SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

SECUNDAIR ONDERWIJS

Onderwijsvorm:

TSO

Graad:

Derde graad

Jaar:

eerste en tweede leerjaar

Studiegebied:

Personenzorg

FUNDAMENTEEL GEDEELTE Optie(s):

Jeugd- en gehandicaptenzorg

Vak(ken):

TV Verzorging

Vakkencode:

VV-v

Leerplannummer:

2002/329 (vervangt 97224)

Nummer Inspectie:

2002/268//1/O/SG/1/III/ /D/

1ste lj

2 lt/w

TSO – 3de graad – Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week)

1

INHOUD Visie ..........................................................................................................................................................2 Beginsituatie .............................................................................................................................................2 Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................2 Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................3 Pedagogisch-didactische wenken en timing ............................................................................................7 Minimale materiële vereisten................................................................................................................. 10 Evaluatie ................................................................................................................................................ 11 Bibliografie ............................................................................................................................................. 12

TSO – 3de graad – Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week)

2

VISIE In het TV verzorging maken de leerlingen kennis met begrippen als gezondheid en welzijn. Gezondheid wordt binnen een ruim historisch en maatschappelijk kader gesitueerd. Er wordt de nadruk gelegd op de holistische benadering van de cliënt/ zorgvrager. Verzorgende vaardigheden worden aangebracht, rekening houdend met de specifieke noden van de cliënt/ zorgvrager, met aandacht voor kwaliteit, het ondersteunen van de zelfzorg, het methodisch werken en het functioneren in een team.

BEGINSITUATIE De leerlingengroep Jeugd- en Gehandicaptenzorg is een behoorlijk heterogene groep. De leerlingen komen uit verschillende studierichtingen uit het tweede leerjaar van de tweede graad. Een klein aantal onder hen komt uit studierichtingen die een lichte aanzet en voorbereiding inhouden voor Jeugd- en Gehandicaptenzorg. Gezien een aantal overzitters uit andere richtingen van het eerste leerjaar van de derde graad kan het leeftijdsverschil groot zijn. Daar er maar een beperkt aantal scholen de studierichting Jeugd- en Gehandicaptenzorg in hun vormingspakket aanbieden, komen de meeste leerlingen uit verschillende scholen, elk met hun eigen schoolklimaat en schoolwerkplan. De integratie in een nieuwe school, in een heterogene klasgroep, kan bij sommige leerlingen in de aanvangsfase voor een aantal aanpassingsmoeilijkheden zorgen. Bovendien hebben de leerlingen een verschil in ervaring en betrokkenheid met de sociale sector. Een aantal onder hen heeft vanuit het vrijwilligerswerk reeds heel wat ervaring in de sector van mensen met een handicap of in het algemene jeugdwerk. Sommigen zijn daarin zeer actief en hebben reeds cursussen gevolgd en zijn als monitor of als leider betrokken bij kinderen in problematische opvoedingssituaties of bij volwassenen. Dit zijn alvast nuttige zij het niet noodzakelijke ervaringen. Door contacten met het werkveld en de geleidelijk geplande en degelijk begeleide stage-ervaringen worden alle leerlingen in de mogelijkheid gesteld hun eigen mogelijkheden en affiniteiten voor bepaalde segmenten van het werkveld te leren kennen.

ALGEMENE DOELSTELLINGEN •

Gezondheid en gezondheidszorg situeren binnen het maatschappelijk kader;

•

Gezondheids- en welzijnsbevorderende attitudes en vaardigheden verwerven;

•

Actief de principes van GVO toepassen;

•

Verzorgende vaardigheden ontwikkelen en toepassen, rekening houdend met de eigenheid van de cliënt/ zorgvrager.

TSO – 3de graad –;Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week)

3

LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDEN 1ste leerjaar: 2 lestijden/ week LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen 1 Basisbegrippen omschrijven, verbanden leggen en met concrete voorbeelden illustreren.

In de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en De Rechten van het Kind de artikelen met betrekking tot gezondheid en welzijn aanduiden, kritisch bespreken en relateren aan de maatschappelijke en economische realiteit van de verschillende landen.

