SESSIE 6 BABY- EN PEUTERVOEDING & ZELFSTANDIG LEREN ETEN. 1. Inleiding: thema s en doelstellingen 108

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 1 0 7

SESSIE 6 BABY- EN PEUTERVOEDING & ZELFSTANDIG LEREN ETEN 1. Inleiding: thema’s en doelstellingen 108 1.1 Thema voedingsluik: baby- en peutervoeding 108 1.2 Thema opvoedingsluik: zelfstandig leren eten 108

1.3

Programma sessie 6: baby- en peutervoeding & zelfstandig leren eten

108

2. Verloop van de sessie 110 2.1 Het onthaal: opvolging vorige sessies 110 2.2 Het voedingsluik: baby- en peutervoeding 110 2.2.1 Koken 110



2.2.2 Voedingsinformatie















111





2.2.3 Maaltijd

















115





2.2.4 Ervaringen en tips

















115



2.3 Opvoedingsluik: nieuwe smaken leren kennen 116 2.3.1 Vorming 116



2.3.2 Ervaringen en tips

















118

2.4 Afronding 118

Baby- en peutervoeding & zelfstandig leren eten

1. INLEIDING: THEMA’S EN DOELSTELLINGEN

1.1 thema voedingsluik: baby- en peutervoeding 1.2 thema opvoedingsluik: zelfstandig leren eten

Tot wanneer moet ik melkvoeding geven? Vanaf wanneer geef ik groentepap? Wanneer schakel ik over van gemalen naar geplette voeding? Welke producten moet ik vermijden? Welke fruitsoorten mag ik geven aan mijn baby? Welke soort melk moet ik aan mijn kind geven? Het zijn maar enkele van de vele vragen met betrekking tot de baby- en peutervoeding waarmee ouders vaak zitten. De peuter hangt helemaal onder de groentepap, de spaghetti verspreid over de keuken, de aardappelen vliegen in het rond. De lepel belandt vaker in de neus of de ogen dan in de mond. Bekende taferelen voor wie thuis een opgroeiende peuter heeft die zelfstandig leert eten. Voor veel ouders een kleine nachtmerrie.

In deze sessie behandelen we de voeding van kinderen van 0 tot 2 jaar en gaan we dieper in op de overgangsfasen in de voeding. In het opvoedingsluik van deze sessie leren we dat zelfstandig eten een heus leerproces is, waarbij je kind stap voor stap leert eten, maar waarbij vooral veel geduld nodig is. 5. Zelfstandig leren eten

6. Afronding

30 min

4. Maaltijd

30 min

1u

3. Voedingsinformatie: Baby- en peutervoeding

2. Koken: Warme maaltijd, groenteschotels en groentepap 1u15

45 min

1. Evaluatie vorige sessies en inleiding sessie 6

MODULES

OPVOEDINGSLUIK

Interactieve les

Mondelinge uitwisseling

WERKVORM

Afwas en afscheid

AFRONDING

De ouders kunnen aan de hand van een aantal tips en richtlijnen omgaan met deze koppigheid aan tafel of in de winkel

Mondelinge uitwisseling

De ouders weten dat elk kind een koppigheidsfase doormaakt en dat Mondelinge uitwisseling het typische fase is in de ontwikkeling van de peuter of kleuter

De ouders beseffen dat ze zich niet al te veel zorgen moeten maken als hun kind erg koppig wordt en plots weigert te eten

Groentepap voor de kinderen

Proeven van de gerechten.

De ouders leren een objectieve blik ontwikkelen op het gewicht van hun kind.

De ouders kunnen experimenteren met baby- en peutervoeding om de overgang naar vaste maaltijden vlot te laten verlopen.

De ouders kennen de verschillende fasen in de overgang van enkel melkvoeding naar een meer en meer gevarieerd menu: evolutie van de textuur en introductie van nieuwe voedingsmiddelen.

