zomer HOVO in Noord Nederland

Studiegids voorjaar / zomer

2015

HOVO in Noord Nederland

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe

Senioren Academie

Over de cursussen en praktische informatie

Coördinator Jacqueline Kampman

Bestuur

HOVO-cursussen De eerste HOVO-cursus werd in 1986 aangeboden aan de Rijksuniversiteit Groningen. HOVO is bedoeld voor mensen van vijftig jaar en ouder en is zoveel mogelijk afgestemd op de interesse, leefervaring en leerbehoeften van ouderen.

Prof. dr. E. Bleumink, voorzitter Mw. H.M. Hijmans, vice-voorzitter Dhr. T. Jensma, penningmeester Mw. mr. A. van Weelden, lid namens Stenden Hogeschool Drs. J. van der Vinne, lid namens Hanzehogeschool Dhr. W. ter Laak, lid namens de Vrienden van de Senioren Academie

Senioren Academie De Senioren Academie biedt HOVO aan in Groningen, Friesland en Drenthe en is een stichting, gelieerd aan drie instellingen voor hoger onderwijs in deze provincies, de Rijksuniversiteit Groningen, de Hanze hogeschool Groningen en Stenden Hogeschool. De administratie wordt verzorgd in Groningen.

Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof

Administratie Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Sluitingen Op vrijdag gesloten Vanaf vrijdag 1 mei t/m vrijdag 28 augustus 2015 is het secretariaat op vrijdag gesloten. Zomersluiting Vanaf maandag 6 juli t/m vrijdag 28 augustus 2015 is het secretariaat van de Senioren Academie beperkt geopend: van maandag tot en met woensdag tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor de cursussen (via internet of per post) is in deze periode gewoon mogelijk.

Locaties De cursussen van de Senioren Academie worden gegeven in Groningen, Leeuwarden, Hoogeveen en een enkele cursus in Emmen. Informatie over de exacte leslocatie ontvangt u uiterlijk één week voor aan-vang van de cursus in de definitieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus. Meer informatie over de inschrijfprocedure vindt u achter in deze gids.

Website (www.seniorenacademie.nl) U kunt zich via de website van de Senioren Academie inschrijven voor een cursus of lezing (of u kunt gebruik maken van het inschrijfformulier achterin deze gids). Cursusmateriaal op website Als de cursussen zijn begonnen, bestaat in veel gevallen de mogelijkheid om het tijdens het college getoonde materiaal nogmaals na te kijken op de site van de Senioren Academie. U ontvangt hiervoor een inlogcode van de Senioren Academie die u kunt vinden in de definitieve deelnamebevestiging. Het materiaal wordt zo snel mogelijk op de site geplaatst, indien mogelijk binnen een week na het college. Het cursusmateriaal blijft tot minimaal twee weken na afloop van de desbetreffende cursus op de site staan.

Cursusmateriaal In veel gevallen wordt bij de colleges gebruik gemaakt van hand-outs. Tenzij anders vermeld zijn deze inbegrepen in de bij de cursus vermelde cursusprijs. Bij een aantal cursussen wordt een aparte syllabus gemaakt of worden de hand-outs door de docent ter beschikking gesteld. De kosten voor het cursusmateriaal staan in deze gevallen apart vermeld bij de cursus en deze komen dan bovenop de vermelde cursusprijs. Deze kosten voor het cursusmateriaal worden ofwel door de docent, ofwel door de Senioren Academie geïnd. Indien gebruik wordt gemaakt van externe literatuur, dient u deze zelf aan te schaffen. Ook dit staat bij de desbetreffende cursus aangegeven.

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl

Studiegids zomer 2015 • 2


Studiegids zomer 2015 Ook ditmaal komt de voorjaar/zomergids tijdig bij u in de bus. De meeste cursussen starten pas na de mei-vakantie, maar ook in april staat er al wat op het programma. Hoewel het geen HOVO-cursus betreft, is er in deze gids aandacht voor de herdenking van het Vrouwencongres in 1915. U kunt zich voor deze avond wel inschrijven via de Senioren Academie. De lezing en rondleiding rond de tentoonstelling over Werkman in het Groninger Museum staat een dag eerder, op 28 april, op het programma. Het is raadzaam om voor deze beide activiteiten tijdig in te schrijven, het aantal deelnemers is beperkt. Ook bij de andere activiteiten willen we u dringend vragen om tijdig in te schrijven. De in de gids vermelde uiterste inschrijfdatum is het moment waarop wij, op basis van het aantal inschrijvingen op dat moment, bepalen of een cursus wel of niet door kan gaan. Ook voor de administratieve afwikkeling is de uiterste inschrijfdatum van belang. Soms is het mogelijk om ook na deze datum nog in te schrijven, maar dit brengt wel de nodige extra moeite met zich mee. Wij brengen voor een late inschrijving, na de uiterste inschrijfdatum, dan ook € 5,- extra in rekening. Als er maar een beperkt aantal cursisten kan worden toegelaten, dan is het mogelijk dat het maximum al ruim voor de uiterste inschrijfdatum wordt bereikt. In dat geval is de volgorde van inschrijving bepalend voor plaatsing bij de cursus. Het voorjaar/zomerprogramma loopt dit jaar van eind april tot eind augustus en omvat meer cursussen dan ooit tevoren in deze periode. We hopen dat er ook voor u een mooie cursus bij is en wensen u een zonnige en studieuze zomer. Bestuur en medewerkers Senioren Academie.

Programma Senioren Academie zomer 2015 15ZF01 15ZG02 15ZG03 15ZG04 15ZG05 15ZG06 15ZG07 15ZG08 15ZG09 15ZG10 15ZG11 15ZG12 15ZG13 15ZG14 15ZG15 15ZG16 15ZG17 15ZG18 15ZG19 15ZG20 15ZG21 15ZG22 15ZG23 15ZG24

Vier hedendaagse kunstenaars 4 Vrouwen vochten voor vrede en vrijheid 5 Hendrik Nicolaas Werkman 7 Autobiografisch schrijven 8 Natuurlijk Drentsche Aa 9 Kijken is een kunst - Visuele analyse van schilderijen en sculpturen 10 Landschappen voor reizigers 11 Bretagne, een eigenaardige Franse regio 12 Verdwenen rivieren - Over de ontstaansgeschiedenis van het Groninger landschap 13 Natuurgebied Vennebroek - De duistere wereld 14 Insectenwereld15 De kracht van het nu - Een zomerse cursus in genieten 16 Kerken in Friesland 17 Napoleon en zijn tijdperk - mythe en werkelijkheid 18 De culturele rijkdom van Europa 19 De intelligentie van honden 20 Vincent van Gogh 21 Het lichaam leren luisterend te leven - Oosterse / Westerse levenslessen 22 Het thema ‘muziek’ in de Russische literatuur 23 Steen en Been - De wereld van de steentijdmensen in Nederland 24 Icarus25 Ik denk, denk ik (zomereditie) 26 Art Nouveau in Groningen - Laat u verrassen door mooi en zomers Groningen 27 Het koninklijke Berlijn - Duitslands hoofdstad onder de Hohenzollern 28 Ludwig Wittgenstein - Tractatus logico-philosophicus 29 Inschrijfformulier30 Inschrijfprocedure31



Zomer

Vier hedendaagse kunstenaars In de loop van dit jaar is er een ruim aanbod aan tentoonstellingen en manifestaties op het gebied van de hedendaagse kunst. We selecteren vier kunstenaars, die in 2015 speciaal in de belangstelling staan: herman de vries (hij schrijft zijn naam zonder hoofdletters) uit Nederland, Berlinde de Bruyckere uit Vlaanderen, Jeff Koons uit Amerika en Tino Sehgal uit Engeland. We bespreken de ontwikkeling in het werk van deze kunstenaars en plaatsen dat in een context van het werk van verwante groepen. Van herman de vries bespreken we zijn bijdrage aan de Nederlandse nulgroep en het Internationale Zero. We gaan ook in op zijn wandelingen als kunstvorm en op andere kunstenaars-wandelaars. De Bruyckere kun je zien als één van de kunstenaars die het dier als thema kiezen. Recent is er een aflevering van Kunstschrift aan het thema gewijd. Jeff Koons plaatsen we in een context van Amerikaanse consumptie-kunst, met een optimistische ondertoon. Ten slotte is het werk van Tino Sehgal een late variant van de performance als kunstvorm.

Programma 1. Als 83-jarige kunstenaar met een lange staat van dienst is herman de vries geselecteerd om Nederland te vertegenwoordigen op de Biënnale in Venetië. Van informele en nul-kunstenaar met een biologisch-wetenschappelijke achtergrond ontwikkelde hij zich tot een eigenzinnige wandelaar en beschouwer van zijn omgeving. Het Stedelijk Museum in Schiedam organiseerde een overzichtstentoonstelling van zijn werk van 20 september 2014 tot 25 januari 2015. 2. Ook Berlinde de Bruyckere (1964) was op een Biënnale te zien, namelijk in het Belgisch paviljoen in 2013, met een indrukwekkende installatie van een - zo te zien dood wezen. De kunstenares specialiseert zich in dieren, en dan vooral dode dieren. Een overzicht van haar werk is te zien (geweest) in het S.M.A.K. in Gent en in het Gemeente Museum in Den Haag (28 februari - 31 mei 2015). 3. Jeff Koons (1955) maakt hoogglanzende, vaak aan kitsch verwante objecten in felle, vrolijke kleuren. Hij maakt er kleurige, soms uitdagende posters bij. Een recente overzichtstentoonstelling in het Centre Pompidou in Parijs geeft aanleiding tot het herbeschouwen van zijn ontwikkeling en recente werk. Deze tentoonstelling was te zien tot 27 april 2015. 4. Als laatste kunstenaar komt Tino Sehgal (1976) aan bod. Zijn achtergrond is de dans, en dat kun je aan zijn performances zien. Zijn modellen en soms hijzelf maken vaak dansachtige bewegingen. Het is nodig om erbij te zijn in levenden lijve, want vastleggen op film, video of DVD doet hij niet. Het Stedelijk museum in Amsterdam toont elke maand in 2015 één van zijn performances in steeds een andere zaal. De performances worden min of meer doorlopend uitgevoerd. Een tentoonstelling van 12 werken in 12 maanden dus.

Cursusnummer: 15ZF01 Docent Drs. M.L. (Loes) Rotshuizen Cursusvorm Vier colleges Data Dinsdag 2, 9 en 23 en 30 juni 2015, 16 juni vervalt Tijd 11.15 - 13.00 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Materiaal wordt geplaatst op de site van de Senioren Academie Uiterste inschrijfdatum 19 mei 2015

Deze cursus wordt gegeven in Leeuwarden

Over de docent Loes Rotshuizen studeerde af als kunsthistoricus in Amsterdam (VU) en Parijs (Sorbonne). Zij doceerde kunst- en cultuurgeschiedenis aan de Lerarenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving aan NHL Hogeschool in Leeuwarden. Recent werkte zij mee aan verschillende tentoonstellingen over hedendaagse beeldhouwkunst in park Vijversburg bij Leeuwarden. Hedendaagse kunst heeft haar speciale belangstelling.



Herinneringsavond met enkele lezingen Groningen, woensdag 29 april 2015

Vrouwen voor vrede en vrijheid Jane Addams, Rosa Genoni, Aletta Jacobs, Rosa Manus en het Internationaal Congres van Vrouwen in Den Haag, 1915.

