SESSIE 2 HET ONTBIJT, DE MAALTIJDFREQUENTIE & DE ORGANISATIE VAN DE EETMOMENTEN. 1. Inleiding: thema s en doelstellingen 44

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 4 3

SESSIE 2 HET ONTBIJT, DE MAALTIJDFREQUENTIE & DE ORGANISATIE VAN DE EETMOMENTEN 1. Inleiding: thema’s en doelstellingen 44

1.1

Thema voedingsluik: het ontbijt en de maaltijdfrequentie

44

1.2

Thema opvoedingsluik: organisatie van de eetmomenten

44

1.3

Programma sessie 2: het ontbijt, de maaltijdfrequentie en de organisatie

van de eetmomenten

45

2. Verloop van de sessie 46

2.1

Het onthaal: opvolging van sessie 1 en voorbereiding sessie 2

2.2

Het voedingsluik: het ontbijt, de eerste van de drie hoofdmaaltijden

46

47

2.2.1 Koken 47

2.2.2 Voedingsinformatie

47

2.2.3 Maaltijd

54

2.2.4 Ervaringen en tips

54

2.3

Opvoedingsluik: organisatie van de eetmomenten

55

2.3.1 Vorming

2.4

55


57

Afronding

58

Inkoopbriefje Inkopen voor de volgende sessie verdelen onder de deelnemers

Afwassen en opruimen

6. Afronding 30 min

Korte samenvatting van Sessie 2

AFRONDING

De ouders kunnen aan de hand van een aantal algemene richtlijnen en concrete tips de drie hoofdmaaltijden beter organiseren

Stellingen De ouders kennen de ideale maaltijdfrequentie

5. Organisatie van de eetmomenten 30 min

OPVOEDINGSLUIK

De ouders zijn zich bewust van het belang van een bepaalde structuur in de eetmomenten

Proeven van een lekker en gezond ontbijt 4. Maaltijd 1u

45 min

De ouders kunnen een stevig en gezond ontbijt samenstellen en klaar maken

De ouders kennen de voordelen van voedingsmiddelen rijk aan meervoudige koolhydraten (traag opneembare suikers) en vezels

De ouders kennen de samenstelling van een gezond ontbijt

3. Voedingsinformatie: belang en samenstelling van een gezond ontbijt

De ouders zijn zich bewust van het belang van een stevig en gezond ontbijt en het belang van drie hoofdmaaltijden per dag

Recepten aanleren voor een lekker en gezond ontbijt

VOEDINGSLUIK

Oefeningen

Kaarten met stellingen

Kaarten voedingsgroepen

Voedingsmiddelen

Kookgerief

Voedingsmiddelen

Enquête maaltijdfrequentie

Naamkaartjes voor de deelnemers Groepsgesprek

Reflectie over maaltijdfrequentie

ONTHAAL

DOELSTELLING

Opvolging van sessie 1: Bespreken van successen en struikelblokken, uitwisselen van ervaringen en tips.

2. Koken: Een lekker en gezond ontbijt

bij het ontbijt beperken de ouders zich tot een kop koffie en krijgen de kinderen een koek en een chocolademelk of Ook al kennen de ouders het belang van het ontbijt en een een kom zoete ontbijtgranen. Soms kopen ze op weg naar vaste maaltijdfrequentie; ze geven aan dat het zeer moeilijk school ook snel een koffiekoek of croissant. is om dit dagelijks georganiseerd te krijgen. In deze sessie geven we concrete tips om de verschillende maaltijden goed te organiseren.

1u15

1.2 thema opvoedingsluik: organisatie van de eetmomenten

30 min

Vaak geven ouders wel aan dat ze weten hoe belangrijk het ontbijt is, zeker voor hun kinderen om zich goed te kunnen concentreren op school, maar dat er ’s morgens te weinig tijd is om rustig te ontbijten. Kinderen zijn vaak ook nog te moe en hebben weinig trek.

In deze sessie leren de ouders het belang en de samenstelling van een stevig en gezond ontbijt. Het ontbijt is de eerste van de drie hoofdmaaltijden en levert de nodige energie om de dag goed te starten. We gaan meer bepaald in op het belang van koolhydraten in onze voeding en leren het verschil kennen tussen enkelvoudige en meervoudige koolhydraten aan de hand van hun effect op de bloedsuikerspiegel.

1. Evaluatie en opvolging sessie 1

We merken dat het ontbijt vaak overgeslagen wordt en dat er weinig regelmaat zit in de verschillende maaltijden. Deelnemers geven aan dat ze niet op vaste tijdstippen eten, maar ‘als ze honger hebben’.