Recepten voor een warme maaltijd met groenten

VOEDINGSLUIK

Opvolging vorige sessies: successen en struikelblokken, uitwisselen van ervaringen en tips

ONTHAAL

DOELSTELLING

Sessie 6

30 min

TIJDSVERLOOP

1.3 programma sessie 6: baby- en peutervoeding & zelfstandig leren eten

Poster

DVD, TV en videospeler

Tijdslijn

Kookgerief

Voedingsmiddelen

Aanwezigheidslijst en naamkaartjes

Koffie, thee, gedroogd fruit of koekjes

MATERIAAL

1 0 8 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 1 0 9

11 0 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 111

2. VERLOOP VAN DE SESSIE

2.1 het onthaal: opvolging vorige sessies

2.2 het voedingsluik: baby- en peutervoeding

Bespreek bij aanvang van de sessie opnieuw met de deelnemers wat ze uit de vorige sessie onthouden hebben. Het is de laatste sessie: geef ouders voldoende tijd om terug te komen op de hele vormingreeks. Laat de ouders onderling ervaringen en tips uitwisselen.

2.2.1 Koken In deze laatste sessie bereiden we een gemarineerde vis in de oven. Als bijgerechten maken we 3 groentegerechten klaar: gestoomde worteltjes met tijm en laurier, gestoomde broccoli met uien en amandelen en coulis van rode bieten. Deze coulis smaakt bijzonder lekker bij de vis en is een leuk alternatief om een weinig gebruikte groente te verwerken. We tonen hierbij drie verschillende mogelijkheden om groentepap te maken: we maken de vis en de aardappeltjes klaar met worteltjes, broccoli of rode biet.

Tip: Vraag aan de ouders of de overgang van melkvoeding naar vaste voeding goed verloopt of verlopen is en of ze hierover nog vragen hebben. Geef ouders die hierbij wat meer ervaring hebben de kans om hun tips te delen met de anderen. Animeer het gesprek, vul aan waar nodig en vat samen aan de hand van onderstaande informatie.

2.2.2 Voedingsinformatie Heel wat ouders hebben moeilijkheden met de overgangsfasen bij de baby- en peutervoeding. Sommige ouders blijven tot op late leeftijd enkel melkvoedingen geven. Groenteof fruitpap lijkt hun kind echt niet te lusten. Ze proberen het enkele keren maar geven het uiteindelijk op. Sommige ouders geven melk met kindermeel, waardoor de baby geen trek heeft voor vaste voeding. Andere ouders weten niet hoe ze zelf een groentepap kunnen bereiden. Soms is het hun eerste kindje en hebben ze geen familieleden in de omgeving die hen hiermee kunnen helpen. Ze hebben hierover vaak wel al (abstracte) informatie gekregen van Kind & Gezin of ONE, maar hebben het nog niet zelf klaar gemaakt. In deze sessie laten we de ouders zelf groentepap klaarmaken en begeleiden we hen bij het experimenteren. Een andere moeilijke overgangsfase is de overschakeling van fijn gemalen voeding naar geplette en vervolgens brokjesvoeding. Ouders zijn bang dat het kind zich zal verslikken of dat het onvoldoende zal eten als de voeding niet fijngemalen is. In deze sessie behandelen we de voeding van kinderen van 0 tot 2 jaar en geven we de ouders tips om de overgangsfasen in de baby- en peutervoeding te vergemakkelijken.

DE JUISTE VOEDINGSMIDDELEN IN FUNCTIE VAN DE LEEFTIJD

DE OVERGANG VAN MELKVOEDING NAAR VASTE VOEDING

Bevestig een tijdslijn aan de muur of leg ze op de grond in het midden van de groep.

Soorten melkvoeding

Deel kaarten met foto’s en verpakkingen van een aantal populaire voedingsmiddelen uit. Vraag de deelnemers om de kaarten op de juiste plaats op de tijdslijn te plaatsen.

Borstvoeding moet je aanpassen aan de behoeften van de baby. Als dit niet lukt of als de moeder dit niet wenst, kan ze flesvoeding (startmelk of eersteleeftijdsmelk) geven. Deze melk is geproduceerd op basis van koe- of sojamelk. Introductie vaste voeding

Ouders zijn erg onzeker bij deze oefening en hebben veel twijfels. Veel producten worden fout op de tijdlijn geplaatst. Bespreek op basis van de tabel op de volgende bladzijde de verschillende producten samen met de groep: vanaf welke leeftijd mag je ze serveren en op welke punten moet je specifiek letten?