1

Gezondheid en welzijn

1.1

Definities van gezondheid

•

WGO

•

Andere

•

Universele verklaring ven de Rechten van de Mens en de Rechten van het kind

Situatie in de ontwikkelingslanden Situatie in Vlaanderen De evolutie van het begrip gezondheid en ziekte toelichten.

Actuele visies op gezondheids- en welzijnszorg verwoorden.

2

1.2

Historische evolutie

•

Straf

•

Caritas

•

Overheidsingrijpen

•

Medisch afhankelijkheidsmodel

1.3

Emancipatiemodel

•

Zelfzorg

•

Inspraak

•

Houding van de hulpverlener

2

Factoren die invloed hebben op gezondheid en welzijn


4

LEERPLANDOELSTELLINGEN

Decr. nr.

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Factoren die de individuele gezondheid van de mens bepalen, verklaren en illustreren met concrete voorbeelden.

3 Het belang van het ontwikkelen van gezondheidsgerichte vaardigheden verwoorden.

Hun eigen plaats in de sector, met eigen rechten en plichten toelichten.

2.1

Individuele gezondheidsfactoren

•

Intern milieu

•

Extern milieu

•

Leefstijl (belang van GVO)

•

Gezondheidszorgsysteem

3

Vaardigheden gericht op gezondheid

3.1

Zelfzorg en in stand houden van de zelfzorg

•

Beroepsgeheim

•

Aansprakelijkheid

•

Verantwoordelijkheid

•

Werken in een team

2.2

Elementaire zorgende vaardigheden ontwikkelen om in een nietcomplexe en niet-acute situatie hulp te bieden op een methodische en kwaliteitsvolle manier.

Zorg voor kwaliteit

•

Methodisch werken (Systematisch Verzorgend Handelen)

•

Principes van hygiëne, ecologie, ergonomie, economie, veiligheid

•

Aandacht voor beleving, autonomie, ADL- PDL ondersteuning

3.2

Zorgende vaardigheden: volgende basistechnieken worden aangeleerd en ingeoefend

•

Persoonlijke hygiëne en handhygiëne

•

Lichaamshygiëne Kinderen


5


Decr. nr.

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Luier verversen en stuitverzorging Kinderbadje Detailzorgen: neus, ogen, oren, mond, haar Bejaarden/ mensen met een handicap Verversen van incontinentieverband Hulp bij toiletbezoek Volledige wasbeurt in bed Detailzorgen: neus, ogen, oren, mond, haar Preventie van drukletsels •

Kleding Aangepaste kleding Aan- en uitkleden

•

Voeding Kinderen Flesvoeding Vaste voeding Bejaarden/ mensen met een handicapt Opdienen, afruimen Begeleiden bij het eten (hulpmiddelen)

•

Parameters Kinderen / Bejaarden/ mensen met een handicap Lichaamstemperatuur Hartslag Ademhaling


6


Decr. nr.

LEERINHOUDEN

De leerlingen kunnen Lichaamsgewicht Lichaamslengte •

Uitscheiding

•

Bedzorg Afhalen en opmaken

Verantwoord handelen in noodsituaties.

•

EHBO

•

Ergonomie Goede en veilige houding Tillen, verplaatsen en vervoer

TSO – 3de graad –Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week)

7

PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMING Algemene pedagogisch-didactische wenken Mogelijke definities van gezondheid omvan uit te gaan • WGO-definitie: Gezondheid is een toestand van volledig geestelijk, lichamelijk en sociaal welzijn en niet slechts de afwezigheid van ziekte of handicap; •

De betreffende bepalingen uit de Universele Verklaring ven de rechten van de Mens en de Rechten van het Kind;

•

De JONG: gezondheid is een toestand of zijnswijze waarin de mens zodanig functioneert dat hij een psycho- somatisch evnwicht ervaart en van daaruit activiteiten kan ontplooien die tot behoeftebevrediging leiden, tot een zinvol bestaan;

•

MILO, BAERT, KOK: gezondheidspromotie en GVO, waarbij gezondheidspromotie vooral beleidsmatig wordt ontwikkeld en GVO een middel is om dit te bekomen. GVO is erop gericht mensen voldoende kennis en vaardigheden aan te bieden om gezonde keuzes te maken.

