Mindfulness bij volwassenen met een autismespectrumstoornis
Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven
Volgorde • Overbelasting • Mindfulness – Theorie – Praktijk (aanpassingen)
• Onderzoeksresultaten
Overbelasting • Te veel aan prikkels – Niet kunnen filteren
• Detailwaarneming – Traagheid, overzicht verliezen
• Moeite met veranderingen • Sociaal en communicatief overvraagd • Weinig contact met lichaam / grenzen – Wat is een grens? Hoe voel je de grens?
Presentatie/uitingsvorm klachten: • Irritatie / impulscontrole • Vol hoofd / overprikkeld • Angst / depressie • Rigiditeit / dwangmatigheid
Dwangmatig denken • • • • • • •
Gedachten niet los kunnen laten Niet perse negatieve gedachten Doordenken tot alle details kloppen Alle informatie willen plaatsen Sociale informatie Zwakke centrale coherentie ‘Hersenen langer actief’
Therapie/behandeling 1. Helpen / het makkelijker maken – Omgeving aanpassen – Psycho-educatie, meer rekening houden – Structuur
2. Gericht op eigen vaardigheden – Coping (omgaan met problemen) – Meer controle
Gezonde manier van omgaan met problemen • Contact zoeken / praten – Maar: juist meer stress
• Afleiding / ontspanning / vakantie – Maar: nog meer prikkels
• Minder manieren met problemen om te gaan • Wat kan helpen?
Mindfulness Verschillende meditatietechnieken Lichaam Ademhaling Geluiden 5 tot 40 minuten
Onderzoeken welke oefeningen waarbij helpen
Voor/nadelen Mindfulness • Voordelen: – Vergt weinig ToM en communicatie – Gedachten en gevoelens herkennen niet nodig – Concrete oefeningen
• Nadelen: – Men moet thuis oefenen – Specifieke therapievorm
Helpt bij reguleren van stress • Evenwicht prikkels opdoen en ‘ontprikkelen’ • Ontprikkelen door: – gamen • Meditatie-oefening geeft hersenen even rust • Geeft ruimte voor nieuwe prikkels • Minder rumineren • Voordeel: kan overal
• Filmpje
Helpt bij acceptatie • ‘Accepteer dat je afgeleid bent’ • ‘Dingen zijn zoals ze zijn’ • Minder streng voor jezelf • Minder hoge eisen • Niet je gedachten ‘zijn’, het zijn maar gedachten
Mindfulness in aangepaste vorm
Theorie
Kern: Doe-modus en zijn-modus
Rust
Verjaardag Doe-modus Hoe kan ik hier weg? Ik kan hier niet tegen
Zijn-modus Acceptatie dat het is zoals het is. Rust
Ik word hier zo moe van Maar ik moet nog blijven
Kun je iets doen in de zijnmodus?
Mindfulness in aangepaste vorm
De praktijk
Groepstraining • • • • • • •
9 wekelijkse sessies 2 - 2,5 uur Ongeveer 10 deelnemers Training aangepast Meditatie oefeningen Vragen / huiswerk Dagelijks ongeveer een uur oefenen
Aanpassingen reguliere mindfulness training Taal: duidelijk en concreet
Voorbeelden • Gat in je hoofd zoals een dolfijn • Ga met je aandacht door je linkerarm naar je linkerhand.. • ‘Kijk’ of je kunt voelen waar… • Luister naar de stilte • Focus op de ruimte tussen je tenen
Training herschreven samen met ervaringsdeskundigen ‘Mij zegt de uitdrukking van de vrouw niets. Verder begrijp ik niet waar dat haar vandaan komt, waarom het daar zit.’
Het doel van de training • • • •
Reguliere training: niet op focussen ASS: geeft teveel onduidelijkheid Geen doel = geen kader = onrust Ontdekken waar mindfulness jou bij kan helpen • Maar: kan voor iedereen anders zijn • En: accepteer dat het tijd kost, het is een proces
Onderzoek
Wat zeggen de mensen zelf? • Gemakkelijker in te slapen – Bij piekeren in bed: aandacht verleggen
• Makkelijker gedachten loslaten – Bijvoorbeeld op school/werk – Filmpje Harry
• Minder last van geluiden – Luisteren naar geluiden zonder erop door te denken
• Beter grenzen aanvoelen – Korte oefening op het werk
• Minder overgeleverd aan stress – Filmpje Harry
• Help bij acceptatie – Van eigen fouten en die van anderen
• In elke groep 1 deelnemer die aangaf geen baat te hebben
Mindfulness vergeleken met wachtlijstgroep • 20 cliënten mindfulness • 21 cliënten wachtlijstgroep • Depressie (SCL-90) • Rumineren (RMQ) • Positief gevoel (GMS)
Depression
Anxiety
45
24 22
40
20 35 Intervention group 30
Control group
18
Intervention group
16
Control group
14 25
12 10
20 T1
T1
T2
Positive affect
Rumination 44
22
42
20
40
18
38
Intervention group
36
Control group
34
T2
16
Intervention group
14
Control group
12
32 T1
T2
10 T1
T2
Meer weten:
www.mindfulnessbijautisme.nl * Trainingen hulpverleners * Mindfulness volwassenen autisme
[email protected]