Programma 17.30 - 18.30 uur Mineke Bosch, RUG Aletta Jacobs, Jane Addams en het Internationaal Congres van Vrouwen in Den Haag, 1915: een inleiding. In deze lezing wordt een achtergrond geschetst van het Internationaal Congres van Vrouwen in Den Haag, 1915. Vragen die aan de orde komen zijn hoe dit congres precies tot stand kwam en wat de historische betekenis ervan is geweest. Waarom vond het congres in Den Haag plaats, en niet in New York of Oslo bijvoorbeeld, steden die ook in neutraal gebied lagen. En waarom werd de Amerikaanse Jane Addams gevraagd het congres te presideren in plaats van initiatiefneemster Aletta Jacobs? Het antwoord op al deze kwesties levert een boeiend inkijkje in de internationale politiek van vrouwen tijdens de eerste feministische golf, die in 1915 een hoogtepunt bereikte. 18.30 - 19.30 uur Dinnerpauze

Sprekers tijdens het Congres van Vrouwen in Den Haag, 1915: zesde van links: Jane Addams, zesde en vierde van rechts: Aletta Jacobs en Rosa Genoni.

Tussen 28 april en 2 mei 1915 vond in Den Haag een groot internationaal congres van vrouwen plaats waartoe het initiatief werd genomen door Aletta Jacobs en Rosa Manus. Doel van het congres was om naar mogelijkheden te zoeken de oorlog te beëindigen en oorlogen in de toekomst te voorkomen. Een belangrijke factor daarin was de vrijheid van vrouwen om daarover mee te mogen spreken. Midden in de Eerste Wereldoorlog kwamen dientengevolge meer dan duizend vrouwen bijeen uit oorlogvoerende én neutrale landen, hoezeer ook hun overtocht uit Amerika bemoeilijkt, en uit Engeland, Duitsland en Frankrijk gehinderd werd, zo niet onmogelijk werd gemaakt. De pers speelde daarin ook een niet geringe rol. Zo werd in de Britse bladen de bijeenkomst smalend aangeduid als ‘Pow wow with the Fraus’ en ‘this amiable chatter of a bevy of well-meaning ladies’. Daardoor niet afgeschrikt vergaderden de deelnemers over twintig resoluties die werden gerangschikt onder de titels: Women and War, Action towards Peace,

19.30 - 20.30 uur Eugenia Paulicelli, Queens College, CUNY Rosa Genoni and her pacifist revolution: (Italian) fashion, nation building, feminism. The lecture will explore the rich and fascinating life of Rosa Genoni, the only Italian delegate at the International Congress of Women at The Hague. From her early years in Milan, when she worked in a relative’s seamstress’s shop, the lecture will follow her political engagement with the socialist circles and women’s movement, her writings, her

vervolg op de volgende bladzijde Studiegids zomer 2015 • 5

Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Principles of a Permanent Peace, International Cooperation, Education for Children, Actions to be Taken. Tevens werd er de basis gelegd voor de oprichting van de Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF). Door de resoluties van het congres persoonlijk aan te bieden aan minister-presidenten en ministers van Oorlog of Buitenlandse Zaken van zowel oorlogvoerende als neutrale landen heeft het congres zijn historische betekenis onderstreept. Het bracht Aletta Jacobs en andere vrouwen te Deelnemerslintje midden van een verwoestende oorlog in regeringskringen in Duitsland (alwaar Jacobs op film werd vereeuwigd samen met Jane Addams), Oostenrijk en Hongarije, Zwitserland, Italië, Frankrijk en België, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dat president Wilson mede door de resoluties van Den Haag werd geïnspireerd tot zijn beroemde ‘veertien punten’ is geen geheim. Herinneringsavond met enkele lezingen op woensdag 29 april 2015 in Groningen Op 25 april 2015 wordt ter herinnering aan het congres in het Vredespaleis in Den Haag een borstbeeld van Aletta Jacobs onthuld en vindt in de dagen erna een internationaal congres plaats waarin de WILPF stilstaat bij honderd jaar vrouwenvredespolitiek. Enkele deelnemers aan dat congres komen op 29 april naar Groningen om herinneringen op te halen aan honderd jaar geleden met lezingen over vier markante deelneemsters: Jane Addams, Rosa Genoni, Aletta Jacobs en Rosa Manus. Plaats: Academiegebouw RUG, Senaatszaal, Broerstraat 5, Groningen. De voertaal is deels Engels, deels Nederlands. S.v.p. inschrijven via [email protected] Kosten: €20,- (studenten: €10,-), inclusief eenvoudige maaltijd. Contant te betalen aan de zaal.

Mineke Bosch is hoogleraar Moderne Geschiedenis aan de RUG. Zij doet onderzoek op het gebied van wetenschapsgeschiedenis en gender, de wetenschappelijke biografie, de geschiedenis van de politieke cultuur en de (internationale) vrouwenbeweging. Zij publiceerde o.a. het boek Politics and Friendship. Letters from the International Woman Suffrage Alliance, 1902-1943. (Columbus: Ohio State University Press, 1990) en de biografie: Een onwrikbaar geloof in rechtvaardigheid. Aletta Jacobs, 1854-1929. (Amsterdam: Balans, 2005).

Eugenia Paulicelli is Professor of Italian, Comparative Literature and Women’s Studies at Queens College and the Graduate Center of the City University of New York where she directs two programs in Fashion Studies. Her authored and edited books include: Rosa Genoni. Fashion is a Serious Business. Milan Expo 1906 and the Great War (Deleyva: 2015, bilingual edition, forthcoming); Writing Fashion in Early Modern Italy. From Sprezzatura to Satire (Ashgate: 2014); Fashion under Fascism. Beyond the Black Shirt (Berg: 2004).

Dr Myriam Everard, onafhankelijk onderzoeker, houdt zich de laatste jaren vooral bezig met de geschiedenis van de vrouwenbeweging in Nederland van rond 1900, meer in het bijzonder met de rol en betekenis van de feministe en vredesactiviste Rosa Manus (1881-1942), en bij uitbreiding met die van de vele joodse vrouwen die in de Nederlandse vrouwenbeweging actief waren. In voorbereiding: Rosa Manus (1881-1942): The International Life and Legacy of a Jewish Dutch Feminist, ed. Myriam Everard and Francisca de Haan.

designs for Hardts & Fils, one of the most prestigious fashion houses in Milan, the international award for fashion she received at the 1906 Milan International Expo, her teaching of the history of costume and fashion at the Società Umanitaria, and her political activism against the Great War and Fascism. 20.30 - 21.30 uur Myriam Everard, independent scholar, Leiden Rosa Manus en het ontstaan van de Women’s International League for Peace and Freedom. In de geschiedschrijving van de Women’s International League for Peace and Freedom (WILPF) wordt de Nederlandse kiesrechtfeministe Rosa Manus in de regel hooguit maar een marginale rol toebedeeld. Maar als we de eerste jaren van de WILPF wat nauwkeuriger bekijken, dan is Manus’ rol daarin onmisbaar geweest: het is in hoge mate aan háár te danken dat het International Committee for Permanent Peace, dat op het Internationaal Congres van Vrouwen werd opgericht, de moeilijke oorlogsjaren heeft overleefd en in 1919 als WILPF verder kon gaan. Wie Rosa Manus was, en hoe zij zich voor én na 1919 nationaal en in toenemende mate ook internationaal voor kiesrecht en vrede inzette, zal in deze lezing voor het eerst uitgebreid uit de doeken worden gedaan. 21.30 - 22.00 uur Slotdiscussie en afscheidsdrankje



Zomer

Hendrik Nicolaas Werkman

Op 10 april 1945, vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog, werd drukker en kunstenaar Hendrik N. Werkman door de Duitsers gefusilleerd. De reden van zijn dood is nog steeds niet duidelijk. Hiermee kwam er een einde aan het leven van een bevlogen kunstenaar. Vooral na zijn dood zou zijn kunst een goede, internationale reputatie krijgen. Cursusnummer: 15ZG02 Vanaf 11 april 2015 is in het Groninger Museum de overzichtstentoonstelling H.N. Werkman (1882-1945) Leven en werk te zien en wordt deze zo inventieve en getalenteerde Groninger herdacht. In deze lezing leert u Hendrik Nicolaas Werkman kennen, hoort u over zijn leven en ziet u hoe zijn werk daar steeds mee samenvalt. Zijn grafische achtergrond, de economische ontwikkelingen, het kunstleven met De Ploeg in Groningen en de rest van de wereld, de oorlogsjaren - het unieke van Werkman ligt in de antwoorden die hij hierop vond met zijn kunst. Deze bijzondere maar zo bescheiden man verdient niet anders dan een groots eerbetoon!

Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm Lezing + rondleiding Data Dinsdag 28 april 2015 Tijd Lezing 10.15 - 12.00 uur Rondleiding 13.00 - ca. 14.00 uur Cursusprijs € 30,Uiterste inschrijfdatum 14 april 2015 Bijzonderheden Maximaal 20 deelnemers voor de rondleiding, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.



Zomer

Autobiografisch schrijven

Vanwege grote belangstelling: een extra cursus autobiografisch schrijven! In deze cursus krijgt u opdrachten die u helpen herinneringen naar boven te halen. U leert zo schrijven dat uw teksten interessant worden voor anderen. U krijgt adviezen waardoor u uw verhalen kunt ordenen. In een kleine groep krijgt uw tekst persoonlijke aandacht. Zo leert u niet alleen door te schrijven, maar ook door de reactie van uw mede-cursisten en de docent. Veel mensen schrijven voor hun plezier. Ze schrijven een dagboek, een gelegenheidsgedicht, fantasieverhaal, reisnotities of hun levensgeschiedenis. Zij schrijven om gedachten te ordenen, levenservaringen vast te leggen, invallen te volgen of om hun verbeelding te prikkelen. Doe mee en schrijf uw persoonlijke verhaal. U krijgt opdrachten en technische aanwijzingen. Tijdens de cursusbijeenkomsten leest u uw tekst voor. Zo krijgt u direct van uw publiek te horen hoe uw tekst overkomt! Cursisten ervaren dat als zeer leerzaam. U gaat elke week met een nieuwe opdracht naar huis.

Cursusnummer: 15ZG03 Docent Marleen Diepeveen [email protected] Cursusvorm Zes werkcolleges Data Dinsdag 12 mei t/m 16 juni 2015 Tijd 10.00 - 12.30 uur Cursusprijs € 130,Uiterste inschrijfdatum 28 april 2015 Bijzonderheden Maximaal 12 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Marleen Diepeveen is docent Nederlands. In 1992 haalde zij aan de Schrijversvakschool in Amsterdam haar bevoegdheid voor docent schrijven. Ze gaf schrijfcursussen in Kampen, Zwolle en Hardenberg en was jarenlang verbonden aan de Schrijversschool Groningen.



Zomer

Natuurlijk Drentsche Aa De Drentsche Aa. Een uniek gebied waar geologie, historie en biologie een ongekend bijzonder landschap gevormd hebben. In het programma van de Senioren Academie werd in de zomer van 2013 een eerste cursus over en deels letterlijk in het dal van de Drentsche Aa aangeboden. Op verzoek van velen herhalen we dit onderwerp, maar nu in een nieuwe opzet. Met een korte cursus van vijf bijeenkomsten maakt u kennis met alle aspecten van deze unieke laaglandrivier. In de jaren zestig en zeventig ontstond er letterlijk deining rond de Drentsche Aa. Ruilverkaveling, kanalisatie, verdroging en vermesting dreigden de mooiste laaglandrivier van West-Europa te veranderen in een ordinair riool. Duizenden jaren landschapsgeschiedenis werden in enkele decennia weggevaagd. Unieke biotopen verdwenen onder een strak geschoren laken van zwaar bemest Engels raaigras.