Lalonde: vier elementen bepalen onze gezondheid: interne factoren, extern milieu, leefstijl en gezondheidszorgsysteem. Interne factoren De menselijke vermogens, de behoeften, de erfelijkheid en de aanleg van de individuele mens (zich voortbewegen, interne systemen van het lichaam zoals het skelet, zenuwen…, contact maken, waarnemen, denken, praten) . De vermogens hebben betrekking op het lichamelijk, geestelijk en sociaal gebied. Extern milieu Elementen die buiten het individu liggen en waarop het individu weinig of geen controle heeft. Ze worden opgedeeld in - Chemische factoren ( intoxicatie door bijvoorbeeld smoke) - Fysische factoren (geluid, ioniserende straling, thermische energie, kinetische energie of wrijving die een wonde veroorzzaakt) - Biologische factoren (virussen, parasieten, bacteriën…) Leefstijl De individuele houding en de leefwijze van de mens beïnvloedt de gezondheid en welzijn van het individu. Leefgewoonten die als 'slecht worden bestempeld vormen een verhoogd risico op ziekte of dood. Roken, overdadig alcoholgebruik, slechte voedingsgewoonten en onvoldoende beweging zijn voorbeelden van risicogedrag Gezondheidszorgsysteem Maatregelen en voorzieningen op het terrein van de gezondheidszorg beïnvloeden de gezondheis (verschil ontwikkelingslanden - ontwikkelde landen). >De overheid, federale en Vlaamse, vaardigt tal van wetten uit. Iedereen (maar niet de illegelen in ons land) is sociaal verzekerd. Er staat een groot voorzieningenpakket ter beschikking met professionele zorg. Figuur: Het Lalonde Model - The Health Field Concept

Endogene factoren

Life style

gezondheidstoestand

Exogene factoren

gezondheidszorgsysteem

Bron: Hengelveld, M.W. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 1988, 132 (24):1103


Nr. 1

Specifieke pedagogisch-didactische wenken 1.1

Begrippen verduidelijken met concrete voorbeelden. Welzijn en gezondheid zijn nauw verbonden, soms wordt gezondheidszorg gezien als onderdeel van de welzijnszorg.

8

Timing 10 LT

Steeds wijzen op totaliteit van de mens (holistische mensvisie).

1.2

-

Leerlingen zoeken zelf teksten op (internet).

-

Niet enkel vertrekken vanuit een persoonsgerichte benadering. Gezondheid en welzijn worden ook sociaal bepaald (relationeel, maatschappelijk, structureel).

-

Wijzen op belang van preventie.

-

Wijzen op belang van basisinstituties (onderwijs, gezondheidszorg…).

-

Situatie in Vlaanderen vergelijken met situatie in de derde wereld.

Vroeger werd zorg opgevat als de zorgzame samenleving (familiaal bepaalde basissolidariteit), vandaar evolueerde men naar de verzorgingsstaat en weer terug naar de zorgzame samenleving (mantelzorg). -

1.3 2

Zorg evolueerde van gunst naar recht, b.v. armoede (COO naar OCMW); er kwamen sociale grondrechten (art 26 van de Grondwet) : van individuele benadering tot overheidsinitiatief.

Men evolueerde naar cliëntenrechten, de hulpverlener domineert niet meer. De hulpverlener tracht zichzelf overbodig te maken.

-

Het model van Lalonde is hiervoor geschikt. Zie hoger.

-

Vertrekken vanuit eigen ervaringen van de leerlingen.

-

De leerlingen ervan bewust maken dat GVO twee componenten bevat. Er wordt voorlichting gegeven (informatie betreffende het belang van de actie, risicofactoren) en men tracht door opvoeding een gedragsverandering te weeg te brengen. Het effect van GVO is een bewust-zijn en gevoelig-zijn voor gezondheidsrisico's en voor goede gewoonten. Dit betekent niet dat het feitelijk gedrag verandert. Een Chinees spreekwoord zegt: "Weten en niet toepassen is nog steeds niet weten."

-

Gedragsverandering is moeilijk te realiseren zonder het aanleren van nieuwe vaardigheden. Bijvoorbeeld: Hoe leef ik zonder sigaret, stel ik iets in de plaats? Hoe bereid ik een lekkere maaltijd met minder vlees? Wat antwoord ik als men mij een glas aanbiedt? Het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden is een van de voornaamste actieterreinen van gezondheidsbevordering.

