenbaar. Bij Rustenburg staan nu nog drie van de vier strijkmolens, die weer een totaal andere functie hadden.

Auto-excursie Tijdens de excursie verplaatsen we ons met auto’s, (op basis van carpoolen), maar stappen regelmatig uit voor een korte wandeling. Het is ook mogelijk om alleen de lezingen of alleen de excursies te volgen.

De 3 bemalingsystemen bij Schermerhorn.

Docent Lia Vriend-Vendel geboren en getogen op het platteland van Noord-Holland, heeft een grote liefde voor het open landschap van deze provincie. Als geograaf heeft ze meer dan 25 jaar aardrijkskundeles gegeven, vooral in het volwassenenonderwijs. In deze periode is haar enthousiasme voor haar vak steeds groter geworden en is ze zich gaan specialiseren in de historische ontwikkelingen van de Noord-Hollandse Landschappen, waarin zowel de natuur als de mens een belangrijke rol spelen.


32

5.19 “De intelligentie van honden” Introductie

prijs €120,4 colleges dag en tijd dinsdag 13.15 uur -15.45 uur 6-10; 13-10; 27-10; 3-11; werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent dr. E. Rivas psychologie en filosofie

Al meer dan 15.000 jaar leven wij mensen samen met honden. Sinds 20 jaar vinden er aan allerlei universiteiten over de wereld nieuwe studies plaats naar de intelligentie van deze trouwe viervoeters. Daaruit blijkt dat honden veel slimmer zijn dan we tot nu toe dachten. Honden blinken vooral uit in sociale intelligentie, waardoor ze ook zeer goed met mensen kunnen samenleven. In deze cursus gaan we uitgebreid deze nieuwe studies naar de intelligentie of cognitie van honden behandelen. Als cursusboek gebruiken we het in 2013 verschenen boek De Wijsheid van Honden. Over intelligentie en gedrag van ons meest geliefde huisdier van Brian Hare van het Duke Canine Cognition Center. We zullen ingaan op o.a. de volgende vragen: Wat snappen honden van het zien, horen en weten van mensen? Hoe goed zijn ze in het begrijpen en interpreteren van onze communicatieve signalen, zoals wijzen en blikrichting? Wat voor rol speelt de domesticatiegeschiedenis van honden hierin? Hoeveel menselijke woorden kunnen honden begrijpen? Hoe groot is hun vermogen tot sociaal leren en zijn ze in staat tot imitatie? En hoe ver reikt hun intelligentie over de fysieke wereld en de causale verbanden tussen objecten? Met deze cursus krijgt U een goed overzicht van wat de wetenschap aan nieuwe ontdekkingen doet over de intelligentie van honden en zult U ook een beter beeld van honden krijgen.

Inhoud colleges 1. De domesticatie van honden en hun begrip van menselijke communicatieve signalen. 2. De communicatie van honden en taalonderzoek met honden. 3. Begrip door honden van het zien, horen en weten van mensen. De fysieke intelligentie van honden. 4. Sociale intelligentie: Sociaal leren en imitatie. Samenwerking en empathie.

Literatuur 

Brian Hare, De Wijsheid van Honden. Over intelligentie en gedrag van ons meest geliefde huisdier. ISBN 9789026323980, uitgeverij Ambo. Jaar van publicatie is 2013. Het boek is voor 19,95 euro overal aan te schaffen.

Docent Esteban Rivas (1966) studeerde psychologie aan de Universiteit Utrecht (specialisatie theoretische psychologie) en filosofie aan de Universiteit van Amsterdam (specialisatie (dier)ethiek). Zijn promotieonderzoek verrichtte hij vanuit de Universiteit van Nijmegen en bestond uit een grondige analyse van het gebruik van aangeleerde gebaren door de wereldberoemde grote mensapen uit het apentaalonderzoek. De afgelopen jaren geeft hij lezingen, seminars en cursussen over de intelligentie van dieren, het vraagstuk van bewustzijn bij dieren en de specifieke emoties van dieren, en over dierethiek. Door kennisoverdracht en educatie wil hij laten zien dat dieren individuen zijn met gevoelens en gedachten. Hij wil zijn wetenschappelijke en filosofische kennis over dieren inzetten voor een mentaliteitsverandering in de samenleving.


33

5.20 ‘Marokko: fascinerend buitenbeentje in woelige tijden’ prijs €90,3 colleges

Introductie

dag en tijd maandag 10.00 - 12.30 uur 5-10; 12-10; 26-10 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docent Drs. P. de Mas geograaf

Deze driedelige cursus geeft een beeld van de huidige sociaal-politieke situatie in Marokko en belicht de effecten van een aantal mondiale processen op dat land. In tegenstelling tot vele Arabische landen heeft het geen aardolie, en moet het hoofd boven water houden in de huidige mondiale economische crisis. De schokgolven van de Arabische Lente hebben ook Marokko bereikt en tot nu is de Marokkaanse koning Mohammed er behendig in geslaagd de binnenlandse stabiliteit te behouden. Ook Marokko ondervindt de dreiging van het islamitische geïnspireerd radicalisme en was slachtoffer van terreuraanslagen. Tenslotte maakt Marokko deel uit van de omvangrijke internationale migratienetwerk vanwege zijn vijf miljoen migranten over de wereld en de recente immigratie uit de rest van Afrika.

Inhoud colleges 1. Marokko : het eiland van de ondergaande zon. In dit college wordt de unieke staatkundige opbouw van Marokko uit de doeken gedaan en een beeld gegeven van de sociaal-economische en politieke situatie. Hoewel Marokko veel gemeen heeft met andere landen in de Arabische en Noord Afrikaanse regio, neemt het land toch een unieke plaats in. Dit hangt samen met het feit dat Marokko, in tegenstelling tot de buren Algerije en Tunesië, nooit deel heeft uitgemaakt van het Ottomaanse Rijk en een relatief korte periode van Franse overheersing heeft gekend. Belangrijker factor is de unieke positie die e de Marokkaanse koning, de 21 vorst sinds het aantreden van de regerende dynastie van Alawieten in 1660, inneemt. In het college wordt ingegaan op de pijlers van zijn macht, de 4 K’s: Kroon, Kassa, Knoet en Koran. Verder wordt de vraag beantwoord hoe Marokko er in slaagt om al watertrappelend het hoofd in economisch en financieel opzicht boven water te houden. 2. Marokko: een buitenbeentje in de Arabische Lente. De Arabische Lente heeft tot schokgolven geleid in het Midden Oosten, Noord Afrika en de Sahel. De leiders van Tunesië , Egypte en Libië ruimden het veld, de strijd tegen de Syrische leider Assad is onder invloed van de vestiging van de Islamitische Staat verworden tot een complex strijdtoneel, terwijl in de Sahel-gordel regionale terroristische groepen de kop opsteken. In veel Arabische landen is sprake van grote onvrede onder jongeren, die aanleiding vormde tot de straatprotesten, als aanzet tot de Arabische Lente. Ook Marokko heeft te maken met jongeren met geringe toekomstverwachtingen. Niettemin is het land gevrijwaard gebleven van grootschalige protesten. In dit college wordt een blik gegund achter de schermen over de wijze hoe de Mohammed VI er in is geslaagd om de zaak in Marokko vooralsnog in de hand te houden. Als kundig jetskiër is hij tijdig meegesurfd op de golven die leiders in andere landen hebben weggevaagd. Een kijkje in de koninklijke keuken van verdeel-enheers. 3. Het mozaïek van de wereldwijde Marokkaanse migratie: 4 miljoen moslims en 1 miljoen joden. De bevolking van Marokko bedraagt circa 33 miljoen mensen. Op dit moment wonen er in totaal 5 miljoen e e e personen van Marokkaanse herkomst ( 1 , 2 en 3 generatie) over de gehele wereld. In dit college wordt aandacht geschonken aan de historische ontwikkeling van de Marokkaanse migratie die voortdurend is veranderd naar omvang, aard en richting, Aan de orde komen : de in totaal 80.000 Marokkanen die vochten in het Franse Leger in WOI en WOII en de circa 3 5.000 militairen in de Spaanse Burgeroorlog (1936-1939). de arbeids- en gezinsmigratie vanaf de jaren ’60. de uittocht van Marokkaanse joden naar Israël, Canada en Frankrijk. Marokkaan in Europa: crimineel in Nederland.