Cursusnummer: 15ZG04

Terwijl de draglines groeven, stonden burgers en wetenschappers op om te redden wat er nog was overgebleven. Het Nationaal beek- en esdorpenlandschap Drentsche Aa werd opgericht. Decennia later is het leven in de Drentsche Aa weer terug. Historisch landschap, in directe lijn teruggaand tot de Trechterbekercultuur (5000 BC), waarin ruimte is en blijft voor de mens. Maar ook een uitgebalanceerde levensgemeenschap waar heide en beekdalen verbonden zijn door een blauw lint van levenbrengend water. Waar bronnen tot hartje winter ijsvrij blijven, waar ruimte is voor zeldzame planten en dieren.

Cursusvorm Twee colleges + drie wandelexcursies

Docent Drs. Kees Boele [email protected]

Data Zie programma Tijd Colleges: 10.15 - 12.00 uur, Wandelingen: 9.00 - ca. 13.00 uur

Binnen deze cursus worden ontstaan, hydrologie, biologie en cultuurhistorie als een voortdurend in elkaar overlopend kwartet aangeboden. Daarbij worden naast de twee colleges ook drie wandelexcursies aangeboden in het dal van de Drentsche Aa.

Cursusprijs € 110,-

Programma

Cursusmateriaal Hand-outs

Colleges Woensdag 13 mei College: Drentsche Aa, van ijstijd tot Nationaal beek- en esdorpenlandschap (10.15 - 12.00 uur) Donderdag 21 mei College: Drentsche Aa, flora, fauna en beheer (10.15 - 12.00 uur) Wandelingen Donderdag 28 mei Excursie: Gasterense en Oudemolense Diep (9.30 - 13.00 uur) Donderdag 4 juni Excursie: Anlooërdiepje (9.30 - 13.00 uur) Donderdag 11 juni Excursie: Scheebroekerloopje en Eexterveld (9.00 - 13.00 uur)

Uiterste inschrijfdatum 30 april 2015 Bijzonderheden U gaat op eigen gelegenheid naar de ontmoetingsplaats voor de ochtendwandelingen. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding.

Over de docent Drs. Kees Boele (1956) is bioloog, docent en ondernemer (Natuurpresentaties en Hamba Kahle Natuurreizen). Vroeger o.a. werkzaam bij de Natuur en Milieufederatie Groningen; Hortus Haren en botanische tuin De Kruidhof. Zie ook www.natuurpresentaties.nl



Zomer

Visuele analyse van schilderijen en sculpturen

Kijken is een kunst Maak kennis met beeldanalyse en oefen het visueel analyseren van kunstwerken. Na afloop van de cursus kijkt u voorgoed anders naar beeldende kunst dan voorheen. Beeldanalyse is één van de vaardigheden die de kunsthistoricus hanteert bij het beoefenen van zijn vak. Het bevordert het kritisch, bewust en actief kijken naar kunstwerken. Door te analyseren en zelf te verwoorden wat u ziet, verscherpt u uw waarneming en krijgt u beter grip op het beeld. De cursus begint met het bespreken van de waardering en waarneming van kunstwerken aan de hand van de begrippen esthetiek en de mate van werkelijkheidsweergave. Mooi of lelijk zijn subjectieve begrippen die van toepassing zijn op de persoonlijke ervaring en over smaak valt niet te twisten. Veel interessanter is het om te onderzoeken of een kunstobject kwaliteit bevat. Vervolgens houden we ons ten aanzien van het waarnemingsproces bezig met interpretatie, de objectieve blik, extrapolatie, persoonlijke bagage en hoe het waarnemen werkt in onze hersenen (o.m. theorieën van Gombrich en Neisser). Aansluitend oefenen we met afbeeldingen van beroemde schilderijen en sculpturen uit de kunstgeschiedenis en het visuele analyseren van kunstwerken aan de hand van de categorieën: Compositie (diagonalen en orthogonalen, statisch en dynamisch, centraal en decentraal), ordonnantie (atmosferisch perspectief, overlappingen, coulissen, plans, repoussoirs en lineair perspectief ), vormgeving en schriftuur (lineair en picturaal, stofuitdrukking en handschrift van de kunstenaar), licht (lichtschaduwwerking, plasticiteit, clair-obscur, neutraal- en dramatisch licht), kleur (objectgebonden kleuren, expressief kleurgebruik, contrasten, tonalen, primaire- en complementaire kleuren) en materiaal en techniek.

Programma

Cursusnummer: 15ZG05 Docent Drs. Miranda van Gelderen Cursusvorm Vijf colleges Data Woensdag 13, 20, 27 mei en 3 en 10 juni 2015 Tijd 14.15 - 16.00 uur Cursusprijs € 102,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 29 april 2015

Aan bod komt de beeldende kunst van onder andere: Donatello, Campin, Ucello, Michelangelo, Rafaël, Caravaggio, Terbrugghen, Van Honthorst, Poussin, Lorrain, Rubens, Rembrandt, Saenredam, Heda, Vermeer, Metsu, Bernini, David, Canova, Ingres, Friedrich, Delacroix, Hiroshige, Degas, Rodin, Van Gogh, Cézanne, Mesdag, Maris, Brancusi, Matisse, Picasso, Boccioni, Kandinsky, Mondriaan, Van Doesburg, Malevich, Hepworth, Moore, Pollock, Rothko, Giacometti, De Saint Phalle, Verkade en Kienholz.

Over de docent Drs. Miranda van Gelderen is kunsthistorica en geeft cursussen en lezingen aan verschillende instellingen (o.a.: Klassieke Academie voor Beeldende kunst in Groningen, HOVO) over kunstgeschiedenis, architectuurgeschiedenis en archeologie. Daarnaast verzorgt ze stadswandelingen en excursies. Speciale aandachtsgebieden: algemene kunstgeschiedenis, beeldhouwkunst, de 17de eeuwse schilderkunst van de Noordelijke Nederlanden, materieel onderzoek van kunstvoorwerpen en byzantijnse- en islamitische beeldende kunst en architectuur.



Zomer

Landschappen voor reizigers

Op reis zien we natuurlijke en door de mens beïnvloede landschappen aan ons voorbijtrekken. Om te begrijpen wat we zien is kennis van natuur- en cultuurlandschappen nodig. Landschappen zijn afgeleid van de onderliggende geologie en actieve natuurkrachten. Bij cultuurlandschappen deed de mens zijn invloed gelden. In deze cursus worden natuurlijke Europese landschappen behandeld, evenals aspecten van cultuurlandschappen. Gewapend met enige kennis van geologie en landschapskunde en met een praktische samenvatting daarvan (de syllabus) om op reis te gebruiken, leren wij beter begrijpen hoe de wonderlijk, complexe en unieke ‘dode aarde’ werd gevormd. Gewapend met deze kennis wordt de ‘dode aarde’ springlevend, zoals u snel daarna zou kunnen zien op een optionele 6-daagse excursie-reis naar het Cantabrische Gebergte in Noord-Spanje. Hier wordt de theorie gedemonstreerd en het geleerde in de praktijk gebracht.

Programma Maandag 18 mei 2015 10.30 - 11.15 Inleiding: onze dynamische aarde 11.30 - 12.30 Energiebronnen voor kringlopen en plaattektoniek 12.30 - 13.15 Lunchpauze 13.15 - 14.30 De vorming van Oer-, Paleo-, Meso- en Neo-Europa 14.45 - 16.30 Gebergten in soorten en maten in ruimte en tijd Woensdag 20 mei 2015 10.30 - 11.15 Gebergten, vervolg en slot 11.30 - 12.30 Plateaus, kloven, bekkens en kratons 12.30 - 13.15 Lunchpauze 13.15 - 14.30 Plateaus vervolg en slot 14.45 - 16.00 Cultuurlandschappen 16.00 - 16.30 Korte inleiding op de excursie (voor belangstellenden voor de reis naar het Cantabrisch Gebergte)

Cursusnummer: 15ZG06 Docent Dr. Tom J.A. Reijers [email protected] Cursusvorm Vier dagdelen, verspreid over twee dagen Data Maandag 18 en woensdag 20 mei 2015 Tijd Zie programma Cursusprijs € 105,Cursusmateriaal (Reis)syllabus, verkrijgbaar bij de docent (ca. € 20,-) Uiterste inschrijfdatum 4 mei 2015 Bijzonderheden Reis naar het Cantabrisch Gebergte in Noord-Spanje 7 - 13 juni 2015. Meer informatie bij cursusdocent en boeken via [email protected]

Over de docent Dr. Tom Reijers studeerde geologie in Leiden, werkte wereldwijd 30 jaar als exploratie- en research geoloog voor Shell Internationaal. Na pensionering (2000) begeleidde hij wereldwijd 116 expedities, geologische en culturele reizen, gaf hij gastlessen op middelbare scholen en werd hij docent HOVO cursussen in Groningen, Emmen, Rolde, Leeuwarden, Zwolle, Utrecht, Leiden en Den Haag.



Zomer

Bretagne, een eigenaardige Franse regio Tegenwoordig één van de meest toeristische Franse regio’s, maar lang beschouwd als achterlijk en afgezonderd van Parijs, wordt Bretagne gekenmerkt door een sterke geografische en culturele identiteit: prachtige karakteristieke landschappen, een eigen taal, sterke tradities en een rijk en divers cultureel erfgoed.

Programma In vier colleges krijgt u een overzicht van de belangrijste kenmerken van Bretagne, tussen tradities en moderniteit, toeristische hoogtepunten en verborgen schatten. College 1: Specificiteit van Bretagne binnen Frankrijk. Geografische kenmerken. Een bijzondere geschiedenis.

Cursusnummer: 15ZG07 Docent Drs. Alberte Roué Cursusvorm Vier colleges

College 2: Bretonse taal en tradities. Het rijke Bretonse culturele en religieuze erfgoed.

Data Dinsdag 19 en 26 mei, 2 en 9 juni 2015

College 3: Het Bretonse volk, vroeger en nu. Van een arm en achtelijk stuk Frankrijk naar een moderne dynamische regio. De achterkant van de vooruitgang.

Tijd 11.00 - 13.00 uur

College 4: Diversiteit van Bretagne, toeristische streken en verborgen schatten.

Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 5 mei 2015

Les Rochers sculptés de Rothéneuf (Saint-Malo)

Over de docent Zelf afkomstig uit Bretagne was Alberte Roué verbonden aan de afdeling Frans van Romaanse Talen en Culturen (RTC) bij de RUG. Ze gaf daar colleges Franse taalvaardigheid en cultuur. Ook geeft ze al 25 jaar een cursus aan docenten Frans aan het Institut Français van Groningen (voorheen Centre culturel français), waarbij de hedendaagse Franse literatuur en cultuur aan bod komt.