-

GVO kan zich richten tot de totale bevolking, op delen van de bevolking: hier wordt gedacht aan de preventieve kinderzorg van Kind en Gezin, de screening van de schoolbevolking door het CLB, de kanker- en tuberculoseopsporing. Men kan ook een preventief beleid voeren naar individuen of specifieke groepen die blootstaan aan bepaalde risico's. Tenslotte zijn er de individuele preventieve medische onderzoeken: meten van bloeddruk, cholesterolgehalte in het bloed, mondhygiëne, onderzoek van de huid enz.

-

GVO verstrekt informatie, sensibiliseert en motiveert. Dit kan aan de hand van een folder, een persoonlijk gesprek, een voordracht, een vormingactiviteit. GVO kan ook op grote schaal, door middel van een campagne waarbij de media ingeschakeld worden.

-

Het is aan te bevelen dat de leerlingen voorzieningen met een preventieve opdracht contacteren om zicht te krijgen op GVO acties. De voorzieningen kunnen ook opgezocht worden via internet.

-

eventueel een GVO-actie laten uitwerken (in duo of in groep).

10 LT

TSO – 3de graad –Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week) Nr. 3

9

Specifieke pedagogisch-didactische wenken

Timing

-

Samenwerken met PV Praktijk/ Stages (voorbereiding) en het TV Opvoedkunde

30 LT

-

Vaardigheden worden gedemonstreerd, geobserveerd en (beperkt) ingeoefend vertrekkend van concrete situatieschetsen. Op stage kunnen ze dan verder verworven worden.

-

Bij de zorgende vaardigheden wordt het toedienen van medicatie opzettelijk niet vermeld: dit is de taak van de verpleegkundige.

-

EHBO- vaardigheden beperken tot eenvoudige verbanden en noodsituaties die in de praktijk kunnen optreden (Noodsituaties zijn o.a.verbranding, verslikking, ademhalingsstilstand, bewusteloosheid, epilepsie…). Eventueel Rode Kruis uitnodigen.


10

MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN De uitrusting en de inrichting van de lokalen dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid. Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing: •

Codex,

•

ARAB

•

AREI,

•

Vlarem.

Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrekking tot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel. Zij schrijven voor dat: •

duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;

•

alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;

•

de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;

•

de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

Lokaal TV Verzorging Een vast lokaal voor TV Verzorging is wenselijk. De leerkracht moet kunnen beschikken over een overheadprojector en video. Het is belangrijk dat de school beschikt over tenminste een referentiewerk waarin alle informatie staat rond de sectoren gezondheidszorg en welzijnszorg. Een losbladig werk kan geregeld worden geactualiseerd. Daarnaast is het wenselijk om over een PC te beschikken zodat softwarepaketten kunnen gebruikt worden. Een internetaansluiting is wenselijk. Om de doelstellingen rond gezondheids- en welzijnsfactoren te realiseren moeten de leerlingen toegang hebben tot informatie daaromtrent: het bezoeken van de websites van de betrokken overheidsdiensten is hierbij zeer nuttig. Indien mogelijk, werkt men best met verschillende hoeken, die elk hun eigen functie hebben en elk een specifieke sfeer uitstralen, bij voorbeeld: -

een hoek voor vakliteratuur en documentatie;

-

een hoek met het verzorgingsmaterieel voor het inoefenen van de zorgvaardigheden;

-

een hoek met de PC;

-

een hoek voor 'les';

-

een hoek voor werken in een kleine groep…

Een prikbord kan gebruikt worden om projecten, uitstappen, bezoeken e.a. aan te kondigen, om resultaten van realisaties van leerlingen bekend te maken. Voor het inoefenen van de zorgvaardigheden en de EHBO-technieken is de vereiste uitrusting nodig. Aangezien de meest scholen die de studierichting 'Gezondheids- en Welzijnswetenschappen' aanbieden ook andere studierichtingen aanbieden binnen het studiegebied Personenzorg, is de uitrusting wellicht beschikbaar.


11

EVALUATIE Onderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van het eindproduct. Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met de bedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren. De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling. Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt • • •

welke de verschillende stappen zijn; welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn; welke fouten kunnen gemaakt worden.

