TRAINING & OPLEIDING NAJAAR 2015

Onmisbare opleidingen voor ambitieuze financials

STE BEOORDEELD ALS BE IDER FINANCIËLE OPLE ervaringen) 0+

Bron: Springest.nl (12

8,4

TRAINING & OPLEIDING NAJAAR 2015 Controlling & Risicomanagement, Financiële Analyse, Strategie & Groei, Verslaglegging & Rapportage, Finance & IT, Accountancy, Wet- en Regelgeving, Persoonlijke Vaardigheden, Finance voor niet-financials

ALEXVANGRONINGEN.NL

CBC

TM

BENT U DE VOLGENDE BUSINESS CONTROLLER?

CERTIFIED BUSINESS CONTROLLER

alexvangroningen.nl

OPLEIDING CERTIFIED IN 6 MAANDEN CERTIFIED BUSINESS CONTROLLER

BUSINESS CONTROLLER De opleiding Certified Business Controller leidt finance professionals in 20 dagen binnen 6 maanden op tot succesvolle business controllers volgens de methodiek van Action Learning.

Meld u direct aan via certified-business-controller.nl

certified-business-controller.nl

60 PE UREN

A S S O C I AT I O N

Burgemeester Haspelslaan 63 • 1181 NB • Amstelveen • Tel 020 6390008 • Fax 020 6391025 • [email protected] • alexvangroningen.nl

alexvangroningen.nl

inhoud 04 overzicht training & opleiding 2015 05 voorwoord 06 visie 6 trends in financieel management voor 2015

08 rondetafel Trends en ontwikkelingen in opleiden financials anno 2015

12 strategie & groei Excellent presteren valt te

16 accountancy & fiscaal 3 experts over actualiteiten voor accountants

Het accountancyvak blijft in het nieuws en uw werkzaamheden liggen onder een vergrootglas. Transparantie is het toverwoord. Hoe gaat u mee in al het digitale geweld? Op welke manier zorgt u ervoor dat u uw klanten proactief blijft adviseren? Hoe houdt u de omzet op peil en hoe waarborgt u de continuïteit van uw kantoor? 3 experts over actualiteiten voor accountants.

organiseren

20 controlling & risicomanagement Risicomanagement – De do’s en don’ts

7 tips voor de public controller

26 verslaglegging & rapportage In 4 stappen naar goede financiële

14 strategie & groei ‘Overnames halen een bedrijf uit de flow’

‘Door een overname haal je een bedrijf uit de flow. Als je in de flow zit dan lukken alle dingen en solliciteren de beste mensen bij jouw bedrijf. Dat is heerlijk. Bij een overname moet je daarom voorzichtig te werk gaan om de lopende processen niet te verstoren’, zegt groeiondernemer Kees de Jong.

18 controlling & risicomanagement De controller als businesspartner: hoe staat het ervoor?

Bedrijven zoeken vandaag de dag financials die proactief zijn. Controllers met lef, die zo nodig een afwijkende mening naar voren brengen, die adviezen ‘verkopen’ en ingewikkelde zaken eenvoudig maken. Hoe staat deze ontwikkeling ervoor? We vroegen het Eric Kemperman, hoofddocent opleiding ‘De Controller als Businesspartner’.

24 verslaglegging & rapportage Betaalt u te hoge accountantskosten?

Hoogstwaarschijnlijk. Meerwerk is één van de grootste kostenposten bij de jaarrekeningcontrole en tegelijkertijd een belangrijk verdienmodel voor de accountant. Krijg uw meerwerk onder controle met 10 tips. Deze en andere tips komen aan bod in de training Accountantskosten Besparen.

SAP rapportages

28 fm club Inspirerende editie FM Club in teken van effectief rapporteren

34 financiële analyse Financiële vastgoedkennis is onmisbaar, 3 redenen waarom!

36 finance & it Rekenen met IT-investeringen 5 belangrijke verbeteringen binnen Excel 2013

40 cedeo-certificering Kwaliteit opleidingen Alex van Groningen ook in 2015 gecertificeerd door Cedeo

42 wet & regelgeving 5 belangrijkste wijzigingen in IFRS 44 persoonlijke vaardigheden 5 fundamentele leiderschapsvaardigheden 8 do’s en don’ts bij presenteren

48 finance voor niet-financials 5 tips voor betere samenwerking finance en sales

50 colofon

3

4

overzicht training & opleiding 2015 Bijeenkomst

Pagina

Programma

Investering

PE Uren

Accountantskosten Besparen

25, 43

1 dag

€ 1.095

7

Actief in Overnames

12

2 dagen

€ 1.895

14

Actualiteiten Arbeidsrecht

17

1 dag

€ 695

5

Actualiteiten Loonheffing

16

1 dag

€ 695

5

Beïnvloeden en Adviseren

47

3 dagen

€ 2.295

21

Betere M&A Deals

14

1 dag

€ 895

7

BI voor Financials

35, 37

1 dag

€ 895

7

BTW Actualiteiten

17

1 dag

€ 695

5

Business Case schrijven

12

1 dag

€ 895

7

Business Valuation

13

2 dagen

€ 1.895

15

Certified Business Controller

18, 44

16 dagen

€ 9.500

60

Controller in een Week

19, 34

5 dagen

€ 4.295

35

Corporate Recovery

13

2 dagen

€ 1.895

15

Credit Manager in een Dag

23

1 dag

€ 895

7

De Controller als Business Partner

19, 47

2 dagen

€ 1.895

14

De nieuwe CFO, Strategisch Financieel Management

13

5 dagen

€ 3.995

35

De Proactieve Accountant

16

2 dagen

€ 1.895

14

Effectief Forecasten

24

2 dagen

€ 1.895

14

Effectief Leiderschap voor financieel managers

45

4 dagen

€ 2.995

36

Effectieve Liquiditeitsprognoses met Excel

27, 39

1 dag

€ 895

7

Effectieve Rapportages

25

1 dag

€ 895

7

Enterprise Risk Management

20

2 dagen

€ 1.895

14

Excel 2010 voor financieel managers

26, 38

2 dagen

€ 1.595

14

Fast Close

24, 43

1 dag

€ 1.095

7 14

Finance & IT

36

2 dagen

€ 1.695

Financieel Management

48

3 dagen

€ 2.395

Financiële Analyse

35

3 dagen

€ 2.295

19

Fiscaal Conflictmanagement

17

1 dag

€ 795

6

Grip op Compliance / Corporate Governance

14, 42

1 dag

€ 895

7

IFRS Essentials en IFRS Advanced

42

2 dagen

€ 1.895

14

In Control met Risicomanagement

21

1 dag

€ 895

7

Integraal Performance Management

26

2 dagen

€ 1.895

14

Investeringsanalyses met Excel

35, 39

1 dag

€ 895

7 7

IT Essentials for financials

36

1 dag

€ 895

Jaarrekening Lezen

49

1 dag

€ 1.195

Lean Essentials & Lean Accounting

25, 43

2 dagen

€ 1.495

14

Onderhandelen

44

3 dagen

€ 2.395

25

Overtuigend Presenteren

46

3 dagen

€ 2.495

21

Pensioen & DGA

16

1 dag

€ 395

4

Project Control

23

9 dagen

€ 3.100

35

Project Support

23

2 dagen

€ 995

14

Public Controller in een Week

22

5 dagen

€ 3.995

35

Risicomanagement

21

5 dagen

€ 2.995

35

SAP for Financials

26, 38

2 dagen

€ 1.695

14

Strategisch Werkkapitaal Management

34

2 dagen

€ 1.895

14

Succesvolle Strategierealisatie

15

1 dag

€ 895

7

Turnaround Management in crisistijd

15

1 dag

€ 895

7

US GAAP

27, 42

1 dag

€ 895

7

Uw eigen IT Businesscase in één Dag

36

1 dag

€ 895

7

Vastgoedrekenen

34, 37

3 dagen

€ 2.795

19

VBA Excel

27, 39

3 dagen

€ 1.995

18

Werk Slimmer, niet Harder

17, 46

2 dagen

€ 1.495

14

voorwoord

Vergroot uw kennis met opleidingen van topniveau Met trots presenteren wij onze nieuwe opleidingsgids waarin u ons gehele opleidingsaanbod voor het najaar van 2015 vindt, alsook de nodige inspiratie en praktische kennis in de vorm van interviews, artikelen en checklists. Onze trainingen en opleidingen richten zich primair op de verschillende lagen en doelgroepen binnen het financiële domein van organisaties. Een groep die essentieel is voor het succes van ondernemingen in een snel veranderende wereld, nu en in de toekomst. Finance treedt steeds meer op als deskundige businesspartner die de organisatie helpt de optimale beslissingen te nemen en daarmee concurrerender te opereren en waarde te vergroten voor klanten en andere stakeholders.

Onze uitgebreide kennis van deze thema’s en onze community’s met meer dan 100.000 financials stellen ons in staat om altijd de meest actuele programma’s te ontwikkelen verzorgd door de beste docenten. In deze studiegids leest u inspirerende bijdragen van onze docenten en experts uit ons uitgebreide finance netwerk. WAAR KUNNEN WIJ U HELPEN? Kan ik u van dienst zijn met een vrijblijvend opleidingsadvies? Heeft u interesse in een incompany? Bel of mail mij beslist. Ik neem graag de tijd voor u. Namens onze experts, docenten en de collega’s van Alex van Groningen wens ik u veel leesplezier en succes.

ACTUEEL, PRAKTIJKGERICHT EN DIRECT TOEPASBAAR Ambitieuze financials vergroten hun kennis en verbeteren hun competenties met gerichte programma’s. Algemeen managers krijgen financieel inzicht en versterken hun samenwerking met finance. Onze opleidingen onderscheiden zich doordat zij minder academisch van aard zijn en meer praktijkgericht. Daarnaast zorgen wij altijd voor een goede borging van actuele wensen uit het bedrijfsleven en directe toepasbaarheid van het geleerde in de unieke situaties van de deelnemers. Wij houden opleidingen en trainingen kort en bondig, zodat deelnemers zo snel mogelijk weer inzetbaar zijn. 8 BELANGRIJKSTE FINANCIËLE THEMA’S Om de finance professional optimaal van dienst te zijn met de meest relevante knowhow in onze trainingen, opleidingen, events, congressen, de talrijke geprinte en online uitgaven, investeren wij veel tijd in het volgen van de belangrijkste thema’s: • Strategie & Groei • Accountancy & Fiscaal • Controlling & Risico Management • Verslaglegging & Rapportage • Financiële Analyse • Finance & IT • Wet & Regelgeving • Persoonlijke Vaardigheden

Ivo ten Hoorn Opleidingsadviseur Bel: 020 578 8911 of 06 2471 9757 Mail: [email protected] Adres: Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB Amstelveen Web: AlexvanGroningen.nl

Alex van Groningen | Training & Opleiding 2015

5

6

visie Naar meer toegevoegde waarde

6 trends in financieel management voor 2015 Het belang van een professionele financiële functie wordt inmiddels door iedere organisatie onderschreven. Er wordt in 2015 weer volop geïnvesteerd in de versterking van de financiële functie. In talentvolle mensen, processen en technologie.

Finance gaat in 2015 voor het creëren van échte toegevoegde waarde en zal een zichtbare en substantiële bijdrage leveren aan de bottomline van de onderneming. Om dit te bereiken is het absoluut noodzakelijk om de basis op orde te hebben en te houden. De processen en taken rond financial accounting worden dan ook verregaand gestroomlijnd, gestandaardiseerd, geautomatiseerd en gecentraliseerd. Hierdoor ontstaat ruimte in het finance team om te werken aan betere analyses, advies en sturing. De focus van finance is aan het verschuiven van terugkijken en verantwoorden naar vooruitkijken en faciliteren. Wij houden ons dagelijks bezig met de belangrijkste ontwikkelingen binnen het vak van de financiële professional. Daarom zijn we in staat om trainingen en events te ontwikkelen die de toegevoegde waarde van de financial blijvend vergroten. Wij benaderen de financiële functie dan ook niet als overhead, maar als een profit center van waaruit waarde voor de onderneming wordt gegenereerd. Met onze trainingen en cursussen dragen wij graag bij aan de verdere ontwikkeling van uw finance team. Voor 2015 zien wij de volgende zes trends die veel aandacht krijgen in high performance finance teams en die ook hoog op uw (opleidings)agenda horen te staan. 1. SHOW ME THE MONEY! In 2015 zal de aandacht voor corporate finance vraagstukken nog verder toenemen. Succesvolle ondernemingen kennen hun toekomstige cash en kapitaalbehoeften. Zij houden drie vragen hoog op de agenda: Alex van Groningen | Training & Opleiding 2015

• Hoe financieren wij onze groei? • Hoe zorgen we voor effectief en flexibel werkkapitaal? • Hoe managen wij onze cashflow? Van financiële professionals wordt verwacht dat zij de strategie van de onderneming tijdig vertalen in financiële randvoorwaarden. Zij weten bijvoorbeeld precies wat de kenmerken zijn van het businessmodel en hoe deze de cash en kapitaalpositie van de onderneming beïnvloeden. Zij kennen de verschillende financieringsbronnen en hebben scenario’s om deze aan te spreken. Zij weten hoe het werkkapitaal wordt aangewend en hebben de mogelijkheid hierin financiële wendbaarheid te organiseren. Het versterken van de corporate finance functie en de hernieuwde aandacht voor specifieke financiële kennis en kunde worden trends in 2015. 2. ZET DATA OM IN WINST Steeds meer financiële afdelingen beseffen dat zij de beheerder zijn van zeer waardevolle informatie die door de organisatie stroomt. Zij maken de stap van de traditionele planning & control cyclus naar het inrichten van krachtige Business Intelligence (BI) rapportages. De hoeveelheid beschikbare data neemt in razend tempo toe. Het snel kunnen beschikken over informatie is een competitief voordeel. Om de boot niet te missen, is het voor veel bedrijven een ware noodzaak om zoveel mogelijk data uit verschillende bronnen te verzamelen en daarop intelligente analyses toe te passen. In 2015 zullen meer financiële professionals zich verder bekwamen in het opzetten, managen en inzetten van BI rapportages en daarmee de

7

business nog beter ondersteunen bij het maken van de juiste beslissingen. 3. INVESTEREN IN BUSINESS CONTROL Business controllers zijn en blijven in 2015 veelgevraagde experts. Er bestaat namelijk een sterke relatie tussen ondernemingen die langdurig goed presteren en de wijze waarop hun financiële teams de tijd besteden. Als ze meer tijd vrijmaken voor strategische analyses, het doorlichten van processen en het adviseren van het management, dan leidt dat tot succes! Er is daarom onomstotelijk steeds meer vraag naar business controllers, van wie wordt verwacht dat ze meedenken over de strategie en daarin adviseren. Business controllers houden zich bezig met vragen als: waar laten we nu geld en kansen liggen, wat is de huidige positie van het bedrijf, wat is de gewenste positie, hoe komen we daar, en; hoe meten we de voortgang? De financial controller is uiterst belangrijk voor het ‘onafhankelijk’ verzamelen en rapporteren van de cijfers, de jaarrekening en zorgen dat conform de juiste richtlijnen gerapporteerd wordt. Maar de business controller gaat het verschil maken tussen de middelmaat en high performance. 4. FINANCE VERGROOT DE GRIP OP IT Finance professionals gaan in 2015 meer aandacht besteden aan hun expertise op het gebied van IT-business cases en IT-governance. Veel ondernemingen zien hun markten en business modellen sterk veranderen als gevolg van de toenemende digitalisering. De mogelijkheden van IT in combinatie met internet, cloud en mobiele technologie zorgen voor snelle veranderingen in bijvoorbeeld (productie-) processen, interactie met klanten, distributie en promotie. Maar ook de financiële processen binnen de organisatie worden geraakt door de digitalisering. Nieuwe generaties ERP systemen, E-billing & invoicing, analytical tools en real time dashboards zijn daar voorbeelden van. Veel managers en bestuurders realiseren zich dat een slimme investering in technologie hen concurrentievoordeel kan bezorgen. Daarmee verdwijnt IT in 2015 uit de sfeer van de overhead en zal IT onder leiding van finance bestuurd gaan worden als een strategische asset met een hoge ROI. 5. GRC GAAT NAAR EEN HOGER NIVEAU In 2015 is er veel aandacht voor Governance, Risk management & Compliance (GRC). Aandacht voor deze drie besturingsvraagstukken past helemaal in deze tijd. De enorm snelle veranderingen brengen nieuwe risico’s met zich mee. Finance moet in staat zijn deze risico’s te duiden en te kwantificeren. Daarnaast doen de lessen uit de economische crisis en de roep om meer toezicht een beroep op veel on-

dernemingen om GRC op orde te krijgen en te houden. Sinds de crisis krijgen bestuurders in vele sectoren met steeds meer compliance issues te maken. Het is een uitdaging om te voldoen aan de groeiende regeldrift en de risico’s te managen zonder dat dit ten koste gaat van groei en winstgevendheid. Inzicht in GRC issues is een must voor financiële professionals die hun organisatie op de rails willen houden. Dit vraagt om kennis van regels en procedures maar ook van besturing en risicomanagement. In 2015 worden financials opgeleid om GRC naar een hoger niveau te tillen. 6. AANDACHT VOOR FINANCIEEL LEIDERSCHAP Het thema leiderschap is weer helemaal terug in 2015. Zeker voor hen die leiding geven aan financiële teams en financiële professionals. De voorgaande 5 trends geven al aan dat het belang van een goede financiële functie sterk is toegenomen en dat financiële teams zich op veel terreinen verder kunnen ontwikkelen en versterken. Organisaties zijn op zoek naar effectief financieel leiderschap en het vermogen krachtige teams samen te stellen en optimaal te laten presteren. Kortom, leiderschapskwaliteiten zijn essentieel voor iedere financieel manager. In 2015 gaan financieel managers investeren in fundamentele ‘soft-skills’ – met keiharde zakelijke consequenties – die ze nodig hebben om hun rol succesvol in te vullen. Deze vijf vaardigheden zijn: 1. Werk vanuit waardes. 2. Lead by example. 3. Word een specialist in ‘challenging conversations’. 4. Breng interne communicatie en reflectie op gang. 5. Selecteer ‘racepaarden’ en houd ze fit. In deze gids vindt u de trainingen en cursussen die aansluiten bij de 6 trends in finance en die een flinke bijdrage leveren aan de persoonlijke en professionele ontwikkeling van u en uw finance team. n

Melle Eijkelhoff, Directeur Alex van Groningen


8

rondetafel Discussie topdocenten Alex van Groningen

Trends en ontwikkelingen in opleiden financials anno 2015 Alex van Groningen, partner van de finance professional, organiseerde onlangs met een aantal van haar topdocenten een bijeenkomst. De centrale vragen: Op welke manier kunnen we de financiële professional nog beter van dienst zijn met zijn of haar kennisontwikkeling en vaardigheden? Wat zijn belangrijke trends en ontwikkelingen? En waar kan Alex van Groningen de finance professionals nog meer ondersteunen in deze stormachtige economische tijden? DOOR ONZE REDACTIE

HUIDIGE SITUATIE ‘Praktisch en zakelijk’. Dat zijn kernwaarden die de docenten nastreven met Alex van Groningen. ‘Mensen komen voor korte opleidingen. Om complexe zaken te ontrafelen en praktisch te vertalen. Niet te veel franje, maar ik moet er morgen iets mee kunnen. Het mag best wat kosten, maar de kwaliteit moet top zijn’, stelt één van de docenten. Ivo ten Hoorn (Manager Trainingen bij Alex van Groningen) onderkent dit. ‘Onze klanten willen vaak een praktische training omdat ze er A) waarde mee kunnen toevoegen of B) tijd besparen. We hebben een keer een training ‘detecteren van witwassen’ georganiseerd, maar dat liep niet omdat het niet aan een van deze twee doelstellingen bijdroeg.’

‘Het contact opzoeken met vakgenoten is een belangrijke motivatie van veel deelnemers om een training te volgen’

Het contact opzoeken met vakgenoten is een andere motivatie van veel deelnemers om een training te volgen, zegt Wil Moeskops, die al jaren succesvol het programma ‘Beïnvloeden en Adviseren’ geeft. ‘Professionals die ik op een training krijg, vinden het fijn om even uit hun normale omgeving te stappen en uitgedaagd te worden door anderen dan hun directe omgeving. Het kan ‘eenzaam’ zijn binnen een verantwoordelijke financiële functie en het is belangrijk om de eigen denkbeelden te scherpen met behulp van docenten en medecursisten. Op een training doen ze verfrissende ideeën op of ontmoeten ze nieuwe contacten die in soortgelijke situaties zitten.’ ‘Het interactieve element is inderdaad van belang’, stelt Ten Hoorn. ‘Het blijkt dat het kunnen delen van ervaringen met peers erg belangrijk wordt gevonden.’ Er wordt momenteel veel bezuinigd op opleidingen. Om toch hun PE Uren te halen moeten medewerkers daarom maar wat artikelen lezen en daarover een paar vragen beantwoorden. Deze methode komt de kwaliteit natuurlijk niet ten goede, maar het is uiteindelijk toch een simpele rekensom. ‘Stel je rekent 100 euro per PE Uur en je hebt 100 accountants in dienst…’ Ten Hoorn: ‘Veel RA’s die wij spreken eisen wel dat hun werkgever de opleiding betaalt. Maar ze kiezen dan wel voor programma’s die waarde toevoegen voor het bedrijf. Bijvoorbeeld het programma strategisch werkkapitaal management. Die investering haal je er gemakkelijk uit voor het bedrijf met slimme werkkapitaalbesparingen.’ Programma’s die het altijd goed doen bij Alex

‘We hebben eerst onze ‘why’-question beantwoord. Daar kwam een simpel antwoord uit; wij zijn er voor financials’

van Groningen zijn Actief in Overnames, Controller in een Week, Corporate Recovery, Excel, Financieel Management voor niet-financiële managers en Financiële Analyse. FINANCE COMMUNITIES Alex van Groningen heeft de afgelopen jaren een verschuiving meegemaakt van aanbieder van losse diensten (opleidingen, congressen, bladen en websites) naar aanbieder van ‘community platforms’ voor verschillende groepen van financiële professionals: financieel managers, controllers, public finance professionals, CFO’s en M&A professionals. Melle Eijckelhoff (Directeur Alex van Groningen) legt de strategie van de onderneming uit. ‘Trainingen en opleidingen waren nog te weinig verbonden met onze overige activiteiten zoals het uitgeven van magazines en het organiseren van events. We leggen nu veel meer de verbindingen en benaderen het als een geheel. Het op de kaart zetten en bespreken van een onderwerp als Alternatieve Financiering organiseren wij via de inzet van al onze mediakanalen en de cursussen gelijktijdig. We hebben eerst onze ‘why’-question beantwoord. Daar kwam een simpel antwoord uit; wij zijn er voor financials. Alex van Groningen | Training & Opleiding 2015

10

rondetafel Voor ons als nichespeler is die afbakening belangrijk, want het helpt ons te focussen. Onze drie pijlers zijn kennis, netwerk en carrière. Die pijlers moeten sterk zijn en alles wat we doen moet daar aan bijdragen.’