Zomer

Over de ontstaansgeschiedenis van het Groninger landschap

Verdwenen rivieren De bodem van Groningen is een collage van zand, veen en zeeklei. In een eeuwenlang proces van opslibbing en bodemvorming kreeg het landschap vorm. Water was de drijvende kracht bij dit proces. Een zevental Drentse riviertjes speelde daarbij een hoofdrol. Toen het landschap was ontgonnen, bedijkt en op eigentijdse wijze ingericht, was er van deze riviertjes weinig meer over. De ooit zo invloedrijke waterlopen slibden dicht, werden vergraven of afgedamd. Zo verdwenen de Lauwers, de Oude Riet, het Koningsdiep, de Drentse A, De Hunze, de Fivel, de Munthe en de Westerwoldse A van de kaart. Het meeste water stroomt nu door kaarsrechte kanalen en vergraven waterlopen: de maren en rieten. Bij deze ingrepen had de mens een leidende rol, maar ook de natuur hielp een handje.

Programma

Cursusnummer: 15ZG08 Docent Ben H.C. Westerink [email protected] Cursusvorm Vier colleges + excursie

In deze cursus zal de geschiedenis van het Groninger landschap worden belicht aan de hand van bovengenoemde waterlopen.

Data Colleges woensdag 27 mei en 3, 10 en 17 juni 2015, excursie woensdag 24 juni

College 1 a. Langs de Riet en de Lauwers b. De vele meanders van het het Peizerdiep

Tijd Colleges 11.15 - 13.00 uur Excursie ca. 11.00 - 16.00 uur

College 2 a. De Aa en de Hunze van Drenthe tot aan stad b. Het ontstaan van het Reitdiep


College 3 a. Over het landschap van de Fivel b. De rivieren verdwijnen, wat nu? College 4 a. Van Muntendam naar Termunten b. Naar Westerwolde 5. Excursie Op de laatste dag trekken we het landschap in en gaan we zelf op zoek naar restanten van de verdwenen rivieren.

Cursusmateriaal Het bij deze cursus behorende cursusmateriaal wordt digitaal ter beschikking gesteld (op de site van de Senioren Academie geplaatst) Uiterste inschrijfdatum 29 april 2015 Bijzonderheden Bij deze cursus hoort een dagexcursie per bus op de laatste dag van de cursus. Cursusprijs inclusief eenvoudige lunch tijdens de excursie. Minimaal 20, maximaal 45 deelnemers.

Over de docent Ben Westerink is in zijn vrije tijd al vele jaren actief op het gebied van educatie van natuur en landschap. Hij publiceert regelmatig over deze onderwerpen in onder meer het tijdschrift Noorderbreedte.



Zomer

Natuurgebied Vennebroek

De duistere wereld Eén van de beste locaties om de duistere wereld te ervaren in Noord-Nederland is het Landgoed Vennebroek (Paterswolde). Eens een welvarende havezathe en nu een uniek natuurgebied in beheer bij Natuurmonumenten.

Programma Het programma begint met een inleidend college in de bezoekersruimte van Vennebroek. Zodra de zon onder gaat verschijnen andere spelers op het toneel. Het wordt tijd voor roofdieren als vleermuizen en uilen. Nog geen twintig dagvlindersoorten gaan in rust en honderden nachtvlinders nemen hun plaats in. Hoe hebben deze dieren zich fysiologisch, ecologisch en ethologisch aangepast aan het leven in de nacht? Hoe werkt hun biologische klok? En zijn er vergelijkingen te vinden met planten? Na de koffie gaat u op pad. Als de zon is ondergegaan beginnen de Rosse Vleermuizen hun kolonies te verlaten. Met een batdetector volgt u hun spoor en ontdekt dat niet alleen wij een overvolle agenda hebben. Als we een beetje geluk hebben begint daarna de Kerkuil te roepen. In deze tijd hebben ze jongen en moet er stevig doorgewerkt worden. Uiteindelijk komt u na een uurtje lopen en kijken uit bij een nachtvlinderlaken. Een sterke lamp werkt als een magneet op alles wat vliegt. Van knalroze Groot Avondrood tot felgele Hagedoornvlinders, maar weet wel dat de meeste vlinders pas rond middernacht gaan vliegen.

Het bezoekerscentrum is niet met de auto bereikbaar (400 meter lopen). De totale wandelafstand is ongeveer 3 kilometer. Tip: het gras kan nat zijn, dus trekt u waterdichte schoenen aan. En neem een kussentje of klapstoeltje mee om bij het vlinderlaken te kunnen zitten.

Cursusnummer: 15ZG09 Docent Drs. Kees Boele [email protected] Cursusvorm Avond-excursie Data Donderdagavond 28 mei Tijd Aanvang 20.00 uur – eindtijd kiest u zelf (de vlinderlamp blijft zeker aan tot 24.00 uur) Cursusprijs € 25,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 14 mei 2015 Bijzonderheden U gaat op eigen gelegenheid naar Vennebroek. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding. Koffie bij aanvang inbegrepen in de prijs.




Zomer

Insectenwereld “De Nederlandse biodiversiteit bestaat uit wormen en insecten” en “Wereldwijd hebben mieren meer biomassa dan mensen”. Twee prachtige uitspraken waarmee we een bijzondere serie van colleges en veldwerk willen aanbieden met insecten en hun biotoop als focuspunt. In het Friese winterprogramma 2015 is een eerste collegeserie over fysiologie, taxonomie en ecologie van insecten aangeboden. Met het zomerprogramma gaan we een stap verder. In twee colleges maakt u zich eerst de basale kennis over deze bijzondere diergroep eigen. Met 19.244 soorten insecten in Nederland is het onmogelijk om alle mogelijke levensvormen te bespreken. Grote groepen passeren de revue. Daarbij wordt vooral nadruk gelegd op fysiologische en ecologische adaptaties aan verschillende biotopen in Nederland. Voedsel specialisatie of juist generalisatie en aanpassingen aan de eisen van het leefmilieu laten zien waarom juist insecten zo succesvol zijn. Na de twee colleges gaat u, als Erik uit ‘het klein insectenboek’, op verkenning in de wereld van zespotige beestjes. Tijdens de eerste twee wandelexcursies maakt u kennis met onderzoeksmethoden om op land levende insecten te vinden en te benoemen, van bodembewonende loopkevers tot ronddartelende vlinders. Deels zullen daarvoor in het veld geplaatste vallen gebruikt worden, deels gaat u zelf aan de slag met door de docent meegebrachte netten en literatuur. Tenslotte wordt een derde excursie aangeboden die gericht is op in het water levende insecten. De diversiteit aan groepen mag daar wat beperkter zijn maar daarmee zijn deze dieren niet minder bijzonder. Speciale aandacht zal daarbij uitgaan naar dieren die slechts één of enkele levensfases in of op het water doorbrengen. Libellen, schietmotten en zelfs enkele vlindersoorten zullen we daarbij tegenkomen.

Programma Colleges Maandag 1 juni: Insectenwereld, kennismaking, taxonomie en fysiologie (10.15 - 12.00 uur) Maandag 8 juni: Insecten in Nederlandse biotopen (10.15 - 12.00 uur) Excursies Maandag 15 juni: Excursie Appèlbergen (9.30 - ± 12.30 uur) Maandag 10 augustus: Excursie Ballooërveld (9.30 - ± 12.30 uur) Maandag 17 augustus: Excursie Hemrik (Haren) (9.00 - ± 13.30 uur)

Cursusnummer: 15ZG10 Docent Drs. Kees Boele [email protected] Cursusvorm Twee colleges en drie wandelexcursies Data Maandag 1, 8 en 15 juni en 10 en 17 augustus 2015 Tijd Colleges: 10.15 - 12.00 uur, Wandelingen ca. 9.30 - 12.30 uur of ca. 9.00 - 13.30 uur Cursusprijs € 110,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 18 mei 2015 Bijzonderheden U gaat op eigen gelegenheid naar de ontmoetingsplaats voor de ochtendwandelingen. Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding.




Zomer

Een zomerse cursus in genieten

De kracht van het nu Eckhart Tolle is een vermaarde schrijver, wiens boek ‘De kracht van het nu’ erg geliefd is. Toch is het niet eenvoudig om zijn boeddhistisch getinte tekst te lezen, en al helemaal niet om er naar te leven. In deze driedaagse cursus bespreken we Tolles boek stap voor stap en leggen verbindingen met de praktijk. Zo kunt u meer ontdekken over de bijzondere kracht van het nu en het moment. Kortom: dit is een zomerse cursus in genieten. Cursusnummer: 15ZG11 Het aantrekkelijke van De kracht van het nu is dat dit boek voor iedereen kansen biedt op meer levensvreugde. Leeftijd, mate van gezondheid, geld en omstandigheden doen er niet toe. Zoals Eckhart Tolle zegt: ‘Als je in plaats van tegen een situatie te reageren er één mee wordt, komt de oplossing uit de situatie zelf voort.’ Deze uitspraak en andere intrigerende opvattingen van Tolle nemen we in de cursus onder de loep. Met elkaar zullen we de opbouw van De kracht van het nu en Tolles soms lastige begrippen onderzoeken. Aan bod komt onder meer: welke technieken zijn er om weg te komen uit je verstand, en waarom is dat belangrijk? Wat is het pijnlichaam? Wat zijn de poorten tot het Zijn, en waar kom je dan uit? En hoe staan zulke dingen in verband met het ervaren van ruimte, stilte en overgave? Verder zullen we prettige oefeningen uitproberen, en u krijgt beelden van Eckhart Tolle te zien.

Programma In deze driedaagse is er volop tijd om met humor en een open houding van gedachten te wisselen. 1. Dinsdag 2 juni van 11.00 - 14.00 uur 2. Woensdag 3 juni van 11.00 - 15.30 uur 3. Donderdag 4 juni van 11.00 - 14.00 uur

Docent Dr. dr. Marianne Vogel [email protected] Cursusvorm Drie werk/discussiecolleges Data Dinsdag 2, woensdag 3 en donderdag 4 juni 2015 Tijd 11.00 - 14.00 of van 11.00 - 15.30 uur (zie programma) Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Het boek dient u zelf aan te schaffen en mee te nemen (ISBN 90-202-8230-1). Let op: er is een verkorte versie met de titel ‘De kracht van het nu in de praktijk’, maar dat is niet het juiste boek! Uiterste inschrijfdatum 9 mei 2015 Bijzonderheden Minimaal 15, maximaal 20 deelnemers, plaatsing op volgorde van aanmelding.

Over de docent Marianne Vogel (1958) is persoonlijke coach en literatuurwetenschapper. In haar advies- en coachpraktijk De Bosvogel te Zuidhorn begeleidt zij cliënten. Daarnaast geeft ze cursussen en leesgroepen. Marianne Vogel is gepromoveerd in de Letteren en in de Algemene Wetenschappen. Haar specialiteiten zijn literatuur- en cultuuranalyse, zingeving en creatieve omgang met problemen.



Zomer

Kerken in Friesland

Friesland is een van de rijkste provincies op het gebied van goed bewaarde kerkgebouwen en kerkinterieurs. Elke terp heeft zijn eigen oude kerk, waaraan aan de buitenzijde vaak goed de bouwsporen te ontwaren zijn. Binnen zijn sporen van middeleeuws gebruik te traceren en zien we de overdadige rijkdom van de protestantse interieurs. Helaas zijn de kerken vaak gesloten en het kost enige moeite om de sleutel te vinden. Eenmaal de sleutel bemachtigd, zullen de meesten niet precies weten wat ze nu eigenlijk zien. De bouwsporen aan de buitenzijde lijken ‘slordige muren’ en het huidige interieur is een samenraapsel van meubelstukken uit uiteenlopende tijden. De romaanse tufstenen muurdelen dringen zich niet op: u moet ze willen zien. Het houtsnijwerk op de kansels vraagt weliswaar aandacht, maar wat is de symboliek? En ook uit de Middeleeuwen zijn vaak elementen bewaard, maar die zijn volledig opgenomen in het protestantse werk.