Afhankelijk van het resultaat van feedback-momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, …) wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd. Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer. Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, een opdrachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling de basisdoelstellingen bereikt heeft. Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappen • • •

Registreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, …). Interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroep vooraf duidelijk heeft bepaald). Rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de vorderingen van de leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en door een schriftelijke rapportering door middel van agenda, rapport...).


12

BIBLIOGRAFIE Algemeen verslag over de armoede, Koning Boudewijnstichting, 2001 Armoede en basisonderwijs, Koning Boudewijnstichting, 2001 BANDE-KNOPS, J. e.a., Wegwijs Gezondheid, Davidsfonds, 1995, 103 p. Behoefte aan gezondheidszorg bij de Vlaamse bevolking / Kathleen Bogaert, Jan De Maeseneer ; Universiteit Gent. - Brussel : Vlaamse Gezondheidsraad, 2000. - 71 p. Beter voorkomen dan genezen / Belgische Cardiologische Liga. - Brussel : Belgische Cardiologische Liga, [s.a.]. - 20 p. BOS, A., Communicatie in relaties, derde herziene druk, Utrecht, Lemma BV, 1996, p.99-101. BRUG , J. e.a., Gezondheidsvoorlichting en gedragsverandering : een planmatige aanpak, Assen : Van Gorcum, 2000. CASSELMAN, J., e.a., Jongeren en drugs andere dan drugs, Van Loghum Slaterus, 1984. CLAEYE, E., 80 jaar conge' paye', Visie, jrg. 52, nr. 27, 1997, p.5. DE JONG, J.H.J., e.a., Basisboek 1. Inleiding in de verpleegkunde, Bohn, Scheltema & Holkema, 1989. DE JONG, J.H.J., e.a., Basisboek 2. De basisverpleegkunde, Bohn, Scheltema & Holkema, 1989. DE KEMPENEER, L., VAN DEN BROUCKE, S., VAN STRAETEN, L., DE VLEESSCHAUWER, R. Zo blijf je gezond! Vijf jaar projecten voor gezondheidspromotie in Vlaanderen tudie in opdracht van de Vlaamse Gezondheidsraad - Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap DE MAEYER, J. e.a., Er is leven voor de dood, Tweehonderd jaar gezondheidszorg in Vlaanderen,Pelckmans, 1998 DE WITTE, J., Drugs verdoven het wel-zijn. Over het drugfenomeen in de provincie Vlaams Brabant,1986:1-43. De zieligheidsbehoefte en andere uitdagingen : tien beschouwingen over GVO/Preventie in de 21ste eeuw / Nederlandse Vereniging voor Preventie en GVO. - Woerden : NVPG, 2000. DOOGHE,G., e.a., Verantwoordelijkheid voor eigen gezondheid, Centrum voor bevolkings- en gezinsstudiën, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 1984. FERRELL, B.R., e.a., 'Quality of life in breast cancer', Cancer Nursing, 1997, 20 (6): 398-408. Gezondheid is een zorg van iedereen. VIG jaarverslag 2000 Gezondheidsindicatoren 1999, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap GOLEMAN, D., Emotionele intelligentie, derde druk, Amsterdam/Antwerpen, Contact, 1996, 448 p. GREEN, J., e.a. The Dynamics of Health & Wellness, Holt, Rinehart and Winston, The Dryden Press Saunders College Publishing, 1991.


