SESSIE 3 DE LUNCHBOX & WIE BESLIST WAT, WANNEER EN HOEVEEL ER GEGETEN WORDT? 1. Inleiding: thema s en doelstellingen 62

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 6 1

SESSIE 3 DE LUNCHBOX & WIE BESLIST WAT, WANNEER EN HOEVEEL ER GEGETEN WORDT?

1. Inleiding: thema’s en doelstellingen 62 1.1 Thema voedingsluik: de lunchbox 62

1.2

Thema opvoedingsluik: wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

62



1.3

Programma sessie 3: shopping en etiketten & koppigheid aan tafel

63





2. Verloop van de sessie 64

2.1

Het onthaal: opvolging sessies 1&2 en voorbereiding sessie 3







64



2.2

Het voedingsluik: de lunchbox







64









2.2.1 Koken 64



2.2.2 Voedingsinformatie















65





2.2.3 Maaltijd















70





2.2.4 Ervaringen en tips 70



2.3

Opvoedingsluik: wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

72





2.3.1 Vorming

72





2.3.2 Ervaringen en tips 75



2.4

Afronding











































75

Mondelinge uitwisseling Inkopen voor de volgende sessie verdelen onder de deelnemers 6. Afronding 30 min

Korte feedback over Sessie 3

AFRONDING

… en krijgen een aantal tips om deze stellingen thuis toe te passen

• ‘ Ouders beslissen wat gegeten wordt, baby’s beslissen hoeveel maar ook wanneer’

Groepsgesprek rond stellingen 30 min

• ‘Ouders beslissen wat en wanneer gegeten wordt, de kinderen beslissen hoeveel’

5. Wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

De ouders kennen de stellingen:

OPVOEDINGSLUIK

Proeven van een lekkere en gezonde lunchbox 4. Maaltijd 1u

De ouders kunnen een gezonde lunchbox samenstellen en klaar maken

Interactieve les De ouders kennen de samenstelling van een gezonde lunchbox 45 min

3. Voedingsinformatie: belang en samenstelling van een gezonde lunchbox

De ouders zijn zich bewust van het belang van een gezonde lunchbox en beseffen dat ze zich niet mogen laten verleiden door marketingstrategieën

Inkoopbriefje

Kaartjes met afbeeldingen en stellingen

Geplastificeerde kaarten met: 1.Brood/pasta/rijst, 2.Beleg, 3. Groenten, 4. Fruit/noten, 5. Water

30 boterblokjes, 30 suikerklontjes, 30 tarwesprieten of koffielepels/potjes zemelen, 2 vitamine C bruistabletten.

5-6 lege brooddozen

Lunchboxen + voedingsmiddelen

Kookgerief

Voedingsmiddelen

Nieuwe recepten aanleren voor een lekkere en gezonde lunchbox

VOEDINGSLUIK

Opvolging van sessies 1 en 2: Bespreken van successen en struikelblokken, uitwisselen van ervaringen en tips.

ONTHAAL

DOELSTELLING

Mondelinge uitwisseling

1u15

Vandaag leren we wat de ouders bij de maaltijd zelf moeten beslissen voor hun kinderen en welke grenzen gesteld moeten worden, maar ook voor welke aspecten de kinderen zelf mogen of moeten kunnen beslissen.

2. Koken: Een lekker en gezonde lunchbox

Ouders maken zich vaak zeer snel zorgen over het eetgedrag van hun kinderen. Vaak gaat het hierbij in de eerste plaats om de hoeveelheid: als het kind weinig eet denkt men soms nogal snel dat het kind eetproblemen heeft. Wat en wanneer het kind eet is voor ouders hierbij vaak van minder belang: ‘Zolang het maar iets gegeten heeft’.

1. Opvolging sessies 1 & 2 en inleiding sessie 3

We bespreken in het bijzonder een aantal typische ‘kinderproducten’. In het weekend zal je ouders vaak aan de kassa zien aanschuiven met heel wat van deze ‘kinderproducten’ in hun winkelkarretje: heel wat drankjes, koeken, ontbijtgranen of andere tussendoortjes voor de schooldagen die zich uitdrukkelijk op een publiek van kinderen richten. Kinderen worden aangetrokken door leuke kleurrijke verpakkingen, prentjes van diertjes of bekende tekenfilmfiguren, of de speeltjes die mee in de verpakking zitten. De ouders worden verleid door boodschappen als ‘rijk

1.2 thema opvoedingsluik: wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

30 min

In het voedingsluik geven we een aantal recepten en tips om een gezonde lunchbox en gezonde tussendoortjes samen te stellen, die goedkoop en gemakkelijk te bereiden zijn. We overlopen de essentiële bestanddelen van een gezonde lunchbox en bespreken een aantal producten die minder interessant zijn om dagelijks aan de kinderen mee te geven.