WERKVORM

MATERIAAL

1.1 thema voedingsluik: het ontbijt en de maaltijdfrequentie

MODULES

1. INLEIDING: THEMA’S EN DOELSTELLINGEN

TIJDSVERLOOP

Het ontbijt, de maaltijdfrequentie en de organisatie van de eetmomenten

1.3 programma sessie 2: het ontbijt, de maaltijdfrequentie en de organisatie van de eetmomenten

Sessie 2

Aanwezigheidslijst


Koffie, thee, gedroogd fruit of koekjes

4 4 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E



2. VERLOOP VAN DE SESSIE

2.2 het voedingsluik: het ontbijt, de eerste van de drie hoofdmaaltijden 2.2.1 Koken

2.1 het onthaal: opvolging van sessie 1 en voorbereiding sessie 2 Overloop kort met de deelnemers wat ze uit de vorige sessie onthouden hebben. Ga met de deelnemers na of ze hetgeen ze in de vorige sessie opgestoken hebben ook thuis hebben kunnen uitproberen. Vraag wie er geprobeerd heeft om de lasagna thuis klaar te maken, of ze bij de bereiding de hoeveelheid olie aangepast hebben, of ze samen met de kinderen hebben gegeten, ... Laat de ouders ervaringen en tips uitwisselen. Ga ook na wat er eventueel minder vlot verliep en geef hierbij de andere deelnemers de kans om aan te geven hoe zij met soortgelijke situaties omgingen. Moedig ouders aan om creatief om te gaan met hetgeen ze geleerd hebben in de vorige sessie.

Verzeker de ouders dat het logisch is dat niet alles van de eerste keer van een leien dakje loopt. Een aantal zaken vragen wat tijd. Ouders moeten ook niet teveel in één keer willen veranderen. Moedig de ouders aan om stap voor stap een aantal tips uit de sessies geleidelijk aan thuis toe te passen. Om de tweede sessie aan te vangen laat je de ouders de enquête over hun maaltijdfrequentie invullen (zie bijlage). Geef hiervoor een tiental minuten en help de ouders die hulp nodig hebben om de enquête in te vullen.

We starten het voedingsluik met de bereiding van drie eenvoudige recepten voor een stevig en gezond ontbijt: komkommersla, Marokkaans griesmeelbrood (Harsha), pannenkoeken en omelet (voor de recepten, zie bijlage 1). • Komkommersla is een erg lekker en gezond broodbeleg. Ons recept is een variante van de Griekse Tzatziki. • Harsha is een typisch Marokkaans plat brood zonder gist dat in de pan gebakken wordt. Traditioneel wordt het klaargemaakt met tarwegriesmeel en witte bloem en vooral tijdens het weekend gegeten, als er tijd is om het vers te bakken. • Pannenkoeken zijn erg populair bij de kinderen. Vandaag tonen we een recept met volkoren of meergranen bloem. Tijdens het klaarmaken van deze drie recepten plaatsen we een aantal voorbeelden van voedingsmiddelen op tafel die deel kunnen uitmaken van een lekker en gezond ontbijt .

2.2.2 Voedingsinformatie Na het klaarmaken van het ontbijt gaan we in op de samenstelling van een gezond ontbijt. In deze sessie gaan we dieper in op de koolhydraten. Deze voedingsstof levert de energie voor ons lichaam en de brandstof voor onze hersenen. We leren het verschil kennen tussen de enkelvoudige en de meervoudige koolhydraten, tonen hun verschillende impact op de bloedsuikerspiegel en gaan na in welke voedingsmiddelen we ze terugvinden.

Zeker als je het ontbijt rustig en gezellig met familie kan nemen, zal je dag ook rustiger en meer ontspannen beginnen.

HET BELANG VAN EEN STEVIG EN GEZOND ONTBIJT

Deel de deelnemers in een aantal groepjes en geef elke groep een kaartje met daarop de naam van een (of meerdere) van de zeven voedingsgroepen uit de actieve voedingsdriehoek.

Een gezond en evenwichtig ontbijt geeft ons de energie die we nodig hebben om de dag goed te starten. ’s Morgens zijn er weer heel wat uren verstreken sinds de laatste maaltijd: de energievoorraad (zie later) moet weer aangevuld worden. Een gezond ontbijt zorgt ervoor dat we ons goed kunnen concentreren en alert zijn, maar levert ook de nodige energie om fysieke prestaties te leveren. Verder zorgt het ook dat je de dag met een goed humeur kan starten: je voelt je minder futloos en prikkelbaar.

DE VOEDINGSGROEPEN VAN HET ONTBIJT Plaats een aantal van de voedingsmiddelen voor het ontbijt uit de tabel op de volgende bladzijde willekeurig door elkaar op tafel.

Laat elke groep de voedingsmiddelen verzamelen die binnen hun voedingsgroep passen.

Tip: Gebruik bij je uitleg een aantal van de ingrediënten die je ook voor de bereiding van de maaltijd van vandaag zal gebruiken.

Doelstellingen 1. De ouders zijn zich bewust van het belang van een stevig en gezond ontbijt.

• Een gezond en evenwichtig ontbijt geeft ons de energie die we nodig hebben om de dag goed te starten.

2. De ouders kennen de samenstelling van een gezond ontbijt.

• De ouders kennen het verschil tussen traag en snel opneembare suikers en hun verschillend effect op de bloedsuikerspiegel.

• De ouders kennen voedingsmiddelen die rijk zijn aan meervoudige koolhydraten en vezels.

• De ouders weten dat bepaalde voedingsmiddelen te veel suiker bevatten.