13

HAALBOOM, J.R.E., SMIT, J., Silhouet van de interne geneeskunde, Bohn Stafleu, Van Loghum, Houten/Diegem, 1995. HENGEVELD, M.W., Biologische determinanten van suicidaal gedrag, Nederlands Tiidschrift voor Geneeskunde, 1989, 132(24)1100-1105. HENNION W., VAN DEN BROUCKE, S. Toepassingsmogelijkheden van empowerment in functie van gezondheidsbevordering bij mensen in kansarme situaties De VIG-collectie HEYES, M., '101 succesvolle tips voor gezond leven', Kosmos, Z&K Uitgevers, Utrecht/Antwerpen, 1996. Honderd jaar sociaal recht in België. Publicatie ter gelegenheid van de tentoonstelling 'Een sociaal Verhaal' ingericht in 1987 door het Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid en het Ministerie van Sociale Voorzorg in samenwerking met de ASLK, september 1987, 176 p. Huisvesting, Werknota 3, Recente evolutie in de huisvesting, Koning Boudewijnstichting, 2001 JANS, H.W.A., e.a., Milieu en gezondheid: de taak van de verpleegkundige, Tijdschrift voor ziekenverpleging, 19 oktober 1989, 43 (20): 635-641 KLAASSEN, E.J., Slaapstoornissen: van slapeloosheid naar gezonde slaap, Immerc, BV, Wormer, 1995. KOOPMANS, F., SCHALKEN, R., Vraagboek bij verslavingen, J.J. Groen en Zoon, Leiden, 1995. KUYPER, J.P., Mensopvatting en gezondheidszorg, Van Gorcum, Assen, 1975. LALONDE, M., New perspective on the health of Canadians: a working document, Minister of National Health and Welfare, 1974. LAMMERTIJN, F., Vrijwilligerswerk in de welzijns- en gezondheidssector; Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 1994. LEMMENS, C., Gezondheid en ziekte, Kavanah, 1996 MARTENS, L., Beleidsnota. Werken aan netwerken, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Brussel, 1995, 33 p. Naar een geïntegreerde intake in de eerstelijnsgezondheidszorg / Hilde Philips, Eric Boydens, Joke Denekens, ...... [et al.]; Centrum voor Huisartsengeneeskunde. - Brussel : Vlaamse Gezondheidsraad, 2000. Onderzoek naar het beleid inzake preventie en gezondheidspromotie : het MAREPS-PROJECT / J. Vinck, Els Wouters. - Diepenbeek : LUC, 1999. - 141 p. +bijlagen - Biomed II: Vlaamse verwerking in opdracht van de Vlaamse Minister van Financiën, Begroting en Gezondheidsbeleid. Onderzoeksgroep jeugdcriminologie. In opdracht van de Vlaamse minister van welzijn en gezin, juli Ongevallen bij kinderen van 0 tot 5 jaar : studie op basis van de EHLASS-gegevens België 1998 / Carine Renard, Carine Roman, Guy Devleeschouwer. - Brussel : OIVO, 2000. - 87 p. - Studie uitgevoerd door het Onderzoeks- en Informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO)in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en met de medewerking van het Ministerie van Volksgezondheid. PEET, R., Inleiding in de verpleegkunde, De tijdstroom, Lochem-Poperinge, 1983. POIESZ, T.,Gedragsmanagement : waarom mensen zich (niet)gedragen,; Inmerc, 1999. - 222 p.


14

Preventie van antisociaal gedrag: starten bij de (pre-)conceptie? : tendensen in de hulpverlening en opvoedingsondersteuning aan gezinnen Gent : Vormingcentrum voor de Begeleiding van het Jonge Kind, 2000. - 370 p RENARD, P., De Bom (buurtontwikkelingsmaatschappij) roert in de soep, Knack, 16 oktober 1996, Sociale huisvesting : formuleren van voorstellen in de relatie senioren en sociale huisvesting / Werkgroep Sociale Huisvesting. - Hasselt : Provinciebestuur van Limburg, Dienst Ouderen, 1999. Langzaam Verkeer, 2001. - 239 p. - Een onderzoek in opdracht van minister Landuyt, Vlaams minister van Werkgelegenheid en Toerisme, in het kader van het VIONA-onderzoeksprogramma. Stimulans Welzijnsonderzoek in Vlaanderen, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, 1997 TAUSCH, R., Last van gevoelens, Schoten, Westland NV, 1991, 293 p. VAN DEN BOSSCHE, F., Wegwiizer voor gezond trainen, Publicatiefonds voor lichamelijke opvoeding, Gent, 1989. VAN DIJK, F.J.H., e.a., Herwaardering model belasting - belastbaarheid, Tijdschrift Sociale Gezondheidszorg, 1990, 68: 3-10. VAN EPEN, J.H., De drugs van de wereld de wereld van de drugs, Samson Stafleu, Alphen-aan-deRijn/ Brussel, 1988. VAN GUN, M., Wegwijs in de gezondheidszorg, Bohn Stafleu Van Loghum, 1990 VAN THIENEN, AJ.M., Inleiding: welzijn en welzijnsbeleid, in Anatomie van het welzijn, Van Loghum Slaterus' uitgeversmaatschappij NV, 1970. VETTENBURG, N., De Vlaamse welzijnssector in beeld, KUL Faculteit Rechtsgeleerdheid. VINCKE, P., Het teken van het dier. Communicatie, cultuur en semiotiek, Mys & Breesch Uitgevers, 1996. WILLEMSEN, M., e.a. Gezondheidsbevordering in de arbeidsstudie, in Gezondheidsvoorlichting- en gedragsverandering, Van Gorcum, Asse, 1991: 449-468. Handige gidsen Algemeen reglement voor de Arbeidsbescherming. Codex over het welzijn op het werk. Commissariaatgeneraal voor de bevordering van de arbeid. Brussel, 9de druk, 503 p. Gids voor Gezinnen. Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, januari 1996, 176 p. Gids voor wie het pensioen nadert of bereikt heeft, Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, juli 1993, 168 p. Handigids, Ministerie van Sociale Zaken, Volksgezondheid en Leefmilieu, Dienst Gehandicaptenbeleid. Sociale Kaart Gent, Welzijnsraad Gent in samenwerking met de Provinciale Welzijnscommissie Provincie Oost-Vlaanderen, 1994-1995, 315 p. Sociale Kaart van de zelfhulporganisaties en -groepen in Vlaanderen 1994-1995,Trefpunt Zelfhulp Sociologisch onderzoeksinstituut KU Leuven, 1995, 134 p.