Cursusnummer: 15ZG12 Docent Drs. Saskia van Lier [email protected] Cursusvorm Een college + dagexcursie

Programma

Data College dinsdag 9 juni Excursie donderdag 11 juni 2015

Ga mee op kerkenpad en doorzie de beeldtaal van de rijkst gesneden koorbanken van Nederland (in Bolsward), duik in het onopgeloste mysterie van het renaissance doksaal in Easterein en leer alles over de weelderige kansels die zo typisch zijn voor de Friese provincie. Om wat u ziet te kunnen plaatsen, vindt de dag voor de excursie een inleidend college plaats.

Tijd College 11.15 - 13.00 uur Excursie 9.30 - ca. 16.30 uur

Kerken: Harlingen, Bolsward, Easterein, Longerhouw, Sint Annaparochie (?)


Toegang tot de kerken is altijd onder voorbehoud vanwege last minute ingelaste (rouw)diensten.

Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 26 mei 2015 Bijzonderheden Minimaal 15, maximaal 30 deelnemers. Plaatsing op volgorde van inschrijving. Cursusprijs inclusief entreegelden kerken en koffie/ theepauze ‘s middags, exclusief lunch.

Over de docent Saskia van Lier (1978) heeft godsdienstwetenschap gestudeerd aan de RUG en is gespecialiseerd in christelijke kunst en kerkbouw. Als freelancer heeft ze enkele boeken geschreven, cursussen en lezingen gegeven en reizen en excursies begeleid.



Zomer

Napoleon en zijn tijdperk mythe en werkelijkheid Het jaar 2015 geldt als het Grote Herdenkingsjaar van de Franse keizer Napoleon Bonaparte. Tweehonderd jaar zijn verstreken sinds het einde van de Napoleontische tijd, van zijn ultieme nederlaag bij Waterloo (18 juni 1815). In deze cursus gaan wij na wat de reden was voor de aanvankelijk enorme populariteit van deze Fransman in Europa. Een populariteit die misschien wel te vergelijken valt met de ‘’Gorbatsjov-manie” uit de late jaren ‘80 van de vorige eeuw. Napoleon als (militair) leider en zijn rol in Europa hebben generaties van historici gefascineerd. Zijn persoonlijkheid en zijn roem als een geniaal strateeg bereikten haast mythische proporties. Maar hoe was de werkelijkheid? Had de keizer ook zijn zwakke kanten? Drie belangrijke momenten in zijn carrière worden speciaal uitgelicht: het moment van Glorie, de Driekeizerslag bij Austerlitz (1805); het moment van de Grote Nederlaag (zijn rampzalige veldtocht in Rusland, 1812) en de Ondergang (Slag bij Waterloo en vervolgens Napoleons einde op het eiland St. Helena, 1821). Het Napoleontische tijdperk heeft tevens een duidelijk stempel op ons land gedrukt. Hoe verging het Nederland onder Napoleon en welke erfenis heeft hij hier nagelaten? Het laatste college wordt geheel aan Nederland gewijd.

Programma Prof. dr. Hans Renner geeft de eerste drie colleges, prof. dr. Doeko Bosscher verzorgt het college over Nederland. De data van de lezingen zijn niet willekeurig gekozen. Op 18 juni 1815 vond de Slag bij Waterloo plaats. Op 18 juni 2015, tweehonderd jaar na dato, herdenken wij deze slag bij de Senioren Academie in Groningen. De sprekers staat geen “klassieke kennisoverdracht” van feiten en gebeurtenissen voor ogen. Hieraan zijn talrijke handboeken gewijd. Volgens hun opvatting moeten geschiedeniscolleges meer zijn dan dat. Zij moeten de toehoorders een helder inzicht in de desbetreffende problematiek verschaffen en zij moeten hen bovendien in staat stellen zich goed “in te voelen” in het onderwerp. Vandaar ook aandacht voor de petite histoire, voor de “kleine geschiedenis” te midden van de grote historische ontwikkelingen. De colleges worden gecompleteerd met historische beelden, filmfragmenten, literatuurfragmenten, ooggetuigenverslagen en muziek.

Cursusnummer: 15ZG13 Docent Prof. dr. Hans Renner Prof. dr. Doeko Bosscher Cursusvorm Vier colleges in één week Data Dinsdag 16 t/m vrijdag 19 juni 2015 Tijd 13.30 - 15.30 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 2 juni 2015

Over de docent Prof. dr. Doeko Bosscher (1948) is hoogleraar Eigentijdse Geschiedenis aan de RUG. In zijn onderwijs en onderzoek richt hij zich zowel op de Nederlandse geschiedenis als op de contemporaine geschiedenis van (West-)Europa en de Verenigde Staten.

Over de docent Prof. dr. Hans Renner geboren te Praag (1946) is emeritus hoogleraar in Midden- en Oost-Europese geschiedenis aan de RUG. Hij is een veel gevraagd spreker in binnen- en buitenland. Als gastdocent is hij tevens verbonden aan het Instituut Clingendael in Den Haag en aan het Instituut Defensie Leergangen in Breda.



Zomer

De culturele rijkdom van Europa Een serie lezingen over vijf prachtige Europese cultuursteden. Misschien gaat u dit voorjaar of in de zomer naar één van deze plaatsen toe, deze lezingen zijn daarvoor goede inleidingen. Maar ook als u algemeen geïnteresseerd bent is deze serie iets voor u! Aan bod komen achtereenvolgens: Barcelona, Parijs, Florence, Rome en Londen. De nadruk ligt op de geschiedenis, kunst en cultuur van deze interessante plaatsen, die allemaal een rijke geschiedenis hebben. Dit wordt weerspiegeld in de architectuur en de kunstcollecties ter plekke. Barcelona. De stad Barcelona ontstond meer dan tweeduizend jaar geleden als de Romeinse stad Barcino. Hiervan getuigen vandaag nog de Romeinse stadsmuren, evenals de Middeleeuwse straatjes in het oude centrum. In de loop der eeuwen werd Barcino tot Barcelona en hoofdstad van Catalonië. Van de woelige geschiedenis is uit alle periodes iets te zien; van de oude romeinse stad, van het Modernismo van Gaudì en van het heden met de mooie musea van Picasso en Mirò en spectaculaire moderne architectuur. Parijs. Parijs, of Lutetia zoals Caesar het noemde, is ook zo’n 2000 jaar oud. Vandaag echter zie je vooral het Parijs van 17e, 18e en 19e eeuw. Het oude koninklijke paleis, het Louvre dat na de verhuizing van het koninklijk hof de Koninklijke Academie herbergde, is nu de plek van de koninklijke collecties. Parijs was de kunsthoofdstad van Europa in de 19e en 20e eeuw, hier ontstond het impressionisme, symbolisme, expressionisme. In de lezing wordt de geschiedenis in een notendop verteld aan de hand van de gebouwen, schilderijen en kunstwerken. Florence. Florence ontstond meer dan 2000 jaar geleden als Florentia en groeide uit tot het belangrijkste renaissancestad van Europa. Op het Domplein, het religieuze centrum van de stad stond ooit een Romeinse tempel, nu staat er de Santa Maria del Fiore met de koepel van Brunelleschi. Er vlakbij is het wereldlijke centrum, met het Palazzo Vecchio aan het Piazza della Signoria. In deze lezing ligt de nadruk op de renaissance tijd, waarvan nu nog het meeste zichtbaar is in de stad.

Cursusnummer: 15GZ14 Docent Drs. Ellen van der Vecht [email protected] Cursusvorm Vijf colleges Data Maandag 22 juni t/m 20 juli 2015 Tijd 11.15 - 13.00 uur Cursusprijs € 100,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 8 juni 2015

Rome. De stad Rome is stad zo beroemd en heeft zoveel te bieden dat in een lezing nooit genoeg verteld kan worden. Vormgegeven door de keizers van het Romeinse Rijk, daarna, na een tijd van verval en aftakeling, door de pausen, architecten en kunstenaars van de 16e en 17e eeuw. Aan de hand van een aantal keizers en pausen en de kunstenaars die voor hen werkten wordt de triomf van Rome belicht. Londen. Londen begon ooit als een Keltische nederzetting en werd het romeinse Londinium. Al vanaf de 6e eeuw is het de koninklijke hoofdstad, en dat is te zien. Londen bezit een adembenemende hoeveelheid kunst en architectuur uit alle tijden van haar rijke geschiedenis. In deze lezing wordt een idee gegeven van de bewogen geschiedenis van deze stad, verteld aan de hand van de gebouwen en kunstwerken die vandaag nog te zien zijn.

Over de docent Drs Ellen van der Vecht geeft als kunsthistorica les op verschillende gebieden van de kunstgeschiedenis, met als specialisaties Italiaanse renaissance en de beeldende kunst van de 19-20e eeuw.



Zomer

De intelligentie van honden

Al meer dan 15.000 jaar leven wij mensen samen met honden. Sinds 20 jaar vinden er aan allerlei universiteiten over de wereld nieuwe studies plaats naar de intelligentie van deze trouwe viervoeters. Daaruit blijkt dat honden veel slimmer zijn dan we tot nu toe dachten. Honden blinken vooral uit in sociale intelligentie, waardoor ze ook zeer goed met mensen kunnen samenleven. In deze cursus gaan we uitgebreid deze nieuwe studies naar de intelligentie of cognitie van honden behandelen. Als cursusboek gebruiken we het in 2013 verschenen boek De Wijsheid van Honden. Over intelligentie en gedrag van ons meest geliefde huisdier van Brian Hare van het Duke Canine Cognition Center. We zullen ingaan op o.a. de volgende vragen: Wat snappen honden van het zien, horen en weten van mensen? Hoe goed zijn ze in het begrijpen en interpreteren van onze communicatieve signalen, zoals wijzen en blikrichting? Wat voor rol speelt de domesticatiegeschiedenis van honden hierin? Hoeveel menselijke woorden kunnen honden begrijpen? Hoe groot is hun vermogen tot sociaal leren en zijn ze in staat tot imitatie? En hoe ver reikt hun intelligentie over de fysieke wereld en de causale verbanden tussen objecten? Met deze cursus krijgt u een goed overzicht van wat de wetenschap aan nieuwe ontdekkingen doet over de intelligentie van honden en zult u ook een beter beeld van honden krijgen.

Programma 1. De domesticatie van honden en hun begrip van menselijke communicatieve signalen. 2. De communicatie van honden en taalonderzoek met honden. 3. Begrip door honden van het zien, horen en weten van mensen. De fysieke intelligentie van honden. 4. Sociale intelligentie: Sociaal leren en imitatie. Samenwerking en empathie.

Cursusnummer: 15ZG15 Docent Drs. Esteban Rivas Cursusvorm Vier colleges Data Donderdag 25 juni t/m 16 juli 2015 Tijd 13.00 - 15.00 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Briane Hare en Vanessa Woods, ‘De Wijsheid van Honden. Over intelligentie en gedrag van ons meest geliefde huisdier.’ 2013 (zelf aanschaffen, € 19,95) Uiterste inschrijfdatum 11 juni 2015

De colleges bevatten veel beeldmateriaal en filmpjes en er is ruimte voor vragen en discussie.