3. De ouders kunnen een stevig en gezond ontbijt samenstellen en klaar maken.



Wat achtergrondinformatie: (1) WATER

(2) GRAANPRODUCTEN EN AARDAPPELEN

(3) GROENTEN EN FRUIT

(4) ZUIVELPRODUCTEN

(5) VLEES, VIS EN EIEREN

(6) VETTEN

(7) REST

Bruin brood

Appel

Kaas

Pindakaas

Margarine

Croissant

Koffie

Volkoren brood

Banaan

Melk

Eieren

Minarine

Thee

Muesli

Peer

Yoghurt

Vleeswaren

Olijfolie

Zoete ontbijtgranen

Havervlokken

Appelsien

Platte kaas

Rijstwafels

Tomaat

Karnemelk

Corn Flakes

Komkommer

Rice Crispies

Compote

Sandwich Stokbrood

DE VOEDINGSGROEPEN VAN HET ONTBIJT Geef beknopt feedback na deze korte opdracht en verwijs naar sessie 1 voor de informatie over de verschillende voedingsgroepen en naar sessie 3 (‘de

afgebroken en komen vervolgens als glucose in ons bloed terecht. De glucose wordt vervolgens

Water

Wit brood

De koolhydraten worden tijdens de spijsvertering

Boter

verbrand en de energie die hierbij vrijkomt, dient als brandstof voor het lichaam en de hersenen. Voor de hersenen is glucose zelfs de enige

Koek

brandstof. Glucose is dan ook essentieel voor het

Fruitsap

functioneren van ons lichaam en de hersenen.

Confituur Choco Chocomelk Honing Suikerklontjes

MAALTIJDFREQUENTIE: HOEVEEL KEER ETEN WE PER DAG? Bespreek samen met de ouders de enquête met betrekking tot de maaltijdfrequentie. In de eerste sessie legden we de nadruk op het belang van een evenwichtige en gevarieerde samenstelling van de voeding en een adequate hoeveelheid. Vandaag gaan we zien dat het even belangrijk is om de maaltijden te spreiden over de dag. Het menselijk lichaam heeft energie nodig om optimaal te kunnen functioneren*. Het verbruikt namelijk voortdurend energie. We denken dan in de eerste plaats aan fysieke activiteiten, maar het overgrote deel van het energieverbruik gaat louter en alleen naar het in stand houden van de minimale basisfuncties van ons lichaam: ademhaling, hartkloppingen, temperatuur op niveau houden. Heel wat energie gaat ook naar de vertering van het voedsel. Via voeding brengen we nieuwe energie aan en wordt de energievoorraad als het ware aangevuld. Om je energievoorraad de hele dag op peil te houden kan je de voeding, en dus de energie-inname, best spreiden over drie hoofdmaaltijden: het ontbijt, het middag- en het avondmaal.

Tip: Maak van tussendoortjes een ‘aanvulling’ op de hoofdmaaltijd. Als bepaalde voedingsstoffen niet aan bod kwamen in een van de hoofdmaaltijden, probeer deze dan

We halen onze energie hoofdzakelijk uit de voedingsstoffen koolhydraten en vetten, en in mindere mate uit eiwitten (zie sessie 1). In deze sessie gaan we dieper in op de koolhydraten. DE BLOEDSUIKERSPIEGEL De bloedsuikerspiegel geeft de hoeveelheid glucose (bloedsuiker) in ons bloed weer. Bij inspanningen gaat deze spiegel dalen, na het eten stijgt deze weer. De bloedsuikerspiegel varieert dan ook in de loop van de dag. Na de maaltijd zal de bloedsuikerspiegel wat hoger liggen. Wanneer de koolhydraten uit de maaltijd opgebruikt zijn zal deze weer dalen. Gezien de essentiële functies van de energie die uit glucose voortkomen, is het erg belangrijk dat deze bloedsuikerspiegel op een ‘gezond’ niveau ligt of stabiel blijft. We kunnen de koolhydraten in verschillende groepen delen**, afhankelijk van de snelheid waarmee ze door het lichaam opgenomen en vervolgens verbrand worden . • Enkelvoudige koolhydraten (suikers) leveren zeer snel energie. We noemen ze dan ook de ‘snel opneembare suikers’. Ze komen van nature voor in fruit, melk en melkproducten, maar ook producten met toegevoegde suikers (hoofdzakelijk producten uit de restgroep als zoet broodbeleg, snoepgoed en zoete dranken). Ze worden zeer snel opgenomen in het bloed en geven ongeveer 1,5 uur energie. • Meervoudige koolhydraten (zetmeel) worden trager opgenomen in het bloed. Deze meervoudige koolhydraten noemen we ook wel de ‘traag opneembare suikers’. Meervoudige koolhydraten komen voor in graanproducten en aardappelen, maar ook in peulvruchten en groenten.

te verwerken in een

lunchbox’) voor andere producten.

Aanvullend kan je ook een twee-, drietal gezonde tussendoortjes eten. Dit voedingspatroon zorgt ervoor dat de voedingsstoffen die essentieel zijn om optimaal te functioneren gespreid over de dag ingenomen worden.

