Mindfulness bij ASS en arbeidsparticipatie
Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven
Volgorde lezing • • • • • • •
Overbelasting bij mensen met autisme Werk en overbelasting Begeleiding Mindfulness Aanpassingen mbt autisme Onderzoeksresultaten WAJONG-project Philips
Autismespectrumstoornissen DSM-IV
1. Sociaal
•
‘Vroeger dacht ik dat het erg belangrijk was om vrienden te hebben. Maar bij een cursus leerde ik dat echte vriendschap zeldzaam is. Had ik dat maar eerder geweten, dat had me veel moeite gescheeld’.
•
‘Mijn lerares doet telkens twee haasjes na..’
•
‘Ik verzamel van alles, bij mij moet je met een polsstok door het huis’.
2. Communicatie 3. Veranderingen, details, routines
Autismespectrumstoornissen • 1 % van de bevolking – DSM-5 zal mogelijk van invloed zijn
• M:V = 4:1 – Hoog functionerend: 8 tot 10 : 1 • 70 % genetische oorzaak – Omgevingsfactoren spelen ook mee
Autisme en overbelasting • Te veel aan prikkels – Niet kunnen filteren
• Tempo lager dan verwachtingen omgeving – Trage verwerkingssnelheid
• Moeite veranderingen • Weinig contact met lichaam / grenzen – Voelen wanneer grens bereikt – Welke signalen?
Presentatie/uitingsvorm overbelasting: • Irritatie / impulscontrole • Vol hoofd / overprikkeld • Rigiditeit / dwangmatigheid • Angst / somberheid
Dwangmatig denken • • • • • • •
Gedachten niet los kunnen laten Niet perse negatieve gedachten Doordenken tot alle details kloppen Alle informatie willen plaatsen Sociale informatie Zwakke centrale coherentie ‘Brein langer actief’
Therapie/behandeling 1. Helpen / het makkelijker maken – Omgeving aanpassen – Voorlichting over autisme – Structuur
2. Gericht op eigen vaardigheden – Coping – Meer controle
Cognitieve gedragstherapie • Reductie sociale angst en dwang • Maar: – – – –
Veel tijd nodig (cogn herstructurering) Moeite herkennen emoties en gedachten Effect zwakt af, generalisatie? Vooral bij aanwijsbaar niet kloppende gedachten
• Dus: ook andere therapievormen nodig!
Mindfulness Verschillende meditatietechnieken Lichaam Ademhaling Geluiden 5 tot 40 minuten
Samen onderzoeken: Welke meditaties helpen jou? Waar helpen ze bij? Wanneer kun je het beste mediteren?
Associaties bij mindfulness Filmpje
Mindfulness • Voordelen: – Vergt weinig sociaal inzicht en communicatie – Gedachten en gevoelens herkennen niet nodig – Concrete oefeningen
• Nadelen: – Men moet thuis oefenen – Specifieke therapievorm
Onderzoek mindfulness • • • • •
Recidiverende depressies Angststoornissen Psychoses Lichamelijke aandoeningen Preventieve werking
• Nieuw wondermiddel?
Gezonde coping • Contact zoeken / praten • Afleiding / ontspanning / vakantie
Maar: • Praten en analyseren: – Voor mensen met ASS soms juist meer stress – Door sociale en communicatieve beperkingen
• Vakantie of paar dagen vrij: – Geeft juist meer prikkels / belasting
• Minder soorten coping • Meditatie zou goede vorm kunnen zijn • Filmpje Harry werk 5-minuten oefening
Gedachten loslaten lukt niet door hard te denken dat je je gedachten los moet laten
Theorie
Kern: ‘Doe-modus’ en ‘zijn-modus’
Rust
Supermarkt Doe-modus Hoe kan ik hier weg? Ik kan hier niet tegen
Zijn-modus Acceptatie dat het is zoals het is. Rust
Ik word hier zo moe van Volgende week moet ik weer..
Kan ik fietsen in de zijnmodus?
Helpt bij reguleren van stress • Evenwicht prikkels opdoen en ‘ontprikkelen’ • Ontprikkelen door: – gamen • Meditatie-oefening geeft hersenen even rust • Geeft ruimte voor nieuwe prikkels • ‘Even mijn hoofd resetten’ (minder rumineren) • Voordeel: kan overal
• Roderik
De praktijk
Groepstraining • • • • • •
9 wekelijkse sessies 2,5 uur Tot 12 deelnemers Weinig praten Meditatie oefeningen Dagelijks ongeveer een uur oefenen
Individueel traject • Welk doel? – Op het werk minder overprikkeld raken – Minder moeite met schakelmomenten – Spanningen reduceren
• Welke meditaties helpen daarbij? • Wat is de juiste plek, het juiste moment?
Aanpassingen reguliere mindfulness
Rekening houden met taal
Voorbeelden • Laat je armen los • Gat in je hoofd zoals een dolfijn • Ga met je aandacht door je linkerarm naar je linkerhand.. • ‘Kijk’ of je kunt voelen waar… • Luister naar de stilte • Focus op de ruimte tussen je tenen. • Voel je adem naar beneden gaan, naar je tenen
Training herschreven samen met ervaringsdeskundigen ‘Mij zegt de uitdrukking van de vrouw niets. Verder begrijp ik niet waar dat haar vandaan komt, waarom het daar zit.’
WGP project ‘test engineer’ • Philips, Reovict, Beekmans & van de Ven, GGz Eindhoven • • • • • •
Rapport ‘werken naar vermogen’ 10 WAJONG’ers met autisme Testen hardware en software bij Philips Leertraject 1 jaar als test engineer Outplacement traject
Onderdeel: mindfulness • • • •
Groepstraining Gericht op stressreductie Meditaties op het werk en thuis Werkgevers op de hoogte
Resultaten Wajong-project Psychische en lichamelijke klachten 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 tijd 1
tijd 2
tijd 3
Hoog → boven gemiddeld → (boven)gemiddeld
Depressie 29 27
25 23
21 19 17
15 tijd 1
tijd 2
tijd 3
Hoog → boven gemiddeld → gemiddeld
Wat zeggen de mensen zelf? • Gemakkelijker in te slapen – Bij piekeren in bed: aandacht verleggen
• Makkelijker gedachten loslaten – Bijvoorbeeld op werk – Filmpje werk effect van mindfulness
• Minder last van geluiden – Luisteren naar geluiden zonder erop door te denken
• Beter grenzen aanvoelen – Korte oefening op het werk
• Minder overgeleverd aan stress – Filmpje Harry luistermeditatie
• Helpt bij acceptatie – Van eigen fouten en die van anderen
• In elke groep 1 deelnemer die aangaf geen baat te hebben
Mindfulness vergeleken met wachtlijstgroep • 20 cliënten mindfulness • 21 cliënten wachtlijstgroep • Depressie en angst (SCL-90) • Rumineren (RMQ) • Positief gevoel (GMS)
Depression
Anxiety
45
24 22
40
20 35 Intervention group Control group
30
18
Intervention group
16
Control group
14 25
12 10
20 T1
T1
T2
Positive affect
Rumination 44
22
42
20
40
18 Intervention group
38
T2
Intervention group
16
Control group
36
Control group
14
34
12
32 T1
T2
10 T1
T2
Vragen? www.mindfulnessbijautisme.nl
[email protected]
