startnotitie
Gemeente Maasgouw
Gemeente Roerdalen
regionaal arbeidsm Gemeente Roermond
Gemeente Leudal
Gemeente Echt-Susteren
September 2011
Inhoudsopgave Aanleiding
3
Definitie arbeidsmarktbeleid
3
A n a l y s e v a n d e a r b e i d s m a r k t in d e regio
5
D e a r b e i d s m a r k t in d e regio R o e r m o n d
5
Werkloosheid
5
E c o n o m i s c h sterke regio
6
S o c i a l e regio
6
Landelijke trends, ontwikkelingen e n nieuwe w e t g e v i n g Wet werken naar vermogen
7 7
Doelstellingen
8
Financiën
9
Implementatie
10
Evaluatie, rapportage e n c o m m u n i c a t i e
10
Betrokkenheid en draagvlak
10
2
Aanleiding De gemeenten Roerdalen, Roermond, Leudal, M a a s g o u w e n Echt-Susteren hebben besloten een gezamenlijk arbeidsmarktbeleid te gaan voeren. Hiertoe hebben de wethouders van werk en inkomen van de betrokken gemeentes op 28 januan 2011 een intentieovereenkomst gesloten samen met Westrom en het U W V Werkbedrijf. In de intentieovereenkomst is afgesproken een gezamenlijke analyse op te stellen voor de regionale arbeidsmarkt. Daarnaast zijn er in de intentieovereenkomst een aantal punten genoemd die worden uitgewerkt in een arbeidsmarktbeleidsplan. In deze startnotitie wordt aangegeven hoe we komen tot deze gedeelde analyse van de regionale arbeidsmarkt In de intentieovereenkomst is aangegeven dat er een gezamenlijk arbeidsmarktbeleidsplan wordt opgesteld. Het gezamenlijk beleidsplan wordt voorgelegd aan de gemeenteraden van de betrokken gemeentes. Het plan valt uiteen in concrete projecten en samenwerkingsverbanden en het vastleggen van gezamenlijke kaders voor het arbeidsmarktbeleid in een kadernota. In de kadernota zal de arbeidsmarktanalyse worden beschreven en zullen tevens een aantal kaders voor het regionaal arbeidsmarktbeleid worden omschreven. Deze startnotitie dient als aankondiging van de kadernota, het geeft een doorkijk naar de inhoud van de kadernota en beschrijft het proces om te komen tot deze kadernota. Tevens wordt er in deze startnotitie een relatie gelegd met de ontwikkelingen en initiatieven die er op het gebied van arbeidsmarktbeleid nu en op korte termijn landelijk en binnen de regio staan te gebeuren. Deze startnotitie zal ter accordenng worden voorgelegd aan de stuurgroep regionaal arbeidsmarktbeleid. In deze startnotitie wordt achtereenvolgens ingegaan op de definitie van arbeidsmarktbeleid, de arbeidsmarkt in de regio Roermond, landelijke kaders en ontwikkelingen, doelstellingen,de financienng en de wijze van evaluatie van het beleid. Tot slot wordt in deze notitie aandacht besteed aan het proces (inclusief de betrokkenheid van partijen) van de totstandkoming van de kadernota.
Definitie arbeidsmarktbeleid Arbeidsmarktbeleid is een ruim en breed begnp. Er zijn dan ook meerdere definities te hanteren. In een enge definitie is gemeentelijk arbeidsmarktbeleid: "er voor zorg dragen dat zo weinig mogelijl< mensen gebruil< (fioeven te) maken van een uitkeringsvoorziening van een van de 5 gemeentelijke sociale
diensten."
Aangezien de gemeentes al enige jaren ook financieel verantwoordelijk zijn voor het aantal verstrekte uitkeringen in het kader van de Wet werk en bijstand (Wwb), wordt bij deze enge definitie van het begnp arbeidsmarktbeleid ook wel de term "schadelastbeperking" gebruikt. De regio Roermond stelt echter een meer ambitieuze en bredere definitie van arbeidsmarktbeleid centraal in haar visie en beleid: "tiet bevorderen van een kwalitatief en kwantitatief goede aansluiting tussen de vraagkant gevers) en de aanbodkant (werkzoekenden)
op de
(werk-
arbeidsmarkt".
