Stand van zaken Fort Pannerden Oktober 2012 Inleiding Op 3 september 2011 is met een grootse happening in De Klompenwaard de restauratie van Fort Pannerden afgesloten. Deze afronding van de restauratie op 3 september op Fort Pannerden viel samen met de feestelijke opening van de landelijke fortenmaand. Gedeputeerde mevrouw Traag verrichtte op het fort de openingshandeling voor de fortenmaand en de afsluiting van de restauratie. Dat weekend bezochten ruim 3500 bezoekers het fort, een aantal dat de belangstelling voor het fort en cultuurhistorie in het algemeen onderstreept. Het fort is in de periode 2008-2011 in 2 fasen zowel buiten als binnen volledig gerestaureerd. Met de afronding van deze restauratie is de klus nog niet geklaard. Voor een inrichting van het fort voor een toekomstige functie van het fort als museum en informatiecentrum met een beperkte horecavoorziening is nog een 3e fase van inrichting nodig. Staatsbosbeheer, gemeente Lingewaard, Beheerstichting en vrijwilligers, samen voor het fort Belangrijk keerpunt in de naoorlogse geschiedenis van Fort Pannerden was de overdracht door eigenaar Staatsbosbeheer van het erfpachtrecht aan de gemeente Lingewaard op 1 juli 2008. Daarmee kwam de weg vrij voor restauratiesubsidies van Rijk en provincie voor het herstel van het fort. In december 2008 is op initiatief van de gemeente Lingewaard een beheerstichting opgericht. Deze beheerstichting is de beoogde toekomstige beheerder/exploitant van het fort. De beheerstichting kent een brede samenstelling: betrokkenen zoals een voormalige kraakster/beheerster, bewoners van de Sterreschans en Doornenburg, bestuursleden van de Stichting Fort Pannerden en diverse deskundigen op financieel en organisatorisch gebied. Aan de beheerstichting is de Vereniging Vrienden van Fort Pannerden als vrijwilligersorganisatie gelieerd. Inmiddels is een enthousiaste en betrokken groep van 45 vrijwilligers ontstaan. De vrijwilligers verrichten hand- en spandiensten bij beheer, onderhoud en openstelling van het fort. Ook in de toekomstige functie van het fort is een belangrijke ondersteunende rol weggelegd voor de vrijwilligers. Huidige openstelling met vrijwilligers Gedurende de restauratiefase kende het fort tijdens open dagen al een ruime belangstelling. Door de beheerstichting is samen met de vrijwilligers een reguliere (doch beperkte) openstelling van het fort gerealiseerd op elke 1e en 3 zondag van de maand in de periode april tot en met oktober en op afspraak. Ondanks de beperkte openstelling in 2011 bezochten 7750 bezoekers het fort, uitschieter was daarbij het weekend van de opening van de fortenmaand in september met 3500 bezoekers. Voor 2012 worden circa 8000 bezoekers verwacht, een prachtig resultaat ondanks het beperkte aantal openingsdagen.
Om fiscale en organisatorische redenen heeft de gemeente tot en met de 3e fase in nauwe samenwerking met de beheerstichting de rol van beheerder op zich genomen. De inkomsten uit entreegelden dekken op dit moment de exploitatielasten. Toekomstige bestemming De beheerstichting heeft in 2011 een ambitiedocument opgesteld waarin zij haar visie op de toekomstige functie van het fort heeft weergegeven. In deze visie krijgt het fort een bestemming als museum en informatiecentrum, aangevuld met een in omvang beperkte horecafunctie. In 2012 is met financiële steun van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed en de provincie Gelderland door de beheerstichting een haalbaarheidsonderzoek gestart naar deze nieuwe functie. Naar verwachting is de eindrapportage van het haalbaarheidsonderzoek in oktober 2012 beschikbaar. Onderdeel van de haalbaarheidsstudie is het ontwikkelen van een inrichtingsconcept op hoofdlijnen door Tinker Imagineers, een gerenommeerd adviesbureau dat voor diverse musea en evenementen belevingsconcepten heeft ontwikkeld. Ook de vrijwilligers van Fort Pannerden worden nauw betrokken bij de inrichting van het fort als museum en informatiecentrum.