Over de docent Dr. Esteban Rivas studeerde psychologie in Utrecht en filosofie in Amsterdam. Hij promoveerde in 2003 aan de Radboud Universiteit Nijmegen op een onderzoek over de beroemde gebarende chimpansees. Hij is eigenaar van de educatieve instelling het Instituut voor Dieren in Filosofie en Wetenschap. http://diereninfilosofieenwetenschap.wordpress.com Esteban Rivas gaf al eerder HOVO-cursussen, zowel bij de Senioren Academie als bij HOVO Amsterdam



Zomer

Vincent van Gogh

In deze drie colleges bespreken we het werk van Van Gogh in het licht van recent onderzoek, zoals mogelijke vervalsingen en nieuwe toeschrijvingen. Overige aandachtspunten: zijn drijfveren en motieven; de rol van zijn broer Theo; de contacten en discussies met andere schilders, zoals Emile Bernard en Paul Gauguin, en de invloed daarvan op zijn werk; het maken van reeksen en répétitions, zijn mentale problemen en Van Gogh’s theoretische bronnen zoals de kleurtheorie. Vincent van Gogh was een gedrevene in de ware zin van het woord. In ongeveer tien jaar tijd ontwikkelde hij zich van een geëxalteerde, onbeholpen tekenaar tot een volleerd meester met een enorm oeuvre. Dat zegt iets over zijn talent, maar ook over de haast die hij had om een plaats in de toenmalige kunstwereld te veroveren. Zijn besluit in augustus 1880 om op zevenentwintig jarige leeftijd kunstenaar te worden was de uitkomst van een zoektocht naar zijn eigen persoonlijkheid, nadat hij als evangelist in de Borinage was mislukt. Hij zag dit als een laatste kans op persoonlijk en maatschappelijk succes. Als kunstenaar wilde hij dan ook een samenhangend en persoonlijk oeuvre scheppen. Na de publicatie van zijn brieven kregen de biografische aspecten de overhand in de receptie. Mede daardoor is Van Gogh uitgegroeid tot een mythe. Er is de afgelopen decennia echter ook veel onderzoek gedaan naar zijn werk en in 2011 is de eerste wetenschappelijk biografie over Van Gogh gepubliceerd. Deze biografische research en de conclusies uit recent materieel technisch onderzoek - naar zijn werkwijze, materialengebruik etc. - maken het verhaal van zijn oeuvre veel completer.

Cursusnummer: 15ZG16 Docent Drs. Johan Holtrop Cursusvorm Drie colleges Data Vrijdag 26 juni en 3 en 10 juli 2015 Tijd 13.15 - 15.00 Cursusprijs € 65,Cursusmateriaal Hand-outs Uiterste inschrijfdatum 12 juni 2015

Over de docent Drs. J. Holtrop is kunsthistoricus en werkt(e) onder andere als tentoon stellingsmaker, criticus, schrijver en docent voor verschillende instellingen, zoals het HOVO vanaf 1996. Hij is gespecialiseerd in de relatie tussen beeldende kunst en het brein.



Zomer

Het lichaam leren luisterend te leven

Oosterse / Westerse levenslessen Hebben Plato en Descartes zich vergist over de rol van het lichaam (en gevoelens) in ons leven? Is het niet zo dat het lichaam beschikt over een voelend weten wat er gaande en gevraagd is, dat we vanuit gevoeligheid in staat zijn te luisteren, dat we het luisteren ook kunnen oefenen? - Gedurende het seminar maken we kennis met de antwoorden op deze vragen door de vooraanstaande neurobioloog Antonio Damasio, Emmanuel Levinas één van de belangrijkste denkers uit de 20ste eeuw en een ‘Oosterse denker in de polder’ Han de Wit. We bespreken passages uit (onder meer) Plato’s Faidon, René Descartes’ Meditaties, The feeling of what happens, Het menselijk gelaat en Het open veld van de ervaring. Bovendien onderzoeken we de implicaties van de opvattingen van deze denkers voor ons eigen ‘doen en laten’. Dinsdag 7 juli, 13.00 - 16.00 uur Plato / René Descartes - Kennismaking - Inleiding: Plato. Een volgeling van Pythagoras (en Socrates) - filosofie als politicologisch project - Bespreking: Plato: Faidon / Politeia. Het onderscheid: psuche - soma en de weg naar de waarheid: askesis - katharsis - noesis / De allegorie van de grot - Inleiding: René Descartes. Een christen en een modern natuurwetenschapper, de uitvinding van de ‘geest’, filosofie als epistemologisch project - Bespreking: René Descartes, Meditaties / Passies van de ziel - Het onderscheid: lichaam - geest en de geest als res cogitans / Passies van de ziel, de pijnappelklier en de rol van cognities - Gesprek Woensdag 8 juli, 10.00 - 16.00 uur (met lunchpauze) Antonio Damasio - Inleiding: Antonio Damasio - Filosofie als neurobiologisch georiënteerd onderzoek van het zelf - van De vergissing van Descartes via Ik voel dus ik ben en Het gelijk van Spinoza naar Het zelf wordt zich bewust - Bespreking: Antonio Damasio: Ik voel dus ik ben - Het onderscheid: emotie - gevoel - kernbewustzijn, het onderscheid: protozelf - kernzelf autobiografisch zelf en het belang van voelen - Antonio Damasio: Het gelijk van Spinoza - De rol van emoties en gevoelens bij besluitvorming, sociale emoties en sociaal gedrag, neurologie en Spinoza’s Ethica - Antonio Damasio: Het zelf wordt zich bewust

- Primordiale gevoelens en de constructie (in fasen) door de hersenen van bewustzijn - Gesprek Emmanuel Levinas - Inleiding: Van Aristoteles naar Emmanuel Levinas - Van eudaimonia - via naastenliefde, conatus / blijmoedigheid, de categorische imperatief en het schadebeginsel - naar ‘het gelaat van de Ander’ - Inleiding: Emmanuel Levinas - Van Heidegger naar Levinas: het menselijk bestaan, Auschwitz en het primaat van de ethiek - Bespreking: Emmanuel Levinas, Het menselijk gelaat - Autonomie als de reductie van het Andere tot het Zelfde en het gelaat van de Ander - Bespreking: Emmanuel Levinas, Anders dan zijn of het wezen voorbij. Genieting, gevoeligheid als kwetsbaarheid of blootstaan aan de ander en plaatsvervanging/substitutie - Gesprek Donderdag 9 juli, 10.00-15.00 uur (met lunchpauze) Han de Wit - Inleiding: Filosofie Oost/West - Zijnsverstaan, zijnsbesef en zijnshouding - een kwestie van oefenen - Inleiding: Van Boeddha naar Han de Wit - Het Achtvoudig pad, de leegte, de boddhisattva gelofte en ‘engaged buddhism’ - Bespreking: Han de Wit, Het open veld van de ervaring - Onvoorwaardelijke openheid, van egocentrische naar egoloze emoties en ‘maatschappelijk boeddhisme’ - Gesprek

Cursusnummer: 15ZG17 Docent Drs. Jan Flameling Cursusvorm Driedaagse cursus, vijf dagdelen Data Dinsdag 7 t/m donderdag 9 juli 2015 Tijd Zie programma Cursusprijs € 220,Cursusmateriaal Syllabus, inbegrepen in de cursusprijs Uiterste inschrijfdatum 23 juni 2015 Bijzonderheden Deze cursus wordt gegeven in het kerkje van Huizinge, max. 25 deelnemers. Cursusprijs inclusief syllabus en koffie/thee en lunch op dag 2 en 3.

Over de docent Jan Flameling (1950) is docent aan de Internationale School voor Wijsbegeerte, geeft trainingen in morele oordeelsvorming aan (onder meer) apothekers en burgemeesters en organiseert denkvakanties in Griekenland en India.



Zomer

Het thema 'muziek' in de Russische literatuur Wijd open stond de vleugel en zijn snaren trilden ...

Afanasi Fet Veel Russische schrijvers uit de 19e eeuw hebben met liefde over muziek geschreven. Soms als een eenvoudige sfeertekening, zoals die vaak voorkomt in romans uit die tijd: het musiceren in de salon in de stad of op het landgoed , bijv. bij Toergenjev in zijn roman Het adelsnest (Liza). Soms is het thema wat meer uitgediept en ligt er een filosofische of moralistische gedachte aan ten grondslag (Poesjkin, Odojevski of Tolstoj). Sommige verhalen van Tsjechov ademen een grote muzikaliteit uit en lijken zelfs geschreven in een literaire sonatevorm. Misschien dat juist daarom Tsjaikovski zich zo aangetrokken voelde tot deze verhalen? Er bestaan ook prachtige literaire herinneringen aan muziek van drie dichters uit het begin van de 20e eeuw. Zowel de moeder van Osip Mandelstam als die van Marina Tsvetajeva en Boris Pasternak waren musiciennes, pianistes, met een professionele opleiding. Vanzelfsprekend wilden zij hun kinderen begeesteren met de meest beminnelijke aller muzen: de muziek. Boris Pasternak kwam daarbij het verst: zijn adoratie voor Skrjabin mondde uit in een aantal verdienstelijke composities. Bij Tsvetajeva liep het anders: een te grote ijver van haar moeder verlangde van haar een alle perken te buiten gaande kracht , maar het verdriet dat zij haar moeder aandeed vanwege haar onmuzikaliteit was voor Tsvetajeva zelf niets anders dan een andere roeping. Dat gold uiteindelijk voor hen alledrie: zij werden dichter, schrijver! Hun poëzie sloot ook nauw aan bij de gevoelens van de jonge componisten uit die tijd. Zij voedden er naar hartenlust hun verbeelding mee.

Programma Tegen de achtergrond van de geschiedenis van de Russische muziek en literatuur, worden de volgende werken in de tijd geplaatst, besproken en beluisterd. College 1 Vladimir Odojevski - Beethoven’s laatste kwartet. Lev Tolstoj - De Kreutzersonate en zijn essay Wat is Kunst. College 2 De Russische liedkunst: de salonromance als leidmotief in Ivan Toergenjev ‘s roman Liza. De sonatevorm in de verhalen van Tsjechov: De viool van Rothschild - De Zwarte monnik. College 3 Osip Mandelstam - De Egyptische postzegel - Het tumult van de tijd. Marina Tsvetajeva - Moeder en muziek. Boris Pasternak - Autobiografisch essay.

Cursusnummer: 15ZG18 Docent Karel van Olffen [email protected] Cursusvorm Drie colleges Data Maandag 29 juni en 6 en 13 juli 2015 Tijd 13.15 - 15.30 uur Cursusprijs € 60,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar bij de docent Uiterste inschrijfdatum 15 juni 2015 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Karel van Olffen is musicus. Na zijn opleiding aan het conservatorium in Amsterdam , specialiseerde hij zich in de geschiedenis van de Russische muziek en haar dwarsverbindingen met de Russische literatuur en schilderkunst.