‘Het programma moet confronterend zijn, pijnlijk, een eye opener… Pas als ik dat bereik bij deelnemers ben ik tevreden’ ‘Hoe ziet onze business eruit en hoe zien wij de toekomst?’, vervolgt Eijckelhoff. ‘Alles wat wij doen, doen we binnen onze communities: de CFO, FM (Financieel management), Controlling, M&A en Public Finance Community. Nu is ‘community’ natuurlijk een beetje een buzzword, maar wij zien het als onze missie om mensen bij elkaar te brengen om kennis te delen. Wij zijn manager, regisseur en motivator achter deze ontmoetingen. Als we na een event CFO’s van een bepaalde industrie zien praten weten we dat daar dingen gebeuren. Dat werkt heel motiverend voor ons.’ De verbinding tussen trainingen en andere activiteiten van Alex van Groningen komt onder meer tot uiting op congressen. Daar organiseert de community kleinere masterclasses om deelnemers wat praktische handvaten mee te geven en hun te interesseren om het hele traject te volgen. DE TOEKOMST VAN OPLEIDINGEN Een ontwikkeling die speelt volgens de docenten is dat deelnemers veel meer vermaakt willen worden. Alleen maar informatie verschaffen is niet genoeg, dan verslapt de aandacht. Onder PE-plichtige accountants die alleen


maar voor de punten komen is dat nog wel eens lastig. Cees de Jong (docent Financieel Management voor niet-financiële managers) herkent dit. ‘Het moet vooral leuk zijn met filmpjes en dergelijke. Het woord ‘leuk’ wekt irritatie op bij Wil Moeskops. ‘Als een deelnemers na afloop zegt dat hij het leuk vond zie ik dat eerder als een belediging dan compliment. Het programma moet confronterend zijn, pijnlijk, een eye opener… Pas als ik dat bereik bij deelnemers ben ik tevreden.’ Toch is internet een verrijking van opleidingen, mits je het op de juiste wijze inzet. Wifi is dan ook een absolute hygiënefactor voor de locatie waar je de opleiding houdt. ‘Met internet kun je actuele onderwerpen binnenhalen’, zegt Jan Vis (Docent Business Valuation). ‘Haal bijvoorbeeld een filmpje binnen van Ben Bernanke of Mario Draghi en becommentarieer dat.’ Als je zelf geen content binnenhaalt doen de cursisten dat zelf wel, ervaart Martijn Rademakers (docent Strategisch Financieel Management) vaak. ‘Dan zoeken ze ter plekke de casus op waar je het over hebt, om te controleren of het wel klopt wat je zegt.’ Waar zitten nog gaten in het opleidingsportfolio van Alex van Groningen? De crisis komt in deze context direct ter sprake. De enorme puinhoop die nog opgeruimd moet worden roept veel vragen op. Hoe kunnen banken en verzekeraars het vertrouwen herstellen? Hoe kunnen financiële catastrofes zoals de huidige crisis in de toekomst voorkomen worden? Dat zit hem niet in het optuigen van nog meer beheersingsmodellen en regelgeving, maar ‘behavioural finance’. Hoe ga je in moderne financiële omgevingen om met zaken als gedrag, cultuur en ethiek? Hoe dient een professional zich te gedragen? Daar valt nog veel te winnen en bedrijven investeren hier ook steeds meer in. Hier zien veel van de aanwezige docenten wel een potentiële nieuwe opleiding of toevoeging aan het bestaande aanbod.

DE GROTERE CONTEXT Waarderingsexpert Jan Vis pleit voor nog meer context in de opleidingen. ‘In tijden dat het hele economische stelsel op springen staat, ontbreekt fundamentele kennis. Zelfs onder afgestudeerden zijn er een hoop die niet weten hoe het monetaire stelsel in elkaar zit. In opleidingen zou die context een waardevolle toevoeging zijn. Nu gaan we vaak direct over op het bespreken van een probleem en pretenderen dat we de oplossing hebben. De vele crises van de laatste jaren tonen aan dat dit volstrekt niet het geval is.’ Eijckelhoff: ‘Een mogelijkheid om die context te versterken is al onze opleidingen te wortelen in één gegeven; we zijn er om vanuit een holistisch beeld van het financiële vakgebied een allround certified financieel manager af te leveren. Dit heeft wel invloed op de opbouw van al onze programma’s, want elke module zou ook moeten terugverwijzen naar de andere ‘modules’ en programma’s van Alex van Groningen.’ Jan Vis oppert dat het ook mogelijk is een dwarsdenker in te zetten op de trainingen. Die komt dan even langs om de wereld op zijn kop te zetten. ‘Het gaat om leren en niet om kennis’, stelt Wil Moeskops. ‘Kennis kun je ook van internet halen, maar hoe moet je de data interpreteren? Daar zijn oplei-

‘Interactie en plat leren zijn elementen, maar je kunt de deelnemers inderdaad ook bewust uit hun element halen’

dingen voor. Daarnaast is leren ook een sociaal gebeuren. De taak van Alex van Groningen is het creëren van de setting. Daarbinnen krijgen deelnemers verschillende vormen van leren gepresenteerd. Interactie en plat leren zijn elementen, maar je kunt de deelnemers inderdaad ook bewust uit hun element halen.’ Nog een belangrijke innovatie die geopperd wordt is het neerzetten van een opleidingshuis. Voor een vast bedrag kunnen deelnemers naar binnen en na een centrale opening waarin de inhoud wordt geschetst kunnen ze naar diverse masterclasses die plaatsvinden op financiële deelgebieden en soft skills. Allen interessante ideeën die vragen om opvolging. Zal de dag daarna het hele opleidingsaanbod worden omgegooid? Nee, maar geleidelijk aan voert de organisatie innovaties door die bijdragen aan het blijvend succesvol opleiden van ambitieuze finance professionals. n Alex van Groningen | Training & Opleiding 2015

12

strategie & groei

Excellent presteren valt te organiseren Het idee dat een optelsom van getalenteerde of zelfs geniale medewerkers vanzelf leidt tot excellente organisaties en dito prestaties gaat mank. Toch lijkt dat idee ondanks het Enron debacle in 2001 toch weer aan kracht te winnen. Tijd om een kijkje te nemen bij Pixar en de Britse marine: prachtige voorbeelden die laten zien dat de sleutel tot excelleren in de eerste plaats ligt in het onvermijdelijk maken van interne samenwerking. DOOR MARTIJN RADEMAKERS Het zal wel met de aanloop naar een nieuwe film te maken hebben: Ed Catmull heeft onlangs een boek geschreven over zijn lessen die hij geleerd heeft bij het leiden van Pixar: de maker van wereldberoemde animatiefilms als Wall-E, UP, Ratatouille en niet te vergeten de doorbraak Toy Story. Vaak zijn dit soort ‘I did it my way’ boeken een exercitie in narcisme, maar bij de nuchtere Catmull ligt dat gelukkig anders. Zijn boodschap is duidelijk: wil je dat je organisatie topprestaties levert, dan is het de kunst om je mensen ertoe te brengen hun beste krachten met elkaar te delen. Want, zegt Catmull, voor uitstekende prestaties hebben organisaties ‘duizenden ideeën en duizenden oplossingen voor problemen’ nodig. Dat krijg je niet in je eentje voor elkaar. Samenwerken is een vereiste. Reken maar dat heel wat directeuren en ‘creatieven’ bin-

nen Pixar daar aanvankelijk geen trek in hadden, want samenwerken op het scherpst van de snede is best lastig.

je er écht van vond?’ Ik denk dat heel wat bedrijven en instellingen wel een scheutje Catmull kunnen gebruiken.

Zelfs in het samenwerkingslievende Nederland blijkt het bundelen van krachten verdraaid moeilijk zodra het stadium van vrijblijvendheid is gepasseerd. Voor je het weet heb je te maken met een situatie waarbij een individu of een groep binnen de groep gaat domineren. Mogelijk nog funester is het wanneer conflictvermijdend gedrag de kop opsteekt: ‘ik laat jou met rust en dan laat jij mij met rust’. Heel comfortabel, maar zonder elkaars werk of ideeën aan gedegen kritiek te onderwerpen, kom je niet ver. Catmull, in zijn leiderschapsrol, is daar zeer alert op. Je zit bij Pixar in de gevarenzone wanneer hij je een vraag stelt in de trant van: ‘waarom vertelde je daarnet niet wat

Catmull méént het: in een interview voor het toptijdschrift The Economist laat hij er geen twijfel over bestaan dat eenlingen – hoe geniaal ook – het niet lang uithouden bij het bedrijf dat hij de afgelopen 30 jaar heeft opgebouwd. Catmull: ‘We had a couple of these cases – we actually got rid of them’. Tientallen jaren eerder, bij General Electric, had men al ontdekt dat je beter geen geniale eenlingen aan boord kon halen als je het beste uit de organisatie wilt halen. Kortom: talents fit for the job, but not fit for the organization? Niet aan beginnen. Catmull krijgt bijval van de bekende Canadese onderzoeksjournalist Malcolm Gladwell. In zijn essay ‘The Talent Myth’ in The New Yorker, maakt Gladwell korte metten met de hardnekkige misvatting dat topbedrijven de concurrentie verslaan doordat zij betere talenten aan boord te hebben dan de concurrentie. Eerst krijgen Enron en McKinsey er van langs (hoed u als de oude prak van ‘war for talent’ weer opgewarmd wordt!) en dan geeft

‘Je kunt beter geen geniale eenlingen aan boord halen als je het beste uit de organisatie wilt halen’

‘Ook de valkuilen kwamen aan bod’ Johan Stam, Financial Controller

OPLEIDINGEN | STRATEGIE & GROEI

ACTIEF IN OVERNAMES Bent u actief in overnames of wilt u een bedrijf (ver)kopen? Ontdek hoe u succesvol een bedrijf (ver)koopt. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren

BUSINESS CASE SCHRIJVEN Ontdek in één dag hoe u een succesvolle business case schrijft, presenteert en beoordeelt. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

13

‘Zijn boodschap is duidelijk: wil je dat je organisatie topprestaties levert, dan is het de kunst om je mensen ertoe te brengen hun beste krachten met elkaar te delen’

Organisaties staan continu voor de uitdaging zich aan te passen om afgestemd te blijven met hun snel veranderende en steeds complexere omgeving. Corporate universities stellen ‘slim leren’ centraal met strategieën om voortdurende afstemming te bewerkstelligen tussen organisaties en hun omgeving. Corporate universities worden over de hele wereld ingezet als vehikels voor strategie-gedreven leren. Het boek ‘Corporate Universities: Drivers of the Learning Organization’ van Martijn Rademakers is het enige boek op de markt dat een consistente verzameling concepten en strategische kaders biedt, gekoppeld aan een aantal zeer inspirerende praktijkcases uit verschillende industrieën.

hij een voorbeeld uit de 2e wereldoorlog dat ik u niet wil onthouden. De Amerikaanse en Britse marine streden in 1942 ieder op hun eigen manier tegen Duitse onderzeeboten die een grote bedreiging vormden voor de koopvaardijschepen die zorgden voor de aanvoer van cruciale grondstoffen en producten. Terwijl het in de Amerikaanse wateren prijsschieten was voor de Duitsers, wisten de Britten hun schepen bijzonder goed tegen de in groepen opererende U-boten te verdedigen. Hoe kon dat? Na onderzoek bleek dat de Britten een centraal aangestuurde organisatie hadden gevormd die hen in staat stelde tot snelle informatiedeling en strak gecoördineerde acties met veel verschillende spelers. De Amerikaanse marine koerste daarentegen op het genie van admiraal King, technologische know-how en decentraal management. Op zee bleek dit niet te werken: men miste letterlijk nogal eens de (onderzee)boot bij gebrek aan effectieve samenwerking. Pas toen de Amerikaanse marine in 1943 een organisatie vormde die gericht was op het benutten van de collectieve kracht, verbeterden de prestaties aanmerkelijk (van 36 vernietigde

duikboten in 1942, naar 75 in 1943). Nog meer talent toevoegen had weinig zin gehad, stelt Gladwell droogjes vast. Natuurlijk hebben organisaties talenten nodig, maar nog meer geldt dat talenten organisatie nodig hebben. In dat licht bezien is de uitspraak van de Italiaanse schrijver Luciano de Crescenzo treffend: ‘We are all angels with just one wing - we can only fly while embracing each other’. Bij Pixar en tal van andere bedrijven werken die omhelzingen in ieder geval uitstekend. Wie meer uit de organisatie wil halen, maakt een goed begin door alvast te beginnen met het aanzwengelen en omarmen van constructieve kritiek. n

BUSINESS VALUATION Krijg genoeg geld voor de aandelen van uw bedrijf bij verkoop. Betaal als koper niet te veel voor een bedrijf.

CORPORATE RECOVERY Bent u betrokken bij een faillissement, sanering of doorstart? Dan is deze cursus voor u onmisbaar.

Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 15 PE Uren

Dr. Martijn Rademakers is een strateeg in hart en nieren. Zelden zult u iemand zo gepassioneerd over strategie horen praten. Rademakers is gespecialiseerd in strategie en leiderschap en doceert en adviseert op topniveau in binnen- en buitenland. Hij is managing director van het Center for Strategy & Leadership te Rotterdam en is tevens visiting faculty aan de Rotterdam School of Management, waar hij ook is gepromoveerd. Hij geniet bekendheid als auteur van strategische business cases in de stijl van zijn leermeesters van Harvard Business School. Zijn huidige onderzoek is gericht op het toenemend belang van corporate learning als vehikel voor strategie-implementatie. Voor Alex van Groningen is Rademakers één van de kerndocenten voor de opleiding Strategisch Financieel Management.


STRATEGISCH FINANCIEEL MANAGEMENT Bent u CFO Ready? Groei van financieel vakman naar strategisch partner in de vijfdaagse masterclass. Periode 5 dagen Investering € 3.995 Certificaat 35 PE Uren

Kijk voor actuele data en locaties op alexvangroningen.nl

14

strategie & groei Groeiondernemer Kees de Jong

‘Overnames halen een bedrijf uit de flow’ ‘Door een overname haal je een bedrijf uit de flow. Als je in de flow zit dan lukken alle dingen en solliciteren de beste mensen bij jouw bedrijf. Dat is heerlijk. Bij een overname moet je daarom voorzichtig te werk gaan om de lopende processen niet te verstoren’, zegt groeiondernemer Kees de Jong. Hij heeft meerdere bedrijven opgericht en geleid, was vaste columnist in het FD en publiceerde recent de bestseller ‘groter groeien’. De Jong wil zijn kennis overdragen zodat meer ondernemers succesvol zijn. DOOR WILLEM VAN OOSTEN In de ogen van de ondernemer is groei via overnames geen eenvoudige opgave. ‘Een overname vertraagt alles en de kosten zijn enorm. In het jaar van een overname wordt er niet autonoom gegroeid en is er grote onrust. Als er op kosten wordt bespaard leidt dat tot veel onrust binnen het bedrijf, zeker als het mes wordt gezet in de compensatieregelingen.’ De Jong adviseert om fuserende bedrijven ruim de tijd te geven om te integreren. Hij put uit eigen ervaring. ‘De overname van mijn bedrijf Bloomerce door het Amerikaanse Survey Sampling International (SSI) in 2005 ging goed. De Amerikanen snapten het. Zij namen alle tijd om de bedrijven langzaam te integreren. Bloomerce kon na de overname door blijven werken op de manier die ze gewend was. Pas na twee jaar ging de cultuur van Bloomerce over in die van SSI.’

M&A DATINGSITE ‘Een van de grootste uitdagingen bij een overname is erachter komen wat een goede partij is en of er een match is tussen de mensen. Vaak wordt deze analyse niet goed gedaan, maar het is helemaal niet moeilijk. Een overname is net als een relatie. Op iedere datingsite vul je gewoon een test in. Dit hoeft niet lang te duren en er zijn maar weinig gegevens nodig. Deze tests hebben een hoge voorspellende waarde voor het succes van een relatie. Ook voor bedrijven zijn dit soort tests voorhanden, zoals de MBTI-test.’ Desondanks ziet De Jong dat de ‘relatietest’ bij veel bedrijfsovernames vaak wordt overgeslagen. Er wordt alleen naar de financials bekeken, waardoor later blijkt dat veel verwachtingen niet waar worden gemaakt. Daarnaast speelt het krachtenveld rond de deal een rol. ‘Veel deals worden er vaak door-

‘In het jaar van een overname wordt er niet autonoom gegroeid en is er grote onrust’

BETERE M&A DEALS Voorkom dat u om verkeerde redenen een overname doet. Neem de juiste beslissing, maak de beste deals. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

Alle prijzen zijn exclusief BTW

GRIP OP COMPLIANCE / CORPORATE GOVERNANCE Voldoe aan de groeiende regeldrift zonder gevolgen voor groei en winstgevendheid. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

IN CONTROL MET RISICOMANAGEMENT Ontdek feilloos de succes- en faalfactoren, voorkom flaters en integreer risicomanagement in uw organisatie. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

15

geduwd, omdat betrokken managers en overnameadviseurs alleen naar een Excel kijken en de deal graag willen doen. Zij zijn op zoek naar argument vóór de deal, niet naar mogelijke bezwaren.’ De Jong ziet wel bedrijven die succesvol zijn met overnames. ‘Als tachtig procent van de deals mislukt, is er nog altijd 20 procent die het wel voor elkaar krijgt. Een overname kan een hele goede manier zijn om snel te groeien, met name als je wil internationaliseren. Desondanks gaat er in mijn visie niets boven autonome groei. Het is de beste, leukste en goedkoopste manier om te groeien.’ In de ervaring van De Jong is de snelheid van autonome groei is afhankelijk van drie factoren: ambitie, leergierigheid en focus. ‘Het ambitieniveau is een bewezen succesfactor. Ondernemers met een groot bedrijf als doel groeien sneller. De mate waarin een ondernemer in staat is zich aan te passen is een tweede belangrijk factor. Dit laatste vereist het type leiderschap waarin iemand duidelijk een koers volgt, maar niet bang is deze te wijzigen als de markt daarom vraagt. Om te voorspellen of een bedrijf daartoe in staat is moet je naar de leider kijken. Heeft hij of zij interesse om nieuwe dingen te leren, dan is er kans op groei. De laatste factor, focus, is noodzakelijk om het verschil te maken. Een bedrijf kan niet beter worden dan de concurrentie als het alles probeert te doen. Door te focussen op een klein onderdeel, dan is er een kans dat het bedrijf zich daarmee onderscheidt van de concurrentie. Wij hebben dat ook gedaan met Bloomerce.’ VERNE HARNISH Op het pad naar groei maakt een ondernemer veel fouten. Volgens De Jong zijn de fouten de basis onder het toekomstige succes van een bedrijf. ‘Als ondernemer leer je het meeste

‘Een overname kan een hele goede manier zijn om snel te groeien, met name als je wilt internationaliseren’ van jouw eigen fouten. Daarvoor moet een ondernemer wel de juiste instelling hebben om de lessen te leren. Ook moet hij durven luisteren naar goede adviseurs. Ik heb zelf erg veel geleerd van mijn coach Leendert Bikker en van mijn ‘guru’ Verne Harnish.’ In een periode dat De Jong worstelde met zijn bedrijf en zelf niet wist hoe hij verder kon groeien adviseerde Bikker hem om zich in te schrijven voor een training aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Boston. ‘De lessen van Harnish waren voor mij een keerpunt in mijn carrière’, zegt De Jong. Het is van groot belang om naar de juiste mensen te luisteren. Ondernemers die bereid zijn hulp te vragen groeien sneller, maar ondernemers nemen doorgaans weinig aan van consultants en adviseurs. ‘Ondernemers luisteren alleen naar andere ondernemers. Vroeger wilde ik mijn problemen altijd zelf oplossen, maar als ik nu op een probleem stuit zoek ik altijd eerst naar iemand die het al eens heeft opgelost.’ PRIVATE EQUITY FOCUS OP CASH Ook venture capitalists en private equity investeerders hebben soms waardevolle ideeën. Zeker waar het gaat om een goede financiële huishouding. ‘Ondernemers hebben vaak te weinig oog voor de cashflow. Zo ging Bloomerce in 2001 bijna failliet, omdat wij niet door hadden dat we investeringen in ons bedrijf betaalden uit de opex van andere bedrijven. We hielden de cashflow niet in de gaten.’ Private equity managers zijn juist sterk gefocust op cash en weten veel van cashmanagement. Deze

SUCCESVOLLE STRATEGIEREALISATIE Hoe wordt u een betere strategische partner? Hoe werkt u aan een krachtige koers voor de organisatie? Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

kennis kan volgens De Jong zeer waardevol zijn voor een onderneming, maar kan ook verkregen worden door zelf te investeren in een goede financiële man. Toch is de ondernemer wel voorzichtig in zaken doen met private equity managers. ‘Bedrijven met een exit als doel hebben een verkeerde motivatie. Je wil dat bedrijven ‘begeisterd’ zijn om op eigen kracht te groeien. Voor een van mijn investeringen, YourNews, hebben we voor verdere groei van het bedrijf 40 miljoen opgehaald bij venture capitalists. Door wat ik daar heb meegemaakt was ik ervan overtuigd dat ik nooit meer geld bij investeerders ging halen. Je hebt niets meer te zeggen.’ Het bedrijf is tijdens de internetbubble ten onder gegaan. Toch verkocht De Jong later zijn bedrijf Bloomerce aan de Amerikaanse private equity investeerder Providence Equity Partners. De toenmalige eigenaar van SSI. ‘Ik kon harder groeien, maar ik kon geen vreemd kapitaal krijgen. We waren al 15 jaar aan het ondernemen. Toen kozen we eieren voor ons geld en hebben we het bedrijf verkocht.’ Na de verkoop van het bedrijven is De Jong niet op zijn lauweren gaan rusten. Hij adviseert en participeert in meerdere bedrijven en zet zich sterk in om andere ondernemers te helpen met verdere groei, onder andere als coach via Spark Entrepeneurs Education en het EO Accelerator Programma. n

TURNAROUND MANAGEMENT Overleef in crisistijd. Wat is het geheim bij succesvolle turnarounds? Reduceer kosten en ontdek groeimogelijkheden. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren


16

accountancy & fiscaal

3 experts over actualiteiten voor accountants Het accountancyvak blijft in het nieuws en uw werkzaamheden liggen onder een vergrootglas. Transparantie is het toverwoord. Hoe gaat u mee in al het digitale geweld? Op welke manier zorgt u ervoor dat u uw klanten proactief blijft adviseren? Hoe houdt u de omzet op peil en hoe waarborgt u de continuïteit van uw kantoor? U hoort het tijdens diverse actualiteiten cursussen die Alex van Groningen BV verzorgt.