WERKVORM

MATERIAAL

1.1 thema voedingsluik: de lunchbox

aan calcium’, ‘zonder toegevoegde suikers’, ‘boordevol vitamines’ of door foto’s van spelende kinderen. Heel wat van deze populaire ‘kinderproducten’ bevatten echter te veel suikers en weinig of geen interessante voedingsstoffen. In deze sessie leren ouders een kritische blik te werpen op de voedingswaarde van een aantal populaire kinderproducten.

MODULES

1. INLEIDING: THEMA’S EN DOELSTELLINGEN

TIJDSVERLOOP

De lunchbox & wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

1.3 programma sessie 3: de lunchbox & wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt?

Sessie 3

Aanwezigheidslijst en naamkaartjes

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 6 3

Koffie, thee, gedroogd fruit of koekjes

6 2 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

6 4 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 6 5

2. VERLOOP VAN DE SESSIE

2.1 het onthaal: opvolging sessies 1&2 en voorbereiding sessie 3 Ga aan het begin van een nieuwe sessie telkens met de deelnemers na wat ze uit de vorige sessie onthouden hebben. Laat de ouders ervaringen en tips uitwisselen over hoe zij de leerstof uit de sessies thuis al dan niet hebben kunnen toepassen. Leg steeds de nadruk op het feit dat een verandering van eetgewoontes niet altijd even vlot verloopt. Vaak is er heel wat geduld nodig! Om deze derde sessie in te leiden vraag je de ouders wie er thuis de lunchbox voor de kinderen, voor de partner en voor zichzelf klaarmaakt. Wat geeft men mee in de lunchbox? Wie bepaalt de inhoud?

2.2 het voedingsluik: de lunchbox 2.2.1 Koken We starten het voedingsluik met de bereiding van enkele eenvoudige recepten voor de lunch: pasta- en tonijnsla, kefta-burger, pizza met spinazie, yoghurtsausjes en vruchtenspiesjes (voor de recepten, zie bijlage 1).

2.2.2 Voedingsinformatie • Kefta is hallal gehakt. Je vindt het natuur of gekruid met paprika, komijn, ras el hanout, platte peterselie en koriander. We maken een kefta-burger die gemakkelijk te bereiden is en een goed alternatief vormt voor de zeer populaire hallal hespenworst. • Pizza blijft een van de lievelingsrecepten van de kinderen. We tonen een gemakkelijk recept om zelf broodpizza te bereiden.

• Pasta- of rijstsla zijn leuke alternatieven voor de klassieke boterham of broodjes. Veel moeders maken dit al klaar, vaak voor de picknick in de zomer. We voegen extra groenten toe, gebruiken volkoren pasta en vinaigrette in plaats van mayonnaise.

• We maken verschillende yoghurtsausjes die een gezond en smakelijk alternatief zijn voor mayonaise .Ze worden gebruikt op de boterham, tussen een broodje, op een rauwkostslaatje, …

• Tonijnsla is populair als broodbeleg maar wordt vaak kanten klaar gekocht. Deze kant- en klare bereidingen bevatten erg veel mayonaise en maar weinig tonijn. Vandaag bereiden we een voedzamer en gezonder alternatief.

• De vruchtenspiesjes vormen een leuke manier om de kinderen fruit en groenten mee te geven in hun lunchbox.

Tip: Verdeel de

Tip: probeer bij het onthaal telkens concrete vragen te stellen. Wie kent nog het verschil tussen wit en bruin brood? Wie heeft er thuis iets veranderd aan de keuze van het brood? Je kan bij de twee vorige sessies al eens nagaan wat de ouders meegeven in de lunchbox voor hun kinderen die tijdens de workshops worden opgevangen in de kinderopvang.

deelnemers in kleine groepjes. Geef elk groepje een of twee receptjes.

BELANG VAN HET MIDDAGMAAL (DE LUNCHBOX) Na het ontbijt is ook de tweede hoofdmaaltijd van de dag, het middagmaal, van essentieel belang. Waar een gezond en evenwichtig ontbijt ons de nodige energie geeft om de dag goed te starten en de voormiddag optimaal door te brengen, zorgt de lunch ’s middags voor nieuwe energie om fysiek en mentaal actief te blijven. Het is belangrijk dat de energie gelijk verdeeld wordt over de dag. Dit geeft een stabiele bloedsuikerspiegel. PRAKTISCHE OEFENING In de vorige sessies hebben de ouders het belang, de functie en de samenstelling van de verschillende voedingsmiddelen geleerd. Vandaag passen we dit toe op de samenstelling van de lunchbox. We beginnen de voedingsinformatie met een praktische oefening: we stellen op voorhand een aantal lunchboxen samen en laten de deelnemers deze evalueren op basis van hun voedingswaarde. We gebruiken hiervoor een aantal herkenbare symbolen. Deel de deelnemers in in groepjes van 2 en geef elk groepje 3 suikerklontjes (voor het suikergehalte), 3 boterblokjes (voor het vetgehalte), 3 lepels met zemelen of tarwesprieten (voor het vezelgehalte) en 3 vitaminetabletten (voor het vitaminen- en mineralengehalte).