Zomer

De wereld van de steentijdmensen in Nederland

Steen en Been Deze zomercursus neemt u mee naar de wereld van de steentijdmensen in Nederland. Hoe leefden zij, waarvan leefden zij? Welke dieren vormden de buit van de jager-verzamelaars, welke dieren hielden de eerste landbouwers? En welk gereedschap gebruikten deze mensen? Hoe was de wereld om hen heen, hoe konden zij vormgeven aan het leven in een volstrekt of nog grotendeels wilde omgeving? Eén ding is zeker, zonder steen konden jager-verzamelaars niets, en evenmin de eerste landbouwers. Geen vuursteen, geen mensen. Pas nadat de op een na laatste ijstijd, die van het Saalien, overal grote zwerfkeien had achtergelaten en vooral ook vuursteen, kon de mens zich handhaven - vuursteen was in Nederland de noodzakelijke grondstof voor werktuigen zoals vuistbijlen, klingen en pijlpunten. Vuurstenen werktuigen stelden de mens in staat aan voedsel te komen. Vóór de neanderthaler leefden er geen mensen in noordelijk Nederland - want geen vuursteen, dus geen werktuigen. Grote zwerfkeien werden gebruikt voor de megalitische monumenten - daar wordt in de cursus ook aandacht aan besteed. Naast steen gebruikte de prehistorische mens ook been en gewei als grondstof om werktuigen te maken. Eerst als jager, later als veehouder, maakte de mens van been en gewei allerlei voorwerpen, ook sieraden en kunst. Als de jagende mens uiteindelijk dieren gaat houden en gewassen gaat verbouwen krijgt hij meer controle over zijn bestaan en zijn voedselvoorziening. Uit het gereconstrueerde Indo-Europees, de veronderstelde oertaal van de eerste landbouwers uit Anatolië, en ook de taal die ten grondslag ligt aan de meeste huidige Europese talen, weten we dat er gemeenschappelijke woorden waren voor o.a. ploeg, wol, het wiel, koper en zilver. Hoe moeten we ons die verspreiding van het Indo-Europees voorstellen?

Cursusnummer: 15ZG19 Docenten Dr. Tineke Looijenga Prof. dr. G.J. Boekschoten Dr. Wietske Prummel [email protected] [email protected] Cursusvorm Eén middag colleges + dag excursie Data Woensdag 8 en vrijdag 10 juli 2015 Tijd College 14.00 - 17.00 uur Excursie 9.00 - ca. 17.30 uur

Programma


De cursus beslaat twee dagen en bestaat uit een middag colleges door de drie docenten en een dag excursie.

Cursusmateriaal Syllabus

Colleges De colleges worden in Groningen gegeven op 8 juli van 14.00 - 17.00 uur, door geoloog prof. em. Bert Boekschoten, archeozoöloge dr. Wietske Prummel, en taalkundige dr. Tineke Looijenga.

Uiterste inschrijfdatum 24 juni 2015

Excursie De excursie op 10 juli van 9.00 - 17.30 voert door Drenthe (hunebedden) naar Urk (monument van der Lijn) en Lelystad (Museum Nieuwland Erfgoedcentrum en Natuurpark Lelystad).

Bijzonderheden Minimaal 20, maximaal 45 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving

Over de docent Tineke Looijenga studeerde Oude Germaanse Talen en Culturen aan de RUG en promoveerde in 1997 op de oudste runeninscripties van Europa. Haar onderzoek heeft zich later meer gericht op de archeologie en op de oudere geschiedenis van Europa. In 2003 kwam de handelseditie uit van het proefschrift "Texts and Contexts of the Older Runic Inscriptions", bij Brill Academic Publishers. Sinds 2013 is zij met pensioen en geeft ze o.a. HOVO cursussen over de Kelten en de Germanen.



Zomer

Icarus “Wat betekent al die nieuwe technologie voor de mens? Hoe kunnen we de nieuwe relaties tussen mens en technologie begrijpen die uit deze ontwikkelingen voortkomen? Hoe wenselijk zijn deze ontwikkelingen, en hoeveel invloed is erop uit te oefenen? Kunnen, willen en mogen wij onszelf altijd zover op het spel zetten als momenteel gebeurt?” Bovenstaand citaat uit Op de vleugels van Icarus van Peter Paul Verbeek, beschrijft de vragen die opkomen rondom onze omgang met de snel veranderende wereld van techniek. Waar techniek lange tijd vooral bestond uit een gereedschapkist vol oplossingen voor alledaagse problemen, is de techniek nu zelf een probleem geworden. De veranderingen gaan zo snel dat onze ethiek steeds achter de feiten aan lijkt te lopen.

Cursusnummer: 15ZG20

In vier bijeenkomsten gaan we in op deze soms moeizame relatie tussen techniek en ethiek.

Cursusvorm Vier dagdelen in twee weken

Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer [email protected]

Data Dinsdag en donderdag 14, 16, 21 en 23 juli 2015 Tijd 10.00 - 12.30 uur Cursusprijs € 130,Cursusmateriaal Aanbevolen literatuur (de cursus is zonder deze boeken ook goed te volgen): Peter Paul verbeek, Op de vleugels van Icarus, Lemniscaat, Rotterdam 2014. Jos de Mul, Kunstmatig van nature, Lemniscaat, Rotterdam 2014. Het overige cursusmateriaal wordt geplaatst op: www.maieutiek.nl Uiterste inschrijfdatum 30 juni 2015 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving. Over de docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.



Zomer

Ik denk, denk ik (zomereditie)

In het verleden hebben we deze cursus in 10 bijeenkomsten aangeboden, in deze zomercursus komen 4 van die colleges aan bod, aangevuld met nieuw materiaal uit de zich steeds ontwikkelende neurowetenschappen. In deze zomercursus leggen we de nadruk op de vraag ‘wie ben ik’. Cursusnummer: 15ZG21 Is er een dromer van mijn dromen, een denker van mijn denker en ben ik dat dan? Wat is de status van een menselijk zelf nu dat ingeklemd raakt tussen een psychologie die het onbewuste heeft aangewezen, een neurowetenschap die het brein als motor van mijn gedragingen ziet en een sociologie die mijn gedrag koppelt aan gedragingen van de groep.

Docenten Drs. Petra Bolhuis Drs. Theo Meereboer [email protected]

Hoe kan het zelf nu nog gedacht worden, en wat te doen met persoonlijke keuzes en persoonlijke verantwoordelijkheid?

Cursusvorm Vier dagdelen in twee weken Data Dinsdag en donderdag 14, 16, 21 en 23 juli 2015 Tijd 13.30 - 16.00 uur Cursusprijs € 130,Uiterste inschrijfdatum 30 juni 2015 Bijzonderheden Maximaal 25 deelnemers, plaatsing op volgorde van inschrijving.

Over de docenten Drs. Petra Bolhuis en drs. Theo Meereboer studeerden filosofie aan de RUG. Zij geven ook hun colleges bij de Senioren Academie gezamenlijk. De mens en het menselijk gedrag in de samenleving staan centraal in de cursussen van dit filosofen-echtpaar. Bolhuis en Meereboer zijn al vele jaren als docent bij de Senioren Academie en diverse andere hovo-instellingen in Nederland werkzaam.



Zomer

Laat u verrassen door mooi en zomers Groningen

Art Nouveau in Groningen In dit seizoen straalt het centrum van Groningen u tegemoet in al haar architecturale verschijningsvormen. Na een college over Art Nouveau in West- Europa gaat u de volgende dag de stad in om de Art Nouveau architectuur in het centrum van Groningen te bewonderen. De cursus begint met een lezing over de Art Nouveau in West-Europa op het gebied van architectuur en beeldende kunst. Het ontstaan, de verspreiding, de kenmerken en de vertegenwoordigers zullen worden behandeld, geïllustreerd met beeldmateriaal. Daarbij komen de volgende landen en architecten aan bod: Victor Horta en Henry van de Velde voor België, H.P. Berlage voor Nederland, H. Guimard voor Frankrijk, C.R. Mackintosh e.a. voor Schotland, J.M. Olbrich voor Oostenrijk en A. Gaudi voor Spanje. De Art Nouveaustijl bereikte na 1900 ook Nederland en werd in Groningen voornamelijk als decoratie toegepast. Kenmerkend daarvoor zijn de vloeiende lijnen en asymmetrische opbouw van de gevels met materialen als giet- en smeedijzer, glas, geglazuurde dakpannen, baksteen, kleurrijke tegeltableaus en prachtig getinte glas-in-loodvensters. De stadswandeling op dag twee zal u onder meer voeren langs woonhuizen, bedrijfspanden en winkels in het centrum, zoals Huize Tavenier en villa Heymans aan de Ubbo Emmiussingel, gebouw Nieuwsblad van het Noorden, winkelpanden in de Herestraat, Oude Ebbingestraat en Oosterstraat.

Programma In deze cursus beschouwen we Groningen als een artefact, een complexe compositie van bouwkunst en cultuur, die voortdurend groeit, verandert en de stadshistorie toont in al haar betekenislagen. Architectuur en beeldende kunst dragen mede dat culturele erfgoed uit, vormen haar imago en daarin ontmoet u de identiteit van Groningen.

Dinsdag 14 juli: college van 14.00 tot 16.00 uur Art Nouveau in West Europa

Cursusnummer: 15ZG22 Docent Drs. Miranda van Gelderen Cursusvorm Lezing + stadswandeling Data Dinsdag 14 en woensdag 15 juli 2015 Tijd Zie programma Cursusprijs € 55,Uiterste inschrijfdatum 30 juni 2015 Bijzonderheden Minimaal 15, maximaal 30 deelnemers, cursusprijs inclusief koffie/thee tijdens de stadswandeling

Woensdag 15 juli: stadswandeling van 14.00 tot ca. 16.30 uur Art Nouveau architectuur in het centrum van Groningen De wandeling start bij de ‘Villa met kantoor’ van architect P.M.A. Huuman, Emmaplein 6. Koffie/theepauze in het Land van Kokanje in de Oude Boteringestraat.

Over de docent Drs. Miranda van Gelderen is kunsthistorica en geeft cursussen en lezingen aan verschillende instellingen (o.a.: Klassieke Academie voor Beeldende kunst in Groningen, HOVO) over kunstgeschiedenis, architectuurgeschiedenis en archeologie. Daarnaast verzorgt ze stadswandelingen en excursies. Speciale aandachtsgebieden: algemene kunstgeschiedenis, beeldhouwkunst, de 17de eeuwse schilderkunst van de Noordelijke Nederlanden, materieel onderzoek van kunstvoorwerpen en byzantijnse- en islamitische beeldende kunst en architectuur.



Zomer

Duitslands hoofdstad onder de Hohenzollern

Het koninklijke Berlijn Berlijn is een stad vol historie, waarop het adellijke huis Hohenzollern eeuwenlang zijn stempel heeft gedrukt. Vanaf 1415 tot ruim vijfhonderd jaar later, wanneer Wilhelm II in 1918 afstand moet doen van zijn keizerstroon, is de stad steeds verder gegroeid: als residentie van de Mark Brandenburg, later van Preußen en tenslotte als machtige hoofdstad van het Deutsche Kaiserreich. De trotse getuigen hiervan zijn nog altijd te vinden in de stad, zoals de Brandenburger Tor, boulevard Unter den Linden, het Berliner Stadtschloss, de Berliner Dom, de Siegessäule en Schloss Charlottenburg. Maar ook buiten Berlijn herinnert nog veel aan het vorstelijke verleden, met name in Potsdam waar Schloss Sanssouci een indrukwekkend bewijs is van Preußens glorietijd onder Friedrich der Große.