PENSIOEN & DGA In 1 dag volledig up to date over actuele ontwikkelingen van de pensioenplannen. Ontdek fiscale en financiële gevolgen. Periode 1 dag Investering € 395 Certificaat 4 PE Uren

OPLEIDINGEN | ACCOUNTANCY & FISCAAL

ACTUALITEITEN LOONHEFFING In 1 dag alle actualiteiten over Loonheffing en Werkkostenregeling met volledige Prinsjesdagupdate. Periode 1 dag Investering € 695 Certificaat 5 PE Uren

DE PROACTIEVE ACCOUNTANT Verbeter uw kantoorrendement. Innoveer uw businessmodel, genereer meer klanten en stroomlijn uw workflow. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren

17

‘Het uurtje-factuurtje model is achterhaald en onethisch’ 20% RENDEMENT MET VALUE BASED PRICING Spoelstra & Scherer - overall winnaar van de Accountancy Awards 2015 - factureert niet meer op uurbasis, maar op basis van toegevoegde waarde, met een prijsopgave vooraf. Marcel Spoelstra licht het Value Based Pricing-verdienmodel toe en laat zien hoe het onderhanden werk significant daalt en hoe u 20% kantoorrendement behaalt. ‘Succesvolle accountants die Value Based Pricing hanteren richten zich niet alleen op kostenbesparing, maar juist op een hogere toegevoegde waarde, meer omzet, winst en cashflow. Het aloude uurtje-factuurtje model waarmee het gros van de accountants nog altijd werkt, is achterhaald, slecht voor de winstgevendheid en zeer inefficiënt. Het nieuwe Value Based Pricing-model is een goed alternatief. Volgens dit verdienmodel worden alle ‘projecten’ vooraf geprijsd op basis van hun waarde en niet op basis van tijd. Zodra de prijs vooraf is gebaseerd op waarde en de prijs en de werkzaamheden zijn gecommuniceerd met de cliënt, dan pas kan een uren-budget worden bepaald. Als de prijs eenmaal vooraf is afgegeven, is het uw missie om uw werk zo efficiënt mogelijk te doen met waarborging van de kwaliteit. Hiermee verblijdt u uw cliënt en creëert u capaciteit’.

‘Van Harder naar Slimmer Werken’ aan. ‘Voor accountants die hun productiviteit willen verhogen is dit een belangrijk onderwerp. Zeker nu zij zich steeds nadrukkelijker moeten verantwoorden voor de uren die zij declareren’. Word een ‘Productiviteits Ninja’, zoals Van den Berg het noemt.

‘Je hoofd is om ideeën te krijgen, niet om ze te onthouden’ Hoe word je een ‘Productiviteits Ninja’? In zijn gelijknamige boek beschrijft productiviteitsdeskundige Graham Allcott wat moderne kenniswerkers kunnen leren van de mindset van een ninja. Tijdens de masterclass gaat Marcel van den Berg ook in op de karakteristieken van buitengewoon productieve mensen. De Productiviteits Ninja onderscheidt zich door negen eigenschappen: Rustig & Kalm, Meedogenloos, Hanteert wapens, Onzichtbaar, Niet alledaags, Behendig, Zelfbewust, Voorbereid en Mens. Deze eigenschappen gebruikt Van den Berg als kapstok om (kantoor)situaties te behandelen. Centraal staat de vraag: hoe kan de accountant zijn productiviteit verhogen?

WERK SLIMMER, NIET HARDER Tijdens de masterclass Werk Slimmer, niet Harder pakt Marcel van den Berg van Think Productive het onderwerp

Het antwoord is ogenschijnlijk simpel: door zijn hoofd leeg te maken en anders te gebruiken. Want, zoals David Allen (‘Getting Things Done’) al zei: ‘Je hoofd is om ideeën te krijgen, niet om ze te onthouden’.

FISCAAL CONFLICTMANAGEMENT Wilt u tijdig fiscale conflicten herkennen en onderscheiden? Neem adequaat actie om de risico’s te beheersen.

BTW ACTUALITEITEN Voorkom boetes en beperk administratieve en fiscale risico’s. Breng uw BTW administratie helemaal op orde.

Periode 1 dag Investering € 795 Certificaat 6 PE Uren


GOEDE ACCOUNTANT GEEFT PENSIOENADVIES Het DGA-pensioen in eigen beheer is in heroverweging. Staatssecretaris Wiebes heeft de uitwerking van twee oplossingsrichtingen voor het pensioen in eigen beheer naar de Eerste en Tweede Kamer gestuurd. Hierbij gaat het om een fiscale reserve in eigen beheer voor de oude dag, de zogenoemde oudedagsbestemmingsreserve (OBR), en een variant op een beschikbarepremieregeling met een vast oprentingspercentage. Wiebes vraagt zich af of pensioen in eigen beheer niet aan het einde van zijn levenscyclus gekomen is. Theo Gommer, directeur van het Wetenschappelijk Bureau van de Akkermans & Partners Groep bespreekt de gevolgen van het PensioenAkoord voor de DGA, de uitkomst van de Nationale Pensioendialoog, de nieuwe pensioenmogelijkheden voor de DGA, het overgangsregime en hoe om te gaan met het nabestaanden- en arbeidsongeschiktheidspensioen.

‘De keus is aan de DGA. De adviseur begeleidt hem’ Uiteraard is deze materie voor accountants van belang: ‘Een goede adviseur begeleidt de DGA en zal vooral ook aandacht schenken aan de risico’s van vooroverlijden (nabestaandenpensioen), arbeidsongeschiktheid en vanaf pensioendatum het langlevenrisico. De keus is uiteraard aan de DGA. Hij is niet voor niets ondernemer en schat zijn eigen risico’s in. Dat hij dus pensioengeld wil kunnen gebruiken om te ondernemen is zijn goed recht’. n

WERK SLIMMER, NIET HARDER Bespaar 20% van uw tijd door slimmer en niet harder te werken. Verminder stress en verbeter uw productiviteit. Periode 2 dagen Investering € 1.495 Certificaat 14 PE Uren


18

controlling & risicomanagement De controller als businesspartner

Hoe staat het ervoor? Bedrijven zoeken vandaag de dag financiële professionals die proactief zijn. Controllers met lef, die zo nodig een afwijkende mening naar voren brengen, die adviezen ‘verkopen’ en die ingewikkelde zaken eenvoudig maken. Kortom, bedrijven zoeken business controllers. Aangezien financial controllers ook minder gevraagd worden op de arbeidsmarkt, door toenemende automatisering, is het ook in het belang van de controller zelf om de omslag tijdig te maken. Hoe staat deze ontwikkeling ervoor? We vroegen het Eric Kemperman, hoofddocent van de opleiding ‘De Controller als Businesspartner’. HOE STAAT HET ERVOOR MET DE ONTWIKKELING VAN DE CONTROLLER TOT BUSINESS PARTNER IN ALGEMENE ZIN? ‘De economische ontwikkelingen geven de controllers in algemene zin een positieve impuls; bedrijven letten meer op de centen en de risico’s en ook financiers en andere stakeholders hechten belang aan een goede invulling van de controllersfunctie. Controllers zouden van dit momentum gebruik kunnen maken door zich meer als business partner te profileren naar hun organisatie toe.’

‘Controllers doen er goed aan de meerwaarde van het vak controlling op een positieve manier onder de aandacht te brengen’

WELKE CARRIÈRE VRAGEN SPELEN BIJ CONTROLLERS IN RELATIE TOT HET ‘BUSINESS PARTNER’ THEMA? ‘Veel controllers willen graag een toegevoegde waarde leveren met hun kennis en ervaring aan hun organisatie. Dat lukt alleen maar wanneer zij zich ontwikkelen tot volwaardige professionals met een autonome mening en wanneer zij de juiste vaardigheden ontwikkelen om hiermee daadwerkelijk hun plek in de organisatie op te eisen; dat vraagt niet zozeer meer kennis, maar vooral durf en vaardigheden. ‘Hoe claim ik mijn plek in de organisatie en hoe gaat men mij zien als een financieel professional waar men naar luistert en belang hecht aan mijn mening?’ Met zulke vraagstukken zijn deelnemers vaak bezig.’ MOET EEN BUSINESS CONTROLLER DEEL UITMAKEN VAN HET MANAGEMENTTEAM OF JUIST NIET? ‘Deze vraag stel ik ook in onze training ‘De Controller als Businesspartner’. De antwoorden hierop zijn verschillend. Sommige controllers willen geen onderdeel zijn van het managementteam vanwege het gevaar dat

‘Bent u klaar om Business Controller te worden? Doe de nationale Business Controller Test op certified-business-controller.nl’

OPLEIDINGEN | CONTROLLING & RISICOMANAGEMENT

zij te veel onderdeel van de business worden en hierdoor hun onafhankelijke positie niet meer kunnen innemen. Zelf ben ik er wel een voorstander van om – zeker als business controller – lid te zijn van het MT. Je zit dichter op de business, hebt direct toegang tot alle informatie en invloed op de besluitvorming en kunt hierdoor een meerwaarde zijn in het team. Wel stelt het eisen aan jouw professionele autonomie en oordeelsvermogen en ook aan jouw communicatieve vaardigheden. Je moet soms durven een afwijkende mening te hebben en deze te uiten. Bespreek dit ook vooraf wanneer je onderdeel wordt als controller in een managementteam en wacht niet totdat je een keer de hakken in het zand moet zetten. Bereid jouw teamleden voor op jouw onafhankelijke kritische rol zodat zij weten wat ze van jou kunnen verwachten.’ WELKE BEPERKINGEN KUN JE TEGEN AANLOPEN IN BEDRIJVEN, EN HEB JE TIPS HOE DE BUSINESS PARTNER HIER HET BEST MEE OM KAN GAAN? ‘In veel organisaties leeft nog steeds het beeld dat de controller vertelt wat er niet kan of mag en als een politie-

CERTIFIED BUSINESS CONTROLLER Bent u de volgende Certified Business Controller? Word een succesvolle business controller in 6 maanden. Periode 16 dagen Investering € 9.500 Certificaat 60 PE Uren

‘Ook voor controllers geldt – juist omdat het vakgebied zich zo breed uitstrekt, ken je beperkingen’ agent rigide de kaders bewaakt. Dat is jammer omdat controllers meer te bieden hebben vanuit hun kennis en ervaring. Controllers doen er dan ook goed aan om dit beeld te bestrijden door de meerwaarde van het vak controlling op een positieve manier onder de aandacht te brengen. Verkoop het vak, zorg dat de organisatie jou leert kennen als ene professional met hart voor de business, maar ook met een eigen kritische mening. Vaak zijn controllers te veel vakman/expert en kunnen ze zich ontwikkelen op het gebied van communicatieve vaardigheden en ‘marketing skills’ voor de controllersfunctie.’

je kennis neemt van de business van jouw organisatie; verdiep je hierin! 2. Commutatieve vaardigheden; welke stijlen van beïnvloeden kun je toepassen? Kun je af en toe eens ‘professioneel boos’ worden of schuw je het conflict? 3. Lef! Je moet als controller zeker zijn van jouw zaak en overtuigend kunnen optreden, ook tegenover stevige managers. Dit vraagt om durf, maar ook hier geldt, ga ermee experimenteren, wacht niet tot dat ene grote onafwendbare ‘alles of niets’ conflict, maar ga geleidelijk nieuwe stijlen uitproberen. Werk op deze wijze aan jouw ontwikkeling op dat gebied.’

KUN JE ENKELE PRAKTIJKSITUATIES BESCHRIJVEN – AL DAN NIET UIT JE EIGEN PRAKTIJK – WAARBIJ DE BUSINESS CONTROLLER EEN SPILFUNCTIE KON INNEMEN? ‘Ik noem deze situaties ‘de momenten van de waarheid’ en iedere controller krijgt er geregeld mee te maken. Denk hierbij aan investeringsbeslissingen, business cases van grote projecten, beloningsvraagstukken, veranderende automatisering, overnames, fusies, et cetera. Juist in dergelijke situaties dient de controller de juiste balans te zoeken tussen de technische aspecten van het vraagstuk, de vooraf gedefinieerde kaders en de wijze waarop hij hier mee om wil gaan.’

WELKE KANSEN EN BEDREIGINGEN ZIE JIJ VOOR DE BUSINESS CONTROLLER IN DE KOMENDE JAREN? ‘Iedere controller kan werken aan zijn eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling. Goede controllers die zich op beide gebieden ontwikkelen blijven schaars en kunnen mooie kansen pakken op de arbeidsmarkt. Het mooie van het controllersvak is dat – zolang er maar dynamiek is in de economie – controllers populair zijn. Immers als de economie snel en flink groeit is er ambitie en innovatie bij ondernemers, hier kan de controller onderdeel van uitmaken. Maar wanneer de economie wat afkoelt wordt beheersing van kosten en risico’s, financiering en compliance weer belangrijker, daarin speelt de controller ook een rol. Pak dus het momentum en doseer de mate van control, dan zullen zich steeds weer kansen en mogelijkheden voordoen voor de professional die op een bewuste manier met het controllersvak bezig is.’ n

WELKE 3 PRIORITEITEN MOET EEN CONTROLLER ALS BUSINESS PARTNER HEBBEN? ‘1. Kennis / vakmanschap; weet waar je het over hebt; dat is een absolute voorwaarde, waar ik ook onder versta dat

CONTROLLER IN EEN WEEK Succesvolle opleiding voor iedereen die werkt of gaat werken als controller. Word een betere controller. Periode 5 dagen Investering € 4.295 Certificaat 35 PE Uren

Eric Kemperman is interim-controller en (financieel) directeur bij reorganisaties, fusies, verzelfstandigingen en (mega) projecten voor het bedrijfsleven en bij overheden. Hij is tevens interim-manager, trainer, adviseur en toezichthouder.

‘Hoe gaat men mij zien als een financieel professional waar men naar luistert en belang hecht aan mijn mening?’

DE CONTROLLER ALS BUSINESS PARTNER Van vakman naar adviseur, begeleider & coach. Ontdek hoe u een onmisbare businesspartner wordt. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren


20

controlling & risicomanagement

Risicomanagement – De do’s en don’ts ‘Wat zie je als het grootste risico voor je bedrijf?’ Dat vraagt Gert-Jan Willig, risicomanagementexpert (sinds 1 januari werkzaam bij het Havenbedrijf Rotterdam na jarenlang bij eerst PWC en daarna ASMI te hebben gewerkt), regelmatig aan deelnemers van de training risicomanagement waarvoor hij kerndocent is. ‘Het antwoord hangt af van de bedrijfstak en soort bedrijf waarin iemand werkzaam is.’ Voor tech-bedrijven is het verouderen van technologie het grootste risico dat ze structureel het meeste marktaandeel en geld kan kosten. ‘Een voorbeeld is Nokia’, zegt Willig. ‘15 jaar geleden hadden we allemaal zo’n telefoon, maar de strijd om de (smart)phones hebben ze toch verloren terwijl dat toen voor onmogelijk werd gehouden. Een onderneming kan lange tijd zeer stabiel opereren, maar een nieuw distributiemodel (bijv. a la Zalando) van een concurrent kan plotsklaps een grote bedreiging vormen en zelfs de continuiteit van je bedrijf bedreigen. Voor veel ondernemingen is reputatieschade een van de grootste denkbare risico’s, al is dat vaak lastig in geld uit te drukken, maar dat de impact groot kan zijn behoeft weinig betoog.’ DO’S EN DON’TS De vraag die deelnemers Willig het vaakste stellen in de cursus is hoe zij de algemene Enterprise Risk Management (ERM)-handvatten naar hun eigen praktijk kunnen vertalen. ‘Dat hangt natuurlijk helemaal af van het type organisatie, dus die vraag kan ik hier moeilijk eenduidig beantwoorden’, aldus Willig. Wel deelt hij de belangrijkste do’s en don’ts.

ENTERPRISE RISK MANAGEMENT / COSO II Voorkom verrassingen met Risk Management. Realiseer doelstellingen, benut kansen en creëer waarde. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren


Do’s – ‘Zorg dat het gevoerde risk management begint aan de top en verder zo veel mogelijk aanhaakt bij de bestaande organisatiestructuren, processen en verantwoordelijkheden. Ga niet iets volledig nieuws neerzetten in je bedrijfsomgeving, maar zorg dat je het zoveel mogelijk integreert met je huidige managementcyclus, planning & control en governance. Dat begint op hoogste niveau, waar strategische risico’s spelen en waar men de toon van het bedrijf bepaalt. Met behulp van het ERM-model kun je versterking aanbrengen waar je nog zwaktes toont door bijvoorbeeld naast financiële risico’s ook operationele, strategische en compliance risico’s te beschouwen. Het model begint met de doelen die de organisatie tracht te bereiken, het benoemen van de risico’s die een bedreiging vormen voor het behalen van die doelstellingen en vervolgens het helpen ontwerpen van de juiste beheersmaatregelen en dit als proces binnen de organisatie te borgen.’ Don’ts – Het grootste risico is volgens Willig dat ERM een papieren tijger wordt. ‘De toegevoegde waarde moet voortdurend aantoonbaar zijn. Het ontbreken van toegevoegde waarde is dus de grootste don’t wat mij

betreft. Dat ontstaat wanneer je het te beleidsmatig insteekt, maar het verder niet in de organisatie landt. Het managen van risico’s moet echt ‘leven’ en onderdeel worden van de bedrijfscultuur. Een discussie over ‘risk appetite’, wat vinden we acceptabel als risico en wat niet meer, behoort daar nadrukkelijk bij. Om het echt te laten landen is wel een lang traject van twee tot drie jaar’, stelt Willig. ZEPERTS EN FRAUDEZAKEN De redenen waarom het vaak misgaat zijn divers. Enerzijds ligt het veel al aan onvoldoende volwassen control, denk aan eenmalige projecten of nieuwe activiteiten, anderszins is er sprake van overmoed en te veel aan vertrouwen in een vanzelfsprekende goede afloop. Onderschatting dat het wellicht ook eens tegen kan zittten en het daar onvoldoende proactief op inspelen. Te veel vertrouwen ook dat tegenvallers of slecht nieuws op tijd worden gemeld, terwijl daar in de cultuur wellicht juist te weinig ruimte voor bestaat. Anderzijds vraag je jezelf af ‘waarom ging men niet eerder kijken bij dat buitenlandse pretpark in aanbouw of zag men zaken echt niet aankomen, zoals bij die groeiende voorraden op de balans?

‘Na de training merkte ik dat het opfrissen van mijn kennis gelijk voor onze organisatie ingezet kon worden’ Renzo Hof, Risk Manager

21

‘Bestuurders hebben nog wel eens het gevoel dat ze door hun managers altijd goed op de hoogte worden gehouden’

‘Wellicht de belangrijkste factoren bij risk management zijn uiteindelijk het gedrag en de cultuur’, stelt Willig. ‘Een agressieve bonuscultuur heeft inherent een keerzijde, namelijk een hoger risicoprofiel doordat de grenzen eerder worden opgezocht. Je hebt dan voldoende ‘checks and balances’ nodig om de risico’s bij dat gedrag te mitigeren. Cultuur is belangrijk omdat signalen dat risico’s zich kunnen voordoen wel tijdig bij de juiste mensen – meestal het bestuur – moeten landen.