Doelstellingen 1. De ouders kennen de verschillende fasen in de overgang van enkel melkvoeding naar een meer en meer gevarieerd menu: evolutie van de textuur en introductie van nieuwe voedingsmiddelen. 2. De ouders kunnen experimenteren met baby- en peutervoeding om de overgang naar vaste maaltijden vlot te laten verlopen. 3. De ouders leren een objectieve blik ontwikkelen op het gewicht van hun kind.

De eerste 6 maanden drinkt een baby exclusief borstvoeding. Vanaf 6 maanden wordt groentepap of fruitpap geïntroduceerd. Omdat vele kinderen de laatste jaren allergieën vertonen voor bepaalde fruitsoorten, raadt men aan om met groentepap te beginnen. Bij flesvoeding raadt men aan om vanaf de leeftijd van 4 à 5 maanden te starten met het introduceren van groentepap. De overgang naar vaste voeding moet geleidelijk aan doorgevoerd worden om de baby langzaam te laten wennen aan nieuwe smaken en de textuur. Begin daarom met één eetlepel. Afbouwen melkvoeding Voor sommige ouders is het moeilijk om de melkvoeding af te bouwen. Hun kindje weigert, of eet weinig vaste voeding en ze hebben schrik dat het niet voldoende zal eten. Ze blijven daarom evenveel melkvoedingen geven en dikken die soms aan met kindermeel om de voeding ‘voedzamer’ te maken.

Het zijn voedingsmiddelen met weinig voedingswaarde, bovendien zijn ze vetrijk en moeilijk verteerbaar Linzen en kikkererwten zijn goed verteerbaar, vooral wanneer ze niet samen met vlees of kaas gegeten worden

Vanaf welke leeftijd mag je wat serveren?

Niet gebruiken voor de leeftijd van een jaar (kans op besmetting van de botulisme-bacterie). Veel ouders weten dit niet, en geven bv. honing op de tut

Zeker niet voor 3 jaar

3 maaltijden met de familie + 4-uurtje (fruitpap) + 500 ml volle melk

Vanaf 6 maanden

Vanaf 1 jaar

PRODUCTEN UIT DE RESTGROEP Frieten, pizza, cola, choco, ...

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + fruitpap + 2 broodmaaltijden + 500 ml opvolg- of tweedeleeftijdsmelk

PEULVRUCHTEN Bonen, linzen, kikkererwten (vleesvervangers)

9 tot 12 maanden

Gebruik nooit pigment of bouillonblokjes Gebruik geen peper of zout

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + fruitpap + broodmaaltijd + 500 ml opvolg- of tweedeleeftijdsmelk

Voor de leeftijd van een jaar het vlees, de vis en de kip stomen, daarna kan je het bakken

8 maanden

Vanaf 8 maanden kan je lichte kruiden als peterselie, koriander, komijn, bieslook, kervel, basilicum, ... gebruiken

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + fruitpap + 500 ml opvolg- of tweedeleeftijdsmelk

Kiezen voor magere soorten

6 maanden

De smaakpapillen van de baby zijn nog niet sterk ontwikkeld en ze hebben dan ook geen smaakversterkers of veel smaakvariatie nodig

Groentepap + 5x180 ml opvolgmelk of tweedeleeftijdsmelk

Vanaf 6 maanden

4-5 maanden

HONING

Startmelk of eersteleeftijdsmelk

KRUIDEN

1 week

VLEES, GEVOGELTE EN VIS

FLESVOEDING

Liever geen fruitsap, ook niet ‘zonder toegevoegde suikers’

3 maaltijden met de familie + 4-uurtje (fruitpap) + 500 ml volle melk

Volkoren brood, volkoren rijst en volkoren pasta kan je geven vanaf 18 maanden

Vanaf 1 jaar

Liever geen fruit uit blik: ze bevatten veel suikers en weinig Vitamine C

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + fruitpap + broodmaaltijd + 2 borstvoedingen (of 500 ml opvolg- of tweedeleeftijdsmelk)

Bruin brood kan je geven vanaf 8 maanden, wit brood is niet nodig (zelfs niet in het begin)

9 tot 12 maanden

Aardbeien of ananas geef je pas na 12 maanden

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + fruitpap + broodmaaltijd + 2 borstvoedingen (of opvolg- of tweedeleeftijdsmelk)