DE ENERGIEBRONNEN VAN ONS LICHAAM

* Voor meer gedetailleerde informatie, zie: Hoge Gezondheidsraad, Voedingsaanbevelingen voor België, herziening 2009, HGR nr. 8309

tussendoortje.

** Voor meer gedetailleerde informatie, zie VIGeZ, De actieve voedingsdriehoek: een praktische voedingsen beweeggids, 2008.


Tip: Het verschil tussen snel en traag opneembare suikers kan je uitleggen door de vergelijking te maken met traditionele batterijen en lithium batterijen. Meervoudige koolhydraten werken als een lithium batterij en geven langdurig energie vrij, daar waar enkelvoudige koolhydraten snel opgebrand zijn.


• Binnen de meervoudige koolhydraten gaat de voorkeur naar ongeraffineerde of volkoren voedingsmiddelen. Ze geven gedurende 3 à 4 uur energie vrij en leveren naast energie ook voedingsvezels. Voedingsvezels zijn niet verteerbaar en leveren geen energie, maar hebben tal van andere gunstige effecten: ze stimuleren de stoelgang, verhogen het verzadigingsgevoel, verkleinen het risico op het ontstaan van bepaalde kankers en hebben een gunstige invloed op het cholesterolgehalte en de bloedsuikerspiegel. Voedingsvezels vinden we enkel in plantaardige producten als volle graanproducten (bruine broodsoorten, bruine rijst, volkoren deegwaren, …), peulvruchten, fruit, aardappelen, noten en zaden.

• De snel opneembare suikers (de roze lijn in de grafiek) zorgen op zeer korte tijd voor een sterke stijging van de bloedsuikerspiegel. We krijgen het gevoel dat onze honger hiermee snel gestild is. De pancreas produceert meer insuline om de grote hoeveelheid glucose snel op te nemen. Deze verhoogde vrijstelling van insuline zorgt echter voor een even snelle daling van de bloedsuikerspiegel. Deze daling gaat gepaard met een dip en zin in iets zoets of een opkikker als koffie of een sigaret, of we gaan opnieuw snel opneembare suikers eten. • Voedingsmiddelen met traag opneembare suikers (de groene lijn) genieten dan ook de voorkeur. Ze worden traag opgenomen in het bloed en geleidelijk omgezet in glucose. Bij traag opneembare suikers wordt de energie meer gelijkmatig aangevoerd, duurt het verzadigingsgevoel langer en blijft het hongergevoel langer uit. De bloedsuikerspiegel stijgt langzaam en blijft langer op een hoog niveau.

Enkelvoudige en meervoudige koolhydraten (en in het bijzonder de ongeraffineerde soorten) hebben dan ook een verschillende invloed op het niveau van de bloedsuikerspiegel. Maak het verschillend effect van snel en traag opneembare suikers aanschouwelijk aan de hand van de grafiek van de bloedsuikerspiegel hiernaast. Tip: Je kunt dit verschil tussen geraffineerde en ongeraffineerde of volkoren voedingsmiddelen aantonen door meergranen bloem en witte bloem afzonderlijk te zeven. Toon bij de meergranen bloem de granen en vezels en granen die overblijven in de zeef. Deze vezels vertragen de vertering en de opname van de suikers in het bloed.

MEERVOUDIGE KOOLHYDRATEN

ENKELVOUDIGE KOOLHYDRATEN

Volkoren graanproducten

Geraffineerde graanproducten

Suiker, ook vruchtensuiker

Vezelrijk, bruin

Wit

Wit

Bruin, volkoren brood

Trage suikers

Wit (stok)brood, sandwiches, witte pasta of rijst, koeken, wafels Snelle suikers

Confituur, suiker, honing, snoep

Tip: Deelnemers denken vaak dat de bloedsuikerspiegel enkel belangrijk is voor mensen die diabetes hebben. Nu we de essentiële functies van glucose toegelicht hebben beseffen de ouders het belang van een ‘gezonde’ bloedsuikerspiegel.



SAMENVATTING EN CONCLUSIES

AANVULLENDE OPDRACHTEN

Na deze uitleg haal je de voedingsmiddelen die je gebruikt hebt bij de opdracht rond de voedingsgroepen er terug bij. Laat de deelnemers deze voedingsmiddelen in twee groepen indelen: de snel en de traag opneembare suikers. Aan de hand van onderstaande tabel kan je samen met de ouders een gezond ontbijt samenstellen.

De suikerklontjes

Wat onthouden we vandaag? 1. Het ontbijt is de eerste van de drie hoofdmaaltijden. Een gezond en evenwichtig ontbijt geeft ons de energie die we nodig hebben om de dag goed te starten. 2. Het menselijk lichaam heeft voortdurend energie nodig om optimaal te kunnen functioneren. We halen onze energie hoofdzakelijk uit koolhydraten. 3. We gebruiken het liefst voedingsmiddelen die rijk zijn aan meervoudige koolhydraten (de ‘traag opneembare suikers’) en voedingsvezels. De voorkeur gaat dus naar volkoren graanproducten (bruine broodsoorten, volkoren rijst, volkoren deegwaren of couscous, …), peulvruchten, aardappelen, noten en zaden. Fruit bevat snelle suikers, maar is toch gezond.