34

Aanbevolen Literatuur       

Steven Adolf (2012) Het koele land in de hete zon. Marokko achter de schermen, Bert Bakker, Amsterdam Sietske de Boer (2013) et volk van Abdelkrim. Actualiteiten en geschiedenis van de Marokkaanse Rif. Annemarie Cottaar en Nadia Bouras (2009). Marokkanen in Nederland. De pioniers vertellen. Meulenhoff, Amsterdam. Frank Bovenkerk (2014). Marokkaans in Europa, crimineel in Nederland. Een vergelijkende studie. Boom Lemma Uitgevers, den Haag. Mercedes Garcià-Renal & Gerard Wiegers. (2014) Samuel Pallache. Koopman, kaper en diplomaat tussen Marrakech en Amsterdam. Amsterdam University Press, Amsterdam Herman Obdeijn en Paolo De Mas (2012) Geschiedenis van Marokko, Bulaaq. Amsterdam . Greta Riemersma.(2011) Het land van zijn vader. Een Marokkaanse familiegeschiedenis. Uitgeverij Podium, Amsterdam.

Docent Drs. Paolo De Mas (1948), Marokko-kenner, was als geograaf verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Verricht sinds 1974 onderzoek in de Maghreb en was onder meer attaché op de Nederlandse Ambassade in Rabat, en directeur van het Nederlands Instituut aldaar. Hij was betrokken bij de organisatie van de succesvolle Marokko-tentoonstelling in de Nieuwe Kerk in 2005, en thans directeur van het Marokko Instituut in den Haag. Hij treedt regelmatig op als commentator of nieuwsrubrieken op radio en tv.


35

5.21 Sterrenkunde: een kennismaking Introductie

prijs €225,9 colleges dag en tijd vrijdag 10.00 - 12.30 uur 9-10; 16-10; 30-10; 6-11; 1311; 20-11; 27-11; 4-12; 11-12 werkvorm hoorcollege met gelegenheid tot discussie en eigen inbreng docenten Prof.dr. P.L. Cijsouw, prof. J. Klein Woud, dr. H.T. Klippel

Ook geïnteresseerd in al die nieuwe inzichten in de astronomie? Begrippen als lichtjaren, sterrenstelsels, supernovae, zwarte gaten, de Oerknal en het uitdijend heelal komt u tegenwoordig vaak tegen in kranten en tijdschriften. Interessant? Ja! Moeilijk? Wel nee! Volg deze cursus en u heeft de achtergrond om die interessante artikelen op bijvoorbeeld de wetenschapspagina van uw krant te begrijpen. In negen colleges van twee uur worden vele aspecten van de moderne astronomie behandeld, van dichtbij tot ver weg.

Inhoud colleges Onderwerpen die aan de orde komen zijn bijvoorbeeld ons zonnestelsel, afstandsbepaling, astronomische instrumenten, sterren en sterevolutie, nova’s, supernova’s en zwarte gaten, ons melkwegstelsel, andere sterrenstelsels, de evolutie van het heelal en de beginselen van de relativiteitstheorie. Een uitgebreide inhoudsbeschrijving staat op www.metius.nl (klik op “cursus”). De cursus heeft niet het “sterren kijken” als onderwerp, maar voor geïnteresseerden bestaat wel de mogelijkheid om na afloop een waarneemavond mee te maken.

Basiskennis van sterrenkunde is niet noodzakelijk, kennis van wis- en natuurkunde ook niet (maar kan wel leiden tot dieper begrip).

Literatuur 

Dr. F.J. Albers: Kijk op de Kosmos (uitgegeven door de Volkssterrenwacht Copernicus).

Extra De deelnemers krijgen toegang tot een website waarop presentaties van de colleges en verder materiaal te vinden zijn. Het boek tezamen met deze digitale ondersteuning kost € 20,--.

Docenten De cursus wordt verzorgd door een drietal docenten van de Alkmaarse Weer- en Sterrenkundige Vereniging “Metius”: Piet Cijsouw (tevens coördinator), Hans Klein Woud en Henk Klippel. Zij zijn universitair opgeleid in respectievelijk wiskunde en sterrenkunde, werktuigbouwkunde en sterrenkunde, en (kern)fysica.


36

6.

Lezingen

6.1 Dwaasheid als levenskunst, Over Erasmus’ Lof der Zotheid Vrijdag 9 oktober 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur

Introductie HOVO Alkmaar

15.05 uur

Start lezing; spreker Arnold Ziegelaar

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting

Prijs: 10 euro per lezing Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier.

Inhoud lezing Lof der Zotheid van Desiderius Erasmus verscheen in 1511 en was in heel Europa een groot succes. Het is nog steeds prikkelend om te lezen omdat allerlei autoriteiten worden bespot: priesters, vorsten en geleerden moeten het satirisch ontgelden. Zotheid, de hoofdpersoon in het boek, neemt ook de filosofie de maat: levenskunst is altijd gezocht in serieuze kennis en wijsheid. Maar Zotheid houdt een pleidooi voor het tegendeel: humor, genot en dwaasheid leiden naar geluk en niet de ernst van denken en kennen. Toch dienen we dit pleidooi te zien tegen de achtergrond van een tragisch levensbesef. In de lezing onderzoeken we de dwaasheid van wijsheid en de wijsheid van dwaasheid.

Spreker Arnold Ziegelaar studeerde natuurkunde en filosofie aan de Universiteit Leiden. Hij is als docent filosofie verbonden aan de theologische opleidingen van Hogeschool InHolland. Verder geeft hij cursussen filosofie aan verschillende HOVO-instellingen. Zijn interessegebieden zijn metafysica, levensfilosofie en filosofie van het bewustzijn. Hij publiceerde over diverse wijsgerige onderwerpen.


37

6.2 “Beeld, Muziek en Synchroniciteit” Vrijdag 16 oktober 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma Prijs: 10 euro per lezing 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Bernard van den Boogaard Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting

Bij afname van 4 lezingen is de prijs 30 euro. U kunt dit aangeven op het formulier.

Inhoud lezing De componist-pianist Bernard van den Boogaard vervaardigde een bijzondere film. Hij filmde keramische objecten van Wilma Bosland in 2011, bewerkte de beelden en schreef muziek bij de film. Het project noemde hij “Licht zonder Licht”. Met als startpunt deze film en aan de hand van andere voorbeelden zal Bernard een lezing geven waarin hij zijn visie geeft op de relatie beeld-muziek.

Spreker Bernard van den Boogaard (1952) nam als pianist werken op voor radio van Griffes, Scriabin en Rachmaninoff. Hij concerteerde als solist onder meer in zijn eigen 4 pianoconcerten, Beethovens 1e pianoconcert, Strawinsky's concert voor piano en blazers en Hengevelds concertino met Harmonieorkest. Tussen 1983 en 1989 was Bernard verbonden als hoofdvakleraar piano aan het Stedelijk Conservatorium te Leeuwarden. Tevens had hij zitting als commissielid in de staatsexamens piano. Sinds 2003 heeft Bernard een bloeiende praktijk als privédocent piano en theorie. Hij bereidt ook mensen voor op toelatingsexamens voor conservatoria. Ook is hij als docent verbonden aan 'Toonbeeld' te Castricum waar men in 2004 zijn 25-jarig jubileum vierde.