Doelstellingen 1. De ouders zijn zich bewust van het belang van een gezonde lunchbox en beseffen dat ze zich niet mogen laten verleiden door marketingstrategieën. 2. De ouders kennen de samenstelling van een gezonde lunchbox.

• De ouders kennen de 5 bestanddelen van een gezonde lunchbox.



• De ouders leren hoe ze een kritische blik kunnen werpen op de voedingswaarde van een aantal populaire ‘kinderproducten’ voor de lunchbox.

3. De ouders kunnen een gezonde lunchbox samenstellen en klaar maken.

• De ouders leren een gezond broodbeleg klaarmaken.



• De ouders leren een aantal gezonde tussendoortjes klaarmaken.

Uit de vorige sessies weten we dat een gezonde maaltijd, in dit geval een gezonde lunchbox, veel vitamines en vezels (vitaminetablet en zemelen) moet bevatten, en weinig suiker en vetten (suikerklontjes en boterblokjes). We beginnen de oefening met het tonen van een concreet voorbeeld. We stellen een lunchbox voor met een stuk wit stokbrood met een sneetje kaas, een fruitsapje en een reep chocolade.

Het sneetje kaas krijgt een boterblokje, fruitsap krijgt een suikerklontje, de chocolade krijgt een boter- en suikerklontje, het wit stokbrood levert niets op. Deze lunchbox bevat dan ook veel vet en suiker, en weinig vitamines, mineralen en vezels. Als suggestie geven we een bruin stokbrood of volkoren boterham met kaas, en een stuk fruit en een flesje water. Nu kunnen de ouders zelf aan de slag. Verdeel de deelnemers in vier groepen en laat elke groep een lunchbox evalueren en suggesties voor verbetering geven. In de volgende tabel vind je een voorbeeld van 4 dergelijke lunchboxen.

6 6 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 6 7

Opgelet: voor elke lunchbox vind je naast de evaluatie ook een aantal suggesties die de lunchbox als het ware LUNCHBOX 1 Inhoud

Croissant

Boterblokje

LUNCHBOX 2 2 witte boterhammen

Niets

Fristi

Suikerklontje

Kant- en klare tonijnsla

Boterblokje

Chocoladekoek

Boterblokje en suikerklontje

Banaan

Suikerklontje en vitaminetablet

Gedroogd fruit

Suikerklontje en vitaminetablet

Water Evaluatie

De brooddoos bevat veel vet en suiker De brooddoos bevat veel vet en suiker, en weinig vitamines, mineralen en maar ook vitamines, mineralen en vezels vezels dankzij het fruit

Suggesties

Een bruine boterham, een hard gekookt Bruin stokbrood of volkoren boterham, eitje, rauwkost, gedroogd fruit (noten, zelfgemaakte tonijnsla, wortelsticks abrikozen, rozijntjes, …), flesje water LUNCHBOX 3

Inhoud

LUNCHBOX 4

Sandwich

Suikerklontje

2 bruine boterhammen

Lepel zemelen en vitaminetablet

Hallal salami

Boterblokje

Platte kaas

Vitaminetablet

Appelsap

Suikerklontje

Radijsjes

Vitaminetablet en lepel zemelen

Koek

Boterblokje en suikerklontje

Chocomelk

Suikerklontje

Evaluatie

De brooddoos bevat veel vet en heel De brooddoos bevat veel vitamines, veel suiker, en weinig vitamines, mineralen en vezels en suiker mineralen en vezels

Suggesties

Bruin broodje, magere ham of kefta- Vervang de chocomelk door water en beleg, veldsla, banaan, flesje water geef ook een peer mee

‘perfect’ zouden maken. Het is echter niet de bedoeling van deze oefening om ouders enkel nog ‘perfecte’ lunchboxen te laten samenstellen, wel om ouders bewust te maken van de voedingswaarde van een aantal producten. Af en toe chocolademelk moet zeker kunnen!