Hoe kun je voorkomen dat je in deze valkuil trapt? Volgens Willig is het vooral belangrijk dat je de risico’s systematisch identificeert en bespreekbaar maakt. In een risicoregister kun je risico’s bijhouden en de gevolgen (impact) en kans. Vervolgens ga je de strategie bepalen voor de beheersing van die risico’s. ‘Je kunt risico’s naast beheersen door maatregelen ook accepteren zoals ze zijn, ze vermijden of ze verzekeren’, aldus Willig. ‘Je kunt ze overdragen aan anderen, bijvoorbeeld middels een joint venture of samenwerking. Een goed voorbeeld hiervan het ontwikkelen van hightech producten voor je afnemers terwijl deze participeren in de ontwikkeling ervan. Je belangrijkste afnemers laten investeren in de op maat te ontwikkelen technologie en het creëren van een zekerdere afzet van je producten in de toekomst.’

Bestuurders hebben nog wel eens het gevoel dat ze door hun managers goed op de hoogte worden gehouden, maar op kritische momenten horen ze het slechte nieuws toch te laat. Risicomanagement is per definitie een kritische noot, want het betekent veelal het nemen van maatregelen en soms het bijstellen of wijzigen van plannen. Niet iedereen staat er voor open die boodschap te zenden of te ontvangen.’

HOE WEET JE DAT JE IN CONTROL BENT? De million-dollar question, volgens de risk management expert, is hoe je zeker kunt weten dat je in control bent. Willig: ’100 procent zeker weten kan natuurlijk nooit. Zwarte zwanen kunnen altijd opduiken. Wel kan een hogere mate van zekerheid worden gecreëerd door goed risico management, en dat is succesvol Enterprise Risk Management. Kortom, zoveel mogelijk binnen je mogelijkheden doen om de uitkomst van je bedrijfsvoering zeker te stellen. Als het mis gaat heeft

IN CONTROL MET RISICOMANAGEMENT Ontdek feilloos de succes- en faalfactoren, voorkom flaters en integreer risicomanagement in uw organisatie.

RISICOMANAGEMENT Scan uw organisatie op risico’s en stel een beheersplan op. Verstevig groei en waarborg continuïteit.



iedereen namelijk het hoogste woord. Waarom hadden we geen werkend risico management, hadden we geen afspraken en waar waren de auditors? Waarom hebben we ons onderhanden werk niet beter geanalyseerd? Waarom zijn we daar niet eens gaan kijken bij die projecten? En hadden we maar geluisterd naar de waarschuwingen. Als risk manager heb je toch de taak de cultuur te beïnvloeden dat men voor risico signalen open staat. Een crisis zoals de meltdown van kerncentrale Fukoshima in Japan komt altijd heel onverwachts, maar achteraf zijn er voldoende waarschuwingen geweest. Al ruim honderd jaar stond een steen in de nabijheid van de plek van de centrale met de tekst: ‘hier niet bouwen, tsunami gevaar!’ Risicomanagement kan niet veel ellende voorkomen, maar ook een competitief voordeel opleveren, besluit Willig. ‘Dat betekent dat je het bewustzijn op voldoende niveau houdt en voldoende prikkels doet uitgaan naar de organisatie om over risico’s na te denken. De risicomanager heeft de taak de boel scherp te houden en het proces in gang te houden, want als het lang goed gaat verliest men toch meer en meer de interesse. Maar hij of zij moet niet als politieagent te werk gaan, maar als iemand die in dit proces faciliteert en waar mogelijk praktische zorgen wegneemt.’ n

22

controlling & risicomanagement

7 tips voor de public controller Bezuinigingen, technologische vernieuwingen, veranderende en nieuwe taken, samenwerkingen en fusies… Er komt van alles op publieke organisaties af. Omdat al deze vernieuwingen een financieel component hebben, draait de public controller overuren om grip te houden op de zaak. Claudia Heger, expert in public controlling, geeft 7 tips aan public controllers om deze perfecte storm te doorstaan en er zelfs beter uit te komen. DOOR JEPPE KLEYNGELD ‘20 jaar geleden werd het controllersvak geïntroduceerd in publieke organisaties. Toen was net nog veelal een administratieve rol. De opleiding SPD Bedrijfsadministratie bestaat zelfs nog steeds’, aldus Claudia Heger, sinds 2011 voorzitter van de EICPC, beroepsvereniging voor Public Controllers. ‘Een deel van dat werkveld is inmiddels verdwenen door automatisering. Nu zie je steeds meer de kentering naar business controller net zoals in het bedrijfsleven. De focus van de functie ligt op het helpen realiseren van organisatiedoelstellingen en grip krijgen op de middelen die nodig zijn dit te realiseren. Dat gaat veel verder dan alleen financiële middelen.’ Momenteel komen er veel veranderingen op de publieke sector af. Zo worden gemeenten in 2015 verantwoordelijk voor het bieden van zorg aan langdurig zieken of ouderen; burgers hulp bieden bij het vinden van werk (of een uitkering verstrekken) en de jeugdzorg. Ook worden bijna alle publieke organisaties getroffen door

PUBLIC CONTROLLER IN EEN WEEK Wilt u als public controller doorgroeien? Ontdek de kennis, instrumenten en vaardigheden die u moet beheersen. Periode 5 dagen Investering € 3.995 Certificaat 35 PE Uren


bezuinigingen en verandertrajecten. Zij zullen daarvoor goed met elkaar moeten samenwerken of fuseren. Veel verandertrajecten vragen nadrukkelijk op actieve deelname van de controller. FM.nl vroeg Heger om tips die public controllers kunnen inzetten om hun rol in deze snel veranderende omgeving zo effectief mogelijk te vervullen. Ze geeft er zeven: 1. CLAIM EEN STEVIGE POSITIE ‘Controllers moeten er vooral voor zorgen dat ze een stevige positieve weten te claimen. Idealiter zou je dat borgen in de governance, maar je moet je positie ook in het informele circuit afdwingen door gezag te verdienen. Het kost tijd om dat op te bouwen, en de effectieve public controller werkt daar continue aan. Onafhankelijkheid is ook erg belangrijk, want je oordeel moet wel wat waard zijn als degelijk adviseur. Dit heeft allemaal te maken met de persoonlijkheid van de public controller.’

2. FOCUS JE OP DE HOGERE DOELEN VAN DE KETEN Publieke organisaties zijn traditioneel erg gericht op de doelen en middelen van de eigen organisatie. Volgens Heger worden dat steeds meer de doelen en middelen van de keten waar de organisatie deel van uitmaakt. ‘Veel public controllers ervaren dit zo, maar hun instrumentarium is nog niet zover. Het contractdenken leeft nog volop. Daar ga je de omslag niet mee maken. Public controllers zullen steeds vaker kaderstelling moeten hanteren en niet voor het laatste cijfer achter de komma moeten gaan. De roep om steeds meer verantwoording ben ik het mee oneens. Het gaat eerder richting horizontale verantwoording.’ 3. BOUW EEN STERK NETWERK OP Mensen vinden ketensamenwerkingen over het algemeen lastig, maar de moderne controller is goed in het bouwen van netwerken, stelt Heger. ‘Ik moedig controllers aan om veel contacten te leggen in hun omgeving, dus ook bui-

NA DE OPLEIDING PUBLIC CONTROLLER IN EEN WEEK • reageert u adequaat op bezuinigingen en decentralisaties • geeft u strategische adviezen waar naar geluisterd wordt • gebruikt u de nieuwste inzichten in financiën en bedrijfsvoering • vergroot u uw invloed op belangrijke bestuursbeslissingen • communiceert u effectief in vaak complexe bestuurlijke verhoudingen

23

halen van de organisatiedoelstellingen. Uiteindelijk zijn de lijnmanagers verantwoordelijk voor het behalen van de doelstellingen en is de controller slechts een adviseur. Je kunt als controller adviseren, analyseren en voorstellen aandragen om die lijnmanager te helpen. Dat is je rol. Maar je staat er gelukkig niet alleen voor, want in veel organisaties is de nood tot bezuinigen doorgedrongen en je ziet als gevolg daarvan veel initiatieven als lean management opduiken. Bezuinigingen zijn van alle tijden. Als controller ben je aanjager van dat proces en ondersteun je het. Je kunt het ook toetsen. Hadden we dit verwacht of niet? Daar kun je vervolgens discussie over voeren.’

ten hun eigen organisatie. Het profiel van de nieuwe public controller vraagt nadrukkelijk om een externe blik. Publieke organisaties stellen andere eisen aan de controllers die ze zoeken. In nagenoeg alle vacature specificaties vind je de vraag naar communicatieve vaardigheden. Ik denk dat daar ook netwerkskills bij gaan komen. Het klopt dat er ook financial controllers zijn die daarin nog wat traditioneler zijn, maar de vraag om een andere rol wordt ook vaak door de organisatie ingegeven. De controller is ook een medewerker en zal dus mee moeten veranderen. Dat gaat vaak geleidelijk aan.’ 4. FACILITEER DE LIJN Door de vele bezuinigingen ligt de nadruk van de rol momenteel wel weer veel op de financiële kant. Maar dat vindt Heger niet meer dan logisch. ‘Er wordt weer veel meer gevraagd om financiële informatie. De public controller zal een balans moeten vinden tussen deze financiële vraagstukken en het adviseren van de lijn in het be-

PROJECT SUPPORT Krijg inzicht in succesvol opzetten, structureren en beheersen van projecten. Beschik over de juiste vaardigheden. Periode 2 dagen Investering € 995 Certificaat 14 PE Uren

5. BENUT DE VOORDELEN VAN ICT, MAAR MANAGE DE RISICO’S Een verandering in de publieke sector die je ook in het bedrijfsleven ziet is dat ICT steeds belangrijker wordt. ‘Big data biedt public controllers veel mogelijkheden’, aldus Heger. ‘Het besturen wordt de public controller makkelijker gemaakt, want hij of zij kan uiteenlopende zaken aan elkaar knopen. Maar het vraagt ook wat van de beveiliging en momenteel is dat nog een ondergeschoven kindje. Stel dat de gegevens van burgers op straat komen te liggen, dat wil je koste wat het kost voorkomen. Ook wil je niet dat mensen uit je eigen organisatie met privacygevoelige data aan de haal gaan. Dit is een integriteits- en governance vraagstuk. Risicomanagement rond ICT-beveiliging wordt een hot topic voor de public controller de komende jaren, dus zorg dat je daar klaar voor bent.’ 6. ZOEK DE BALANS TUSSEN VERTROUWEN EN VERANTWOORDING De Big Society komt eraan, een klimaat waarin burgers en lokale gemeenschappen ‘empowered’ worden en de overheid aan macht inlevert. ‘Iedereen in de

PROJECT CONTROL Stuur en beheer risicovolle projecten. Laat projecten succesvoller verlopen, bespaar tijd en behaal meer rendement. Periode 9 dagen Investering € 3.100 Certificaat 35 PE Uren

publieke sector is hier mee bezig, maar een pasklaar antwoord is er niet’, aldus Heger. ‘Hoe ga je dat aanpakken op een kosteneffectieve manier? Er gaan geluiden op om meer te sturen op vertrouwen, maar alleen vertrouwen werkt ook niet. Maar van alles dubbel controleren ben ik ook geen voorstander. Er wordt nu al vaak dubbel gecontroleerd. Als bijvoorbeeld een gemeente gaat controleren wat een partnerorganisatie uit de jeugdzorg al gecontroleerd heeft, ben je inefficiënt bezig. Je kunt er wel op vertrouwen dat je partnerorganisatie dat goed gedaan heeft. Kortom, je moet een balans zien te vinden tussen vertrouwen en verantwoording.’ 7. ZORG VOOR STURING OP KRITISCHE SUCCESFACTOREN Er komt veel op gemeenten af – jeugd en ouderenzorg, werk en sociale zekerheid – hoe ga je daar allemaal mee dealen als public controller? Heger: ‘Probeer de belangrijkste risico’s goed in te schatten. Kijk daarbij verder dan de financiële risico’s. Dit is moeilijk, maar wel cruciaal. Benoem ook de kritische succes factoren. Wat moet je in ieder geval goed regelen om succesvol te zijn in je taken? Kijk hoe je zoveel mogelijk in de eerste lijn kunt managen, zodat niet alle gevallen naar de tweede lijn doorsijpelen. De controller moet ook aanhaken bij de processen. Op een congres laatst bleek dat nog lang niet alle controllers zo ver zijn. Er moet nog flink wat gebeuren. Je kunt het ook aan medewerkers overlaten; het gaat er dan om dat zij zo goed mogelijk op de hoogte zijn van de materie. Daar waar de grote risico’s zitten mag de public controller best verder gaan dan ondersteunen en de regie op zich nemen. Het gaat er om dat de organisatie geëquipeerd is om met de nieuwe taken om te gaan. En daar speelt de controller een sleutelrol in.’ n

CREDIT MANAGER IN ÉÉN DAG Perfect inzicht in credit management. Zet uw afdeling Credit Management strategisch op de kaart. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren


24

verslaglegging & rapportage

Betaalt u te hoge accountantskosten? Hoogstwaarschijnlijk. Meerwerk is één van de grootste kostenposten bij de jaarrekeningcontrole en tegelijkertijd een belangrijk verdienmodel voor de accountant. Krijg uw meerwerk onder controle met 10 tips. Deze en andere tips komen aan bod in de training Accountantskosten Besparen.

1

MAAK NOOIT GEBRUIK VAN EEN FLAT FEE IN ‘BLACK BOX VORM’ Accountants maken graag gebruik van het flat fee concept. Voor een vast bedrag wordt de financial audit uitgevoerd. De werkzaamheden die worden uitgevoerd zijn vaak een black box of worden onvoldoende uitgewerkt. Het verdienmodel van de accountant wordt dan intransparant. Laat altijd een bijlage aan het auditplan toevoegen met de geplande uren en tarieven. Uw accountant is een urenfabriek en beschikt over uitgebreide urenadministraties. Een uitdraai uit het systeem is een zeer beperkte inspanning.

2

MANAGE VERWACHTINGEN Laat er geen misverstand over bestaan dat u van uw accountant in het

TRAINING ‘In onze management Targetlijn rapportage heb ik gelijk Periode dagen wijzigingen aangebracht’ Investering € (excl. BTW) Certificaat Uren Controller Bonny Körver, PE Financial

controleplan een realistische inschatting van de controlekosten verwacht. Laat duidelijk blijken dat u meerwerk als verdienmodel niet accepteert.

3

LET OP UITGANGSPUNTEN In uw audit- of controleplan is een paragraaf opgenomen met uitgangspunten, die op uw organisatie van toepassing zijn. Deze uitgangspunten zijn gedefinieerd in termen van juist, volledig, effectief, efficiënt en tijdig. In discussies over meerwerk zult u aan het kortste eind trekken. Indien u deze voorwaarden al accepteert, laat dan dat de uitgangspunten minimaal SMART uitwerken door de accountant.

zet en winst. Hij kan uw organisatie daarbij ondersteunen, maar ook zijn eigen organisatie is hierop ingericht. Uw (gespreks)partners zijn in de regel geslepen onderhandelaars. Een partner binnen een Big4 kantoor verdient ook in de recessiejaren gemiddeld 4,5 - 5 ton. En dat ondanks de scherpe tarieven op uw opdracht.

5

BEGRIJP HET VERDIENMODEL VAN UW ACCOUNTANT Uw accountant is expert op het gebied van het maximaliseren van om-

LAAT MEERWERK VOORAF ACCORDEREN Betaal alleen meerwerk als hier vooraf een formeel akkoord voor is gegeven. Laat de accountant een meerwerkofferte (p*q) opstellen met een gespecificeerd maximaal budget. Hierbij is maximeren van het budget belangrijk. Voorkom vervelende discussies achteraf door het principe van vooraf accorderen strikt te hanteren.

TRAINING FORECASTEN EFFECTIEF Hoe Targetlijn kunt u sneller en effectiever budgetteren en forecasten? Ontdek hoe planning u beter in control brengt. Periode dagen Periode Investering 2 € dagen (excl. BTW) Certificaat € Investering PE1.895 Uren Certificaat 14 PE Uren

FAST CLOSE TRAINING Wilt u uw afsluitings- en rapportageproces Targetlijn efficiënter inrichten? Versnel het auditproces en voorkom meerwerk. Periode dagen Periode Investering 1 € dag (excl. BTW) Certificaat PE Investering € 1.095 Uren Certificaat 7 PE Uren

4

| VERSLAGLEGGING Kijk voor actuele data en locaties&op alexvangroningen.nl RAPPORTAGE OPLEIDINGEN

25

6

INITIEER MEERWERKBEWAKING ACCOUNTANT Een goede meerwerkbewaking is geen luxe en de kosten worden eenvoudig terugverdiend. Zet het voorkomen van meerwerk op de vaste overlegagenda met de accountant of wijdt er specifieke overleggen aan. Er mag niet gestart worden aan meerwerk voordat deze is geaccordeerd door een bevoegde functionaris.

7

SPREEK DE MEERWERKTARIEVEN AF In veel gevallen hanteren accountants afwijkende meerwerktarieven. Deze kunnen oplopen tot 100 procent hoger dan de reguliere tarieven. Veel ondernemingen zijn achteraf blij met de (enorme) kortingen die ze weten te onderhandelen op de meerwerkfacturen. Let op, bij een korting van 30-50%

EFFECTIEVE RAPPORTAGES Verbeter rapportages met heldere vuistregels. Optimaliseer direct de impact van uw managementinformatie. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

betaalt u nog steeds het reguliere tarief van de accountant. Zet dus flink in op lagere meerwerktarieven.

8

BLIJF ALERT IN DE LAATSTE WEKEN/DAGEN Bij ondernemingen die reeds actief proberen te sturen op meerwerk is een ander fenomeen waarneembaar: de hoogoplopende meerwerkkosten in de laatste weken voor de deadline. Belangrijkste les: verslap nooit. Intensiveer in deze fase de meerwerkbewaking naar wekelijks of dagelijks indien nodig. Handhaaf alle gemaakte afspraken om meerwerk te voorkomen.

9

CONTROLEER DE MEERWERKFACTUREN Zorg voor een gedegen controle op de binnengekomen meerwerkfacturen aan de hand van de geaccordeerde

LEAN ESSENTIALS & LEAN ACCOUNTING Optimaliseer de efficiency binnen finance én bedrijfsbreed. Ontdek de enorme potentie van Lean management. Periode 2 dagen Investering € 1.495 Certificaat 14 PE Uren

contracten. Zorg dat de facturen zijn gespecificeerd conform de gemaakte afspraken (p*q). Laat de facturen voorzien van de urenverantwoordingen. Betaal geen kosten die niet vooraf zijn geaccordeerd.

10

HARD OP DE ZAAK, ZACHT OP DE MENS Voorkom vervelende gesprekken door vooraf goede meerwerkafspraken te maken en te handhaven. Met een accountant kunt u prima harde afspraken maken, maar zorg dat opmerkingen nooit persoonlijk worden. De integriteit van de accountant is een erg gevoelig onderwerp. Het recept voor een kwalitatieve en betaalbare financial audit is het resultaat van een goede en transparante samenwerking tussen u en de accountant. n

ACCOUNTANTSKOSTEN BESPAREN Ontdek hoe u bespaart op accountantskosten. Stroomlijn het auditproces, minimaliseer wachttijd en voorkom meerwerk. Periode 1 dag Investering € 1.095 Certificaat 7 PE Uren


26

verslaglegging & rapportage

In 4 stappen naar goede financiële SAP rapportages De conversie is klaar en de implementatieconsultants zijn weg. Uw financiële administratie is helemaal naar wens ingericht. U matcht de eerste facturen, verwerkt uw dagafschriften en draait de eerste afschrijvingsrun. Bovendien werken alle interfaces perfect. Na een paar weken bent u zelfs gewend geraakt aan die lastige gebruikersinterface. Kortom, u bent 'live' met SAP en u voelt zich een gelukkig mens. Geen horrorverhalen over mislukte implementaties voor u! DOOR CARLO VAN SCHIJNDEL En dan? U kunt nu uw gegevens invoeren, maar hoe krijgt u ze er weer uit? Uw vorige systeem had van die handige overzichten, maar in SAP kunt u deze niet vinden. Daar zal toch wel rekening mee gehouden zijn tijdens de implementatie? Een telefoontje naar de helpdesk maakt duidelijk dat u het moet doen met ‘standaard SAP’. Wat nu? Wat verwacht u eigenlijk aan rapportages? Welke gegevens? Welk format? Op welk moment? Kan dat wel met ‘standaard SAP’? Hebt u een rapportage tool nodig? En wat gaat u dat dan kosten?

1. Werklijsten Wat hebben uw medewerkers eigenlijk echt nodig om hun werk goed te kunnen doen? We praten dan over de gangbare overzichten zoals een open posten lijst, een vervaldatumanalyse of een saldibalans. Ja, die zien er inderdaad anders uit dan u gewend was. Dat kan ook niet anders, want u gebruikt immers andere software. En ja, het zou heel handig zijn geweest als net dat ene veld ook beschikbaar was, want dat had u vroeger ook. Maar het is nu eenmaal niet zo. Hoe erg is dat?

Deze vraag had u zich natuurlijk veel eerder moeten stellen. Gelukkig is het nooit te laat om te bedenken hoe uw financiële rapportagestrategie er uit ziet. In vier stappen komt u alsnog tot een goede strategie om de juiste informatie uit SAP te halen.