38

6.3 ‘Fresco’s op de muren in de Sixtijnse kapel’ Vrijdag 30 oktober 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Reinoud Dijkhuizen Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud lezing Iedereen kent de Sixtijnse kapel…. en bijna iedereen denkt daarbij aan het plafond van Michelangelo. Door de drukte neemt men over het algemeen niet de tijd om ook de zijmuren goed te bekijken. Met de decoratie van de e muren is in de 15 eeuw begonnen, het plafond kwam tientallen jaren later. In de lezing wordt ingegaan op het ontstaan van de kapel en de groep schilders die van paus Sixtus IV de opdracht kreeg de muren te voorzien van fresco’s. De eer viel te beurt aan vier schilders die werkzaam waren in Florence: Ghirlandaio, Perugino, Botticelli en Rosselli. Deze schilders werkten samen aan fresco’s waarop scènes uit de levens van Mozes en Christus tegenover elkaar werden geplaatst. In de lezing wordt ingegaan op de vraag waarom voor deze onderwerpen werd gekozen en welke boodschap Sixtus er mee wilde uitdragen. U zult zien dat Sixtus en zijn adviseurs het iconografisch programma zeer zorgvuldig hadden gekozen.

Spreker Reinoud Dijkhuizen is 40 jaar en studeerde kunstgeschiedenis en rechten aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij begeleidt sinds 2005 cultuurreizen naar voornamelijk Rome en Venetië. In Rome woonde en studeerde hij aan universiteit La Sapienza in 1997 en 1998. Hij specialiseerde zich in Italiaanse kunst van de late middeleeuwen en renaissance en studeerde in 2010 cum laude af aan de UvA. Na die tijd gaf hij enkele gastcolleges aan de UvA en sprak hij namens die universiteit drie opeenvolgende jaren op het International Medieval Congress in Leeds over Italiaanse schilderkunst en boekverluchting. Aan de HOVO Alkmaar gaf hij eerder lezingen over Bernini, Bellini en Giotto.


39

6.4 ‘Ketters in de middeleeuwen: een gruwelijke afbeelding als geschenk voor de paus’ Vrijdag 6 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Reinoud Dijkhuizen Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud lezing e

Diep weggestopt in het archief van het Kupferstichkabinett in Berlijn ligt een miniatuur uit een 14 eeuws e Italiaans wetboek. Miniaturen werden in de 19 eeuw vaak uit boeken geknipt en apart verkocht. Op de afbeelding zijn ketters te zien die op gruwelijke wijze worden vervolgd. Reinoud Dijkhuizen neemt deze miniatuur als uitgangspunt bij de reconstructie van het boek, waar alleen dit ene plaatje van over is. Stap voor stap zal duidelijk worden hoe de miniatuur moet worden geïnterpreteerd en hoe belangrijk de productie en e decoratie van boeken was in het 14 eeuwse Italië –en in het bijzonder de universiteitsstad Bologna. Achter de afbeelding ligt een wereld van kerkelijk recht en kunstenaars die zich specialiseerden in juridische afbeeldingen. In de lezing komt uitgebreid aan de orde wat ketters precies zijn en waarom de pausen overgingen tot het instellen van de inquisitie. De lezing bevindt zich op het snijvlak van kunsten rechtsgeschiedenis.

Spreker Reinoud Dijkhuizen is 40 jaar en studeerde kunstgeschiedenis en rechten aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). Hij begeleidt sinds 2005 cultuurreizen naar voornamelijk Rome en Venetië. In Rome woonde en studeerde hij aan universiteit La Sapienza in 1997 en 1998. Hij specialiseerde zich in Italiaanse kunst van de late middeleeuwen en renaissance en studeerde in 2010 cum laude af aan de UvA. Na die tijd gaf hij enkele gastcolleges aan de UvA en sprak hij namens die universiteit drie opeenvolgende jaren op het International Medieval Congress in Leeds over Italiaanse schilderkunst en boekverluchting. Aan de HOVO Alkmaar gaf hij eerder een lezing over Gianlorenzo Bernini.


40

6.5 Beelden op papier; Kunst als inspiratiebron in poëzie Vrijdag 13 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Gösta Lodder

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud lezing Veel schrijvers hebben zich laten inspireren door beeldende kunst. In veel gevallen leverde dat mooie, ontroerende, verrassende gedichten op. Een lange en vruchtbare traditie. Natuurlijk kent iedereen dubbeltalenten als Jan Wolkers, Lucebert, Hugo Claus en Armando, schilders die ook schrijven. Maar omgekeerd komt ook voor: beeldende kunstenaars voor wie literatuur een vruchtbare bron was. Denk daarbij alleen maar aan de musea die vol hangen en staan met kunstwerken, die geënt zijn op klassieke en christelijke mythologie. In eerste instantie valt tijdens de lezing de nadruk op beeldende kunst als inspiratiebron voor lieratuur. Zo zullen we kijken naar Rembrandts Het Joodse Bruidje en dit afzetten tegen het gedicht van Pierre Kemp, dat begint met de beroemde versregel // Ik heb het Rood van ’t Joodse Bruidje lief,//.

Onderwijsmateriaal Geprint overzicht van gebruikt beeldmateriaal.

Docent Gösta Lodder behaalde in 1973 zijn doctoraalexamen Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. In zijn hoofdvakscriptie schreef hij een interpretatie van Gerrit Achterbergs Ballade van de Gasfitter. Tijdens zijn onderwijstijd aan de lerarenopoleiding VLVU publiceerde hij Als er gedicht wordt, een poëziemethode voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. In 2011 studeerde hij aan dezelfde universiteit af als Master Intermedialities , o.a. met een scriptie over de Capella Cornaro van Bernini.


41

6.6 Santa Teresa als moeder-maagd Bernini’s Capello Cornaro als embleem van de overgave

Vrijdag 20 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Gösta Lodder Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud lezing Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) bouwt rond 1650 in opdracht van kardinaal Frederigo Cornaro een grafkapel in de kerk Santa Maria della Vittoria en Rome. De grote blikvanger in de kapel is – wat je wel zou verwachten – niet een beeld van de opdrachtgever maar een rijk bewerkte sculptuur, met de titel Extase van de Sint Teresa. Waarom kiest de kunstenaar voor zijn weergave van een van de visioenen van deze Spaanse kloosterlinge? Uiteraard moest Bernini zich houden aan conventies: kerkelijke en kunstzinnige. Bovendien had Cornaro ook nog wat eisen gesteld. De kunstenaar gaat echter vooral zijn eigen gang en creëert een kunstwerk, de capello, waarin alles met alles samenhangt, van het stucwerk tot de lichtval. De lezing wordt ondersteund door veel beeldmateriaal.

Onderwijsmateriaal Geprint overzicht van gebruikt beeldmateriaal

Docent Gösta Lodder behaalde in 1973 zijn doctoraalexamen Nederlandse Taal- en Letterkunde aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. In zijn hoofdvakscriptie schreef hij een interpretatie van Gerrit Achterbergs Ballade van de Gasfitter. Tijdens zijn onderwijstijd aan de lerarenopoleiding VLVU publiceerde hij Als er gedicht wordt, een poëziemethode voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. In 2011 studeerde hij aan dezelfde universiteit af als Master Intermedialities, o.a. met een scriptie over de Capella Cornaro van Bernini.


42

6.7 Christo ‘inpakken en wegwezen’ Vrijdag 27 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Jack de Vries

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud lezing Christo en zijn vrouw Jeanne-Claude hebben een groot aantal landschappen en stedelijke ‘landschappen’ tijdelijk ‘aangekleed’. Door het inpakken veranderde het landschap in een abstractie. Aan het werk ging vaak een lange periode van ideeën en gesprekken vooraf. Hierdoor heeft het een grote overeenkomst met conceptuele kunst maar het kwam ook, in veel gevallen, een uitvoering. In de lezing wordt een idee gegeven van de oorsprong van het werk en wordt nader ingegaan op de projecten ‘Pont Neuf’ in Parijs 1985 en het ‘Rijksdaggebouw’ in Berlijn 1995.

Docent Jack de Vries volgde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam de opleiding publiciteit en illustratie. Jack studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie in Amsterdam en Leiden. Na publicatie van een langdurig klassiek archeologisch onderzoek in de U.S.A. ging Jack zich steeds meer bezighouden met de twintigste eeuw.