6 8 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 6 9

SAMENSTELLING VAN DE LUNCHBOX Een gezonde lunchbox bestaat idealiter uit 5 onderdelen:

1. Brood, pasta, rijst

1. Brood, pasta of rijst Uit deze groep nemen we liefst volkoren voedingsmiddelen die rijk zijn aan traag opneembare suikers en voedingsvezels (cf. sessie 2)

2. Broodbeleg Vleeswaren

2. Beleg eiwitbron: vis, kaas, kip, vleeswaren, ei, humus, ...

3. Groenten

4. Dessertje of snack

5. Drank

rosbief, gekookte ham, filet de Saxe, filet d’Anvers, kalkoen –en kippenham, varkensgebraad, restjes vlees, kip of vis kippen –of kalkoenham, restjes vlees of vis, kefta.

Hallal vleeswaren

hespenworst (door moslims vaak salami genoemd) bevat veel additieven en zout en weinig essentiële voedingsstoffen, en is dus liefst te vermijden

Vis

(zelfgemaakte) tonijn-, zalm-, witte vissalade, restjes verse vis, vis uit blik

Kaas

liefst verse kazen zoals platte kaas, smeerkaas, verse geitenkaas, cottage cheese, ricotta, of rijpere kazen zoals feta, gouda, camembert. smeltkazen (Kiri, La Vache Qui Rit) bevatten veel zout en weinig calcium en zijn liefst te vermijden

Eieren

omelet, gekookt eitje

Vegetarisch beleg

humus, avocado, pindakaas, tofubeleg, linzenpuree, …

3. Groenten Rauwe groenten

radijzen, komkommer- ,witte selder- en wortelsticks, bloemkoolroosjes, witte kolensla, tomaatschijven, kerstomaten, witlof, (veld)sla

Koude bereide groenten

geroosterde paprika, geroosterde aubergine of courgette, koude broccoli of bloemkool, princessenboontjes, wortelen

EEN GEZOND TUSSENDOORTJE, MAAR MET MATE

4. Dessertje of snack: fruit en noten

Voor jonge kinderen is het belangrijk dat er niet té veel tijd is tussen de verschillende ‘voedingsmomenten’; tussendoortjes kunnen hierbij twee hoofdmaaltijden ‘overbruggen’.

Vers fruit

stukken fruit, fruitsla in bewaardoosje, stukken geschild fruit in de brooddoos

Gedroogd fruit

abrikozen, dadels, vijgen, rozijntjes, … in een leuk doosje

Tussendoortjes kunnen een aanvulling zijn op de hoofdmaaltijd, wanneer ze een bijdrage leveren aan de inname van essentiële voedingsstoffen en de voeding evenwichtiger maken. Let wel op, een tussendoortje mag de maaltijd niet vervangen!

Noten

amandelen, cajou-, wal-, pistache of hazelnoten in een leuk doosje

Koek

liefst kinderkoeken zonder chocolade

Kies daarom voor een bruine of volkoren boterham met confituur of kaas, geef een flesje water of melk (of karnemelk, yoghurt), een stuk fruit (of fruitsalade, een smoothie) en noten, of ongezoete ontbijtgranen of muesli of een rijstwafel. SAMENVATTING EN CONCLUSIE Wat onthouden we vandaag? Een gezonde brooddoos bestaat uit 5 onderdelen: brood, beleg, groenten, fruit/noten en water. Een gezond tussendoortje kan een aanvulling zijn op de drie hoofdmaaltijden.

kleine doosjes ongezoete ontbijtgranen (Corn Flakes, Rice Crispies, …)

5. Drank Water

draagt de voorkeur

Melk

volle melk voor 0-3 jarigen, halfvolle melk vanaf 4 jaar

Uitzonderlijk: chocomelk, drinkyoghurt, fruitmelk, fruitsap Zeer uitzonderlijk: frisdrank

7 0 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 7 1

2.2.3 Maaltijd Ondertussen hebben de ouders weer verdiend om te smullen van een lekker en gezond middagmaal.

de brooddoos, of in een apart plastiek doosje, op een brochette, maar ook als beleg tussen de boterham.

2.2.4 Ervaringen en tips

• Ook gedroogd fruit kan een leuk alternatief zijn.

EEN MOOIE EN GEZONDE LUNCHBOX Toon de ouders hoe ze een gezonde lunchbox kunnen samenstellen. Werk zeer visueel: vertrek van een lege lunchbox en vul deze stap voor stap aan. Door verschillende mogelijkheden te zien, krijgen ouders nieuwe ideeën. We hebben vastgesteld dat de meeste kinderen witte boterhammen of sandwiches meekrijgen, vaak belegd met (smeer)kaas, confituur, choco, ham of hallal salami. Bij kinderen ouder dan 7 jaar zagen we al wat vaker een bruine boterham.

‘Een bruine boterham? Dat verdraagt mijn zoontje niet! Daar is hij nog te jong voor!’