Arbeidsmarktbeleid bevindt zich dan ook op het snijvlak tussen economisch-, ondenwijs- en het sociaal beleid van een gemeente.
3
De arbeidsmarkt houdt niet op bij de grenzen van een gemeente. iVlede daarom is het belangrijk een regionaal arbeidsmarkt beleid te voeren. W e komen daarmee dan ook tot de volgende definitie, als uitgangspunt voor de kadernota arbeidsmarktbeleid: Regionaal arbeidsmarktbeleid is het bevorderen van de afstemming tussen de vraag en het aanbod naar arbeid in de regio Roermond. Een effectief en efficiënt regionaal arbeidsmarktbeleid zorgt ervoor dat bedrijven nu en in de toekomst over geschikt personeel kunnen (blijven) beschikken en dat knelpunten in de personeelsvoorziening worden aangepakt. Hiermee draagt het arbeidsmarktbeleid bij aan de economische groei in de regio, een goed vestigingsklimaat voor bedrijven en wordt er adequaat ingespeeld op toekomstige ontwikkelingen als vergrijzing en ontgroening. Schematisch ziet dit er zo uit
Vraag
ArbeicJsmarktbeleid
Aanbod
Kwantitatieve d i s c r e p a n t i e
Uitbreiding- en vervangingsvraag
Werkgelegenheid
-4—•
Demografische ontwikkeling van arbeidsaanbod
Kwalitatieve discrepantie
Vacatures
f
Wat vraagt de werkgever?
<—•
Wat kan/wil de werkzoekende?
De regionale arbeidsmarkt werkt goed als vraag en aanbod elkaar vinden. Zodra deze elkaar niet meer kunnen vinden, ontstaan er discrepanties. Regionaal arbeidsmarktbeleid richt zich met name op het vraagstuk om de discrepanties te voorkomen, op te vangen of weg te nemen.
4
Analyse van de arbeidsmarkt in de regio De arbeidsmarkt in de regio Roermond In deze startnotitie wordt een overzicht van de arbeidsmarkt in de regio Roermond opgenomen. In een beschrijving van de (regionale)arbeidsmarkt zullen de economische structuur, de werkgelegenheid, werkloosheid en de toekomstige ontwikkelingen en discrepanties worden beschreven. Het rapport van bureau Louter is het basisdocument voor deze beschrijving, aangevuld met de meest recente cijfers en inzichten (Sociaal economische verkenningen Roermond - Etil) en RAIL 2011 ( Regionale Arbeidsmarkt Informatie Limburg). Het rapport is door bureau Louter uitgebracht in het najaar 2008, aan de vooravond van een diepe, ingrijpende en wereldwijde economische cdsis. Vooruitlopend op een uitgebreidere beschrijving in de kadernota wordt alvast kort de balans opgemaakt van twee jaren economische teruggang en de gevolgen voor de economie en arbeidsmarkt in de regio. Binnen de regio heeft de gemeente Roermond een belangrijke werkgelegenheidsfunctie. Iets meer dan de helft van de arbeidsmarktplaatsen van de regio liggen in de gemeente Roermond. Van de werknemers bij bedrijven in de gemeente Roermond woont 74% in de regio Roermond. 4 2 % daarvan woont niet de gemeente in Roermond, maar in één van de omliggende gemeentes. Maar ook de overige arbeidsplaatsen in de andere gemeenten worden ingevuld door werknemers uit deze regio. Een groot deel van de inwoners van de regio woont en werkt in de eigen gemeente, of werkt in één van de regio gemeentes. Van elke gemeente werkt minimaal 70% in de regio Roermond. In gemeente Roerdalen werkt zelfs meer dan 80% van de werknemers in de regio Roemond. Met andere woorden: er zijn veel pendelstromen tussen de 5 gemeentes en de regio creëert veel werkgelegenheid voor eigen inwoners.