43

6.8 Beeldhouwers Giacometti en Botero ‘ruimte en volume’ Vrijdag 4 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Jack de Vries

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud lezing Binnen het vormprobleem ‘ruimte – volume’ resulteerde het werk van Giacometti in ruimte die het volume ‘binnendringt’ en dat van Botero in volume die de ruimte ‘binnendringt’. We bekijken en vergelijken het werk van beide beeldhouwers vanuit het genoemde probleem maar ook vanuit de eigen zienswijze als kunstenaar.

Docent Jack de Vries volgde aan de Academie van Beeldende Kunsten in Rotterdam de opleiding publiciteit en illustratie. Jack studeerde Kunstgeschiedenis en Klassieke Archeologie in Amsterdam en Leiden. Na publicatie van een langdurig klassiek archeologisch onderzoek in de U.S.A. ging Jack zich steeds meer bezighouden met de twintigste eeuw.


44

6.9 Amsterdam in de Tweede Gouden Eeuw (1880 – 1900) twee kanten van de medaille Vrijdag 11 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Jan Blokker

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud Aan het eind van de negentiende eeuw maakte Amsterdam een periode van ongekende bloei door. De stad groeide enorm, honderdduizenden emigreerden. Eén in die massa emigranten van de overgrootvader van Jan Blokker, P. Blokker Nzn, die het tot bovenmeester van een lagere school in de Jordaan bracht. Amsterdam bruiste van moderne kunst en cultuur; de terrassen zaten vol jonge schrijvers, schilders, musici. Overal verrezen bouwwerken van een monumentaal karakter. Amsterdam beleefde een geheel eigen belépoque, een tweede gouden eeuw. Maar zoals de eerste gouden eeuw zijn eigen schaduwkanten had, zo had de tweede dat ook. Jan Blokker gaat op zoek naar beide zijden van de vooruitgang.

Spreker Jan Blokker (1952) is van huis uit en van geboorte leraar geschiedenis. Hij heeft vele jaren voor de klas gestaan en daarnaast was hij lange tijd schoolleider op verschillende scholen. Sinds 2006 is hij freelance publicist, spreker en schrijver over allerlei historische en maatschappelijke onderwerpen, over het onderwijs ook en over onderwijsmanagement. Hij levert op verzoek een bijdrage aan workshops voor onderwijsgevenden, managers, ambtenaren, politici en diverse andere gezelschappen. Vanaf september 2011 is hij opnieuw werkzaam als leraar geschiedenis. Verder werkt hij op dit moment aan verschillende projecten, en heeft hij een promotieonderzoek naar het ontstaan van de Hogere Burgerschool in voorbereiding. In het najaar van 2014 zal een boek verschijnen over de familie van zijn grootvader, zoon van een immigrant uit West Friesland.


45

6.10 Onderwijsvernieuwing in de negentiende eeuw: de wet op het Middelbaar Onderwijs en de eerste resultaten: 1863 – 1880 Vrijdag 18 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Jan Blokker

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud In juni 1863 trad de wet op het Middelbaar Onderwijs in werking. Bij die wet werd een heel nieuw onderwijsterrein in het leven geroepen. Het was een indrukwekkende onderwijsvernieuwing. En één met opmerkelijk succes: de Hogere Burgerschool geldt nog altijd als een bijzonder geslaagd schooltype; er zijn er zelfs die het hoge aantal Nobelprijzen van eind negentiende eeuw toeschrijven aan die school. Het is de vraag of de wetgever van 1863 heeft voorzien hoezeer die hbs een succes zou worden. Het is ook de vraag in hoeverre de stichters van de eerste Hogere Burgerscholen (Rijksoverheid en Gemeentebesturen) wisten wat voor school die hbs zou worden. Alles was nieuw, alles moest worden ontwikkeld, niets lag vast. De onderwijshervorming was een schot in het duister. Bij toeval trof men de roos. Maar al van het begin af aan wilde iedereen in het land die vooruit wilde erbij zijn. Kleinere gemeenten, ver van de Randstad, stonden te trappelen m zo’n nieuwe school te mogen oprichten. Beschouwden de bestuurders van dergelijke gemeenten een hbs misschien als een emancipator van hun stad of dorp? Jan Blokker schetst de ontstaansgeschiedenis van de hbs aan de hand van enkele voorbeelden uit de lokale praktijk

Spreker Jan Blokker (1952) is van huis uit en van geboorte leraar geschiedenis. Hij heeft vele jaren voor de klas gestaan en daarnaast was hij lange tijd schoolleider op verschillende scholen. Sinds 2006 is hij freelance publicist, spreker en schrijver over allerlei historische en maatschappelijke onderwerpen, over het onderwijs ook en over onderwijsmanagement. Hij levert op verzoek een bijdrage aan workshops voor onderwijsgevenden, managers, ambtenaren, politici en diverse andere gezelschappen. Vanaf september 2011 is hij opnieuw werkzaam als leraar geschiedenis. Verder werkt hij op dit moment aan verschillende projecten, en heeft hij een promotieonderzoek naar het ontstaan van de Hogere Burgerschool in voorbereiding. In het najaar van 2014 zal een boek verschijnen over de familie van zijn grootvader, zoon van een immigrant uit West Friesland.


46

6.11 Rem Koolhaas Woensdag 16 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreekster Jet Nijssen-Eringa

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud Bewonderd, nagevolgd en tevens gehaat: architect Rem Koolhaas (1944) maakt nogal wat los bij vriend en vijand. Koolhaas is vanwege zijn visionaire ideeën en iconische gebouwen een internationaal fenomeen, bekroond met de hoogste onderscheiding voor de architectuur, de Pritzker-prijs. Als auteur, professor, architect van grote overheidsopdrachten en medeoprichter van OMA wordt Koolhaas gezien als één van de meest invloedrijke architecten van dit moment. In de lezing wordt ingegaan op de visie van Koolhaas op architectuur en de chaos van de stad. Tevens komt de breed gedragen kritiek op zijn gebouwen aan de orde en de controverse rond zijn sterrenstatus. Wat spreekt opdrachtgevers en architecten zo aan in Koolhaas’ ontwerpen, dat ze keer op keer tot voorbeeld worden gesteld?

Spreekster Jet Nijssen (1981) is architectuurhistorica en werkzaam als zelfstandig docente en schrijfster. Zij geeft cursussen over architectuur en stedenbouw van de Moderne Tijd. Ook geeft zij regelmatig lezingen over toonaangevende architecten. Recentelijk verscheen van haar hand het boekje “Zie Zuidas, architectuur en kunst”, over de bijzondere architectuur op de Amsterdamse Zuidas. Voor architectuurexcursies doorkruist zij het hele land. Meer info op www.jetnijssen.nl


47

6.12 De ‘zachte architectuur’ van Petra Blaisse Maandag 7 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreekster Jet Nijssen

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud In de twintigste eeuw was het lange tijd ondenkbaar om gordijnen, of doeken zoals ontwerpster Petra Blaisse ze noemt, te zien als onderdeel van architectuur. Begin jaren negentig doorbraken Rem Koolhaas en Petra Blaisse dan ook een taboe door een akoestisch doek wezenlijk onderdeel te laten uitmaken van het auditorium van de Kunsthal in Rotterdam. Sindsdien is het werk van Blaisse over de hele wereld opgenomen in design- en architectuurtentoonstellingen. Samen met haar bureau Inside Outside richt ze zich op interieurontwerp, textielontwerp en landschappen en werkt ze regelmatig samen met befaamde architectenbureaus als SANAA en UNStudio. Blaisse heeft dankzij haar gedurfde experimenten met doeken en haar scherpe analyse van buitenruimten een unieke positie verworven binnen zowel de interieur- als landschapswereld.