Brood is voor veel deelnemers het belangrijkste bestanddeel van een lunchbox. In deze sessie tonen we enkele alternatieven zoals pastasla.

Ouders denken vaak dat kinderen bruin of volkoren brood moeilijk kunnen verteren. Kinderen verdragen echter al vanaf ongeveer 8 maanden gluten. Vanaf dan mag je bruin brood geven. Vanaf ongeveer 18 maanden kan je volkoren brood geven. Dit gaat constipatie tegen, iets wat vaak voorkomt bij (kleine) kinderen. Hierbij moeten ze natuurlijk ook voldoende groenten en fruit eten en water drinken. • Laat verschillende broodsoorten zien: volkoren Marokkaans of Turks brood, volkoren boterham, bruin broodje, bruin stokbrood, … • Laat zien dat er verschillende manieren zijn om fruit of groenten mee te geven: in de vorm van dips in

• Maak van de brooddoos een mooi kleurenpalet met (tros)tomaten of kerstomaatjes, wortelen, komkommer, radijsjes, paprika, … Benadruk bij de deelnemers dat ze zeker niet alleen maar ‘de perfecte’ lunchbox mogen meegeven. Als er voldoende gezonde ingrediënten inzitten, mag er ook iets zoets bij! Als je volkoren brood meegeeft, kan je zeker confituur meegeven. Kies je toch voor wit brood, kan je beter een gezonder beleg meegeven. MERKNAMEN ALS GARANTIE VOOR KWALITEIT Veel ouders kiezen voor duurdere merkproducten om mee te geven aan de kinderen. Producenten richten hun reclame en marketing zeer sterk op de kinderen en ouders. Kinderen worden aangetrokken door de aantrekkelijke verpakkingen met foto’s van hun favoriete stripfiguren of tekenfilms, ouders raken overtuigd door de boodschappen van kindvriendelijkheid en gezondheid. Vertel ouders dat merknamen geen garantie zijn voor (een betere) kwaliteit. Tip: In sessie 5 gaan we voedingsmiddelen vergelijken aan de hand van de etiketten. Zo leren ouders bijvoorbeeld merkproducten te vergelijken met zogenaamde witte producten op suikers, kleurstoffen, prijs, ... FRUITSAP OF GESUIKERDE MELKPRODUCTEN IN DE PLAATS VAN FRUIT OF WATER In bijna elke boekentas zal je fruitsap terugvinden. Door de boodschap ‘met multi-vitamines’ of ‘rijk aan vitamine C’ zijn ouders overtuigd dat hun kinderen hiermee hun dagelijkse portie vitamines krijgen en dat fruitsap fruit kan vervangen.

• We zagen al in de eerste sessie dat fruitsap heel veel suikers bevat. Ouders laten zich echter vaak verleiden door de boodschap ‘zonder toegevoegde suikers’ of ‘vruchtensuiker’ op de verpakking. Herhaal dat ‘zonder toegevoegde suikers’ effectief betekent dat er geen extra suiker aan toegevoegd werd, maar dat het product op zich al veel natuurlijke suikers of vruchtensuiker bevat. Dit heeft hetzelfde effect op de gezondheid als gewone suiker (glycerine). (herinner aan de 4 klontjes suiker bij een flesje fruitsap van 250 ml!). • Het vruchtvlees van fruit is rijk aan vezels. Hierdoor worden de suikers uit het fruit minder snel opgenomen in de bloedbaan. • Fruit bevat natuurlijke vitamines en mineralen. In fruitsap worden ze achteraf (na sterilisatie) toegevoegd. Hetzelfde geldt eigenlijk voor melkproducten. Ouders kennen het belang van een dagelijkse portie melkproducten en zorgen dan ook vaak dat het kind dit meekrijgt naar school. Vaak gaat het echter om gesuikerde melkproducten (chocomelk, aardbeidrankjes, drinkyoghurt, …). Kinderen zullen dit liever drinken dan gewone melk door de zoetere smaak. Tip: Laat de deelnemers natuuryoghurt of platte kaas proeven en vraag ze om zelf suiker, honing, confituur of compote toe te voegen volgens hun smaak. Ouders zullen zien dat ze vaak minder dan de helft suiker hebben toegevoegd in vergelijking met kanten klare yoghurt.