Werkloosheid
werkloosheid 201 O-heden
•O
O
10% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2%
/ /
Roermond Regio Leudal Roerdalen
/
/ /
/
Maasgouw Echt-Susteren
maanden
De ontwikkeling van de werkloosheid vedoopt in de regio in grote lijnen hetzelfde. Wel is duidelijk dat de werkloosheid in de kleinere gemeentes een stuk lager ligt dan de werkloosheid in de gemeente Roermond. Op de arbeidsmarkt in gemeente Roermond is in de afgelopen twee jaar, tijdens de economische crisis, een volledige trendbreuk met het verleden te constateren. Daar waar in het verleden bij een economische teruggang de werkloosheid in gemeente Roermond het eerst steeg en bij een economische opleving het laatst weer daalde, is de situatie nu omgekeerd. Bij de aanvang van de
5
crisis steeg de weri
Economisch sterke regio Uit de definitie van arbeidsmarktbeleid zoals die in deze notitie beschreven is blijkt dat twee elementen onderdeel uitmaken van de arbeidsmarkt De economische component en de sociale component Een economisch sterke regio kenmerkt zich door een gedifferentieerd werkgelegenheidsaanbod. In de regionale economie zijn verschillende sectoren vertegenwoordigd met een diversiteit aan arbeidsplaatsen. Binnen de regio formuleren we een doel om te komen tot een verdere uitbouw van een gedifferentieerde werkgelegenheid. Het doel wordt geformuleerd na een analyse van de arbeidsmarkt in de regio. Het faciliteren van economische groei, een goed werkgeversklimaat waarbij een goede aansluiting bestaat tussen vraag en aanbod naar arbeid en een verdere bestrijding van de (jeugd)werkloosheid zijn doelen van het regionale arbeidsmarktbeleid. Een optimale afstemming tussen onderwijs en arbeidsmarkt, het stimuleren van kwalitatief goed onderwijs en "een leven lang leren" geven ook aan, dat de regio Roermond haar arbeidsmarktbeleid in een zo breed mogelijk kader wenst te plaatsen. Ten einde een economisch sterke regio te creëren, wordt vanuit arbeidsmarktbeleid ingezet op een goed werkgeversklimaat, waar werkgevers zich graag vestigen en een beroep kunnen doen op voldoende gekwalificeerd personeel. Werkgevers zijn daarmee een belangrijke klant van het arbeidsmarktbeleid. Werkgevers hechten geen belang aan gemeentegrenzen of doelgroepen. Het is daarom een uitgangspunt om voor werkgevers één aanspreekpunt te creëren, ongeacht in welke gemeente de potentiële werknemer woont of tot welke doelgroep de persoon behoort. De kadernota regionaal arbeidsmarktbeleid zal aangeven binnen welke kaders de werkgeversbenadering in deze regio wordt vormgegeven.