Spreekster Jet Nijssen (1981) is architectuurhistorica en werkzaam als zelfstandig docente en schrijfster. Zij geeft cursussen over architectuur en stedenbouw van de Moderne Tijd. Ook geeft zij regelmatig lezingen over toonaangevende architecten. Recentelijk verscheen van haar hand het boekje “Zie Zuidas, architectuur en kunst”, over de bijzondere architectuur op de Amsterdamse Zuidas. Voor architectuurexcursies doorkruist zij het hele land. Meer info op www.jetnijssen.nl


48

6.13 ‘Het gemak van de boerka’ Woensdag 28 oktober 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Joost Pollmann

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud Op 7 januari 2015 werd het redactielokaal van Charlie Hebdo in Parijs overvallen door jihadistische terroristen, die onder meer vier tekenaars doodschoten. Enkele dagen later stond het Place de la Republique vol met staatshoofden en honderdduizenden mensen die het bordje Je Suis Charlie omhoog hielden. Een kleine tien jaar daarvoor had de wereld al kennisgemaakt met de Deense cartoonrellen, die volgden op de publicatie van Mohammed-cartoons in Jylland Posten. Explosief materiaal! In de lezing 'Het gemak van de boerka' laat Joost Pollmann zien hoe tekenaars in diverse landen hebben gereageerd op de aanslag van 7 januari (variërend van heel bang tot heel resoluut), maar hij geeft ook een overzicht van Nederlandse cartoonisten die zich in de afgelopen twee decennia hebben beziggehouden met de moslim--problematiek. Geen voorkennis/voorbereiding vereist. Alle tekstfragmenten worden in het Nederlands getoond.

Spreker Joost Pollmann schrijft sinds 1998 voor de Volkskrant over populaire beeldcultuur, hij publiceerde meerdere essaybundels (waaronder Chouf! Qra! - Strips en cartoons in de Arabische landen), organiseerde tien edities van de Stripdagen Haarlem en geeft lezingen in binnen- en buitenland. Hij is verbonden aan de Stichting IVMV, Instituut voor Maatschappelijke Verbeelding.


49

6.14 Solidariteit in de participatiesamenleving Woensdag 4 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur


15.00 uur


15.05 uur

Start lezing; spreker Hans-Jan Kuiper

15.45 uur

Korte pauze

16.00 uur

Vervolg lezing

16.40 uur

Vragen

16.45 uur

Sluiting


Inhoud De naoorlogse verzorgingsstaat verandert de afgelopen jaren in een participatiesamenleving. Een gevolg daarvan is dat kwetsbare burgers vaker zijn aangewezen op mantelzorg en andere vormen van informele zorg. Deze ontwikkeling wordt, zowel in de troonrede als in gemeentelijke brochures, gerechtvaardigd met een oproep tot 'solidariteit'. Het gebruik van dat woord leidt echter tot de vraag wat er onder solidariteit verstaan moet worden. De Franse filosoof en sociologiepionier Émile Durkheim (1858-1917) heeft zich, aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog, met verschillende solidariteitsvormen beziggehouden. Zijn ideeën vormen in deze lezing het vertrekpunt voor een beschouwing over de vormen van solidariteit die meer en minder geschikt zijn voor de verdere ontwikkeling van een participatiesamenleving.

Spreker Dr. Hans-Jan Kuipers studeerde sociale wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. In 1992 promoveerde hij op een historisch-pedagogische studie naar Kees Boeke, de pionier van de Werkplaats in Bilthoven. Hij was tien jaar verbonden aan de Universiteit van Amsterdam en tien jaar aan de Universiteit Leiden als docent van sociologische en filosofische onderwijsonderdelen. Daarnaast doceerde hij aan het Nutsseminarium voor Pedagogiek, dat opgegaan is in de Hogeschool van Amsterdam. Uit zijn onderwijs ontstond Pedagogiek voor professionele opvoeders (Bussum: Coutinho, 1999 en 2008). Sinds 2002 is hij werkzaam als hogeschooldocent bij het Domein Gezondheid, Sport en Welzijn van Hogeschool Inholland. Een product van dat onderwijs is Levensloopsociologie (Bussum: Coutinho, 2009).


50

6.15 De nieuwe wereld (wan)orde: kalifaten, maffiastaten en boeveneconomieën Woensdag 11 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Paolo de Mas Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud Lange tijd leefde men in een vrije overzichtelijke wereld van staten. Na de Tweede Wereldoorlog heeft het statenstelsel zich gaandeweg over de wereld verbreid, wat blijkt aan het groeiend aantal lidstaten van de Verenigde Naties. Een vrij overzichtelijke wereldorde, waarvan men hoopte dat die zou leiden tot toenemende vrede , stabiliteit en welvaart. De Iraanse revolutie van 1979, de val van de Muur in 1989 en het uiteenvallen van de Sovjet Unie in 1991 hebben het systeem van wereldstaten ernstig onder druk gezet. Dit is te zien aan een drietal ontwikkelingen. Allereerst en toename van zwakke staten die niet of moeizaam functioneren, opsplitsen, desintegreren of zelf teloor gaan. Te denken valt dan aan landen Somalia, Soedan, Liberia, Irak. Verder is er een afname van ‘klassieke’ oorlogen tussen landen, maar een sterke toename van gewapende conflicten binnen landen. Deze vinden hun oorsprong in tegenstelling en spanningen van politieke, etnische, religieuze aard. Grotere interne tegenstellingen binnen landen vergroten de kans op conflicten. Tenslotte is er sprake van een proces van criminalisering van de macht en machtsvorming door criminele organisaties. Het gaat hierbij om situaties waarbij overheden en overheidsinstanties geïnfiltreerd, afhankelijk of zelfs overgenomen door criminele organisaties met grote belangen in de illegale handel in wapens, harddrugs en mensen. In de lezing wordt u geleerd om met behulp van kaarten met andere ogen te kijken naar gewapende conflicten en deze beter te kunnen begrijpen aan de hand van de drie genoemde processen. We voeren u langs oude en lopende conflicten in:   



de Balkan en Rusland (Oekraïne en de Kaukasus) het strijdtoneel in Irak/Syrie en Afghanistan het strijdtoneel in de landen van de Sahel/Sahara. Met speciale aandacht voor de Mali waar circa 400 Nederlandse militairen in UN-verband een bijdrage leveren aan de stabilisering van een zwakke staat, met grote interne tegenstellingen van etnische en religieuze aard langs smokkelroutes van wapens, harddrugs en mensen. eventuele nieuwe brandhaarden ontstaan na maart 2015.

Spreker Drs. Paolo De Mas (1948), Marokko-kenner, was als geograaf verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Verricht sinds 1974 onderzoek in de Maghreb en was onder meer attaché op de Nederlandse Ambassade in Rabat, directeur van het Nederlands Instituut aldaar en directeur van het Centrum voor Terrorisme en Contraterrorisme, Campus den Haag. Hij treedt regelmatig op als commentator of nieuwsrubrieken op radio en tv.


51

6.16 De opkomst van China Woensdag 18 november 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Piet Buitelaar Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud China ontwikkelt zich razendsnel. Dorpen zijn uitgegroeid tot miljoenensteden en rijstvelden maken plaats voor moderne skylines. China is nu de tweede economie van de wereld en het zal niet lang meer duren of het streeft no 1, de Verenigde Staten, voorbij. Over een breed front maakt het land een inhaalslag. De meeste inwoners van China hebben nu meer welvaart, al blijven er schrijnende verschillen. Ook geopolitiek wordt China belangrijker: het versterkt zijn positie aan de Indische Oceaan, breidt zijn invloed uit in Afrika en ligt met buurlanden overhoop omdat het de zeggenschap wil over enkele strategisch gelegen eilanden. Het Rijk van het Midden heeft ook zijn kwetsbaarheden, zoals milieuvervuiling, een groeiend verschil tussen arm en rijk en corruptie. Er zijn grote verschillen tussen stad en platteland en de bevolking - vooral de middenklasse - moet met welvaartsgroei tevreden worden gehouden. Van een ontwikkeling naar een democratie westerse stijl zijn geen tekenen te bespeuren. Deze lezing betreft met name de economische kant van de opkomst van China. Centrale thema’s zijn de hoge groei, de economische structuur, het economisch beleid en de economische en sociale hervormingen. China is meer dan ooit een markteconomie, maar de staat is nog alom aanwezig: een ‘socialistische markteconomie’. Zo is het bankwezen vrijwel geheel in overheidshanden. De nieuwe leiders streven naar een economische groei van 7% als het ‘nieuwe normaal’. Kan China deze - nog steeds hoge - groei volhouden? Welke aanpassingen zijn daarvoor in de economie en de instituties nodig? Met het oog hierop voeren de nieuwe leiders nu economische, sociale en politieke hervormingen door. De vraag is of deze toereikend zijn voor een stabiele ontwikkeling.

