Emotieregulatie en mindfulness bij adolescenten met ASS
Annelies Spek Klinisch psycholoog / Senior onderzoeker GGZ Eindhoven
Structuur 1. 2. 3. 4.
Autisme Emotieregulatie Emotieregulatie en autisme Mindfulness en emotieregulatie
5. Mindfulness bij (adolescenten met) autisme
1. Autisme DSM-IV
1. Sociaal
1.
‘Vroeger dacht ik dat het erg belangrijk was om vrienden te hebben. Maar bij een cursus leerde ik dat echte vriendschap zeldzaam is. Had ik dat maar eerder geweten, dat had me veel moeite gescheeld’.
2.
‘Mijn lerares doet telkens twee haasjes na..’
3.
‘Mijn hoofd zit helemaal vol. Als er nu nog iets bij komt dan valt er aan de andere kant iets uit’.
2. Communicatie 3. Stereotype patronen
2. Emotieregulatie • Strategieën om met emoties om te gaan • Monitoren, evalueren en sturen van emotionele reacties • Als Nederland verliest.. – Vermijden – Binnen houden – Groter maken
Nodig voor emotieregulatie: • Bewust zijn van emoties, emotieherkenning • Coping strategieën hebben en deze gebruiken
3. Autisme en emotieregulatie • Moeite met: – – – – –
Herkennen emoties Differentiëren tussen emoties Verbaliseren emoties Oorzaak herkennen Oorzaak niet in het sociale
Emotieregulatie bij autisme (Rieffe e.a., 2011)
• 184 kinderen met en zonder ASS • Gemiddelde leeftijd: 11 jaar • Ouders: ASS meer emotionele problemen – Piekeren, angst, somberheid – Meer negatief affect, minder positief affect
• Kinderen met ASS: niet meer emotionele problemen
Emotieregulatie bij autisme (Mazefsky e.a., 2012)
• Op basis van iets ‘kleins’ escaleert het • In de emotie blijven hangen
Blijven hangen/persevereren • Overmatige focus op het probleem • Moeite met schakelen van de aandacht • Schakelprobleem vs probleem in de emotieregulatie
Adaptieve coping strategieën (Rieffe e.a., 2011)
• Autisme en controlegroep – Differentiëren tussen emoties – Bewust zijn van lichamelijke gevoelens
• Alleen controlegroep: – Niet weglopen – Analyseren van emoties
• Verbaal delen: – Controle: Ja, ASS: beetje
Gezonde coping (omgaan met problemen) • Contact zoeken / praten • Afleiding / ontspanning / vakantie • Maar: – Voor mensen met ASS soms juist meer stress – Geeft nog meer prikkels / belasting
• Minder soorten coping • Mindfulness zou goede vorm kunnen zijn
4. Mindfulness en emotieregulatie (Hill & Updegraff, 2012)
• Mindfulness verbetert emotieregulatie door: – Meer bewust van wat je voelt – Emoties kunnen differentiëren – Niet reageren/oordelen (nonreactivity)
• Effect mindfulness: – Minder emotioneel reageren op stressoren – Vermindering rumineren
Twee elementen mindfulness (Anicha e.a., 2012)
1. Observeren • • • •
Luisteren, je lichaam voelen, etc. Meer horen, proeven.. Meer bewust, minder automatische piloot Voorspelt ‘enhanced perceptual skills’
2. Nonreactivity • •
•
‘laat gedachten maar voorbij gaan’ Verbetert de flexibiliteit
Niet: beter observeren →minder reageren
5. Mindfulness bij autisme • Observeren: – Lichamelijke sensaties: Goed! • Meer opmerken • Beter reguleren
– Luisteren en proeven: Lastig • Merken al teveel op • Eerder extra overbelast
– Ademhaling, lichaam: Goed • Afleiding van andere prikkels • Geeft rust
Mindfulness bij autisme • Nonreactivity – ‘Laat gedachten maar voorbij gaan’ – ‘Laat alles er maar even zijn, je hoeft er niks mee’.