Probeer eens rijstwafels in plaats van koeken

8 maanden

Voor allergische kinderen kan je citroensap gebruiken in plaats van sinaasappelsap

Groentepap + vlees/vis/kip/eigeel + 4 borstvoedingen

Gebruik rijstmeel zonder suikers of smaakstoffen om pappen in te dikken

6 maanden

Om na te gaan of een kind allergisch is voor een bepaald fruit kan je de fruitsoorten één voor één uitproberen in de fruitpap

Borstvoeding

Voor alle zekerheid niet voor 8 maanden

1 week tot 6 maanden

ZUIVELPRODUCTEN Koemelk, geitenmelk, karnemelk, yoghurt, platte kaas, kaas

BORSTVOEDING

Aangezien er meer en meer fruitallergieën opduiken raden we aan om te beginnen met groentepap in plaats van de fruitpap

Voedingsschema’s baby

Vanaf 2 maanden

te eten.

FRUIT

zijn om vaste voeding

Stel de ouders gerust dat ze zich niet te snel zorgen moeten maken als de baby na zes maanden, wanneer het vaste voeding begint te eten, wat minder melk drinkt.

WATER

minder vlug geneigd

GLUTEN (TARWEPRODUCTEN) Brood, pasta, couscous, koeken

melkvoeding krijgt en

Denk er aan dat nitraatrijke groenten (zoals spinazie, venkel, koolsoorten) niet opnieuw opgewarmd mogen worden

dat het sowieso nog

Vanaf 1 jaar: 1 ei per week

kind zal ervan uitgaan

Fruityoghurts zoals Petit Gervais zijn zeer populair, maar bevatten te veel suikers

dit af te raden. Het

Veel ouders geven vanaf de leeftijd van 1 jaar groeimelk, omdat ze denken dat dit de gepaste melk is voor hun peuter. Marketing in de supermarkt en op televisie brengen dit product extra in de kijker. Deze peutermelk is verrijkt met mineralen, vitaminen en essentiële vetzuren. Het is vaak gezoet, heeft een specifiek smaakje en is bovendien een stuk duurder dan gewone koemelk. In een evenwichtige voeding is deze melk niet nodig. Voor slechte eters kan het eventuele voedingstekorten wel compenseren.

Vanaf 8 maanden: een half ei per week

eten. We proberen

Groeimelk

Vanaf 12 maanden

bordje niet zou leeg

De meeste groenten zijn geschikt voor baby’s

haar dochtertje haar

Borstvoeding afbouwen ligt vaak erg gevoelig. Borstvoeding heeft namelijk ook een troostende functie en moeders willen deze intimiteit met hun kindje zo lang mogelijk behouden. In Afrikaanse landen is het bovendien een traditie om zo lang mogelijk borstvoeding te geven, soms tot de leeftijd van drie jaar. Dit kan verantwoord worden gezien de plaatselijke voedselen waterhygiëne. We zullen dit niet veroordelen, maar maken duidelijk dat melkvoeding vanaf zes maanden de introductie van vaste voeding niet in het gedrang mag brengen.

Vanaf 6 -7 maanden: een halve eierdooier per week

de fles zou geven als

Maar let wel, de melkvoeding blijft nog steeds erg belangrijk. Vanaf zes maanden moet de baby nog minstens 500 ml melk per dag drinken.

GROENTEN

aan dat ze toch nog

Emotionele en cultuurgevoelige kant van borstvoeding

EIEREN

Lina gaf spontaan

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 11 3

Sommige groenten zoals selder, prei, spruiten of groene kolen zijn moeilijker verteerbaar

11 2 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

11 4 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 11 5

VAN FIJN GEMALEN VOEDING NAAR GEPLETTE EN BROKJESVOEDING Vanaf ongeveer 8 maanden kan men overgaan van fijngemalen voeding naar geplette voeding met een grovere structuur en daarna naar brokjes. Vertel dat ouders stelselmatig moeten overschakelen van gemixte voeding naar voeding met brokjes. Eerst kan men de voeding pletten met een vork. Geleidelijk aan laat men grovere stukjes in de voeding. Je kunt dit aantonen in de kookdemonstratie van de groentepap. Dit is belangrijk om verschillende redenen: • Het kauwen ontwikkelt de kaakspieren en zorgt zo voor een betere ontwikkeling van de mondmotoriek en heeft een positief effect op het aanleren van de spraak. • De verzadiging is groter bij een grovere structuur. • De vezelstructuur van de voeding wordt beter behouden, wat kan zorgen voor minder constipatie. • Er gaan minder vitamines verloren (minder oxidatie). • De smaakpapillen smaken de voeding met een grovere structuur beter. HET GEWICHT VAN DE BABY