Sociale regio Onderdeel van een economische krachtige regio is echter ook een regio met een groot sociaal karakter. Een uitwerking van de ambities op het economische gebied zonder sociale ambities mist een lange houdbaarheid. Een sociale ambitie maakt ook onderdeel uit van het arbeidsmarktbeleid. Ambities voor ondenwijs, jeugd- en jongerenwerk, welzijn, vrijwilligersbeleid, zorg- en armoedebeleid, zorgen voor sociale samenhang en activenng. Het maakt onderdeel uit van een integrale benadenng van economische groei. Activering, ook van de doelgroepen aan de onderkant van de arbeidsmarkt en het werkgelegenheidgebouw, maakt deel uit van een breed geformuleerd arbeidsmarktbeleid. Met name voor de groep werkzoekenden die afhankelijk is van een uitkenng of de groep arbeidsbelemmerden, is het sociaal beleid van belang. Sociaal beleid maakt onderdeel uit van het re-integratiebeleid dat in regionale kadernota zal worden geformuleerd, ledereen die mee kan doen, moet ook meedoen, nu en zeker ook straks. Participatie door het verrichten van betaalde arbeid van zoveel mogelijk burgers die dit kunnen, is (nu en straks) een voorwaarde voor blijvende economische groei. Met de dreigende krapte op de arbeidsmarkt is het van belang zo weinig mogelijk mensen (onvrijwillig) buiten het reguliere arbeidsproces te houden. Tegelijkertijd dient de werkgelegenheid en economische groei als on-
6
derbouwing van een sociale regio. Kortom arbeidsmarktbeleid als verbindende schakel tussen een sterke economie en een sociale regio en waarbij het een niet kan zonder het ander. In de kadernota wordt daar verder uitvoedg op teruggekomen. De kadernota richt zich dus op de volle breedte van de arbeidsmarkt. Het doel van deze nota is niet alleen een kader te plaatsen voor het arbeidsmarktbeleid. Ook wordt inzichtelijk gemaakt wat de visie is op en inzicht gegeven in de beleidsinitiatieven die we wensen te nemen. De kadernota is regionaal en geeft daarmee richtlijnen voor de deelnemende gemeentes. Omdat de individuele gemeentes financiële verantwoording houden over hun uitkering- en re-integratiebudget zal er binnen de beschreven kaders de mogelijkheid blijven om lokale keuzes ten aanzien van de budgetten te maken. Dit spanningsveld zal binnen de kadernota worden uitgewerkt.
Landelijke trends, ontwikkelingen en nieuwe wetgeving De aankomende krapte op de arbeidsmarkt is in beeld gebracht door de commissie Bakker. De participatie op de arbeidsmarkt in Nededand zal dan ook fors omhoog moeten. Een ieder die dat kan, zal aan het werk moeten. Bakker ziet hier een belangrijke rol voor de gemeente. Naast landelijke maatregelen vanuit de wetgeving en het beleid krijgen de gemeenten een regie- en een uitvoeringsrol, vooral ten aanzien van de onderkant van de arbeidsmarkt.
Wet werken naar vermogen Het huidige regeerakkoord kondigt maatregelen aan. Er komt één regeling voor de onderkant van de arbeidsmarkt uitgevoerd door de gemeente: de Wet werken naar vermogen. De huidige Wet werk en bijstand (Wwb), Wet Investeren in jongeren (WIJ), Wet sociale werkvoorziening (Wsw) en Wajong (Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten) worden omgevormd tot één regeling, waarbij mensen naar vermogen werken en waarbij de gemeente zo nodig het inkomen aanvult. Het kabinet geeft aan dat de gemeenten voor al deze doelgroepen de regie moet nemen. In de plaats van een uitkering gaan mensen aan de slag voor dat gedeelte dat ze kunnen werken of dat ze kunnen verdienen. De gemeente vult aan tot maximaal het minimumloon. Ten tijde van het vaststellen van kadernota, zal het kabinet de kaders van de nieuwe wet werken naar vermogen uitwerken naar een concreet wetsvoorstel dat op 1 januari 2013 in werking zal moeten treden. Daarnaast heeft het kabinet een wetsvoorstel voor de Wet werk en bijstand bij het parlement ingediend, waarin een aantal wijzigingen voor de wet werk en bijstand worden voorzien. De wijzigingen van de wet werk en bijstand worden venwacht op 1 januari 2012 in werking te treden. Bij het uitwerken van de kaders voor arbeidsmarktbeleid zullen de landelijke ontwikkelingen zo veel mogelijk gevolgd en meegenomen worden. Bovendien worden de landelijke ontwikkelingen zoveel mogelijk in overeenstemming in de deelnemende gemeentes geïmplementeerd, zodat de uitvoering op een lijn ligt.