Spreker Dr Piet Buitelaar (1949) studeerde aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam en promoveerde op een dissertatie over de overheidsfinanciën van Nederland. Hij was als wetenschappelijk hoofdmedewerker werkzaam bij de Universiteit van Amsterdam en tot voor kort als econoom verbonden aan De Nederlandsche Bank. Gedurende de laatste vijf jaar heeft hij periodiek gastcolleges gegeven aan diverse universiteiten in China, met name aan de Business School van de Guangxi University in Nanning.


52

Mysteries rond ‘De Meester van Alkmaar’ & De Zeven Werken van Barmhartigheid

6.17

Woensdag 2 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreekster Netty Bleichrodt Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud lezing Over het paneel De Zeven Werken van Barmhartigheid geschilderd door de Meester van Alkmaar (afb.1) is de wetenschap na vijf eeuwen nog steeds niet uitgepraat. In 1504 werden de door de Kerk voorgeschreven daden van Christelijke naastenliefde in zeven taferelen als een aaneenschakeling van handelingen uitgebeeld op een houten paneel, dat kwam te hangen in de in de Grote, of Sint Laurenskerk te Alkmaar. De meningen zijn nog altijd verdeeld over de naam van de schilder, de opdrachtgever(s) en reden waarom deze opdracht gegeven werd. Er zijn tot nog toe geen bronnen gevonden die de naam van de meester in combinatie met zijn woon- of verblijfplaats vermelden, maar uit vele onderzoeken blijkt dat het hoogstwaarschijnlijk gaat om de schilder Cornelis Buys uit Alkmaar. Opmerkelijk aan het paneel De Zeven Werken van Barmhartigheid is dat het werk gesigneerd lijkt te zijn. Op de achtergrond van het eerste van de zeven taferelen is een leeuwtje zichtbaar dat een wapenschildje in zijn poten geklemd houdt (afb.2). Op dit schildje is een monogram weergegeven, dat door onderzoekers gezien wordt als de paraaf van de Meester. Tijdens deze lezing zal blijken dat het monogram mogelijk voor iets heel anders staat.

De 7 Werken van Barmhartigheid

Spreekster Netty Bleichrodt voltooide haar studie kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. cum laude. Zij was verbonden aan het Stedelijk Museum Alkmaar en het Frans Hals Museum te Haarlem. In beide Musea heeft zij onderzoek gedaan naar eventuele verdachte herkomst van kunstwerken, in verband met de Tweede Wereldoorlog. Gedurende twintig jaar gaf zij les in de creatieve vakken aan leerlingen in het Voortgezet Onderwijs. Zij legde in de negentiger jaren verbindingen tussen Nederlandse en Poolse onderwijsinstellingen, waarvoor zij in Polen werd onderscheiden.


53

6.18

Invloed van sociaalgedrag van de bij op onze samenleving

Woensdag 9 december 2015 om 14.30 uur: Rabobankzaal Inholland Alkmaar Programma 14.30 uur 15.00 uur 15.05 uur 15.45 uur 16.00 uur 16.40 uur 16.45 uur

Inloop met koffie en thee Introductie HOVO Alkmaar Start lezing; spreker Frens Pries Korte pauze Vervolg lezing Vragen Sluiting


Inhoud lezing We kennen allemaal honing en dat het afkomstig is van bijen. We weten al veel minder wat een bij eigenlijk allemaal moet doen om aan die honing te komen en wat een imker moet doen om die bijen al die honing te laten maken. Maar is honing wel het belangrijkste als we het over bijen hebben? Er was ook nog iets over bestuiving van planten. De voedselvoorziening in onze maatschappij is voor 50% afhankelijk van bestuiving door insecten, waarvan de honingbij het leeuwendeel voor zijn rekening neemt. Welke belangen spelen daarbij een rol? Wat zijn de hoofdrolspelers in dit spel om miljarden en hoe worden hun belangen verdedigd? En samenhangend daarmee zijn de bedreigingen van de honingbij: een parasiterende mijt, tekort aan bloeiende planten en overvloedig gebruik van insecticiden. Al deze zaken houden verband met elkaar en zullen in deze lezing aan bod komen.

Spreker Frens Pries is als biochemicus afgestudeerd bij de RU Groningen (1988). Na een korte stage bij Harvard heeft hij zijn promotieonderzoek ook gedaan in Groningen aan een moleculair biologisch onderwerp: protein engineering of haloalkane dehalogenase (1995). Daarna postdoc posities bij Medische microbiologie, e fysiologische chemie, farmocochemie en farmaceutische biologie. In 2000 heeft hij de 1 graads lerarenopleiding gedaan en in 2001 begonnen met zijn huidige baan als docent bioresearch bij de Hogeschool Inholland, Alkmaar en Amsterdam. Sinds 2012 doet hij binnen zijn huidige baan in opdracht van imkers en imkerverenigingen onderzoek naar bijengezondheid.


54

7.

Algemene informatie

Inschrijving, betaling en bevestiging Aanmelden voor een HOVO-cursus geschiedt via het inschrijfformulier of via de HOVO-website. Als u zich via de HOVO-website aanmeldt, dan wordt u automatisch doorgelinkt naar de website van Inholland Academy, waar het digitale inschrijfproces verdergaat. U vindt ook een exemplaar van het inschrijfformulier achterin de studiegids. Plaatsing voor een cursus of lezingencyclus gebeurt op volgorde van binnenkomst van de formulieren. Als u uw e-mailadres op het inschrijfformulier vermeldt, ontvangt u uw post van HOVO Alkmaar per e-mail, tenzij u expliciet aangeeft dit niet te willen. Als u geen e-mailadres invult ontvangt u uw informatie per post. Inschrijfformulieren volledig ingevuld zenden aan: Hogeschool Inholland Alkmaar T.a.v. HOVO Alkmaar Antwoordnummer 512 1800 VB Alkmaar

Bevestiging 1. De cursist krijgt minimaal binnen 10 werkdagen (of zoveel eerder als mogelijk is) na ontvangst van het aanmeldingsformulier het bericht, dat de cursist definitief is ingeschreven. 2. Indien zich voor een cursus voldoende personen hebben aangemeld – criterium wordt steeds vastgesteld door HOVO Alkmaar – krijgen alle ingeschrevenen bericht van het definitief doorgaan van de cursus. Dit bericht ontvangt de cursist minimaal 2 weken – of zo veel eerder als mogelijk is – voor het begin van de cursus. Tevens ontvangt de cursist overige informatie over de cursus. 3. Indien er nadrukkelijk onvoldoende aanmeldingen binnen komen voor een cursus – en redelijkerwijs mag worden aangenomen dat dit zo blijft – schrapt de onderwijscoördinator – de cursus en bericht dit onverwijld aan degenen, die zich reeds hebben ingeschreven. Deze cursisten ontvangen tevens bericht over welke cursussen zeker doorgaan. 4. Indien het twijfelachtig is of de gestelde norm gehaald wordt en het onzeker is of de cursus doorgaat, dan bericht de onderwijscoördinator dit uiterlijk 2 weken voor de start van de cursus aan de betrokkenen. De cursist kan dan alvast een alternatieve keuze bekend maken voor een zekere cursus. 5. Uiterlijk twee weken voor de start hebben alle cursisten bericht ontvangen over het al of niet doorgaan van hun cursus.