Tip: Vraag de ouders op welke manier ze de

Heel wat ouders maken zich ongerust over het gewicht van hun baby. Familie of vrienden geven vaak opmerkingen dat hun kind te mager is.

papjes klaar maken: mixen, pletten of in

‘Ik maak me zorgen.

stukjes snijden? Laat

Mijn moeder en mijn

de ouders discussiëren

zus zeggen me telkens

en vul aan op basis

dat mijn dochter te

van onderstaande

mager is.’

informatie.

In dit geval kan je een aantal tips mee geven aan de ouders: Het gewicht van een kind zal gedurende het eerste levensjaar zowat verdubbelen. Ouders denken vaak dat opgroeiende kinderen steeds meer voeding nodig hebben. Vanaf de leeftijd van één jaar gaat het kind echter minder snel groeien en zal de eetlust afnemen. Dit is volledig normaal. Ouders gaan kinderen ook vaak onderling vergelijken. Elk kind is echter uniek en de behoefte aan voedsel verschilt per kind. Vertel dat ouders altijd best een beroep op de expertise en kennis van professionals. Zo volgen de arts en de verpleegster van Kind & Gezin of ONE de lengte en het gewicht van het kind op aan de hand van een groeicurve, dat voor elk kind bijgehouden wordt. Overgewicht

‘Mijn dokter zegt me dat mijn zoon te zwaar is voor zijn leeftijd. Hij is gewoon groot en stevig gebouwd, net zoals zijn vader!’

• Probeer te vermijden om de melk in te dikken met kinder- of rijstmeel (zoals Cérélac of Bambix), in het bijzonder de zoetere soorten, of melk te mengen met cacaopoeder, honing of (gevitamineerde) vruchtensiropen. Hierdoor wordt het kind gewoon aan de zoete smaak.

In deze sessie zagen we dat de melkvoedingen vanaf 4 à 6 maanden aangevuld moet worden met vaste voeding. Als de basismelkvoeding echter aangevuld wordt met aangedikte melkvoeding, staat dit de geleidelijke overschakeling naar vaste voeding echter in de weg. Hierdoor dreigen de kinderen niet de nodige voedingsstoffen op te nemen.Aan veel van deze kindermelen zijn suikers toegevoegd (soms tot 30 %), of een smaakje zoals vanille, honing of chocolade. Het maakt de kinderen steeds meer afhankelijk van de zoete smaak.

• Geef je kind als het huilt of niet in slaap kan vallen niet te snel een melkfles of borstvoeding. Misschien wil het gewoon getroost worden of heeft het nood aan een intiem moment met zijn of haar moeder…

Als ouders merken dat hun kinderen de groentepap niet onmiddellijk lusten, schakelen ze vaak terug op melkvoeding. Zeker voor het slapen gaan grijpen ze terug naar melkvoeding, vaak verrijkt met melen.

• Beperk kinderkoeken, fruitsap, kinderyoghurts of platte kazen zoals Petit Gervais.

Tip: Informeer de ouders over de nadelen van de kindermelen en de voordelen van groentepap. In deze sessie maken we samen met de ouders een groentepap klaar.

• Geef niet te veel of niet te vaak een melkfles, borstvoeding, ingedikte melk, fijngemixte vaste voeding.

Tip: Toon de verpakkingen van een aantal kindermelen. Ouders zullen dit herkennen en makkelijker onthouden. 2.2.3 Maaltijd Tijd om te proeven van het visgerecht met de groenteschotels. De groentepapjes hebben we bereid op basis van de groenten die we in deze bijgerechten gebruikt hebben. 2.2.4 Ervaringen en tips HOE KAN IK HET GEWICHT VAN M’N KIND JUIST INSCHATTEN?