Een praktijkvoorbeeld vanuit de debiteurenadministratie. De standaard SAP vervaldatumanalyse verdient absoluut geen schoonheidsprijs. ‘Het standaard rapport deugt niet en bevat onvoldoende informatie. Daar kan ik mijn werk niet mee doen. Ik wil hetzelfde rapport

2. Stamgegevens De kwaliteit van stamgegevens bepaalt voor een groot deel het succes van uw SAP systeem. Daarom hebt u ook behoefte aan goede overzichten. En vanzelfsprekend wilt u deze gegevens dan kunnen downloaden naar Excel. Helaas biedt SAP niet veel op dit gebied. Mee leren leven? Niet nodig. Er is een goed alternatief beschikbaar in de vorm van SAP Query. Stelt u zich eens voor. Binnen een half uur hebt u een query

SAP VOOR FINANCIALS Krijg een perfect inzicht in SAP, maak de juiste rapportages en ontdek tal van handige trucs en shortcuts.

INTEGRAAL PERFORMANCE MANAGEMENT Van Strategie naar Actie. Voer ook bij uw organisatie een Performance Management systeem van wereldklasse in.

EXCEL VOOR FINANCIEEL MANAGERS Win tijd, verbeter uw analyses, presenteer effectiever en voorkom verrassingen. Excelleer met Excel.




als in mijn oude systeem’, aldus de betreffende medewerker. Bij nader inzien blijkt het niet te gaan om de inhoud, maar toch vooral om de vorm. Die wijkt af van wat hij gewend was. Hoe belangrijk is de opmaak? Hij kan zijn werk toch doen? We kunnen alles opnieuw bouwen of verfraaien, maar ligt daar uw prioriteit?


27

gemaakt van alle financiële velden van de artikelstam of van de NAW-gegevens van al uw buitenlandse klanten. Het selectiescherm is aan te passen, u kunt zelf de volgorde van de velden bepalen en … u kunt alles downloaden. De praktijk is toch iets weerbarstiger. Eindgebruikers krijgen vaak geen toegang tot SAP Query. Het blijkt ook nogal lastig te zijn om te bepalen welke tabellen u precies nodig hebt. Een stamgegeven in SAP bestaat vaak uit een combinatie van meerdere tabellen. En hoe controleert u het resultaat van uw query? Laat dit over aan een expert. Leg uw wensen uit aan de applicatiebeheerder en hij bouwt voor u die mooie query. 3. Maatwerk Het overkomt ons allemaal. U redt het niet met ‘standaard SAP’. Die ene werklijst die u maandagochtend nodig heeft, maar pas op uw bureaublad staat, nadat u iedere keer opnieuw met kunst en vliegwerk een aantal standaard rapporten aan elkaar knoopt, deze naar Excel downloadt om er daar nog een ingewikkeld algoritme op los te laten. Natuurlijk rechtvaardigt dit de vraag voor maatwerk, maar dan wel goed onderbouwd. Bij voorkeur met een business case.

Begrijpelijk, want de gevolgen van het onterecht uitleveren van goederen, terwijl dat volgens de afgesproken credit controls niet had gemogen, kunnen bijzonder groot zijn. Vele malen groter dan de kosten voor het ontwikkelen van een maatwerk rapport, waaruit direct de risico’s van uitlevering aan deze klant kunnen worden afgelezen. 4. Management informatie Wat doen we met management informatie? Wat mij betreft is het antwoord eenvoudig. Zoek een Business Intelligence oplossing. Verzamel gegevens in een Data Warehouse en presenteer ze via de juiste tools. Waarom een Data Warehouse? Omdat er meer is dan SAP alleen. U wilt gegevens uit verschillende processen en verschillende bronsystemen combineren, maar u wilt deze ook graag verrijken met externe informatie. Twee voorbeelden uit de Retail branche. Een fashion retailer koppelt zijn omzetcijfers aan de buitentemperatuur. Mensen kopen nu eenmaal meer als het 20 graden is dan op een tropische dag en bij ‘code oranje’ kopen mensen liever in een webshop. Weersverwachtingen spelen een strategische rol. Waar zou u de temperatuur vast willen leggen in uw SAP systeem?

Tijdens een implementatie bij een groothandel vroeg iemand van de debiteurenadministratie een hele specifieke Credit Management rapportage. De standaard beschikbare oplossing bestond uit de combinatie van een open postenlijst, een vervaldatumanalyse en een overzicht van stamgegevens. Het naast elkaar openen van drie verschillende SAP schermen, deze gegevens handmatig combineren en op grond daarvan besluiten een verkooporder al dan niet vrij te geven gaf deze medewerker geen prettig gevoel.

Een retailer op Schiphol vraagt naar uw instapkaart wanneer u iets koopt. Niet alleen omdat hij dat verplicht is, maar ook omdat hij daar zelf voordeel van heeft. Voor hem is dit een manier om te ontdekken welke artikelen de passagiers van de intercontinentale vlucht naar Bahrein kopen op Gate F8. Dat zijn namelijk andere dan die van de vakantiegangers op Gate B13 in afwachting van hun nachtelijke charter naar Faro. Waar zou u de vluchtgegevens vast willen leggen in uw SAP systeem?

VBA EXCEL Dé ultieme tool voor ervaren Excelgebruikers die echt alle mogelijkheden van Excel optimaal willen benutten.

EFFECTIEVE LIQUIDITEITSPROGNOSES Benut Excel’s potentieel volledig. Bouw in één dag een professioneel cash flow forecast model.


Conclusie Geen goede rapportages in SAP? Dat is veel te kort door de bocht. De keuze voor standaard software impliceert ook de keuze voor standaard rapportages. Aangevuld met een paar queries voor de stamgegevens zou u het hiermee moeten doen. Met een goede business case onderbouwt u de behoefte aan maatwerk, voor die ene enkele uitzondering. Strategische informatie haalt u uit een Data Warehouse (SAP Business Warehouse) en presenteert u met de juiste tools (SAP Business Objects). Stem de tool af op uw doelgroep. Een dashboard voor de CFO, een cockpit voor de operationeel manager en een web-rapport voor de lokale vestigingen. Dan blijft ook u een gelukkige SAP gebruiker! n


Carlo van Schijndel is werkzaam bij Ctac als SAP Financials Trainer. Daarnaast geeft Carlo opleidingsadvies op gebied van SAP opleidingen, schrijft opleidingsplannen en coördineert de uitvoering daarvan. Carlo van Schijndel is tevens docent voor Alex van Groningen voor de training SAP voor Financials.

US GAAP ESSENTIALS Rapporteert u volgens US GAAP? Beschik over essentiële US GAAP kennis die u paraat moet hebben. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren


28

fm club

Inspirerende editie FM Club in teken van effectief rapporteren Na succesvolle edities op de kantoren van AFAS, Exact en tijdens de Financial Systems Beurs, vond op donderdag 25 september de vierde FM Club van 2014 plaats op het Amsterdamse kantoor van Ajilon. Het thema: ‘Effectief Rapporteren en Control 3.0’. Ruim 100 vakgenoten namen deel. DOOR ONZE REDACTIE

Na een drankje te hebben genoten in de foyer van Ajilon (onderdeel van Adecco) – in hetzelfde gebouw waar ook het hoofdkantoor van V&D gevestigd is – begint de eerste masterclass ‘Optimaliseer de effectiviteit van uw rapportages’, waarna de CFO van Adecco Nederland en de Manager Planning & Control van V&D zullen spreken. EFFECTIEF RAPPORTEREN Merlijn Gillissen (Partner Decido CPM) geeft de deelnemers concrete tips en adviezen over hoe zij de impact van hun managementinformatie kunnen optimaliseren. Hij begint met een terugblik op de jaren 90’ toen de standaard rapportagesoftware aan een grote opmars begon. ‘Zelf was ik toen Cognos Consultant en ik dacht ook dat dit het beste was wat we financials te bieden hadden.’ Gillissen doelt op de uitgebreide dashboards en scorecards met enorm veel toeters en bellen, die toen gemeengoed waren. ‘De nadruk lag toen volledig op de technologie. De efficiency was misschien wel gegarandeerd, maar hoe zat het met effectiviteit? Kwam de boodschap wel aan?’ De vraag bij rapporteren is: Welk gedrag wil je hebben? En welke inhoud en presentatievorm passen daarbij? ‘De softwarebedrijven houden zich niet bezig met dat menselijke aspect’, aldus Gillissen. ‘Een boek dat ik aanbeveel is ‘Thinking, fast & slow’ van Daniel Kahneman. Deze Nobelprijswinnaar stelt dat we een snelle hersenhelft en langzame hersenhelft hebben voor onze denkprocessen. De snelle hersen-


Walter Woortman, Manager Planning & Control V&D

‘Als je niet oppast trekt de lezer van je rapportage al een conclusie voordat hij echt weet wat er speelt’ helft is dominanter. Als je niet oppast trekt de lezer van je rapportage al een conclusie voordat hij echt weet wat er speelt en past hij er zelfs zijn gedrag al aan aan.’ Een onderzoek onder financials dat Decido deed toonde aan dat de grootste valkuilen van rapportages zijn:

daarmee kun je snel en simpel patronen weergeven. Ook is het belangrijk om veel vergelijkingen te gebruiken: een goede rapportage plaatst informatie in context door vergelijkingen te presenteren. ‘De kern van effectief rapporteren is: Breng het misleiden van het brein terug naar een minimum, dan blijft er ruimte over om ook eens dieper te graven. Maak het de hersenen van je lezer zo gemakkelijk mogelijk.’

1. Te veel indicatoren tonen. De manager weet niet waarop te sturen. 2. Rapportages zijn te onoverzichtelijk om verbanden te leggen. 3. De managers hebben geen invloed op de indicatoren die ze te zien krijgen. 4. De KPI’s sluiten niet aan op de operationele besturing. Volgens Gillissen is het met simpele ingrepen mogelijk rapportages aanzienlijk te verbeteren. Daarbij is het motto: remove to improve. ‘Hoe minder inkt je gebruikt, hoe beter de boodschap overkomt. Veel financials gebruiken bijvoorbeeld graph charts in allemaal verschillende kleuren. Dat is niet effectief, gebruik zoveel mogelijk één kleur. Pie charts kun je beter helemaal niet gebruiken omdat zien wat voor percentage een taartpunt voorstelt erg moeilijk is voor het menselijk brein.’ Gillissen raadt aan sparklines te gebruiken;


30

fm club ‘Breng het misleiden van het brein terug naar een minimum, dan blijft er ruimte over om ook eens dieper te graven. Maak het de hersenen van je lezer zo gemakkelijk mogelijk’

GLOBAL TRENDS EN DE IMPACT OP FINANCE Na het praktische verhaal van Gillissen, vertelt Mark van Bussel (CFO Adecco) de bezoekers over trends die hij vanuit zijn wereldwijd opererende organisatie ziet en de impact van die trends op de finance functie. ‘Technologie is veruit de belangrijkste trend wat mij betreft, omdat die de grootste impact heeft op de verdienmodellen van organisaties. Markten zijn door digitalisering niet langer lokaal, maar global. Een luisterboek bijvoorbeeld kun je overal bestellen. Mijn dochters bestellen nu ook kleding uit Engeland. Ook onze eigen markt – het uitzenden – is een global markt geworden. Internationale concurrenten begeven zich steeds meer in Nederland.’ Van de financiële functie wordt steeds meer gevraagd, aldus Van Bussel. ‘Een finance professional heeft steeds meer kennis nodig van andere disciplines om zijn/haar werk goed te kunnen doen, denk aan de geldmarkt, de verkoopmarkt, de inkoopmarkt, financieringsstructuren, et cetera. Die kennis heeft de financial nodig om forecasts te kunnen maken. Indien uw organisatie het niet al van u verwacht, zou ik het zelf toch gaan doen: u zou op tenminste één specialisme kampioen moeten worden.’ Van Bussel sluit af met zes kernkwaliteiten die de controller anno 2015 zou moeten bezitten.


31

Merlijn Gillissen, Partner Decido CPM

Dat zijn; • Overtuigingskracht • Impact • Visie • Lef en kritische houding • Zelfstandig / onafhankelijk • Verbindende kwaliteiten

huren. We willen geen financials die achter hun spreadsheets blijven zitten, maar mensen die proactief de business ingaan. We hebben een roadmap en er moet heel veel gebeuren. Voor finance liggen hier mooie kansen om deze strategie te helpen realiseren, en ons succesvolle concept – dat al 127 jaar bestaat – te vernieuwen en revitaliseren.’

NIEUWE STRATEGIE V&D De laatste spreker is Walter Woortman (Manager Planning & Control V&D). Hij vertelt passievol over de veranderingen bij het warenhuis, dat sinds 2010 in handen is van de private equity firma Sun European Partners. ‘Veel kleine modezaken hebben de crisis niet overleefd’, begint Woortman. ‘Dat biedt kansen voor ons om flink te groeien in het middensegment. We gaan 100 nieuwe merken introduceren de komende periode. En we gaan onze webshop uitbouwen, zodat we een echte omni-channel speler worden. Ons doel is marktleider te worden in alle kledingsegmenten en onze omzet per vierkante meter winkel flink te vergroten.’

FM CLUB CAFÉ Na afloop van de masterclasses begeven de deelnemers zich naar de netwerkruimte voor een biertje, een frisje en natuurlijk een paar bitterballen. Er komen enthousiaste reacties op de presentaties, en bekenden en onbekenden praten druk over wat ze – vooral op professioneel vlak – bezighoudt. Werken aan een opdracht, of een opdracht net afgerond. Zoekend naar werk, of even ontsnappen aan de dagelijkse routines en wat nieuwe inspiratie opdoen. Voor FM Club leden, of geïnteresseerden die een keer een kijkje willen nemen, houd de website FMClub.nl in de gaten voor nieuwe evenementen. n

Woortman heeft twee financial controllers in zijn team en vijf business controllers. ‘Wat wij belangrijk vinden in onze financiële talenten is authenticiteit en geen aangeleerd gedrag. We testen nieuwe potentials op IQ en skills. Maar persoonlijkheid speelt vanzelfsprekend ook een grote rol in onze afweging wie in te

‘De financial anno 2015 moet op tenminste één specialisme kampioen moeten worden’


‘Prima netwerkmogelijkheid op een uitstekende locatie met een relevante masterclass als trigger.’

‘Goede gelegenheid om contacten op te bouwen binnen een netwerk van financials in diverse rollen en branches.’

‘Ontmoet collegae en ga de uitdaging aan van de benchmark. Doe een sessie bij FM Club.’

De heer Van Aalst CFO/COO, Entrepreneur & Investor bij Quintac Management Services

De heer Berkhout Berkhout Interim & Advies

De heer Lap Interim controller bij PTC

FM CLUB FORA NAJAAR 2015

Beïnvloeden zonder Macht

Met Planning in Control

Bekijk actuele data en locaties op FMClub.nl

Jaacongres Finance Transformation

MEER KENNIS GROTER NETWERK SNELLERE CARRIÈRE WORD LID VAN DE FM CLUB EN PROFITEER VAN ALLE PRIVILEGES:

• Ontmoet vakgenoten en laat u inspireren tijdens netwerkborrels van de FM Club • Bezoek FM Club Masterclasses over actuele financiële onderwerpen (met PE Certificering) • Ontvang FM Magazine, hét magazine voor de moderne finance professional • Verzeker u van deelname aan de belangrijkste jaarcongressen voor financials • Bezoek interessante bedrijven

Meld u vandaag nog aan via FMClub.nl

Tip: Tip: Cursisten Cursisten van van Alex Alex van van Groningen Groningen Trainingen Trainingen melden melden zich zich kosteloos aan voor dede FMFM Club. Volg een cursus viavia alexvangroningen.nl. kosteloos aan voor Club. Volg een cursus alexvangroningen.nl.

34

financiële analyse

Financiële vastgoedkennis is onmisbaar, 3 redenen waarom! Het ergste punt van de vastgoedcrisis ligt achter ons. Tijd om weer vooruit te kijken. Maar niet zonder heel goed te kijken naar financiële vastgoedmechanismen en hoe die functioneren. In dit artikel vindt u drie essentiële lessen in vastgoed die iedere financial moet begrijpen. DOOR ABDEL SALEMI

De vastgoedcrisis heeft ons wakker geschud. We zijn opeens voorzichtig geworden met investeren in vastgoed. De grote vraag is of dit veroorzaakt is door de financiële crisis of dat het iets was wat toch op het punt stond te gebeuren, gezien de ontwikkelingen die we in het afgelopen decennium hebben doorgemaakt. Omdat de vastgoedcrisis nu een feit is en wij mogelijk het diepste punt hebben gepasseerd, hoeven we ons gelukkig niet meer druk te maken over de beantwoording van deze vraag. Waar het wel om gaat is dat we op een andere manier moeten omgaan met ons vastgoedbezig en dat we op een financieel goed onderbouwde manier investeringsbeslissingen moeten nemen.

daarvan weer vooruit durven kijken. Dit kan niet zonder enige kennis van financiële vastgoedmechanismen. 1. TERUGKIJKEN Om vooruit te kunnen kijken en toekomstige investeringsbeslissingen te kunnen nemen, is het noodzakelijk om kennis te hebben van het verleden, van gerealiseerde kengetallen in de markt. Gerealiseerde prijzen kunnen veel inzicht en gevoel geven bij het risicoprofiel en rendementsverwachtingen.

De tijd van geloven dat het wel goed komt is voorbij. Het gaat erom dat we in staat zijn om lering te trekken uit onze ervaringen van de afgelopen jaren, tussentijds de mogelijkheid hebben om bij te sturen en op basis

We weten allemaal dat behaalde resultaten uit het verleden geen garantie kunnen bieden voor de toekomst, maar ze kunnen wel handig zijn om financieel inzicht te creëren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan gerealiseerde huurprijzen in een bepaalde omgeving, gerealiseerde verkoopprijzen voor een bepaald vastgoedproduct, verhoudingsgetallen zoals een bruto aanvangsrendement of netto aanvangsrendement, gerealiseerde bouwprijzen, indices voor kosten en opbrengsten, rentekosten, et cetera.

CONTROLLER IN EEN WEEK Succesvolle opleiding voor iedereen die werkt of gaat werken als controller. Word een betere controller.

VASTGOEDREKENEN Creëer zekerheid in uw projecten. Voorkom missers door een doordacht financieel plan voor uw vastgoedportefeuille.

Periode 5 dagen Investering € 4.295 Certificaat 35 PE Uren OPLEIDINGEN | FINANCIËLE ANALYSE


Behalve het hebben van kennis en gevoel bij deze getallen, is het ook belangrijk om te begrijpen waarom bepaalde kengetallen zich zo ontwikkeld hebben als ze zich ontwikkeld hebben en waarom er in sommige situaties afwijkingen zijn ten opzichte van de regel. Ieder gebouw is uniek omdat het zich op een andere locatie bevindt in een andere omgeving. Dit vraagt altijd om een goede analyse van de situatie en interpretatie van de opgehaalde marktinformatie. Deze kennis is essentieel om financiële vastgoedbeslissingen te kunnen nemen. Kortom: bezint eer ge begint. 2. VOORUITKIJKEN Een investeringsbeslissing nemen gaat altijd over een toekomstige situatie. Grond aankopen om een woningcomplex op te ontwikkelen, een kantoorgebouw slopen om huurwoningen op te bouwen of toch het gebouw als kantoor renoveren, een eigen gebouw verkopen om ergens anders te huren of toch te blijven zitten, een gebouw opknappen of grondig

STRATEGISCH WERKKAPITAAL MANAGEMENT Ontdek alle aspecten van werkkapitaalanalyse en performance indicatoren. Realiseer structureel betere cashposities. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren

35

renoveren, een huurwoningcomplex verduurzamen en bepalen welk deel daarvan rendabel is, enzovoorts. Het gaat in veel situaties om dergelijke vraagstukken die aan de voorkant antwoord moeten geven op een scenario wat zich in de toekomst gaat voordoen. Het gaat vaak om het vergelijkingen van verschillende toekomstige scenario’s waar toekomstige verwachtingen en toekomstige kasstromen in worden verwerkt. Als iets moeilijk is, dan is het wel het voorspellen van de toekomst. Om enigszins onderbouwd een uitspraak te kunnen doen over het feit of het financieel verstandig is om een bepaalde investeringsbeslissing wel of niet te nemen, is het noodzakelijk om de basisbeginselen van de financiële rekenkunde te beheersen. Hoe maak ik toekomstige kasstromen contant? Wat is contante waarde in relatie tot het rendement? Hoe zit het met het risicoprofiel van de ene investering ten opzichte van de andere? Wat is de terugverdientijd van een bepaalde investering? Zonder rekenkundige kennis blijft het gokken zonder strategie.

ook van belang om over enige financiële vastgoedkennis te beschikken, zodat bijvoorbeeld het behaalde rendement berekend kan worden. Daarnaast is het prettig om te kunnen berekenen wat er financieel moet gebeuren om de gewenste doelstelling (rendement) wel te behalen. Is het bijvoorbeeld verstandig om het gebouw nog leeg te laten staan of juist te verhuren voor een lagere huurprijs? Is het verstandig om een nieuwe kortlopende financiering af te sluiten tegen een lagere rente of de huidige financiering voort te zetten? Vastgoed is een product dat zich kenmerkt door een proces wat zich meerdere malen herhaalt. Het kent geen einde. Na iedere levensfase begint weer een nieuwe levensfase, dit kan het geval zijn na sloop, na verkoop aan een ander partij of anderszins. Het is een oneindig proces. Dit betekent dan ook dat er constant beslissingen worden genomen bij aanvang, tussentijds of aan het einde. Een vuistregel blijft altijd wel gelden, blijf je GBV gebruiken (Gezonde Boeren Verstand). n

Naast het begrijpen van rekenkundige vastgoedmechanismen, is het van wezenlijk belang om ook in scenario’s en alternatieven te denken. Een ding weten we aan de voorkant altijd zeker, het zal nooit zo uitkomen als gedacht. Om die reden is het relevant om meerdere scenario’s door te rekenen en zaken goed met elkaar te vergelijken. 3. TUSSENTIJDS BIJSTUREN Omdat het nooit zo gaat als van te voren bedacht, is het noodzakelijk om tussentijds te kunnen bijsturen. Behalve dat er aan de voorkant bij het nemen van de investeringsbeslissing hier voldoende rekening mee is gehouden door voldoende flexibiliteit in te bouwen, is het

INVESTERINGSANALYSES MET EXCEL Versnel en verbeter uw investeringsanalyses met Excel. Help uw organisatie en selecteer de juiste investeringen. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

Abdel Salemi is partner bij SENS real estate Bv

FINANCIËLE ANALYSE Signaleer sneller en beter de financiële risico’s en kansen voor uw onderneming. Voorkom missers en creëer waarde. Periode 3 dagen Investering € 2.295 Certificaat 19 PE Uren

BI VOOR FINANCIALS Wilt u een actievere rol spelen in Business Intelligence en Analytics projecten? Ontdek nu de power van BI. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren


36

finance & it IT-expert Ton Tijdink

Rekenen met IT-investeringen ‘Een van de grootste misverstanden over IT-investeringen is dat het niet mogelijk is om eraan te rekenen’, zegt Ton Tijdink, de man achter adviesbureau inspearit. Tijdink heeft meer dan twintig jaar ervaring op het gebied van IT-management. Organisaties helpen betere beslissingen te nemen over inzet van IT is de rode draad in zijn adviesopdrachten en trainingen. Zowel vanuit het perspectief van de leverancier als dat van de opdrachtgever. In de veelheid van beslissingen die organisaties moeten nemen is het geboden snel tot de kern van de zaak te komen: de aantoonbare toegevoegde waarde van IT. DOOR ONZE REDACTIE is om eerst een houtskoolschets te maken en uiteen te zetten waarom het een goed idee is om een investering te overwegen.’