7
Doelstellingen Om de arbeidsmarkt in 2020 nog te laten functioneren, zullen er (veel) meer mensen (langer) op de arbeidsmarkt moeten participeren dan nu het geval is. De Europese (Verdrag van Lissabon) en ook de landelijke doelstelling is een netto participatiegraad van 80%. De participatiegraad omvat de v\/erkzame en werkloze beroepsbevolking in procenten van de potentiële beroepsbevolking (alle 1 5 - 6 4 jarige inwoners). De regio Roermond sluit zich bij deze doelstelling aan. Ter illustratie: Participatiegraad 2008 Roermond
68%
Leudal
67%
Maasgouw
69%
Roerdalen
66%
Echt-Susteren
67%
Regio Roermond
68%
Nededand
68%
* bron bureau Louter Naast dit kwantitatieve aspect (meer mensen participeren op de arbeidsmarkt) zullen er ook maatregelen worden genomen om het functioneren van de arbeidsmarkt te bevorderen (kwalitatief aspect) zodat vraag en aanbod beter op elkaar aansluiten. Dat betekent dat mensen die (gaan) werken beter toegerust moeten zijn voor de arbeidsmarkt. Scholing ("een leven lang leren") die aansluit op de praktijk en een efficiënte re-integratie en bemiddeling dragen hier aan bij. Alleen op deze manier kan de krapte in kwantitatief en kwalitatief opzicht worden bestreden en wordt voorkomen dat bedrijven geen personeel meer kunnen vinden en naar elders vertrekken. Afgeleid daarvan kunnen een aantal beleidsdoelstellingen worden geformuleerd. In de intentieovereenkomst zijn een aantal uitgangspunten opgenomen voor arbeidsmarktbeleid. Deze uitgangspunten liggen al dan niet op een strategisch niveau. In de kadernota zullen de onderstaande uitgangspunten van de intentieovereenkomst in ieder geval terug komen: -
Er zal worden samengewerkt met het bedrijfsleven om werkgevers te ondersteunen bij het H R M beleid en personeelsvoorziening;
-
Er zal worden gestreefd naar een betere aansluiting van het onderwijs aan de vraag van het bedrijfsleven;
-
Er wordt gestreefd naar een verhoging van het opleidingsniveau van de totale beroepsbevolking een hoge participatiegraad en een verhoging van flexibiliteit en mobiliteit van de beroepsbevolking.
-
Er wordt gestreefd naar een gezamenlijk acquisitiebeleid voor nieuwe bedrijven, waarbij aandacht wordt besteed aan de aansluiting aan de bestaande beroepsbevolking in de regio.
-
Er wordt gestreefd dat in 2020 iedereen die kan werken, ook daadwerkelijk zal werken (naar vermogen)
-
Er wordt naar een nader te bepalen norm gestreefd t.a.v jeugdwerkloosheid en dat de voortijdige schooluitval substantieel wordt teruggedrongen.
8
Arbeidsmarktbeleid in ruime zin is allesomvattend. Dit betekent niet dat regionaal arbeidsmarktbeleid geen ruimte meer laat voor lokale beleidsdoelstellingen. De kadernota zal kaderstellend zijn, in zijn visie op werkgeversbenadering, zijn afstemming met onderwijs, zijn inzet van instrumenten en dienstvedening en het creëren van werkgelegenheid. Binnen de kadernota wordt een toelichting gegeven op de afzonderlijke rollen van de deelnemende partners alsmede de bijbehorende doelstellingen. Deze doelstellingen zullen in de kadernota meetbaar en evalueerbaar worden gemaakt. Om de doelstellingen te bereiken, worden programma's en projecten gedefinieerd en wordt hun bijdrage aan de doelstellingen gewaardeerd. Naast het uitwerken van kaders voor gezamenlijk arbeidsmarktbeleid, wordt er in de tussentijd in projectgroepen samengewerkt om op deelprojecten reeds resultaat te bereiken. Daarnaast wordt de ontwikkeling voor de nieuwe wet werken naar vermogen en de positionering van het S W bedrijf Westrom op de voet gevolgd en voorbereid. Doordat de intentieverklaring is getekend is, zal ook samenwerking tussen gemeentes in gang worden gezet om nieuwe wijzigingen in de wet werk en bijstand die per 1 januari 2012 voorzien is samen voor te bereiden.