Als hun kindje aan overgewicht of obesitas lijdt, willen ouders dit vaak niet direct onder ogen zien. Ze willen doen geloven dat hun kindje struis of zwaargebouwd is. Familieleden of vrienden kunnen dit soms beamen door te zeggen dat het kindje rond en gezond is.

Sommige ouders van allochtone origine vinden dat een dikke baby een gezonde baby is. Dit is vooral het geval in landen waar honger of hongersnood voor een deel van de bevolking een groot probleem was.

Als de dokter, kinderarts of verpleegster echter aangeeft dat de baby met overgewicht kampt, dan moet de ouder echter zeker iets ondernemen. Overgewicht bij kinderen zorgt voor een tragere motorische ontwikkeling en een risico op overgewicht en diabetes op latere leeftijd.

Sommige moeders gaan vanaf de leeftijd van ongeveer 4 maanden zogenaamde kindermelen toevoegen aan de melkfles. Als ze borstvoeding geven, geven ze hun kind soms een extra melkfles met kindermeel. Ze geloven namelijk niet dat de melk- of borstvoeding voldoende voedingsstoffen biedt.

POPULAIRE KINDERMELEN

OUDERS GEVEN VAAK TE LANG GEMIXTE MAALTIJDEN

‘Geplette voeding? Maar mijn zoontje heeft nog geen tandjes!’ Veel van onze deelnemers blijven de voeding van hun kinderen lange tijd mixen. Ouders geven dan aan dat hun kind nog geen of te weinig tanden heeft om te kauwen, of dat het te weinig eet als de voeding niet gemixt wordt.Verzeker de ouders dat kindje nog geen tandjes moeten hebben. Vanaf ongeveer 8 maanden hebben kinderen de nodige mondmotoriek ontwikkeld en kan het sabbelen en kauwen. OOK BABY’S MOETEN VOLDOENDE WATER DRINKEN In principe mag een baby al vanaf 2 à 3 maanden mineraalwater drinken. Let er wel op dat het etiket ‘geschikt voor zuigelingen’ vermeldt.

Tip: Om je kind gewoon te laten worden aan water, kan je in het begin eens proberen lichte venkelthee te geven. FRUITSAP EN ZOETIGHEDEN Zoetigheden maken vaak deel uit van de dagelijkse voeding van een kind: kinderkoeken, fruityoghurts, fruitsap, chocomelk... Af en toe een zoetigheidje kan natuurlijk geen kwaad, maar enkel als toemaatje. Zoetigheden leveren alleen suikers en geen noodzakelijke voedingsstoffen. Door te veel suikers kan cariës ontstaan in de melktanden, wat zich bovendien kan overzetten naar de volwassen tanden. Te veel suikers kunnen op lange of middellange termijn bovendien oorzaak zijn van diabetes of overgewicht. Voor baby’s en peuters zijn in het bijzonder de Petit Gervais erg populair. Kinderen houden van de zoete smaak en vinden de verpakking met de verschillende kleuren erg prettig. Ouders worden aangetrokken door de boodschappen en de lachende baby op de verpakking. Op de verpakking van ‘Mijn Eerste Petit Gervais’ staat bovendien vermeld dat het geschikt is voor kinderen van 6 tot 36 maanden. We kunnen alleen maar herhalen dat Petit Gervais, maar ook andere melkproducten met fruit, teveel suikers maar ook kleur- en smaakstoffen bevatten, en geen essentiële voedingsstoffen. Tips: • Geef als tussendoortje een stuk fruit, wat gedroogd fruit of rijstwafels. • Toon ouders hoe ze zelf platte kaas of yoghurt met fruit kunnen maken op basis van een natuurlijke versie. Je kunt het mengen met vers fruit, compote of confituur, en het afwerken met geraspte kokosnoot, amandelschilfers, rozijntjes, ... Je kunt het ook mooi presenteren door met laagjes te werken in een doorzichtig glas! • Herhaal de oefening met de suikerklontjes: een Petit Gervais is goed voor 2 suikerklontjes, een zelfgemaakte voor eentje. De zelfgemaakte versie is bovendien een stuk goedkoper. • Stel duidelijke regels met betrekking tot deze zoetigheden.

11 6 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

Ouders zien het vaak eerst echt niet zitten om hun kinderen te laten experimenteren: met de handen eten, wat te spelen met het eten op het bord.