Tijdink heeft in zijn werk gemerkt dat investeringen vaak nattevingerwerk zijn, waarbij bedrijven het moeilijk vinden om kosten en baten van een IT-investering te kwantificeren. ‘Het idee is wijd verbreid dat dit niet mogelijk is, dus het gebeurt ook weinig. Maar het kan best en is erg nuttig. Zelf heb ik hiervoor een speciale schattingstechniek ontwikkeld.’ Waarom er zo weinig aan IT-investeringen gerekend wordt, weet Tijdink ook niet precies. ‘Voor IT’ers zijn dit soort onderwerpen van nature ver van hun bed. Zij hebben tijdens hun werk weinig te maken met de kosten en baten van de systemen en programma’s die zij beheren.’

Het kweken van enthousiasme is belangrijk omdat de medewerking van de belanghebbenden nodig is bij het verkrijgen van informatie en cijfers. ‘Zodra je die steun hebt vanuit de organisatie kan je verder met de uitwerking. Uiteindelijk wil je toe naar een situatie waar je de kosten en baten van een IT-investering in één oogopslag kan zien – daarbij moeten ook risico’s en onzekerheden helder in kaart zijn gebracht.’

REKENEN MET IT EN SOFTWARE INVESTERINGEN Tijdink zegt dat het belangrijk is om niet meteen de cijferbrij in te duiken. ‘Het belangrijkste voordat je gaat kwantificeren is dat je eerst gaat kwalificeren. Als je globaal en kwalitatief naar je processen en mogelijke investeringen kijkt kan je die daarna veel beter en gedetailleerder kwantificeren.’ Daarbij is het cruciaal om alle belanghebbenden in de organisatie bij het proces te betrekken, vindt Tijdink. ‘De truc

BESPAREN OP IT De baten van IT-investeringen kunnen wijd uiteen lopen, zegt Tijdink. ‘Het gaat dan om hogere opbrengsten, kostenbeparing in het bedrijfsproces, goedkopere technische toepassingen en kostenvermijding.’ Tijdink noemt het ‘puur kicken’ als hij tien miljoen euro per jaar kan besparen voor een bedrijf door een ‘relatief kleine opdracht van 15.000 euro’. Tegenwoordig staan kostenbesparingen door cloud computing sterk in de belangstel-

FINANCE & IT Beschik over essentiële IT kennis die u als financial paraat moet hebben. Haal wél rendement uit IT investeringen. Periode 2 dagen Investering € 1.695 Certificaat 14 PE Uren

OPLEIDINGEN | FINANCE & IT

IT ESSENTIALS FOR FINANCIALS Bent u verantwoordelijk voor het IT budget? Zijn de voorgestelde IT investeringen wel echt de beste keuze? Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

UW EIGEN IT BUSINESS CASE IN ÉÉN DAG Na 1 dag onderbouwt u keuzes voor IT investeringen met een gedegen en doorgerekende business case. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

37

ling. Steeds meer firma’s besluiten bijvoorbeeld niet zelf servers te onderhouden, maar hun informatie en processen in de cloud onder te brengen. In euro’s kan dat wel een factor tien schelen.’ De opdrachten die Tijdink doet voor organisaties als Agentschap NL en de Belastingdienst zijn gericht op het beoordelen van IT-investeringen door creatief naar alternatieven te kijken. ‘Ik heb bijvoorbeeld gewerkt met een bedrijf dat commerciële software leverde aan transportondernemingen voor douane-aangifte. Die software was technisch verouderd en er zou geïnvesteerd moeten worden in een geheel nieuw product. Dat zou nooit worden terugverdiend door de software opnieuw te ontwikkelen. In zee gaan met een buitenlandse partij was nog een optie, maar kwam er in de doorrekening ook niet goed vanaf. Uiteindelijk is het met de grootste concurrent een klant-leveranciersrelatie aangegaan.’ FM CLUB – INVESTEREN IN IT Tijdens een recente editie van FM Club hield Tijdink een verhaal over investeren in IT. Dit is vaak een heet hangijzer, aldus de spreker. Zijn eerste advies luidt: ‘Ga goed voorbereid op pad.’ Tijdink heeft voor deze sessie een praktijkvoorbeeld voor een IT-investering bij een logistieke dienstverlener. ‘We hebben hier een risicogerichte aanpak gehanteerd. De betreffende organisatie had een nieuw systeem nodig voor het primaire proces. We zijn begonnen met alle scenario’s op een rij te zetten; opnieuw bouwen, in zee gaan met een partner, de software naar een nieuw platform verhuizen en nog een aantal opties.’ Vervolgens heeft Tijdink met het management van de betreffende organisatie alle risico’s per scenario op een rij gezet. ‘De volgende stap was bij alle risico’s maatregelen verzinnen totdat we een acceptabel risicoprofiel hadden’, aldus Tijdink. ‘Hetzelfde hebben we gedaan bij de baten. Scenario’s waarvoor we geen acceptabel risicoprofiel konden krijgen, elimineerde we. Vervolgens hebben we ook een extreem optimistische en pessimistische cashflow voorspelling gemaakt. Je weet dat de waarheid ergens

BI VOOR FINANCIALS Wilt u een actievere rol spelen in Business Intelligence en Analytics projecten? Ontdek nu de power van BI. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

Beslissers op IT-gebied zien zich voortdurend geconfronteerd met stijgende IT-kosten en toenemende wensen op het gebied van informatietechnologie. Hoe kunnen zij verstandige beslissingen maken over in welke IT zij wel en niet gaan investeren met hun gelimiteerde middelen? Professor Bert Kersten geeft 7 gouden tips voor succesvol investeren in IT. 1. Bepaal de toename van het aantal tevreden klanten door de investering 2. Bepaal de bijdrage aan grotere wendbaarheid van je organisatie 3. K ijk kritisch wat IT voor je bedrijf betekent: is het een commodity of een speerpunt? 4. Verbeter eerst je bedrijfsprocessen, ga daarna pas automatiseren 5. Zorg dat er een scenario B is: Kun je er weer vanaf en is er een weg terug? 6. Bouw niet zelf, tenzij software bouwen je core business is 7. Voorkom inteelt en tunnelvisie

in het midden ligt, dus dat is een heel handig stuurinstrument bij de projectuitvoering.’ Concluderend stelt Tijdink dat je bij een IT-business case eerst de verschillende scenario’s vergelijkbaar moet maken met inzicht in de kosten, baten en risico’s. Dat geeft uiteindelijk vertrouwen en draagvlak in de keuze die je maakt. En dat leidt weer tot rendement. n

VASTGOEDREKENEN Creëer zekerheid in uw projecten. Voorkom missers door een doordacht financieel plan voor uw vastgoedportefeuille. Periode 3 dagen Investering € 2.795 Certificaat 19 PE Uren

‘De problematiek van mijn klanten is overzichtelijk geworden’ Riewing van Eerden, Corporate Banker Vastgoed


finance & it

5 belangrijke verbeteringen binnen Excel 2013 Wat vooral in het oog springt binnen de vernieuwde Microsoft Officeomgeving is de strakke bijna sober aandoende interface van het lint, zeker als je het vergelijkt met de bont geschakeerde linten van de versies 2007 en 2010. Wat zijn andere belangrijke verbeteringen binnen Excel 2013? De 5 belangrijkste op een rij. DOOR GEERT WESSELS

REDENEN TOT OVERSTAP Of deze ontwikkelingen de gemiddelde Excel 2007 of 2010 gebruiker al direct aan zullen sporen om tot aanschaf van de versie 2013 over te gaan is overigens maar de vraag omdat voor velen de genoemde vernieuwingen niet van het allergrootste belang zullen zijn. Dit

SAP VOOR FINANCIALS Krijg een perfect inzicht in SAP, maak de juiste rapportages en ontdek tal van handige trucs en shortcuts.


eeld me ord t eo

8.9

xc

E

Periode 2 dag Investering € 1.695 Certificaat 14 PE Uren

1. DIRECTE TOEGANG TOT DE CLOUD De eerste verbetering. Via de menuopties ‘Openen’ en ‘Opslaan als’ heb je in Excel 2013 - naast de vertrouwde vaste server of schijfomgeving - nu ook direct toegang tot de cloud. Hiervoor heeft Microsoft de toepasselijke term ‘Skydrive’ bedacht. Binnen Skydrive kunnen werkmappen met meerdere personen gedeeld en bewerkt worden. Wordt gebruik gemaakt van Office 365 als abonnementsvorm dan zijn bestanden en werkmappen bovendien eenvoudig bereikbaar met bijna elke webbrowser.

Werkbladen kunnen eenvoudig worden ingesloten in een webpagina. Meerdere personen kunnen vervolgens tegelijkertijd werken met de gegevens in een Excel Web App omgeving, of de ingesloten gegevens rechtstreeks openen in Excel. Voor gebruikers die werken in een Web App omgeving is onder het lintonderdeel ‘Invoegen’ de knop ‘Apps voor Office’ toegevoegd, waarmee je in de webshop voor dit onderdeel belandt. 2. VERBETERDE ONDERSTEUNING OP HET GEBIED VAN GRAFIEKEN Ook op het gebied van grafieken heeft Microsoft verbeteringen doorgevoerd in Excel 2013. Om te beginnen biedt Excel 2013 uitgebreide ondersteuning bij het samenstellen van grafieken via de in het lint toegevoegde knop ‘Aanbevolen grafieken’. Deze aanbevelingen zijn met name handig voor gebruikers die onvoldoende wegwijs zijn in het groeiende labyrint van grafiekmogelijkheden.

EXCEL VOOR FINANCIEEL MANAGERS Win tijd, verbeter uw analyses, presenteer effectiever en voorkom verrassingen. Excelleer met Excel.

als

Bovendien is het - waar in het verleden uitsluitend op basis ‘platte’ eendimensionale tabellen kon worden gewerkt in Excel 2013 mogelijk om ‘relationeel’ met meerdere tabellen te werken. En hiervoor heb je het inmiddels veelgeroemde (maar niet altijd even eenvoudige) PowerPivot niet nodig.

kan anders liggen voor de nog altijd grote groep Excel 2003 gebruikers. Met het voortschrijden van de tijd wordt ‘incomptabiliteit’ richting jongere versies (2007, 2010 en dus inmiddels ook 2013) een steeds groter ongemak. Door direct over te stappen naar de versie 2013 heb je geen last meer van incomptabiliteit en pik je bovendien (ten opzichte van Excel 2010) een aantal nuttige extra’s mee.

ci

Ofschoon het er aan de buitenkant dan sober uit mag zien, achter de schermen blijkt wel degelijk sprake van een aantal vernieuwingen. In dit verband moet - naast het feit dat het gebruiksgemak op een aantal gebieden flink wordt verbeterd - zeker ook de directe toegang tot de cloud genoemd worden.

B

38

an el v oor Fin


39

Nadat je op de knop ‘Aanbevolen grafieken’ hebt gedrukt komt Excel - op basis van de onderliggende gegevensselectie - direct met een tiental bruikbare grafieksuggesties. Na het maken van de (in bovenstaand geval eerste) keuze verschijnt vervolgens de bijbehorende grafiek in het werkblad, waarbij vervolgselecties mogelijk zijn voor grafiekelementen (door op het plusje te klikken), de opmaak (door op het kwastje te klikken) en voor de te selecteren onderdelen op de x-as. Kortom: mits we niet te veeleisend zijn kan een kind voortaan de was doen bij het maken van een grafiek. 3. VERBETERDE ONDERSTEUNING EN MOGELIJKHEDEN OP HET GEBIED VAN DRAAITABELLEN Soortgelijke ondersteuning als bij het onderdeel grafieken biedt Excel aan de gebruikers van draaitabellen. Ook hier wordt de drempel - voor dit niet voor alle gebruikers even makkelijke onderdeel - aanzienlijk verlaagd met de toegevoegde knop ‘Aanbevolen draaitabellen’. Ook bij dit onderdeel komt Excel - op basis van de onderliggende gegevensselectie met een tiental nuttige suggesties.

Na het maken van de keuze voor een structuur van rijen, kolommen en getallen verschijnt de bijbehorende draaitabel. Met behulp van het eveneens verschijnende draaitabelmenu, kunnen verdere uitbreidingen of aanpassingen worden doorgevoerd. Naast deze ondersteuning is het nu ook mogelijk om een tijdlijn in de voegen, waarmee op snelle manier (door middel van filtering) gegevens op basis van tijdperiodes kunnen worden vergeleken. 4. SNELLE ANALYSE MOGELIJKHEDEN O.B.V. GEGEVENSSELECTIES Excel 2013 biedt de mogelijkheid om op basis van gegevensselectie - tot snelle analyses te komen. Na het maken van een selectie (door een gebied simpelweg met de muis in te kaderen) verschijnt rechtsonder automatisch een uitgebreid snelmenu. Hiermee kun je gegevens direct in een grafiek of (draai)tabel plaatsen of aanvullen met (voorwaardelijke) opmaak, totalen of sparklines. Als we als voorbeeld kiezen voor ‘Tabellen’ en vervolgens voor ‘Draaitabel’ dan komt Excel direct met een aantal suggesties om snel tot een draaitabel te komen.

5. RELATIONEEL WERKEN OP BASIS VAN EEN VERNIEUWD GEGEVENSMODEL De laatste verbetering… Excel 2013 werkt met een vernieuwd gegevensmodel waarmee het mogelijk is om - op basis van een draaitabel - met meerdere tabellen tegelijk te werken. In het vernieuwde gegevensmodel worden daartoe eerst relaties gelegd tussen de verschillende geïmporteerde tabellen, of tabellen die binnen Excel zelf op tabblad niveau zijn gedefinieerd. Deze vernieuwing in Excel 2013 betekent een enorme verbetering voor de groep gebruikers die - om verbanden te kunnen leggen tussen (vaak omvangrijke) tabellen op tabbladniveau - tot op heden ‘veroordeeld’ is tot de niet erg transparante functie ‘Verticaal Zoeken’. Bij deze verbetering past wel de opmerking dat begrip vereist is van relationele databases en dat je als gebruiker sowieso bekend moeten zijn met draaitabellen. n

Geert Wessels (1957) studeerde bedrijfseconomie aan de KUB (doctoraal 1981: specialisatie ondernemingsfinanciering) en volgde daarna nog diverse postdoctorale informaticastudies. Hij heeft verschillende staf-, advies- en managementfuncties vervuld binnen met name de gezondheidszorg en de volkshuisvesting. Zijn ervaringen met Excel liggen met name op het terrein van de financiële rekenkunde.

VBA EXCEL Dé ultieme tool voor ervaren Excelgebruikers die echt alle mogelijkheden van Excel optimaal willen benutten. Periode 3 dagen Investering € 1.995 Certificaat 18 PE Uren

INVESTERINGSANALYSES MET EXCEL Versnel en verbeter uw investeringsanalyses met Excel. Help uw organisatie en selecteer de juiste investeringen. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren

EFFECTIEVE LIQUIDITEITSPROGNOSES Benut Excel’s potentieel volledig. Bouw in één dag een professioneel cash flow forecast model. Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren


40

cedeo-certificering

Kwaliteit opleidingen Alex van Groningen ook in 2015 gecertificeerd door Cedeo Alex van Groningen staat voor hoogwaardige cursussen, trainingen en opleidingen met de beste docenten van Nederland. Daar hoort een Cedeo-certificering bij. Cedeo is de onafhankelijke certificerende instantie voor organisaties actief op het gebied van de human resources improvement. Cedeo verleent het keurmerk ‘Cedeo-erkend’. Cedeo doet dit op basis van klanttevredenheid, kwaliteit, continuïteit en bedrijfsgerichtheid. Daarmee is Cedeo de enige gespecialiseerde instantie voor de auditing en certificering van HR-dienstverleners. Alex van Groningen is en blijft Cedeo gecertificeerd. Om het opleidingskeurmerk te behouden voert Cedeo iedere twee jaar een onafhankelijk deelnemersonderzoek uit. Tijdens dit onderzoek dient meer dan 80 procent van de ondervraagde deelnemers de opleidingspresentaties van Alex van Groningen te waarderen met een 8,0 of hoger. Uit dit Cedeo onderzoeksrapport voor open opleidingen blijkt dat maar liefst 99,4 procent van de deelnemers van Alex van Groningen deze met een 8,0 of hoger waardeert. Voor maatwerk opleidingen is dit zelfs 100 procent. In het onafhankelijk onderzoeksrapport van Cedeo zijn de scores op verschillende onderdelen te vinden en positieve ervaringen van deelnemers te lezen, zoals: ‘Het was een helder aanbod met heldere informatie vooraf’, ‘Het programma sprak me aan’, ‘Ze zijn een serieuze speler in de markt’, ‘Ze hebben een goede naam in de markt’, ‘Het ging om een vrij specifieke training die zij geven’, ‘In vakbladen heb ik veel positieve recensies gelezen en in gesprekken met anderen werden zij als een kwalitatief goed opleidingsinstituut genoemd’ en ‘Ik had de keuze uit twee instituten en hun programma was wat uitgebreider en meer toegespitst op mijn situatie.’ Het trainingsinstituut Alex van Groningen is op verschillende onderdelen beoordeeld.


VOORTRAJECT Men is op verschillende manieren terecht gekomen bij Alex van Groningen Corporate & Finance Training. De respondenten hebben het instituut via het internet gevonden, zijn door een collega op Alex van Groningen gewezen of hebben zelf in het verleden al te maken gehad met het instituut. Redenen om voor dit instituut te kiezen waren onder andere: de goede ervaringen van collega’s, de prettige kennismaking, de marktkennis en het aanbod dat past bij de behoefte. Een citaat ter illustratie: ‘We hebben een aantal partijen aangeschreven en uitgenodigd. Zij vielen in positieve zin op door het meedenken en het aangaan van een echt partnerschap.’ Allen laten zich positief uit over de wijze waarop Alex van Groningen te werk gaat in het voortraject. OPLEIDINGSPROGRAMMA Over het opleidingsprogramma, dat wordt opgesteld aan de hand van het overleg in het voortraject, heerst bij allen tevredenheid. Er wordt goed geluisterd naar de wensen van de klant en in het voorstel voor het trainingsprogramma zit veel ruimte voor de opdrachtgever om aan te passen en bij te stellen. Illustratief zijn de volgende uitspraken: ‘Ze komen met oplossingen die verder gaan dan de behoefte die we hadden aangegeven’ en ‘Ze hebben heel professioneel een inventarisatie gemaakt van onze behoefte en dat omgezet in een training.’

