Laaggeletterden in de apotheek
Utrecht 6-10-2015 Maria van den Muijsenbergh, huisarts / onderzoeker
Laaggeletterdheid: Zoveel moeite met lezen en schrijven dat je niet goed kunt functioneren in het dagelijks leven
Dus moeite met • Pinautomaat • Etiket / bijsluiter • Instructie thuiszorg • Schriftelijke afspraken of uitnodiging • Uitdrukkingen • Vooruit plannen (herhaalmedicatie!)
Ontmoet u wel eens laaggeletterde patiënten in uw apotheek? • 92% assistenten zien laaggeletterden aan balie • Vindt u dat lastig? • Doet u dan iets anders?
• Hebt u speciaal voorlichtingsmateriaal voor hen?
1,3 miljoen mensen in Nederland zijn laaggeletterd. Hoeveel van hen zijn migrant? 1. een kwart 2. een derde 3. de helft 3. twee derde
Laaggeletterdheid komt veel voor, overal Laaggeletterden Van elke 8 patiënten is 1 laaggeletterd Ouderen, migranten Platteland en grote stad Migranten 1 op de 9 patiënten is migrant (taal!) Meer dan de helft woont buiten de grote steden
Laaggeletterdheid en gezondheid • meer chronische ziekten (DM, CV, depressie) • 6x vaker hartinfarct
• • • • •
slechtere uitkomsten zorg 2 – 4 x minder therapietrouw Kost gezondheidszorg 127 miljoen € per jaar: 19000 vermijdbare ziekenhuisopnames 7 jaar eerder dood
R.L. Sudore e.a. ‘2009, Gezondheidsraad 2012, Twickler et al 2009 , PWC, 2013 / HARM studie
Oorzaken minder goed medicatiegebruik • Instructie niet kunnen lezen • Instructie niet begrijpen – Baxter / inhalator erg ingewikkeld
• Pillen zien er steeds anders uit • Wel begrijpen maar niet opvolgen – Belang niet begrijpen (bv van preventie) – Te veel andere problemen – Weinig geld
BEPERKTE GEZONDHEIDSVAARDIGHEDEN
Gezondheidsvaardigheden in de apotheek Onderzoek Koster in 33 apotheken :
52% van patiënten heeft moeite info te begrijpen - ouderen en migranten
Koster et al 2015 Health literacy among pharmacy visitors in the Nl. Pharmacoepidemiol Drug Saf ) Rademakers J.kennissynthese Gezondheidsvaardigheden: niet voor iedereen vanzelfsprekend Nivel 2014
Gezondheidsvaardigheden: Méér dan kunnen lezen 2 x daags 2 tabletten ? 70% leest het correct 35% past het correct toe
Th.B. Twickler, E. Hoogstraaten, A. Q. Reuwer, L.Singels, Karien Stronks en ML. Essink-Bot. Laaggeletterdheid en beperkte gezondheidsvaardigheden vragen om een antwoord in de zorg. Ned t v Geneeskunde, 2009.
Onderzoek migranten…. Meerderheid begreep: • Kuur afmaken • 1 tablet zo nodig, max 6 per dag Minder dan een kwart begreep: • Met water innemen, niet met melk “yoghurt is geen melk, hoe lang niet”
• Felle zon en UV licht vermijden “iedere zon is slecht, ook achter glas” Koster Upperonderzoek Pharm wkblad febr 2014
Picto’s ook niet altijd duidelijk Don’t take with food.
Don’t leave medicine in the sun.
Don’t take when wet. Don’t drink hot water. LHV toolkit
Zie je laaggeletterdheid? https://www.youtube.com/watch?v=8hzEY2b0Dak
Herkennen van laaggeletterdheid wees alert bij: • • • •
Ander briefje dan recept afgeven Aanwijzing in apotheek niet begrijpen Te laat of te vroeg herhaalmedicatie halen Snel boos worden (onmacht) als iemand vragen stelt of hen niet meteen begrijpt • Nooit vragen stellen • Vaak recept voor hogere dosis (arts heeft niet door dat gebrek aan effect veroorzaakt wordt door therapieontrouw)
Vragen naar laaggeletterdheid: Wie van u doet dat?? Vraag patiënten : “vindt u het moeilijk zelf formulieren in te vullen?”
Tips • • • • • •
Neem de tijd!! Spreek langzaam en duidelijk (niet hard!) Kijk of patient u volgt Herhaal kernpunten (maximaal 3) Gebruik plaatjes / pictogrammen Uitleg inhalatie: voordoen en na laten doen
Tips 2 • Zoek samen met de patiënt naar herkenbare momenten op de dag – niet zomaar 3 x daags, of ‘bij het opstaan” (sommige Moslims staan midden in de nacht op voor gebed) maar bv ‘bij het 8-uur journaal’, of ‘bij ontbijt’
• Geef op etiket aan met kleur of symbool waarvoor het medicijn is – rood of hartje voor hartmedicatie bv
Allerbelangrijkste Ga na of de patiënt het heeft begrepen!
Teach back methode: op een respectvolle manier vragen of de patiënt in zijn eigen woorden kan vertellen hoe hij zijn medicatie gaat gebruiken “Wilt u mij vertellen wat we net besproken hebben? Dan weet ik of ik het goed heb uitgelegd”
KNMP en Pharos helpen u verder! www.knmp.nl/patientenzorg/laaggeletterdheid – Ladder / checklist / andere materialen – boek “kunt u dat even uitleggen” – trainingen voor apothekersassistenten
www.huisarts-migrant.nl Informatie over migranten en ziekten / zorg
Kernboodschappen…. • 52% apotheek klanten moeite info te begrijpen
• Overal in Nederland • Apotheek en U ! kunnen er veel aan doen
– Herken signalen – Check of patiënt u begrijpt – Pas voorlichting en etiket aan
Veilig en verantwoord medicatie gebruik voor IEDEREEN