Tip: Maak hierbij opnieuw de oefening met de suikerklontjes uit sessie 1. Ter herinnering: 1 klontje suiker voor 5g suikers en op het etiket vind je de hoeveelheid suikers per 100 g of ml. * een flesje fruitsap (11g/100ml) krijgt 4 klontjes suiker; * een fristi of chocomelk (14g/100ml) krijgt ook 4 klontjes. HALLAL SALAMI De kinderen eten heel graag hallal salami, een hespenworst op basis van kip, kalkoen, rund, schaap of geit. Deze ‘salami’ bevat echter zeer weinig vlees, en bestaat voornamelijk uit bloem, vet, smaakversterkers en kleurstoffen en heeft dus een lagere voedingswaarde. Er bestaan echter ook heel wat gezondere alternatieven in het hallal-gamma, die echter minder gemakkelijk te vinden zijn in België (magere ham of kippenwit). EEN KOUDE MAALTIJD IS GEEN VOLWAARDIGE MAALTIJD Ouders schatten een broodmaaltijd niet altijd in als een volwaardige maaltijd omdat het ‘koud’ is. Ze hechten er daardoor vaak ook wat minder belang aan en compenseren het met een écht volwaardig (en warm) avondmaal. Benadruk dat het middagmaal wel degelijk belangrijk is voor het energiepeil van de kinderen, die toch nog een hele namiddag moeten ‘presteren’. En een koude, maar volwaardige (brood)maaltijd is dus wel degelijk essentieel!

Tip: Leg ouders uit op welke manier hallal salami bereid wordt, ook al is dit niet erg smakelijk. De salami wordt gemaakt met de vleesresten die aan de karkassen van de dieren hangen. De karkassen worden in stoomovens gebracht en door de warmte wordt het vlees, maar ook de bindweefsels weggehaald en tot een brei gemengd. Aan deze brei worden nog bloem, smaakversterkers en kleurstoffen toegevoegd en dit alles wordt in de vorm van een worst gegoten.

7 2 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 7 3

2.3 opvoedingsluik: wie beslist wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt? 2.3.1 Vorming Ouders hechten veel belang aan de voeding van hun kinderen. Ze beseffen zeer goed dat dit zeer belangrijk is voor de groei en de ontwikkeling van hun kinderen. Wanneer het eten wat moeilijker loopt maken ze zich dan ook zeer snel zorgen. Vaak zijn de hoeveelheden de belangrijkste bron van ongerustheid: ouders willen in de eerste plaats dat hun kinderen dagelijks voldoende eten, en dus moet het bordje altijd leeg. Voor ‘moeilijke eters’ maken ze liever een afzonderlijke maaltijd klaar (vaak een tweede warme maaltijd), of geven ze vlug een snack na de maaltijd, opdat ze toch maar voldoende eten. In deze sessie leren de ouders voor welke aspecten van de maaltijd ze moeten beslissen en grenzen moeten stellen, en over welke aspecten de kinderen zelf mogen beslissen. STELLINGEN Verdeel de deelnemers in groepjes en geef elk groepje 6 onderstaande kaartjes. De bovenste drie kaartjes hebben betrekking op wie er beslist, de onderste drie hebben betrekking op over welk aspect van de maaltijd beslist wordt. • Voor wat ‘WIE BESLIST’ betreft, maken we een onderscheid tussen ouders, kinderen en baby’s. • Voor ‘OVER WAT’ beslist wordt, maken we een onderscheid tussen wat, wanneer en hoeveel er gegeten wordt. De oefening bestaat erin om de kaartjes uit de ‘WIE BESLIST’-groep te combineren met een kaartje uit de ‘OVER WAT’-groep.

De ouders krijgen even tijd om in hun groepje te overleggen en te discussiëren. Vraag de ouders om te antwoorden hoe het er thuis dagelijks aan toe gaat (wie beslist over wat?), en niet zozeer hoe ze denken dat het zou moeten zijn (wie zou moeten beslissen over wat?). De groepsleider of animator brengt de verschillende groepen weer samen en laat elk groepje hun antwoorden voor de hele groep toelichten. Laat de verschillende meningen en ervaringen hierbij aan bod komen. Ga dieper in op de verschillende antwoorden door telkens te vragen wat dit nu effectief betekent. Tip: Een aantal voorbeelden van vragen waarmee je dieper kan ingaan op de verschillende antwoorden van de ouders: * Als de deelnemers zeggen dat het de ouders zijn die de hoeveelheid bepalen, vraag dan of hun kinderen hun bordje dan helemaal moeten leegeten. * Als het de ouders zijn die bepalen wat er gegeten wordt, betekent dit dan dat je kind ook alles eet wat er op tafel komt? Mag het kind dan nooit zeggen waar het zin in heeft? * Als het de ouders zijn die bepalen wanneer gegeten wordt, wat doe je dan als je kind ’s middags niet veel gegeten heeft en om 3 uur zegt dat het honger heeft? Besluit dit luik met de voorstelling van de correcte antwoorden. Kom als begeleider hierbij steeds terug op de verschillende antwoorden die de ouders zelf aangaven. Vraag de ouders ook wat ze hiervan vinden. Vinden ze deze richtlijnen haalbaar? Welke tips kunnen ze gebruiken? Zijn er ouders die interessante ervaringen willen delen?

