Frans Damenlezing 2014 Maria van den Muijsenbergh Huisarts / onderzoeker
Meedoen – eigen regie niet voor iedereen weggelegd
“Gettovorming
op de loer door participatiesamenleving” AD
Patrick, laaggeletterd ‘multiproblem’ • • • • • •
40 jaar, gescheiden, huiselijk geweld bijzonder onderwijs, geen baan alcohol,overgewicht, ADHD, kort lontje uitkering gestopt, huurschuld uithuiszetting dreigt reclassering, maatschappelijk werk, schuldsanering, GGZ agressieregulatie training, sociale dienst, verslaafdenzorg, woningbouwvereniging..… – te ingewikkelde intakeformulieren – eigen initiatief verwacht – steeds andere medewerkers • Hij komt alleen nog bij de huisarts
Naima, eerste generatie migrant • • • • •
56 jaar, 35 jaar in NL analfabeet, weinig Nederlands overgewicht+++ hoge bloeddruk veel stress huisvesting, geldgebrek -> dreigende Diabetes
• zeer geïnteresseerd in gezondheid maar: – geen geld beweegkuur / sportclub / fiets – 1x dietiste: adviezen onhaalbaar
Jan, dakloos • • • • • •
35 jaar, alcohol, blowen, los werk dakloos na scheiding slaapt soms nachtopvang andere stad onverzekerd depressief en loopvoeten wil nu graag hulp maar… – OOGZ verwijst hem naar andere stad – GGZ vindt hem ongemotiveerd voor behandeling – ziekenhuis eist betaling
Anna, ongedocumenteerde migrant • • • • • •
65 jaar, Armenië, 1999 Nederland geen familie Armenië, analfabeet woonde bij zoon, kon niet meer (uitkering) PTSS, staar, artrose, veel medicijnen ziet slecht, kan bijna niet lopen, netwerk klein, uitgeput – Onverzekerbaar, – Geen geld eigen bijdrage apotheek, bril, rollator,.. – recht WMO???
De nieuwe kleren van de keizer? “ wijknetwerken”
Vindt Patrick daarin wél de weg? “ van aanbodgerichte zorg naar vraaggestuurd” Maar Naima weet niet wat ze zou kunnen vragen.. “ sociaal wijkteam” Bij welk sociaal wijkteam meld ik dakloze Jan aan? “ van recht naar burgerkracht” Hoe krachtig is Anna zonder verblijfsvergunning?
Dwarsdenken 1. 2. 3. 4.
Uitsluiting van sociaal kwetsbare groepen Vergroot de kloof gezond – ongezond Het kan beter Uitdagingen academische werkplaats 1. dwarse onderzoeksthema’s 2. dwarsverbanden leggen
Sociaal kwetsbare groepen •
Problemen op meerdere terreinen: – lichamelijke en geestelijke gezondheid – sociaal functioneren (wonen, werken, contacten)
• •
Geen gebruik kunnen, mogen, durven of willen maken van voorzieningen Beperkte gezondheidsvaardigheden
•
RMO 2001
Om wie gaat het? • Laaggeletterden zoals Patrick – 11% van Nederlandse bevolking is functioneel analfabeet – 25% laaggeletterd
• Anderstaligen zoals Naima – 6% eerste generatie niet-westerse migranten
• 1,1 miljoen “OGGZ klanten” zoals Jan – dak-thuislozen - verslaafden – chronisch psychiatrie – Ex-gedetineerden
• Bewust door overheid uitgesloten burgers zoals Anna – 100.000 Ongedocumenteerde migranten
Inwoners achterstandswijk • • • • • • • •
voelt zich ongezond 25% (17%) lichamelijke Beperking 20% (13%) chronische aandoeningen 50% hoger levensverwachting 4 jaar korter gezonde levensverwachting 10 – 15 jaar < sport niet 52% (37%) overgewicht >> hogere babysterfte
• Rapport SEGV VWS 2009 • Onderzoek Poeran et al 2013
Laaggeletterden • • • • • • •
2 - 4 x chronische aandoeningen minder gebruik preventieve screening onjuist medicijngebruik / niet therapietrouw diagnose in later stadium (kanker, diabetes) minder kennis van ziekte niet opvolgen van leefstijladviezen minder in staat tot zelfzorg (lage eigeneffectiviteit)
Gezondheidsraad 2011: Laaggeletterdheid te lijf
Niet-westerse migranten uitsluiting door taal- en cultuurverschillen afschaffing VETC/ tolkenvergoeding gemengd sporten voedingsadvisering
Dak-en thuislozen • medische en sociale zorg tegelijk nodig • geen hulpvraag of te laat • moeizaam toegang zorg – onverzekerd – verslaafd – wantrouwen – hulpeloos • aanbod ontoereikend • niet wijkgebonden Van de Weerd 2009 Van Laere en Withers 2008
Ongedocumenteerden • Slechte gezondheid: = 7 x vaker tbc = 70% PTSS / angststoornis = 40% seksueel geweld
• Slechte toegang zorg: = onverzekerbaar – eigen bijdrage sinds 1-1 = geen toegang WMO? = 3 x vaker levensbedreigend ziek bij huisarts = 26% geen prenatale zorg Schoevers en vd Muijsenbergh 2009, 2010
Inclusie sociaal – kwetsbaren kan! • ‘Gezonde wijk aanpak’ Urban 40 • Primary care community-aanpak Gent • Empowerment laaggeletterden – Begrijp je Lichaam (NHG, NIGZ, Pharos)
• Cultuur-sensitieve zorg – GGD Midden-Brabant Turkse Diabeten – Utrecht Overvegt (overgewicht, SOLK)
• Sociaal medische zorg daklozen • Gemeentelijk beleid ongedocumenteerden
Uitdagingen academische werkplaats Dwars onderzoek • participatief: ontwikkelen onderzoek en interventies ‘samen met’ i.p.v. ‘voor’ • politiek onwelgevallige thema's – (illegale) migranten – effecten van uitsluiting – levert participatie wel betere gezondheid? – effect politieke verschillen gemeente
Uitdagingen academische werkplaats Dwarsverbanden scheppen • samenwerking breder dan GGD-1elijngemeente - scholen: – burgers uit alle sociale groepen – woningbouwvereniging, politie,
• verbindt psycho-sociale en somatische preventie • betrek onderzoekers curatieve sector
Op weg naar Gezondheidszorg voor IEDEREEN..
Dwarsliggers ZORGEN voor een stevig spoor