• Goed: afstand nemen van – – – –
Gedachten Geluiden Andere prikkels Filmpje Harry
Mindfulness bij adolescenten met autisme • • • • • • •
2 artikelen Singh e.a., 2011 3 kinderen autisme, 3 kinderen Asperger 13-18 jaar oud Regulier onderwijs, thuis wonend Probleem: agressief gedrag Slaan, schoppen, bijten, krabben, vernielen Eerdere therapie onvoldoende helpend
Interventie: • • • • •
‘Meditation on the soles of the feet’. Moeders: 1 dag getraind + 1 maand oefenen Moeder traint met kind: elke dag 30 min 5 dagen aaneen Zittend in de stoel, voeten op de grond
Meditatie: 1. 2. 3. 4. 5.
Gewoon ademen, je hoeft niks te doen Denk terug aan waardoor je zo boos werd Blijf bij de boosheid Ga met je aandacht naar je voetzolen Beweeg je tenen, voel je sokken, je hielen in je schoenen 6. Blijf gefocust op je voeten tot je je weer rustig voelt
Procedure • • • • •
Na week training 2 keer per dag oefenen, alleen Gebruiken wanneer / na boosheid Ouders en brussen geven ‘reminders’. Geen verdere instructies of aansturing
Resultaten Onderzoeksresultaten 3 pubers met Asperger
Onderzoeksresultaten 3 pubers met Autisme
Adolescenten zelf: • • • •
‘Would you advice it to anyone else?’ ‘Yes, without hesitation’ ‘Why?’ ‘Because it works man, no question about it’.
Wat doen we in Nederland? • • • •
GGZ Eindhoven Training voor 17+ (jong)volwassenen 9 weken 14 meditaties aanleren – – – – –
Ademhaling Lichaam Gedachten Geluiden Beweging
Helpt bij reguleren van stress • • • •
Evenwicht prikkels opdoen en ‘ontprikkelen’ Meditatie-oefening geeft hersenen even rust Geeft ruimte voor nieuwe prikkels ‘Even mijn hoofd resetten’
• Filmpje Roderick
Helpt bij proces van acceptatie, afstand nemen, nonreactivity • • • •
‘Accepteer dat je afgeleid bent’ ‘Het is zoals het is’ Stoppen met vechten Gedachten gaan vanzelf weer voorbij
Training herschreven samen met ervaringsdeskundigen ‘Mij zegt de uitdrukking van de vrouw niets. Verder begrijp ik niet waar dat haar vandaan komt, waarom het daar zit.’
Letterlijk nemen van taal
Voorbeelden • Laat je armen los • Gat in je hoofd zoals een dolfijn • Ga met je aandacht door je linkerarm naar je linkerhand.. • ‘Kijk’ of je kunt voelen waar… • Luister naar de stilte • Focus op de ruimte tussen je tenen. • Voel je adem naar beneden gaan, naar je tenen
Onderzoek: participanten zelf • Gemakkelijker in te slapen – Bij piekeren in bed: aandacht verleggen
• Makkelijker gedachten loslaten – Bijvoorbeeld ook op het werk
• Minder last van geluiden – Luisteren naar geluiden zonder erop door te denken
• Beter grenzen aanvoelen – Korte oefening op het werk – Lichaam scannen – Met name de vrouwen
• Minder overgeleverd aan stress – Korte meditatie
• In elke groep 1 à 2 deelnemers die geen baat hebben – Geen contact met lichaam?
Randomized controlled trial • 20 clienten interventie • 21 clienten wachtlijst: controlegroep • Klachtenlijsten • Global mood scale • Rumineren
Depression
Anxiety
45
24 22
40
20 35
Intervention group 30
Control group
18
Intervention group
16
Control group
14 25
12 10
20 T1
T1
T2
Positive affect
Rumination 44
22
42
20
40
18 Intervention group
38
T2
Intervention group
16
Control group
36
Control group
14
34
12
32 T1
T2
10 T1
T2
Training pubers met autisme • • • • • •
UvA-Virenze Ongeveer zelfde oefeningen Uitleg iets anders Aangepast aan pubers Parallel oudertraining Net gestart, op basis van ervaring aanpassen
Bedankt voor uw aandacht
[email protected] www.mindfulnessbijautisme.nl