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 11 7

2.3 opvoedingsluik: nieuwe smaken leren kennen 2.3.1 Vorming We zitten in een erg boeiende periode voor kinderen én voor de ouders waarbij kinderen meer en meer zelfstandig worden en voortdurend nieuwe dingen leren en ontdekken. Stap voor stap leert het kind ook zelfstandig eten. Dit is een erg belangrijk en boeiend overgangsmoment, maar vaak ook een erg moeizame opdracht waarbij nog heel wat geknoeid zal worden. Ouders voelen zich vaak onzeker bij dit overgangsmoment in de peutertijd. We geven in dit opvoedingsluik een aantal tips en richtlijnen waarmee ouders hun kinderen kunnen ondersteunen in het leerproces van zelfstandig leren eten. INLEIDING Als inleiding van dit opvoedingsluik tonen we een aantal videofragmenten op DVD van kinderen die zelfstandig beginnen leren eten. Na deze fragmenten houden we een inleidend gesprek met de ouders. Wat hebben jullie gezien? Hoe verloopt dit bij jullie thuis? Waar zullen we het vandaag over hebben? HOE ZELFSTANDIG LEREN ETEN? EEN LEERPROCES! Kinderen zullen in de eerste fase nog erg vaak knoeien: ze eten nog met hun handen en het eten belandt meer naast het bord als in de mond. Ouders zien dit nog te vaak als spelen met eten en maken zich snel druk dat het kind niet snel vooruitgang boekt. In deze sessie ligt de nadruk op het leerproces. Alles verloopt stap voor stap. Om zelfstandig te leren eten moeten peuters de kans krijgen volop te experimenteren met het zelfstandig eten. We bekijken elk fragment opnieuw met de groep en bespreken wat ze gezien hebben, wat hen opgevallen is, hoe het bij hun thuis verloopt, enzovoort. We formuleren na elk fragment een aantal aandachtspunten in het leerproces van zelfstandig leren eten.

Als Nicoletta eten

Fragment 1 . Zelfstandig leren eten is ... met de handen eten en knoeien. *

geeft met een lepeltje, krijgt haar dochtertje

Tussen 8 à 9 maanden en 18 maanden leert je kind zelfstandig te eten. Geef kinderen de kans om het eten te onderzoeken. Laat ze het eten vastnemen en ‘analyseren’. Voor ouders komt dit vaak over als knoeien. Voor kinderen is het een exploratie, een onderzoek van de wereld van het eten. Geef zoveel mogelijk dingen die je kind met de vingers kan eten: reepjes brood, wortelstaafjes, vleesballetjes of blokjes kaas. Dit is gemakkelijker te hanteren zolang je kind nog niet zo goed met een lepel overweg kan. Zet je kind recht aan tafel, niet al liggend.

Zohra kon niet geloven dat de jonge kindjes uit het filmpje al alleen met een lepel konden eten. Haar kinderen zijn ouder en kunnen dit nog niet. Fragment 2 . Zelfstandig leren eten is ... coördinatie van de hand en de mond en het leren hanteren van een lepel . **

Kinderen kunnen niet in een keer met een lepel werken. Eerst leren ze de lepel vast te houden, vervolgens om met de lepel in het bordje te scheppen en tenslotte om de lepel naar de mond te brengen. Dit is echt heel wat voor een kleine peuter. Verwacht dan ook niet te veel van de eerste keer. *www.youtube.com/watch?v=aJqSnEArA4k www.youtube.com/watch?v=AWGjGhHFVb4 ** www.youtube.com/watch?v=_7OCF-gljBQ

Fragment 4**. Zelfstandig leren eten is ... een beetje hulp van de ouders.

ook altijd een lepeltje. Zo kan ze spelen en wat oefenen. Fragment 3*. Zelfstandig leren eten is ... een knoeiboel . Het leren eten zal altijd gepaard gaan met een vuile tafel, een vuile vloer en vuile kleren, zowel die van je kind als die van de ouders. Dat is volledig normaal. Verwacht echt niet van je kind dat het meteen heel proper met een lepel kan eten. Laat het gerust wat morsen en experimenteren! Als je het toch zo proper mogelijk wilt houden, kan je wel een aantal voorzorgen nemen...