VOORBEELD: zoete ontbijtgranen Voedingswaarden voor 100 g

• Materiaal: 20 suikerklontjes, 1 brikje sinaasappelsap, 1 brikje chocomelk of Fristi, 1 kommetje zoete ontbijtgranen, 1 kom muesli met gedroogde vruchten. • Opdracht: verdeel de deelnemers in een aantal groepjes en laat het juiste aantal suikerklontjes raden van één of meer van de voedingsmiddelen • Oplossing: Chocomelk (200 ml): 5 klontjes Melk (200 ml): 1 klontje Fruitsap (200 ml): 5 klontjes Versgeperst fruitsap (250 ml): 5 klontjes Zoete ontbijtgranen (50 g): 3 klontjes Ongezoete ontbijtgranen (50g): 0 klontjes Muesli (50g): 1 klontje Havermout (50g): 0 klontjes

Energie

380 kcal

Eiwitten

5g

Gluciden

84 g

Waarvan suiker

37 g

Waarvan zetmeel

47 g

Vetten (lipiden)

3g

Vezels

2g

Zoek de suikers op het etiket

4. Deze voedingsmiddelen zorgen niet alleen dat we langer verzadigd blijven, maar hebben nog tal van andere effecten op de gezondheid. Ze bevatten veel meer essentiële voedingsstoffen zoals vitaminen en mineralen.

SNEL OPNEEMBARE SUIKERS

TRAAG OPNEEMBARE SUIKERS

• 1 klontje suiker = 6 g

Zetmeelhoudende producten

• Zoete ontbijtgranen

Wit brood, stokbrood, pistolets, sandwiches, melkbrood, croissants

Bruin, volkoren brood

Witte bloem

Volkoren bloem

Zoete ontbijtgranen (Honey Pops, Frosties, Choco Pops)

Ongezoete ontbijtgranen (Rice Crispies, Cornflakes), havermout, muesli

Fruit, fruitcompote, pindakaas, kaas, platte kaas, magere vleeswaren, … Drank

Fruitsap, chocomelk, …

37 g suiker / 100 g Portie 50 g 37/2 = 19 g = 3 suikerklontjes

• Muesli:

18 g suiker / 100 g Portie 50 g 18/2 = 9 g = 1,5 suikerklontjes

• Fruitsap (brikje of versgeperst):

Beleg Confituur, choco, …

Oplossingen van de voorbeelden:

Water, lichte thee of koffie, kruidenthee, …

10,7 g suiker / 100 ml Portie 250 ml 10,7 x 2,5 = 27 g = 4,5 suikerklontjes

• Chocomelk

13,1 g suiker / 100 ml Portie 200 ml 13,1 x 2 = 26 g = 4,5 suikerklontjes



2.2.3 Maaltijd Het is ondertussen weer tijd geworden om aan te schuiven aan tafel. 2.2.4 Ervaringen en tips VAKER EEN ONTBIJT MET EEN HOGE GLYCEMISCHE INDEX De voedingsmiddelen die ’s morgens het vaakst op het menu staan, bestaan hoofdzakelijk uit snel opneembare suikers met als resultaat een hoge glycemische index*. Hierdoor krijgt de bloedsuikerspiegel snel een stevige boost maar neemt even later weer even snel af, wat al gauwvoor een dipje zorgt. Probeer de theoretische aanbevelingen die in deze sessie aan bod kwamen zeer concreet te vertalen. Vraag de ouders bijvoorbeeld of ze na het eten van een zoet ontbijt of wit brood niet vlug opnieuw trek hebben. Benadruk dat volkoren graanproducten traag opneembare suikers bevatten die een stabiele bloedsuikerspiegel geven. Men zal langer verzadigd zijn, geen energiedip ervaren en minder vlug trek hebben in zoete snacks of opkikkers als koffie, thee, cola of sigaretten tussen de maaltijden.

’s Morgens staan meestal zoete ontbijtgranen met honing, chocolade of suikerglazuur, wit brood of sandwiches met confituur of choco op het menu. Vaak beperken ouders zich zelfs tot een kop koffie en de kinderen tot een glas chocomelk.

We horen bij veel van onze deelnemers en hun kinderen klachten over constipatie. Je kunt hierbij aanhalen dat volkoren graanproducten rijk zijn aan vezels die de stoelgang bevorderen en constipatie tegengaan. VOLKOREN GRAANPRODUCTEN ZIJN VRIJ ONBEKEND BIJ ONZE DEELNEMERS

‘Mijn kind is nog te jong om al ‘ruwe’ boterhammen te eten!’ * De glycemische index geeft aan hoe sterk de bloedsuikerspiegel stijgt na het eten van een bepaald voedingsmiddel.