41

De kosten van de training zijn vooraf bekend en de offerte is helder. UITVOERING Positieve tot zeer positieve geluiden worden gehoord over de wijze waarop het instituut de trainingen uitvoert. Uit de interviews komt als sterk punt vooral de praktijkgerichtheid van de trainingen naar voren met oefeningen en voorbeelden, die passen bij de doelgroep en de organisatie. Ter illustratie: ‘In onze branche heerst nogal een informele sfeer en daar speelden ze goed op in. Ze gingen heel goed in op de persoonlijke behoefte en de vragen van de individuele deelnemers en kwamen met voorbeelden uit onze dagelijkse praktijk’. OPLEIDERS Over de kwaliteit van de trainers zijn allen goed te spreken. De docenten zijn didactisch ervaren en deskundig en hebben vooral ook veel praktijkervaring. Verder wordt goed ingespeeld op signalen uit de groep en wordt veel ruimte gegeven voor het stellen van vragen. Enkele citaten: ‘Hij heeft heel veel kennis van de boekhouding en komt ook uit de praktijk. Hij komt bovendien met aansprekende voorbeelden’, ‘Het is een hele aardige man en een vakman’ en ‘Hij bezit de kennis en kan het goed overbrengen.’ TRAININGSMATERIAAL Uit de interviews spreekt tevredenheid over het cursusmateriaal, dat het instituut aanlevert voor de training. Men spreekt over een uitgebreide cursusmap van goede kwaliteit, die later nog heel goed als naslagwerk te gebruiken is. NATRAJECT Over de manier waarop vorm gegeven wordt aan het natraject is men tevreden tot zeer tevreden. Vaak worden de opleidingen afgesloten met een certificaat of een bewijs van deelname. Aan het einde is er voor de deelnemers nog een evaluatie in de vorm van een evaluatieformulier en ook met de opdrachtgever worden na afloop het verloop van de trainingen en de behaalde resultaten besproken. ‘Positief vind ik, dat ze verder gaan dan de gevraagde feedback op de training. Ze gaan er heel diep op in en zijn kritisch en opbouwend naar de organisatie’, geeft een van hen aan. Men is tevreden over de doelen, die zijn bereikt met de trainingen. ‘Het blijft een moeilijk onderwerp. Ze hebben zeker meer dan voldoende inspanning geleverd, maar het is ingewikkelde lesstof’ en ‘Ze hebben de gestelde doelen helemaal behaald.’

ORGANISATIE EN ADMINISTRATIE De organisatie en administratie van het instituut wordt door allen positief beoordeeld. Over het geheel gezien is de bereikbaarheid per telefoon en e-mail prima tot heel goed. Ter illustratie: ‘Het is uitstekend. Ze zijn altijd bereikbaar en ik krijg meteen terugkoppeling’ en ‘Ze bellen altijd terug’. Naast de flexibiliteit in het bepalen van het trainingsprogramma toont het instituut zich ook heel flexibel bij het verschuiven van data en het aanpassen aan de wensen van de klant. ‘Als er ad hoc veranderingen nodig zijn, is dat voor hen geen probleem’, vertelt een tevreden referent. Klachten hebben de geïnterviewden niet ingediend, maar open aanmerkingen van de klant worden direct opgepakt en serieus genomen. RELATIEBEHEER Men is tevreden over het relatiebeheer van Alex van Groningen. Het instituut stuurt regelmatig informatie via e-mail naar de klanten en nodigt hen uit voor bijeenkomsten. Enkele uitspraken: ‘Af en toe sturen ze een mail en informatie over cursussen. Dat vind ik prima’ en ‘Ik word actief door Alex van Groningen benaderd met informatie en uitnodigingen voor events, waar we gratis naar toe kunnen.’ PRIJS-KWALITEITVERHOUDING De respondenten zijn goed te spreken over de prijs-kwaliteitverhouding. Een en ander wordt geïllustreerd door de volgende uitspraken: ‘Ik vind dat het geheel goed in balans is’ en ‘De verhouding is in orde. Er wordt kwaliteit geleverd tegen een marktconforme prijs.’ TEVREDENHEID OPLEIDING / SAMENWERKING TOTAAL Over het geheel gezien is men tevreden of zeer tevreden over de kwaliteit van de opleidingen en de samenwerking met het instituut. Meerdere positieve punten worden genoemd, zoals: de kwaliteit van de medewerkers, de praktijkgerichtheid, het maatwerk, de marktkennis, de prettige samenwerking, het netwerk en de professionaliteit. Enkele uitspraken ter illustratie: ‘Het sterke punt van hen is de verbinding met de praktijk’, ‘Het is het stuk persoonlijk contact en de goede communicatie. We hebben zelf ook inbreng kunnen geven in de training, waardoor het maatwerk is geworden’ en ‘De trainer kon heel goed inspelen op de behoefte en voelde de groep prima aan. Hij had een en ander heel goed geïnventariseerd.’ Alle respondenten zijn bereid om Alex van Groningen aan te bevelen aan anderen. n


42

wet & regelgeving

5 belangrijkste wijzigingen in IFRS De sinds 2005 verplicht gestelde IFRS voor in de EU beursgenoteerde fondsen is nog altijd een uitdagende klus voor financieel managers, terwijl wijzigingen vaak grote impact hebben. Wij vroegen topexpert Stefan Betting om de belangrijkste wijzigingen eens op een rij te zetten. Wat betekenen deze aanpassingen voor uw organisatie? DOOR ONZE REDACTIE De 5 belangrijkste wijzigingen in IFRS:

langen moeten consolideren. Uiteraard willen ze daar onderuit komen, maar dat is vaak een lastig verhaal.’

netto activa en deelnemingen) of een gezamenlijke operatie (vertegenwoordigt rechten op de activa en verplichtingen voor risico's).

1. IFRS 10 - Consolidatie IFRS 10 betreft de consolidatieverplichting door IFRS. ‘Met IFRS 10 is een verruiming ingevoerd van het aantal ondernemingen dat geconsolideerd moet worden’, aldus Betting. ‘Het aantal ondernemingen dat geconsolideerd moet worden is hiermee verruimd. Dat betekent dat onder omstandigheden beursgenoteerde organisaties ook ondernemingen met minderheidsbe-

2. IFRS 11 – Joint Arrangements De bepalingen van IFRS 11 schetsen de administratieve verwerking door entiteiten die gezamenlijke zeggenschap hebben over een kapitaalbelang om gezamenlijk gehouden activa/activiteiten. Gezamenlijke zeggenschap heeft betrekking op joint ventures (wat neerkomt op een aandeel in de

Betting: ’Sinds de invoering van IFRS 11 mogen ondernemingen joint ventures niet meer proportioneel consolideren, maar moeten zij de zogenaamde ‘equity methode’ toepassen. Dit kan grote gevolgen hebben voor in het verleden gepresenteerde omzetten, resultaten en de samenstelling van de balans.’

S GAAP ESSENTIALS U Rapporteert u volgens US GAAP?Beschik over essentiëleUS GAAP kennis die u paraat moet hebben.

IFRS ESSENTIALS & IFRS ADVANCED Doorgrond de belangrijkste hoofdlijnen van IFRS. Ontdek de impact van IFRS en de gevolgen voor uw organisatie.

GRIP OP COMPLIANCE / CORPORATE GOVERNANCE Voldoe aan de groeiende regeldrift zonder gevolgen voor groei en winstgevendheid.

Periode 1 dag Investering € 895 Certificaat 7 PE Uren OPLEIDINGEN | WET & REGELGEVING



43

3. IAS 19 – Personeelsbeloningen ‘De wijzigingen in IAS 19 hebben grote invloed op de pensioenen van bedrijven’, aldus Betting. ‘Vroeger was het gebruikelijk om voor de ongerealiseerde actuariële resultaten een corridor-methode toe te passen. Dat hield in dat bedrijven wijzigingen daarin mochten uitsmeren over de gemiddelde resterende diensttijd. Kortom, een stukje in de winst-verlies rekening en een stukje in de balans. Dat moet nu anders. Als je ongerealiseerde actuariële resultaten hebt, moeten die via de comprehensive income statement worden verwerkt.’ Wat voor gevolgen heeft dat voor de externe rapportage rond pensioenen? Betting: ‘Nu dit is voorgeschreven kun je niet meer kiezen voor alle andere methoden die er waren. Bij een groot bedrijf, leidt zo’n aanpassing tot een behoorlijke mutatie in het eigen vermogen. Onder de huidige markomstandigheden een negatieve wel te verstaan.’

nemingen zeggen; het verwachte rendement is zes procent, daar maken we acht procent van. Dat mag niet meer omdat je sinds 1 januari de rente die je gebruikt aan de creditzijde ook voor de debetzijde moet gebruiken. Een probleem voor veel ondernemingen.’ 4. IFRS 12 – Toelichting op kapitaalbelangen ‘Onder IFRS was de toelichting op deelneming onvoldoende vond de IASB’, stelt Betting. ‘De uitgebreidere toelichting is nu verplicht.’ 5. IFRS 13 – De reële waarde waardering ‘Dat is een uitgebreide standaard waarvoor nu duidelijk uitgelegd is dat je met reële waarde een glijdende schaal hebt op drie niveaus. De wijze waarop je de reële waarde hebt bepaald moet je nu ook duidelijk uitleggen in de jaarrekening, eerst mocht je dat met behoorlijke vrijheid invullen.’

‘En dan is er nog een issue binnen deze standaard’, vervolgt Betting. ‘Als je een pensioenvoorziening bepaalt heb je twee kanten van de medaille. Enerzijds heb je een premieverplichting. Die verplichting moet je contant maken tegen de rente van hoogwaardige ondernemingsobligaties. Maar aan de debetzijde, de kant van de fondsbeleggingen, kon de onderneming zelf kiezen wat de verwachte gemiddelde rendementen waren. Je moet je voorstellen dat mensen die nu in dienst komen gemiddeld zo’n 100 jaar worden. Ze krijgen ook ieder jaar salarisverhoging. De verplichtingen bij een lange rente om contant te maken schieten omhoog en de rente is historisch laag te noemen. Dus de verplichting knalt omhoog totdat de onderneming bijna het hele eigen vermogen kwijt is. Vroeger konden onder-

WAT BETEKENEN DEZE ONTWIKKELINGEN VOOR DE FINANCIEEL MANAGER? ‘In de regel houden ondernemingen rekening met financiële ontwikkelingen zoals de crisis, waardoor zij, uitzondering daar gelaten, problemen krijgen met hun financiering. Wat zij graag zouden willen is dat ze door het aanpassen van formele en inhoudelijke eisen

LEAN ESSENTIALS & LEAN ACCOUNTING Optimaliseer de efficiency binnen finance én bedrijfsbreed. Ontdek de enorme potentie van Lean management.

FAST CLOSE Wilt u uw afsluitings- en rapportageproces efficiënter inrichten? Versnel het auditproces en voorkom meerwerk.


aan de jaarrekening en de daaraan ten grondslag liggen juridische bouwstenen, dat ze toch op een goede solvabiliteit en liquiditeit uitkomen. Dat is de uitdaging waar veel bedrijven voor staan. De vraag is of IFRS ze daarbij kan helpen.’ Wat betreft de pensioenen, veel bedrijven besluiten helemaal te stoppen met het pensioendossier, en gaan over op defined contribution, waarbij mensen alleen nog premie krijgen en dat is het. ‘Die ondernemingen durven niet langer zelf die risico’s te dragen om inperking inflaties, marktcorrecties, salarisstijgingen, en dergelijke mee te nemen. Dat zie je wel gebeuren, want het is voor grote ondernemingen bijna niet meer te financieren.’ ‘De loopholes in de weten regelgeving worden steeds kleiner’, concludeert Betting. ‘Alles wordt meer gereguleerd en er blijft minder ruimte over. Het wordt allemaal wat lastiger.’ n

Drs. Stefan Betting RA (1972) is vooraanstaand topdocent en examinator (Internationale) Externe Verslaggeving aan de Nyenrode School of Accounting & Controlling. Betting heeft meer dan 15 jaar ervaring met het geven van trainingen, masterclasses en cursussen op het gebied van externe verslaggeving. Van 2003 tot en met 2008 was Betting binnen Yacht verantwoordelijk voor het opleiden van alle financials binnen de organisatie. Hij heeft bij verschillende organisaties en in verschillende branches - van energie en telecom tot financiële dienstverlenging - grootschalige IFRS-projecten uitgevoerd. Daarnaast is hij CEO en oprichter van PROFEDA een organisatie gericht op accountants, advocaten en notarissen in binnen- en buitenland.

Periode 1 dag Investering € 1.095 Certificaat 7 PE Uren

ACCOUNTANTSKOSTEN BESPAREN Ontdek hoe u bespaart op accountantskosten. Stroomlijn het auditproces, minimaliseer wachttijd en voorkom meerwerk. Periode 1 dag Investering € 1.095 Certificaat 7 PE Uren


44

persoonlijke vaardigheden De noodzaak van effectief teamwork

5 fundamentele leiderschapsvaardigheden Financiële crises, internationale managementschandalen, smeltende ijskappen en opdrogende energievoorraden. Overal om ons heen worden we geconfronteerd met een steeds luider wordende roep om effectief leiderschap en betrouwbaar bestuur. En zowel zakelijk als relationeel geldt: wanneer vertrouwen afneemt, stagneert het tempo en stijgen de kosten. Oftewel, we betalen er prijzen voor. Individueel en collectief. Niet gek dus dat er zo veel te doen is over leiderschap: 513.000.000 hits als je googled op ‘leadership’… Leiderschap is ‘hot’. AAD DE BRUIJN EN NELLEKE VELDHUIJZEN ‘EGO-NOMIE’ In leiderschap werd lange tijd gekeken naar ‘het individu’. De persoonlijkheid van de leider stond centraal. Hoe flikt die CEO het? Wat zijn de specifieke karakteristieken en vaardigheden van onze helden? Wat is de strategie, de truck, de sleutel tot succes?

van de leider, maar op de vraag in hoeverre hij/zij als lid van de groep in staat én bereid is om gemeenschappelijke doelen te realiseren.

‘SHIFT HAPPENS…’ Gelukkig is deze focus aan het verschuiven. In toenemende mate wordt leiderschap beschouwd als een WEaangelegenheid. Belangrijk daarbij is dat leiders en volgers elkaar zien en waarderen als lid van hetzelfde ‘orgaan’ (team, organisatie). Het accent ligt nu niet in de eerste plaats op het individu of de persoonlijkheid

HET GELIJK VAN DARWIN Deze verschuiving is veel meer dan ‘nice to have’. Zij is broodnodig. Ondernemingen opereren in een wereld waarin vraagstukken steeds complexer worden. Het veranderingstempo ligt hoog, orde en voorspelbaarheid nemen af en ‘het juiste antwoord’ bestaat niet meer. Oorzaak en gevolg zijn moeilijk te onderscheiden en verbanden worden vaak pas gaandeweg of terugkijkend zichtbaar. In een dergelijke context is een betrokken en effectief samenwerkend collectief, dat zijn kennis en ervaring uitwisselt en opschroeft, onontbeerlijk. Diverse recente studies, waaruit volgt dat wereldwijd circa de helft van de werknemers niet ‘engaged’ zijn bij hun werk, vormen in dit licht een wake-up call.

CERTIFIED BUSINESS CONTROLLER Bent u de volgende Certified Business Controller? Word een succesvolle business controller in 6 maanden.

ONDERHANDELEN Gaat u goed voorbereid onderhandelen of gokt u dat het wel goed komt? Na de training rond u deals succesvol af.

In onze westerse kijk op economie, leiderschap en succes overheerst ook nu nog vaak het archetypische beeld van de alles-kunnende (of soms beter gezegd: ‘ik moet alles weten en kunnen’) heroïsche leider.


OPLEIDINGEN | PERSOONLIJKE VAARDIGHEDEN


Darwin had gelijk: ‘Het zijn niet de sterkste exemplaren van een soort die overleven – noch de intelligentste – maar juist de exemplaren die het beste met verandering omgaan.’ Continue leren, aanpassingsvermogen, veerkracht, betrokkenheid, doorlopende feedback en in connectie zijn met de realiteit zijn de sleutels tot beter zaken doen. Leiderschap dient dit proces te faciliteren. WELKOM AAN BOORD VAN DE WE-CONOMIE In ons werkveld zitten we bij heel wat MT’s aan tafel en werken we samen met vele executives en hun managers. Het is opvallend dat de meeste organisaties ruimschoots beschikken over de intellectuele ‘horsepower’, ervaring en expertise om te excelleren. Waar het aan schort, is het vermogen deze ingrediënten te integreren. Dat is de ‘missing link’. Leiders die hier wel in slagen, boren een geweldig potentieel aan. Zij krijgen teams en afdelingen op één lijn.

45

Zij zijn in staat de vaak broodnodige verandering in de bedrijfscultuur in beweging te brengen én te houden. Met hoge niveaus van loyaliteit, inzet en prestaties tot gevolg. DE FUNDAMENTELE VAARDIGHEDEN VOOR LEIDERS IN HET BOUWEN VAN EFFECTIEVE TEAMS Het creëren van effectief teamwork, begint bij de leider zelf. Hieronder benoemen we 5 fundamentele ‘soft-skills’ met keiharde zakelijke consequenties. Investeer in deze vijf vaardigheden en u wordt een katalysator voor effectief functionerende teams. 1. WERK VANUIT WAARDES Effectieve teams/organisaties werken vanuit duidelijke en kernachtige waardes die door teamleden worden gedeeld. Deze waardes geven richting aan ieder aspect van de organisatie, waaronder besluitvorming en gedrag. Het is essentieel dat er congruentie bestaat tussen waardes en het handelen binnen de organisatie. Als waardes niet – of opportunistisch – worden nageleefd, ontstaat bij individuen teleurstelling, cynisme en uiteindelijk gelatenheid. Daarentegen: als leden van de organisatie opereren vanuit gemeenschappelijke waardes, ontstaat er vertrouwen en cohesie. Hiërarchie en bureaucratie nemen af, pro-activiteit neemt toe. 2. LEADING BY EXAMPLE Leading by example is de kurk waar alles op drijft. Als je het beste wilt van mensen, wees dan zelf het levende voorbeeld. Het klinkt eenvoudig en tegelijk is niets confronterender. Het vraagt dat je met open vizier in de spiegel kijkt. Dat je jezelf uitdaagt. Dat je persoonlijke zwaktes, onzekerheden en beperkende overtuigingen onderzoekt en leert te overstijgen. Hoe vaak zien we niet directies die ‘samenwerking’ of ‘excellence’ binnen de organisatie promoten, maar

EFFECTIEF LEIDERSCHAP VOOR FINANCIALS Vergroot de effectiviteit van uw leiderschap. Inspireer écht uw mensen, communiceer helder en creëer samenwerking. Periode 4 dagen Investering € 2.995 incl. hotel & diner Certificaat 36 PE Uren

ondertussen elkaar de tent uitvechten of conflicten laten voortwoekeren. Aan het eind van de rit betekenen woorden niets en zeggen daden alles… 3. WORD EEN SPECIALIST IN ‘CHALLENGING CONVERSATIONS’ Spanningen, problemen, confrontaties en verschil van interpretatie zullen er altijd zijn. In conflict schuilt evenwel een geweldige potentie. Leer deze situaties tijdig te herkennen en te benutten. De leider die conflicten, confrontaties en discussies constructief weet te managen, maakt optimaal gebruik van de aanwezige kennis en ervaring, maakt betere keuzes, neemt gecalculeerd risico’s en verhoogd het commitment van zijn mensen. Wie deze vaardigheid niet beheerst, zal uiteindelijk genoegen moeten nemen met middelmaat. Met goede training en de juiste mind-set is dit voor iedereen te leren.

uitdaging, zowel op het wat als het hoe. Wanneer jouw top-performers zien dat collega’s wegkomen met middelmatige resultaten, excuses en politieke spelletjes, zullen zij om zich heen gaan kijken naar een betere werkgever of hun focus verleggen naar hun eigen belang. Maar wanneer zij zien dat hun leidinggevende de lat hoog legt én de rug recht houdt, zullen zij excelleren en het collectieve prestatieniveau verder omhoog trekken. Ga de ‘challenging conversations’ aan, investeer in je mensen met regelmatige, eerlijke feedback. Spreek ze aan op attitude, gedrag en resultaat. Als u, als leidinggevende, de weg baant, zijn uw mensen bereid de sprong te maken van ‘survival-zone’ (ieder voor zich en god voor ons allen) naar ‘performance-zone’ (een voor allen en allen voor een)… n

4. BRENG INTERNE COMMUNICATIE EN REFLECTIE OP GANG Maak alle relevante informatie bespreekbaar en zorg voor een continue stroom van feedback binnen het team. Evalueer aan het einde van iedere bespreking, kort en bondig. Geef en faciliteer 1:1 feedback en vraag daar zelf ook om. Dit creëert vertrouwen, je weet wat er speelt, en er ontstaat een cultuur waarin teamleden elkaar gemakkelijker direct zullen aanspreken. Als op een jaarlijks functioneringsgesprek verbeterpunten worden benoemd die nog niet eerder ter tafel zijn gekomen, dan is dat een serieuze alarmbel voor de kwaliteit van communicatie binnen het team. 5. SELECTEER ‘RACEPAARDEN’ EN HOUD ZE FIT Ontwikkel een hoge standaard ten aanzien van verantwoordelijkheid en het nakomen van afspraken. En handhaaf deze standaard. ‘Racepaarden’ willen

Aad de Bruijn en Nelleke Veldhuijzen zijn de Founding Partners van Leadership Matters. Beiden zijn internationaal werkzaam als experts op het gebied van leiderschaps- en teamontwikkeling, communicatie en duurzame cultuur- en gedragsverandering.