Programma In vier colleges krijgt u een historisch overzicht van Berlijn onder de Hohenzollern (1415-1918). Behandeld worden o.a.: - - - - -

Politiek van tolerantie en immigratie onder Friedrich Wilhelm ‘der große Kurfürst’ Friedrich II ‘der Große’: Preußen als Europese grootmacht Cultureel en intellectueel leven rond 1800 (o.a. de Berliner ‘Salons’) De revolutie van 1848 en de restauratie onder Friedrich Wilhelm IV Imperiale glans vanaf 1871 in het Zweite Kaiserreich Deutschland - belangrijke historische monumenten en bouwwerken, in hun historische context.

In het eerste deel van elk college wordt aandacht besteed aan de historische ontwikkelingen in en rondom de stad. In het tweede deel van het college komen de monumenten, bouwwerken en andere erfstukken uit de tevoren behandelde periode aan bod.

Cursusnummer: 15ZG23 Docent Drs. Michiel Hagdorn [email protected] Cursusvorm Vier colleges, twee colleges per week Data Dinsdag en donderdag 11, 13, 18 en 20 augustus 2015 Tijd 10.30 - 13.00 uur Cursusprijs € 85,Cursusmateriaal Syllabus, verkrijgbaar via de docent (ca. € 10,-) Uiterste inschrijfdatum 28 juli 2015

Over de docent Drs. Michiel Hagdorn is literatuurwetenschapper, gespecialiseerd in Duitse literatuur, muziek en (cultuur)geschiedenis. Hij heeft vele cursussen en lezingen verzorgd over o.a. de Romantiek, Johan Wolfgang von Goethe, Thomas Mann, Franz Kafka, Günther Grass, Richard Wagner, Heinrich Heine en literatuur tijdens de Weimar Republiek.



Zomer

Ludwig Wittgenstein

Tractatus logico-philosophicus De hedendaagse filosofie dankt haar aanzien in belangrijke mate aan de inspirerende ideeën van de Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein (1889-1951). Wat deze markante en excentrieke denker bovenal kenmerkt is de belangstelling voor de betekenis van de taal voor onze opvattingen over de werkelijkheid. Daarmee is hij een van de voornaamste representanten van de zogenaamde ‘linguistic turn’, de talige wending, die zo typerend is voor de wijsbegeerte van de twintigste eeuw. Sinds Wittgenstein is het nadenken over filosofische problemen onlosmakelijk verbonden met reflectie op de rol van de taal. In zijn eigen woorden: “De filosofie is een strijd tegen de beheksing van ons verstand door de middelen van onze taal”. Er bestaat een duidelijk verschil tussen de ‘vroege’ en de ‘late’ Wittgenstein. Het is dan ook gebruikelijk in zijn wijsgerige ontwikkeling twee perioden van elkaar te onderscheiden. De Tractatus logico-philosophicus is het originele hoofdwerk van de jonge Wittgenstein, het enige boek ook dat tijdens zijn leven (in 1921) werd gepubliceerd. In zeven hoofdstellingen en een veelvoud aan substellingen bespreekt hij de verhouding tussen denken, taal en werkelijkheid, waarbij een belangrijke rol is weggelegd voor de logica.

Cursusnummer: 15ZG24 Docent Drs. Arend Klaas Jagersma Cursusvorm Vijf hoorcolleges Data Dinsdag 28 juli en 4, 11, 18 en 25 augustus 2015 Tijd 15.15 - 17.00 uur

Gedurende de jaren ‘30 en ‘40 vond een heroriëntatie plaats, die culmineerde in de fragmentarische Philosophische Untersuchungen. In dit postuum verschenen boek, ook wel Wittgensteins tweede hoofdwerk genoemd, treft men in de vorm van een reeks kortere paragrafen zijn latere en invloedrijke filosofische bespiegelingen aan.


Programma

Cursusmateriaal Ludwig Wittgenstein, Tractatus logico-philosophicus (vert. W.F. Hermans), Atheneum - Polak & Van Gennep, 2002

Deze cursus beoogt een kennismaking met de belangrijkste opvattingen van zowel ‘Wittgenstein I’ als ‘Wittgenstein II’. Daarbij zal in het bijzonder aandacht worden besteed aan de centrale betooglijn van de "Tractatus". Tevens zullen Wittgensteins fascinerende levensgeschiedenis en persoonlijkheid, die zijn iconische status mede hebben bepaald, aan bod komen.

Uiterste inschrijfdatum 14 juli 2015 Bijzonderheden Naast de wekelijkse colleges vergt deze cursus enkele uren zelfstudie per week

Over de docent Drs. Arend Klaas Jagersma (1970) studeerde filosofie in Amsterdam en was als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Faculteit der Wijsbegeerte van de Rijksuniversiteit te Groningen. Daarnaast is hij werkzaam als zelfstandig onderzoeker en docent filosofie en verbonden aan meerdere HOVO-instellingen.



Inschrijven

o De heer

o Mevrouw

Geboortejaar:

Datum:

Naam en voorletter(s): Straat en huisnr.: Postcode en plaats: Telefoon privé:

Telefoon werk:

E-mail:

Schrijft zich in voor de volgende cursus(sen) (Cursuscode vermelden s.v.p., bijv. 15ZG07 of 15ZG12): code: code: code: Dit is mijn eerste cursus bij de Senioren Academie

o ja

o nee

Bijzonderheden:

Betaling Ik machtig hierbij de Senioren Academie om het totaal verschuldigde bedrag in de weken rondom de aanvang van de cursus(sen) af te schrijven van mijn giro-/bankrekening. Let op: alleen het volledige IBAN-rekeningnummer opgeven! U kunt dit terugvinden op uw bankafschrift, of op de website van uw bank. Het IBAN-rekeningnummer bestaat uit 18 tekens. Rekeningnummer (IBAN): 





































ten name van:

o Ik maak bezwaar tegen een machtiging en wil graag een factuur ontvangen (€ 5,- administratiekosten bij toezending van factuur) o Ik maak bezwaar tegen vermelding van mijn adresgegevens op de deelnemerslijst

Kortingsmogelijkheden o Ik heb recht op een inkomenskorting van:

% en stuur bewijs hiervan mee

o Ik ben donateur van de Stichting Steunfonds Senioren Academie Groningen - Friesland - Drenthe Handtekening:

Zomer 2015

U kunt zich ook via onze website: www.hovoseniorenacademie.nl opgeven. Zie op de website de link rechtsboven: inschrijven.

Formulier per post sturen naar: Senioren Academie, Postbus 72, 9700 AB Groningen. Formulier inleveren: Senioren Academie, Oude Boteringestraat 34, Kamer 0014, Groningen. Indien gesloten kunt u het formulier in de bus bij het secretariaat deponeren.



Inschrijfprocedure Inschrijving geschiedt bij voorkeur via de website www.hovoseniorenacademie.nl. U kunt zich ook inschrijven door het inschrijfformulier uit deze gids te sturen naar het secretariaat van de Senioren Academie. Binnen twee weken na binnenkomst van uw inschrijving ontvangt u een ontvangstbevestiging over de mail of per post (als u geen e-mailadres hebt opgegeven). Ook als de cursus van uw keuze al volgeboekt is, ontvangt u daarvan bericht. Mocht u binnen deze termijn van twee weken niets van ons horen, dan verzoeken we u dringend contact met ons op te nemen. Een defini tieve deelnamebevestiging met daarin alle praktische informatie over de cursus ontvangt u uiterlijk een week voor aanvang van uw cursus. Hierin staat de locatie vermeld, de hoogte van het totaalbedrag (cursus, cursusmateriaal en eventueel kosten voor koffie/thee). Deze definitieve deelnamebevestiging is tevens uw bewijs van inschrijving. Bij inschrijving na de uiterste inschrijfdatum worden € 5,- administratiekosten in rekening gebracht. Als een cursus door gebrek aan belangstelling niet door kan gaan, nemen we uiterlijk twee weken voor de aanvangsdatum contact met u op. Annulering U kunt een cursus annuleren tot twee weken voor aanvang van de cursus. Administratiekosten (€ 10,-) worden dan wel in rekening gebracht. Bij een annulering binnen twee weken voor aanvang van de cursus wordt 50% van de cursusprijs in mindering gebracht op het eindbedrag. Hierna is annuleren niet meer mogelijk. Als er een cursus niet door kan gaan, wordt het totale bedrag, indien al geïncasseerd, op uw rekening teruggestort.

rond de aanvangsdatum van de cursus van uw rekening afgeschreven. Indien u een factuur wilt ontvangen worden € 5,- extra administratiekosten in rekening gebracht. Inkomensafhankelijke korting De Senioren Academie geeft, indien nodig, korting op het cursusgeld van één cursus per programma. Er is geen korting mogelijk op het cursusmateriaal. Als u denkt in aanmerking te komen voor korting dient u een kopie van de opgave van uw inkomen over het afgelopen jaar mee te sturen. Bij een bruto gezinsinkomen - lager of gelijk aan € 15.000,- per jaar bedraagt de korting 50% van de in de gids genoemde cursusprijs; - hoger dan € 15.000,- per jaar, maar lager of gelijk aan € 18.000,- per jaar bedraagt de korting 30% van de in de gids genoemde cursusprijs. Wijzigingen De in de studiegids vermelde gegevens kunnen aan wijzigingen onderhevig zijn zonder dat het bestuur van de Senioren Academie aansprakelijk gesteld kan worden. Aansprakelijkheid De Senioren Academie kan niet aansprakelijk worden gesteld voor schade aan personen en/of eigendommen, noch voor vermissing van persoonlijke goederen, door welke oorzaak dan ook ontstaan voor, tijdens en na de door de Senioren Academie georganiseerde activiteiten.

Senioren Academie Coördinator Jacqueline Kampman Medewerkers secretariaat Janita van Dijk Karin van Rooyen-Kist Inge Vonhof

Administratie Postadres Postbus 72, 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Bezoekadres Oude Boteringestraat 34, 9712 GK Groningen, kamer 0014 Openingstijden secretariaat Maandag t/m vrijdag 9.00-12.00 uur

Sluitingen Op vrijdag gesloten Vanaf vrijdag 1 mei t/m vrijdag 28 augustus 2015 is het secretariaat op vrijdag gesloten. Zomersluiting Vanaf maandag 6 juli t/m vrijdag 28 augustus 2015 is het secretariaat van de Senioren Academie beperkt geopend: van maandag tot en met woensdag tussen 10.00 en 12.00 uur. Inschrijving voor de cursussen (via internet of per post) is in deze periode gewoon mogelijk.

Cursusprijs De cursusprijs staat vermeld bij de desbetreffende cursus. In een aantal gevallen komen de kosten van het cursusmateriaal er nog bij. Als u toestemming hebt gegeven voor een eenmalige automatische afschrijving (incasso) dan wordt het totaalbedrag

Voor de meest actuele informatie: www.hovoseniorenacademie.nl vormgeving en dtp: www.henkmans.nl


Bezoekadres: Oude Boteringestraat 34 9712 GK Groningen kamer 0014 Postadres: Postbus 72 9700 AB Groningen Telefoon: (050) 363 65 97 E-mail: [email protected] Openingstijden secretariaat: Maandag t/m vrijdag 9.00 - 12.00 uur www.hovoseniorenacademie.nl

zomer HOVO in Noord Nederland

Recommend Documents