Volkoren brood, muesli en havermout zijn weinig bekend bij onze deelnemers. Alle soorten ontbijtgranen, gezoete en ongezoete ontbijtgranen, worden vaak met de generieke merknaam ‘Kellogg’s’ genoemd. Mensen weten vaak niet dat er belangrijke verschillen zijn tussen de verschillende soorten. Sommige ouders geven aan dat ze hun kinderen te jong vinden om ‘ruwe’ boterhammen te laten eten, of ondervinden dat donker brood minder goed verteert. • Geef de ouders tijdens de workshop de kans om volkoren producten te proeven. • Toon ouders de verpakkingen en de producten en geef aan waar ze deze kunnen kopen! • Verwittig de ouders wel dat de volkoren producten duurder zijn dan de geraffineerde producten. Gezien het grotere verzadigingseffect hebben we er weliswaar minder van nodig, waardoor de prijs van beide producten ongeveer gelijk zal zijn. • We merken dat ouders vaak niet weten dat het raffineren van de granen een groot deel van de nutriënten verwijdert. Sommige ouders gaan ervan uit dat de essentiële voedingsstoffen in het centrum van de graankorrel zitten en niet aan de buitenkant onder het omhulsel. NIET ONTBIJTEN OM AF TE VALLEN Naast tijdgebrek of het feit dat noch de ouders noch de kinderen ’s morgens trek hebben, geven deelnemers ook vaak aan dat ze het ontbijt overslaan omdat ze willen afvallen. Het is belangrijk dat ouders weten dat het ontbijt overslaan net een slecht idee is als je wil afvallen. • De dag beginnen zonder ontbijt zal ervoor zorgen dat je bloedsuikerspiegel zakt, je energiepeil daalt en je een sterk hongergevoel krijgt. Je zult de neiging hebben om vlug een snoepje of een koek te eten die je bloedsuikerspiegel snel laat stijgen.

We hebben in de sessie gezien dat dit voor een achtbaaneffect zorgt waarbij de bloedsuikerspiegel even later weer even snel zal dalen en de zin in iets zoets terugkeert. • De dag beginnen met een stevig en gezond ontbijt zorgt ervoor dat de bloedsuikerspiegel in de loop van de voormiddag stabiel blijft. In het bijzonder een ontbijt rijk aan meervoudige koolhydraten en vezels, zoals volle graanproducten, zorgt voor een langer verzadigingsgevoel. Je zult tussendoor minder trek hebben om te snoepen. Drie hoofdmaaltijden en de dag beginnen met een stevig en gezond ontbijt zijn dan ook de beste wapens tegen overeten, snoepen en dus ook tegen overgewicht.

2.3 opvoedingsluik: organisatie van de eetmomenten 2.3.1 Vorming De meeste deelnemers geven aan dat ze het ontbijt en een vaste maaltijdfrequentie wel belangrijk vinden, maar dat ze het allemaal erg moeilijk georganiseerd krijgen. ’s Morgens is er vaak te weinig tijd voor het ontbijt, ’s avonds is het moeilijk om het avondmaal op vaste tijdstippen te organiseren. Ouders zien vaak ook niet direct een andere manier om de maaltijden te organiseren. STELLINGEN Deel de ouders in drie groepen. Leg elke groep één bepaalde stelling voor en geef de tijd aan de ouders om meningen, ervaringen en tips uit te wisselen. Ga als begeleider dieper in op de positieve ervaringen die de ouders naar voor brengen en probeer deze te versterken.

Probeer in elke groep een aantal tips mee te geven. Vraag steeds of de ouders deze tips haalbaar achten. Opnieuw kan een uitwisseling van positieve ervaringen met de andere ouders nuttig zijn.

Stelling 1: ‘Mijn kind ontbijt niet want het heeft ’s morgens geen honger’. De ideale maaltijdfrequentie bestaat uit drie hoofdmaaltijden en begint met het ontbijt. Ook het ontbijt moet ‘georganiseerd’ worden, ouders geven echter aan dat dit in de ochtenddrukte niet makkelijk is. We merken dat kinderen vaak erg laat gaan slapen waardoor ze het ’s morgens moeilijk hebben om op te staan. Ouders hebben het overdag vaak zo druk dat ze ’s avonds nog wat tijd met de kinderen willen doorbrengen. Tip: Kinderen hebben echt heel wat slaap nodig om voldoende te kunnen rusten. Probeer ervoor te zorgen dat je kind vroeg genoeg gaat slapen. Breng ook hier een vaste structuur in en leg de kinderen, zeker op weekdagen, op hetzelfde uur in bed. Kondig het moment dat ze moeten gaan slapen ook tijdig aan. ’s Morgens is het vaak één grote drukte. Ouders zien het dan ook niet zitten om in die ochtenddrukte

Doelstellingen 1. De ouders zijn zich bewust van het belang van een bepaalde structuur in de eetmomenten. 2. De ouders kennen de ideale maaltijdfrequentie. 3. De ouders kunnen aan de hand van een aantal algemene richtlijnen en concrete tips de drie hoofdmaaltijden beter organiseren.

hun kinderen ook nog eens te laten ontbijten. Vaak geven ze aan dat de kinderen ’s morgens bovendien geen trek hebben. Ook kinderen raken opgejaagd van de drukte en stress ‘s morgens. Dat kan alvast een reden zijn waarom ze ’s morgens niet veel trek hebben.