Betaling U ontvangt na het eerste college een factuur op uw e-mailadres. Als u niet beschikt over een e-mailadres, dan ontvangt u de factuur via de reguliere post. Betaling vindt plaats door overmaking van het cursusgeld op het rekeningnummer vermeld op de factuur.

Klachtenregeling Uiteraard kan het voorkomen dat u niet tevreden bent over de diensten die HOVO Alkmaar aanbiedt. HOVO Alkmaar verneemt dit graag van u, ten einde de kwaliteit van de dienst te verbeteren. U kunt hiervoor via [email protected] schriftelijk of mondeling via 072 - 518 35 98 een klacht indienen bij de onderwijscoördinator.

Literatuur, readers, syllabi HOVO-cursisten dienen zelf de verplichte literatuur aan te schaffen. Readers en syllabi zijn doorgaans verplicht en worden door de docent tegen kostprijs verstrekt. HOVO Alkmaar streeft naar een kostenlimiet voor aan te schaffen studiemateriaal van € 30,-.


55

Historische Vereniging Alkmaar De Historische Vereniging Alkmaar (HVA) wil de historische schoonheid van Alkmaar en omgeving beschermen en voor het nageslacht bewaren en de studie van de plaatselijke geschiedenis aanmoedigen. Jaarlijks wordt de Oud-Alkmaar-Prijs uitgereikt voor een uitzonderlijke prestatie op het gebied van de Alkmaarse geschiedenis. Tweejaarlijks is er de Puienprijs, voor bijzonder geslaagde restauraties en passende nieuwbouw in het historische centrum van de stad. De HVA adviseert tweewekelijks de gemeente over de bouwplannen in de stad. Als er cultureel erfgoed bedreigd wordt in Alkmaar wil de HVA te bemiddelen voor een oplossing. Samen hebben de leden via hun bestuur een krachtige stem, die in de media en bij de politiek gehoord wordt.

De HVA is vooral ook een bloeiende vereniging met ca. 1200 leden uit Alkmaar en regio. Wie lid wordt à € 20,per jaar mag gratis deelnemen aan de boeiende en gezellige lezingen en wandelingen en ontvangt drie keer per jaar het blad Oud Alkmaar. Op ‘Pinksterdrie’ wordt er voor de leden en hun introducés een excursie georganiseerd, die verband houdt met het monumententhema van het jaar. Ook ontvangt u gratis een welkomstgeschenk. De HVA is te vinden op www.hvalkmaar.nl en op www.facebook.com/hvalkmaar. HOVO Alkmaar biedt haar cursisten eenmalig een jaarabonnement op de Historische Vereniging Alkmaar ter waarde van € 20,- aan. U kunt aangeven op het inschrijfformulier of u hiervan gebruik wilt maken.


56

8.

Annuleringsvoorwaarden

1.

Annulering van deelname aan een programma door een deelnemer is alleen mogelijk via schriftelijke opzegging bij het secretariaat van HOVO Alkmaar. De schriftelijke opzegging dient uiterlijk twee weken voor aanvang van het programma door het secretariaat van HOVO Alkmaar te zijn ontvangen. Opzeggen kan zowel per brief als via e-mail ([email protected]).

2.

Bij annulering is cursist de volgende kosten verschuldigd:    

tot datum van bevestiging van deelname 0% van de cursusprijs; daarna 25 % van de cursusprijs bij annulering tot 14 dagen voor aanvang van de cursus; daarna 50 % van de cursusprijs bij annulering tot 7 dagen voor aanvang van de cursus; daarna tot aanvang van de cursus 100 % van de cursusprijs.

Met aantal dagen tussen de aanvang van cursus en de annulering wordt bedoeld het aantal kalenderdagen. Het aantal dagen wordt berekend vanaf de datum van ontvangst van de annulering door HOVO Alkmaar. 3.

Indien het aantal aanmeldingen voor een cursus onvoldoende is, behoudt HOVO Alkmaar zich het recht voor de cursus te annuleren. HOVO Alkmaar informeert cursisten hieromtrent zo spoedig mogelijk, maar uiterlijk twee weken voor aanvang van de cursus. In geval van annulering worden reeds betaalde cursusgelden volledig en zo spoedig mogelijk gerestitueerd.

4.

HOVO Alkmaar is gerechtigd van een programma af te wijken, indien redelijkerwijs van haar niet gevergd kan worden dat zij het programma onverkort uitvoert zoals aangekondigd.

5.

Gehele of gedeeltelijke terugbetaling van het betaalde cursus/lezinggeld vindt plaats indien het programma wegens bijzondere omstandigheden niet doorgaat.

6.

Als een docent verhinderd is, zal HOVO Alkmaar een vervangende cursusdag organiseren.

7.

Als een cursist verhinderd is, wordt geen geld gerestitueerd.

8.

De cursist kan de overeenkomst zonder opgave van redenen ontbinden gedurende veertien kalenderdagen na totstandkoming van de overeenkomst. Indien hij van deze mogelijkheid gebruik wil maken, dient hij dit schriftelijk te melden op een wijze zoals aangegeven op de website van HOVO Alkmaar. Deze mogelijkheid bestaat niet meer als het onderwijs reeds is begonnen.


57

9.

Overige faciliteiten

Regeling minder draagkrachtigen Bent u minder draagkrachtig? Ook voor u biedt HOVO Alkmaar mogelijkheden. Dankzij het Steunfonds van HOVO Alkmaar heeft u mogelijk recht op korting. Dankzij bijdragen uit het Steunfonds van HOVO Alkmaar is het mogelijk op de prijzen van cursussen en lezingencycli een van het inkomen afhankelijke korting toe te passen. Het beleid op dit punt wordt bepaald door HOVO Alkmaar. De administratieve verwerking verloopt via het HOVO-bureau. Bij een bruto gezinsinkomen per jaar: 

lager dan of gelijk aan € 19.465 bedraagt de korting respectievelijk € 30 voor een cursus van 10 weken, € 25 voor een cursus van 8 weken, € 20 voor een cursus van 6 weken en € 15 voor een cursus van 4 weken.

Per semester wordt voor ten hoogste één cursus per cursist korting verstrekt. U kunt de reductie schriftelijk aanvragen bij het bureau van HOVO Alkmaar of via de e-mail: [email protected]

Vrijwillige bijdrage Steunfonds HOVO Alkmaar Deze vrijwillige bijdrage komt ten goede aan het Steunfonds van HOVO Alkmaar. U kunt op het inschrijfformulier aangeven of u deze vrijwillige extra bijdrage van € 25,- per cursus wilt betalen. Uw bijdrage wordt dan bij het cursusgeld opgeteld.

Vrienden van HOVO Alkmaar Het is mogelijk om u aan te melden als Vriend van HOVO Alkmaar. U kunt dan op vrijwillige basis gevraagd worden voor promotionele of organisatorische activiteiten van HOVO Alkmaar. U kunt dit aangeven via de website www.hovoalkmaar.nl of via het inschrijfformulier.

Cadeaubon van HOVO Alkmaar Zoekt u een origineel cadeau voor uw partner, buurvrouw, broer of zus, ouders, collega of vriendin? Dan is de Cadeaubon van HOVO Alkmaar een goed idee. U bepaalt zelf de waarde en wij zorgen ervoor dat u de bon snel krijgt toegestuurd. De Cadeaubon is een jaar geldig en de ontvanger kan zelf bedenken voor welke cursus, lezing of excursie hij of zij de bon wil gebruiken. Ook kunt u een aantal Cadeaubonnen vooruit bestellen, zo hebt u altijd een geschikt cadeau in huis! U kunt de Cadeaubon(nen) per e-mail bestellen via [email protected]

NIEUW


58

10. Faciliteiten op de Hogeschool Inholland Alkmaar Eetgelegenheid (begane grond gebouw L) Hogeschool Inholland Alkmaar beschikt over een kantine in de L-vleugel waar tegen betaling gegeten kan worden. Ook is er in de diverse gebouwen op elke verdieping een koffieautomaat aanwezig. Voor koffie en/of thee kan uitsluitend met chipknip betaald worden.