Bestemmingsplan Fort Pannerden ligt midden in de Klompenwaard, een uniek natuurgebied op de splitsing van Waal en Pannerdensch Kanaal. Bij de ontwikkeling van een nieuwe functie voor het fort is de natuur als een belangrijke kwaliteit benoemd en niet als belemmering. Juist door deze ligging in een natuurgebied onderscheidt het fort zich van vele andere cultuurhistorische locaties. Met respect voor natuur en omgeving wil de beheerstichting inhoud geven aan het fort als museum en informatiecentrum. Voor de nieuwe functie van Fort Pannerden is een wijziging van het bestemmingsplan noodzakelijk. De huidige bestemming van Cultuurhistorisch Monument dient aangepast te worden tot museum en informatiecentrum met een beperkte horecavoorziening. Voor de beheerstichting is deze horecabestemming niet alleen belangrijk als belangrijke randvoorwaarde voor een dagvullend bezoek aan fort en omgeving, maar ook als een substantiële drager van de exploitatielasten voor openstelling, onderhoud en beheer. De noodzakelijke parkeervoorziening is in overleg met Staatsbosbeheer gepland op een binnendijks terrein buiten de Klompenwaard. De beheerstichting beraadt zich op creatieve vormen van vervoer om de ruim 1000 meter tussen fort en parkeergelegenheid te overbruggen. Planvorming 3e fase Gemeente en beheerstichting werken nauw samen aan de planvorming voor de 3e fase. Voor de toekomstige functie als museum en informatiecentrum hebben zich reeds diverse organisaties aangemeld:
-
-
-
Rijkswaterstaat. Met het graven van het Pannerdensch Kanaal is de oorsprong van deze Rijksdienst nauw verbonden met de Pannerdensche Kop en het fort. Rijkswaterstaat wil haar activiteiten en geschiedenis aan een breed publiek op het fort laten zien. Waterschap Rivierenland. Als organisatie is ook het waterschap nauw verbonden met rivieren en waterbeheer. Het waterschap wil haar educatieve activiteiten onderbrengen in Fort Pannerden. Staatsbosbeheer. Als eigenaar en beheerder van de Klompenwaard heeft Staatsbosbeheer in het fort een informatiecentrum ingericht. Nederlandse Vereniging voor Munitie en Ballistiek. De vereniging wil het fort benutten om haar kennis over munitie en ballistiek voor een breed publiek ten toon te stellen.
Diverse andere organisaties zoals het Streekmuseum Lingewaard en Lingewaard Natuurlijk willen het fort benutten voor informatieve en educatieve doeleinden. Inmiddels heeft zich ook een horecaondernemer als risicodragende investeerder aangemeld bij de beheerstichting. Ook de vrijwilligers krijgen een rol in de toekomstige bestemming van het fort. Met hun inzet is het afgelopen jaren gelukt het fort open te stellen. Ook in de toekomstige situatie van een museum en informatiecentrum is de inzet van vrijwilligers onontbeerlijk, juist hun betrokkenheid maakt het fort zo’n succes. Openstelling van het fort op puur professionele basis is gezien de daaraan verbonden exploitatielasten niet reëel. Financiering 3e fase De totale kosten voor de 3e fase worden maximaal geraamd op 2,5 miljoen euro. Daarin zijn naast inrichtingskosten voor het belevingsconcept (museum en informatiecentrum) ook de kosten voor de inrichting van het horecadeel en de benodigde parkeervoorzieningen inbegrepen. De 3e fase van Fort Pannerden is opgenomen in het regiocontract van de Stadsregio met de provindie Gelderland. Vanuit het regiocontract is 50% van de totale kosten subsidiabel tot een maximum bedrag van 1,25 miljoen euro. De beoogde cofinanciering van 1,25 miljoen bestaat uit bijdragen van: - de gemeente Lingewaard (bijdrage parkeervoorziening € 160.000,-- en inzet ambtelijke uren € 90.000,-; totaal € 250.000,-- de partners (Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat, Waterschap Rivierenland en de Nederlandse Vereniging voor Munitie en Ballistiek: € 300.000,-- investering door de horecaondernemer: € 150.000,-- diverse fondsen: € 350.000,-- overige subsidies: € 200.000,-Exploitatie De Stichting tot beheer en instandhouding van Fort Pannerden (kortweg beheerstichting) is de beoogde exploitant van het fort. Uitgangspunt voor de exploitatie is dat deze voor de gemeente kostendekkend dient te zijn, dat wil zeggen zonder gemeentelijke bijdrage in de exploitatie.