‘Mijn kinderen raken moeilijk uit bed, moeten zich nog wassen, nog spullen voor school bij elkaar zoeken, ...’ Als we een evenwichtig ontbijt voorstellen, hebben ouders soms schrik dat hun kind s’ morgens helemaal niets meer zal eten. • Probeer het ontbijt stelselmatig in te voeren. Verwacht niet dat het kind van de ene dag op de andere een stevig ontbijt neemt. Begin met kleine stapjes en bouw het ontbijt stelselmatig uit tot een stevig en gezond ontbijt. • Het is niet nodig om van de ene dag op de andere alleen nog maar volkoren producten op tafel te zetten. Probeer dit stapsgewijs op te bouwen. Geef de ene dag volkoren brood, de andere dag wit brood, of geef telkens een boterham van beide. Of probeer de interesse van de kinderen op te wekken door zelf telkens volkoren brood te eten. Probeer ook eens zoete ontbijtgranen te mengen met ongezoete varianten. Tip: Probeer de ochtenddrukte te vermijden door de avond voordien al zoveel mogelijk voor te bereiden: leg de kleren klaar, die je ook samen met de kinderen kan kiezen, breng de boekentas in orde, ... Je kan ook de tafel ’s avonds al dekken. Doe dit samen met je kind; hij of zij zal er naar uitkijken om ’s morgens aan de tafel te schuiven die hij of zij mee heeft gedekt.



Tip: Het Tutti Frutti

Stelling 2: ‘Mijn kind eet elke dag op vaste tijdstippen’. De ideale maaltijdfrequentie bestaat uit drie hoofdmaaltijden en een twee-, drietal tussendoortjes (bijvoorbeeld een tien- en vieruurtje voor de kinderen).

Tip: Geef de ouders drie papieren klokken waar ze het tijdstip van de drie hoofdmaaltijden op kunnen aanduiden. De ouders kunnen deze klokken thuis in de keuken ophangen naast de echte klok. De structuur van de drie maaltijden wordt op die manier heel visueel uitgebeeld. Bij elke maaltijd kunnen de kinderen de papieren klok vergelijken met de echte. Het is ook een manier om de eetmomenten te bespreken met de echtgenoot of zelfs met de kinderen.

Een kind heeft nood aan regelmaat, ook met betrekking tot eten. Het is belangrijk om structuur te brengen in deze maaltijden: organiseer de verschillende maaltijden op vaste tijdstippen en eventueel dezelfde plaats. Eens de kinderen de klok kunnen lezen, weten ze op deze manier ook wanneer ze aan tafel worden verwacht. Als het niet gegeten heeft gedurende de maaltijd, is de regel dat het kind moet wachten tot de volgende maaltijd. Tussendoor iets vragen of naar de koelkast gaan om koeken of iets anders te nemen wordt hierdoor vermeden. Het kind beseft dat de maaltijden belangrijke momenten zijn en dat er dan gegeten wordt.

SAMENVATTING Breng de ouders terug samen en laat iemand uit elke groep een aantal tips en ervaringen uit hun groep naar voor brengen. Vat de belangrijkste elementen nog eens samen aan de hand van onderstaand schema. Probeer de tips die de ouders zelf naar voor brachten hierin een plaats te geven.

verschillende scholen

1. Stel een vaste dagstructuur op met 3 maaltijden en 2 tot 3 gezonde tussenJe kunt het eetmoment ook op een doortjes. andere manier aankondigen. Als het kind zin heeft, kan je vragen om mee 2. Hou je steeds aan deze dagstructe helpen met het dekken van de tafel. tuur en probeer met je partner samen ‘Wil jij drie lepels pakken, alsjeblieft?’, achter dezelfde structuur te staan. ‘En nu drie vorken alsjeblieft’. Of vraag je kind om papa, broer of zus te gaan 3. Begin de dag met een stevig en halen om te komen eten. Het kind voelt gezond ontbijt. zich betrokken en op die manier zal het aan tafel gaan vlotter verlopen. 4. Kondig het eetmoment 5 à 10 minuten op voorhand aan. Probeer het Verwacht ook niet van je kind dat het kind eventueel bij de voorbereiding lange tijd aan tafel blijft zitten. Ga ervan van het eten of de tafel te betrekken. uit dat kinderen moeilijk langer dan 20 tot 30 minuten aan tafel kunnen 5. Laat de maaltijd niet langer duren blijven zitten. Vraag de kinderen niet dan 20 tot 30 minuten. om onnodig lang aan tafel te blijven zitten.

en groenten te doen

Sta in dezelfde ruimte, trek eerst zijn aandacht en zeg dan dat jullie binnen enkele minuutjes gaan eten. ‘We gaan over tien minuten aan tafel!’ of ‘Over vijf minuten gaan we eten, ga jij alvast je handjes wassen?’ Ga er niet vanuit dat ze meteen hun speelgoed laten vallen en naar de tafel rennen maar geef hen de tijd om hun activiteiten af te ronden en zich voor te bereiden op een volgende activiteit.