UW VOORDELEN NA DE TRAINING EFFECTIEF LEIDERSCHAP VOOR FINANCIALS • Optimaliseer uw vermogen om diversiteit te benutten en stimuleer eigenaarschap • Bepaal vol zelfvertrouwen uw koers en geef succesvol richting aan veranderingen • Wissel constructieve feedback uit en bouw connecties waar u van profiteert • Schakel snel en soepel en past communicatie aan op uw omgeving • Ontdek uw leiderschapsstijl en ontwikkel dé vaardigheden die uw direct reports nodig hebben


46

persoonlijke vaardigheden

8 do’s en don’ts bij presenteren Bij veel financials is de vaardigheid presenteren enorm onderontwikkeld, terwijl het juist door CFO’s en bestuurders als zeer belangrijk wordt gevonden dat hun mensen een krachtig en to-the-point verhaal kunnen vertellen. De beste manier om snel winst te behalen is om je te laten coachen, maar tot die tijd kunnen de volgende do’s en don’ts helpen om meer te overtuigen bij presenteren en flaters te voorkomen. DOOR JEPPE KLEYNGELD 1. DON’T – DENKEN DAT INFORMEREN GENOEG IS Als ‘gewoon informeren’ de motivatie is om een presentatie te houden, moet je je serieus afvragen of het wel de moeite waard is. Goede presentaties hebben altijd de doelstelling het publiek ergens van te overtuigen en ze aan te zetten tot actie. 1. DO – DUIDELIJK VASTSTELLEN WAT JE MET JE VERHAAL WILT BEREIKEN De meeste professionals die een presentatie moeten houden, beginnen met het in elkaar flansen van een PowerPoint. Dit is fout. Je moet eerst goed nadenken over wat je met je presentatie wilt bereiken. Een goede exercitie is de volgende vraag beantwoorden: Na mijn presentatie gaat mijn publiek… Een antwoord kan bijvoorbeeld zijn: Na afloop van mijn presentatie is het MT laaiend enthousiast over mijn voorstel en plannen ze een vervolgmeeting in om het nader vorm te geven. Dit geeft je een duidelijke opdracht mee als je vervolgens je verhaal gaat opbouwen.

OVERTUIGEND PRESENTEREN Wilt u leren om verbluffend goed te presenteren? Boei, verras, overtuig én bereik resultaat. Periode 3 dagen Investering € 2.495 Certificaat 21 PE Uren


2. DON’T – JE NIET VOORBEREIDEN Veel mensen, zeker extroverten, denken te gemakkelijk over een presentatie. ‘Dat doe ik wel even’, denken ze dan. Een onvoorbereide presentatie is echter nooit overtuigend. Topsprekers als Barack Obama bereiden elk detail tot in de puntjes voor en gelijk hebben ze. 2. DO – TIJDIG BEGINNEN MET DE VOORBEREIDING Het voorbereiden van een presentatie kost veel tijd, dus begin tijdig. Doe eerst het denkwerk (zie Do’s 1 en 2) en ga vervolgens het verhaal opbouwen. Schrijf nooit de hele tekst uit, want dan is de kans groot dat je van slag raakt als je tijdens de presentatie je tekst kwijt raakt. Wat wel werkt is je presentatie voorbereiden aan de hand van het kerstbomenmodel. Teken daarvoor een kerstboom en benoem de onderdelen. De stam is het onderwerp, de hoofdtakken zijn de hoofdonderdelen die je wilt behandelen, de twijgen zijn de subelementen per hoofdonderdeel en de dennennaalden zijn voorbeelden, anekdotes, grappen en illustraties die je

‘In deze training heb ik bereikt dat ik over mijn angst heen ben’ Wouter Kindt, Consultant Interim Management & Executive Search

gebruikt om het verhaal meer jeu mee te geven. De piek is de overtuigende conclusie of samenvatting. 3. DON’T – NIET NADENKEN OVER WIE JE VOOR JE KRIJGT Om publieksgericht te presenteren, zul je moeten weten wie er in de zaal zitten en daar je verhaal, je taalgebruik (gehalte vaktermen) en je kleding aan moeten aanpassen. Als je verschijnt in een driedelig pak in de betonmortelfabriek voor een presentatie heb je waarschijnlijk niet goed nagedacht over je publiek. Het gevolg is dat je je waarschijnlijk wat ongemakkelijk zult voelen. Dat komt je presentatie niet ten goede. 3. DO – JE VERPLAATSEN IN JE PUBLIEK Bedenk goed wie er in de zaal zitten en wat hun belangen zijn. Maak vervolgens heel duidelijk de voordelen van jouw betoog voor hun inzichtelijk. Hoe concreter hoe beter. Noem ook de mogelijke bezwaren. Dat maakt dat je empatisch overkomt en dat vindt je publiek wel zo prettig.

WERK SLIMMER, NIET HARDER Verminder stress en verbeter uw productiviteit. Bespaar minimaal 20% van uw tijd door slimmer te werken. Periode 2 dagen Investering € 1.495 Certificaat 14 PE Uren

47

4. DON’T – JE ONDERWERP TE UITGEBREID INLEIDEN Er zijn maar twee momenten dat je publiek volledige aandacht heeft voor jouw verhaal. Helemaal aan het begin en helemaal aan het einde. Ga je te lang in op de achtergrond van je onderwerp, ben je ze al kwijt voordat je zelfs maar aan je kernboodschap begonnen bent. 4. DO – ZORGEN VOOR EEN KRACHTIGE OPENING Begin meteen met een pakkende anekdote, een verbluffende statistiek, een memorabel verhaal, een inspirerende quote, of een boeiende retorische vraag. Je opening is de kans om je publiek in te pakken, dus laat die kans niet schieten. 5. DON’T – JE PUUR FOCUSSEN OP INHOUD De inhoud van je verhaal is zonder twijfel extreem belangrijk. Alleen als er een mismatch is tussen de woorden die je uitspreekt en de bijbehorende lichaamstaal en intonatie, maakt het bijna niet meer uit wat je zegt, want dan gaat je publiek toch af op je lichaamstaal. 5. DO – VOLDOENDE AANDACHT BESTEDEN AAN NON-VERBALE COMMUNICATIE EN INTONATIE Effectieve lichaamstaal en intonatie ondersteunen je boodschap. Gebruik daarom op het goede moment bewuste gebaren, of leg de klemtoon op woorden om je boodschap kracht bij te zetten. Denk ook aan pauzes houden, aarden (met twee benen op de grond staan), intentioneel bewegen en mimiek toepassen (de glimlach is een krachtig wapen). Jezelf op video vastleggen is een goede manier om je bewust te worden van je lichaamstaal en intonatie, en die waar nodig bij te stellen. Oefen je presentatie ook vaak.

DE CONTROLLER ALS BUSINESS PARTNER Van vakman naar adviseur, begeleider & coach. Ontdek hoe u een onmisbare businesspartner wordt. Periode 2 dagen Investering € 1.895 Certificaat 14 PE Uren

6. DON’T – GEEN (OOG)CONTACT MAKEN Veel mensen die presenteren, staan (deels) naar de PowerPoint toe waardoor het publiek geen oogcontact krijgt. Niet doen. 6. DO – JE HELE PUBLIEK BETREKKEN BIJ JE PRESENTATIE Oogcontact maken is misschien wel de belangrijkste non-verbale communicatie. Zorg dat je iedereen (zelfs bij grote groepen) regelmatig aankijkt. Denk niet dat het teveel is, want iedereen wil graag door jou gezien worden. Het kan niet genoeg zijn! Contact begint al als mensen binnenkomen, dus zorg dat je dan al helemaal geïnstalleerd bent. In de praktijk blijkt veel oogcontact maken voor veel mensen lastig, maar oefening baart kunst. 7. DON’T – TEVEEL INFORMATIE TONEN OP DE BEAMER Financials hebben er een handje van om hele financiële overzichten op een PowerPoint te zetten. Dat het voor hen gesneden koek is, wil niet zeggen dat collega’s uit andere disciplines het kunnen volgen. Zet ook geen grote stukken tekst op de beamer, dat is onleesbaar achter in de zaal. 7. DO – JE POWERPOINT PUBLIEKSGERICHT MAKEN Een PowerPoint is geen geheugensteuntje voor de presentator, maar een hulpmiddel voor het publiek. Maak hem dus publiekvriendelijk. Zet alleen de belangrijkste informatie (in bulletpoints) in de PowerPoint, gebruik mooie afbeeldingen en zorg dat de gebruikte kleuren en lettertypen (en lettergrootte!) bovenal goed leesbaar zijn. Ook op een afstand.

8. DON’T – NIET NADENKEN OVER HET EINDE Een slechte presentatie heeft vaak geen duidelijke – en laat dus staan – memorabele afsluiting. Hij stopt gewoon ineens en de presentator staat er vervolgens een beetje hulpeloos bij terwijl hij zegt; ‘dat was hem dan’. Dat wil je dus niet. 8. DO – EINDIGEN MET JE KERNBOODSCHAP Vlak voor het einde heeft het publiek weer even de volledige aandacht voor je presentatie, omdat ze weten dat het einde nadert. Dit is de uitgelezen kans om je kernboodschap nog eens duidelijk te herhalen om vervolgens af te sluiten met een knock-out slotzin. Denk hier goed over na en zorg dat je hem uit je hoofd kent (een beetje lullig als je slotzin er niet helemaal lekker uitkomt op moment suprême). n

Jeppe Kleyngeld is hoofdredacteur van FM.nl (Financieel-Management) en FM Magazine. Hij specialiseert zich met name in (financieel)management, controlling, credit management en carrière.

BEÏNVLOEDEN EN ADVISEREN Verbeter uw vaardigheden op het gebied van adviseren en beïnvloeden. Bereik met minder energie meer resultaat. Periode 3 dagen Investering € 2.295 Certificaat 21 PE Uren

finance voor niet-financials

5 tips voor betere samenwerking finance en sales Finance en sales. Twee afdelingen die niet altijd even goed met elkaar door één deur kunnen. Beide streven andere doelstellingen na en zijn niet of nauwelijks geïnteresseerd in elkaars werk. Dat leidt binnen veel bedrijven tot spanningen en uiteraard tot een niet optimaal bedrijfsresultaat. Samenwerking is in deze situatie het sleutelwoord.

Daar is tussen de finance en sales afdelingen veelal geen sprake van. Sales begrijpt heel goed wat omzet is, maar begrijpt of wil sales wel begrijpen wat de kostenkant is? Bewustwording van elkaars werk en het belang ervan, oftewel; het creëren van de juiste mindset

FINANCIEEL MANAGEMENT Financieel inzicht is cruciaal voor succesvolle managers. Beheers kosten en doe de juiste investeringen.

8.4

an

n

OPLEIDINGEN | FINANCE VOOR NIET-FINANCIALS

Fi

Periode 3 dagen Investering € 2.395 Certificaat Ja

eeld me ord t o e

ent

De kennis en expertise van beide vakgebieden zijn echter erg belangrijk en zeker als beide partijen effectiever met elkaar samenwerken, ontstaat een betere en succesvollere bedrijfsvoering. Een samenwerking opzetten tussen sales en finance is echter nog niet zo eenvoudig. Daarom een stappenplan om de beste ‘wij’ te creëren.

1. CREËER DE JUISTE MINDSET Finance en sales zijn zich er onvoldoende van bewust wat een nauwere samenwerking kan opleveren. Van groot belang is dat beide partijen van elkaar begrijpen wat ze precies doen en waarom ze dat op een bepaalde manier doen. Daar is nu te weinig aandacht voor. Beide partijen moeten zich afvragen waarom hun organisatie überhaupt bestaat. Een organisatie is een groep mensen die op werkgebied dezelfde ambitie heeft en dezelfde doelstellingen nastreeft.

em

Finance en sales worden vaak als vijanden gezien. De afstand tussen beide afdelingen is groot; het liefst ontwijken ze elkaar. Dit heeft niet alleen te maken met de verschillende soorten mensen die er werken, maar ook met de verschillende doelstellingen die beide afdelingen nastreven en een gebrek aan communicatie. Ze weten van elkaar onvoldoende wat er speelt en waarom zij hun werkzaamheden op een bepaalde manier doen.

B

48

cieel Ma nag

met betrekking tot samenwerking, is van groot belang. Finance moet meer betrokken worden bij sales en andersom. Als ze elkaar begrijpen, kunnen ze elkaar versterken. In de praktijk zie je vaak dat als sales iets verkoopt, er vaak nog verrassingen inzitten voor de uitvoerende kant. Dat heeft weer consequenties aan de kostenkant. Het moet een parallel proces zijn; finance en sales moeten gelijk met elkaar optrekken. Dat is niet alleen beter voor het bedrijf – de business case klopt dan beter – maar ook voor de klant. Het maken van een business case kan het beste overgelaten worden aan het nuchterdere finance. Sales maakt immers vaak te opportunistische business cases, en je wilt verassingen zoveel mogelijk voorkomen.

49

Wat zou een sterkere ‘wij’ als geheel uw organisatie opleveren? n

Wessel Berkman, The Brown Paper Company

B

Laat je commercie runnen door een finance-man, dan gebeurt er over het algemeen niet veel; je haalt geen omzet binnen. Laat je finance doen door salesmensen, dan willen ze weer te veel. Risico versus opportunisme; dat is de essentie van de samenwerking en dat moet allemaal ‘vastgelegd’ worden in een gemeenschappelijk DNA. Het DNA moet onderscheidend zijn en het moet gemeenschappelijk beleefd worden.

4. SAMEN COMMERCIE BEDRIJVEN In gesprekken met de klant is het belangrijk te laten weten dat niet alles kan; laat sales niet te veel beloven, want daarmee kunnen bedrijven zichzelf in de nesten werken. Samen commercie bedrijven is enkel mogelijk wanneer sales en finance van elkaar weten wat mogelijk is en wat niet. Hoe ga je de doelen samen daadwerkelijk bereiken? Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten beide partijen elkaar durven aanspreken.

5. NIET GAAN SLAPEN VOORDAT HET ECHT GEREGELD IS Het succes van de samenwerking tussen finance en sales heeft alles te maken met inzet en gedrevenheid van beide partijen als één team. Maar ook van ieder individu in dat team. Dus niet alleen het ‘hoe’ en ‘waarom’, maar ook het ‘wij’ en ‘ik’. Als de ‘wij’ en de ‘ik’ niet kloppen, dan kun je het als bedrijf wel vergeten. Samen als geheel het beste team vormen is het allerbelangrijkste doel. Salesafdelingen die enkel bestaan uit solistische mensen, hebben moeite met samenwerken. Kennis is macht, denken zij ten onrechte. Dat kan niet. Er is veel onbenut potentieel dat daardoor niet benut wordt. Door samen te werken haal je in iedereen het beste naar boven. Partijen die na het lezen of volgen van dit stappenplan de samenwerking nog niet of onvoldoende van de grond krijgen, zijn van harte uitgenodigd het event ‘Management zoals het bedoeld is’ te volgen. Centraal hierbij staat het vormen van een sterk organisatie-DNA en hoe management zijn rol hierin kan pakken.

JAARREKENING LEZEN Krijg inzicht in de jaarrekening. Ontdek in slechts in één dag hoe u financiële rapportages leest en beoordeelt. Periode 1 dag Investering € 1.195 Certificaat Ja

ONMISBARE ONDERWERPEN KOMEN AAN BOD • Inzicht in de jaarrekening • Ratio’s in het jaarverslag • Commerciële en fiscale cijfers • Creatief boekhouden en windowdressing • Van inzicht naar actie

eeld me ord t o e

8.9

Ja

arr

n

2. ONTWIKKEL EEN GEMEENSCHAPPELIJK DNA Indien er sprake is van de juiste mindset, dan is de volgende stap het ontwikkelen van een gemeenschappelijk en onderscheidend organisatie-DNA. Wat is het slimste salesproces? Hoe ziet een offerte eruit? Over dergelijke kwesties moeten sales en finance samen nadenken.

3. GEZAMENLIJKE COMMERCIËLE DOELEN OPSTELLEN ‘We gaan het doen; leren en verbeteren, met als doel het commerciële DNA te versterken.’ Dat moet de juiste instelling zijn in dit stadium. Ook hier komt die onderscheidendheid in DNA weer naar boven. Finance en sales moeten als ‘wij’ samen kijken naar hoe de organisatie zich kan onderscheiden van de concurrent. De doelen moeten beter zijn dan die van de concurrent, ze moeten waarde toevoegen voor de klant en ze moeten de latente pijn oplossen van de klant. Verrassend zijn, dat ook wel. Pas als de doelen aan deze eisen voldoen, zijn ze goed. Anders moet je er niet aan beginnen. Finance en sales moeten samen nadenken over wat ze kunnen toevoegen aan elkaars voorstellen, zodat de klant echt verrast wordt.

Wanneer er geen sprake is van samenwerking, lopen ze liever langs elkaar heen en praten ze niet of nauwelijks met elkaar. Dat is vooral te merken aan het feit dat er veelal gesproken wordt over ‘zij van finance…’ of ‘zij van sales…’. Besluit je om samen te werken, dan kan dit niet meer en praat je over wij en hoe ‘we’ elkaar kunnen versterken.

ze

Een gemeenschappelijk DNA creëer je door te bedenken wat finance kan betekenen voor sales en andersom. In de praktijk zou het goed zijn als finance de businesscase van een klant inricht en aftekent. Tevens is het goed wanneer finance aansluit bij de operationele salesvergadering en andersom. Zo krijgen beide disciplines beter inzicht in de consequenties van de onderlinge samenwerking. Wat levert dat op en wat gebeurt er als je te weinig samenwerkt of te opportunistisch bent?

e ke n i n g

Le


50

avg corporate / colofon Training & Opleiding 2015 is een uitgave van Alex van Groningen. Alex van Groningen is sinds 1994 dé toonaangevende partner voor de finance professional. De afgelopen 20 jaar hebben wij met onze partners vier vooraanstaande communities gebouwd. Communities waarin de sporen kennis, netwerk en carrière elkaar ondersteunen, kruisen en versterken. Communities waarin 100.000 finance professionals online én op locatie bijeenkomen. Professionals uit onze communities zijn actief als Financieel Manager, Accountant, Controller, CFO, Financieel Directeur, VP Finance, Hoofd Administratie, Credit Manager of Auditor in AEX-, AMX, middelgrote bedrijven en bij overheidsorganisaties of als professional in M&A, corporate finance en private equity. Als opleidingsinstituut en uitgever bieden wij finance professionals inspirerende mogelijkheden om verder te komen in hun ontwikkeling van kennis, netwerk en carrière. Via een verreikend multimediaal platform met op de doelgroep toegesneden en toonaangevende opleidingen, evenementen, congressen, awards, executive diners, magazines en nieuws- en vacaturesites. Via een dertigtal trainingen, cursussen en opleidingen. Zoals Controller in een Week, Onderhandelen, Financieel Management en Actief in Overnames. Zowel open als in-company. Als organisator van evenementen als Jaarcongres Credit Management, Jaarcongres Controlling, Financial Systems, CFO DAY, Jaarcongres Finance Transformation, Jaarcongres Public Finance en de M&A Awards. Via Finance.nl, dé nummer 1


vacaturesite voor finance professionals. Via websites als FM.nl, MenA.nl, CFO. nl, accountantweek.nl en de LinkedIngroep Finance Professionals Netherlands. Via FM Magazine, CFO Magazine en M&A Magazine. Lees meer op corporate.alexvangroningen.nl. Redactie: Burgemeester Haspelslaan 63 1181 NB, Amstelveen E-mail: [email protected] Website: alexvangroningen.nl Uitgever: Alex van Groningen B.V. Burgemeester Haspelslaan 63, 1181 NB Amstelveen Opleidingsadviseur: Ivo ten Hoorn ([email protected]) Tel: 020 5788911 Michelle Karsenbarg (mkarsenbarg@ alexvangroningen.nl) Tel: 020 5788911 Marketing: Paul van Beckum ([email protected]) Tel: 020 5788919 Karin Buskermolen ([email protected]) Tel: 020 5788903 Sales & Traffic: Tim Bosman ([email protected]) Tel: 020 5788909. Bent u leverancier en wilt u een advertentie, advertorial of gastbijdrage plaatsen in CFO Magazine, M&A Magazine, FM Magazine, Accountantweek Magazine of andere uitgaven van Alex van Groningen BV? Neem dan contact op met Tim Bosman.

Drukker: Bal Media Vormgeving: Cor Lesterhuis, Anouk Bommer Fotografie: Eric Fecken, Roelof Pot © Alex van Groningen B.V. Zonder schriftelijke toestemming van de uitgever is het niet toegestaan om integraal artikelen over te nemen, te (doen) publiceren of anderszins openbaar te maken of te verveelvoudigen in welke vorm dan ook. Nota bene: geen toestemming is nodig om de titel en inleiding van artikelen over te nemen op (eigen) websites, mits met bronvermelding. Aanlevering van artikelen Inzending van een artikel naar de redactie ter publicatie houdt tevens in dat de auteur akkoord gaat met de volgende voorwaarden voor plaatsing: • de auteur heeft het volledige auteursrecht op het werk; • het artikel is niet eerder, in welke taal dan ook, gepubliceerd; • met publicatie wordt geen geheimhoudingsplicht geschonden; • de auteur verleent de uitgever het gebruiksrecht op het artikel om dit in al haar media te (her)publiceren in print, online of in welke vorm dan ook; • de auteur zal niet zonder schriftelijk toestemming van de uitgever het artikel elders publiceren; • de uitgever behoudt zich te allen tijde bij aangeleverde artikelen het recht voor deze te kunnen inkorten, koppen en de vorm te kunnen wijzigen en artikelen in een voor de betreffende publicatie door de uitgever geschikt geachte context te kunnen plaatsen.

KENNIS, NETWERK EN CARRIÈRE VOOR FINANCIALS Ontwikkel succesvol uw kennis, netwerk en carrière bij Alex van Groningen. Sinds 1994 dé toonaangevende partner voor u als Finance Professional. Wij helpen u graag verder.

Vergroot uw kennis met trainingen en opleidingen van topniveau. Versterk uw netwerk op vele toonaangevende congressen, seminars en borrels. Versnel uw carrière via Finance.nl, dé vacaturesite voor financials. Volg de laatste ontwikkelingen en heersende meningen in onze publicaties.

Bezoek nu corporate.alexvangroningen.nl

Vind vandaag uw droombaan Tijd voor een nieuwe job in Finance? Vind eenvoudig honderden topvacatures Versnel direct uw carrière via Finance.nl

TRAINING & OPLEIDING NAJAAR 2015

Recommend Documents