• Koop grote slabbetjes, waar je de bordjes kan opzetten. Zo maakt je kind zijn of haar broekje niet telkens vuil. • Leg een stuk plastic onder de eetstoel. Hierdoor kan je alles netjes bij elkaar vegen en moet je niet na elke maaltijd aan het dweilen. Leg onder het bordje van je kind een afwasbare onderlegger. • Rol de mouwen van je peuters truitje op.

Als je kindje motorisch nog niet goed is in het eten met een lepel of een vork, schep het eten dan al op de lepel of de vork en laat je kind de lepel of de vork zelf naar zijn of haar mondje brengen. Negatieve zaken negeren en positieve zaken belonen. Maak je niet druk als je kindje blijft morsen en grijp niet elke keer in. Moedig je kindje aan elke keer als het een lepeltje flink in zijn of haar mondje brengt.

• Voorzie telkens een vochtig doekje in de buurt. Zo kan je je peuters’ handjes, mondje of de tafel altijd even poetsen. Let wel op: wrijf het gezicht van je kind niet schoon na elke hap!

Tip: overloop de 4

• Eet steeds samen met je kinderen. Niet alleen geldt ‘zien eten, doet eten’, je kind zal veel leren uit het kijken naar jouw eetgewoontes en je zult ook veel minder focussen op het gemors van je kleine uk.

1. Het is OK dat

*www.youtube.com/ watch?v=W0TaOaFDfVY

Doelstellingen 1. De ouders beseffen dat zelfstandig leren eten een echt leerproces is waarvoor kinderen de nodige tijd en ruimte moeten krijgen. Ze weten dat hun kinderen er vaak een knoeiboel van zullen maken!

krachtlijnen:

kinderen in het begin knoeien. 2. Laat ze met hun handen eten. Het gebruik van bestek is pas voor later.

2. De ouders kennen de verschillende fasen in het leerproces:

• Ouders weten wanneer ze kunnen beginnen met het zelfstandig leren eten. Ouders weten dat elk kind anders is in zijn of haar ontwikkeling en dat er niet één normale ontwikkeling bestaat.



• De ouders hebben inzicht in de beperkte motorische vaardigheden met betrekking tot de oog-hand en de hand-mond coördinatie van peuters.



• Ouders weten dat het normaal is dat kinderen in een eerste fase nog vaak met de handen zullen eten. Het maakt deel uit van de exploratie van de ‘eetwereld’.

3. De ouders kunnen hun kinderen ondersteunen in het leerproces. • Ouders stimuleren hun kinderen in het leerproces door de positieve zaken te belonen en de negatieve te negeren. • Ouders begrijpen dat een goede, rustige sfeer aan tafel heel wat problemen kan vermijden.

3. Kinderen experimenteren met hun eten. 4. Moedig je kind aan en negeer de mislukte pogingen of het gemors! ** www.youtube.com/watch?v=oAt5-qmaWMk www.youtube.com/watch?v=4e1SUgPEPpQ

11 8 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 11 9

2.3.2 Ervaringen en tips ONZEKERHEID BIJ DE OUDERS ROND HET ZELF LEREN ETEN Peuters moeten de mogelijkheid krijgen om te experimenteren met het zelf-standig eten, het is een echt leerproces. Ouders interpreteren dit nog al te vaak als spelen met eten. EEN PROPERE KEUKEN BELANGRIJKER ALS EEN ZELFSTANDIGE PEUTER? Sommige ouders hebben weinig geduld en maken zich erg druk als hun keuken of eetplaats weer maar eens erg vuil wordt. Toon hier begrip voor en geef een aantal tips hoe ze de ‘schade kunnen beperken’.

2.4 afronding Bedank de deelnemers voor hun actieve deelname gedurende de opvoedings-reeks. Moedig de ouders aan de dingen die ze tijdens de sessies geleerd hebben thuis zoveel mogelijk uit te proberen. Maak duidelijk dat het vaak erg moeizame processen zijn waarbij ouders zeer veel geduld moeten hebben. Laat de ouders weten dat ze bij jullie altijd terecht kunnen met hun vragen rond voeding en opvoeding.

‘Ik ben bang dat mijn zoontje alles zal vuilmaken. Daarom blijf ik hem zelf eten geven, al is hij 5 jaar.