Fort Pannerden als toeristische publiekstrekker in een breder perspectief Fort Pannerden heeft de afgelopen jaren bewezen een (potentiele) publiekstrekker in de regio te zijn. Voor de toekomst is uitbreiding van het aantal openingsuren/dagen een belangrijke voorwaarde voor de verdere groei van het aantal bezoekers. Ook binnen de regio geldt Fort Pannerden als een belangrijke potentiele publiekstrekker met regionale en landelijke uitstraling. RBT-KAN zet met haar tweejarige project “Het blauwe goud” in op de verbetering van de toeristische infrastructuur, cultuurhistorie, nieuwe media en marketing van en langs de rivieren. In dit programma worden lokale, toeristische initiatieven en bezienswaardigheden langs de rivieren met elkaar verbonden en in samenhang verder ontwikkeld en uitgebouwd, zodanig dat dit toeristische ondernemers een extra impuls geeft. Ook aan Fort Pannerden is hierin een prominente rol toebedeeld. Nieuw in de activiteiten van het RBT is dat daarin ook gebruik gemaakt wordt van digitale technieken (Apps ed) . Fort Pannerden speelt daarmee een vooraanstaande rol in de toeristische ontwikkeling van De Gelderse Poort. Een interne ambtelijke werkgroep (toerisme, economie en projectleider Fort Pannerden) heeft een aantal kansen benoemd en uitgewerkt (zie daarvoor de Kansenkaart Fort Pannerden): •
• •
•
•
•
•
Fort Pannerden is een impuls en aanjager voor toerisme en recreatie. In nauwe samenwerking met RBT-KAN wordt Fort Pannerden gepromoot als een belangrijke toeristische trekker. Die gedachte wordt gesterkt door het gegeven dat ook nu al steeds meer reders Fort Pannerden opnemen in hun arrangementenprogramma. Na afronding van de 3e fase krijgt het fort een regionale, landelijke en internationale uitstraling met een belevingsconcept. De gemeente Lingewaard neemt deel aan een onderzoek van de Stadsregio en RBT-KAN of het mogelijk is met een fietspendelboot tussen Arnhem en Nijmegen de regio aantrekkelijker te maken voor toeristen en dagrecreanten. Fort Pannerden is daarbij een van de halteplaatsen. De parkeervoorziening aan de Sterreschans krijgt naast de functie van parkeerplaats voor het fort ook een bestemming als Toeristische Opstap Plaats (TOP). De Sterreschans wordt daarmee een startpunt voor dagrecreanten om de regio te bezoeken. De aanwezigheid van goede veerverbindingen en mogelijk een fietspendelboot zijn daarbij belangrijke pluspunten. De veerverbindingen in de regio zullen bij een verdere toeristische ontwikkeling van de regio aan belang winnen. In nauw overleg met omliggende gemeenten wordt gezocht naar optimalisering van deze veerdiensten in het kader van de toeristische ontwikkeling. De toeristische ontwikkeling van Lingewaard is ook vooral een zaak van ondernemers. Bij de ontwikkeling van Fort Pannerden wordt ook nadrukkelijk gedacht aan het scheppen van kansen voor ondernemers. Niet alleen Lingewaard hecht aan een verdere toeristische ontwikkeling. Ook de in het oosten gelegen naburige gemeenten zoals Rijnwaarden, Zevenaar, Millingen, Duiven zoeken steeds meer samenwerking op toeristisch gebied. De samenwerking in Dijk van een Delta en
Waalweelde is daarvan een mooi voorbeeld. Daarin worden de diverse regionale toeristische “parels” met elkaar in verbinding gebracht. Tijdpad 3e fase Opname van de 3e fase van Fort Pannerden in het regiocontract kent een belangrijke tijdslimiet. Uiterlijk 31 december 2015 dient het project opgeleverd en afgesloten te zijn. Vooralsnog wordt door de beheerstichting uitgegaan van de volgende grove planning op hoofdlijnen: - Winter voorjaar2013 voorlopig ontwerp - Zomer 2013 definitief ontwerp - Najaar 2013 aanbesteding - 2014 realisatie - Najaar 2014 of voorjaar 2015 officiële opening Besluitvorming De gemeenteraad speelt een belangrijke rol in de toekomstige functie van Fort Pannerden. Naast de benodigde cofinanciering (voor een parkeervoorziening en voor de inzet van ambtelijke uren) is ook de wijziging van het bestemmingsplan gebonden aan besluitvorming door de raad. Voor de raadsvergadering van maart 2013 staan parkeervoorziening, bestemmingsplan en cofinanciering geagendeerd. Vragen? Voor vragen over de Stand van Zaken mbt Fort Pannerden kunt u terecht bij: Team Sociaal Beleid, Willem Bijker, tel 026-3260 255, email
[email protected]