TSO – 3de graad –Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week) Sociale kaart van Vlaanderen. Welzijnsgids van VIaanderen. Welzijnszakboekje - organisatie en instellingen, Kluwer 1999 Welzijnszakboekje - wetgeving en toelichting, Kluwer 1999-2000 Nuttige adressen Administratie Milieu-, Natuur-, Land- en Waterbeheer (AMINAL) http://www.mina.vlaanderen.bel Koning Albert II-Iaan 20 1000 Brussel (Tel. 02/553 80 93) Antigifcentrum (Tel. 070/245.245) Bruynstraat 1120 Brussel Belgisch Federatie Tegen kanker http://Iwww.cancer.be Leuvensesteenweg 479 1030 Brussel Belgisch Werk Tegen Kanker Tweekerkenstraat 21 1040 Brussel Bond Beter Leefmilieu - Vlaanderen vzw (BBL) Tweekerkenstraat 47 1000 Brussel

European Schoolnet Office http://lwww.eun.orgl Plejadeniaan 11 1200 Brussel

Federatie van de Voedingsindustrie (FEVIA) http://www.fevia.bel Kortenberglaan 172 1000 Brussel

Instituut voor Praktische Bibliografie (IPB) Jezusstraat 16

15

TSO – 3de graad –Jeugd- en gehandicaptenzorg TV Verzorging (1ste leerjaar: 2 lestijden/ week) 2000 Antwerpen

Koning Boudewijnstichting http://www.kbs-frb.bel Brederodestraat 10 1000 Brussel

Natuur & Techniek http:Ilwww.natutech nl. Postbus 3144 4800 DC Breda

NutrItion Information Center (NICE vzw) http.llwww.nicevzw. bel Treurenberg 16 1000 Brussel

NUTRI-CARE vzw Beerveldedorp 11 9080 Beervelde

Onderzoeks- en informatiecentrum van de Verbruikersorganisaties (OIVO) http://www.oivo~crioc.orgi Ridddersstraat 18 1050 Brussel

School tv Teleac/NOT http://www.teleacnot.nl Postbus 1070, 1200 BB Hilversum Vlaamse Diabetes Vereniging http://www.diabetes~vdv.be Offergemsesteenweg 456 9000 Gent Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie (VIG vzw) www.vig.be G. Schildknechtstraat 9 1020 Brussel

16


Vlaamse Liga tegen Kanker vzw Adolf Maxlaan 55 bus 2 1000 Brussel Voeding & Gezondheid Vlaams Centrum voor Coördinatie, Voeding en Advies De Pintelaan 185 9000 Gent

17

SECUNDAIR ONDERWIJS FUNDAMENTEEL GEDEELTE

Recommend Documents