Doelstellingen De ouders kennen de stellingen: • ‘Ouders beslissen wat en wanneer gegeten wordt, de kinderen beslissen hoeveel’. • ‘Ouders beslissen wat gegeten wordt, baby’s beslissen hoeveel maar ook wanneer’... En krijgen een aantal tips om deze stellingen thuis toe te passen.

7 4 | D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E

D R A A I B O E K R ATAT O U I L L E | 7 5

‘Ouders beslissen wat

‘Ouders beslissen

en wanneer gegeten

wat gegeten wordt,

wordt, de kinderen

baby’s beslissen

beslissen hoeveel.’

hoeveel maar ook wanneer.’

WAT? Het is de ouder die bepaalt wat op tafel komt. In deze en de voorgaande sessies is het belang van een gezonde maaltijd duidelijk aan bod gekomen. Kinderen hebben bepaalde voedingsstoffen nodig om optimaal te functioneren, te groeien en te ontwikkelen. Het is aan de ouders om een evenwichtige en gevarieerde voeding op tafel te zetten.

eten, maar dat het dan wel tot het volgende eetmoment moet wachten om te eten. Het is belangrijk dit duidelijk te maken en je er ook aan te houden. De kinderen leren zo de tijdstippen van de (hoofd)maaltijden kennen waarop men, liefst samen, aan tafel gaat.

Natuurlijk moet je als ouder rekening houden met wat het kind graag eet. Er bestaan echter genoeg alternatieve voedingsmiddelen uit de verschillende voedingsgroepen waardoor je tegemoet kan komen aan de voorkeuren van je kind en er toch voor kan zorgen dat het dagelijks de essentiële voedingsstoffen opneemt.

Het kind mag echter wel zelf bepalen hoeveel het eet. Je mag je kind niet forceren om telkens zijn of haar bord helemaal leeg te eten. De hoeveelheid voedsel moet namelijk afgestemd worden op de behoefte en een kind heeft nu eenmaal niet altijd evenveel honger! De voedingsbehoefte varieert naargelang de leeftijd (of de ontwikkeling) van het kind, maar ook van kind tot kind en zelfs van dag tot dag. Een kind leert op die manier naar zijn of haar eigen lichaamsbehoeften luisteren.

Tip: Je kunt je kind vragen om te kiezen tussen twee soorten vlees of twee soorten groenten, of over de bereiding ervan. Wanneer je je kind betrekt bij het kiezen of voorbereiden van de maaltijd, zal het met meer plezier aan tafel schuiven! WANNEER?

HOEVEEL?

Maak je dan ook niet te vlug zorgen over de hoeveelheden. Een kind kan zelf heel goed uitmaken hoeveel het moet eten.

In sessie twee gingen we dieper in op het belang van de maaltijdfrequentie. De optimale maaltijdfrequentie bestaat uit drie hoofdmaaltijden en een twee-, drietal tussendoortjes. Het zijn dus de ouders die bepalen wanneer de kinderen eten.

Tip: houd de porties die je voor kinderen opgeschept klein. Als het kind een overvol bord voorgeschoteld krijgt, raakt het vaak net ontmoedigd om aan de maaltijd te beginnen.

Het is niet zo erg als het kind eens geen trek heeft en niet wil eten. Het heeft geen enkele zin om te blijven aandringen en het kind te dwingen om te eten. Voor een kind is de maaltijd vaak een van de momenten om zijn of haar koppigheid en eigen wil te tonen. Ze genieten bij wijze van spreken van de aandacht, ook al is deze negatief.

‘Waarom ik mijn

Maak als ouder wel duidelijk dat het kind weliswaar niet verplicht is om te

dochter (1,5 jaar) ’s morgens geen glas melk geef? Ze lust nu eenmaal liever chocolademelk...’

Er moet wel een onderscheid gemaakt worden tussen kinderen en baby’s. Tot de leeftijd van ongeveer 6 maanden mag baby niet alleen bepalen hoeveel, maar ook wanneer hij of zij eet. Een baby eet dus bij wijze van spreke ‘op verzoek’! Naarmate het kind ouder wordt en regelmatiger slaapt, moet de ouder ook ‘het wanneer’ stilaan overnemen. Tip: Voor veel deelnemers blijven deze twee richtlijnen op zich erg vaag. Ze kunnen zich misschien wel vinden in het algemene idee, maar beseffen misschien niet altijd direct wat dit nu juist concreet inhoudt. Probeer de ouders dan ook met heel concrete vragen te laten nadenken over de betekenis van de algemene richtlijnen. SAMENVATTING EN CONCLUSIES Vat de belangrijkste elementen nog eens samen aan de hand van onderstaand schema. Probeer de tips die de ouders zelf naar voor brachten hierin een plaats te geven. 1. Bij kinderen zijn het de ouders die bepalen WAT en WANNEER gegeten wordt, kinderen mogen zelf bepalen HOEVEEL ze eten. 2. Tot de leeftijd van ongeveer 6 maanden mogen baby’s niet alleen bepalen HOEVEEL ze eten, maar ook WANNEER. De ouder blijft wel bepalen WAT gegeten wordt.