Stelling 3: ‘Ik kan mijn

We zagen in sessie 1

kind moeilijk aan tafel

al dat het belangrijk

krijgen; hij eet terwijl

is om met het hele

hij speelt’.

gezin samen aan tafel te eten. Dat

Tussen het moment dat de maaltijd aangekondigd en opgediend wordt zien kinderen vaak hun kans om dwars te gaan liggen. Kondig de maaltijd steeds aan. Verwittig je kinderen als het bijna tijd is om te gaan eten. Roep niet vanuit een andere kamer terwijl je kind naar tv kijkt of aan het spelen is, dan heeft hij je niet gehoord.

project, waar

geldt ook voor het ontbijt. Kinderen leren deze momenten te waarderen.

DE KINDEREN HEBBEN ’S MORGENS GEEN TREK Als de kinderen ’s morgens niet of weinig ontbijten, krijgen ze vaak een extra boterham of een koek met fruitsap mee naar school als 10-uurtje. Het zijn vaak echter suikerrijke tussendoortjes die weinig essentiële voedingsstoffen bevatten en, zoals gezien in deze sessie, sterke schommelingen van de bloedsuikerspiegel tot gevolg hebben. Dit heeft een nefaste invloed op het humeur en het concentratievermogen van de kinderen. Als je kind ’s morgens te weinig of niets ontbeten heeft, is het zeker een goed idee om een 10-uurtje mee te geven. Zorg er dan wel voor dat dit een echte aanvulling is op het ontbijt. Geef bijvoorbeeld een volkoren boterham, een stuk fruit of een melkproduct mee.

van de Vlaamse Gemeenschap aan deelnemen, probeert jongeren meer fruit eten. Een school kan zich voor dit project inschrijven door aan de ouders te vragen om op een vaste dag in de week (enkel) fruit mee te geven als tussendoortje, of om zelf een keer in de week fruit in de school te laten leveren.


Bea staat om 5 uur op en ontbijt alleen. Zarah eet als ze de kinderen naar school heeft gebracht.


OUDERS HEBBEN ’S MORGENS GEEN TIJD OM TE ONTBIJTEN Door alle drukte van ’s morgens komen ouders er niet toe om zelf te ontbijten. Sommige ouders nemen hun ontbijt rond 9 of 10 uur als de kinderen op school zijn en ze wat meer tijd hebben. Geef aan dat het voor kinderen motiverend kan werken om ’s morgens samen aan tafel te ontbijten. Zien eten, doet eten! Voor kinderen wordt het vaak zelfs een moment om naar uit te kijken; samen gezellig met mama en/of papa aan tafel!

‘Yasmin is een moeilijke eter, ze eet heel weinig. Daarom geef ik haar iedere keer eten als ze het vraagt.’

VAN EEN VASTE STRUCTUUR IN DE MAALTIJDEN IS VAAK WEINIG SPRAKE Het ontbijt wordt vaak overgeslagen wegens tijdgebrek. Als het ontbijt later in de voormiddag genomen wordt, wordt het middagmaal dan weer vaak overgeslagen. Vaak wordt het meeste belang gehecht aan de warme maaltijd ’s avonds; enerzijds het enige moment waar men gezellig met familie of vrienden kan eten. Anderzijds zien ouders de warme maaltijd ook als de belangrijkste. Maar ook het avondmaal verloopt niet altijd even gestructureerd. Sommige ouders willen liever wachten tot hun echtgenoot thuiskomt van het werk om samen met het hele gezin te eten. Als de kinderen thuis komen van school hebben ze echter vaak al grote honger.

‘Eet ‘s morgens als een koning, ‘s middags als een prins en ‘s avonds als een bedelaar.’

Benadruk dat het omgekeerde waar is: het ontbijt is de belangrijkste maaltijd, het avondmaal is minder belangrijk. Je lichaam heeft ’s nachts bij wijze van spreken de laatste energie opgebruikt en heeft een nieuwe lading energie nodig om de dag goed aan te vangen. ’s Avonds heeft het lichaam echter de tijd niet meer om een stevige maaltijd goed te kunnen verteren: de calorieën, vetten en suikers kunnen niet meer voldoende verbrand worden en zullen grotendeels opgeslagen worden als vet. Geef daarom ’s avonds de voorkeur aan een licht verteerbare maaltijd. Vandaar: eet ’s morgens als een koning, ’s middags als een prins en ’s avonds als een bedelaar!

2.4 afronding Ga om af te ronden met de ouders na wat ze van deze sessie vonden en wat ze opgestoken hebben. Welke tips vonden ze nuttig? Welke tips zullen ze proberen toe te passen? Zijn de tips haalbaar? Moedig de ouders aan de om wat ze tijdens de sessie van vandaag geleerd hebben de komende week thuis uit te proberen.

SESSIE 2 HET ONTBIJT, DE MAALTIJDFREQUENTIE & DE ORGANISATIE VAN DE EETMOMENTEN. 1. Inleiding: thema s en doelstellingen 44

Recommend Documents