Financiën Het arbeidsmarktbeleid van de betrokken gemeentes wordt gefinancierd door middel van de gelden die het rijk beschikbaar stelt in het Participatiebudget. Het Participatiebudget bevat nu nog de budgetten voor inburgering. Straks worden deze daaruit gehaald. Op de resterende budgetten voor educatie en re-integratie zal fors worden bezuinigd. Daar zal dus terdege rekening mee gehouden moeten worden. De betrokken gemeentes houden individuele financiële verantwoording. Gemeentes moeten daarom de mogelijkheid hebben om op lokaal niveau individuele financiële afwegingen te maken. Voor projecten ter uitvoering van het arbeidsmarktbeleid kan (additioneel) een beroep worden gedaan op de verschillende (ESP) subsidiemogelijkheden en fondsen. Ook financiële mogelijkheden van (belanghebbende) partners worden hierbij betrokken.
9
Implementatie Evaluatie, rapportage en communicatie De uitvoering van het arbeidsmari
Betrokkenheid
en draagvlak
Zoals al aangegeven krijgt het arbeidsmarktbeleid vorm in samenwerking tussen partijen uit de drie O's (Overheid, Ondernemers en Ondenwijs). In schema:
Ondernemers
Onderwijs
Overheid
Een belangrijk onderdeel van de betrokken partners vanuit de overheid neemt deel aan het convenant regionaal arbeidsmarktbeleid en valt daarmee onder de projectstructuur, regionaal arbeidsmarktbeleid. Ondernemers en onderwijs zullen echter ook specifiek bij de vaststelling van de kadernota betrokken worden. Deze partijen en de partijen uit het onderwijs en overheid zijn met name: Ondernemend Limburg, vakorganisaties, O M L , R O G Gilde, Cita Verde College, Kamer van Koophandel. Na vaststelling van deze startnotitie, wordt de concept kadernota arbeidsmarkt via de stuurgroep regionaal arbeidmarktbeleid aan de colleges van de samenwerkende gemeentes voorgelegd. Na een eerste goedkeuring van de deelnemende gemeentes, wordt de nota ook aan de overige partners in de regio voorgelegd. Deze externe partijen vanuit ondenwijs en ondernemers worden geconsulteerd en hun bevindingen en/of voorstellen worden meegenomen in de conceptnota die ter vaststelling aan de raad wordt aangeboden. Na consultatie van relevante partijen wordt de kadernota regionaal arbeidsmarktbeleid weer via de stuurgroep aan de betrokken colleges en bijbehorende commissies en raden voorgelegd. Na goedkeuring door de afzonderiijke raden, stelt de stuurgroep de kadernota regionaal arbeidsmarktbeleid vast.
10
In schema ziet dit er als volgt uit: Wanneer; Augustus 2011
Wié/wat: .•^^iË:-^il?CW?^^^ Bespreking startnotitie Projectgroep regionaal arbeidsmarktbeleid.
September 2011
Bespreking startnotitie in de stuurgroep regionaal arbeidsmarktbeleid
September 2011 December 2011
Vaststellen van de startnotitie door betrokken colleges Conceptkadernota arbeidsmarktbeleid vaststellen in stuurgroep regionaal arbeidsmarktbeleid ,
December 2011
Vaststelling kadernota in colleges
December 2011
Consultering externe partijen
Februan 2012
Vaststelling kadernota stuurgroep regionaal arbeidbeleid en betrokken colleges
Maart 2012
Behandeling commissies betrokken gemeentes
Apnl 2012
Vaststelling kadernota arbeidsmarktbeleid gemeenteraden