2.3.2 Ervaringen en tips

2.4 afronding

VAAK BESLISSEN KINDEREN WAT, EN DE OUDERS HOEVEEL ER GEGETEN MOET WORDEN

Ga om af te ronden met de ouders na wat ze van deze sessie vonden en wat ze opgestoken hebben. Moedig de ouders aan de dingen die ze tijdens de sessie van vandaag geleerd hebben de komende week thuis uit te proberen.

Sommige ouders willen zoveel mogelijk rekening houden met de voorkeuren van de kinderen, ook bij heel jonge kinderen. Ze willen in de eerste plaats dat hun kinderen voldoende eten, wat ze dan precies eten komt vaak op de tweede plaats. Ze vragen hun kinderen wat ze in hun lunchbox willen en wat ze ’s avonds willen eten. Kinderen vragen vaak om frieten, lasagna of pizza. Soms bereiden de ouders ’s avonds zelfs twee maaltijden: tajine voor papa, spaghetti voor de kinderen.

Anderzijds kan een kind ook uit emotionele redenen blijven eten: woede, droevigheid, verveling, frustraties, stress... Hier kan traag eten en af en toe het bestek neerleggen helpen. Kinderen leren hierbij opnieuw hun verzadigingsgevoel herkennen.

Maar belangrijk in dit geval is natuurlijk dat ouders zich afvragen of hun kind het goed stelt. Hoe gaat het met mijn kind? Is het vaak verdrietig? Waarom is mijn kind kwaad? Misschien weet het kind geen weg met zijn of haar In deze sessie zagen we dat het de emoties? Ook een goede en ontspanouders zijn die moeten beslissen wat nende sfeer aan tafel kan alleen maar er gegeten wordt, de kinderen mogen opnieuw benadrukt worden. echter beslissen hoeveel. Dit is echter niet voor iedereen even gemakkelijk te ‘KINDEREN GROEIEN EN HEBBEN aanvaarden. Vooral als het kind in hun DAAROM STEEDS MEER ENERGIE ogen te weinig eet, maken de ouders NODIG’ zich vlug zorgen. Ouders vergelijken hun kinderen hierbij vaak met andere Je kind groeit op en steekt steeds kinderen of met broer en zus. meer energie in het ontdekken van de wereld en in het experimenteren met Benadruk dat elk kind zijn of haar zijn of haar omgeving. Ouders denken eigen behoeften heeft, die boven- dan ook vaak dat hun kind hiervoor dien kunnen verschillen van dag tot extra energie en dus meer eten nodig dag! Zolang de kinderen goed groeien, heeft (Kind & Gezin *). Benadruk dat levendig en actief zijn, kan je ervan dit niet het geval is! Leg de nadruk op uitgaan dat ze voldoende eten. De arts de verandering van eetgewoonten na en de verpleegster van Kind & Gezin of de leeftijd van één jaar. Het is normaal ONE volgen de lengte en het gewicht dat het kind vanaf dat moment minder van de kinderen bovendien op door grote hoeveelheden gaat eten omdat deze op de groeicurve te plaatsen. het in vergelijking tot het eerste levensZij kunnen de ouders gerust stellen jaar zich minder snel moet ontwikkelen dat het kind al dan niet een gezond gewicht heeft en dat er geen reden tot ‘hongerangst’ is. Kinderen hongeren * http://www.kindengezin.be/Themas/Opvoeding/ zichzelf zelden uit. Eten/zelf_uitmaken_hoeveel.jsp Andere ouders geven aan dat één van hun kinderen te veel eet en moeilijk kan stoppen. Enerzijds kan dit erop wijzen dat kinderen hun verzadigingsgevoel niet (meer) kennen. Dit kan voorkomen wanneer kinderen niet zelf mogen bepalen hoeveel ze eten, maar het de ouders zijn die hen telkens verplichten om meer te eten. Hierdoor gaan kinderen verleren om naar hun eigen verzadigingsgevoel te luisteren. Opnieuw een reden om de richtlijnen uit deze sessie op te volgen!