Toegankelijkheid Gebouwen zijn toegankelijk voor personen die minder goed ter been zijn of gebruik maken van een rolstoel of rollator. De lift van het A-gebouw is gesitueerd tegenover de centrale receptie. In het B-gebouw is er alleen een goederenlift.

Parkeren Hogeschool Inholland Alkmaar beschikt over een eigen parkeerterrein. Voor het parkeren hoeft geen vergoeding betaald te worden. Ook zijn er parkeerfaciliteiten bij het belastingkantoor aan de Robonsbosweg waarvan gebruik gemaakt kan worden. Hogeschool Inholland beschikt over een royale overdekte onbewaakte fietsenstalling.

Openbaar vervoer Hogeschool Inholland Alkmaar is vanaf Alkmaar Station het best te bereiken met bus 6 richting Bergen aan Zee. De halte is naast het gebouw van Hogeschool Inholland Alkmaar.

Plattegrond


59

11. HOVO Alkmaar Contact Openingstijden HOVO Alkmaar is geopend van maandag t/m vrijdag van 9.00 uur tot 17.00 uur. Het bureau van HOVO Alkmaar is gevestigd in het B-gebouw op de tweede verdieping, kamer B-202. Bezoekadres Hogeschool Inholland Alkmaar, Bergerweg 200, 1817 MN Alkmaar Post Hogeschool Inholland Alkmaar T.a.v. HOVO Alkmaar Antwoordnummer 512 1800 VB Alkmaar Telefoon 072-518 35 98

E-mail [email protected]

Fax 072- 518 36 34

Web www.hovoalkmaar.nl

HOVO-Nederland HOVO-Nederland is de landelijke vereniging van alle HOVO-instellingen en heeft tot doel de ondersteuning van die HOVO-instellingen om het hoger onderwijs aan vijftigplussers in Nederland te bevorderen. Voor informatie over alle HOVO-instellingen in Nederland: HOVO-Nederland Postbus 1061, 2302 BB Leiden Telefoon: 071-527 52 03 E-mail: [email protected] Web: www.hovo-nederland.org

Samenwerkingsverbanden De activiteiten van HOVO Alkmaar worden mogelijk gemaakt dankzij de volgende samenwerkingsverbanden:        

Inholland Academy Hogeschool Inholland Bibliotheek Kennemerwaard KopGroep Bibliotheken Historische vereniging Alkmaar Artiance Odd fellows Alkmaar Volksuniversiteit Alkmaar


60

HOVO Alkmaar

Aanmeldingsformulier

Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers

Najaarsaanbod

Aanmeldingsformulier najaarsaanbod mei 2015 – december 2015 HOVO-Alkmaar, Antwoordnummer 512, 1800 VB Alkmaar of Bergerweg 200, 1817 MN Alkmaar. Via de website www.hovoalkmaar.nl kunt u het aanmeldingsformulier digitaal invullen en verzenden. Gegevens cursist voorletters . . . . . . . . . . . geboortedatum . . . . . . . . .. . . . . . . . . . m / v achternaam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . straat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode . . . . . . . . . . . . .woonplaats . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . telefoonnummer . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . e-mail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . datum . . . . . . . . . . . . . . . handtekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ik meld mij via dit formulier aan voor de cursus(sen) en lezingen die ik hieronder heb aangekruist. Ik ben bekend met en ga akkoord met de annuleringsvoorwaarden en de voorwaarden als vermeld in de brochure.  Geschiedenis moderne Italië e  Alkmaar in de 20 eeuw  De Nederlanden in opstand  Traditie of Vernieuwing  Persoonlijke leven v.e. kunstwerk  Moderne Architectuur  Vroege Renaissance  Als er gedicht wordt  Diego Velásquez  Odysseus  Friedrich Nietzsche  Filosofie van de verwondering (1)  Filosofie van de verwondering (2)  Filosofie van de verwondering (3)

€ 200,€ 180,€ 140,€ 160,€ 225,€ 200,€ 200,€ 60,€ 120,€ 120,€ 200,€ 160,€ 160,€ 300,-

 Taal, verlangen, verbod en dood € 160, Aktief luisteren, vergelijkend… € 200, Gehoortraining in praktijk, deel 2 € 120, Beethoven € 90, Beeld & Wereld € 90, Landschapslezing Bergen € 30, Landschapslezing Schermer € 30, Landschapsexcursie Bergen € 30, Landschapsexcursie Schermer € 30, Landschapslezingen (totaal) € 120, Intelligentie van honden € 120, Marokko: fascinerend buitenbeentje € 90, Sterrenkunde: een kennismaking € 225,-

Ik meld mij via dit formulier aan voor de lezing(en) die ik hieronder heb aangekruist. Bij afname van vier lezingen ontvangt u 10 euro korting, de prijs voor vier lezingen is 30 euro. Alle combinaties zijn mogelijk.  Dwaasheid als levenskunst  Beeld, muziek en synchroniciteit  Fresco’s Sixtijnse kapel  Ketters in de middeleeuwen  Beelden op papier  Santa Teresa als moeder-maagd  Christo ‘inpakken en wegwezen’  Beeldhouwers Giacometti/Botero e  Amsterdam in de 2 Gouden Eeuw     

€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,€ 10,-

e

 Onderwijsvernieuwing 19 eeuw € 10, Rem Koolhaas € 10, Zachte architectuur Petra Blaisse € 10, Het gemak van de boerka € 10, Solidariteit participatiesamenleving € 10, Nieuwe wereld (wan)orde € 10, Opkomst van China € 10, Zeven werken van barmhartigheid € 10, Invloed bij op onze samenleving € 10,-

Ik maak tevens de vrijwillige bijdrage van € 25,- t.b.v. het steunfonds over. Ik woon graag de introductielezing op vrijdag 2 oktober 2015 bij. Ik wil graag eenmalig een gratis jaarabonnement op de Historische Vereniging Alkmaar, daarna draag ik zelf zorg voor mijn abonnementskosten. Ik geef mij op als Vriend van HOVO en ben bereid vrijwilligerswerk te doen.


61

Inholland Alkmaar T.a.v. HOVO Alkmaar Antwoordnummer 512 1800 VB Alkmaar


62

HOVO Alkmaar doorstuderen na je vijftigste

Onderwijs genieten Het verwerven van kennis en inzicht staat bij dit onderwijs centraal. Met andere woorden: ‘leren om het leren’, ‘onderwijs genieten’ in de meest letterlijke zin van het woord, in dit geval op universitair-/ hbo-niveau.

Op universitair-/hbo-niveau Onder ‘universitair-/hbo-onderwijs’ wordt niet alleen het overdragen van wetenschappelijke kennis verstaan, maar bovenal het ter discussie stellen van (eigen) standpunten en verklaringen op basis van geordend en kritisch denken.

Opleidingsniveau Het merendeel van de cursisten heeft een universitaire of hbo-opleiding afgerond. De overigen hebben door zelfstudie, werken levenservaring zich zodanig ontwikkeld, dat academisch onderwijs geen probleem is. Indien er bij een programma specifieke kennis wordt vereist, meestal leesvaardigheid in één of meerdere vreemde talen, dan wordt dat aangegeven.

Voor werkenden en niet-werkenden De meeste van onze cursisten werken niet (meer), maar blijven met HOVO graag bij de les. Voor degenen die (nog wel) werken biedt HOVO het plezier van leren omdat het kan, niet omdat het moet.

De enige eis: Een leeftijd van vijftig jaar of ouder.

Bezoekadres

Post

Hogeschool Inholland Alkmaar Kamer B-202 Bergerweg 200 1817 MN Alkmaar

HOVO Alkmaar Antwoordnummer 512 1800 VB Alkmaar

Telefoon

E-mail

072- 518 25 98

[email protected]

Fax

Web

072- 518 36 34

www.hovoalkmaar.nl


63


64

HOVO. Cursusgids. Kwaliteitsonderwijs voor 50-plussers. Alkmaar, najaar 2015

Recommend Documents